Σήμερα πεθαίνει ο φασισμός: Πολυτεχνείο, 17 Νοέμβρη 1973

14 – 16 Νοέμβρη 1973 Κατάληψη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Αντιδικτατορική εξέγερση.

17 – 19 Νοέμβρη 1973 Αιματηρή καταστολή της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Επαναφορά του στρατιωτικού νόμου. Συλλήψεις

21 Απριλίου 1967 Στρατιωτικό πραξικόπημα συνταγματαρχών: Στυλιανός Παττακός - Γεώργιος Παπαδόπουλος - Νικόλαος Μακαρέζος Ο Δημ. Ιωαννίδης αναλαμβάνει διοικητής της ΕΣΑ (στρατιωτική αστυνομία) Επιβολή στρατιωτικού νόμου καθ’ όλη την ελληνική επικράτεια

Στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1970, το δικτατορικό καθεστώς σταθεροποιείται, αντιμετωπίζοντας με βία και διώξεις τη δράση των αντιδικτατορικών και απομονώνοντας τους παλαιούς πολιτικούς.

Παρά τις διώξεις, τις εξορίες, τα βασανιστήρια, επιχειρείται από αντιδικτατορικούς, όπως ο Αλέξανδρος Παναγούλης, η ανατροπή της χούντας.

1973 ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ «ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗΣ» ΤΗΣ ΧΟΥΝΤΑΣ Α.

1 Ιουνίου 1973 Εγκαθίδρυση «Προεδρικής Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας» από τον Γεώργιο Παπαδόπουλο.

Β.

19 Αυγούστου 1973 Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος ΔΙΟΡΙΖΕΙ τον εαυτό του πρόεδρο της Δημοκρατίας

Γ.

20 Αυγούστου 1973 Γενική αμνηστία. Άρση του στρατιωτικού νόμου σε Αθήνα και Πειραιά.

Δ.

8 Οκτωβρίου 1973 Ο Σπ. Μαρκεζίνης ΔΙΟΡΊΖΕΤΑΙ πρωθυπουργός.

ΣΤΟΧΟΣ:

Κήρυξη βουλευτικών «εκλογών» απ’ τον Μαρκεζίνη το Σάββατο 17 Νοεμβρίου 1973

ΣΚΟΠΟΣ ΤΩΝ «ΕΚΛΟΓΩΝ»: η κοινοβουλευτική νομιμοποίηση του δικτατορικού καθεστώτος

Όμως, το Φθινόπωρο του 1973 το φοιτητικό κίνημα έχει αναδειχθεί, η κύρια πολιτική δύναμη αμφισβήτησης της δικτατορίας.

Το πρωί της Τετάρτης 14 Νοεμβρίου οι φοιτητές του Πολυτεχνείου συγκεντρώθηκαν στη σχολή τους για να πιέσουν τη σύγκλητο να τους επιτρέψει να κάνουν συνελεύσεις. Φωνάζουν συνθήματα και αποδοκιμάζουν τους αστυνομικούς που βρίσκονται έξω από το προαύλιο.

Στη σχολή της Νομικής φτάνει η λανθασμένη είδηση ότι στο Πολυτεχνείο συγκρούονται φοιτητές με την Αστυνομία.

Από εκείνη τη στιγμή τα γεγονότα εξελίσσονται ραγδαία.

Άμεσα, οργανώνεται διαδήλωση από τη Νομική προς το Πολυτεχνείο, η οποία συγκρούεται με αστυνομικούς που έχουν κυκλώσει το Ίδρυμα. Οι μισοί περίπου διαδηλωτές καταφέρνουν να μπουν στο προαύλιο του Πολυτεχνείου.

Η αστυνομία απ’ έξω σφίγγει τον κλοιό, ενώ δέχεται βροχή τα νεράντζια από μέσα.

Οι συγκλητικές αρχές του Πολυτεχνείου επιτρέπουν τη διεξαγωγή συνελεύσεων και την προκήρυξη εκλογών πέρα και εναντίον των μέτρων της χουντικής Κυβέρνησης. Πλήθος φοιτητών συγκεντρώνονται στον προαύλιο χώρο του Πολυτεχνείου. Είναι πολιορκημένοι από τις αστυνομικές δυνάμεις και πρέπει να αποφασίσουν πώς θα συνεχίσουν.

Στις συνελεύσεις των σχολών του Πολυτεχνείου, κηρύσσεται αποχή ενώ το απόγευμα ψηφίζεται η πρόταση για την κατάληψη του Ιδρύματος.

Στην αρχή τα αιτήματα είναι φοιτητικά - ανάκληση των αποφάσεων της Χούντας για τις φοιτητικές εκλογές, - εκδημοκρατισμό των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, - αύξηση των δαπανών για την παιδεία στο 15%, 20% του προϋπολογισμού - ανάκληση του Νόμου 1347 για την αναγκαστική στράτευση των φοιτητών

Πάρα πολύ γρήγορα όμως τα αιτήματα γίνονται πολιτικά, θέτοντας βασικό στόχο: το «ασυμβίβαστο χτύπημα του κοινοβουλευτικού φασισμού που ετοίμαζε η χούντα», μέσα από τις «εκλογές». «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ»

Σ’ αυτή τη βάση αποφασίζεται η κατάληψη. Το σύνθημα «ΛΑΕ - ΛΑΕ Ή ΤΩΡΑ Ή ΠΟΤΕ» δηλώνει την απόφαση των εξεγερμένων να ανατρέψουν το στρατιωτικό καθεστώς.

Η συγκέντρωση πλήθους κόσμου μέσα και έξω από το Πολυτεχνείο δημιουργεί την εντύπωση ότι η στρατιωτική δικτατορία μπορεί να πέσει. Η σκέψη αυτή, από ένα σημείο και πέρα, οδηγεί σταθερά τις πράξεις των εξεγερμένων.

Στο μεταξύ η αστυνομία ζητά από τον πρύτανη του Πολυτεχνείου την άδεια να μπει στο Πολυτεχνείο, αυτός όμως αρνείται την παραβίαση του ασύλου και θα συνεχίσει να την αρνείται μέχρι τέλους.

Η χούντα προτιμά να μην παρέμβει, πιστεύοντας ότι η κατάληψη θα εκφυλιστεί, και οι αστυνομικές δυνάμεις αποχωρούν. Γίνεται έτσι δυνατό να μπουν και όσοι βρίσκονταν στους γύρω δρόμους: στις 7.30 έχουν μαζευτεί 2.500 φοιτητές

και ο Ν. Ξυλούρης τραγουδώντας μαζί με τους φοιτητές «Πότες θα κάνει ξαστεριά»

Εν τω μεταξύ, συγκροτούνται επιτροπές περιφρούρησης και προσωρινή Συντονιστική Επιτροπή, ανακαλύπτονται μεγάφωνα και πολύγραφοι που μπαίνουν σε ασταμάτητη λειτουργία, μοιράζονται προκηρύξεις στους δρόμους, γράφονται συνθήματα, γίνονται πολύωρες συνελεύσεις, δραστηριότητες που συνεχίζονται και την Πέμπτη.

Σύμφωνα με ανακοίνωση του Υπουργείου Παιδείας, οι συγκεντρωμένοι «παρέχουν ομολογουμένως άκοσμον θέαμα θορυβούντες και παρεμποδίζοντες την κυκλοφορίαν πεζών και τροχοφόρων».

Η αστυνομία αποκλείει πάλι τον χώρο του Πολυτεχνείου, αλλά σύντομα μαζεύτηκαν νέα πλήθη, 10.000 σύμφωνα με την έκθεση της ασφάλειας, που μεταξύ άλλων «παρελάμβανον φωτογραφίας της Α.Ε. του Προέδρου της Δημοκρατίας και κατέστρεφον αυτάς ενώπιον

Η «γενιά του Γουέμπλεϋ» μετατράπηκε μέσα σε λίγες μέρες σε «γενιά του Πολυτεχνείου», και για πρώτη φορά η αντίσταση στη χούντα μαζικοποιήθηκε και ξέφυγε από τις θαρραλέες ενέργειες ατόμων και μικρών ομάδων.

Πέμπτη 15 Νοεμβρίου 1973 2η ημέρα κατάληψης «Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο. Σας μιλά ο ραδιοφωνικός σταθμός των ελεύθερων αγωνιζόμενων φοιτητών, των ελεύθερων αγωνιζόμενων Ελλήνων»

Στη μετατροπή της κατάληψης σε πόλο έλξης και συσπείρωσης του λαού της Αθήνας συνέβαλε καθοριστικά ο ραδιοφωνικός πομπός, ο οποίος από την Πέμπτη το μεσημέρι (15 Νοέμβρη) έπιανε σε όλη την πόλη, στους 1.050 μεγακύκλους, σπάζοντας τη φοβία και μεταδίδοντας το μήνυμα της κατάληψης: Η ΩΡΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ ΕΦΤΑΣΕ.

«Κάτω η χούντα, κάτω ο Παπαδόπουλος, έξω οι Αμερικάνοι, κάτω ο φασισμός, η χούντα θα πέσει από το λαό… Λαέ, κατέβα στο πεζοδρόμιο, έλα να μας συμπαρασταθείς, τη λευτεριά σου για να δεις…»

«ΨΩΜΙ, ΠΑΙΔΕΙΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ»

Μετά τον έλεγχο των συνθημάτων και των κειμένων του Ραδιοσταθμού από τη συντονιστική επιτροπή, η ανταπόκριση του κόσμου ξεπερνά κάθε προσδοκία.

Τα συνθήματα κατά της χούντας και των Αμερικανών συγκινούσαν περισσότερο τα συγκεντρωμένα πλήθη και τα φώναζαν όλοι.

Τα ελεγχόμενα από το καθεστώς μέσα μαζικής ενημέρωσης, πρόβαλαν τα συνθήματα εκείνα που επιβεβαίωναν την προπαγάνδα της χούντας για «αναρχικό κίνημα».

Το βράδυ της Πέμπτης έγιναν συνελεύσεις κατά σχολή και εκλέχτηκε νέα Συντονιστική Επιτροπή, στην οποία συμμετείχαν και δύο εκπρόσωποι εργατών.

Η διακήρυξη, η οποία μεταδόθηκε από τον σταθμό του Πολυτεχνείου, καλούσε σε κινητοποιήσεις και γενική απεργία για την ανατροπή της δικτατορίας. Μιλούσε για «εγκαθίδρυση της λαϊκής κυριαρχίας», για την οποία βασικός όρος ήταν «η εθνική ανεξαρτησία από τα ξένα συμφέροντα, που χρόνια τώρα στηρίζουν την τυραννία στη χώρα μας».

εργάτες συμπαραστέκονται στους φοιτητές

Παρασκευή 16 Νοεμβρίου 1973 - 3η ημέρα κατάληψης Η μέρα της καθόδου στον δρόμο δεκάδων χιλιάδων Αθηναίων, της εξέγερσης, της σύγκρουσης, των οδομαχιών. Ημέρα των πυροβολισμών και των νεκρών.

Την Παρασκευή 16 Νοεμβρίου κατέβηκαν στον δρόμο 100.000 Αθηναίοι. Το πρωί μπήκαν στο Πολυτεχνείο οργανωμένα μπλοκ οικοδόμων και μαθητών και πραγματοποίησαν συνελεύσεις. Στις γειτονιές χτυπούσαν οι καμπάνες και ξεκινούσαν διαδηλώσεις για το κέντρο της Αθήνας.

Ο κόσμος έφερνε μαζικά στο Πολυτεχνείο τρόφιμα και φάρμακα. Πλέον όμως επρόκειτο για ενεργητική έως δυναμική συμμετοχή κι όχι για παθητική συμπαράσταση.

Οι καταλήψεις πανεπιστημιακών κτιρίων από φοιτητές άρχισαν να επεκτείνονται και σε Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Γιάννενα.

Η εξέγερση όμως στην Αθήνα δεν ήταν υπόθεση μόνο των φοιτητών, αλλά παλλαϊκή και πανεθνική.

Το καθεστώς της Χούντας αντιλαμβάνεται την κρισιμότητα της κατάστασης. Η κατάληψη έχει πάρει διαστάσεις εξέγερσης. Δεν είναι μια εκδήλωση-διαμαρτυρίας προς το καθεστώς, αλλά μπορεί ν’ αποτελέσει σοβαρό κίνδυνο για την ίδια του την ύπαρξη.

Η χούντα είχε αποφασίσει να χτυπήσει. Οι πρώτες συγκρούσεις ξεκινούν το απόγευμα και γρήγορα γενικεύονται.

Με πέτρες, καδρόνια και μολότοφ οι διαδηλωτές επιχειρούν επανειλημμένα να καταλάβουν τη Νομαρχία και το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης.

Τα μικρά τεθωρακισμένα της αστυνομίας εμφανίζονται στις 7.30, και για να τα αντιμετωπίσουν οι διαδηλωτές φτιάχνουν οδοφράγματα με λεωφορεία. Στις 8.30 πέφτουν οι πρώτοι νεκροί.

Μέχρι τις 11.30 το βράδυ της Παρασκευής οι διαδηλωτές δεν υποχωρούν.

Ανάβουν φωτιές για να εξουδετερώσουν τα δακρυγόνα, που πέφτουν πυκνά.

Οι πρώτοι πυροβολισμοί, οι νεκροί και οι τραυματίες αντί να τρομοκρατήσουν το πλήθος, το εξαγριώνουν.

Οι οδομαχίες μαίνονται

Σάββατο 17 Νοέμβρη 1973 ΩΡΑ: 00.00 Τεθωρακισμένα άρματα μάχης στους δρόμους της Αθήνας

H Αθήνα φλέγεται από τα πυρά και τα δακρυγόνα των δυνάμεων ασφαλείας που επιχειρούν με όλα τα μέσα να καταπνίξουν την εξέγερση των φοιτητών. Το Πολυτεχνείο έχει μετατραπεί σε πεδίο βολής ελεύθερων σκοπευτών, ενώ στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών καταφθάνουν οι πρώτοι τραυματίες.

Οι αστυνομικοί που βρίσκονταν στο νοσοκομείο ξυλοκοπούσαν τους τραυματίες και τους συνοδούς τους πολλές φορές και μέχρι θανάτου. Οι γιατροί για να τους σώσουν παραποιούσαν τα στοιχεία και προσπαθούσαν να τους φυγαδεύσουν

Την ίδια ώρα ξεκινούν μονάδες λοκατζήδων και τα τανκς από το στρατόπεδο στο Γουδί. Για λίγο μπλοκάρονται από τα οδοφράγματα αλλά συνεχίζουν, ενώ οι διαδηλωτές συνεχίζουν να διαλύονται με πυκνά πυρά.

Οι κλεισμένοι στο Πολυτεχνείο, απορρίπτουν μια δυναμική αντιμετώπιση του στρατού, καθώς αυτή θα οδηγούσε σε σφαγή μεγάλης κλίμακας, και έτσι επιλέγουν ν’ απευθύνουν συνθήματα συναδέλφωσης στους φαντάρους.

Σάββατο 17 Νοέμβρη 1973 ΩΡΑ: 02.13 Στα κάγκελα κρεμιέται ένα πανώ με το σύνθημα «ΦΑΝΤΑΡΟΙ TA ΑΔΕΡΦΙΑ ΜΑΣ».

ΩΡΑ: 02.50 Τα τεθωρακισμένα παίρνουν θέση απέναντι από το Πολυτεχνείο.

Οι προβολείς των τεθωρακισμένων σημαδεύουν την πύλη του Πολυτεχνείου

Έχει δοθεί η διαταγή εισβολής στον χώρο του Πανεπιστημιακού ασύλου.

Ένα από τα τακνς προχωρά προς την πύλη.

Στις 3 τα χαράματα, το Σάββατο της 17ης Νοέμβρη το τανκ περνάει πάνω από την πύλη του Πολυτεχνείου, παρασύροντας μια κοπέλα που ήταν σκαρφαλωμένη πάνω της κρατώντας μια ελληνική σημαία.

«Κρατήσαμε την αναπνοή μας όταν είδαμε (το τανκ) με τρόμο να κινείται ολοταχώς, να πέφτει πάνω στην πόρτα και να προχωρεί στο εσωτερικό της αυλής»

Η βίαιη επέμβαση της αστυνομίας και του στρατού, συνάντησε την αντίσταση των άοπλων εξεγερμένων, οι οποίοι όμως δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τους εξοπλισμένους και οργανωμένους κατασταλτικούς μηχανισμούς.

Δεν γίνονται αμέσως συλλήψεις, αλλά η έξοδος των καταληψιών είναι εφιαλτική: απειλές στους εξερχόμενους ότι «ο τελευταίος θα σκοτωθεί», άγριο ξύλο από αστυνομικούς που ήταν παραταγμένοι στις εξόδους και στους γύρω δρόμους, πυροβολισμοί από ελεύθερους σκοπευτές.

Όσοι διαφεύγουν καταφεύγουν οι περισσότεροι στα γύρω σπίτια που τους προσφέρουν άσυλο.

Τα ΛΟΚ αποχωρούν τραγουδώντας «περνάει ο στρατός της Ελλάδος φρουρός», ενώ οι αστυνομικοί τσακώνονται στη μοιρασιά των λαφύρων που βρέθηκαν στο Πολυτεχνείο.

Στις 7.30 το πρωί του Σαββάτου ξεκινούν νέες διαδηλώσεις, και χιλιάδες διαδηλωτές στήνουν νέα οδοφράγματα. Στις 11 επαναφέρεται ο στρατιωτικός νόμος, που επιβάλλεται με πυροβολισμούς στο ψαχνό μέχρι την Κυριακή το πρωί.

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου πνίγηκε στο αίμα και παρέδωσε χιλιάδες ανθρώπους στους βασανιστές της ΕΣΑ.

«Ομαδικός τάφος ανοίχτηκε πρόχειρα στο Γουδί. Θάφτηκαν βιαστικά το ξημέρωμα οι πρώτοι νεκροί. Μιλάνε για αριθμό που ξεπερνάει τους 75».

Το χρονικό διάστημα που υπάρχει ανάμεσα στην τελευταία ώρα της εξέγερσης των φοιτητών του Πολυτεχνείου και της επαναλειτουργίας του, καλύπτεται με την εικόνα που παρουσιάζει μια πολιορκημένη πόλη.

Το πρωί του Σαββάτου, λίγες ώρες μετά την καταστολή της εξέγερσης, εξαλείφονται από την αστυνομία τα ίχνη της βίαιης επέμβασης.

Πρωί, μετά την εισβολή

Πρωτοσέλιδα εφημερίδων της επόμενης από την εξέγερση ημέρας.

Πρωτοσέλιδα εφημερίδων της επόμενης από την εξέγερση ημέρας.

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου και η αποτυχία της κοινοβουλευτικής νομιμοποίησης του καθεστώτος πυροδοτεί διαμάχες μέσα στο στρατό, οι οποίες αγκαλιάζουν τη μεγάλη πλειοψηφία των αξιωματικών.

Στις 25 Νοεμβρίου του 1973 ο Γεώργιος Παπαδόπουλος ανατρέπεται από το πραξικόπημα του ταξίαρχου Δημητρίου Ιωαννίδη. Επικρατούν οι «σκληροί» της χούντας, το πιο σκληρό και συνάμα καθυστερημένο, πολιτικά, τμήμα της, το οποίο επιζητά τη συνέχιση του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης.

Μετά την βίαιη καταστολή της εξέγερσης, το χουντικό καθεστώς οδηγείται σε πλήρη πολιτική απομόνωση. 8 μήνες μετά, τον Ιούλιο του 1974, καταρρέει.

15 Ιουλίου 1974 Στρατιωτικό πραξικόπημα από την χούντα στην Κύπρο.

20 Ιουλίου 1974 Τουρκική εισβολή στην Κύπρο («Αττίλας I»).

23 Ιουλίου 1974 Πτώση της στρατιωτικής κυβέρνησης της χούντας στην Αθήνα.

24 Ιουλίου 1974 Άφιξη του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Οι υπεύθυνοι (ή κάποιοι από τους υπεύθυνους) για το αιματοκύλισμα στο Πολυτεχνείο πέρασαν από δίκη το Νοέμβρη - Δεκέμβρη του 1975. Οι κατηγορούμενοι ήταν 32. Μεταξύ αυτών ο Γ. Παπαδόπουλος και ο Δημ. Ιωαννίδης, στρατιωτικοί, αστυνομικοί και πράκτορες. Η δίκη κράτησε 57 μέρες. Το δικαστήριο (Πενταμελές Εφετείο Αθηνών) καταδίκασε 20 και αθώωσε 12.

Ως προς τα περιστατικά θανάτου από την εξέγερση του Πολυτεχνείου το δικαστήριο αναγνώρισε μόνο τα 15 απ’ τα 21 που είχε εντοπίσει η ανακριτική έρευνα.

Ακόμα και σήμερα κανείς δεν είναι σίγουρος για τον ακριβή αριθμό των νεκρών.

Το εύρος της απήχησης της εξέγερσης του Πολυτεχνείου φαίνεται στους χιλιάδες ανθρώπους που έμειναν ανώνυμοι, όπως:

στις γυναίκες που περνώντας μέσα από τις συγκρούσεις και τις αδέσποτες σφαίρες έφερναν σακούλες με τρόφιμα στο Πολυτεχνείο.

στους οδηγούς των τρόλεϊ που τα σταματούσαν για να γράψουν πάνω τους οι φοιτητές συνθήματα.

στον αστυνομικό που έδειραν αλύπητα οι συνάδελφοί του επειδή απέφευγε να χτυπήσει τους φοιτητές.

στον ραδιοπειρατή που αναμετέδιδε το πρόγραμμα του σταθμού του Πολυτεχνείου, και συνέχισε το Σάββατο να μεταδίδει μαγνητοφωνημένες τις εκπομπές – μέχρι που τον εντόπισαν και τον τσάκισαν στο ξύλο.

στους δύο ορθοπεδικούς που εμφανίστηκαν στο Πολυτεχνείο το βράδυ της Παρασκευής και περιποιήθηκαν τους σοβαρά τραυματισμένους που κατέφθαναν μαζικά.

και ίσως ακόμα και στον ίδιο τον έφεδρο στρατιώτη που οδήγησε το τανκ πάνω στην πύλη του Πολυτεχνείου, ο οποίος 30 χρόνια μετά ομολογεί: «ΝΤΡΕΠΟΜΑΙ ΓΙ' AYTO ΠΟΥ HMOYN, ΓΙ' AYTO ΠΟΥ EKANA. Τότε αισθανόμουν ότι έκανα κάτι καλό, κάτι μεγάλο. Στους «μαυροσκούφηδες», στο Γουδί, είχα γίνει ο ήρωας που διέλυσε τους εχθρούς της πατρίδας, τα «παλιοκουμμούνια», όπως λέγαμε τότε τους φοιτητές. Αυτά μου έλεγαν, αυτά πίστευα. Τι περιμένεις!.. Ούτε μια εφημερίδα δεν είχα διαβάσει μέχρι τότε. Είχα γίνει και εγώ φασίστας. Μέχρι που μπήκα μέσα, πίστευα αυτό που έκανα. Στη συνέχεια έγινε ο εφιάλτης της ζωής μου. »

Μνημείο για όσους σκοτώθηκαν κατά την εξέγερση του Πολυτεχνείου