ΕΛΙΑ-ΛΑΔΙ
3ο Νηπιαγωγείο Ρεθύμνου Υπεύθυνες του προγράμματος :
1)
Ξυλούρη Ειρήνη τ. Μιχ.
2)
Γερονάτσιου Σταματία
3) Κουτσουρούμπη Χριστίνα Συμμετείχαν όλοι οι μαθητές του κλασικού και του ολοήμερου τμήματος. Διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος : Νοέμβριος 2011-Φεβρουάριος 2012. Α’ ΦΑΣΗ Σχεδιασμός του προγράμματος-αναζήτηση και επιλογή θέματος : Η επιλογή του θέματος έγινε με βάση τις εμπειρίες και τα βιώματα των παιδιών. Το θέμα είναι ενδιαφέρον λόγω της ελιάς που ευδοκιμεί στην περιοχή μας και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ασχολίας των κατοίκων και στην ανάπτυξη της οικονομίας του τόπου γενικότερα. Το θέμα μας επίσης εντάσσεται στην θεματολογία των προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Σύμφωνα με το Δ.Ε.Π.Π.Σ. , οι σκοποί και οι στόχοι για το συγκεκριμένο πρόγραμμα διακρίνονται σε : γνωστικούς, συναισθηματικούς και ψυχοκινητικούς. Γνωστικοί: Δίνεται η ευκαιρία στους μαθητές να γνωρίσουν το δέντρο της ελιάς και τα είδη των ελαιόδεντρων τον καρπό της ελιάς, τη διαδικασία της συγκομιδής του ελαιοκάρπου , τον τρόπο παραγωγής της βρώσιμης ελιάς και του ελαιολάδου. τις περιοχές στην Ελλάδα που ευδοκιμούν οι ελιές τη διατροφική αξία του ελαιολάδου στη ζωή μας τη σπουδαιότητα του ελαιοδέντρου και τους συμβολισμούς που σχετίζονται με την ελιά, κατά τη διάρκεια του ιστορικού γίγνεσθαι.
1
Συναισθηματικοί: Η ευαισθητοποίηση των μαθητών σχετικά με το θέμα μας. Ψυχοκινητικοί: να συμμετέχουν τα παιδιά σε ατομικά και παιχνίδια.
ομαδοσυνεργατικά
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ : Θεματική προσέγγιση. Τα παιδιά δούλεψαν ατομικά και ομαδικά. Με βάση το ιστόγραμμα που διαμορφώθηκε με τα παιδιά προχωρήσαμε στην υλοποίηση των δραστηριοτήτων
Το θέμα μας , θα μπορούσαμε να πούμε ότι χωρίζεται σε επιμέρους θεματικές ενότητες. Οι στόχοι των θεματικών ενοτήτων εξειδικεύονται ανάλογα με το υπό εξέταση θέμα, το γνωστικό υπόβαθρο των παιδιών, τα υπάρχοντα μέσα κ.λ.π.
2
Β’ ΦΑΣΗ Υλοποίηση δραστηριοτήτων Θεματικές ενότητες: Α΄θεματική ενότητα: Γνωριμία με την ελιά, το δέντρο τους καρπούς και τις ασθένειες της ελιάς. Β΄θεματική ενότητα: Η ελιά στη λογοτεχνία Γ’ θεματική ενότητα: Η ελιά στην Ορθόδοξη Πίστη Δ’ θεματική ενότητα: Η ελιά στην αρχαιότητα Ε’θεματική ενότητα: ελαιόκαρπος, λιομάζωμα: παραδοσιακά και σύγχρονα ελαιοτριβεία. ΣΤ’θεματική ενότητα: Οι χρήσεις του ελαιολάδου. Η σημασία του στη Μεσογειακή διατροφή. Η’θεματική ενότητα: Η ελιά στην Τέχνη. Αναλυτικά ταξινομήσαμε τους μαθησιακούς στόχους ως εξής : Προφορική επικοινωνία Ανακοινώσαμε τις εμπειρίες που είχαμε για την καλλιέργεια – συγκομιδή-επεξεργασία της ελιάς – παραγωγή λαδιού –Διατροφή με προϊόντα της ελιάς . Βρήκαμε πληροφορίες – φωτογραφικό υλικό από τους γονείς – βιβλία –παραμύθια, συνταγές με ελαιόλαδο, μαντινάδες, αινίγματα… Αφού αναρτήσαμε σχετικές εικόνες για την ελιά, τα προϊόντα της ελιάς κλπ. ακολούθησε συζήτηση με τα παιδιά ,τί γνωρίζουν, εάν έχουν ελιές, αν έχουν πάει στον ελαιώνα όταν οι γονείς τους μαζεύουν τις ελιές , ποια εποχή μαζεύουμε τις ελιές, ποιους μήνες, φαγητά με λάδι…,τί μας δίνει η ελιά, τι χρώμα έχουν οι ελιές..
3
Εποπτικό υλικό, βιβλία, εικόνες, δίσκος σερβιρίσματος από ξύλο ελιάς, κλαδάκι ελιάς… Βελτιώσαμε τον προφορικό μας λόγο με τη χρήση σωστής ορολογίας για τα προϊόντα , την επεξεργασία , τα μηχανήματα , εργαλεία που χρησιμοποιούν οι αγρότες στις ελιές…. Μάθαμε ποιήματα (το ντίλι – η ελιά Κ.Παλαμά…) , αινίγματα , παροιμίες τραγούδια για ελιά (Καψάσκη) και τα προϊόντα της. Τα παιδιά έφεραν αρκετό υλικό σχετικό (παροιμίες, μαντινάδες..) και το παρουσίαζαν στην ολομέλεια της τάξης.
Φτιάξαμε σύνθετες λέξεις (λαδολέμονο , λαδοτύρι,ελαιόλαδο κ.ά.).
Τα παιδιά εικονογράφησαν τις λέξεις (Δημιουργία και Έκφραση) Είπαμε μύθους –παραμύθια: 4
Διαβάσαμε το μύθο που διαπραγματεύεται τη διαμάχη της Αθηνάς και του Ποσειδώνα , για το όνομα της πόλης της Αθήνας, τα παιδιά αναδιηγήθηκαν και δραματοποίησαν το μύθο (δραματική Έκφραση). Διαβάσαμε ‘’το παραμύθι της Ελιάς’’ της Παναγιώτας Κασίμη. Τα παιδιά καλούνται να απαντήσουν σε ερωτήσεις κατανόησης του κειμένου, αν τους άρε σε, ποιο σημείο και να αιτιολογήσουν την απάντησή τους. Διαβάσαμε –ιστορίες από τη Βίβλο: Η Κιβωτός του Νώε. Ένα νήπιο έφερε και αυτό την ιστορία, την αφηγήθηκε τα ίδια, δείχνοντας τις εικόνες , στα υπόλοιπα παιδιά. Τα παιδιά διάβασαν ποίημα-εικονόλεξο:
‘Παίξαμε’ με την πρόταση: <<Το λάδι κάνει καλό στην υγεία>>. Την διαβάσαμε δείχνοντας τις λέξεις μία-μία. ΄΄Κόψαμε΄΄ την πρόταση σε λέξεις, τα παιδιά τις έβαλαν στη σειρά Παίξαμε ΄΄το παιχνίδι της ξεχασμένης λέξης΄΄, αφαιρώντας κάθε φορά και διαφορετική λέξη. Τα παιδιά καλούνται να διαβάσουν την πρόταση….
5
Γραφή Τα νήπια έγραψαν λέξεις που σχετίζονται με το θέμα .Χωρίστηκαν σε ομάδες. έδωσαν όνομα στην ομάδα τους, έκοψαν σχετικές εικόνες από περιοδικά και προσπέκτους και αφού συμβουλεύτηκαν τον πίνακα αναφοράς για το υλικό που σχετίζεται με την ελιά, έγραψαν τι δείχνει η κάθε εικόνα.
Φύλλο εργασίας: Διαδρομή
Παιδί και Μαθηματικά Παρατήρησαν διαφόρων ειδών ελιές και έτσι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν διάφορες ποικιλίες ελιάς. Παρατήρησαν σε κλαδάκια πολλές και λίγες ελιές. Παίξαμε το παιχνίδι με το μουσαμά –το παιχνίδι της κρυμμένης ελιάς) τα παιδιά προχωρούσαν τόσα βήματα (αριθμοί-μέτρηση), όσα τους έλεγαν τα υπόλοιπα παιδιά, δεξιά, αριστερά, μπροστά , πίσω ,ώσπου να φτάσουν στο τετράγωνο που είχαμε τοποθετήσει την ελιά. Ο νικητής στέφεται με στεφάνι από κλαδάκι ελιάς, όπως στην Αρχαιότητα. Έτσι τα παιδιά καλλιέργησαν την ικανότητα προσανατολισμού στον χώρο , την αμφιπλευρικότητα. Εντόπισαν την μακρά διάρκεια ζωής των ελαιόδεντρων – έμαθαν να χρησιμοποιούν τον όρο: «αιωνόβιο δένδρο». Αφού συζητήσαμε για τη διαδικασία συλλογής και επεξεργασίας του ελαιοκάρπου τα παιδιά καλούνται να σειροθετήσουν διάφορες εικόνες ανάλογα με τη διαδικασία που ακολουθούμε και να τις τοποθετήσουν με τη σειρά.
6
Την επόμενη ημέρα, μετά την επίσκεψή μας στο Μουσείο Χρωμοναστηρίου, στο ελαιουργείο (παραδοσιακό ελαιουργείο) συζητήσαμε με τα παιδιά και για τον σύγχρονο τρόπο συλλογής και άλεσης του ελαιοκάρπου. Δείξαμε βίντεο σχετικό (φοιτητές) με τον παραδοσιακό και τον σύγχρονο τρόπο και τα παιδιά εντόπισαν ομοιότητες και διαφορές. Παιδί και Περιβάλλον Μιλήσαμε για τη χρήση του λαδιού στην Εκκλησία, στη Βάφτιση, στο Ευχέλαιο, το καντηλάκι στο σπίτι της μαμάς, της γιαγιάς……στην εκκλησία. Χρησιμοποιήσαμε κατάλληλο εποπτικό υλικό-εικόνες, οι οποίες βοήθησαν στη συζήτηση με τα παιδιά, καθώς επίσης φέραμε καντηλάκι από το σπίτι, που τα παιδιά παρατήρησαν, άναψαν…..έσβησαν και ακολούθησαν και άλλες δραστηριότητες (Φυσικές επιστήμες-θ’ αναφερθούμε παρακάτω).
Eντόπισαν στον χάρτη τις περιοχές της Ελλάδας όπου καλλιεργείται η ελιά ( Γεωγραφία). Αντιλήφθηκαν ότι αποτελεί πολύτιμο αγαθό για τον άνθρωπο , απαραίτητα για τη διατροφή του , οπότε δικαιολογημένα η καλλιέργεια των ελαιώνων , η συγκομιδή της ελιάς και η εξαγωγή του λαδιού είναι βασικά ασχολία πολλών περιοχών της γης.(έφεραν συνταγή για σαλάτα χωριάτικη, με ελιές και λάδι-ντομάτα-παξιμάδι…).Είπαμε φαγητά που χρειάζονται λάδι… Δοκίμασαν ελιές και λάδι, που έφεραν τα ίδια τα παιδιά από το σπίτι τους. Σε μερικά παιδιά δεν άρεσαν και τόσο οι ελιές……..Κατά τη διάρκεια του πρωινού στο νηπιαγωγείο οι φοιτητές μοίρασαν ψωμί, και άλειψαν τις φέτες με ελαιόλαδο, έβαλαν ρίγανη και δοκίμασαν τα παιδιά.Τους άρεσε πολύ…….. Τα νήπια έμαθαν ότι : Το στεφάνι ελιάς αποτελούσε την επιβράβευση των Ολυμπιονικών αγώνων. 7
Είναι σύμβολο ειρήνης και φιλίας των λαών . Γνώρισαν την καλλιέργεια της ελιάς , τους εχθρούς του δένδρου και του καρπού (δάκος). Αντιλήφθηκαν τη μεγάλη διατροφική αξία του λαδιού στην ανθρώπινη ζωή. Πληροφορήθηκαν τις φαρμακευτικές και καλλυντικές ιδιότητες του λαδιού (αντηλιακό, σαπούνι….) Επίσκεψη στο παραδοσιακό ελαιοτριβείο στο Χρωμοναστήρι, το οποίο λειτουργεί ως Μουσείο. Εκεί τα παιδιά είχαν τη δυνατότητα να δουν από κοντά τον παραδοσιακό τρόπο άλεσης του ελαιοκάρπου, με τις τεράστιες μυλόπετρες, τα πιθάρια, που έβαζαν οι παππούδες το λάδι, το λυχνάρι, τα καλάθια που έβαζαν τις ελιές.
Στη διαδρομή με το λεωφορείο παρατήρησαν αρκετούς ελαιώνες στην περιοχή. Κατά την επίσκεψή μας στο Μουσείο τα παιδιά παρακολούθησαν βίντεο με τη διαδικασία συλλογής ελαιοκάρπου και άλεσης , με τον παραδοσιακό τρόπο.
8
Φυσικές Επιστήμες: Τα νήπια : • Γνώρισαν μέσα από πειράματα και βιωματικές καταστάσεις τις ιδιότητες του λαδιού και τις χρήσεις του ανά τους αιώνες στη ζωή του ανθρώπου. (ελαφρύτερο από το νερό ,φωτιστικό ,χρησιμοποιείται στα φάρμακα, φτιάχνουμε σαπούνια…). • Τα παιδιά δοκίμασαν ν’ ανακατέψουν το νερό με το λάδι, αλλά διαπίστωσαν ότι ‘’δεν γίνεται’’. Ξεκινήσαμε το πείραμα λέγοντας –διαβάζοντας μία παροιμία, που είχαμε γράψει: ‘’Η αλήθεια και το λάδι πάντα βγαίνουν από πάνω’’ (εμπλοκή Γλώσσας)
Στην αρχή είπαν τις προβλέψεις τους . Τα περισσότερα παιδιά είπαν ότι ανακατεύοντας το λάδι με το νερό ότι το νερό θα γίνει κίτρινο, όπως το λάδι. Μετά το πείραμα η άποψή τους άλλαξε. Συζητήσαμε και αναλύσαμε την παροιμία (εμπλοκή Γλώσσα). Ανάψαμε πολλές φορές και σβήσαμε φυσώντας το καντηλάκι (αέρας). Έκλεισα με ταινία τις τρυπούλες από το σκέπασμα του καντηλιού . Πώς αλλιώς μπορεί να σβήσει ; Βάζοντας το καπάκι τα παιδιά έβλεπαν ότι έσβηνε το καντήλι. Έτσι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει αέρας και έτσι σβήνει το φως από το καντήλι σβήνει. Τα παιδιά αντιλήφθηκαν ότι το καντήλι ανάβει με λάδι (ιδιότητα του λαδιού) και είπαμε ότι παλιά οι άνθρωποι δεν είχαν ηλεκτρικό ρεύμα και άναβαν το λυχνάρι, το οποίο είδαν τα παιδιά στο Μουσείο, που επισκεφτήκαμε.(Χρωμοναστήρι)
9
Εικαστικά: Τα νήπια : o Ζωγράφισαν ελιές και ελαιώνες, στεφάνια ελιάς… o Έκοψαν από διάφορα περιοδικά το γραμμα ΄΄Ε και ε΄΄με το οποίο αρχίζει η ελιά και ο ελαιώνας (εμπλοκή Γλώσσα).Τα κόλλησαν στο ιστόγραμμα.
o
Μετά την επίσκεψη στο Μουσείο Χρωμoναστηρίου, τα παιδιά ζωγράφισαν ότι τους έκανε εντύπωση. Δραματική Έκφραση
- Δραματοποιήσαμε τον μύθο της διαμάχης της θεάς Αθηνάς με το θεό Ποσειδώνα και - Ζωντάνεψαν εικόνες από τη διαδικασία συλλογής του ελαιοκάρπου. (δραστηριότητα φοιτητών)
10
Μουσική –Φυσική αγωγή:
Τραγουδήσαμε τραγούδια σχετικά με το θέμα ( βλ.παραπάνω) Παίξαμε ομαδικά παιχνίδια Το παιχνίδι της κρυμμένης ελιάς ‘’Ποια ομάδα θα βρει πιο γρήγορα τις ελιές που κρύβονται μέσα στο αλεύρι’’; (σκυταλοδρομία) Η νικήτρια ομάδα στέφεται με κλαδί ελιάς.
Παιχνίδι ισορροπίας της ελιάς σε κουταλάκι (δραστηριότητα φοιτητών)
Μουσικοκινητικό παιχνίδι-σύνθεση λέξεων (φυσική Αγωγή-ΜουσικήΓλώσσα) Τα παιδιά χωρίζονται σε 3 ομάδες, κάθε ομάδα παίρνει από μία λέξη , σχετική με το θέμα μας (ελιά, ελαιόλαδο, λάδι). Μέσα σε ένα πιατάκι έχουν τη λέξη της ομάδας τους και κάτω σκόρπια και ανάποδα τα γράμματα της λέξης τους.
11
Βάλαμε μουσική , τα παιδιά χόρευαν και με το σταμάτημα της μουσικής τρέχει η κάθε ομάδα να συνθέσει τη λέξη της. Δεν μας ενδιαφέρει ο χρόνος, αλλά να κατανοήσουν αυτό που τους ζητάμε και να το πετύχουν.
Παιδί και Τέχνη •
Με τη βοήθεια του υπολογιστή παρατηρήσαμε με τα νήπια αρκετούς πίνακες ζωγραφικής Ελλήνων και ξένων Ζωγράφων, έργα Τέχνης που αφορούν στις ελιές, τους ελαιώνες, το λιομάζωμα.. π.χ.
•
Τα παιδιά μας λένε τι χρώματα χρησιμοποίησε ο καλλιτέχνης, τί ονομασία θα δίναμε σε κάθε πίνακα κλπ. Τα παιδιά αναπαριστούν όποιο τον πίνακα του Θεόφιλου (Δραματική Τέχνη).
•
12
Παιδί και Πληροφορική-Τεχνολογία
Οι φοιτητές παρουσίασαν στον Η/Υ εικόνες, που έδειχναν την διαδικασία συλλογής του ελαιοκάρπου (μάζεμα με τα χέρια, με ραβδιστικά μηχανήματα
στον Η/Υ δείξαμε ελαιώνες και τη διαδικασία άλεσης στα σύγχρονα ελαιουργεία Στο Μουσείο Χρωμοναστηρίου (βλ. παραπάνω) τα παιδιά παρακολούθησαν DVD για τον παραδοσιακό τρόπο άλεσης του ελαιοκάρπου Μέσω Η/Υ είχαν τα παιδιά την ευκαιρία να θαυμάσουν αρκετούς πίνακες ζωγραφικής, σχετικούς με το θέμα μας.
Γ’ ΦΑΣΗ Περάτωση του Προγράμματος-Δυσκολίες που αντιμετωπίσαμεΑξιολόγηση Πιστεύουμε ότι το πρόγραμμα υλοποιήθηκε με επιτυχία, παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε. Οι στόχοι επιτεύχθηκαν, στο μέτρο του δυνατού και στον χρόνο που είχαμε στην διάθεσή μας. Τόσο οι φοιτητές μας, στα πλαίσια της Πρακτικής τους Άσκησης όσο και εμείς οι εκπαιδευτικοί, προσπαθήσαμε να οργανώσουμε και να πραγματοποιήσουμε δραστηριότητες ενδιαφέρουσες στα παιδιά, δραστηριότητες που ανταποκρίνονται στις ικανότητές τους. Εκείνο, όμως που έχει σημασία είναι ότι τα παιδιά ασχολήθηκαν με μεράκι και ενθουσιασμό και δεν κουράστηκαν. Ενθουσιάστηκαν με την επίσκεψη στο Μουσείο-παραδοσιακό ελαιοτριβείο, αφού ήταν η πρώτη φορά που χρησιμοποιήσαμε λεωφορείο. Οι γονείς έφεραν , με χαρά ότι τους ζητήσαμε και με αυτά δημιουργήσαμε μια πολύ ωραία γωνιά. Μερικοί γονείς μας συνόδεψαν στην επίσκεψή μας και μας πρόσφεραν κέικ. Δυσκολίες αντιμετωπίσαμε στο χρόνο που είχαμε στη διάθεσή μας, αφού η πρακτική Άσκηση των φοιτητών Γ’ και Δ’ έτους κάλυπτε όλη την εβδομάδα, από Δευτέρα ως Παρασκευή. Ιδιαίτερο πρόβλημα είχε το κλασικό τμήμα, αφού στο ολοήμερο το πρόγραμμα συνεχιζόταν στην απογευματινή βάρδια. Επίσης, κάποιες μέρες που οι φοιτητές είχαν εργαστηριακή άσκηση και δεν ερχόταν στο 13
Νηπιαγωγείο, μπορέσαμε να πραγματοποιήσουμε κάποιες από τις δραστηριότητες και την επίσκεψη. Λόγω, όμως της καλής συνεργασίας με τους φοιτητές μας , αλλά και μεταξύ μας μπορέσαμε να συνεργαστούμε και να ξεπεράσουμε τα εμπόδια.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ • • • • • • •
•
Οδηγός Νηπιαγωγού : Βιβλίο Δασκάλου. Δαφέρμου, Κουλούρη, Μπασογιάννη, Ο.Ε.Δ.Β., Ελληνικά Γράμματα. Δ.Ε.Π.Π.Σ για το Νηπιαγωγείο, Φ.Ε.Κ. τεύχος Β’ αρ. φύλου 304/1303-03. Άννα Λαουτάρη: Γνωρίζω τον Πολιτισμό, Άλμπατρος. Ευαγγελία Δεσύπρη : Γνωρίζω την ελιά, Παπαδόπουλος (Διαθεματικές Δραστηριότητες-Σχέδια Εργασίας). Πολιτισμός της ελαιοκομίας στην Κρήτη (Σύνδεσμος ελαιοκομικών δήμων Κρήτης). Ζερβουδάκη ,Δαλμάτσου , Ηλιάσκου, Καρπουζοπούλου : Καρποί της Γης. Κέδρος. 2008. Οι πρώτες μου Προσευχές, Καψάσκη. Κ. Παλαμάς :Ντίλι-ντίλι. Η Κιβωτός του Νώε : Απόδοση Ελένη Κατσαμά, εκδ. Παπαδόπουλος.
ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ •
Xwrapaldhwr.blongspot.com ΑΡΘΡΑ
• •
Κάντζου Νίκη: Μαζεύουμε ελιές παρέα με το Θεόφιλο. Σύγχρονο Νηπιαγωγείο , τεύχος 29, σελ. 43-47. Γιαλουράκη Σοφία : Η ελιά. Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τεύχος 29, σελ. 52-57.
14