ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΡΟΥΣΣΟΣΠΙΤΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2011-12 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: ΚΛΕΙΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΕΠΙΚΟΙΝΩΝΟΥΜΕ
• Συντονιστής: Μυρθιανός Νεκτάριος • Συνεργάτες: Σπυριδάκη Άννα Χριστοδουλάκης Γιώργος
Το πρόγραμμα εκπονήθηκε από τις τάξεις Δ΄ (13 μαθητές) και Στ΄ (11 μαθητές). Διάρκεια προγράμματος: ΦεβρουάριοςΙούνιος
ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ • Ο σύγχρονος αστικός τρόπος ζωής, η κατάργηση της γειτονιάς, το επιβαρυμένο εργασιακό ωράριο των γονέων, τα εξωσχολικά μαθήματα και αρκετοί άλλοι παράγοντες οδηγούν τα παιδιά στο να βρίσκουν μοναδικό τρόπο διασκέδασης και χαλάρωσης την τηλεόραση, τον υπολογιστή και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. • Αρκετές είναι οι έρευνες που αποδεικνύουν ότι η επίδραση της τηλεόρασης στα νέα παιδιά είναι καθοριστική για την επίδοσή τους στα μαθήματα, για την κοινωνική τους ζωή, για τη συμπεριφορά τους, για τον καθημερινό τρόπο ζωής τους, για τα εξωσχολικά τους ενδιαφέροντα, ακόμα και για τη σχέση με τους γονείς τους. Οι ίδιες έρευνες επισημαίνουν ότι η τηλεόραση μπορεί να επενεργήσει θετικά όταν η τηλεθέαση γίνεται με μέτρο, όταν ακολουθεί σχολιασμός και συζήτηση με τους γονείς και όταν δε μονοπωλεί τον ελεύθερο χρόνο των παιδιών. • Συνεπώς είναι επιτακτική ανάγκη να μάθουμε πώς να ελέγχουμε την τηλεόραση και πώς να αξιοποιούμε άλλες πηγές ενημέρωσης και διασκέδασης. Αρωγός μας στην προσπάθεια αυτή μπορεί να σταθεί η παράδοση και τα παιχνίδια των παππούδων και των γιαγιάδων μας.
ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ • Να γνωρίσουν την τηλεόραση ως εφεύρεση, τον τρόπο λειτουργίας της, την εξέλιξή της μέσα στο χρόνο. • Να συνειδητοποιήσουν τις θετικές και τις αρνητικές συνέπειες της τηλεθέασης. Να διατυπώσουν κανόνες για την ασφαλή και ωφέλιμη τηλεθέαση. • Να γνωρίσουν τα σύμβολα καταλληλότητας των τηλεοπτικών προγραμμάτων.
• Να εκτιμήσουν την αξία της αλληλεπίδρασης στην επικοινωνία. • Να αποκτήσουν δεξιότητες προφορικής έκφρασης και επικοινωνίας. • Να περιορίσουν το χρόνο που απασχολούνται σε ατομικές, παθητικές συνήθειες (όπως η τηλεθέαση) και να μάθουν να ασχολούνται τον ελεύθερο χρόνο τους με περισσότερο δημιουργικές δραστηριότητες.
• Κυριότερος σκοπός: Να συνειδητοποιήσουν τα παιδιά ότι η πολύωρη τηλεθέαση επηρεάζει τη σχολική τους επίδοση, τη σωματική και ψυχική τους υγεία, την ομαλή κοινωνικοποίησή τους, ακόμα και τις διατροφικές τους συνήθειες. Συνεπώς επιδιώκουμε από τη μια να περιορίσουν τα παιδιά το χρόνο που περνούν μπροστά σε μια τηλεόραση και από την άλλη να μάθουν να προστατεύουν τον εαυτό τους από μη ασφαλές περιεχόμενο που «προσφέρουν» ανεξέλεγκτα τα μέσα επικοινωνίας.
Σύνδεση με το αναλυτικό πρόγραμμα • Η τηλεόραση, ως ενότητα ή ως κεφάλαιο, εμπεριέχεται στο βιβλίο της Γλώσσας (η Στ΄ τάξη διδασκόταν φέτος τα μαθήματα της Ε΄-1ος κύκλος συνδιδασκαλίας) και της μελέτης περιβάλλοντος της Δ΄ τάξης. To συγκεκριμένο θέμα συνδεόταν –άμεσα ή έμμεσα- με το μάθημα της Ιστορίας, της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής, των Φυσικών. Άμεση σύνδεση υπήρξε με το μάθημα της Αισθητικής Αγωγής, αφού εικαστικά, μουσική, χορός, θέατρο προτάθηκαν ως δραστηριότητες που μπορούν να αντικαταστήσουν την τηλεόραση. • Το θέμα μας εξυπηρέτησε, όπως ήταν αναμενόμενο, τις ανάγκες του γλωσσικού μαθήματος (δημιουργική γραφή, διασκευή, συλλογή, οργάνωση και επεξεργασία πληροφοριών) και της Αισθητικής Αγωγής.
ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 1. Επιλογή υποθεμάτων. 2. Σχεδιασμός προγράμματος. 3. Χωρισμός ομάδων. 4. Εκτέλεση δράσεων. Ανάθεση εργασιών και δραστηριοτήτων. Παρουσίαση συμπερασμάτων στην ολομέλεια των τάξεων. • 5. Αξιολόγηση προγράμματος. • • • •
Οι ομάδες μας • Τα παιδιά χωρίστηκαν σε 4 ανομοιογενείς, μεικτές αλλά ισοδύναμες ομάδες. Οι ομάδες μας ήταν: Παγωτογεννημένοι. Παραμυθάδες Η παπαγαλία Οι σκορπιοί και τα παπάκια.
Θεματικές ενότητες που εξετάσαμε. • 1. Η τηλεόραση ως εφεύρεση. Ιστορία μέσα στο χρόνο. • 2. Θετικές και αρνητικές συνέπειες της άμετρης τηλεθέασης. «Ο δεκάλογος του τηλεθεατή» • 3. Καταλληλότητα τηλεοπτικών προγραμμάτων.
4. Τηλεοπτικά προγράμματα • • • • • • • • •
Κινούμενα σχέδια Ταινίες (ελληνικές και ξένες) Ειδήσεις Σίριαλ Ντοκιμαντέρ Αθλητικά Ενημερωτικές εκπομπές Μουσικές εκπομπές Διάφορα
5. Τηλεόραση και διαφήμιση • Η δομή μιας διαφήμισης (Από τι αποτελείται μια τηλεοπτική διαφήμιση;) • Με ποιο τρόπο προσπαθεί να πετύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα; • Φτιάχνουμε τις δικές μας διαφημίσεις.
• 6. Τι συμβαίνει στα σπίτια μας; Σχεδιάσαμε ερωτηματολόγιο, το οποίο, όμως, δεν προφτάσαμε να δώσουμε στους συμμαθητές μας. • 7. Πώς περνάμε τον ελεύθερο χρόνο μας; Τι εξωσχολικές δραστηριότητες κάνουμε; Έρευνα στους μαθητές του σχολείου μας.
• 8. Κι όταν δεν υπήρχε τηλεόραση; Τα παιδιά ρώτησαν τους γονείς και τους παππούδες τους και βρήκαν πληροφορίες για τον τρόπο που εκείνοι περνούσαν παλιά τον ελεύθερο χρόνο τους. • 9. Τι παιχνίδια έπαιζαν παλιά; Ποια από αυτά μπορούμε εμείς να αναβιώσουμε; Μάθαμε να παίζουμε τα παιχνίδια «κεραμυδάκια», «βεζύρης», «το τρύπιο το καμίνι», «αμπάριζα», σκοινάκι, «κουτσό νταλί», κ.ά. Σε συνεργασία με τη Διευθύντρια του Σχολείου και το γυμναστή, φτιάξαμε στην αυλή του σχολείου 2 κουτσό και ένα σαλίγκαρο, που μονοπώλησαν έκτοτε το ενδιαφέρον των μαθητών όχι μόνο κατά τη διάρκεια του σχολικού ωραρίου, αλλά και τα απογεύματα.
• 10. Λαϊκή προφορική παράδοση. Τα παιδιά ήρθαν σε επαφή με λαϊκά παραμύθια, τα οποία δραματοποιήσαμε στην τάξη. • Συνέλλεξαν παροιμίες για την καθαριότητα και τη διατροφή. Βρήκαν αινίγματα, ανέκδοτα, μαντινάδες που τους άρεσαν. • Θέλαμε να οργανώσουμε την ώρα του «ροζοναρίσματος», όμως δεν προλάβαμε.
11. Διασκευές. Οι ομάδες επέλεξαν από ένα μύθο του Αισώπου, τον διασκεύασαν σε θεατρικό κείμενο και τον «έπαιξαν» στην τάξη. Διασκευάσαμε την «Πολυλογού» της Ζωρζ Σαρρή και το γυρίσαμε σε ταινία κινουμένων σχεδίων με τις κούκλες που φτιάξαμε. (Βρίσκεται στο μοντάζ η ταινία).
Η «πολυλογού» και ο «δικαστής» διαβάζουν το κείµενο πριν την ηχογράφηση.
12. Φτιάχνουμε κουκλοθέατρο. Τα παιδιά έφτιαξαν κούκλες από χαρτοπολτό και παλιά ρούχα. Με τις κούκλες έπαιξαν τα παραμύθια που έγραψαν τα ίδια αλλά και την «Πολυλογού», που διασκευάσαμε όλοι μαζί.
13. Φτιάξαμε μπερντέ και φιγούρες Καραγκιόζη. Τα παιδιά αυτοσχεδίασαν στο παίξιμο. (Δεν παίξαμε κάποιο συγκεκριμένο έργο, ούτε γράψαμε κάποιο κείμενο πριν. Προφορική έκφραση).
• 14. Γράψαμε τα δικά μας παραμύθια. Ακολουθώντας τους κανόνες του Propp, η κάθε ομάδα έγραψε και εικονογράφησε το δικό της παραμύθι. Οι παγωτογεννηµένοι
Η «παπαγαλία» συγγράφει
Οι σκορπιοί και τα παπάκια σε περισυλλογή
Οι «παραμυθάδες» γράφουν το δικό τους παραμύθι.
15. Λαϊκά παραδοσιακά έθιμα. Οι τάξεις μας στήριξαν και συμμετείχαν μαζί με τη Γ΄ και την Ε ΄ τάξη (και όλο το σχολείο, βέβαια), στα χελιδονίσματα και στα κάλαντα του Λαζάρου.
• 16. Τα παιδιά επέλεγαν κάθε εβδομάδα ένα λογοτεχνικό βιβλίο. Ετοίμαζαν το Σαββατοκύριακο μια σύντομη βιβλιοπαρουσίαση και την εβδομάδα που ακολουθούσε αφιερώναμε ένα δεκάλεπτο κάθε μέρα, ώστε να παρουσιάσουν στους συμμαθητές τους το βιβλίο που διάβασαν. Στο τέλος επέλεξαν τη βιβλιοπαρουσίαση που τους άρεσε περισσότερο και φτιάξαμε το έντυπο «Κλείνουμε την τηλεόραση».
• 17. Κρητική διάλεκτος. Ιστορία και εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας. Διάλεκτοι. Προφορική παράδοση. Πρώτη επαφή με το παραμύθι «ο Άτσι- Λεβέντης», το οποίο διασκευάσαμε, προκειμένου να ανεβάσουμε για τη γιορτή της λήξης του σχολικού έτους. • Συμμετοχή στο Διαγωνισμό «Μαντιναδοξεπεταρίσματα», όπου τα παιδιά έγραψαν μαντινάδες σε κρητική διάλεκτο.
• 18. Παραγωγή γραπτού λόγου. Γράψαμε τα δικά μας αστεία ποιήματα , προσπαθήσαμε να φτιάξουμε δικά μας ανέκδοτα και να συνθέσουμε αστείες μαντινάδες. Ήταν το στάδιο που διασκέδασαν πάρα πολύ τα παιδιά. Επέλεξαν στο έντυπό μας να χρησιμοποιηθούν μόνο τα αστεία ποιήματα (λόγω έλλειψης χρόνου, δεν υπήρχε η δυνατότητα να δακτυλογραφηθούν όλα).
19. Ανεβάσαμε τον «Άτσι –Λεβέντη» στη γιορτή της λήξης (οι τάξεις Ε΄ και Στ΄ ). Το παραμύθι άρεσε πολύ στους γονείς και τους θύμισε τα δικά τους παιδικά χρόνια, όπως μας εξομολογήθηκαν μετά.
Τα παιδιά χορεύουν συρτό Δωδεκανήσου και «ποδαράκι».
Τα παιδιά χορεύουν ζωναράδικο και χασαποσέρβικο.
20. Ο χορός ως εναλλακτικός τρόπος διασκέδασης. Τα παιδιά είχαν διασκεδάσει πολύ, όταν επιχειρήσαμε να τους μάθουμε κάποιους παραδοσιακούς χορούς. Για το λόγο αυτό επιλέξαμε να παρουσιάσουμε παραδοσιακούς χορούς στη γιορτή της λήξης (Η Δ΄ τάξη μαζί με τη Γ’ ).
Στο τέλος χόρεψαν όλοι οι μαθητές και οι δάσκαλοι του σχολείου.
• 21. Περίπατοι, πεζοπορίες, εξερευνήσεις. Με τις τάξεις μας οργανώσαμε εκδρομές και φυσιολατρικούς περιπάτους τόσο εντός διδακτικού ωραρίου όσο και τα Σαββατοκύριακα. • Ανεβήκαμε στην κορυφή του Βρύσινα, περάσαμε το φαράγγι των Μύλων, επισκεφτήκαμε τον Αμαριώτη ποταμό, πήγαμε για μπάνιο στο “Baja”, μαζί με τους γονείς των μαθητών, κάναμε εξερεύνηση στα Καπεδιανά, περπατήσαμε στην παλιά πόλη του Ρεθύμνου και στη φορτέτζα, επισκεφτήκαμε την Ι. Μονή Αρκαδίου, κλπ.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ • Το πρόγραμμα αυτό ήταν (στη φάση του σχεδιασμού) εκείνο που θα κρατούσε το μικρότερο χρονικό διάστημα. Ωστόσο ήταν εκείνο που άρεσε πάρα πολύ στα παιδιά και που συνδυάστηκε και υποστήριξε όλα τα υπόλοιπα προγράμματα που εκπονήσαμε. Ήταν σημαντικό για μας επειδή ανακαλύψαμε ότι μαθητές μας με προβλήματα κοινωνικοποίησης ή/ και με μαθησιακές δυσκολίες έδειξαν να έχουν ιδιαίτερο ταλέντο στο θεατρικό παιχνίδι αλλά κυρίως στο χορό και στην καλλιτεχνική έκφραση. • Τυπικά το πρόγραμμα δεν ολοκληρώθηκε, αφού κάποιες δράσεις έμειναν ανολοκλήρωτες (όπως το ερωτηματολόγιο). Ωστόσο ήταν ικανοποίηση για μας να ανακαλύπτουμε, από τις συζητήσεις με τα παιδιά, ότι ο αρχικός μας σκοπός και οι στόχοι μας επιτεύχθηκαν. Σ’ αυτό βοήθησε και ο καλός καιρός, που επέτρεψε στα παιδιά να κλείσουν την τηλεόραση και να βγουν έξω.
ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ • Η μοναδική δυσκολία που αντιμετωπίσαμε ήταν η έλλειψη χρόνου. Το πρόγραμμα άρχισε αργότερα από τα υπόλοιπα, τα οποία είχαν ήδη δρομολογηθεί και οι απαιτήσεις τους ήταν αυξημένες. Ήταν θετικό που τα προγράμματα που εκπονήσαμε εμπλέκονταν κατά κάποιο τρόπο μεταξύ τους, κι αυτό μας διευκόλυνε αρκετά. Από την άλλη, αναγκαστήκαμε να κάνουμε επιλογές για τα τελικά έντυπα, ενώ αν υπήρχε ο χρόνος να συμπεριλάβουμε όλες τις εργασίες των παιδιών, το αποτέλεσμα θα ήταν πιο ολοκληρωμένο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ • Κουμέντος, Γ. (2006) Η επίδραση της τηλεόρασης στον ελεύθερο χρόνο και στη σχολική επίδοση των μαθητών του Δημοτικού σχολείου. Μια εμπειρική μελέτη. Στο Επιστημονικό Βήμα. τ. 6. σ. 136-149 • Χουρδάκης, Α. (1999) Τα παραμύθια της Σητείας. Ηράκλειο: Τυποκρέτα • Καψωμένος, Ε. (2003) Αφηγηματολογία. Θεωρία και μέθοδοι ανάλυσης της αφηγηματικής πεζογραφίας. Αθήνα: Πατάκη. • Μουδατσάκις, Τ. (1993) Η θεατρική σύνταξη. Αρχές Οικονομίας της Δράσης στην Τραγωδία. Αθήνα: Καρδαμίτσα. • Μουδατσάκις, Τ. (1994) Η θεωρία του Δράματος στη σχολική πράξη. Το θεατρικό Παιχνίδι. Η δραματοποίηση. Αθήνα: Καρδαμίτσα. • Νικολουδάκη- Σουρή, Ε. (2003) «Δώθε από τις γραμμές». Συναντήσεις και υποθέσεις ερμηνείας σε κείμενα της νεοελληνικής ποίησης. Αθήνα: Έλλην
• http://3onioniasmag.wordpress.com • http://anoixtosxoleio.weebly.com