8 Januari 2014
Seminar
Dream|Discover|Do Essay
Het tweede scherm
Student: Bart van den Brink 1606257 CMD Hogeschool Utrecht 3e Studiejaar, UXD1 Docent: Michiel Rovers
Voorwoord Het tweede scherm, daar wil ik je graag meer over vertellen. Weet je eigenlijk wel wat het is, zo’n tweede scherm? Ik denk dat ik er wel een beeld van kan schetsen. Je kijkt naar de televisie maar je heb ook nog een tablet op schoot waar je van alles mee kunt. Bijvoorbeeld informatie opzoeken over de serie waar je naar zit te kijken. Die informatie zoek je dan bijvoorbeeld via Google of de website van RTL. Maar de mogelijkheden zijn eindeloos. De programmamakers kunnen ook een applicatie ontwikkelen zodat je kunt meespelen met een tv-show of kunt stemmen op jouw favoriet bij de talentenjacht. Als je er over na gaat denken zijn de mogelijkheden eindeloos. Althans zo lijkt het. Omdat ik bij de opleiding Communicatie & Multimedia Design en ook de specialisatie User Experience Design veel te maken heb met nieuwe digitale apparaten, ben ik mij gaan verdiepen in de toepassingen voor televisie. Het zogenoemde tweede scherm lijkt een opmars te maken in televisieland, maar is dat wel zo? En zit de kijker er op te wachten?
Inleiding Om dit essay te kunnen schrijven ben ik mij gaan verdiepen in het tweede scherm. Ik wist er voor mijn onderzoek nog maar weinig van af. Zo had ik geen iPad of ander tablet in huis en vond ik dat elke CMDer toch wel op de hoogte moet zijn van ontwikkelingen op het gebied van multimedia. Inmiddels is dat veranderd, ik zit met de iPad op de bank en grijp elke kans aan om me verder te verdiepen in de toepassingen van het tweede scherm. In dit essay ga ik in op verschillende vraagstellingen. Zoals: wat is het tweede scherm eigenlijk? Wat heeft het mij te bieden? Voegt het iets toe? En waar zit nou de trigger om mij op het tweede scherm te krijgen? In verschillende korte hoofdstukjes ga ik antwoord geven op een aantal vragen. Dingen die je misschien nog niet wist of dingen die zo vanzelfsprekend zijn dat je ze bijna vergeet. Omdat het tweede scherm een relatief nieuwe ontwikkeling is wordt er dan ook veel onderzoek naar gedaan. De BBC is op dit moment daarin een grote speler. Maar ik wil vooral kijken naar de Nederlandse toepassingen van het tweede scherm.
Ik heb maar één televisie Het tweede scherm wordt ook vaak second screen genoemd. Maar wat is dat nou eigenlijk? Vaak als men spreekt over het tweede scherm wordt er meestal gesproken over een tablet. Op dit tablet is dan een applicatie of website te vinden waarbij de gebruiker kan interacteren met het televisieprogramma. ‘Second screen television brings you deeper into the tv experience.’ (Holly Goodier, BBC, 2012) Het is dus een verrijking binnen het televisielandschap en het zou je daarmee een betere ervaring moeten geven. Maar mensen kunnen zich maar op één ding tegelijk focussen. Het valt dus te betwijfelen of dat tweede scherm dan ook wel echt het tweede scherm is en niet het “eerste” scherm. Dit komt ook naar voren naar aanleiding van een interview wat ik heb gedaan met Peter de Groot, Socioloog en onderzoeker aan de Hogeschool en Universiteit Utrecht. Het tweede scherm kan namelijk al een afstandsbediening zijn waarmee interactie kan plaatsvinden. Denk bijvoorbeeld aan de ‘rode knop’ maar het tweede scherm is ook vaak gewoon een huistelefoon, smartphone of tablet in welke vorm dan ook. Misschien in de toekomst zelfs wel een Google Glass. Het is in ieder geval een manier om de kijker weer naar het eerste scherm toe te krijgen. Dat grote scherm wat in al onze huiskamers staat. Maar uiteindelijk bepaald de kijker natuurlijk wat hij kijkt en tegenwoordig ook steeds meer wanneer hij kijkt.
Lekker bankhangen Er vind dan ook een verschuiving plaats in wat mensen doen voor de televisie. Vroeger ging men lekker op de bank zitten en keek naar de programma’s die op dat moment uitgezonden werden. Onderzoek van BBC, Marketing en Audiences toont aan dat in 2006, negen procent van de televisiekijkers actief zijn tijdens het tv kijken. Dat betekent dat ze bijvoorbeeld bellen, sms’en, met elkaar praten of in ieder geval iets anders doen dan naar de tv kijken. En dat terwijl deze wel aan staat. Tegenwoordig is tot bijna tachtig procent van de kijkers actief tijdens het kijken van tv-programma’s. Tachtig procent! Dat betekent dat als er één miljoen mensen naar jouw programma kijken, er eigenlijk maar tweehonderdduizend echt zitten te kijken. Het tweede scherm moet dan ook een gigantisch gat opvangen. De kijker bepaalt tegenwoordig gewoon zelf wat hij doet en kijkt. Het on-demand kijken van televisieprogramma’s is hier een goed voorbeeld van. UPC bied de kijker met een Horizon kastje bijvoorbeeld de mogelijkheid om via hun iPad een andere
tv-zender te kijken dan er op het eerste scherm wordt weergegeven. Het blijft moeilijk om als televisiemaker iets te ontwikkelen naast jouw tv-programma. De belangen voor de stakeholders verschillen namelijk nogal. De programmamaker wil in zijn programma bepaalde informatie laten zien. Het tv station wil dat mensen ook reclames kijken en de kijker wil zelf bepalen wat hij ziet en welke informatie hij tot zich neemt. Dit is dan ook iets wat je terug ziet bij verschillende programma’s maar ook in applicaties. De programmamaker weet nog niet goed hoe hij het tweede scherm moet aanprijzen en als je dan het tweede scherm gebruikt is dit niet altijd een succes. Zo beschrijft ook Joost Steins Bisschop in een stuk op Frankwatching over het Nederlandse programma Zomergasten. De Twitter feed die verwerkt is in de Zomergasten laat verschillende teksten voorbij komen maar “het is bijna allemaal afleidend en nietszeggend gekweel.”
Ik wil graag meer informatie Het tweede scherm blijkt een uitdaging voor programmamakers. Een Twitter feed in een applicatie kan natuurlijk best werken, maar het is van belang dat berichten worden gefilterd. Zo werden er bij het afgelopen PDC WK darts 2013 vragen beantwoord die op de Twitter van RTL7 binnenkwamen. Maar natuurlijk werd niet elke vraag beantwoordt. Het waren er ook simpelweg te veel. Sophie Hilhorst, inmiddels afgestudeerd aan de Hogeschool InHolland, heeft tijdens haar afstuderen ook verschillende vraagstukken behandeld. Vragen zoals: ‘wat biedt het tweede scherm nu?’ door haar stuk deels te beantwoorden. Zo schrijft ze dat de relevantie van de content erg belangrijk is om de kijker naar het tweede scherm te krijgen. Een goed gegeven voorbeeld is dat van ‘Wie is de Mol?’ Het televisieprogramma is een spel waarbij een kandidaat ontmaskerd moet worden naar aanleiding van opdrachten en intuïtie. Echte fans van het spel willen zelf graag meedoen. Daarom hebben de makers van de website van ‘Wie is de Mol?’ er voor gezorgd dat dit spelelement terug komt op hun website. Door middel van gamification blijft de kijker geboeid en betrokken bij het programma. Wat het tweede scherm dan ook zo belangrijk maakt is dat het aantal contactmomenten tussen de kijker en de programmamaker kan worden verhoogd. De kijker raakt dus meer betrokken bij het programma. Om te weten te komen wat het tweede scherm tot nu toe te bieden heeft is dan ook erg lastig. Er bestaan namelijk nogal veel verschillende soorten applicaties. Sommige programma’s vragen alleen om het beantwoorden van een poll en andere programmamakers trekken de kijker echt in de wereld van het tv programma. Om dit te ervaren zou ik dan ook adviseren om zelf eens actief mee te doen aan een programma wat een tweede scherm aanbied. Programma’s als: ‘Wie is de Mol?’, ‘The Voice of Holland’ en ‘Kassa’ zijn goede voorbeelden.
Een nieuwe ervaring De hiervoor genoemde programma’s vragen je bijna om juist naar het tweede scherm toe te gaan voor een nieuwe ervaring. Soms helemaal los van het tv-programma zelf. Je komt er in een nieuwe wereld. Toch kan je het programma ook kijken zonder gebruik te maken van het tweede scherm. Dat is immers waar de programmamakers goed in zijn: jou als kijker weten te boeien zonder dat extra scherm op schoot. Maar voor de kijker die net dat beetje extra zoekt voegt het tweede scherm vaak wel iets toe. Een nieuwe dimensie, een extra beleving of interactie met het programma. Maar vaak moet je om het tweede scherm te kunnen gebruiken wel op de hoogte zijn van de gebeurtenissen in het programma. In de applicatie van The Voice of Holland ben je bijvoorbeeld thuiscoach, maar dit lukt alleen als je ook weet wie je kunt coachen.
Ik kijk nooit televisie Omdat de gebruiker steeds vaker ‘actief’ televisie kijkt (80%) is het steeds moeilijker om er voor te zorgen dat de aandacht ook bij het tv-programma blijft. Hierdoor moet ook het verdienmodel van de tv producenten veranderen. Uit mijn interview met Peter de Groot blijkt dat dit nog knap lastig is en dat veel programmamakers zich geen raad weten met het verlies van kijkers. Een applicatie voor het tweede scherm bied hier zelfs niet altijd een oplossing voor. Zo blijkt uit cijfers van RTL dat in eind 2012 tijdens The Voice of Holland maar 1,2% van de kijkers met regelmaat terugkeerde op de applicatie. En dat terwijl deze applicatie wel bekend staat als een van de betere. Het is dan ook de vraag of producenten niet iets moeten maken wat echt relevant is voor de gebruiker. Iets wat de kijker graag wil gebruiken. De context en content blijven hierbij van belang. De kijker zal namelijk steeds meer zelf bepalen wat, wanneer en hoe hij televisie kijkt.
Conclusie Tijdens mijn onderzoek ben ik er achter gekomen dat het erg moeilijk is om de kijker te binden met het tweede scherm. Het lijkt wel of de kijker juist iets anders wil doen dan alleen maar bezig zijn met het televisie programma. Ook heb ik gemerkt dat het gewoon erg lastig is om kijkers online aan je te binden. Het is erg makkelijk om af te dwalen tijdens het browsen op een tablet of laptop. Maar juist omdat het tweede scherm nog een relatief nieuw fenomeen is weet nog niemand echt het antwoord. Het is het dan ook lastig vast te stellen hoe je er voor zorgt dat de kijker het tweede scherm wil gebruiken en blijft gebruiken. Sommige kenners zeggen dat het televisieprogramma in ieder geval genoeg moet aansporen om een applicatie te gebruiken. Tot nu toe bestaat er simpelweg nog geen succesformule voor het tweede scherm.
Eindwoord Ik heb ondervonden dat het schrijven van een essay over een onderwerp zoals het tweede scherm nog niet zo gemakkelijk is. Het klusteren van antwoorden en het aannemen van stellingen lijken hierbij te kunnen helpen. Op het internet ben ik dan ook gaan zoeken naar tips. Naar aanleiding van die tips heb ik verschillende hoofdstukjes gemaakt. In al deze hoofdstukjes heb ik een antwoord op mijn deelvragen verwerkt. Hierdoor is mij wel meer duidelijk geworden met betrekking tot het tweede scherm. Maar het roept ook wel weer nieuwe vragen op. Het is namelijk een nieuw medium en het is gewoon nog vol in ontwikkeling. Dit maakt het erg interessant. Wel laat de ontwikkeling zien dat het vergaren van de juiste data en het verzamelen van verdere informatie lastig is. Veel onderzoeken met betrekking tot dit onderwerp blijven volgens mij binnen de muren van een omroep of commerciÍle zender. Bart van den Brink CMD – Hogeschool Utrecht 3e Studiejaar, UXD1
Bronnen: Voor een uitgebreide bronnenlijst wil ik je verwijzen naar het onderzoeksverslag. Deze bronvermelding toont een korte verwijzing naar de meest relevante bronnen binnen deze essay. - Onderzoek uitgevoerd tussen 19 November 2013 en 6 Januari 2014 door Bart van den Brink - Interview met Peter de Groot Socioloog en onderzoeker aan de Hogeschool en Universiteit Utrecht. 19 December 2013 - Publicatie: BBC online briefing spring 2012 - participation. - Youtube film: Second screen telly part: 8 – Holly Goedier, BBC http://www.youtube.com/watch?v=Mcqp-FxzHiI - Artikel: Tweede scherm: duivelse verstoorder van aandacht bij #ZG12 http://www.frankwatching.com/archive/2012/08/12/ tweede-scherm-duivelse-verstoorder-van-aandacht-bij-zg12/ - Documentatie: Sophie Hilhorst – Programmamaker converteert eerste scherm naar tweede, documentatie uit Juni 2013 - Artikel: Ho kijker, blijf bij ons: second screen redder van tv-model Door: Bard van de Weijer uit de Volkskrant 13 Maart 2012 - Artikel: Second screen: de experts van RTL en SBS aan het woord. Door Peter Olsthoorn gepubliceerd op www.frankwatching.com gepubliceerd op 11 juni 2012 De genoemde webpagina’s zijn ten tijde van publicatie van dit essay nog zonder verdere foutmeldingen te bezoeken.