Dagen met Job by Bas van der Bent

Dagen met Job

Voorwoord Toen in 2004 het Nederlands Bijbelgenootschap een nieuwe vertaling publiceerde was er voor veel regelmatige Bijbellezers de vraag: wat nu? De Nieuwe Bijbelvertaling was na de Tweede Wereldoorlog al de tweede officiĂŤle vertaling. Eerst was in 1951 een nieuwe vertaling verschenen die de Statenvertaling had vervangen en daarna was er ook nog de Groot Nieuws vertaling verschenen. Die laatste vond geen algemene ingang maar de Nieuwe Bijbelvertaling werd een groot succes. Maar wat doet een leek er mee. Er was een tijd dat dagelijks aan tafel uit de Bijbel werd gelezen. Die tijd is voor veel mensen voorbij. Opgegroeid als ze zijn met de Statenvertaling en de Vertaling uit 1951 citeren ze die als ze zich nog een Bijbelwoord herinneren. Daarnaast zijn er vele andere vertalingen van de Bijbel. Bijna gelijk met de Nieuwe Bijbelvertaling verscheen de Naardense Bijbel. In deze vertaling wordt geprobeerd het oorspronkelijk taaleigen van de Hebreeuwse en Griekse grondteksten te bewaren. Ook de Rooms Katholieke Willibrordvertaling is eind vorige eeuw nog herzien en trok daarmee de aandacht. Het lezen van de Bijbel in een vertaling, welke dan ook, is daarom niet zonder risicoâ&#x20AC;&#x2122;s. Je leest soms ongemerkt over belangrijke uitspraken heen. Als je de grondtalen van de Bijbel niet kent lees je in vertalingen zelfs over de betekenis soms heen. Vanuit deze achtergrond ontstonden de overwegingen die in dit boek terecht zijn gekomen. Het Nederlands Bijbelgenootschap publiceert elk jaar een leesrooster dat het rooster van lezingen in de kerkdiensten ondersteunt. In sommige delen van ons land wordt dat dagelijks leesrooster zelfs van week tot week in de kerkbladen gepubliceerd. Aan de hand van dat leesrooster is een avontuur aangegaan. Rond de vraag wat de Bijbel ons vandaag zegt over onze wereld en welke weg gewezen wordt werden de gedeelten uit de Bijbel gelezen die door het leesrooster werden aangewezen. Van die lezing werd verslag gedaan in een Blog op het internet. Nu hele Bijbelboeken zijn uitgelezen zijn de overwegingen per Bijbelboek gegroepeerd. Dit boek bevat de overwegingen over het boek Job. De samenstelling van de passages is voor rekening van het Nederlands Bijbelgenootschap. De overwegingen voor rekening van de auteur, die de grondtalen van de Bijbel niet kent en afhankelijk was van de Nederlandse Vertaling en in het Nederlands geschreven literatuur over de Bijbel. De actualiteit van de afgelopen jaren klinkt in de overwegingen mee, maar dat is ook uitdrukkelijk de bedoeling.

Dit boek dient daarom met de Bijbel in de hand gelezen te worden, lees eerst de aangegeven passage uit de Nieuwe Bijbelvertaling en daarna de overweging van de dag. De schrijver hoopt dat lezing van dit boek weer nieuwe perspectieven opent en een nieuwe kennismaking met de oude verhalen van de Bijbel kan betekenen.

De aanzienlijkste man van het Oosten Job 1:1-12

We beginnen hier te lezen in het boek Job. Het boek Job behoort tot de zogenaamde wijsheidsliteratuur. In dit geval een boek geschreven om duidelijk te maken dat de liefde voor de Wet van de Liefde het begin is van alle wijsheid, in oude taal heet het dat de vreze des Heren het begin is van alle wijsheid. Zo heette dat in het boek Spreuken, de Wet van de Liefde vonden we terug in het boek Deuteronomium. In het boek Job gaat het er dus niet over hoe het echt in de Hemel of met God en een Satan gesteld is. Wat dat betreft is het boek Job een echte oosterse vertelling. In dit geval heeft het verhaal een boodschap en is het verhaal ook bedoeld om die boodschap duidelijk te maken. Het verhaal gaat niet over een arme sloeber maar over een rijk man. Een man ook die verantwoordelijkheid neemt voor de daden van zijn kinderen. Als zijn kinderen een feest geven geeft Job er ook een. Het feest van Job is er dan een volgens de Wet van de Woestijn, terug te vinden in Deuteronomium, niet alleen de familie mag mee eten maar ook de armen uit de buurt, de dienaren van de tempel, de vreemdelingen en het personeel alsof ze bij de familie hoorden. Stel dat je kinderen iemand vergeten zijn, Job wil dat hoe dan ook goed maken. Dat heet in Bijbelse termen een offer, we hebben daar over uitgebreid in het boek Deuteronomium gelezen. Nu is het gemakkelijk om goed te doen als je het goed hebt. Kijk maar eens naar Balkenende en kornuiten. Nu zijn ze weer populair want ze doen net of ze teruggeven wat ze eerst hebben afgepakt. Dat doen ze natuurlijk niet echt. Compensatie voor de gestegen energieprijzen is er alleen voor grootverbruikers, AOW'ers gaan er in de toekomst niet op vooruit, die Bos mocht van ze inpakken toen hij dat voorstelde, en die inburgering klinkt wel mooi maar daar moeten de vrienden van Balkenende en Zalm toch zelf geen moeite voor hoeven te doen. Om na te gaan hoeveel de liefde voor de Wet van de Woestijn bij Job waard is moet hij het maar eens zonder bezit proberen. De koopkracht voor de mensen met het laagste inkomen in ons land gaat er echt niet op vooruit, de armen in de rest van de wereld worden alleen armer. Hoe â&#x20AC;&#x153;Christelijkâ&#x20AC;? zou je kunnen blijven als je echt op het nivo van de allerarmsten zou moeten leven? Onze regeerders beginnen zelfs niet om zich dat proberen in te denken, maar hoe zit het met ons?

Hij maakte God geen enkel verwijt Job 1:13-22

Nee, Job niet, hij was niet gehecht aan bezit, hij wist dat rovers en dieven in de nacht je hele bezit kunnen wegroven. Hij wilde kennelijk ook niet horen bij het slag rijken dat we tegenwoordig kennen. Een hele tijd geleden dreigde het CNV geen Caoâ&#x20AC;&#x2122;s te sluiten met bedrijven waar de bazen zichzelf exorbitant verrijkten. Dat dreigement konden ze niet uitvoeren, je kunt nu eenmaal het grootste deel van de werknemers niet zonder CAO laten zitten. Uit een onderzoek van de Volkskrant weten we dat de gemiddelde inkomensstijging van een lid van een Raad van Bestuur of Raad van Commissarissen in het jaar 2005 boven de 10 procent lag. Voor gewone werknemers was dat maar net 1,5 procent. En 10 procent van een hoog salaris is veel meer dan 1,5 procent van het minimumloon. De Here heeft gegeven en de Here heeft genomen staat er geschreven. Maar die Heer zit niet in de Raad van Bestuur of de Raad van Commissarissen. Die "heren" kunnen ten val worden gebracht. Allereerst moeten we dan gaan geloven dat het navolgen van de Wet van Liefde en recht een betere wereld oplevert. Het is zo'n soort geloof als dat van Job, die ging delen met armen en vreemdelingen als hij dacht dat zijn kinderen dat zouden kunnen zijn vergeten. Dan moeten we de ondersteuners van die zelfverrijkers wegsturen, Zalm en Balkenende die al jaren en jaren weigeren de juiste wetten tegen deze praktijken in de kamer te brengen. Ook in de huidige regering heeft hun maatschappij opvatting over bescherming van de rijken de overhand. We moeten nu vakbonden als CNV en FNV actief steunen, zonder instemming van hun leden beginnen ze immers niets. En we moeten de Ondernemingsraden versterken, te vaak worden ze niet ondersteund door de collega's die ze vertegenwoordigen. Iedere werknemer heeft een eigen verantwoordelijkheid, iedere gelovige heeft er zelf voor te zorgen dat we samen op weggaan naar het Koninkrijk van God. We doen het per slot van rekening zelf.

Zelfs de ochtendsterren zullen niet verschijnen Job 3:1-10

"Wachter hoe ver is de nacht ?" is op diverse plaatsen in de Bijbel de vraag die staat voor de vraag naar het einde van het lijden van mensen in nood. Aan de nacht komt immers een einde als de ochtend komt. De Wachters op de muren van de stad konden dat zien aan de sterren die tegen de ochtend aan de hemel komen. Voor Job maakt dat niet uit. Zijn ellende is zo groot dat hij zelfs niet meer naar de ochtend verlangt. Voor hem geen bevrijdend licht. Hij wenste wel dat hij dood was, ja zelfs nooit geboren was, ja zelfs nooit verwekt was. Maakt Job er nu een einde aan? Dat lijkt toch wat hij wil? Nee, over die gedachte staat in het hele boek Job in het geheel niets. Hoe ver Job ook heen is, het leven is te kostbaar om te verliezen. Het lijkt er eerder op dat Job zo somber wordt omdat hij zijn leven dreigt te verliezen aan ziekte en rampspoed. Er staat iets over hen die het wagen de Leviathan te verstoren. We kennen dat monster niet maar sommige vertalers vermoeden het dat het wijst naar de krokodillen die in de Nijl voorkomen. Lelijke beesten die je kunnen vervolgen en vaak onverwacht optreden. De Egyptenaren waren zo bang voor ze dat ze als goden werden behandeld, dan kon je ze nog niet eens vervolgen. Tegen de ochtend maakt de warmte van de zon ze wakker waarna ze op zoek gaan naar voedsel. Voor iemand zo zwak en ziek als Job zou dat een nieuwe bedreiging zijn. De dag is geen bevrijding maar een nieuwe kans voor rampen. We denken er vaak zo gemakkelijk over, achter de wolken schijnt de zon, na regen komt zonneschijn. Hulp vraagt nauwkeurig luisteren, niet je eigen angst overdragen op de ander. Nederland gaat bijvoorbeeld een heleboel geld stoppen in een ziekenfonds voor de armsten in Afrika. Dat klinkt mooi en dat is het misschien ook wel als al die mensen in Afrika, die straks dank zij het ziekenfonds overleven, ook een deel van leven hebben. Bij dat ziekenfonds horen dus inkomsten om eten te betalen. Bij dat ziekenfonds horen dus eerlijke handelsverhoudingen zodat ook arme Afrikanen hun producten op de rijke westerse markten kwijt kunnen. Minister van Ardenne kwam voorlopig niet verder dan geld stoppen in dat ziekenfonds en de nieuwe regering heb je er verder niet meer over gehoord. Misschien dat we hen vandaag allemaal hardop dit gedeelte uit het boek Job moeten voorlezen, snappen ze misschien dat ontwikkelingssamenwerking ook iets van ons vraagt, niet alleen geld, maar ook iets van onszelf inleveren.

In het dodenrijk worden de goddelozen stil Job 3:11-26

Je wordt er moe van. Alles doe je goed, je probeert zelfs dingen goed te maken die misschien verkeerd zijn gegaan. Zonder naar resultaat voor jezelf te vragen doe je goed. En dan kom je in de grootste ellende. Job wordt er wanhopig van. Je kunt dan maar beter dood zijn. Want in de dood is iedereen weer gelijk. Daar is geen onderscheid tussen de armen en rijken, tussen slaven en vrijen. Daar geldt de Wet van recht en rechtvaardigheid weer, de dood is immers voor iedereen. Wie uit het boek over de profeet Jeremia leest komt deze gedachten ook tegen. Jeremia was niemands schuldeiser en had bij niemand schulden toch klaagde hij er over door iedereen te worden vervloekt. Jeremia beklaagde zijn moeder dat zij hem moest baren, Job vindt het beter als dat maar nooit zou zijn gebeurd. Veel vrijwilligers die zich met vluchtelingen bezig houden voelen zich dezer dagen precies als Job, en misschien Jeremia. Ze kennen mensen die zo angstig waren voor vervolging dat ze nooit en tegen niemand de volledige waarheid vertelden. Pas na jaren ontstond er een vertrouwen, soms ook op basis van een gedeeld geloof in het verhaal van Israel en van Jezus van Nazareth. In dat vertrouwen kwamen de verhalen los die, waren zij van begin af aan verteld, direct tot een vluchtelingenstatus zouden hebben geleid. Nu dreigen die mensen te worden uitgezet vanwege het niet helemaal vertellen van de waarheid tegen mensen in dreigende uniformen en onverschillige vermoeide ambtenaren. Dezer dagen zien ze de ene leugen na de andere opgestapeld, het leidt tot Nederlanderschap, tot paspoorten, tot ministerschap, tot mooie banen op zelfgekozen podia, zonder dat het liegen als zodanig wordt gestopt, zonder dat dat gedrag wordt veranderd. Je moet elkaar kunnen vertrouwen maar vertrouwen moet je winnen. Wij willen het vertrouwen niet winnen van vreemdelingen die dat vertrouwen wellicht nodig hebben. Onze politici zijn niet te vertrouwen, maar zij zijn als wijzelf, zij vertegenwoordigen ons immers. Elke vier jaar komen ze weer naar ons toe. Ze zijn nog niet dood, maar durven wij het aan alles wat ze zeggen tot leugens te verklaren en ze te dwingen de waarheid te spreken en uit te leggen waarom ze mensen en groepen mensen tegen elkaar opzetten, waarom ze de armen armer maken en de rijken rijker?. Ooit hoorden we de oproep voor het leven te kiezen, die oproep klinkt ook tot Job, en de treurenden onder ons. 6

Maar wie zou nu kunnen zwijgen? Job 4:1-11

Zeven dagen hebben ze stil en zwijgend met hun vriend Job doorgebracht. Zeven dagen zijn ze er alleen voor hem geweest. Medelijden in een bijna letterlijke zin. Maar nu houdt Elifaz het niet meer uit. Hij is een buitenlander, afkomstig uit de hoofdstad van Edom, maar op en top een vriend van Job. Hoe gedragen vrienden zich in een tijd van lijden? Dat zwijgen deed goed, Job kon zijn hart luchten en was niet eenzaam. Maar dat spreken. Het klinkt natuurlijk mooi. Job had zelf anderen getroost, daar hadden ze het van geleerd. Hij had mensen voorgehouden dat ze moesten vertrouwen op de Wet van de Liefde, zoals we die in het boek Deuteronomium kunnen lezen. Als je daarvan afwijkt dan gaat het immers slecht met je. Maar Elifaz gaat te ver. Alsof Job zelf schuld is aan zijn lijden, alsof zijn lijden alleen niet erg genoeg is maar of daar schuld nog eens bij moest komen. In onze dagen zijn er alternatieve genezers die ook zulke redeneringen hebben. Kanker zit tussen je oren durven ze te zeggen. Als je veel kankert op het leven krijg je kwaadaardige tumoren. Alsof die tumoren zelf al niet erg genoeg zijn en er ook nog een persoonlijkheidsstoornis bij moet komen. Persoonlijke groei is dan ook hun recept en de arme patiĂŤnten genezen niet maar worden steeds zieker, omdat ze zogenaamd hun persoonlijkheid niet willen veranderen, niet willen groeien. Er zijn zelfs genezers die op zogenaamde gebeden zeggen te kunnen genezen. Als je maar genoeg gelooft dan drijft hun god de ziekte uit. En als je niet beter wordt dan geloof je niet genoeg. Het is een godsdienst als die van Elifaz, ze hebben het niet begrepen. Alleen gestudeerde dokters met echte behandelingen kunnen je misschien beter maken. Troost geven, steun geven zijn heel andere zaken. Dat is er zijn, er bij zijn, medelijden in bijna letterlijke zin. Is alternatieve geneeskunde dan onzin? We moeten bedenken dat alle geneeskunde ooit alternatief was. Ook vandaag worden betere alternatieven bedacht voor bestaande behandelingen. Maar in de loop van de eeuwen zijn er regels bedacht waardoor je kunt uitmaken of die alternatieven ook echt werken, en echt beter zijn dan wat er is. Als je je daar niet aan houd dan kun je het lijden van een Job eerder erger maken dan verlichten.

Kan een mens zich gedragen zoals God het wil? Job 4:12-21

Nou, "ja" dat zal wel niet zal het antwoord zijn. Veel mensen hebben wel eens gehoord dat de protestantse godsdienst vindt dat de mensen slecht zijn en niks goeds kunnen doen. Dat heet "zonde" immers en je zou je voortdurend zondig moeten voelen, ofwel schuldig aan alles wat er verkeerd is. Sommige christenen beweren zelfs dat je zelf voortdurend verkeerd bent. Nou, als dat zo is en als dat onontkoombaar is dan moet je dat geloof maar los laten en er op los gaan. Zo is het natuurlijk niet. Het antwoord op de bovenstaande vraag is dan ook niet negatief. Jazeker kan een mens handelen naar Gods wil, doen wat recht is, doen wat goed is en het kwade laten. Daar draait het in het verhaal van Israel en Jezus van Nazareth nu eenmaal om. Je moet echter wel voortdurend de verhalen blijven herhalen om je bewust er van te zijn hoe gemakkelijk je in de fout gaat. Balkenende en zijn vorige club illustreren dat op een treffende manier. Hun verdrag was opgezegd en zijn politiek hield dus op. Zo snel mogelijk moesten we dus een nieuwe regering hebben. Dat kon als we zo snel mogelijk verkiezingen hadden en er dus een nieuw regeerakkoord gemaakt kon worden. Nou nee dus, macht is verleidelijk en de heren en dames bleven liever nog even verwijlen op het pluche. Ook al stuurden we een briefje naar de Koningin, of naar Ruud Lubbers, die als een soort poppendokter de vorige regering verlengde, met de vraag om begin september verkiezingen te houden, het hielp niet, hoe langer zitten hoe beter vonden ze. Maar ook een Nederlandse regering kan veranderd worden en gaan doen wat recht is, eerlijk delen, zorgen voor de armen en de vreemdelingen onder ons in plaats van mensen tegen elkaar op te zetten, zorgen voor eerlijke handelsverhoudingen, voor een leefbaar milieu voor onze kinderen en kleinkinderen. En dat de mens slecht is, is waar, als de Bijbel moet zwijgen, en alleen nog de macht en de rijkdom tellen. De goddelozen zouden het graag zo willen. Zij niet alleen, als je christelijke politiek opsluit in je partij maak je ook de Bijbel dood. We zullen zelf weer moeten spreken en de overheid het goede moeten voorhouden. Aan het lijden zoals dat van Job dient een einde te komen.

Niet uit de aarde spruit het kwaad Job 5:1-16

Er is hoop voor de weerlozen, zo sluit dit gedeelte van Job af. Ach, het is een schrale troost dat er een eind komt aan het lijden. Maar inderdaad we moeten beseffen dat het kwaad niet uit de aarde komt. Je moet maar eens opletten. Zelfs bij een zogenaamd Christelijk Sociale regering gaan de inkomens van de middeninkomens het komende jaar omhoog, mogen de armen nog harder werken, de zieken mogen minder ziek zijn en eerder gaan werken, de kinderen mogen naar school, of zogenaamde buitenschoolse opvang in leegstaande schoolgebouwen, van 's morgens 6 tot 's avonds 10 en zelfs in de weekeinden als dat even zou kunnen, kinderopvang gaan ze dat noemen, opvoeden mogen de werkenden gaan vergeten. Cadeautjes worden op de derde dinsdag in september uitgedeeld die het volk moeten doen geloven dat de huidige machthebbers nog even langer aan de macht moeten blijven. Het kwaad spruit niet uit de aarde, het komt niet vanzelf, dit kwaad komt van mensen, van mensen die er op uit zijn de bestaande verhoudingen van onrecht in stand te houden, van mensen die er op uit zijn bevolkingsgroepen tegen elkaar op te zetten. Met het verhaal van Israel en van Jezus van Nazareth willen ze niets te maken hebben. Zelfs de zogenaamde Christenen van het CDA lopen de principieel goddelozen van de VVD achterna en bewonderen ze. Die lijken immers succes te hebben. Het wordt tijd dat de mensen die geloven in de macht van het zwakke, van de onbaatzuchtige liefde, van de eerlijke handelsverhoudingen, van de zorg voor de zwakke en de zieke opstaan en van zich laten horen. Zij zullen hun buren, hun familie, vrienden, de mensen op hun werk, in de winkel en op de markt, er van moeten overtuigen dat het anders moet, dat ze zelf in beweging moeten komen om de samenleving te veranderen, dat ze zelf moeten opstaan tegen het onrecht. Dan is er echt hoop voor de weerlozen, een keerpunt.

Hij redt hen uit de greep van de sterken. Job 5:17-27

Eenmaal per jaar, op de vierde juli, vieren de inwoners van de Verenigde Staten van Amerika hun Onafhankelijkheidsdag. Een dag vol vaderlandsliefde en nationalisme. Nu is er niks tegen vaderlandsliefde want houden van het land waar je woont en het volk waar je bij mag horen is niet verkeerd, maar nationalisme is wat anders. Nationalisme is jouw land beter vinden dan alle anderen. In het verhaal van Israel en dat van Jezus van Nazareth, kunnen we lezen dat het juist verkeerd is om jezelf beter te vinden dan anderen. De Wereldraad van Kerken heeft er dan ook een aantal jaren geleden op gewezen dat nationalisme hoort tot wat in de Bijbel "zonde" genoemd wordt. Nationalisme leidt tot oorlog en geweld, tot overheersing en onderdrukking en wie naar de jongste geschiedenis kijkt ziet dat die conclusie waar is. Onbaatzuchtige liefde en rechtvaardigheid horen dan ook de leidende beginselen te zijn om de verhoudingen tussen volken te verbeteren. Als je de handelsonderhandelingen volgt zie je dat eigenbelang daar meestal voorop staat, hoe rijker hoe meer eigenbelang. Heel langzaam zijn de arme en wat armere landen samen gaan werken en op een lijn gekomen tegenover de rijke en de rijkere landen. De armen vormen een blok en dat redt hen uit de greep van de sterken. Er komt nu weer een belangrijke periode aan voor de arme landen . Elk jaar is er weer een onderhandelingsrond in de Wereld Handels Organisatie. Een beroep op de regering om bij die onderhandelingen nu eens niet de kant van de rijke landen te kiezen maar de stem van de armste landen te versterken is elk jaar weer op haar plaats. Maar verwacht er niet te veel van. De beschermers van de rijken zijn nog altijd de sterkste in de regeringen van ons land. We kunnen in elk geval nu al gaan opletten, wie is bereid de rijkdom te laten delen met de armen, niet alleen de armen in ons land maar de armen in de hele bewoonde wereld. De praatjes van de vrienden van Job klinken wel mooi, maar je hoeft die zaken niet aan God over te laten, zeker niet als we ze zelf kunnen doen. God houdt ons de richting voor maar wij moeten de weg bewandelen. Pas dan worden die mooie beloften van de vriend van Job waar. Als we zelf niet op weg gaan blijven die woorden onwaar en dat wil het boek Job benadrukken.

Is mijn lichaam hard als brons? Job 6:1-13

In de eerste brief van Paulus aan de mensen in Corinthe staat het beroemde hoofdstuk over de liefde. "Al sprak ik alle talen maar had de liefde niet, ik zou niet meer zijn dan een dreunende gong of een schelle cimbaal" begint dat lied. Die tekst komt direct bij je op als je hier het Hebreeuwse woord ziet dat meestal vertaald wordt met brons, door de Statenvertaling zelfs nog met staal. Job voelt zich als een bronzen klok waarop waar gehamerd wordt, hoe harder hoe beter. Maar de klokkenluider beseft niet, of het kan niet schelen, hoeveel pijn het doet en hoeveel ellende het veroorzaakt. Job smeekt zijn beulen bijna er een einde aan te maken. Maar ondanks alle ellende blijft hij op God vertrouwen. Is het God die ons die ellende toedient? Sommige mensen willen ons doen geloven dat het een straf van God is, ook al weten we niet wat we verkeerd hebben gedaan toch zou het een straf zijn. Zo kan het niet zitten, God roept ons tot omkeer, tot een andere levenswijze, dat betekent ook dat straf iets te maken moet hebben met wat we snappen, zodat we opnieuw kunnen beginnen maar dan zoals God het zou willen. Na de concentratie-kampen is vaak gevraagd of God die gewild of toegelaten heeft. Het zal duidelijk zijn dat een God die liefde is de Holocaust nooit gewild zou hebben. Het is ook duidelijk dat tegen de discriminatie, het wegvoeren en vermoorden van Joden te vaak passief is aangekeken en is ondergaan, en daardoor mede mogelijk gemaakt. Slechts weinigen kwamen in verzet en daardoor werden ook echt mensen gered. Hoe het ook zit met de ellende in elk geval komt aan het licht wie meegaat met de oproep van God en zich desnoods met gevaar voor eigen leven inzet voor de slachtoffers. Job blijft op God vertrouwen, maar wie komt tegenwoordig in verzet tegen het kwade? Wie staat in ons land op voor kinderen die nog langer in de gevangenis blijven omdat volgens sommigen regels nu eenmaal regels zijn? Wie maakt een einde aan het opzetten tegen elkaar van bevolkingsgroepen door opinieleiders en leidende politici? Wie geeft stem aan de nood van de armen? We denken dat de Holocaust voorbij is. Nazi's vergassen inderdaad geen Joden, zigeuners en ongewenste personen meer, maar wie laat miljoenen in Afrika verhongeren, wie bouwt hoge handelsmuren, en was honger ook niet een van de

wapens in de kampen meer dan 60 jaar geleden? Soms moeten we een regering kiezen, laten we dit keer eens kiezen voor het leven.

Wie zich bekommert om een vriend in nood Job 6:14-20

....toont zijn eerbied voor de Ontzagwekkende. Mooi gesproken is dat. De Statenvertaling gebruikt in dit verband zelfs het woord versmolten: “Aan hem, die versmolten is, zou van zijn vriend weldadigheid geschieden”. Eerbied voor God tonen is dus zo letterlijk medelijden tonen met je vriend, niet alleen met woorden maar echt mee lijden. En de vrienden van Job gingen ver, ze zaten immers zeven dagen en zeven nachten bij hem zonder een woord te zeggen. Moet je eens proberen, zeven dagen en zeven nachten zwijgen, dat is een hele opgave voor de meesten van ons. In het TV programma “De Wandeling”van de KRO wordt dat wel eens een half uur geprobeerd, dat is al een hele opgave voor velen. Toch noemt Job die zelfde vrienden onbetrouwbaar. De mooie praatjes van de vrienden na die zeven dagen zwijgen slaan de plank mis. Het is niet de schuld van Job dat hij zo moet lijden en ook een beproeving als deze heeft hij niet verdiend is de opvatting van Job. De meest ervaren karavaanvoerders, en dat waren die van de Arabische stam Tema, raken de weg kwijt door die vrienden, en reizigers die op hen vertrouwden voor waterplaatsen in de woestijn kwamen bedrogen uit. De vrienden van Job klinken als de politici van het CDA Als je ze hoort lijkt het of het land er nog nooit zo goed heeft voorgestaan. De economie gaat beter en het aantal uitkeringen is afgenomen. De economie gaat beter voor de rijken bedoelen ze. De top van het bedrijfsleven kan ongestoord doorgaan met de exorbitante zelfverrijking. Gewone werknemers moeten steeds langer werken, ouders kunnen hun eigen kinderen niet meer opvoeden maar moeten dat overlaten aan kinderopvang en scholen die van 's morgens vroeg tot 's avonds laat opvang moeten bieden. Mensen met een uitkering komen steeds meer in de schulden, chronisch zieken en gehandicapten moeten heel wat meer aan premie en zorgkosten betalen dan mensen die gezond zijn en kunnen werken. In de steden worden steeds meer groepen mensen tegen elkaar opgezet. Iedere burger wordt bijna bij elke stap en handeling door de overheid gecontroleerd. Het gaat beter onder deze regering, ja voor de rijken en machtigen. De praatjes van de politici, de watervallen van woorden, zijn als troebel water, het stroomt wel maar lest geen dorst. Zullen we echt ooit eens veranderingen durven aanbrengen?

Oprechte woorden sterken Job 6:21-30

We lazen dit gedeelte van het boek Job volgens het leesrooster van het Nederlands Bijbelgenootschap op de dag van het het debat rond het derde kabinet van vriend Balkenende. Op die dag bleek dat gedeelte van de Bijbel hoogst actueel. Eerst begon meneer Rouvoet van de ChristenUnie met verwijten aan D'66. Lousewies van de Laan, toen nog fractievoorzitster, had aangekondigd een kabinet met Verdonk niet te steunen. Rouvoet was ook erg kritisch op het vreemdelingenbeleid maar ging wel akkoord met een nieuw kabinet met Verdonk. Hij verweet Dâ&#x20AC;&#x2122;66 het kabinet te hebben laten vallen omdat de lijsttrekker van de democraten zijn handen vrij wilde hebben voor de verkiezingscampagne. Dat meneer Rouvoet helemaal niet zo tegen het vreemdelingenbeleid was valt hem dus kennelijk helemaal niet te verwijten. Nu moet je je ook bij die Unie van Christenen vaak afvragen of dat zelf opgeplakte etiket van "Christelijk" wel betekent dat ze mee willen doen in het verhaal van Israel en Jezus van Nazareth. Je krijgt de indruk dat "Christelijk" eerder staat voor fatsoenlijk. Het is daarbij natuurlijk onfatsoenlijk als mensen te hoorbaar en te hard kunnen klagen over hun lijden. Dat verwijt kreeg Job dus ook kennelijk als je zijn antwoord leest. Met het streven naar een eerlijk bestuur dat probeert wegen te vinden om de vreemdelingen bij de samenleving te betrekken in plaats van groepen tegen elkaar op te zetten hebben de verwijten van Rouvoet weinig te maken. Dat zowel de VVD van vrouwe Verdonk als het D'66 van Lousewies de godsdienst uit het openbare leven willen bannen maakt Rouvoet kennelijk ook niet meer uit. We wisten al dat het CDA mee wil werken aan de uitbanning van godsdienst uit het onderwijs en het maatschappelijke debat maar dat ook de ChristenUnie behalve in haar naam godsdienstige overtuigingen wil uitbannen en terugverwijzen naar besloten kerkdiensten valt tegen. Je zou verwachten dat de maat voor het regeringsbeleid het effect op de armen zou moeten zijn. Wat aan de minste broeders en zusters van Jezus van Nazareth is gedaan is immers aan hem gedaan. Juist het roepen van de armen brengt in de Bijbel steeds weer de God van Israel en van Jezus van Nazareth in beweging. Dat roepen horen we dus te versterken en niet te verzwakken. Het is niet de schuld van de vreemdelingen dat zij aanspoelen op de stoepen van de rijken en daar niet welkom blijken. De onrechtvaardige handelsverhoudingen houden armen arm en

rijken rijk. Ook een Unie van Christenen zou niet mogen ophouden te hongeren en dorsten naar gerechtigheid en dus helpen de manier waarop wij met de wereld omgaan te veranderen. .

Maar ik zal mijn mond niet houden Job 7:1-11

Als je zoveel ellende meemaakt als Job dan realiseer je je ook dat het leven van een mens eigenlijk maar weinig voorstelt. Hoe lang je ook leeft uiteindelijk worden verreweg de meeste mensen vergeten. Ze zijn als wolken aan de hemel, soms kun je ze nog mooi vinden en ervan genieten maar ze verwaaien en je kunt ze niet meer terughalen. Zelfs de mensen die we menen te kennen uit de historie, De Ruyter, Willem de Zwijger om een paar te noemen, blijken bij nadere studie toch anders en onbekender te zijn als wij altijd hebben gedacht. De beelden blijven maar ook van de aanzienlijken verwaait het beeld en vormen de beelden zich naar de tijd. Toch vindt Job zichzelf niet zo nietig dat hij over zijn lijden moet zwijgen. En aangezien Job ook aan het eind van het verhaal nog steeds de rechtvaardige is geeft ook ons dat de nodige hoop. Ook wij mogen blijven zeggen dat het aantal voedselbanken in ons land de afgelopen vier jaar 10 keer zo groot is geworden, ook wij mogen zeggen dat de armoede is toegenomen en de hoeveelheid schulden onder mensen met een laag inkomen nog nooit zo groot is geweest, dat de werkloosheid de afgelopen jaren fors is toegenomen en dat de mensen die in Melkertbanen weer hoop hadden gekregen op een maatschappelijk nuttige bezigheid weer op straat en in de kou zijn komen te staan. Ook wij mogen zeggen dat er nog steeds geen eerlijke handelsverhoudingen in de wereld zijn, dat hulp nog steeds via particuliere organisaties moet lopen omdat hulp van overheden aan overheden in verkeerde handen terecht komt en ook opgaat aan bureaucratie, ook moeten wij zeggen dat onze soldaten verwikkeld zijn geraakt in onduidelijke oorlogen en straks de productie van hero誰ne voor de thuismarkt in ons land moeten beschermen. Maar wij hoeven het bij het noemen niet te laten. We mochten stemmen voor een nieuwe regering en veel mensen stemden voor een socialer Nederland. We kunnen ook met veel en veel meer mensen aan het werk om de armen te helpen, om Max Havelaar en Fair Trade de leidende merken in de winkels te maken. Om asielzoekers en vreemdelingen de Nederlandse Taal te leren en op te nemen in onze buurten en wijken. We kunnen tweede hands gereedschap opknappen voor de armsten die geen geld hebben nieuw gereedschap te kopen. We kunnen gevangenen bezoeken, in Exodus huizen helpen. We kunnen kinderen in speeltuigen, verenigingen en clubs helpen nuttige leden van de samenleving te 14

worden. Uiteindelijk zal dat nieuwe Koninkrijk van Jezus van Nazareth ook bij ons zichtbaar gaan worden, dat zal echt gaan gebeuren. We zullen er zelf voor aan de slag moeten.

Waarom acht u de mens zo hoog? Job 7:12-21

Zo op het eerste gezicht een vreemde gedachtengang van Job. Hij moet dag en nacht vreselijk lijden, zo erg dat hij wel dood zou willen zijn. Maar hij wijt dat aan de bovenmatige aandacht die hij van zijn God krijgt. Geen verwijten, geen zich afkeren van God maar vasthouden aan de liefde van God tot het uiterste. Daar zit natuurlijk ook de rechtvaardigheid van Job in. Wat dat betreft kunnen we nog een hoop van Job leren. Neem nu de spanningen rond Korea en Iran. Beide landen willen net zo groot belangrijk en sterk zijn als wij. Goed voorbeeld doet goed volgen nietwaar. Dus ontwikkelen die landen ook kernwapens, net als die bij ons liggen opgeslagen. Dat is levensgevaarlijk. Het hebben van kernwapens kan maar al te gemakkelijk leiden tot het gebruiken van kernwapens en vandaag sterven er nog steeds mensen aan de gevolgen van de kernwapens die 60 jaar geleden zijn gebruikt. Druk op Iran en Korea om af te keren van die heilloze weg is daarom niet voor niets. Maar dat goede voorbeeld dan. Ook daar zullen we wat aan moeten doen. Mensen die naar de Wereldraad van Kerken hebben geluisterd en begrepen hebben dat alle Christelijke kerken van de wereld het bezit van kernwapens veroordelen als wegvoerend van de liefde van God hebben op diverse plaatsen in BelgiĂŤ gedemonstreerd tegen de kernwapenpolitiek van de rijke Westerse landen die in de NAVO verenigd zijn. Elk jaar zijn er ook in Nederland rond de NAVO vliegvelden demonstraties tegen het bezit en de ontwikkeling van kernwapens. De dreiging van het OostWest conflict mag dan verminderd zijn, de dreiging van het bezit van kernwapens blijft onverminderd. De NAVO, waar we van harte lid van zeggen te zijn, heeft niet alleen kernwapens ze wil ze nog gebruiken ook. CDA politicus de Hoop Scheffer voert dat beleid aan. Het is dan ook eigenlijk vreemd dat de Christelijke partijen in ons land voorop lopen in de verdediging van het gebruik en het bezit van de meest vernietigende wapens die we ons hebben kunnen voorstellen. Nu Rusland en Amerika niet meer tot de tanden gewapend tegenover elkaar staan zijn ook de onderhandelingen over het afschaffen van kernwapens op een uiterst laag pitje gezet. Willen we Iran en Korea kunnen bewegen van kernwapens af te zien zullen we onze eigen politici onder druk moeten zetten. De kerken hebben hun vredesweek, ooit het begin van de strijd tegen kernwapens. De vredesbeweging is in en buiten de kerken nog steeds nodig. Elk mens zouden we er hoog genoeg voor moeten achten. 15

Dan zal de gerechtigheid weer wonen in je huis. Job 8:1-7

In het vorige hoofdstuk heeft Job betoogd dat hij zelf toch geen schuld kon hebben aan de dood van zijn kinderen, het verlies van zijn bezit en de zweren op zijn lichaam. Nu neemt zijn tweede vriend het woord. We moeten bij het lezen van het boek Job voortdurend goed in de gaten houden dat de vrienden van Job er verkeerde redeneringen op na houden, hoe mooi die soms ook mogen klinken. De eerste vriend had verteld dat er misschien toch een fout in het gedrag van Job school ook al was Job zich niet bewust waar die fout zat. De tweede vriend heeft het over de rook die er toch niet kan zijn zonder vuur. Job doet er beter aan vergeving te vragen, als hij onschuldig is krijgt hij dat ook. Hij moet zich daarom bij voorbaat schuldig verklaren. Maar is dat rechtvaardig? Zijn alle wielrenners dopinggebruikers omdat enkelen worden betrapt? Zijn alle inwoners van de Libanon terroristen omdat een kleine groep vluchtelingen uit Palestina raketten afvuren op Israel? We oordelen zo gemakkelijk. Natuurlijk moet Israel zich verdedigen tegen terroristen. Maar is onderhandelen en vrede sluiten niet beter dan vechten? Heeft Israel nu echt geprobeerd samen te leven met een onafhankelijke Palestijnse staat ook nadat de Palestijnse Autoriteit de staat Israel als zelfstandige staat voor nu en de toekomst had erkend? Is de minister van buitenlandse zaken van Amerika de meest geloofwaardige afgevaardigde der volken nu haar land aan Israel de meest moderne geleide wapens heeft geleverd? De oorlog kost inmiddels niet alleen de levens van strijders, soldaten of terroristen. Deze oorlog kost ook de levens van onschuldige vrouwen en kinderen. Het kost de levens van VN medewerkers die zich inzetten voor de vrede. Dat kan niet alleen zijn omdat terroristen zich zouden verschuilen tussen burgers. Onschuldige levens kost het ook omdat geweld belangrijker wordt gevonden dan mensen. Mensen, die in het verhaal van Jezus van Nazareth mee willen doen, willen vrede. Die oproep zal onze regering krachtiger dan tot nu toe moeten overbrengen. Maar zolang mensen als de voormalig minister president van Agt verketterd worden vanwege hun pleidooi voor recht voor Palestijnen kunnen we moeilijk vredestichters genoemd worden. Pas als we zicht krijgen op het recht voor Palestijnen zal gerechtigheid wonen bij ons, in Israel en in de Libanon, en misschien ook in een onafhankelijke Palestijnse staat.

Komt riet tot wasdom zonder water? Job 8:8-22

Vandaag lezen we een serie open deuren. Cliché uitspraken, die waar lijken en diepzinnig, maar op zich onzin zijn. Wij kennen ook veel van zulke open deuren. “Geld maakt niet gelukkig” is er zo een. Job weet wel anders want hij is alles kwijtgeraakt. Geld maakt misschien niet echt gelukkig maar in een geldwoestijn kun je niet in leven blijven. De vraag is of het najagen van geluk het hoogste doel in het leven moet zijn. Volgens de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring is dat wel het doel waarnaar ieder mens moet kunnen streven. En dat Amerikaanse streven wordt meestal vertaald in streven naar materiele rijkdom. Christenen zijn echter meestal ongelukkig. Zij lijden aan het lijden van de wereld, als ze al niet zelf lijden. Ze hongeren en dorsten naar gerechtigheid staat er ergens. Dat is nu ook waar de vriend van Job de mist in gaat. Volgens hem hebben de mensen die zich ellendig voelen dat aan zichzelf te wijten. God immers is rechtvaardig, God zal immers de onschuldigen niet verachten, nooit zal God degene die hem verachten sterk maken. Het tegendeel is waar. De Psalmist had het al door, “hun ogen puilen uit van vet” zong hij over zijn vijanden. Zo is het vandaag de dag nog steeds. De Amerikanen die het najagen van geluk als hoogste doel in het leven hebben hadden in een eerdere versie van de onafhankelijkheidsverklaring het verwerven van bezit als hoogste doel. Vandaar hun materialisme zullen sommigen zeggen, maar ook onder ons wordt bezit vaak verward met geluk. Daarom is de overheid ooit begonnen met het bevorderen van het eigen woningbezit. Dat haalt bijna niemand. De meeste mensen ruilen de huur van een woningcorporatie in voor de huur van de bank. Dat laatste heet hypotheek en haalt de solidariteit uit de volkshuisvesting. Het wordt zwaar gesubsidieerd, zo zwaar dat jongeren die willen starten op de woningmarkt daar geen gelegenheid meer voor krijgen als ze niet heel veel geld verdienen. De wetmatigheid om eigen bezit te hebben, zeker eigen woningbezit kan zo dwingend opgelegd worden dat met een beetje tegenwind in het afbetalen van hypotheken de hele economie in dreigt te storten. We zullen bezit moeten leren zien als een middel om te helpen waar nood is, we zullen geluk moeten leren zien daar waar de nood voorbij is, de tranen gedroogd zijn, recht is gedaan en mensen weer vrij kunnen leven.

Ontelbaar zijn de wonderen die hij verricht. Job 9:1-24

Nog steeds geeft Job het niet op. Ook al proberen zijn vrienden hem te overtuigen zich schuldig te gaan voelen, Job niet. Hij ziet op tegen God. Hoe machtig is zijn God wel niet, maar hoe onbegrijpelijk ook. De goeden moeten misschien onder de kwaden lijden, lijden doen ze in elk geval. In de Libanon waren christenen, sjiieten, soennieten, ongelovigen, mannen, vrouwen, kinderen, jongeren en ouderen zonder onderscheid slachtoffer van de bombardementen, slachtoffer van de oorlog. Iedereen kon het zien en iedereen riep er schande over. Behalve natuurlijk de Nederlandse regering, die hield een gemeenschappelijke oproep tot een wapenstilstand door Europa tegen. Vrede is christelijk en de minister van Buiten-landse Zaken is van het CDA, dat staat voor anti-christelijk. Een wonder dat de machtigen der aarde, de regeerders en wapenhandelaars steeds meer verzuchten dat er dan toch maar een wapenstilstand moet komen. Schuldgevoel is geen leidraad voor het gedrag. Ontzag voor God, en we leerden al eerder dat betekent liefde voor de naaste, is het vaste uitgangspunt. In het boek van de Spreuken lazen we dat het begin van de Wijsheid het ontzag voor God is. Job die vreemdelingen bij zijn maaltijd uitnodigde als hij bang was dat zijn kinderen dat vergeten zouden kunnen zijn. Onbaatzuchtige liefde betonen. Dat betekent in het dagelijks leven van gewone mensen ook wel eens nee zeggen. Er zijn altijd mensen die van je willen profiteren. Die je zomaar opbellen en dan doen of je dom bent en je familie tekort doet als je je stroom, of je telefoon, of je hypotheek, of je vakantiekaart, of hun product niet direct bij ze koopt. Ze spelen handig in op je schuldgevoel, je bent immers niet iemand die je geliefden tekort wil doen. Ook ouders kunnen door op het schuldgevoel van kinderen te spelen veel van ze gedaan krijgen. Moeder hoeft toch geen vreemde in huis te dulden, de dochter kan het huishouden er toch wel bij doen nu moeder oud en ziek is? Door op schuldgevoel te reageren doen we anderen en onszelf tekort. Het is geen onbaatzuchtige liefde meer die ons drijft, evenveel van de ander houden als van onszelf, we kopen nu schuldgevoel af. Dat geldt ook bij sommige godsdiensten die je wijs willen maken dat God je pas een kans geeft als je je schuldig voelt over je zonden. Zo is het niet, het ontzag voor God, zoals Job hier verwoordt en

het geloof dat het enige dat je hebt je liefde is, kan je voortdrijven, dat moet genoeg zijn.

Mijn dagen gaan sneller dan een ijlbode Job 9:25-10:7

Vertalen is ook een kunst. De Statenvertaling had het nog over een “loper” en de Naardense Bijbel spreekt al over een “renner”. Maar sinds de Nederlandse Bijbelvertaling uit 1951 staat hier “ijlbode” genoemd. Een moderne dominee zou het misschien over een “fietskoerier” hebben. Als in een flits gaan de dagen voorbij wil het beeld in elk geval uitdrukken en zeker in de zomertijd herkennen veel mensen dat wel. Vakantie gaat immers sneller dan de saaie routine van alle dag. Job bedoelt dit overigens negatief. Job weet dat God hem veroordeelt, waarom weet hij niet, God is nu eenmaal machtig en Gods wegen zijn ondoorgrondelijk, tegen God kun je niet op. Job veroordeelt God niet, ondanks alle tegenslag liet hij God niet in de steek. Toen deze passage op het leesrooster stond stierf juist Kardinaal Willebrands, ook zo'n dienaar van God die de nodige tegenslag te verwerken heeft gehad. Hij had een groot deel van zijn leven besteed aan het verkleinen van de kloof tussen de Rooms Katholieke Kerk en de Christenen in de wereld. Daar had hij veel waardering voor gekregen. Toen vroeg de Paus of hij de verdeelde Rooms Katholieken in Nederland weer bij elkaar konden krijgen. Veel van die Rooms Katholieken hadden namelijk wegen gevonden om uiting te geven aan hun geloof op een manier die bij hun tijd en hun leven paste. Een manier van geloven waardoor dat verhaal van Jezus van Nazareth weer een lamp voor hun voet werd. Maar zij liepen op tegen een kleine minderheid van Rooms Katholieken en tegen de bisschoppen, die wilden dat de manier waarop in de Rooms Katholieke Kerk het geloof wordt verwoord hetzelfde blijft als eeuwen geleden. Kardinaal Willebrands redde het niet. Zeer veel Rooms Katholieken hebben hun kerk verlaten. Een aantal is nog te vinden in alternatieve kerkelijke groepen en natuurlijk in groepen waar mensen zich inzetten voor de armen en verdrukten in de wereld. De kardinaal trok zich terug en werd oud, wel 96 jaar. Heel veel mensen zullen hem al lang vergeten zijn, zo gaat dat met mensen, maar het verlangen naar een levende eigentijdse kerk is bij veel mensen gebleven. Misschien dat er een tijd komt dat die kerk weer terug komt, zeker op die plaatsen waar mensen hun eigen geloof en samenzijn vorm geven is de aanzet daarvoor als te zien, ga maar eens kijken en luisteren.

U schonk mij het leven en de liefde Job 10:8-22

Het gaat Job toch wat te ver. Er was immers een verbond met God, een afspraak waar ze zich beiden aan zouden houden. God had hem gemaakt en kennis laten maken met de liefde voor de naaste en als Job wat verkeerd zou doen zou hij gestraft worden. Nu was hij zich van zijn kwaad bewust en toch werd hij gestraft. Ja, dat komt er van zul je zeggen als je al het goede en kwade dat je ziet aan God toeschrijft. Dat zou wel kunnen, maar dat kunnen we niet weten. De kwaden gaat het soms goed en de goeden gaat het soms slecht. Wielrenners blijven populair ook al nemen ze nog zo veel doping en spelen ze dus vals. Ministers die te veel declareren en zich ook niet aan de regels voor het beheer van eigen bedrijven en eigen vermogen houden mogen rustig blijven zitten. Zelfs hun ambtenaren trekken niet aan de bel maar profiteren rustig mee met ongepaste uitjes naar het buitenland. Zo'n reisje naar de boerderij van de minister in Frankrijk is voor vele minima een aantrekkelijk vooruitzicht maar zij zitten toch voor een groot deel vast in de zomerse arme wijken van de grote steden. Met het risico van legionellabesmetting door koeltorens van luxe gebouwen. Job geeft ons met al ons geklaag een duidelijke boodschap, laat je door alle ellende niet uit het veld slaan. Ondanks alles, ondanks de mooie praatjes van zijn vrienden, ondanks de onrechtvaardigheid die diep insnijdt laat hij zijn God niet vallen, blijft hij vertrouwen op zijn God. Velen hebben dat anders gedaan, op het moment dat het hen goed ging liet God hen onverschillig. Waarom delen met een ander als het je eindelijk eens goed gaat. En als het dan eens tegenzit, is dat gelijk het bewijs dat God niet bestaat. Zo gaat het niet. Wie in het verhaal van Jezus van Nazareth wil mee doen doet dat in goede en kwade dagen, achter Jezus door kruis en graf heen naar de opstanding. En werk je voor een baas die het met de regels niet zo nauw neemt steek je dus je vinger op en hou je de baas het goede voor, ook al profiteer je mee. We willen het goede en niets dan het goede, niet voor onszelf maar voor de hele samenleving, wat het ook moge kosten, het goede moet en zal. Het klinkt elke keer dwangmatig en als je veel te verliezen hebt klinkt het misschien stom, maar het is het enige dat uiteindelijk telt. Job, op zijn mesthoop, zich krabbend met een potscherf, ziet in dat goede en in de Algoede zijn enige uitweg. Ook voor ons is het de enige uitweg. 20

Reikt jouw kennis zo ver? Job 11:1-11

We hebben eerder in dit boek gelezen hoe Job allerlei rampen overkwam en drie vrienden had die een week met hem hadden gevast en gezwegen. Maar toen namen de vrienden het woord en de een na de ander vond dat Job ergens toch iets tegen God zou hebben gedaan om dit leed te kunnen overkomen. Job verzet zich tegen dat beeld, hij is zich van geen kwaad bewust en God straft zijn kinderen niet met het soort leed dat Job is overkomen. In dit stuk neemt de derde vriend van Job het woord. Hij heet Sofar of Tsowphar en dat betekent spreeuw. Het is een kwettervogeltje die gebruik maakt van een truc die we allemaal wel eens tegengekomen zijn in een discussie. Ieder van ons is onvolkomen, zo wordt dan gesteld. Niemand, ook de knapste professor niet, heeft alle kennis van de wereld in huis. Van dat beeld kan je gemakkelijk misbruik van maken. Gewoon een grote borst opzetten en de ander klein maken, in de aanval gaan met: â&#x20AC;&#x153;jij weet niet alles, hier kun je geen verstand van hebben, dit gaat jouw begrip te boven, waar haal je die afwijkende mening vandaanâ&#x20AC;?. Voor deze zinnetjes zijn dan ook nog wat variaties te bedenken en ze laten zich ook nog invullen naar de betreffende situatie. Indien goed toegepast is degene die ze te horen krijgt zo klein als een dood vogeltje, die heeft niets meer in te brengen. Het is een truc, geen enkel moment wordt er ingegaan op wat het slachtoffer heeft beweerd, alleen de eigen mening telt, niet de mens met wie in gesprek is gegaan. Degene die deze truc hanteert hoeft in het algemeen de eigen mening niet op die manier te toetsen. Als niemand de wijsheid in pacht heeft en alles weet dan zeker niet degene die dat als aanvalsargument gebruikt. Chefs, bazen en mensen die de baas willen spelen maken graag van deze truc gebruik. Klokkenluiders worden er mee doodgemaakt. Het beste wapen er tegen is luisteren als naar een spreeuw, door het gekwetter gaat het meeste langs je heen. Herhaling vervolgens van je eigen argumenten maakt je ijzersterk. Je kunt het argument immers goed omdraaien. Je wilt immers best luisteren maar alleen als er naar jou geluisterd is. Jij kunt je naaste liefhebben als jezelf, en je kunt je naaste pas liefhebben als jezelf als je jezelf echt serieus genomen hebt. Laat je dus niet kleinmaken leert Job ons, maar neem jezelf serieus, als je het goede wilt en niets dan het goede kun je eigenlijk niets verkeerd doen, kun je niets verkeerd vinden.

Een leeghoofd komt niet tot inzicht Job 11:12-20

De derde vriend van Job sluit vandaag zijn bijdrage af met een verzameling open deuren. Mooie woorden, fraaie gezegden, spreekwoorden die op zich een kern van waarheid hebben, maar een verzameling waarvan je je kunt afvragen of die wel te maken heeft met het onderwerp. Want wat heeft de lijdende Job nu aan deze verzameling. Wij hebben er wel wat aan want dat leeghoofd kunnen we elk ogenblik tegengekomen. Zo was er al een tijd lang in Nederland een discussie over alternatieve energie. Windenergie, zonne-energie, aardwarmte-energie, golfslagenergie, getijdenenergie, het zijn allemaal technologieën die we binnen afzienbare tijd wel eens hard nodig zouden kunnen hebben. Het is dan ook niet vreemd dat de overheid een deel van de winsten op het aardgas bestemt voor de ontwikkeling van deze energievormen. Aardgas raakt op nietwaar en de verbranding van aardgas zorgt voor broeikasgassen in de lucht. Je zou denken dat de hele discussie over de klimaatverandering geleerd heeft dat een verdubbelde inspanning op z'n plaats is. Maar nee, de door en door Christelijke CDA'er Joop Wijn, net nieuw als minister van Economische Zaken, schafte als eerste daad de subsidie voor alternatieve energie met onmiddellijke ingang af. We hebben de vermindering in uitstoot van broeikasgas die we in het compromis van Kyoto hadden beloofd al bereikt. Alsof daarmee het probleem is opgelost en het opraken van het aardgas wordt gecompenseerd. Maar ja een leeghoofd komt niet tot inzicht is een van de clichés waarmee Job wordt bestookt. Het helpt hem niet in zijn lijden, het zal ons ook niet helpen. Maar wij kunnen er tenminste wat aan doen. Wij kunnen leren dat ook de klimaatverandering in de eerste plaats de armen in de wereld treft. Wij kunnen zien dat de hogere intensiteit van de orkanen in het Caraïbisch gebied niet de rijke vakantiegangers in Mexico treft maar wel de arme bewoners in Haïti en op Jamaica. De manier waarop wij omgaan met energie, autorijden, spaarlampen, hoog rendementsketels, ledlampen in de verkeerslichten, kan het leven redden van mensen aan de andere kant van de aarde. Een leeghoofd komt misschien niet tot inzicht, maar wie van ons wil een leeghoofd zijn?

Met jullie zal de wijsheid sterven! Job 12:1-15

Na de open deuren van het kwettervogeltje die we gisteren hebben gelezen wordt het de hoogste tijd Job zelf weer aan het woord te laten. In dit gedeelte rekent hij af met de vrome praters die beweren dat het met Jezus in je hart goed met je zal gaan en dat het verkeerd met je gaat als je leeft of God niet bestaat. Het tegendeel is waar. Degene die gelooft wordt bespot en uitgelachen. Rechtvaardig en onkreuk-baar zijn ouderwetse begrippen die het ook in de hoogste ambtelijke kringen niet goed meer lijken te doen. Burgemeesters die nog vol idealisme misstanden in de ambtelijke en politieke cultuur willen bestrijden raken ziek en zonder baan. We zagen het in het Zuid Hollandse Ter Aar en in het Noord Hollandse Wieringen. De huizen van geweldplegers staan onbeschermd zegt Job en wie ziet hoe gemakkelijk de zogenaamde onschuld van de georganiseerde criminaliteit kan worden betoogd en hoe moeilijk het is om hen veroordeeld te krijgen weet hoe gelijk Job het ook in onze dagen nog heeft. Gods beschimpers zijn volkomen veilig. Ze kregen zelfs een talk show waarin ze avond aan avond reclame kunnen maken voor een samenleving zonder de Wet van de Woestijn, waarin de rijken ongestoord rijker moeten kunnen worden en de armen hun armoede aan zichzelf te danken hebben. De Wet die het volk Israel in de Woestijn ontdekte zoals je in het boek Deuteronomium kunt lezen en die samengevat luidt dat God liefhebben is als je naaste liefhebben als jezelf. Je zult Pauw en Witteman echt niet horen spreken over de diefstal gepleegd op chronisch zieken en gehandicapten, die honderden euro's per jaar meer kwijt zijn aan ziektekosten dan mensen die het geluk hebben gezond te zijn gebleven. Een gevolg van het goddeloze zorgstelsel dat is ingevoerd. Na 1 januari is er zelfs officieel in de wet weer ruimte voor de bedeling vanwege de kerken. Niet meer samen delen maar leven van de kruimels die van de tafel vallen. De zorgwet heeft het oude principe van het zogenaamde subsidiariteitsbeginsel, dat we met de armenwet kwijt geraakt dachten te zijn, weer ingevoerd. De Kerken weigeren zich overigens als hoofdaalmoesgevers op te stellen, de overheid hoort het schild van de zwakken te zijn. De kerken hebben aangeboden naast de armen te gaan staan om hen te helpen de weg te vinden in het doolhof van uitkeringen en toeslagen. De Nieuwe Bijbel Vertaling lijkt overigens wel bang voor de vergrijzing. De oudsten die in het twaalfde vers worden genoemd heten in 23

andere vertalingen gewoon de bejaarden of de hoogbejaarden. Inderdaad, hen valt de wijsheid toe, laat met hen de wijsheid niet uitsterven.

Over aanzienlijken stort hij verachting uit Job 12:16-13:12

Als je iemand echt liefhebt dan roep je niet dat er wel wat mis aan die persoon zal zijn als het een keer wat tegenzit in het leven. Dat is in het kort wat Job beweegt om zich af te zetten tegen zijn vrienden en zich tot God zelf te wenden. Job is zich immers van geen kwaad bewust en zijn vrienden kunnen niet iets concreets noemen dat Job fout gedaan zou hebben. Job zelf kan dat wel over anderen. Rechters die geen recht spreken, machtigen en aanzienlijken die zich meer om hun aanzien dan om de armen bekommeren, die zichzelf op nummer ĂŠĂŠn zetten. Zoals die Pastors uit Rotterdam die denkt dat er mensen zijn die zich lui en willoos overeind laten houden door de verzorgingsstaat. Alsof dat onder de huidige wetgeving kan. Een wetgeving die voedselbanken nodig maakt, een wetgeving die volgens Rotterdams onderzoek iedereen met een uitkering binnen drie jaar tot schulden veroordeelt. Pastors gaat voorstellen om met de zorg die er dan toch nog gegeven wordt ook maar op te houden. Om ook de tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen maar te verscherpen, vooral de tegenstellingen op godsdienstig gebied. Alsof een samenleving gediend is met apartheid, alsof dat de vrede brengt. Over dat soort aanzienlijken stort God verachting uit zegt Job. De mooie praatjes van de vrienden van Job klinken ook in de praatjes van politici als Nawijn, Pastors, Herben en Wilders door. Niks geen voorzieningen voor ons samen, dus alle subsidies maar afschaffen. Het huishouden van de bejaarden kan toch ook door hun kinderen gedaan worden en als ze die niet hebben moeten de kinderen van de buren het er maar bij doen Pastors, Herben en Nawijn zijn we inmiddels kwijt uit de politiek. Wilders blijft zijn gif nog spuwen. Het geeft ons de kans om de boodschap van de Liefde te verkondigen. Om, zoals Job het zegt, tot God zelf te spreken. Opdat vrede en rechtvaardigheid gaan regeren in dit land. We zullen daarbij niet mogen zwijgen. Het gif dat Wilders spuit doet zeer, maar in ons land komen er te veel mensen die bang zijn om au te roepen. In het Midden-Oosten zijn er wel regeringen die au roepen, maar wonen ook de radicalen die aanleiding zien in zijn uitlatingen om geweld te gaan gebruiken. Over het soort aanzienlijken als Wilders stort God verachting uit kunnen we leren, maar van Job leren we ook dat we daar zelf woorden voor moeten zien te vinden.

Wilt u een opgewaaid blad opjagen? Job 13:13-28

Een mens kan niet bestaan in de nabijheid van de Algoede. Het Absoluut Goede en de absoluut onvoorwaardelijke liefde zouden een mens verteren. Dat is de opvatting die je alom in de Bijbel tegenkomt. Alleen heel bijzondere mensen, als Mozes en Henoch konden wandelen met God. Vaak zagen zij God alleen van achteren. Het gezicht van Mozes straalde daarna zo, staat er in het verhaal, dat hij zijn gezicht moest bedekken omdat het de mensen verblinde. Geen wonder ook, want hij had net de Wet van de Woestijn gekregen, de Wet die zegt dat je in een woestijn niet samen kunt overleven als je je naaste niet liefhebt als jezelf. Job aarzelt echter niet om zich rechtstreeks tot God te wenden. Hij staat in zijn recht. Je bent immers zelf de eerste die weet dat je wat fout hebt gedaan. Iemand anders kan je gedrag fout vinden, dat zegt iets over die ander. Het kan best zijn dat jij iets doet dat een ander vervelend vindt, dan kun je je excuseren en besluiten om het gedrag voortaan al of niet te laten. Maar echt iets fout doen, dat weet je zelf het beste. Dat geldt ook voor die ander. Als je dus iets vervelend vindt realiseer je dus dat dat jouw overtuiging is en breng dat ook zo, dat geeft de ander de meeste ruimte zich niet aangevallen te voelen maar het gedrag zo te veranderen dat ook met jou rekening wordt gehouden. As je zelf de overtuiging hebt dat je het goede wilt doen en niet dan het goede dan vallen je eigen fouten je ook het eerst op, je bent immers op het goede gericht. Zoals Job, waarvan we gelezen hebben dat hij een maaltijd aanricht voor zijn personeel, de armen uit de buurt en de vreemdelingen als hij zelfs maar denkt dat zijn kinderen vergeten zijn hun welvaart te delen. Job durft zich te meten met het Algoede om er achter te komen of er iets verkeerd is dat zijn lijden veroorzaakt. We moeten overigens niet denken dat dat delen zo eenvoudig is. We hebben inmiddels een nationale inburgeringsdag en daar liepen onze nieuwe burgers niet warm voor. Ingeburgerde vreemdelingen weten dat de huidige overheid niet van plan is met hen te delen en alleen uit is op uiterlijk vertoon. Een mooi gezongen volkslied, een fraai uitgesproken toespraak en een mooi versierd paspoort. Maar dat is geen delen, dat is geen welkom met begrip voor hun eigen cultuur die door de komst van de nieuwe Nederlander onze cultuur is komen verrijken. Er is nu wel een deltaplan inburgering dat de nieuwe burgers niet op eigen kosten laat inburgeren

maar dat we er nu allemaal bij betrokken worden kun je ook niet zeggen. Het delen zoals Job ons dat leert is onbaatzuchtig, dat heeft geen voordelen voor onszelf, het gaat alleen om het goede te doen, ook naar de vreemdelingen onder ons.

Kort zijn zijn dagen, doordrenkt van onrust Job 14:1-12

Als we in plaats van "doordrenkt van onrust", "zat van onrust" lezen dan komen we voor veel lezers vandaag in een bekend gedeelte uit het boek over Job. Maar voor ons vandaag de dag is "doordrenkt" een betere vertaling dan "zat". Want dronken van onrust staat er echt niet, wel verzadigd, zoals een spons met water verzadigd kan zijn. De onrust verlaat een mens geen moment. Dag en nacht is er onrust. Job zou een bewoner van een van onze steden in de westerse samenleving kunnen zijn. Dag en nacht raast het verkeer, wordt er gewerkt, zijn de winkels open en haasten mensen zich van de ene plaats naar de andere. Maar juist in die drukke gehaaste steden vol onrust komt de vraag op waarom juist daar zoveel mensen eenzaam zijn. De mensen zijn er als de bloemen in het veld, samen vormen ze een prachtig uitzicht, maar bloem voor bloem blijft onbekend en ongenoemd. Job vergelijkt zich met zo'n veldbloem en verbaasd zich er over dat God die bloem, ĂŠĂŠn uit velen, heeft uitgezocht om met lijden te bezoeken. En waarom eigenlijk, mensen gaan vroeg of later toch dood, waarom ze dan lastig vallen. Bomen, ja met bomen zou dat nut hebben. Die kun je kappen en dan lopen ze toch weer uit. Bloemen niet, en mensen ook niet. De klaagzang van Job vandaag confronteert ons met ons eigen leven in de grote stad. Kennen wij onze buren? Weten wij wie zich door onze straat spoed, met wie wij in de winkel of op de markt staan. Hebben wij daar aandacht voor. Of laten wij ons leiden door angst. Angst voor een ander soort kleren, voor andere geuren, voor andere klanken dan wij zelf voortbrengen. Sommige politici spelen in op de angst die veel mensen in de grote stad hebben. Die mensen zijn bang voor al die mensen die dag en nacht langs hun deur gaan, die talen spreken die ze niet verstaan, die kleren dragen die ze nooit gezien hebben, die geuren afgeven die ze nooit geroken hebben. Ze durven ze niet als nieuwe kleurige bloemen in het veld te zien. Toch draagt het verhaal dat we hier dag in dag uit volgen ons dat op. Want tot bloei komen en samen met iedereen dat veldboeket vormen is onze opdracht. Waarom dan die angst? De angst uit de grote steden straalt vanouds ook op het omringende platteland af. Gaat het vertrouwde, het veilige voorbij? Maakt dat plaats voor iets anders dat je eigen plek verdringt en waardoor je losgeslagen raakt? Pas op, de angst voor het nieuwe, voor het andere kan misbruikt worden.

Om de machtigen de macht te geven, om te zorgen dat de rijken rijk kunnen blijven worden. Let maar op, en pas maar op.

Zijn lichaam kent slechts pijn Job 14:13-22

Aan mensen mankeert altijd wel iets. Geen mens is immers volmaakt. Voor Job is het dan ook een raadsel waarom hij nou juist moet lijden. Veel gehandicapten kunnen hem daarin bijvallen. Mensen waarbij de handicap aan de buitenkant niet te zien is hebben het gevoel zich de hele dag te moeten rechtvaardigen. Ze werken niet maar zien er soms verrassend gezond uit, hoe ziek of gehandicapt ze zijn zie je niet aan de buitenkant. Mensen met Caraproblemen, de ziekte van Krohn, hartproblemen kunnen er over meepraten. Ze moeten ook zo voorzichtig zijn, als iemand vraagt hoe het gaat en ze antwoorden dat het goed gaat, lopen ze de kans verwachtingen te scheppen die ze niet kunnen waarmaken en antwoorden ze naar waarheid dat het niet goed gaat, dan lopen ze de kans aangezien te worden voor notoire klagers. Mensen die een handicap hebben die iedereen kan zien verliezen, met het vermogen tot lopen, zien of horen, volgens vele zogenaamde gezonden, ook het vermogen tot nadenken en zelfstandig verstandig handelen. Ze worden afhankelijk gemaakt en gehouden. Hebben ze een keer hulp nodig, wie heeft niet wel eens hulp nodig van een ander, dan zijn ze niet in de rol van een zelfstandig hulpvrager, maar in de rol van de afhankelijke gehandicapte, de hulp gaat altijd verder dan gevraagd wordt. Gehandicapten kunnen voor gelovigen uitermate nuttig zijn. Gelovigen die niet gehandicapt zijn kunnen oefenen in het houden van een ander als van jezelf. Beschouw je de gehandicapte wel als een mens net als jij, met evenveel waarde en evenveel recht op een eigen mening en een eigen leven, met zelfs evenveel recht op eigen fouten. En als je gehandicapt bent kun je anderen leren dat ze van je moeten houden zoals ze van zichzelf houden. De handicap bepaald niet hoe je als mens bent. De handicap bepaald niet je waarde als mens. De handicap is niet je eigen schuld waarvoor je gestraft moet worden. De handicap beroofd je niet van je verstand, zelfs als je verstandelijk gehandicapt bent heb je voorkeuren en antipathieĂŤn waar rekening mee gehouden moet worden. Juist gelovigen moeten zich afvragen hoe ze gehandicapten een plaats in de samenleving geven. Zijn kerkgebouwen aangepast en toegankelijk? Kunnen ze meezingen in het koor? Kunnen ze mee doen aan gemeenteavonden en gespreksbijeenkomsten? Job wordt in contact met het Algoede zozeer bewust van zijn pijn en lijden dat hij

liever dood is. Laten wij dus kiezen voor het leven en niet alleen medeleven maar vooral samenleven.

Die wijst hij terecht met zinloze frasen Job 15:1-16

Job moest lijden en zijn drie vrienden kwamen om bij hem te waken, een week waren ze stil bij hem geweest en toen namen ze het woord. Elk op hun eigen wijze wilden ze Job duidelijk maken dat hij zich bewust moest zijn van zonden en dat hij het lijden als straf van God diende te ondergaan. Drie maal weerlegde Job deze redenering, hij was zich niet bewust van enige zonde, hij was een zwak mens dat zich onder de hoede van de Algoede had gesteld. Nu neemt de eerste vriend opnieuw het woord en opnieuw klinkt het dat Job zijn fouten moet inzien en zien dat hij het lijden heeft verdiend. Het is een beetje als de discussie over de AOW. Iedereen snapt dat we een probleem gaan krijgen als er meer mensen met pensioen zijn dan dat er werken. Zo veel hebben we nu ook weer niet geautomatiseerd dat de computers al het werk wel zullen overnemen. Maar wie moeten die pensioenen betalen, niet de bedrijven die door de automatisering geweldige winsten kunnen maken. VVD en CDA zeggen dat de andere uitkeringen dan maar moeten worden afgeschaft. PvdA en anderen zeggen dat we dat allemaal moeten betalen, samen delen, de rijken iets inleveren voor de armen. En de arme Wouter Bos wordt net als Job uitgemaakt voor huichelaar, voor iemand die de pensioenen van de AOW'ers wil beknotten. Niets is minder waar, het gaat om een bijdrage niet van de AOW maar van dikke pensioenen, van oud politici bijvoorbeeld, en van die leden van de raden van bestuur van bedrijven die de afgelopen jaren zijn uitgemaakt wegens exorbitante zelfverrijking. Hoewel dividenden en winsten op de handel in aandelen ook hier buiten beschouwing blijven, de rijken blijven rijk en zijn zeer goed beschermd in onze wetgeving. Samen zijn we het eens dat iedereen die kan werken ook de gelegenheid moet hebben te werken, maar waarom zijn er onvervulbare vacatures als er zo veel mensen aan de kant staan die zo graag zouden werken? Moet er geen verplichting voor werkgevers komen om passende werklozen aan te nemen als ze mensen nodig hebben en niemand kunnen vinden? CWI kantoren leggen druk op werklozen, ze scholen zich scheel die mensen die aan de kant staan, maar druk op bedrijven die vacatures hebben ontbreekt. Job hield vast aan de vraag wat zijn leven voor betekenis had voor de armen, wij kunnen vasthouden aan dezelfde maat. Dat is zeker niet zinloos.

Een despoot zijn weinig jaren toegemeten? Job 15:17-35

Is dat zo? Is een despoot weinig jaren toegemeten? Verdwijnt een despoot vanzelf? De hele rede van Elifaz waarvan we vandaag het tweede gedeelte lezen geeft hoop voor de onderdrukten. De goddelozen gaan aan hun goddeloosheid ten onder beweert deze vriend van Job. Maar hij draait het om, niet de hoop, niet de liefde voor de armen is zijn uitgangspunt maar het oordeel over anderen. Diegenen die arm zijn, die ten onder lijken te zijn gegaan, die lijden, dat moeten dus wel goddelozen zijn, dat moeten wel de despoten zijn die ten onder zijn gegaan. En zo is het niet. Natuurlijk, de armen zijn niet heilig, maar een persbericht van het ministerie over de fraude in de uitkeringen die vorig jaar is ontdekt druipt van zelfgenoegzaamheid. Bij dat soort berichten vind je dezelfde redenering. Men heeft een uitkering dus zal men wel de boel oplichten. Echte winsten van bedrijven zijn immers nuttig en inkomens waar niks tegenover staat zijn onnuttig. Is dat zo? Zijn die winsten ook echt verdiend? Er was rumoer over de hoge winsten van energiebedrijven. De prijzen van energie stijgen zodat het aantal afsluitingen bij de minima schrikbarend toeneemt. Sommige politici vonden daarom dat van die winsten maar een deel naar de gebruikers terug moest vloeien. Op de TV verscheen toen een meneer die vertelde dat die hoge winsten voor de energiebedrijven heel nuttig besteed werden. De meneer die kenden we al. Eerder dit jaar ging het rumoer over die meneer. Die had, ondanks beloften van matiging, onmatig hoge bonussen gekregen. En natuurlijk, die hoge winsten die de armen opbrengen worden nuttig besteed, aan zijn eigen rijkdom. De politici zwijgen echter weer, ze zouden de rijken eens moeten aanpakken. Zij houden zich liever bezig met de armen die een klusje er bij doen om de energierekening te kunnen betalen. We worden getraind dezer dagen, de woorden van mensen als Elifaz klinken mooi, maar ze zijn hol als klankschalen, ze hebben geen inhoud of gevolg. Of de despoten van vandaag veel of weinig jaren krijgen hangt niet van God af maar van ons. Kijk maar naar Birma. Na meer dan veertig jaren komt het volk nog in verzet tegen despoten. Maar omdat wij wapens blijven leveren, omdat onze bedrijven handel blijven voeren met Birma, omdat ze zelfs de naam van de onderdrukkers overnemen, kan het militaire regiem in Birma blijven bestaan. Dat hangt niet van God af, maar van ons. 29

Een eindeloze stroom van lege woorden! Job 16:1-11

Elk jaar in begin september gaan ook de laatste kinderen weer naar school na de zomervakantie en voor veel kinderen lijkt er dan weer een eindeloze stroom van lege woorden te wachten. Niets is minder waar. Leren en de wereld verkennen zijn spannende avonturen waar je je weer een hele winter mee kan bezig houden. Het zijn vaak ouders die slechte herinneringen hebben aan hun schooltijd en hun afkeer helaas overdragen op hun kinderen. Maar zelfs van Job valt te leren. We hebben gelezen dat Job moest lijden en dat zijn vrienden hem probeerden te troosten door hem voor te houden dat hij wel wat verkeerd zou hebben gedaan. Ja, zelfs zou hij wel een despoot hebben moeten zijn gezien de hoeveelheid lijden. In dit antwoord van Job houdt hij zijn vrienden voor dat er ook een andere manier van troosten is. Een manier van troosten die niet bol staat van verwijten en beschuldigingen, die de lijdende niet ook nog opzadelt met schuldgevoel, maar die juist dat schuldgevoel wegneemt. Een manier van troosten die begrip toont voor de ernst van het lijden, en luistert of er ook uitwegen zijn of verlichting geschonken kan worden. Job voelt zich inmiddels overgeleverd aan de goddelozen. Dat terwijl die vrienden toch de mooiste gelovige woorden spreken. Over hoe rechtvaardig God wel niet is en hoe goed het is om God te volgen. Dit soort predikers kom je voortdurend tegen, die trekken rond om de Arena om te protesteren tegen zangeres Madonna, die plegen smalende Godslastering door aangifte te doen tegen Madonna vanwege haar show. Ze kennen Madonna zelfs duistere krachten toe, terwijl ook deze zuster geen andere is dan alle andere kinderen van God . In een spectaculaire scĂ¨ne in de show wilde Madonna aandacht vragen voor de manier waarop we tegen het lijden in de wereld aankijken. Een glamour kruis is het geworden, van het ruwe hout uit de Bijbel is vaak weinig meer over. Die predikers gaan voorbij aan de liefde die ze voor mensen, ook voor hun vijanden zouden moeten opbrengen. Het is zelfs raar dat de politie hen niet heeft opgepakt. En die liefde kunnen we vandaag van Job leren. Als we deze week mensen tegenkomen die lijden wat doen we dan? Steken we een hand uit om hen op te beuren, of houden we hen nog eens hun feilen voor? Job kiest voor het eerste. Laten we ons tenminste er van bewust zijn dat we een keuze moeten maken.

Laat mijn jammerklacht geen rustplaats vinden Job 16:12-22

We zijn in het hart van het boek Job gekomen. Vrienden die troosten door hun eigen inzichten op te leggen, hun eigen overtuigingen op te dringen zijn geen vrienden. Gisteren lazen we dat liefde en mededogen uitgangspunten moeten zijn voor de troost die iemand, die lijdt als Job, verdient. Daarom doet Job een beroep op God. God zou hem immers tot hulp en steun zijn en nu laat God hem in de steek. Het goede is ver te zoeken. De klacht van de lijdende verdient het gehoord te worden en niet om in fraaie praat gesmoord te worden. Wie zich wil verbinden met de lijdende mens, wie daar voor op wil komen kan beginnen met een echo te zijn van de jammerklachten die opstijgen. Niet oordelen, niet analyseren maar stem geven aan hen die niet worden gehoord. Vandaag aan de mensen in Darfur in Sudan die dreigen ten onder te gaan aan bureaucratische regels en machtspelletjes. Er komt eindelijk een VN vredesmacht die eventueel ook met geweld de bevolking tegen terreur mag beschermen. Maar over de samenstelling weet Sudan weer een discussie op gang te brengen. Mogen het alleen militairen uit Afrika zijn of ook uit andere delen van de wereld. Maar we mogen ook stem geven aan de aidspatiĂŤnten over de hele wereld, met name die in Afrika, om te zorgen voor preventie, voor betaalbare medicijnen, voor goede weeshuizen en een toekomst voor de kinderen van de aidspatiĂŤnten. En ook mogen we stem geven aan gevangenen in barre omstandigheden, gevangenen vaak die alleen stem gaven aan de armen en verdrukten in eigen omgeving. Amnesty International is zo dichtbij en het zo eenvoudig om via het internet en Uw email mee te helpen aan acties zonder een politieke keuze te hoeven maken. Maar ook stem geven aan de armen in Uw eigen dorp of stad, de klanten van de voedselbank, de vluchtelingen in het asielzoekerscentrum, de vreemdelingen in de oude wijken, de alleenstaande ouders die de kinderopvang niet kunnen betalen, voor wie zelfs geen kinderopvang beschikbaar is, de chronisch zieken en gehandicapten. Job staat voor al die lijdenden die we altijd weer zullen tegenkomen en die altijd weer een beroep op ons zullen doen. Pas als wij er voor zorgen dat hun jammerklachten geen rustplaatsen meer vinden dan breekt de vrede aan, die ook Job heeft gekend.

Wie staat er anders voor mij in? Job 17:1-16

Ondanks het feit dat de vrienden van Job hem willen overtuigen van het feit dat het God zelf is die zijn lijden heeft veroorzaakt blijft Job een beroep doen op God om hem te helpen bij zijn lijden. Sinds de Tweede Wereldoorlog is de vraag sterker geworden hoe God het lijden van mensen toch kan toestaan. Een God die dat toestaat wil eigenlijk niemand aanbidden. Dat kan in elk geval geen almachtig God zijn want wie kennis neemt van wat mensen is en wordt aangedaan kan daar niet stil bij blijven zitten. Maar lopen de straten eigenlijk vol van mensen die zich tot het uiterste verzetten tegen het lijden? Natuurlijk, vandaag is er iemand die roept dat we niet tegen Wit-Rusland moeten voetballen omdat daar mensen worden opgesloten vanwege hun geloof en hun overtuiging, en wat in Wit-Rusland gebeurt is niet goed. Maar datzelfde Tweede Kamerlid was ook van de VVD toen Nederland in het dictatoriaal geregeerde ArgentiniĂŤ moest spelen voor de Wereldkampioenschappen. De acties tegen deelname aan dat toernooi werden toen door de VVD scherp veroordeeld. Dat God de verdwijningen daar toestond had in elk geval toen de instemming van de VVD. Heel veel lijden van mensen wordt veroorzaakt door mensen. Daar komt geen God aan te pas en aan het stoppen hoeft daarom eigenlijk ook geen God te pas te komen. Het zijn acties van kerken en mensen geweest die een economische boycot van Zuid Afrika afdwongen. Een boycot die de machthebbers daar deed inzien dat zij de macht moesten delen. Een boycot die het pijnlijk proces op gang bracht dat nu heel langzaam de mensen in Zuid-Afrika brengt naar een rechtvaardige samenleving. Het waren de burgers in de DDR die, geĂŻnspireerd door de Bijbelse verhalen over bevrijding, kaarsen aanstaken en de straat opgingen voor een meer menselijke en rechtvaardige samenleving. Zij bereikten dat ook. Als wij zwijgen bij het onrecht dat we zien helpen we het onrecht. Als wij ons dood houden is de dood al aanwezig. Het is juist God die in het verhaal van Israel en het verhaal over Jezus van Nazareth ons voortdurend oproept in beweging te komen tegen het lijden. Ook vandaag kunnen we weer aan het bestrijden van het lijden van mensen bijdragen. Want wie staat anders voor hen in.

Het licht van de goddeloze dooft Job 18:1-21

Mooi klinkt het verhaal van deze Arabische zoon van Abraham dat we vandaag lezen. En we willen het graag geloven. Gelovigen worden gered en ongelovigen vergaat het slecht. Maar de vrienden van Job vertellen steeds hoe het niet zit. Dat moeten we goed tot ons door laten dringen. Daarom is het lezen van deze verhalen ook goed. Zet een zogenaamd christelijke zender op, radio en tv, en je zult horen dat je je bewust moet zijn van je zonden en beseffen dat je gered moet worden. Het is alsof je de vrienden van Job hoort spreken. Dan wordt het dus tijd om te roepen dat het onzin is. De Goddelozen gaat het goed. In onze welvaartstaat hebben de welvarenden helemaal geen God nodig die opkomt voor de armen. Hoe rijker we worden hoe ongeloviger we ook worden. Je moet je tegenwoordig bijna schamen om te zeggen dat je af en toe nog naar de kerk gaat. Meewarig wordt je aangekeken. Zeker als je naar een kerk gaat waar je kunt horen over de armen, over dat Koninkrijk van recht en gerechtigheid. Kerken die nog vol zitten gaan over gered worden, over het leven behouden in plaats van gaan leven. Waar zijn we bang voor? Dit land wordt helemaal niet gestraft voor haar ongelovigheid. Voor de Tweede Wereldoorlog, ja toen durfde bijna niemand te zeggen dat men geen geloof had, toen wilde iedereen nog bij een kerk gerekend worden. En toen kwam de oorlog. Nu niet, nu stijgt de welvaart, groeit de economie, en we zullen op de duur ook wel iets verzinnen om Afrika te helpen en de rest van de armen in de wereld. Maar toch komen mensen kennelijk iets te kort. Men zoekt wanhopig naar een zin voor het leven. Naar een diepere betekenis voor alles wat in het leven passeert. Die oude bedreiging met straf doet niks meer. Dan moet het toch een aardige ontdekking zijn dat het geloof in die bedreiging met straf mensen afhankelijk maakt van de voorgangers die de bedreiging uiten en dat de Bijbel een heel ander licht laat schijnen op de werkelijkheid. Niet het besef van schuld en zonde bepaald de dienst aan God, maar het streven naar het goede, de honger en dorst naar gerechtigheid. Dat geeft pas zin aan het leven. Je inzetten voor mensen die het echt nodig hebben geeft pas zin aan het leven. En daar kun je op elk moment weer mee beginnen. En als je daarmee eenmaal begonnen bent dan ga je beseffen dat het zonde is om er mee op te houden, elke keer opnieuw maak je dan een nieuwe start, blij dat dat kan. 33

Zelfs jongeren verachten mij Job 19:1-22

Job blijft de vrienden weerspreken. Als hij dan zo'n boef is waarom gaan ze dan nog met hem om. Overdekt met zweren, arm en op de mesthoop brengt Job zijn dagen door. En dan te horen krijgen dat je dat aan jezelf te danken hebt? Dat kan niet waar zijn. Het is alsof je dat Oostenrijkse meisje hoort, dat 8 jaar de gevangene was van een man in zijn kelder. Ze was op de Nederlandse televisie met het interview dat ze had gegeven. Daarin zei ze dat de man door zijn zelfmoord haar en de machinist van de trein indirect tot moordenaars had gemaakt. Hij had haar immers verteld dat hij zelfmoord zou plegen als ze zou ontsnappen en hij had zo lang gewacht met springen dat de machinist de trein niet meer op tijd tot stilstand zou kunnen krijgen. Maar is dat meisje en is die machinist schuldig aan de dood van de man die zelfmoord pleegde? Natuurlijk niet, van buitenaf klinkt dat als chantage. Ook de moeder van dat meisje, die acht jaar lang volhield dat ze nog leefde en terug zou komen, wordt er nu van verdacht een aandeel te hebben gehad in de ontvoering van haar dochter. Iemand moet kennelijk de schuld hebben van wat er is gebeurd. Dat de betrokken schuldige dood is is niet voldoende. Schuldgevoel houdt mensen maar al te gemakkelijk gevangen. Dochters die tot op hoge leeftijd voor hun moeders blijven koken omdat moeder dat niet meer kan en je je moeder toch niet wil opzadelen met een vreemde in huis. Mannen die uren en uren overwerken en geen vakanties opnemen omdat het bedrijf anders schade oploopt en je het bedrijf waar je in dienst bent toch geen schade wil toebrengen. Niemand is schuldig dan nadat een rechter dat heeft uitgesproken zegt de wet. En een misdrijf pleeg je pas als er opzet in het spel is. Als je uit onverschilligheid iets hebt nagelaten dat gevaar had kunnen voorkomen, als je uit zuinigheidsoverwegingen noodzakelijke maatregelen achterwege had gelaten, als je uit hebzucht je iets hebt toegeĂŤigend terwijl je weet dat het niet van jou is. Als je iemand anders opzettelijk iets hebt aangedaan. Dat soort opzet is er meestal niet als je gewoon nee zegt op een onredelijk verzoek. Nee zeggen is voor veel mensen moeilijk, maar uitleggen waarom je een verzoek onredelijk is gaat soms al weer een stuk gemakkelijker. Daarom roept Job om medelijden, want hij kent geen opzet iets fout te doen. En dan is lijden gewoon lijden.

Weet dat er recht gesproken wordt Job 19:23-29

Ondanks al het lijden blijft Job vertrouwen op zijn God. Zijn God is immers niet gebonden aan de weersomstandigheden of de tijd van het jaar. Zijn God is niet gebonden aan de grond. Zijn God hoeft niet gunstig gestemd te worden door offers of beelden of goede gezangen en vrome gebeden. Zijn God verlangt alleen het goede, het goede door zijn mensen te doen. Daarom kan Job zijn vrienden waarschuwen, daar waar zij de rol van God willen overnemen, zelf voor God willen spelen, door een oordeel te vellen over het leven van Job lopen ze gevaar. Want de God van Job is een jaloerse God die geen andere goden naast zich duldt. Dat beseffen we vaak niet als we zelf de macht over leven en dood in onze handen nemen. Als we ons in het verkeer begeven terwijl we weten dat het eigenlijk niet verantwoord is, als we het leven rekken van een stervende omdat wij geen afscheid kunnen nemen, als we het leven afdwingen bij een ongewenst zwangere omdat wij dat fatsoenlijk of christelijk vinden, als wij het leven van partners in gevaar brengen door een verbod op condooms, omdat die niet passen in onze opvatting over seksualiteit. Het oordeel over anderen past ons niet, dat moeten we aan God laten. Job, als lijdende persoon, weet dat je daar ondanks alle ellende op kan blijven vertrouwen. Ons rest alleen het goede te doen. Naast de lijdende staan, begrip opbrengen, steunen, verlichten, de hand rijken en de lijdende doen opstaan. Dat geldt zelfs voor onze houding naar gevangenen. De vierhonderd burgers die zijn vermoord door de Amerikaanse staat Texas onder het mom van doodstraf moet ons eigenlijk alle betrekkingen met deze barbaarse staat doen verbreken. Gelukkig kunnen we in verband van Amnesty International mee blijven strijden tegen deze onherroepelijke vorm van oordelen, tegen deze manier om voor God te spelen. Maar in onze tijd moeten we ook eerlijk delen, zorgen voor eerlijke handelsverhoudingen, met alle volken in de wereld het onrecht bestrijden. Opstaan tegen machten die zelf menen de regels in het internationale verkeer te kunnen vaststellen, zelf voor God te kunnen spelen. Verlossen van het lijden kunnen we alleen door het goede. Het oordeel is aan God, ook het oordeel over ons, daar mag je op vertrouwen.

Een les in smaad Job 20:1-18

Opnieuw neemt Sofar, het kwettervogeltje, het woord. En hij beklaagt zich over de woorden van Job die alle beschuldigingen van zijn vrienden ver van zich geworpen heeft. Alle mensen zijn volgens Sofar altijd overal en in alles slecht. Dat is hij dus zelf ook. Hij was in de leer bij de schrijvers van de Heidelbergse Catechismus die ook de mens slecht in niet in staat tot enig goed verklaard leken te hebben. Maar zo is niet. Mensen kunnen in de Geest van God het goede doen. Al is consequent het goede volhouden niet altijd even eenvoudig. Juist in de geest van God kun je altijd weer opnieuw beginnen, terug tot de God van liefde is daarom voortdurend noodzakelijk. Makkelijk is het niet. Dat merkte minister Donner ook eens in de Kamer. Hij is een beetje een stijve gereformeerde jurist. Rechtlijnig denkend tot en met. En als je democratie voorop stelt en dat rechtlijnig doordenkt dan is elke staatsvorm denkbaar als we er maar in grote meerderheid voor zijn. We hebben afgesproken dat de grondwet veranderd kan worden als de eerste en tweede kamer er met een tweederde meerderheid voor zijn zowel voor als na verkiezingen. We kunnen over elke verandering als burgers dus nog ook wel even nadenken. Nou als we er allemaal voor zijn kunnen we in de grondwet zetten dat de christelijke godsdienst verboden wordt, of dat de moslimwet de Sharia ingevoerd wordt, of dat alle productiemiddelen in handen van de overheid komen of dat het koningshuis wordt afgeschaft, of dat sex met kinderen normaal is. Dat is democratie. En dat is maar goed ook. We zijn immers samen verantwoordelijk voor wat er in ons land gebeurd. Moeten we een regering Wilders hebben die bevolkingsgroepen uit elkaar drijft, of een regering waarbij mensen gestimuleerd worden voor elkaar op te komen en echt samen te leven. Moeten we een regering Zalm hebben waarbij de rijken rijker en de armen armer worden, of moeten we eerlijk samen delen en zorgen dat mensen niet op straat hoeven te bedelen en de voedselbanken gesloten kunnen worden. Er is maar ĂŠĂŠn manier om de sharia en andere verschrikkingen tegen te houden, dat is bij elke verkiezing ook echt te gaan stemmen en te zorgen dat buren, familie, vrienden, collega's en alle bekenden dat ook gaan doen. De mensen zijn echt zo gek niet als het kwettervogeltje ons vandaag wil doen geloven maar ze zijn soms wel iets te onverschillig.

De hemel openbaart zijn schuld. Job 20: 19-29

Het is zo gemakkelijk God overal verantwoordelijk voor te stellen. De derde vriend van Job ratelt maar door over de goddelozen die door God gestraft zullen worden. Natuurlijk als de goddelozen uiteindelijk geconfronteerd worden met het Algoede dan blijft er weinig van over, maar dat is toch voor ons allemaal zo, zo goed of zo slecht zijn we nou ook weer niet. Het gaat er om dat we zelf leren wat goed is en wat we dus moeten doen en wat slecht is en wat we dus moeten laten. Zo hebben we willen leren van voorgaande oorlogen en zijn voor het voeren van oorlogen regels opgesteld. Onze soldaten in Irak en Afghanistan moeten zich aan die regels houden. De regels zijn opgeschreven in de conventies van Geneve. Eigenlijk zouden de Verenigde Naties er toezicht op moeten houden maar de leden van de Verenigde Naties zijn ook de landen die de oorlogen voeren en dan wordt het lastig. Omdat de regels voor oorlogvoering de gewone burgers raken zijn er onafhankelijke organisaties die er op toezien. Voor militairen en gevangenen is dat het Rode Kruis. De tekens van het Rode Kruis, het Rode Kruis zelf, maar ook de Rode Halve Maan en de Rode Ruit, zijn beschermd. Vertegenwoordigers van het Rode Kruis horen toegang te hebben tot oorlogsgevangenen. Voor behandeling van krijgsgevangenen zijn speciale regels en onder druk van goedwillende mensen uit de hele wereld heeft het Rode Kruis bijvoorbeeld nu toegang tot de illegale gevangenis van de Verenigde Staten op Cuba. Een andere organisatie is Amnesty International. Die heeft nu onderzoek gedaan naar het nakomen van de regels in de oorlog tussen Israel en Libanon. Daaruit is gebleken dat zowel Israel als de Hesbollah de regels danig hebben geschonden. Beide partijen betrokken burgers in een militair conflict. Daardoor zijn onschuldige bejaarden, kinderen en andere niet militairen omgekomen. Bij het nemen van stelling in dit soort conflicten is het goed hiermee rekening te houden. Elk jaar hebben de kerken een vredesweek en dan kunnen we nadenken hoe het overtreden van dit soort regels voorkomen kan worden. Dat is vaker nodig dan we denken. Allerlei incidenten in Irak en Afghanistan maken duidelijk dat we ons de regels van medemenselijkheid voortdurend in herinnering moeten roepen. Oordelen over anderen is gemakkelijk, God verantwoordelijk maken voor de ellende van een ander is nog gemakkelijker, zelf bijdragen tot het goede, dat is pas moeilijk, maar dat is het enige dat nodig is.

In hun huis heerst vrede zonder vrees Job 21:1-16

Job neemt opnieuw het woord en antwoordt zijn vrienden. Het gaat niet slecht met de goddelozen, het gaat juist goed met hen. Hun vee doet het goed, hun kinderen genieten, in hun huis heerst vrede zonder vrees. Denk dus niet dat gelovigen het goed hebben en ongelovigen slecht. Het omgekeerde is vaak waar. Als je je nergens wat van aantrekt en alleen aan jezelf denkt dan kun je het gemakkelijk goed hebben, let maar eens op de vreugdekreten na de troonrede, ook het komend jaar gaat het de rijken beter. Als je hongert en dorst naar gerechtigheid en het lijden van de armen niet kan aanzien dan loop je risico's, dan kost het je geld op goede gironummers maar kun je zelfs je eigen leven of dat van gelieven verliezen. Laatst waren George Clooney en Elie Wiesel te gast bij de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. De filmster kennen we wel en de Nobelprijswinnaar is een schrijver wiens boeken het lezen meer dan waard zijn. Zij hoeven hun nek niet uit te steken om bekend te worden. Integendeel het kan hun schaden zo politiek uitgesproken op te treden. Maar ze voelen zich geroepen door het leed van de ontelbaren in Darfur. De provincie van Sudan waar mensen geterroriseerd worden door rovers en soldaten. Waar vrouwen verkracht worden, kinderen gedwongen tot deelname aan de oorlog en soms hele dorpen worden afgeslacht en leeggeroofd. Tienduizenden zijn op de vlucht geslagen en hebben huis en haard in de steek moeten laten. Er was een kleine Afrikaanse vredesmacht die weinig mocht doen maar die vrede probeerde te stichten. Er is wel een vredesverdrag tussen partijen maar dat moet worden afgedwongen door een vredesmacht van de Verenigde Naties die ook echt mag ingrijpen en geweld met geweld mag bestrijden. Landen als Rusland en China hielden dat lang tegen. Zij handelen in wapens en hun klanten lopen weg als ze het gebruik bestrijden. We kunnen niet anders dan roepen om die VN strijdmacht. Die komt er en wordt zelfs door onze regering ondersteund. Het voortdurend hameren op het onrecht daar, het blijven aandacht vragen ook al vindt iedereen dat vervelend helpt op de duur. De Protestantse Kerk in Nederland heeft een beweging Kerkinactie genaamd die niet anders doet dan aandacht vragen voor armen in de wereld, week in week uit. Als we samen stem geven aan het leed van de armen klinkt dat uiteindelijk ook door tot de machtigen der aarde en ontkomen ook zij er niet aan er iets aan te doen.

Hoe zelden dooft de lamp van wie kwaad doet? Job 21:17-34

Job houdt ons vandaag nog eens voor dat het kwaad niet vanzelf uit de wereld gaat. De kwaden worden niet buiten ons om gestraft en hun kinderen straffen zou op zich zeer onrechtvaardig zijn. We zijn dus geroepen om zelf de hand aan de ploeg te slaan. Elk jaar is het Vredesweek in de Nederlandse Kerken. Die vredesweek heeft elk jaar een ander thema en vorig jaar stond de spanning tussen de verschillende geloven in de wereld centraal onder het motto ''De ander dat ben jij''. Dat was net toen de huidige Paus van de Roomse zogenaamde kerk een opzienbarende redevoering hield en de eeuwenoude discussie tussen Christendom en Islam in herinnering bracht. Denk nu niet dat de Paus de aftrap gaf voor de Nederlandse Vredesweek want de Paus weet niets van de Nederlandse Vredesweek al doen daar naast de Protestantse Kerken ook de Rooms Katholieke Vredesbewegingen aan mee. Maar de oproep van de Paus paste wel in de discussie van de Vredesweek. De discussie tussen Christenen en Moslims is al heel oud. Moslims herinneren graag aan de kruistochten. Maar een heilige als Franciscus van Assisi, die van de dierendag, ging ook al naar de Sultan om over Vrede te praten en maakte daar diepe indruk. Het heilige boek van de Islam pleit overigens voor vrede tussen Christenen en Moslims. De Paus citeerde uit een middeleeuwse discussie tussen een Byzantijnse Keizer en een Perzische Moslimgeleerde. Hierin werd harde kritiek uitgewisseld, maar dat kon in vrede. Christenen en Moslims hebben allebei de neiging zichzelf beter te vinden dan de ander. We weten uit het verhaal van Jezus van Nazareth dat jezelf beter vinden dan de ander altijd tot problemen leidt, maar ja, ook Christenen kunnen dat maar moeilijk afleren. Vandaag lijkt het er op dat we niet meer in vrede met elkaar kunnen spreken en dat maakt onze samenleving gevaarlijk. Als je alleen nog maar aardig mag doen wordt vriendelijkheid een schijnvriendelijkheid. "De ander dat ben jij" past daar helemaal bij, als je een ander op vingers wil tikken doe dat dan op een toon en in bewoordingen waarmee je zelf ook op je vingers getikt wilt worden. In veel steden in Nederland worden in de Vredesweek lezingen gegeven, diensten gehouden en zijn er bijeenkomsten. Bel de dichtstbijzijnde Protestantse Kerk op en vraag naar het programma. De eerste stap naar vrede is per slot van rekening bij je eigen voordeur.

Kan een wijze hem een dienst bewijzen? Job 22:1-14

Job lijdt en zijn vrienden proberen hem ervan te overtuigen dat hij moet lijden omdat hij gezondigd heeft, omdat hij afgeweken is van de weg van zijn God. Job bestrijdt dat en blijft er op vertrouwen dat God hem te hulp zal komen. Dan neemt vriend Elifaz weer het woord. En wij proeven de fijne ironie niet van dit Hebreeuwse literaire meesterwerk. Elifaz betekent namelijk "Mijn God is fijn goud", en wat er gebeurd met de volken die goden van goud en zilver aanbidden hebben we in Psalm 135 kunnen lezen. Maar Elifaz heeft een boodschap die we ook in de Christelijke kerken nog wel kunnen horen. Alle mensen zijn in die boodschap slecht. Weduwen worden met lege handen heengezonden, wezen krijgen geen kansen, armen worden uitgebuit. In onze tijd heet dat het verlagen van uitkeringen, het verwaarlozen van de jeugdzorg. De armen zijn op voedselbanken aangewezen. De gehandicapten moeten hun eigen medische zorg betalen en ouderen die op thuiszorg zijn aangewezen lopen de kans die in januari te gaan verliezen. Gediplomeerde ouderenhelpsters die wat bijverdienen in de thuiszorg lopen de kans ontslagen te worden. Dat wat Elifaz opsomt is in onze samenleving aan de hand en een partij als het CDA, die schermt met het christelijk gedachtengoed, is daar voluit verantwoordelijk voor. Maar zijn alle mensen dan slecht? Natuurlijk niet! We weten dat die voedselbanken door vrijwilligers worden gedreven en dat die vrijwilligers vaak uit de kerken afkomstig zijn, dat gevangenen bezocht worden en dat die bezoekers vaak bij kerken horen, dat jongeren worden opgevangen en dat de huiskamerprojecten, jeugdclubs, sportverenigingen en padvindersgroepen vaak door mensen uit kerken worden gedreven. Tegen de heersende moraal van het bevoordelen van de rijken en het uitbuiten van de armen zoals door het CDA wordt gepreekt klinkt er in de samenleving vanuit de kerken de Bijbelse moraal van het opkomen voor de weduwe en de wees, voor het weer toepassen van de Wet van Liefde en recht die we kunnen teruglezen in het boek Deuteronomium. Het antwoord op Elifaz moeten we nog lezen maar vandaag lezen we waar we schuldig aan kunnen zijn maar niet hoeven zijn. Wij kunnen een andere weg inslaan en eigenlijk roept het boek Job ons voortdurend op elke dag die andere weg, de weg van de Liefde, op te gaan en de armen niet vergeefs laten lijden.

Zuiver je huis van alle kwaad. Job 22:15-30

De vrienden van Job blijven er op hameren: Degenen die lijden moeten zich bekeren en zich weer tot God wenden, hoewel God juist de armen en de lijdenden wil bevrijden geven de vrienden van Job ze zelf de schuld van hun lijden. Het is of je de CDA of VVD en hun volgelingen en verwanten hoort. Voor iedereen die wil werken is er werk, ook al zijn het nep banen geschapen door de gemeenten, zelfs voor gehandicapten en gedeeltelijk arbeidsongeschikten is er werk genoeg. Na een half jaar weer de WW in en op naar de volgende nep baan is de praktijk. Zelfs wie helemaal niet meer mag werken van de dokter krijgt een lagere uitkering om ze maar zo veel mogelijk te motiveren toch wat werk te zoeken. Het CNV, een christelijke vakcentrale, heeft een rapport aan de regering aangeboden waarin aangetoond wordt dat de regering zelf wat meer moet doen om mensen aan het werk te helpen die door ziekte of handicap uit het arbeidsproces zijn gevallen. De omscholingen die worden aangeboden zijn te weinig, ze passen niet bij het arbeidsverleden, de mogelijkheden van de betrokkenen en geven geen enkele garantie op het vinden van werk. Arbeidsverleden, mogelijkheden van betrokkenen en de vraag van de arbeidsmarkt moeten veel beter op elkaar worden afgestemd. Discriminatie van gehandicapten bij sollicitaties moet actief worden bestreden. Dat mensen die helemaal niet meer mogen werken toch nog gekort worden op hun inkomen is helemaal godgeklaagd vindt het CNV, die uitkeringen moeten zo snel mogelijk weer omhoog. Tot nu toe roept de verantwoordelijke minister ook wel dat dat moet maar hij doet er verder niks aan en blijft beweren dat het vinden van werk zo gemakkelijk is. Dat is het dus niet. In onze samenleving waar de eersten en de besten voorop staan zijn er een toenemend aantal groepen die achterblijven, die te oud zijn, te weinig geschoold, niet mooi en niet heel genoeg zijn, niet uit een buitenland komen dat in de mode is. Marokkaanse studenten die hier gestudeerd hebben aan universiteit of hogeschool krijgen minder makkelijk werk dan afgestudeerde jongeren uit India. Die laatste krijgen overigens veel gemakkelijker een verblijfsvergunning dan de afgestudeerde neven en nichten van afgestudeerde Nederlanders van Marokkaanse of Turkse afkomst. Volgens Elifaz, de vriend van Job, zou je er met bidden ook moeten komen. We weten dat de vrienden van Job ongelijk hadden. We moeten de manier van samenleven veranderen en dat moeten we zelf doen. God geeft de maat, liefde voor de naaste

als voor jezelf. Blijf oog houden voor de mensen die langs de kant komen te staan en laat je niet sturen door angst of door de dood.

Want niet de duisternis brengt mij tot zwijgen! Job 23:1-17

Het antwoord van Job op het relaas van Elifaz liegt er niet om. Geen duisternis of donker brengt Job van zijn vertrouwen in de Algoede af. Als hij God maar kon bereiken dan zou het gedaan zijn met zijn lijden. Natuurlijk is het Algoede ontzagwekkend, je kunt bij de gedachte er aan al sidderen, zeker als je in de meest beroerde omstandigheden verkeerd. Groter contrast dan met Job is niet denkbaar, zo diep als Job gezonken is zo hoog is het Algoede. Maar Job vertrouwt er op dat God hem niet los zal laten. Wie hem loslaten zijn zijn vrienden, een week lang zijn ze stil bij hem gebleven maar daarna hebben ze hem alleen maar schuldig verklaard en met schuld opgezadeld. Dat is geen hulp, zeker niet de hulp die in het volgen van die God van Job past. Het moge een waarschuwing voor ons zijn. Er is een stille tocht geweest in Rotterdam voor een meisje van 12 jaar dat is stukken gesneden in de Maas gevonden is. Net als de vrienden van Job werden de vrienden, bekenden, buren en stadgenoten stil van zoveel ellende. Dat zou toch niet moeten kunnen in onze beschaafde wereld. Maar het kan, het kan goede en rechtvaardige mensen overkomen. De grote vraag die daar rond dat Maasmeisje blijft is waarom niemand haar miste. Waarom niemand de vraag stelde waar ze was gebleven. De school niet, de buren niet, de ouders van vriendjes en vriendinnetjes niet, de jeugdzorg niet, de buurt niet, de clubs en de verenigingen niet, niemand niet. Zonder de vraag waar iemand is gebleven, zonder dat iemand die vraag stelt en niet ophoud tot er een antwoord komt, kunnen de meest gruwelijke dingen zich onder onze ogen afspelen. Vasthoudend vragen naar bekenden die uit je omgeving verdwenen zijn, vasthoudend vragen naar de waarheid, vasthoudend vragen naar verantwoording door autoriteiten en verantwoordelijken kan mensen in leven houden en uit hun lijden verlossen. Soms worden mensen dood gevonden in huis, soms verdwijnen hele gezinnen, soms zie je een dagelijkse kennis uit de buurtsupermarkt ineens niet meer. Pas wanneer levende mensen met een oog voor hen die langs de kant blijven staan vragen gaan stellen en niet ophouden voor er een antwoord komt kunnen mensen gered worden en weer deel van leven krijgen. Het goede blijft zitten in de liefde die we hebben voor onze naaste, en juist die naaste die dreigt uit het zicht van iedereen te verdwijnen heeft onze liefde het meest nodig. We kunnen onze naasten niet aan God

overlaten, God heeft onze vragen nodig. Denk daar vandaag eens om en kijk eens om je heen.

De armen worden van het pad gedrongen Job 24:1-12

Wie om zich heen in de wereld kijkt en dan dit stuk uit het boek Job leest zal verbaasd staan te vernemen dat het boek Job duizenden jaren geleden geschreven is. Het lijkt het hoofdredactioneel commentaar uit een linkse partijkrant wel. De situatie van de armen in de wereld en de houding van de rijken daartegenover wordt hier door Job treffend beschreven. Er is in de geschiedenis weinig of niks veranderd. Ons wordt nu zelfs voorgehouden dat die uitbuiters ons voorbeeld moeten zijn. Jan Peter Balkenende noemde dat de VOC mentaliteit. En hij heeft gelijk, onder de VOC werden de dure grachtenpanden in Amsterdam en andere steden gebouwd. De rijken in ons land werden toen schatrijk. De armen werden gedwongen te werken tegen een schamel loon, het liefst op de schepen die door weer en stormwind naar de oost werden gestuurd om daar de goederen te halen waarmee de rijken nog meer winst konden maken. Dat er veel schepen vergingen en dus veel armen omkwamen vergat onze Professor Jan Peter voor het gemak. Dat weesmeisjes naar de Oost werden gestuurd om te trouwen met de knechten van kolonisators in den vreemde vergat hij ook maar even. En dat de mensen die de goederen verbouwden en maakten waarmee de Hollandse rijken rijker werden zelf daar niets voor kregen werd ook door Jan Peter maar even vergeten. Nee, de voorganger van Jan Peter in de VOC, Jan Pieterszoon Coen uit Hoorn, schoot zelfs gewoon dorpen plat als de inwoners niet dienstbaar wilden zijn aan de Hollandse rijken. De VOC mentaliteit waar onze christelijke Jan Peter Balkenende toe opriep is de mentaliteit van uitbuiting en onderdrukking, de mentaliteit van de kolonisator, de mentaliteit die later ook nog de slavenhandel zou opleveren. De mentaliteit die door Job aan de Goddelozen wordt toegedicht. Laten we maar geloven dat Job gelijk had en het volgen van de oproep van Jan Peter aan de Goddelozen overlaten. Wie Job wil horen en de armen en hen die worden uitgebuit te hulp wil komen moet Jan Peter en zijn kornuiten mijden als de pest. Het is maar goed dat we weer geschiedenisonderwijs krijgen. Zo lang de VOC maar als een zwarte bladzijde in onze geschiedenisboeken wordt beschreven. Het platbranden van dorpen en steden om specerijen te krijgen mag tot lering strekken, het is toch niet de bedoeling dat we er ook in deze tijd een voorbeeld aan nemen.

De vijanden van het licht Job 24:13-25

Je kunt je moeilijk verweren tegen geheime diensten. In tal van landen die door dictatoriale regiems worden geregeerd verdwijnen mensen in het holst van de nacht. Om de onderdrukking door terreur en angst in stand te houden, zo hebben dictators ontdekt, kun je beter zorgen dat men niet merkt dat je mensen laat verdwijnen. Tegen dit soort nachtelijke terreur is immers geen verweer of bescherming mogelijk. Niemand merkt het en wie er tegen protesteert verdwijnt ook zelf. Pas als de regiems omver geworpen zijn kunnen de boosdoeners worden berecht. Chili is daar nu een voorbeeld van. De huidige presidente van Chili was zelf gevangen en werd gemarteld. Ze verloor een deel van haar familie onder de terreur van het Pinochet regiem. Pas nu kan ze de boosdoeners van die tijd voor de rechter dagen. Natuurlijk kunnen we dergelijke dictatoriale regiems negeren. We kunnen ze toch niet veranderen klinkt het vaak. Wat doe je er nu tegen. De handel moet toch doorgaan, we moeten toch geld blijven verdienen zijn de redenen om te zwijgen. Maar Chili is een voorbeeld dat die redeneringen niet opgaan. Net als Zuid Afrika, waar een economische boycot gedragen door kerken in de hele wereld het apartheidsregiem uiteindelijk op de knieĂŤn dwong, net als de DDR, waar contacten tussen kleine kerkelijke vredesgroepen van Oost en West de mensen uiteindelijk zoveel moed gaven dat ze in beweging kwamen en hun regiem omverwierpen, net als Polen waar de aanhankelijkheid aan de Rooms Katholieke Kerk uiteindelijk het sterkste wapen bleek. Zo kan het ook gaan met regiems als dat in Birma, als wij tenminste gaan weigeren nog langer hout daar vandaan te halen. Of met het regiem in Noord Korea, als we tenminste bij de toenemende handel met China de rechten van de mensen blijven bespreken en blijven vragen om recht en vrede. We moeten natuurlijk ondertussen wel opletten niet ook zelf ons te gaan bedienen van de instrumenten van de duistere regeerders. De informatie die soms wordt gevraagd door een overheid, vlieg maar eens naar Amerika, is niet altijd controleerbaar door burgers en fouten kunnen tot arrestaties en processen leiden. Er zijn al geheime gevangenissen waar mensen in kunnen verdwijnen, ook gevangenissen waar we mee verantwoordelijk voor zijn. Job is er van overtuigd dat de duistere regeerders van de wereld uiteindelijk zullen verdwijnen. Als de drogredenen over economisch belang en het zwakke van onze stem inderdaad drogredenen

blijken wat weerhoudt ons dan met organisaties als Amnesty International mee te doen?

Wat kan het mensenkind Job 25:1-6

De vraag die Job ons stelt is hoe te reageren op rampen die ons overkomen. Job zelf is vrouw, kinderen en rijkdom kwijtgeraakt terwijl van hem werd gezegd dat hij superrechtvaardig was en super trouw was aan de geboden van God. Zijn drie vrienden probeerden hem er van te overtuigen dat de ellende toch echt aan hemzelf te wijten was maar Job heeft dat steeds verworpen. God zal er ongetwijfeld een bedoeling mee hebben hem zoveel leed aan te doen maar het is in elk geval niet de schuld van Job zelf. En op dat moment neemt zijn vriend Bildad het woord. Die Bildad komt uit Suach en dat moet een stad van rijke mensen zijn zegt de vertaling. Volgens Bildad is het onmogelijk om zo super rechtvaardig en trouw aan de geboden van God te zijn als over Job gezegd wordt. Job zelf heeft al eens gezegd dat je er elk moment opnieuw mee kan beginnen en als je dat doet ben je weer op de weg van het volk Israel en daarmee op de weg van God. Maar dit hoofdstuk klinkt mooi vroom. Zo bescheiden als Bildad het ons schetst moeten we toch zijn. Eeuwenlang hebben kerken ons immers voorgehouden dat we klein zijn, dat we ons bewust moeten zijn van onze zonden. De Heilige Roomse Moederkerk bezweert haar gelovigen nog steeds het geloof maar aan haar over te laten en om de leden weer bewust te maken van hun slechtheid wordt de biecht weer tot leven gewekt. Ook in de Protestantse Kerk willen sommige dominees dat er weer uitgebreid schuld wordt beleden en dat we de slechtheid van de mens voorop stellen. Bildad had ongelijk. De roomse kerk en de protestantse predikanten dus ook. Het delen van liefde is niet ver van ons en niet onmogelijk. Je kunt er vandaag nog mee beginnen. Net als het huidige regeerakkoord niet getuigt van zwakke knieĂŤn voor de Islam, en mensen niet afhankelijk maakt van de overheid maar juist op weg wil naar een samenleving van Samen met de hoofdletter. Alleen nog het Samen Delen en we hebben een goede regering. Geloof dus niet de profeten en politici die ons proberen te overtuigen dat die idealen niet haalbaar zijn en onwerkelijk, zij komen uit de partijen van de rijken en de angstigen. God is niet van heersen en van hen die ontzetting zaaien. De Liefde zoekt zichzelf niet. En de vraag of het goed is voor armen en verdrukten bepaalt of het inderdaad het goede is waar we naar streven. Samen kunnen we dus veel, elke dag weer opnieuw, en elke dag elke moment weer opnieuw.

Wiens geest spreekt door jouw mond? Job 26:1-14

Er is een beroemde uitspraak van President Kennedy die zei dat mensen niet moesten vragen wat hun land voor hen deed maar wat zij voor hun land hadden gedaan. Job zegt eigenlijk hetzelfde over de mensen en hun God. Vraag niet wat God je heeft aangedaan maar wat heb jij voor God gedaan. Dat voor God doen is hier dan hulp bieden aan de machteloze, de arm steunen die het aan kracht ontbrak. Maar ook wijsheid bieden aan mensen die dat missen en goede raad aan hen die geen ervaring hebben. Kortom wiens Geest spreekt door jouw mond. Wat God doet lijkt bij Job nog het meest op natuurverschijnselen. De oneindigheid van de aarde en de ruimte komen voorbij, machtige wolken van wie je stortregen verwacht maar die overdrijven, kolkende zeeĂŤn en rivieren, de storm die de hemel schoon blaast en de donder die je aan het schrikken maakt en in een donkere nacht kan wakker houden. Die duistere natuurkrachten, slechts voor een handjevol wetenschappers verklaarbaar, maken dat mensen duidelijk wordt dat ze altijd op elkaar zijn aangewezen. Daar waar ze elkaar uitbuiten en onderdrukken zullen ze niet overleven, maar waar ze samen optrekken en samen weten te delen zullen ze het weten uit te houden. Het is in een andere vorm het verhaal van het volk Israel in de Woestijn. Heel langzaam lijkt Job tot de ontdekking te komen dat rijkdom en welvaart eigenlijk ook niet tellen. Zelfs de gezondheid die hij heeft verloren lijkt niet meer belangrijk. Het verlies van echte vriendschap dat doet nog het meest pijn. Niet de vriendschap die hem veroordeelt en waarmee de vrienden zichzelf omhoog prijzen ten koste van de ellende van Job maar de Liefde voor de medemens dwars tegen alle noodlot in. Daarmee verstommen vragen over de bedoeling van God met het lijden van mensen. Waarom staat God toe dat onschuldige kinderen omkomen in het verkeer? Waarom gaan er geliefden dood aan kanker? Waarom staat God honger en oorlog toe? Waarom treffen tsunami's en andere natuurrampen zoveel onschuldige mensen? Waarom was er Auschwitz en zijn er mensen die dat nu nog verheerlijken? Op veel van die vragen is geen antwoord lijkt Job te zeggen. De enige vraag waar een antwoord op is is de vraag wat wij doen voor de slachtoffers, voor de lijdenden, voor de nabestaanden en overlevenden. En er is een antwoord op de vraag wat wij doen om dat lijden te voorkomen. Zijn we

bereid niet alleen samen te werken en samen te leven maar ook om echt samen te delen? Met welke geest spreekt daarom dan onze stem?

Ik houd mijn onschuld staande Job 27:1-10

Je moet als mens maar een beetje bescheiden blijven is de algemene mening. Waar rook is is vuur en er is geen koe zo zwart of er is wel een vlekje aan. Mensen zijn nu eenmaal niet volmaakt. Het zijn de clichĂŠs waarmee de vrienden van Job hem hebben bestookt. Maar Job pikt het niet. Als je zover gaat een maaltijd aan te richten voor de vreemdelingen, de armen en je personeel als je kinderen een feestje hebben gehad alleen omdat je bang bent dat je kinderen hen vergeten zijn, dan mag je met recht zeggen dat je rechtschapen bent. Hoe verarmd en hoe ziek Job ook is hij blijft zijn gelijk vast houden, hij houdt zijn onschuld staande en weigert het gelijk van zijn vrienden te erkennen. En gelijk heeft hij. Als je werkelijk van een ander wilt houden als van jezelf, dan moet je je niet aan laten praten dat je eigenlijk niet deugt. Dan weet je dat je als eerste weet wat je verkeerd doet en dat je geen anderen nodig hebt om je dat te vertellen. Anderen mogen je wijzen op wat zij vinden dat er anders of beter kan, maar beschuldigen is er dan nog steeds niet bij. Jij weet ook dat je elke moment opnieuw mag beginnen met het omzien naar je naaste. Dat is je grootste vreugde, ook al vergeet je de ander, ieder moment weer is een nieuwe start, het oude is dan voorbij en het nieuwe leven begint van voren af aan. Het is alsof je nieuw wordt geboren. Er zijn godsdienstige stromingen die dag en uur van wedergeboorte onthouden, ze noemen zichzelf wedergeboren christenen, maar let op, ze noemen nooit de dag van vandaag en de tijd van enkele seconden terug. Ze beroemen zich op een besluit van het verleden en blijven staren op wat vroeger was. En nooit zullen ze met Job zeggen dat ze blijven bij hun rechtschapen-heid. Al het goede wat ze doen zeggen ze niet zelf te doen, terwijl juist het boek Job ons leert dat hij het zelf is die het goede doet, hij zelf is diep verbitterd omdat dat goede dat hij doet niet wordt erkend. Job weet dat een tegenstander van de onbaatzuchtige liefde daar dan ook nooit op zal kunnen vertrouwen. Pas als je je leven onvoorwaardelijk overgeeft aan het doen van de Liefde, aan het goede en niets dan het goede, dan mag je er op vertrouwen dat er ook van jou gehouden wordt. En als je werkelijk tot door de dood heen je naaste lief hebt dan gaat het ook helemaal niet om jou. Dan gaat het alleen maar om die naaste waarvoor je inzet nodig is. Je bent dan overigens de eerste die van jezelf 47

gaat houden. Dan klinkt een angstkreet niet vergeefs. Want elke angstkreet waarover we praten en schrijven doet ons herinneren onze oren open te zetten om te hulp te schieten waar dat nodig is. Ook vandaag kunnen we daarmee weer volop aan de slag.

Het zilver zal aan de onschuldige toevallen Job 27:11-23

Je moet het maar durven blijven geloven. Met de rechtvaardige zal het goed komen en de goddeloze zal het slecht vergaan. Job was zelf een rijke rechtvaardige. Hij had vrouw en kinderen en vele, zeer vele bezittingen staat er in het begin van het boek Job. Maar hij wist ook van delen, met armen, met vreemdelingen en ook zijn personeel deelde mee in de geweldige welvaart. Toen raakte hij van de ene op de andere dag alles kwijt. Vervolgens ook nog zijn gezondheid en hij vond zichzelf terug op de mesthoop, zich wanhopig krabbend met een potscherf. Zijn vrienden probeerden hem er toe te bewegen de schuld bij zichzelf te zoeken. Waar was Job in de fout gegaan? Hoe klein ook, iets moet toch de tegenslag kunnen verklaren hielden ze hem voor. Tevergeefs, Job bleef ontkennen dat hij zelf schuld had aan zijn tegenslag. Zo zou God de rechtvaardige niet belonen. Dit kon niet het einde zijn van het verhaal. Nee, en nu komen we bij het hoofdstuk van vandaag, daarin staat ronduit dat het de goddeloze is die dit lot wacht. Het is de goddeloze die er op kan rekenen vrouw en kinderen te verliezen en ten onder te gaan. Ja, die ondergang wordt zelfs met gejoel begroet, de goddeloze zal worden nagefloten. Je moet het maar durven blijven geloven. Bij het debat over de regeringsverklaring deed het denken aan Staatssecretaris Aboutaleb. Zijn integriteit werd sterk in twijfel getrokken. De stoere taal van zijn tegenstanders lijken hen te sterken in de publieke opinie. De enige reactie van hem is dat het maar zo moet zijn. De tegenstanders hebben het recht hem ter discussie te stellen. Hij blijft bezig te zoeken naar bruggen in een samenleving die steeds meer verdeelt raakt, hij wil een samenleving waar mensen ook echt samen leven, met respect en waardering voor elkaar. Waar mensen elkaar willen leren kennen. Hij heeft het zelfs over samen delen. Net als bij Job moeten we ook van hem zeggen dat je het maar moet blijven durven geloven. Kan het nog in een samenleving die het tolereert dat 1 miljoen van haar burgers het land uit worden gewenst? Een samenleving die het tolereert dat de vrijheid van godsdienst ter discussie wordt gesteld? Remco Campert dichtte eens dat de laatste groep die bedreigd wordt de groep is waar jij bij hoort als je bij al die andere groepen die bedreigd werden hebt gezwegen. Job leert ons ook onder alle maatschappelijke tegenwind vast te blijven houden aan het ideaal van de 48

juiste, rechtvaardige en tolerante samenleving. Dat Koninkrijk van God zoals Jezus van Nazareth dat noemde. Wellicht dat het vandaag toch een beetje begint.

Hij keert de bergen om vanaf hun voet. Job 28:1-11

Job had gemakkelijk aan het debat over de regeringsverklaring van de huidige regering kunnen deelnemen. Als je hoort wat de huidige politici allemaal in onze samenleving voor mogelijk houden dan denk je dat we binnen de kortste keren in een ideale samenleving terecht komen. Mensen zijn tot zeer veel in staat zegt Job. Hij is met name onder de indruk van de mijnwerkers die kostbare delfstoffen naar boven brengen. In een agrarische samenleving, Job was een zeer rijke boer, moet dat ook wel veel indruk maken. Mijnwerkers zijn immers niet afhankelijk van de seizoenen en het weer. Zon, regen en wind maken hen niet uit. Zij graven gangen, smelten ertsen en produceren op die manier kostbare stoffen van goud, zilver en edelstenen. Op de aarde schiet het koren op maar diep in de aarde is een vuur en daar komen die kostbaarheden vandaan. Ook vulkanen maken diepe indruk. Nu in ItaliĂŤ de Stromboli weer lava uitspuwt zien we op alle TV kanalen de beelden van roodgloeiende steen dat zich als een beekje langs de helling van de vulkaan omlaag stort. Maar kan de mens die tot zoveel instaat is ook een ideale samenleving tot stand brengen. Volgens onze politici wel. We kunnen de armoede bestrijden, mensen die kunnen werken ook aan werk helpen, mensen die niet meer kunnen werken daar ook echt vrij van stellen, mensen die ziek zijn de kansen die er zijn op genezing laten krijgen, de dagloners in de arme landen een eerlijk loon voor hun arbeid garanderen, onze kinderen een veilig leven en een voor hen passende opleiding geven en een uitzicht op een leven van nuttig werk en alle mensen in ons land een passende en betaalbare huisvesting en het gevoel bij onze samenleving te horen en daarin volop mee te mogen doen. Het is nogal wat. Voorlopig worden de mijnwerkers die het metaal delven dat nodig is voor onze mobiele telefoons als slaven behandeld, zijn er oorlogen over diamanten en andere kostbare gesteenten. Het zal ook duidelijk zijn dat 27 leden van de regering en 150 leden van de Tweede Kamer zelfs aangevuld met de 75 leden van de Eerste Kamer de samenleving niet kunnen veranderen, door hoeveel ambtenaren ze ook worden ondersteund. We moeten dat samen willen doen, want alleen samen kunnen we veel. Een enkele mijnwerker kan een klompje goud uit een rivier wassen maar zal nooit een mijn kunnen uitgraven en exploiteren. Daar is een gemeenschap van 49

mijnwerkers van nodig die niet alleen bereid zijn Samen te werken en Samen te leven maar bovenal bereid zijn Samen te delen. Die bereidheid is het geloof dat Jezus van Nazareth ooit deed zeggen dat als je tegen een berg zegt: "Ga" dat die berg dan ook gaat. Mensen kunnen bergen verzetten, als wij vandaag beginnen met de eerste korrel zand te verplaatsen.

Het inzicht, waar is het te vinden? Job 28:12-28

Al die knappe mijnwerkers, waar we het eerder over hadden, hebben toch niet de wijsheid en het verstand, of het inzicht, kunnen vinden. En met al die kostbaarheden, goud, zilver en edelstenen, zijn wijsheid en verstand ook niet te koop. Waar is dan het inzicht dat ons handelen bepaald, waar is de wijsheid die ons oordeel dient te kleuren. Waar haal je het vandaan. Wij zeggen gemakkelijk dat de wijsheid en het inzicht van God komt. Het lijkt er op dat het ook in het laatste vers van dit hoofdstuk staat. Ontzag voor de Heer is immers wijsheid en het kwaad mijden is inzicht staat er. Nu zijn er mensen die zeggen dat ze voor het goede geen God nodig hebben. Liefde voor de mensen en een dosis gezond verstand, de rede en de redelijkheid, zouden genoeg moeten zijn. Dat zou natuurlijk ook wel genoeg moeten zijn maar dat is het meestal niet. Ook redelijke en liefhebbende mensen zitten met het feit dat er soms meerdere keuzes mogelijk zijn, dat er meerdere belangen spelen. Soms ook dat er geen tijd is om verstandige afwegingen te maken. Dat je maar op je gevoel moet handelen. De Bijbel spreekt dat niet tegen. Als er staat dat het ontzag voor de Heer wijsheid is dan zijn ook redelijk denkende en liefhebbende mensen het daar mee eens. Er is immers één Heer en niemand anders is de baas. Die ene Heer is God en God is Liefde. Je handelen baseren op Liefde en niet op wie de baas zegt de zijn of op het recht van de sterkste is precies wat de Bijbel vraagt. Ook het kwaad mijden en, zoals elders gezegd wordt, het goede doen en niet dan het goede, is wat redelijk denkende mensen zullen omhelzen. Maar dan het handelen op grond van het gevoel. Dat zal in Liefde en het goede doen gescherpt moeten zijn. En dan komt het verhaal over die God van Israel en van Jezus van Nazareth voor ons om de hoek. In elk stukje van dat verhaal, in elk hoofdstuk van de Bijbel staat iets dat ons bepaald bij het goede en niets dan het goede, bij het ontzag voor die ene Heer, bij het mijden van het kwaad. We zien dat we vele “heren” in het dagelijks leven dienen en macht toekennen. We voelen ons gedwongen mee te doen met het minst kwade van twee kwaden in plaats van het kwaad te mijden en niets dan het goede te doen. Maar in dit verhaal weten we ook dat we elke moment opnieuw mogen beginnen NEE te zeggen tegen het kwade, Nee te zeggen tegen al die andere “heren” dan de ene God. En daarom hebben we niet 50

genoeg aan de rede alleen, niet genoeg aan liefde alleen, daarom hebben we ook dat verhaal over dat volk, die man en die God nodig. Elke dag weer.

Was alles maar als in de dagen van weleer! Job 29:1-25

Het is een verzuchting die veel mensen slaken. Was het maar als in de tijd toen de wereld nog eenvoudig was. Toen je je niet hoefde afvragen waar je buren vandaan kwamen en wie er bij je op school zaten. Toen je de mensen bij de supermarkt nog kon verstaan en toen je werk nog een bestaan voor het leven garandeerde. De dagen dat huwelijken nog werden gesloten tot de dood er op volgde en mannen bij vrouwen en de vrouwen bij de kinderen hoorden. Die dagen zijn voorbij, ze zijn voorgoed voorbij en zullen niet meer terugkeren. Politici die dan roepen dat we onze samenleving opofferen aan nieuwe, gevaarlijke en onbekende levens-beschouwingen en godsdiensten hebben ongelijk. Mensen blijven mensen en zullen altijd en overal nieuwe manieren moeten vinden om samen vorm te geven aan de veranderende tijd. Ooit waren wij van Duitsen bloed en hoewel we een prins van het Franse Orange zeer waardeerden eerden we de koning van Spanje. Ooit was iedereen hier van hetzelfde Christelijke geloof, tot daar scheidingen ontstonden en later, na de Franse revolutie, er mensen kwamen die elke vorm van religie overboord zetten. Wie door onze straten trekt zal de geschiedenis zien van mensen die uit verre landen kwamen en uit landen dichtbij. We hebben Joden uit Oost en Zuid Europa opgevangen, Hugenoten uit Frankrijk en voormalige slaven uit onze koloniën in Suriname en Indonesië. We gaven soldaten uit alle landen van Europa een nieuw tehuis als ze uitgevochten waren en onze landgenoten zwermden uit over Afrika, Azië, Australië en de Amerika's en lieten sporen achter die ook de geschiedenis van die continenten mee hebben bepaald. Voor Job betekent het verlangen naar het verleden iets heel anders dan het verlangen naar de eenvoudige en eenduidige samenleving. Hij wil terug naar de tijd dat hij mee vorm gaf aan het recht dat in de stadspoort werd gesproken, toen hij opkwam voor de arme, de weduwe, de stervende. Hij wil terug naar de dagen toen hij ogen was voor de blinde en voeten voor de lamme. Naar de dagen dat hij de zaak van vreemdelingen verdedigde. Voor ons is dat niet terug naar het verleden, maar op weg gaan naar een samenleving waar we kunnen zeggen dat wij ons kleden in gerechtigheid en het recht ons een mantel en hoofdbedekking. Dat is voor ons toekomst. Voor dat we daarop mogen terugkijken moet er nog

heel wat gebeuren. Vandaag kunnen we die nieuwe kleren aantrekken. Maar dan moeten we ook al die mensen meekrijgen die nu nog bang zijn voor de Islam en dus terugwillen naar de zogenaamd vertrouwde samenleving van vroeger toen ze nog geen weet hadden van de anderen.

Het onderwerp van hun spotlied Job 30:1-19

Job kan een verwant genoemd worden van de moderne oprechte gelovige. Want wie gelooft er nu nog. Ja, een handje vol lieden die actief zijn in de Christenunie misschien, en wat bejaarden die op zondag uit gewoonte naar een kerk gaan. Maar zelfs leidende politici uit het CDA geven toe dat ze eigenlijk niet meer geloven maar in het CDA het fatsoen terugvinden waar ze hun hele leven vergeefs naar op zoek waren. Gelovigen worden dezer dagen beschimpt en bespot net als Job. Probeer maar eens een kruisje te dragen, of, als je moslima bent, een hoofddoek. Je loopt zelfs de kans je baan kwijt te raken, in elk geval loop je een grote kans met de nek te worden aangekeken. Is dat de ongelovigen aan te rekenen? Job geeft de schuld aan God. En in onze dagen hebben zogenaamde Christenen daar misschien ook wel mede schuld aan. We hebben immers een geschiedenis waarin rijkdom, uitbuiting, slavernij en vrouwenonderdrukking op zogenaamde Bijbelse gronden werden goedgepraat. De gelovigen, die op grond van de Bijbel, het delen van rijkdom, het verwerpen van uitbuiting, de afschaffing van slavernij en vrouwenonderdrukking bepleitten werden in het rijtje van ongelovigen en domoren gezet. De geschiedenis van het Christendom is niet altijd iets om trots op te zijn en is in elk geval geen reclame voor het Christendom. En ook vandaag de dag zijn het Christenen die de vrijheid van mensen eerder willen inperken dan vergroten. Het zijn Christenen die net als in de middeleeuwen hun eigen interpretatie van de Bijbel boven wetenschappelijk onderzoek willen stellen. Het zijn Christenen die hun manier van leven met militaire middelen aan andere volken willen opleggen. En ook al is Geert Wilders en zijn partij zo antichristelijk als de Bijbel maar kan beschrijven, hij beroept zich zonder tegenspraak op de Christelijk-Humanistische wortels van onze samenleving. De spot waarmee Christenen worden bejegend hebben ze dus vaak aan zichzelf te danken. In plaats van voor het recht van rechtelozen op te komen, de hongerigen te voeden, de naakten te kleden, de gevangenen te bezoeken zijn het betweterige schreeuwers geworden. Gelovigen zijn daarom niet aan hun woorden te herkennen maar aan hun 52

daden. De vrijwilligers in de voedselbanken, bij Amnesty International, in de vluchtelingencentra, in de Fair Trade winkels en al die andere organisaties waar mensen zonder beloning en zonder eer zorg dragen voor medemensen zijn de christenen van vandaag, ook al willen ze soms zelf niet meer zo worden genoemd.

Ik hoopte op het goede ..... Job 30:20-31

"...maar het kwade kwam" staat er. Job houdt het niet uit. Zijn lijden doet hem alleen nog roepen om hulp. Een broer van de jakhals lijkt hij geworden, een aaseter dus, een metgezel van de dochters van uilen. Dat Job in AustraliĂŤ geweest zou zijn en daar vogels gezien had die hun kop in het zand staken moet toch op een misverstand van vertalers berusten. De vogels die in de oorspronkelijke tekst staan kennen we niet,"dochters van uilen" komt er als vertaling nog het dichtste bij, we weten dat ze bij de onreine dieren horen die je niet mag eten. Het leed en verdriet van Job kennen we wel. Overal op de wereld roepen mensen ons toe die geen raad meer weten en geen kant meer op kunnen. Slachtoffers van een nieuwe aardbeving in IndonesiĂŤ, slachtoffers van overstromingen in Banglah Desh, slachtoffers van hongersnoden en oorlogen in Afrika, boeren in Afghanistan die hun opiumvelden zien opgeruimd en daarmee hun enige bron van bestaan. Om maar een paar van de vele groepen verdrukten te noemen. Want Amnesty International heeft nog een hele lijst gevangenen over de hele wereld die hun fundamentele rechten zijn onthouden en vaak alleen gevangen zitten vanwege hun geloof of hun mening. En Fair Trade en Max Havelaar hebben een hele lijst met producten waar de makers of verbouwers niet het loon voor krijgen dat hen toekomt door belastingmaatregelen in de rijke landen. En in ons land hebben we de zieken en gehandicapten die mee moeten betalen voor de medicijnen die ze niet kunnen laten staan zonder dood te gaan en aan de behandelingen die hen in leven houden. Ze dreigen nu ook de hulpmiddelen kwijt te raken die hen in staat stellen nog een beetje deel te nemen aan het maatschappelijk verkeer. In ons land worden nog steeds kinderen in gevangenissen opgesloten, en bij hun ouders weggehaald en in kinderhuizen opgeborgen omdat hulpverleners niet weten hoe ze hulp moeten verlenen. Mijn luit is geworden tot rouwinstrument en mijn fluit tot de stem van de treurenden verzucht Job, bij ons is de politieke discussie verworden tot een discussie over dubbele paspoorten in plaats van over mensen die mee moeten doen. Met Job kunnen we meetreuren over die politieke discussies. Maar vandaag kunnen we ook opstaan en onze stem laten horen, opstaan en roepen om hulp, een stem laten horen voor recht en rechtvaardigheid, voor een samenleving waar het weer

om mensen gaat. Stem worden voor de mensen die geen stem meer hebben. Met handen en voeten een stem worden.

Laat mijn vrouw dan koren malen voor een vreemde. Job 31:1-12

Een Bijbelpassage gelezen op 8 maart, de internationale vrouwendag. Job is een man. In de Bijbel gaat het vaak over mannen. Net als het in de wereld vaak over mannen gaat. Mannen eigenen zich macht en bezit toe. Ze eigenen zich zelfs de taal toe. Probeer maar eens een dag te spreken zonder te doen of er alleen mannen bestaan, probeer maar eens alles te zeggen zo dat vrouwen en mannen beiden inbegrepen zijn in de taal die je spreekt. Dat is moeilijk. Mannen zijn een gevaar voor vrouwen. Er worden meer vrouwen door mannen verkracht dat mannen door vrouwen. Seriemoordenaars die meerdere vrouwen vermoorden zijn vaker mannen dan dat er vrouwen zijn die meerdere mannen vermoorden. Als vrouwen over straat gaan worden ze nagefloten, soms nageroepen maar vaak genoeg ook nagestaard. Begerige blikken worden op haar geworden heet het dan. Omgekeerd hebben mannen daar toch veel minder last van. De Bijbel leert ons dat mannen vrouwen en vrouwen mannen niet als object, als voorwerp moeten zien maar als elkaars gelijke. Als Job gevraagd wordt naar de zonden die hij begaan zou kunnen hebben en die zouden kunnen hebben geleid naar zijn ellende dan antwoord hij dat hij zelfs nooit begerige blikken op een andere vrouw heeft geworpen. Het partnerschap dat hij is aangegaan met de vrouw die hem haar man kan noemen is hem heilig. Zo zouden alle mannen moeten kunnen spreken. En omdat het voor de hand ligt dat ze dat niet kunnen zijn er vrouwen die zich onttrekken aan die begerige blikken, die sluiers dragen of in het ergste geval boerka's. Slechte mannen als Geert Wilders willen dat verbieden, met mooie praatjes verdedigen zij hun recht hun begerige blikken te mogen blijven werpen op wie ze willen. Vrouwen als gelijke beschouwen is er niet bij. Hoewel blijkt dat vrouwen tegenwoordig zelfs gemiddeld hoger opgeleid zijn dan mannen is het loon dat vrouwen krijgen voor hetzelfde werk over het algemeen nog lager. En de helft van onze regering, en de helft van ons parlement, en de helft van de provinciale staten bestaan nog steeds niet uit vrouwen. Daarom is een internationale vrouwendag nog steeds bittere noodzaak. Het lijkt soms dat het ideaal van een geĂŤmancipeerde samenleving is bereikt, een samenleving waar het onderscheid tussen vrouw en man is weggevallen, maar alleen mannen

vinden dat ideaal bereikt, vrouwen merken dat er nog barrières en muren te slechten zijn. Daarom is die dag nodig ook voor mannen, juist voor die mannen die Job vandaag wel kunnen lezen maar niet in de “ik” vorm kunnen nazeggen. Er is nog een wereld te winnen.

At ik mijn brood alleen? Job 31:13-23

Vandaag geeft Job ons een lesje in het houden van je naaste. Job heeft slaven en slavinnen. Daar begint het mee. Maar aan slaven en slavinnen het recht op een eigen mening toekennen? Dat spoort niet met wat wij gewend zijn uit onze geschiedenis over slavernij. Job kende kennelijk geen werknemers. De eerste boeken van de Bijbel, daar waar de wetten van het volk Israel staan opgeschreven, suggereren dat arme Israëlieten zich gedwongen zagen zich als slaaf te verhuren. Het lijkt er soms op dat loondienst voor dat eerste gedeelte van de Bijbel gelijk staat aan slavernij. Dat zal vele werknemers ook in de huidige samenleving niet verbazen. Job beschouwt deze slaven als gelijken, ze zijn immers allemaal op dezelfde manier ter wereld gekomen als hij. Armen iets geven, weduwen steunen, brood delen met wezen, zwervers kleden, geen partij trekken voor de machtigen tegen de zwakken, we herkennen het allemaal. Job voert het aan als rechtvaardiging voor zijn verzet tegen de rampen die hem hebben getroffen. Houden van je naaste is dus wat je hebt in dienst stellen van mensen die het niet hebben en zonder dat niet kunnen. Dat mag niet iedereen in Nederland. Tenminste dat mag niet iedereen van Geert Wilders. We willen met z'n allen dat mensen die hier van buiten af komen wonen zich hier thuis voelen en leren welke gewoonten wij hier hebben. Zo hebben we hier democratie. En we zijn een rechtstaat. Wij vinden dat heel gewoon maar dat is het lang niet overal in de wereld. Een land als Marokko heeft bijvoorbeeld altijd veel kritiek gekregen op het handhaven van mensenrechten en op het democratisch gehalte van het bestuur. Sinds daar een nieuwe koning is zijn daar veranderingen op gang. Die koning heeft een adviesraad ingesteld om te helpen bij het krijgen van meer democratie en het handhaven van de mensenrechten. In die Raad zitten mensen die ingeburgerd zijn in westerse democratische rechtstaten, die dus weten hoe het zou kunnen. Mevrouw Arib zit er bijvoorbeeld in. Zij zit ook in de Tweede Kamer voor de PvdA. Zij komt oorspronkelijk uit Marokko en is volgens de Marokkaanse wet ook Marokkaans, ze kan die nationaliteit niet eens opgeven als ze dat al zou willen. Wat zij doet is ons democratische rechtsysteem exporteren, wat vooral voor Marokkaanse vrouwen in Marokko en Nederland 55

heel belangrijk is. Zij doet als Job. Maar ja, het lijden voor armen zou wel eens over kunnen raken dus Geert Wilders is er tegen. Laten wij lezen van Job en er van leren en dat wat goed is delen met hen die het nog niet hebben.

Geen vreemdeling liet ik buiten overnachten Job 31:24-40

Nog ĂŠĂŠn keer gaat Job na wat hij toch fout zou kunnen hebben gedaan en waarvoor hij gestraft had moeten worden. Hij had zich niet beroepen op zijn rijkdom, noch zijn rijkdom tot zijn God gemaakt. Een fout die ons allemaal bekend is. Dure merkkleding, het fijn goud, of brokaat zoals de Naardense Bijbel het vertaalt, Job maalde er niet om. Hij waant zich niet de baas van zon en maan. Ook zijn vijanden liet hij in hun waarde. En zijn gezin was er getuige van dat hij de vruchten van zijn akkers altijd wist te delen. Ja, geen vreemdeling liet hij buiten overnachten. Gelovigen zijn in de geschiedenis nog wel eens voor streng uitgemaakt. Je moet zo veel hoor je tot op de dag van vandaag. Nou dat moeten valt wel mee. Voor gelovigen is het vanzelfsprekend: je deelt wat je hebt met hen die het nodig hebben om zelf weer op de been te kunnen komen. En voor vreemdelingen doe je wat extra's. Je deur open zetten voor vreemdelingen maakt dat je zelf niet in een vreemde omgeving komt te wonen. Veel mensen zijn bang voor die rare vreemdelingen die naast hen zijn komen wonen. Nou vallen naaste buren vaak nog wel mee, maar die rare overburen uit weer een ander land met weer een andere taal, die dat rare Islam geloof weer op een andere manier beleven zijn natuurlijk eng. En dan zijn er ook vreemdelingen die nog meer aan de gewoonten uit hun eigen land gaan hangen dan ze in dat land zelf doen. Dat vreemdelingen bang kunnen zijn voor de rare gewoonten die wij er op na houden ontgaat ons vaak. Dat wij onze christelijke godsdienst op tenminste 275 verschillende manieren beleven ontgaat ons ook, maar zoveel christelijke kerkgenootschappen waren er een paar jaar geleden ingeschreven bij onze overheid. Alleen de deuren voor elkaar openzetten kan ons van onze angst afhelpen. En als je met elkaar vertrouwt raakt woon je weer in een vertrouwde omgeving. Mensen en politici die allochtonen en autochtonen, die christenen en islamieten tegen elkaar opzetten zijn dan ook criminelen. Eigenlijk misdadigers van de ergste soort. Zij maken iedereen tot slachtoffer, allochtonen net zo goed als autochtonen. Hun gif vreet in een samenleving en kan gedurende generaties lang blijvende schade veroorzaken. Job sprak uit geen angst te hebben voor wat de mensen zouden zeggen van zijn gedrag. Zo zouden wij dus ook moeten leven.

Wie omgaat met vreemdelingen ontmoet nogal vaak onbegrip in eigen kring. Toch doen, en betrek iedereen er maar bij, want iedereen mag deel hebben aan dat Koninkrijk waar ook Job zich toe rekende.

Niet de ouderdom maakt wijs Job 32:1-10

Vandaag beginnen we bij de toespraak van de laatste vriend. Het is Elihu de Buziet, hij is de jongste, maar Buziet betekent ook verachtelijk, dus dat zwijgen kan ook best een pose zijn, misschien dat hij eigenlijk wel de verachtelijke genoemd werd. Maar slim is hij wel want als je iedereen eerst laat spreken in een bijeenkomst dan schep je jezelf de mogelijkheid iets te zeggen waarvan iedereen denkt dat het origineel is, dat is het meestal ook niet, het is alleen datgene waar nog niemand aan heeft gedacht of wat de anderen minder belangrijk vonden. De andere drie vrienden van Job hebben steeds op verschillende manieren gezegd dat Job het leed aan zichzelf te wijten heeft. Ergens moet toch iets zijn dat hij fout heeft gedaan en waarvoor God hem wil straffen. Job heeft dat weerlegt. Hij was zich van geen fout bewust. Altijd had hij zijn bezit willen delen, de armen had hij geholpen, ja zelfs voor zijn kinderen had hij de plicht tot armenzorg op zich genomen. Niemand was hij ooit te na gekomen, onrecht had hij nooit betracht. Job had dat kennelijk zo overtuigend naar voren gebracht dat zijn vrienden niets meer te zeggen hadden. En dan komt Elihu. Die begint natuurlijk op een overtuigende manier. Dat het de Geest van God is die inzicht brengt, en zo is het maar net. De Geest van de onvoorwaardelijke en onbaatzuchtige Liefde maakt dat je weet wat goed is om te doen. Maar alles wat je doet, altijd en onvoorwaardelijk, aan de Geest van God toeschrijven is natuurlijk zeer gevaarlijk. Ergens in de Bijbel staat dat de Geest waait waarheen zij wil en zo is het. Wij mensen zijn toch geneigd om ons eigen belang mee te laten tellen. Als we goed doen willen we er tenminste voor bedankt worden. Sommigen zeggen ook dat de wijsheid met de jaren komt en hier heeft Elihu misschien gelijk. Misschien want wijsheid hoeft helemaal niet met de jaren te komen. Integendeel, ouderen hebben de nijging om cynisch tegen het idealisme van jongeren aan te kijken. Die jongeren die nog denken dat de wereld te verbeteren is, het zou hen lukken waar die ouderen hun hele leven mee bezig zijn geweest, wijsheid is dan het berusten in de zekerheid dat de wereld niet te verbeteren is. Zeker als die jongeren ook nog juist de armen en de zwakken willen gaan helpen. Dat hebben sommige ouderen ook gedaan en die armen en zwakken zijn er nog steeds. Het gaat er echter niet om dat armen en zwakken verdwijnen, maar dat ze geholpen 57

worden, onze Liefde is maatgevend. En of Elihu werkelijk iets bij te dragen heeft moet U op de volgende bladzijden maar lezen.

Ik zal zeggen wat ik denk Job 32:11-22

We kennen de politicus die zegt wat hij denkt en doet wat hij zegt, die niet links of rechts is maar recht door zee. Het klinkt alsof het eerlijk is. Ook deze vriend van Job doet alsof hij eerlijk is. Hij is onpartijdig, maar merkt gelijk op dat Job toch niet de wijsheid in pacht heeft, hij kiest geen partij, maar gisteren lazen we nog dat hij zich kwaad maakte omdat de andere vrienden geen woorden meer vonden. Fraaie woorden en mooie volzinnen moeten ons eerder wantrouwig maken dan vertrouwen geven. Het gaat er nooit om hoe mooi het gezegd wordt maar altijd hoe het uitpakt voor de zwaksten. In de Bijbel gaat het er nooit om of je iets mooi kunt zeggen, of mooi kunt bedenken maar altijd of het iets te betekenen heeft voor de armen en verdrukten. De grote leider van Israel, Mozes, klaagde over een spraakgebrek toen hij op weg ging naar het hof van de Farao om de vrijlating van zijn volk te bepleiten. De grote profeet Jesaja moest vurige kolen op zijn lippen leggen voordat hij durfde te spreken. Ook onze politici kunnen het mooi vertellen. Ze willen Samen Leven en Samen Werken. we hebben al eens eerder opgemerkt dat een politiek volgens de Bijbel eerder zal uitgaan van Samen Delen. Ze hebben een program gepresenteerd dat de komende vier jaar zal moeten worden uitgevoerd. Daar staat iets in over armoedebestrijding, of dat ook iets oplevert zal nog moeten blijken, de voedselbanken komen er niet in voor. Er staat niets in over de exorbitante zelfverrijking in het bedrijfsleven en de eerste de beste oud minister die een overheidsbaantje krijgt gaat meer verdienen dan de minister president. De rijken blijven beschermd worden. Zelf de economisch adviseurs van de Tweede Kamer wijzen er op dat de woonsubsidie voor de rijken, de hypotheekrente aftrek, gewoon blijft bestaan waardoor het rijkste deel van de natie ook de meeste subsidie krijgt. We mogen zeggen wat we denken, maar veel belangrijker is dat we wat doen voor de armsten van de wereld. En dan niet wat er altijd al in de wereld gedaan wordt, de armen armer en de rijken rijker maken, maar eerlijk delen en recht en rechtvaardigheid brengen. Tolmuren afbreken die producten uit de armste landen duurder maken dan dezelfde producten uit de rijkste landen. Dan gaat het niet om mooie woorden, dan gaat het om de daden die tonen dat je het ook echt meent. Zeggen dat je doet wat je zegt en dat je zegt wat je denkt is

niet genoeg, het moet ook iets veranderen in deze wereld. Ook het lijden van goede mensen als Job kan niet onweersproken blijven.

Met een eerlijk oordeel komen Job 33:1-7

We lezen nog steeds de redevoering van de jongste en vierde vriend van Job. Hij was onpartijdig had hij gezegd, maar hij laat het oordeel niet aan God, maar velt dat zelf en nodigt Job uit tot de strijd. Mensen die roepen dat ze onpartijdig zijn moet je dus kennelijk wantrouwen. Objectief heet dat, of mensen voorwerpen zijn en geen gevoel kennen. Iedereen is immers zelf als eerste partij bij een oordeel. Niemand kan een oordeel vellen zonder de eigen ervaringen, gevoel, kennis en geschiedenis opzij te zetten. Ook de knapste rechters, die in groepen van drie een oordeel moeten vellen op basis van uitgebreid onderzoek, zowel zelf gedaan als door anderen gedaan, maken soms de grootste fouten. Er is zelfs een heel mechanisme in ons rechtssysteem om die fouten op te sporen en te corrigeren. Daarbij gaat het niet alleen om kleine zaken, maar ook om zaken waarbij mensen soms tot een levenslange gevangenisstraf zijn veroordeeld voor misdaden die ze na een aantal jaren niet blijken te hebben begaan. Een eerlijk oordeel is misschien soms dapper maar altijd een oordeel van de persoon die het geeft. Het heeft waarde voor zover je er zelf waarde aan wil toekennen. Elihu, die jongste vriend, beroept zich ook nog op de Geest van God. Als je mensen liefhebt, je naaste evenveel als jezelf, dan wacht je wel met een oordeel. Je weet immers dat je nooit alles kan weten over de ander en dat een oordeel over zaken de ander er vaak niet beter op zal maken, niet een betere deelnemer aan de samenleving. Jezus van Nazareth riep veel later op om daarom maar helemaal niet te oordelen, hij wees er op dat je meestal net zo geoordeeld wordt als je zelf oordeelt. In ons spraakgebruik zeggen we dan dat zoals de waard is hij zijn gasten vertrouwd. Het maakt discussies over grote projecten wel moeilijker. Denk maar aan de dag toen de Betuwelijn werd geopend. De manier waarop die is aangelegd heeft voor veel problemen gezorgd. Goede eerlijke discussies vooraf hadden een heleboel ellende kunnen voorkomen. Die discussies zijn er bij dit soort projecten vaak niet omdat we over elkaar oordelen. Deskundigen moeten altijd gelijk hebben en belanghebbende burgers zijn niet deskundig. Als die twee oordelen bij elkaar komen komt het zelden tot een goed gesprek. Elkaar serieus nemen en goed naar elkaar luisteren kost veel tijd, maar als je het eens

wordt gaat alles ineens veel sneller. Oordeel dus niet, maar heb de ander lief als jezelf, luister en probeer het samen eens te worden.

Laat mij jou de wijsheid leren Job 33:8-33

Als je dit boek willekeurig op deze bladzijde zou hebben opengeslagen en voor de eerste keer de Bijbel openslaat op de aangegeven passage uit het boek Job en je denkt: â&#x20AC;&#x153;laat ik aan de hand van een modern eigentijds commentaar eens zien of ik er wat van begrijpâ&#x20AC;? dan word je vandaag op het verkeerde been gezet. We lezen de toespraak van de vierde vriend van Job. De toespraak van Elihu. En op het eerste gehoor klinkt die toespraak ons vertrouwd in de oren. We hebben allemaal wel eens de predikers gehoord die beweren dat God ons roept, klopt aan ons hart, en dat we God moeten binnenlaten in ons hart en in ons leven en dat dan alles goed met ons zal gaan. Zo iets beweert Elihu ook. Het ging goed met Job, hij deed wat God had gevraagd, hij had zijn naaste lief als zichzelf, hij zorgde voor de zwakken en liet de vreemdeling niet buiten staan. Maar hij raakte alles kwijt en vond zichzelf uiteindelijk terug op een mesthoop zich zijn zweren krabbend met een potscherf. Zijn vrienden hadden hem er op gewezen dat hij misschien iets fout zou hebben gedaan, maar Job had dat verworpen. Zo gaat God niet met mensen om, had Job betoogd, zeker niet met mensen die proberen te leven naar de regels die God had gesteld, leven in Liefde. Job was zich van geen kwaad bewust, zeker geen kwaad dat zijn totale ellende kon verklaren. Volgens Elihu had Job niet goed geluisterd. God spreekt immers in het verborgene, in de dromen van de nacht, in de pijn op het ziekbed, in de genezing als een mens zich heeft bekeerd. God spreekt dus volgens Elihu in de dingen die de mens kunnen overkomen. Gelukkig dat we vandaag niet zijn begonnen met het openslaan van de Bijbel, gelukkig dat we niet zijn begonnen bij de toespraak van Elihu. We weten beter. We hebben geleerd dat de vrienden van Job het bij het verkeerde eind hebben. We weten dat het volgen van de weg van de Liefde niet direct geluk en voorspoed oplevert. Het volk Israel sjokte veertig jaar door de woestijn, Jezus van Nazareth belande uiteindelijk aan het kruis. Maar het is de enige weg die de mensheid uiteindelijk vrede en gerechtigheid zal brengen. Of je er zelf beter van wordt is maar de vraag. Onbaatzuchtige en onvoorwaardelijke liefde vraagt zich dat niet af. Alleen het vertrouwen dat het zo moet en niet anders, geloof noemt men dat, alleen dat maakt dat we zo willen

leven en niet anders. We kunnen er telkens weer mee beginnen, dag in dag uit, zelfs meerdere malen per dag, of het nu mee of tegen zit doet dus niet ter zake, we blijven delen en onze naasten liefhebben als onszelf, dat is het begin van alle wijsheid, want dat is pas God dienen.

De Almachtige zal het recht niet verdraaien Job 34:1-15

Het klinkt mooi zoals Elihu het uitlegt. God is betrouwbaar, God is rechtvaardig en als je dus tegenslag ontmoet in je leven dan kan het niet anders dan God straft. Maar kloppen doet die redenering niet. Job heeft al uitgelegd dat hij zich juist van geen kwaad bewust is. Elihu maakt Job dus uit voor een leugenaar. Job had gezegd dat de mens geen baat heeft bij de vriendschap van God en dat maakt van Job, volgens Elihu, een ongelovige. Maar zou Job niet gelijk kunnen hebben. Het was Maarten Luther die er op wees dat alleen het geloof de mens kon redden. Dat staat zo vaak in de EvangeliĂŤn dat je er niet om heen kan. In het Rooms Katholieke geloof waar Maarten Luther zich tegen verzette gold een soort handel, als je goed doet dan beloont God je en als je kwaad doet dan straft God je. Elihu heeft een vergelijkbare redenering. We weten dat de vrienden van Job ongelijk hebben, dat is de kern van het boek Job, dus die handelsredenering deugt niet. Moeten we het goede doen dan maar vergeten? Gaat het niet langer om de zwakken, de zieken, de hongerigen, de naakten, de gevangenen, de uitgestotenen uit onze samenleving? Zo is het niet, het gaat juist om hen en niet om ons die ze helpen. Het gaat niet om de gezonden maar om de zieken zou Jezus van Nazareth later zeggen. Hij bleef de Liefde voor de ander volhouden tot op het kruis toe. Ja op het kruis vroeg hij vergeving voor zijn beulen. Die ervaring maakte dat zijn volgelingen beseften dat die houding een totaal andere samenleving zou opleveren. Niet omdat je daar zelf gelukkig of rijk van zou worden. Stephanus werd gestenigd, Paulus raakte in de gevangenis. De Christenen werden vervolgd, uit hun huizen gesleept en verspreid over het Romeinse Rijk. Job raakte alles kwijt, ondanks zijn rechtvaardigheid, ondanks zijn zorg voor de armen, ondanks dat hij geen vreemdeling bij zijn huis wegstuurde. Zijn vriendschap met God leverde hem niets op. Is dan soms het tegendeel waar? Dat je arm en lijdend moet zijn om te laten zien hoeveel God van je houdt, of hoeveel jij van God houdt? Zo dus ook niet. Aan de vruchten herkent men de boom zei Jezus van Nazareth ons. Heeft je leven, je werken en je streven, enige betekenis voor de zwaksten op aarde? Geeft het stem aan de roep om gerechtigheid? Dat is de maat, voor ieder individueel, voor regeringen en 61

machtigen, voor rijken en naties, voor alle volken op aarde. Wat er met jezelf gebeurt is niet meer belangrijk als het Koninkrijk van God baan breekt op aarde. Zelfs Job bleef daarvan overtuigd. We kunnen gewoon niet anders. We gaan dood als we er mee ophouden.

Kan wie het recht haat met macht omgord zijn? Job 34:16-37

Het zou niet zo verstandig zijn mensen die het recht haten tot machthebber te maken. Toch gebeurt het maar al te vaak in de wereld. Er zijn machthebbers die uit zijn op hun eigenbelang, of het belang van de groep waartoe ze behoren. De rijken beschermen de rijken en sommige dictators verrijken zichzelf en hun familie. Elihu heeft het goed gezien, het strookt niet met de wil van God. Alles wat we in de Bijbel lezen is een oproep om ons tegen die misdaden in de wereld te verzetten. Maar wat Elihu vergeet is dat we zelf in opstand moeten komen, dat we geroepen worden ons van de weg van de wereld af te wenden en zelf de weg van God te gaan. Job roept de hulp van God in omdat hij in ellende gekomen is en hij er op vertrouwd die hulp ook te krijgen. Zijn vrienden geven hem beschuldigingen, vergroten de ellende van Job alleen maar. Elihu doet er nog een schepje bovenop. In dit gedeelte lezen we eigenlijk dat we de meest wrede dictatuur maar te accepteren hebben zolang God niet ingrijpt. Maar we hebben geleerd dat God niet in het Witte Huis woont, daar hoeven we dus niet op te wachten. We kennen ook de oproep dat alle volken zich naar Jeruzalem moeten keren. Daar werd immers de Wet van de Liefde in de Tempel bewaard, daar moeten de volken van de wereld zich samen naar voegen. Zo ver zijn we nog niet, ook niet in verband van de Verenigde Naties. Toch zijn we langzaam maar zeker in de wereldgeschiedenis op weg. Na de Tweede Wereldoorlog hebben de volken van de wereld begrepen dat ze eigenlijk samen moeten werken. Dat oorlogen alleen gevoerd kunnen worden als we dat samen besluiten, als het gaat tegen onderdrukking en uitbuiting, tegen wreedheid en machtsmisbruik. Dat is nog maar zelden gebeurd. In Kosovo, en misschien in nog een heel enkel ander geval. De meeste andere oorlogen werden en worden gevoerd uit winstbejag en eigenbelang. Maar oorlogen worden toch meer en meer gerechtvaardigd met de strijd tegen dictatuur en uitbuiting. De roep om een onderzoek naar onze deelname aan Irak is daarom gerechtvaardigd. We moeten blijven leren dat er maar ĂŠĂŠn weg is, de weg van de Wet van de Woestijn zoals we die in Deuteronomium konden lezen, de Weg van Jeruzalem. We dwalen daarvan vaak af, we laten ons door mooie woorden daarvan af halen, maar we moeten blijven

roepen om recht en gerechtigheid. Ook al was de regering fout bij de beslissing steun te geven aan de inval in Irak, van die fouten zullen we moeten leren. Ook onze machthebbers moeten het recht liefhebben, anders deugen ze niet.

Ik sta in mijn recht! Job 35:1-16

De woorden van Elihu klinken zo logisch. Wat is de mens dat die zich verheft en zich beroept op recht en onrecht. Niemand is volmaakt immers. Hoe vaak hebben we dat al moeten horen. Dat je niet volmaakt bent en daarom onrecht maar moet slikken. Van jongs af aan gebeurt dat. Als vader, moeder of je verzorgers zich vergissen en je ten onrechte straffen begint dat al. Als je nu niet fout bent geweest dan was je dat op een ander moment, jij bent immers niet volmaakt. Je hele leven gaat dat door, je school, je baas, de overheid, de leverancier van slechte producten, allemaal roepen ze op hun beurt dat je pech hebt bij tegenslag en dat dat natuurlijk ook komt omdat je te laat was, niet goed had opgelet, niet volmaakt bent. Wie staat op en zegt: "Ik sta in mijn recht", bijna niemand durft dat toch immers. Je krijgt dan opstanden en revoluties en die wil je toch niet. Zij die met het verhaal van Jezus van Nazareth en met het verhaal van Israel mee willen gaan willen die revoluties en opstanden overigens wel. Die willen deze wereld omgekeerd. Niet het onvolmaakte zal uit moeten maken wat er gebeurt maar het volmaakte. Het goede en niets dan het goede heet het daar. In dat verhaal gaat het er om de mens werkelijk recht te doen, God is immers rechtvaardig zoals niets anders rechtvaardig kan zijn. In dat verhaal is de mens die in zijn recht staat, mens zoals die wordt bedoeld. Vragen om in je recht te mogen staan, en je recht te krijgen is daarom meer een plicht dan hoogmoed. Mensen die vragen om recht te betrachten doen dat niet alleen voor zichzelf maar ook voor anderen. Straffen horen bij overtredingen en niet bij willekeur, of ze nu komen van vaders, moeders of verzorgers of van de overheid. Van jongs af aan hebben we het recht het zo te leren en te zien toepassen. Elke leraar en onderwijzer zou de goede antwoorden meer aandacht moeten geven dan de foute. Elke werkgever heeft de plicht de werknemers recht te doen en zorgvuldig met ze om te gaan, die werkgever vraagt immers van werknemers ook dat die gewetensvol en zorgvuldig hun werk doen. Ook de overheid zal zorgvuldig en rechtvaardig met haar burgers om moeten gaan, anders gaan die de overheid mijden en nemen ze het recht in eigen hand. Dat is in onze oude wijken en buurten te merken. Niet alleen worden de huizen daar vaak niet of slecht onderhouden, maar ook het groen wordt verwaarloosd en de bestrating deugt er 63

niet. De bewoners hebben het volste recht hun overheid ter verantwoording te roepen. Elihu heeft daarom weer ongelijk. Het is inderdaad juist om te zeggen dat je in je recht staat tegenover God. Eén van de grootste hervormers uit de kerkgeschiedenis zei het zo: "Hier sta ik, ik kan niet anders."

De vertrapten verschaft hij recht Job 36:1-14

Vandaag gaan we verder met het relaas van de vierde en jongste vriend van Job, Elihu. Die had aangekondigd onpartijdig te zijn in het geschil tussen Job en zijn vrienden maar had in de vorige hoofdstukken Job voor leugenaar uitgemaakt. Job weigerde immers te geloven dat hij alle ellende had gekregen omdat hij in de ogen van God iets verkeerd zou hebben gedaan. Ondanks de uitspraak van Elihu dat God de vertrapten recht zal verschaffen beweerde ook Elihu dat Job wel iets verkeerds moet hebben gedaan om zoveel rampspoed te verdienen. Niets is dus minder waar. De vrome clichés over God, die we vandaag lezen, maken zijn bewering niet minder waar. Je moet dus altijd uitkijken met die clichés. We hoorden bijvoorbeeld die clichés ook over ons uitstorten rond de uitzending van Life Earth. De TV show over de klimaatproblemen. En die problemen zijn er natuurlijk. De rijken op deze aarde, wie van ons hoort daar niet bij, leven er op los of er geen toekomst is waar we voor zouden moeten zorgen. Dat zal anders moeten. De aarde is ons van God vergeven en we zullen er op moeten passen. Maar de problemen hangen ook samen met de verhouding tussen rijk en arm en daar was op Life Earth maar weinig over te horen. Het kappen van onvervangbare bossen in Indonesië en Brazilië gebeurt omdat we de machtsverhoudingen in de wereld niet aanpassen aan de noden van de armen. Wapens zijn overal te koop en wie de sterkste is kan doen wat rijker maakt: hout kappen, bossen verwoesten, arme inwoners verdrijven. Zonder dat wij protesteren of, wat nog beter zou zijn, maatregelen nemen. Milieuorganisaties klagen ook Nederlandse bedrijven met fout hout aan, maar de export van wapens en het schenden van mensenrechten blijven buiten de discussie. En dat is jammer. De eerste slachtoffers van de klimaatproblemen zijn de armen in de wereld, de laatste slachtoffers zullen de rijken en de machtigen zijn. Was het niet aan ons om de armen bevrijding te verkondigen? Dat geld ook bij het internationale klimaatprobleem. Natuurlijk is het een schande dat een land als de Verenigde Staten het Kyoto protocol niet heeft ondertekend, maar het is ook een schande dat de Verenigde Naties de oerbossen in Brazilië en Indonesië niet beschermt en de armen daar een goed bestaan garandeert. Wie mee wil doen in het verhaal van Israel en het verhaal van Jezus van Nazareth zal altijd eerst daar

kijken waar de armen zijn. Wellicht dat wij de komende tijd maar weer de stem van die armen moeten worden.

Wie kan de uitgestrektheid van de wolken peilen Job 36:15-33

God is groot is de boodschap van Elihu die we vandaag in het boek Job lezen. En dat roept de vraag op waar nu die Elihu fout zit. Want de vrienden van Job vertellen verhalen die niet goed zijn. Hun verhalen worden tegenover de verdediging van Job gezet en de bedoeling van dit boek is dat we daardoor scherper in beeld krijgen wat wel geloofd moet worden en wat niet. En God Ăs groot, groter dan de Liefde is er immers niet te vinden op aarde. En daar hebben we ook de fout van Elihu te pakken. Liefde immers ontbreekt in zijn schildering van God. Het gaat alleen over het oordeel dat als een noodlot over ons neer zou dalen. En noodlot is onze God niet, onze God is Liefde, onze God trekt met je mee. Toen naar de naam van onze God werd gevraagd klonk midden in de woestijn de belofte dat God er als God zou zijn. Dat was de naam van onze God en dat was het programma van die God. We hebben in het Evangelie van Lucas kunnen lezen dat Jezus van Nazareth zijn volgelingen de opdracht gaf de boodschap van die God te brengen aan iedereen die het maar horen wilde. En die boodschap was de armen bevrijding verkondigen, de lammen laten lopen, de blinden laten zien, de doven laten horen en de gevangenen bevrijden. Dat staat in schril contrast met een God die een oordeel velt en de straf laat komen als het onweer. Dat onweer komt redelijk onverwacht, ook al hebben de weermensen van de TV onweersbuien voorspeld, waar en wanneer ze echt komen weten we niet en dus komen ze onverwacht. Heel vroeger geloofden de mensen dat het onweer inderdaad door goden werd veroorzaakt. Het donderen kwam uit een tent, of een strijdwagen, van de dondergod. Elihu herinnert vandaag aan dit beeld. Maar juist de verkondiging van het verhaal van Israel over die bijzondere God die ze in de woestijn hadden leren kennen en van wie ze de Wet-vanhouden-van-je-naaste-als-van-jezelf hadden gekregen maakte dat ze dat geloof in die dondergod overboord hadden gezet. Toch kom je het geloof in de dondergod ook in de kerken nog wel tegen. Het veroordelen van alle uitingen van seksualiteit, het weigeren ook met jongeren er over te praten, zijn ontkenningen van de macht van de God van de Liefde, alsof die mensen niet heeft geschapen om elkaar ook lichamelijk lief te hebben. Seksualiteit hoort niet in duistere tempels of donkere slaapkamers, het hoort bij het leven. De 65

dondergod is niet meer, de God van Liefde leeft als nooit tevoren. Die God bevrijdt mensen en gaat met hen mee, wat hen ook gebeurt.

Hij laat het gebeuren. Job 37:1-13

Het geloof in de dondergod is sterk. Het onweer, dat ook in ons land veelvuldig pleegt los te breken, doet weer eens beseffen hoe sterk de natuurkrachten kunnen zijn. Geen wonder dat het geloof in de dondergod bijna onuitroeibaar is. In de kop van Noord Holland is door nabestaanden een monument onthuld voor de Nederlandse slachtoffers van de Tsunami, ook zo'n allesverwoestend natuurverschijnsel. Onze wetenschappers kunnen deze natuurverschijnselen verklaren, en technici hebben zelfs instrumenten ontworpen om tsunami's, weerrampen en zelfs aardbevingen te voorspellen. Of we wel of niet slachtoffer worden hangt tegenwoordig vaak meer af van het inkomen of vermogen dat je bezit dan van de kracht van de natuurramp. Maar voorstelbaar blijft het, dat geloof in de dondergod die met natuurrampen de slechte mensen straft voor het kwade dat zij gedaan hebben. Dat ook goede mensen slachtoffer worden van diezelfde natuurrampen wordt dan maar even vergeten. De dondergod is voor ons gelukkig dood. Daarmee zijn niet de natuurrampen verdwenen maar wel de angst voor straf door het onverklaarbare en onverwachte. Voor wie mensen liefheeft en wil delen in kennis, rijkdom en macht hoeven ook natuurrampen niet meer fataal te zijn. We kunnen onderzoek plegen, we kunnen voorspellingen doen en we kunnen tijdig mensen weghalen van gevaarlijke plaatsen. We kunnen het klimaat veranderen en we kunnen klimaatrampen voorkomen. Voorwaarde is het geloof in een andere God. Geloof in de God van het verhaal van Israel die meetrok met mensen door de woestijn en hen voorhield dat alleen onvoorwaardelijke liefde voor elkaar leven zou betekenen. Onderlinge twist, afgunst en concurentie zou onherroepelijk tot de dood in de woestijn leiden. Al die nieuwe technologie zal wereldwijd moeten worden toegepast en de maatregelen die we nemen moeten de armen niet treffen, zoals nu vaak, maar ten goede komen. Ook Job blijft in dit boek de dondergod afwijzen en vertrouwen op de God van Liefde. Veel later zou Jezus van Nazareth laten zien dat het lijden van mensen alleen te bestrijden is door de weg van het lijden met hen te gaan. Door de kant van de armen, van de onderdrukten te kiezen en met hen mee te gaan. Daar was die God van Israel te vinden, die God die beloofd had te zijn bij zijn kinderen die om hulp schreeuwden. Als ook voor ons de dondergod dood is mogen ook wij meegaan op de weg van de Liefde, niet alleen Samen Werken en 66

Samen Leven maar ook Samen Delen. Samen mensen die dat op eigen kracht niet meer kunnen een plek geven in onze samenleving.

Soms blijft de zon onzichtbaar Job 37:14-24

Het is wel vaker gezegd dat God zich laat ontmoeten in de natuur. Ook Elihu, de jongste vriend van Job, zegt in deze passage dat je op de natuur moet letten als je God wilt ontmoeten. Maar de vrienden van Job hadden het verkeerd. Ook Elihu. De natuur is ontzagwekkend. En we mogen ontzag hebben voor een God die dat geschapen heeft, maar die God laat zich niet in de natuur ontmoeten. In allerlei godsdiensten worden ook de krachten van de natuur aan een god toegeschreven. We hadden het hier al over een dondergod, maar er zijn ook verhalen over zeegoden, riviergoden, bosgoden en noem maar op. In het verhaal van Israel worden die goden naar het rijk van de sprookjes verwezen. De God van Israel laat zich niet in natuur-krachten of natuurverschijnselen ontmoeten. De God van Israel laat zich ontmoeten in mensen, in je naaste, de mens die naast je door de woestijn trekt en het niet meer kan volhouden. In die mens kun je God ontmoeten. Of het met jou dan goed zal gaan doet niet ter zake, de Liefde zoekt zichzelf niet staat er in het beroemde lied over de Liefde dat we terug vinden in de brieven van Paulus. Daarom kan Job blijven volhouden dat de ellende die hem is overkomen niet het werk, en zeker geen straf, van God kan zijn. Daarom kan Job blijven volhouden dat God hem te hulp had moeten schieten. Maar ook Job zal moeten leren dat God werkt met mensenhanden. Juist die vrienden, die Job beschuldigen van zonde en ongeloof, hadden niet hun tong naar Job moeten uitsteken maar hun handen uit de mouwen moeten steken. Juist de vrienden die de mond vol hebben over God en zijn almacht houden Job van de hulp van God af. Zij roven de hulp die God voor Job in zijn ellende in petto had. Dat besef moet ook ons aan het denken zetten. Roven ook wij niet vaak de hulp van God van de armen om ons heen. Omdat wij praten over oorzaken, over fraudemogelijkheden, over misbruik, in plaats van de handen uit de mouwen te steken en mensen een nieuwe kans te geven deel te nemen aan onze samenleving. Waarom vervallen Marokkaanse jongens zo gemakkelijk tot criminelen. Zijn er geen buurmannen die hen zien, geen voetbalvrijwilligers, geen winkeliers, leesmoeders en turnvrijwilligers? Is er geen buurt waar ze opgroeien tussen andere mensen? Kijken we niet meer om naar de mensen om ons heen en bekommeren we ons niet meer om hun lot? Laten we ons echt

regeren door angst en hebzucht en praten we daarom alleen nog maar over het weer? God is niet in het weer te ontmoeten maar wel in de mensen om ons heen.

Goddelozen blijven verstoken van het licht Job 38:1-15

Het boek Job is het boek waarin de vraag wordt gesteld waarom ook goede, recht-vaardige, mensen soms moeten lijden en waarom succes niet verzekerd is voor gelovigen. De vrienden van Job hadden hem gezegd dat het lijden van Job zou worden veroorzaakt door fouten die hij had gemaakt en als straf van God moest worden gezien maar daar had Job zich fel tegen verzet. Een liefdevolle God is volgens Job ook bij zijn kinderen als ze lijden en dat lijden is geen straf van die liefdevolle God. Een God die later ook met Vader zal worden aangesproken omdat ook een Vader immers van zijn kinderen blijft houden ook al doen die soms verkeerde dingen. De vrienden van Job waren uitgesproken. Dan neemt in het verhaal God zelf het woord, in een storm. De God van Job bedient zich van een storm. De oppergod van de inwoners van Babel, waarheen het volk van Israel in ballingschap zou worden heengevoerd, was zelf een stormgod, de storm als god. De God van Israel heerst over de storm. Dat beeld zullen we veel later ook van Jezus van Nazareth te zien krijgen. Angst is geen drijfveer voor geloof in de God van Israel. De natuurkrachten zijn ondoorgrondelijk voor een eenvoudig mens als Job. Daar kun je als mens niets uit afleiden. Daar kun je geen conclusies over God uit trekken. God kan gebruik maken van de storm maar valt niet samen met de storm. Het God kwalijk nemen dat de natuurkrachten slachtoffers maken heeft geen zin. Die natuurkrachten zijn niet door aanbidding of offers gunstig te stemmen en de God van Israel laat zich niet door mensen sturen. Hij vraagt alleen vertrouwen van mensen zoals we eerder Job hoorden antwoorden aan zijn vrienden. Die God vraagt het vertrouwen dat ook in het ergste lijden die God naast je blijft staan. Zo zijn er mensen die durven zeggen dat die God met zijn kinderen de gaskamers van Auschwitz betrad en hen daar niet in de steek liet. Wel, de afwezigheid van die God bij de misdadigers van de Holocaust maakt hen tot goddelozen waar inderdaad geen sprankje licht bij te bekennen was en is. De vraag is dus nooit waarom God dat lijden veroorzaakt maar is altijd wat wij bereid zijn voor onze naasten te doen. Hebben wij oog voor de mensen die lijden, of zijn we alleen bezig met religieuze rituelen of zelfgroei?. Houden wij genocide tegen of hebben we wel wat anders te doen? Het verbond dat deze God met mensen sloot luidde, 68

dat dit de enige God voor hen moest zijn en dat dienst aan die God dienst aan de mensen zou moeten zijn. Of wij ons dus maar aan onze kant van het verbond willen houden.

De aarde in haar volle uitgestrektheid bevatten Job 38:16-27

Heel lang is er gezegd dat God te ontmoeten zou zijn in de ontzagwekkendheid van de natuur. In dit stuk uit het boek Job leren we eigenlijk dat God daar juist niet te ontmoeten is. Voor gewone eenvoudige mensen is de natuur wel indrukwekkend maar bij alles wat je ziet moet je bedenken dat God het alles te boven gaat. Misschien is het tegenwoordig wel eenvoudiger te begrijpen. Veel van wat hier als wonderbaarlijk wordt opgenoemd is immers door mensen wetenschappelijk verklaarbaar gemaakt en zelfs gedeeltelijk voorspelbaar. We weten best hoe hagel en sneeuw ontstaan en waar het licht van de zon vandaan komt, waar dat licht uit bestaat en zelfs hoe de zon dat licht naar ons toe zendt. Maar God gaat dat te boven. God gaat ook ruimte en tijd te boven. God is het totaal andere, voor mensen niet te vatten. Daarom is het ook niet toegestaan een beeld van God te maken. De oude man op de wolk die door Michael Angelo werd geschilderd in de Sixtijnse Kapel in Rome mag dan wel een mooi beeld zijn, het is geen beeld van God, het schilderij waarbij de oude man de hand uitsteekt naar de naakte mens heeft met de God van Israel, de God uit het boek Job, niets maar dan ook helemaal niets te maken. Ongelovigen lachen gelovigen wel eens uit omdat er in de ruimte geen plaats gevonden is voor God. Bijgelovigen wijzen planeten aan waar God op zou wonen. Voor beiden geldt dat ze de God van Israel niet hebben begrepen. God, liet zich zien, openbaarde zich, in het verhaal over Israel. Daar gaat het over een God die meetrok met het volk en dat volk uit de slavernij door de woestijn heen naar een land voerde dat overvloeide van melk en honing. Dat volk moest maar ĂŠĂŠn ding doen en dat was de naaste liefhebben als zichzelf. In de loop van de geschiedenis bleek dat steeds weer te moeilijk, maar telkens opnieuw begon die God opnieuw met dat volk. Dat verhaal ging voor Christenen over in het verhaal over Jezus van Nazareth die het gebod van die God van Israel door de dood heen doortrok voor alle mensen op aarde. Iedereen kan daarin meedoen en de naaste liefhebben als zichzelf. En als dat te moeilijk is kun je er elke dag, elk moment, opnieuw mee beginnen. Dat is het geheim van de God die alles te boven gaat. Die God gaat ook vandaag weer met ieder van ons mee als we op pad gaan om onderdrukten te bevrijden, hongerigen te voeden, naakten te kleden en aan de armen het einde

van de armoede te verkondigen. Over de hele wereld trekken mensen met ons mee en als iedereen met ons mee gaat dan zal het ook echt gaan gebeuren.

Heeft de regen een vader? Job 38:28-41

Wie een andere vertaling leest dan de Nieuwe Bijbelvertaling kan met dit gedeelte in verwarring raken. In sommige vertalingen zijn de verzen 39, 40 en 41 genummerd als hoofdstuk 39 de verzen 1,2 en 3. Vertalingen zijn namelijk altijd keuzes van mensen. Geen vertaling is voor eeuwig. De taal waarin vertaald wordt is de taal van de vertaler en die taal veranderd. Wij spreken de taal van de zeventiende eeuw niet meer, we lezen die zelfs niet. En de meeste mensen lezen ook niet het Hebreeuws of het Grieks waarin de Bijbel oorspronkelijk is geschreven. De oorspronkelijke handschriften zijn er zelfs niet meer. Geleerden doen er al eeuwen over om een zo betrouwbaar mogelijke tekst te reconstrueren. Gelukkig zijn het onafhankelijke geleerden die er openlijk en controleerbaar over discussiĂŤren. Particuliere geloofsopvattingen blijven daardoor zo veel mogelijk buiten de weergave waarin de Bijbel tot ons komt. En dat is maar goed ook. Zo zullen in een aantal kerkgenootschappen veel predikanten nauwelijks over het Bijbelgedeelte van vandaag durven preken. Dat gaat namelijk over seks. Al die natuurverschijnselen die hier worden genoemd, net als de hemelverschijnselen trouwens, werden door de volkeren rond Israel, soms ook door de inwoners van Israel, toegeschreven aan seksuele activiteiten van Goden en Godinnen. Die moest je gunstig stemmen en prikkelen om ze op tijd hun voortplantingsdaden te laten verrichten. Soms moest je het hen voordoen in hun tempels, mannen met mannen en vrouwen met vrouwen. Het is daarom te snappen waarom een dergelijk religieus vertoon van seksualiteit in de Bijbel een gruwel wordt genoemd. God staat boven al die natuur en hemelverschijnselen en heeft mensen lief. Zijn gebod is dat die mensen elkaar lief hebben. Of dat nu vrouwen met mannen zijn, mannen met mannen, vrouwen met vrouwen, dat maakt niet uit. Als het maar niet om religieuze redenen is. Alleen de liefde, die zichzelf niet zoekt maar de ander eert en verheft, telt voor deze God. Ook de krachten van de dieren hoeven we niet te bewonderen en te aanbidden. Wie zo sterk als een leeuw is, of listig als de raaf heeft niets voor op mensen die zwak of niet zo slim zijn. Nog steeds worden natuurverschijnselen, dierlijke eigenschappen, uiterlijke schoonheid, de gang van de sterren, door mensen aanbeden. Alsof de waarheid en het leven er van afhankelijk zijn. De enige 70

waarheid die wij kennen is die van God: wordt de armen bevrijding aangezegd, worden de hongerigen gevoed en de dorstigen de dorst gelest. Daar mogen wij steeds opnieuw aan werken, opdat de blinden zien en de lammen gaan lopen.

Dat een voet het kan breken Job 39:1-12

Ook bij deze passage moeten we even waarschuwen voor de nieuwe tekstnummering die in deze hoofdstukken van het boek Job heeft plaatsgevonden in de Nieuwe Bijbelvertaling van het Nederlands Bijbelgenootschap. In andere vertalingen is het Job 39:4-15. Maar de hier gehanteerde Bijbelvertaling is nu eenmaal de nieuwste van het Nederlands Bijbelgenootschap en de Katholieke Bijbelstichting, de Nieuwe Bijbel Vertaling. En hier lezen we over wilde dieren en tamme dieren die wilde dieren zijn geworden. De natuur is ontzagwekkend maar de God van Israel gaat de natuur te boven. Wij mensen kunnen veel van de natuur te weten komen. We kunnen de natuur naar onze hand zetten. Dat zou ons al moeten waarschuwen voor het feit dat in de natuur geen goddelijke krachten te vinden zijn. Maar in dit hoofdstuk uit het boek Job wordt er nog een element aan toegevoegd. We kunnen denken dat we dieren kunnen temmen maar als die dieren weer verwilderen dan zijn het ook weer echte wilde dieren. Bezoekers van de Rotterdamse dierentuin Blijdorp konden daar over meepraten toen een aap ontsnapte. Verwilderde ezels luisteren echt niet naar ezeldrijvers. En dieren die lijken op dieren waar je wat aan zou kunnen hebben zijn nog geen nuttige dieren als zij niet hetzelfde doen als die nuttige dieren. Ooievaars maken hun nest op hoge plekken. Als er dan onraad is vliegen ze op en daarmee zijn het waarschuwers voor dorpsbewoners. Omdat ooievaars opvliegen als ze kindergehuil horen waren ze ooit het teken dat de geboorte van een nieuw kind voorspoedig was verlopen. Struisvogels, hebben ook van die mooie veren, maar leggen hun eieren op de grond. Zij kijken dus niet verder dan de dorpeling en hun eieren worden gemakkelijk onder de voet gelopen. Dat de mens gebruik kan maken van de natuur, dieren kan temmen en zo, maar dat geen mens de verwildering in de hand heeft, maakt veel mensen tegenwoordig huiverig voor genetische manipulatie. Door veranderingen aan genen in een laboratorium worden nieuwe bacteriĂŤn, nieuwe dieren en planten gemaakt. Van die nieuwe schepselen weten we niet wat die gaan doen als ze verwilderd raken. Ze loslaten in de vrije natuur, ze los laten lopen of telen op open akkers is een risico dat we niet kunnen overzien. Ook het eten ervan kan op de lange duur gevaarlijk zijn. Er is geen ervaring mee. De Bijbel waarschuwt ons voor de struisvogel die ooievaar wil zijn. Het kan er op lijken maar het is het 71

nog niet. Datzelfde kan gelden voor genetisch gemanipuleerd leven. Job en de schrijver van het boek Job kende die wetenschap nog niet. De waarschuwing niet als God tegenover de natuur te willen staan is er niet minder om. Laten we dus bescheiden blijven en voorzichtig zijn. EĂŠn onbezonnen voet kan ons leven breken.

Geef jij het paard zijn kracht? Job 39:13-30 Ook bij deze passage zijn de gevolgen van de vernummering van teksten in de Nieuwe Bijbelvertaling te merken. Het gedeelte dat we hier lezen is in andere vertalingen genummerd als hoofdstuk 39:16-33. Dit laatste deel van hoofdstuk 39 gaat over de onzekerheden in de oorlog. In de tijd dat het boek Job werd geschreven was de snelheid van paarden en de beweeglijkheid van de ruiterij bepalend voor overwinning of nederlaag. Een charge te paard is immers bijna niet te stuiten. Ook al worden de ruiters van de paarden afgeschoten de paarden zelf blijven voortdraven tot de vijandelijke linies bereikt zijn. Niets houdt ze tegen. En aan het eind van de slag zijn het de gieren die de slachtoffers komen eten. Overwinnaars noch overwonnenen kunnen op een open slagveld daar iets aan veranderen. Het onmenselijke van de oorlog wordt hier zeer poĂŤtisch onder woorden gebracht. Maar duidelijk wordt dat God de partijen in een oorlog te boven gaat. Geen van beide oorlogvoerende partijen kan zeggen dat ze God aan hun kant hebben. God staat aan de kant van de gevallenen zegt het laatste vers van dit hoofdstuk. Daar waar de jongen van de gieren het bloed slurpen is hij. Een gruwelijk beeld, maar het maakt ons steeds weer bewust waar het in een oorlog om moet gaan, om de slachtoffers namelijk. De president van Afghanistan vraagt niet voor niets steeds opnieuw aandacht voor de burgerslachtoffers die de publieke opinie in de richting van de verliezende partij duwen. Als er een familielid omgekomen is als bijkomende schade in een oorlog, die dat familielid niet gezocht of gevoerd heeft, dan is de bereidheid om wraak te nemen op oorlogvoerenden die vlak bij je zijn groter, iedereen kan dat meevoelen. De Nederlandse militairen die als slachtoffer in Afghanistan vallen veroorzaken zeer veel leed. Wij moeten meeleven met hun nabestaanden. Maar we moeten de andere slachtoffers van de oorlog daar niet uit het oog verliezen. De discussie in Nederland gaat over langer er blijven en over de mogelijkheden van wederopbouw. De discussie gaat niet over uiterste maatregelen om slachtoffers van die oorlog te voorkomen. Krijgsgevangenen maken is kennelijk niet het doel, slachtoffers maken wel. Natuurlijk, slachtoffers bij de vijand, maar daar worden ook burgers het slachtoffer van. Die vijanden maken op hun beurt ook weer slachtoffers, onder Nederlandse militairen en onder burgers van Afghanistan. Zo ontstaat een spiraal van geweld en tegengeweld. Maar ook die 72

vijanden zijn onze broeders en zusters. Ook die vijanden horen we lief te hebben. We hadden toch geleerd dat alleen de Liefde die vijanden kon veranderen in vrienden? Dit poëtische gedicht uit het boek Job roept ons dus vandaag op de discussie op te starten over de manier waarop in onze naam oorlog wordt gevoerd, God staat naast de slachtoffers van die oorlog.

Is jouw arm zo sterk als die van God? Job 40:1-14

Door een verandering in de nummering van de teksten in de Nieuwe Bijbelvertaling moeten gebruikers van andere vertalingen dit gedeelte lezen in hoofdstuk 39:34-40:9. Er werd bij het vertalen nu eenmaal een nieuwe verbeterde grondtekst gebruikt. We zijn nog niet zover onszelf in de praktijk te willen meten met God. Laat God spreken en wij zwijgen dat klinkt beter en zo begint Job dan ook zijn reactie op het woord van God door zijn mond te bedekken. We weten dat Job op God bleef vertrouwen. Als hij uit zijn ellende wilde komen dan kon dat alleen door God. Maar waar had hij die ellende aan verdiend? Daar komt dus geen antwoord op. Die ellende is er. God is door een mens niet ter verantwoording te roepen. Waar die ellende vandaan komt doet niet ter zake. "Wat moet je met een God die dit toestaat?" is dus een verkeerde vraag. Als het jou zou lukken om de goddelozen te vertrappen waar ze ook zijn dan zou je geweldig zijn, net zo geweldig als God, maar jou lukt dat niet en God is er niet op aan te spreken. Waar het dus om gaat is wat we doen met de ellende van onze naaste. Wat doen we met de miljoenen in Azië die huis en haard hebben verloren door overvloedige regen. Storten we op giro 661 van het Rode Kruis voor de slachtoffers in Azië? Wekken we onze medeburgers op mee te storten? Herinneren we ons de beelden uit het Zeeland van 1953 toen de hulp na de watersnood toestroomde uit de hele wereld? Herinneren we ons het Limburg van begin 1994 toen heel Nederland te hulp schoot bij de overstromingen van de Maas? Zien we ook midden in de vakantie de nood van onze naaste? Want als wij niet willen zien waar de nood van broeders en zusters is waarom zouden we daar God dan op aanspreken? We hebben geleerd dat geloven een werkwoord is en dat bidden "doen wat goed is" is. Het wordt dus tijd dat we gaan geloven in de hulp voor de mensen in Azië, voor hen gaan bidden en dus zorgen dat ze geholpen worden. Niet alleen als het weer zo hard regent, maar ook dat het niet nog erger wordt door klimaatsverandering, dus zelf niet nog meer CO2 uitstoten. En zorgen voor hulp op lange termijn door onze kennis over dijken en zeeweringen ook aan hen ter beschikking te stellen. De giro is goed maar niet genoeg. We zijn ook zelf nodig. En de mensen in Azië hebben ons meer nodig dan ooit. Bij alles wat we doen, het werk dat we doen, het vervoer dat we kiezen, de kleding die we aantrekken, hoe we met ons afval omgaan, kunnen we de

gevolgen voor de armen in het oog houden. Misschien dat we ons niet van minuut tot minuut, zelfs niet van dag tot dag, bewust zijn van de gevolgen van ons handelen, maar wel kunnen wel tijd inruimen om ons bewust te maken. Samen met anderen die ook aan die nieuwe wereld werken staan we sterk en we hebben daarbij we een sterke bondgenoot die ons dag in dag uit in beweging zet.

Een van Gods eerste meesterwerken Job 40:15-24

Voor mensen die een andere vertaling lezen als de Nieuwe Bijbelvertaling: we hebben het over hoofdstuk 40:10-19. De nummering verschilt nu eenmaal door de nieuwe aanpak van de vertaling. We lopen trouwens in dit Bijbelgedeelte tegen een vertaalprobleem op. Het stuk lijkt te gaan over een Nijlpaard. Maar wie de beschrijving vergelijkt met een echt nijlpaard komt tot de conclusie dat we te maken hebben met toch wel een heel vreemd soort nijlpaard. In de oorspronkelijke tekst stond Behemoth. Een woord van Egyptische oorsprong waarvan de werkelijke betekenis is verdwenen. In de Naardense Bijbel wordt het vertaald met beestbeest. Er is lang over gespeculeerd. Sommige geleerden suggereren zelfs dat er een soort dinosaurus bedoeld zou kunnen zijn. Dat er ontzagwekkende dieren zijn is inmiddels wel duidelijk. Ook Nijlpaarden zijn zulke kolossen waar ontzag op zijn plaats is. Toch eten zulke grote robuuste dieren inderdaad gras als vreedzame koeien. Een oordeel vellen op grond van het uiterlijk is daarom onterecht. Welk dier het ook is, waarover in dit hoofdstuk uit het boek Job wordt gesproken, die les is van alle tijden. En de tekst van Job is oud. Nu kennen wij in onze eigen geschiedenis ook oude teksten met beschrijvingen van vreemde dieren die later onjuist bleken te zijn. Zeekoeien werden zo zeemeerminnen om maar eens een voorbeeld te noemen. We kunnen onze waarneming niet altijd vertrouwen als het gaat om uiterlijkheden. We weten natuurlijk dat heel vriendelijke mensen best een lelijk gezicht kunnen hebben. We weten natuurlijk dat oplichters er soms charmant en knap uitzien. We weten natuurlijk ook wel dat we nooit alle mensen op grond van één enkele eigenschap over één kam kunnen scheren. Toch hebben sommige Amsterdammers het graag over Marokkaanse jongens als ze vervelende jonge buurtgenoten bedoelen. In andere steden praten sommigen dan graag over Antilliaanse jongeren. Die mensen die zo een bepaalde eigenschap koppelen aan gedrag praten zelf niet met de jongeren die ze op straat tegenkomen en voor wie ze bang zijn. Hun angst brengt ze zelfs niet op het idee om samen met anderen het gesprek met die jongeren aan te gaan. Marokkaanse vaders, Antilliaanse moeders doen dat wel en hebben vaak het idee in onze samenleving onbegrepen alleen te blijven staan. En dat is toch raar. Ook die jongeren waar sommigen bang voor zijn zijn Gods kinderen. Ze zijn net als wij allemaal. Ze zijn onze

broeders, soms zusters. Waarom laten wij onze broeders en zusters bestempelen als criminelen zonder dat ze veroordeeld zijn door een rechter of zelfs opgepakt door de politie? Wat zegt dat over onszelf en over de God die wij zeggen te aanbidden?

Hij is de koning van alle trotse dieren Job 40:25-41:26

Door de nieuwe nummering van teksten in het laatste deel van het boek Job moeten mensen die de Nieuwe Bijbelvertaling nog niet hebben maar wel mee willen lezen voor deze passage hoofdstuk 40 opslaan, beginnen bij vers 20 en dan doorlezen tot hoofdstuk 41 vers 25. We lezen hier overigens niet over een krokodil. Dat het oude woord Leviathan niet is blijven staan is nog te begrijpen maar soms wilden de vertalers van de Nieuwe Bijbelvertaling de tekst wel heel dichtbij brengen en gaat daardoor de bedoeling van de tekst bijna verloren. Wie dit hele gedeelte nog eens rustig naleest zal beseffen dat het nooit over een krokodil heeft kunnen gaan. Puttend uit onze eigen sprookjeswereld zou je eerder aan een draak kunnen denken. Of een oermonster uit de Ban van de Ring, iets als de Balrog of de Nazg没l, vliegend, vuurspuwend, voorzien van schubben en voor geen strijder te bevechten. Het soort oermonsters dat in de oudheid ook gemakkelijk voor een god versleten kon worden en kon worden aanbeden. Niks ervan zegt het boek Job, onze God gaat ook dit soort oermonsters te boven. Sterker nog je moet onze God beschouwen als de ontwerper van dit soort oermonsters. Als de makers van de filmtrilogie over de Ban van de Ring monsters kunnen bedenken waarvan je zit te huiveren dan kan onze God dat zeker. Al die woorden zijn er voor nodig om ons in te peperen dat we de God van Job niet kunnen beoordelen met onze menselijke maat. Die God past daar niet in. Niet in ons schema van man en vrouw, God schiep beiden naar Gods beeld en gelijkenis. Niet in onze schema's van goed en fout, deze God is immers het absoluut goede. Er is niets op de aarde of in het heelal dat vergeleken kan worden met onze God. Zelfs ons schema van almachtig en zwak is niet van toepassing te krijgen op onze God. Ergens staat zelfs geschreven dat onze zwakheid de kracht van onze God is. Slimme redeneringen over het waarom en hoe van onze God, zoals de vrienden van Job er op nahielden, gaan dan ook niet op. Alleen in dat wat onze God met mensen is begonnen is iets over die God te zien en te horen. Met een oud woord heet het dat die God zich daarin openbaarde. En waarin dan? In de afspraak dat God dienen mensen dienen is en dat mensen dienen God dienen is. In alles, altijd zonder ophouden zonder er iets voor terug te verlangen. En die God is zo goed om dat altijd weer met mensen te beginnen. Met die mensen die er op vertrouwen dat de hele aarde uiteindelijk

van die God is en een Koninkrijk van Liefde zal worden. Dat er maar één God is, en dat er maar één de baas is, die God. Met een Koninkrijk dat vanaf vandaag gaat komen.

Daarom buig ik mij in het stof en het vuil. Job 42:1-6

We zijn aan het laatste hoofdstuk gekomen van het boek Job. Natuurlijk loopt het goed af. Maar waarom Job nu zo moest lijden blijft tot het eind van het boek een raadsel. God is groot, God is zo groot dat God voor eenvoudige mensen niet te doorgronden is. En als je God ziet dan buig je het hoofd in het stof. Job blijft op zijn mesthoop, zich krabbend met de potscherf en blijft zijn God als enige Heer in de wereld erkennen. Is dat bevredigend? Voor heel veel mensen niet. Dat er kinderen sterven is niet eerlijk. Dat onschuldigen omkomen in natuurrampen en oorlogen blijft onverteerbaar. En is dat erg? We zullen nog zien hoe het echt met Job afloopt maar wellicht herinneren wij ons dat Job zeker niet gestraft werd voor zijn opstand tegen God. Dat het met de goeden slecht gaat blijft slecht. Dat het met mensen slecht gaat is dus voor gelovigen onverteerbaar. Mensen zijn en blijven onze broeders en zusters. Mensen zijn allemaal geschapen naar het beeld en de gelijkenis van onze God. Jezus van Nazareth noemde ze kinderen van God. Daarom mogen wij God aanroepen als het slecht gaat met zijn kinderen. Daarom mogen we het vuur uit onze sloffen lopen om iets te doen voor de slachtoffers van oorlog en natuurrampen. Maar daarom zijn we ook verplicht na te gaan of we iets hadden kunnen doen om oorlogen en rampen te voorkomen of de gevolgen ervan kleiner te maken. Werken we mee aan wapenleveranties waarmee volken elkaar kunnen onderdrukken of oorlog kunnen maken? Scheppen we eerlijke handelsverhoudingen zodat hongersnoden kunnen worden voorkomen? Delen we kennis met anderen zodat de beste productiemethoden voor landbouw en voedsel ook ten goede komen aan de armsten in de wereld? Stichten we vrede en brengen we rechtvaardigheid? Niet lang geleden schoten Nederlandse soldaten een bromfietser dood in Afghanistan. Vinden we dat onvermijdelijk omdat er nu eenmaal zelfmoord-aanslagen zijn of rusten we niet voordat onze soldaten geleerd hebben de goeden van de kwaden te onderscheiden en zelfs onze vijanden lief te hebben? Voor Job is zijn eigen verblijf in het stof en het vuil genoeg als hij God maar heeft gezien. Maar hoe is dat voor ons? Accepteren wij het voor softies te worden aangezien omdat we in een harde wereld van oorlog en geweld weigeren broeders en zusters te doden en ze blijven uitdagen om met ons aan de vrede te werken? Vragen waarop niet God een antwoord kan geven 76

maar waarop wij alleen zelf een antwoord kunnen geven. Vandaag kunnen we in onze daden al met dat antwoorden beginnen.

Geen mooiere vrouwen dan de dochters van Job Job 42:7-17

Zo eindigt dan het verhaal over Job. De vrienden hadden het verkeerd, Job had begrepen dat je ondanks ellende en verdriet toch op God kunt blijven bouwen en niet altijd op zoek hoeft te gaan naar eventuele fouten van jezelf of van je ouders om je ellende te verklaren. Job blijft ook rechtvaardig als hij weer rijk is. Zijn dochters krijgen dezelfde erfenis als zijn zonen en zo hoort het natuurlijk. Het is jammer dat de Nieuwe Bijbelvertaling niet de namen van de dochters van Job vertaalt. Duifje, Kaneelbloesem en Poederhorentje, zo vertaalt de Naardense Bijbel, geven toch de poëzie weer waarmee dit wijsheidsverhaal besluit. “En waar is de Duivel gebleven?” zult U zeggen. Het geheel begon toch met een weddenschap tussen God en de Duivel over de standvastigheid van Job? Je moet een verhaal toch ergens mee beginnen nietwaar, wij beginnen vaak met "Er was eens" en eindigen dan net als dit verhaal met "ze leefden nog lang en gelukkig". Die duivel, blijkt uit dit verhaal, bestaat helemaal niet. Het kwade zit in de keuze van mensen zelf. Blijf je kiezen voor recht en gerechtigheid, zoals Job met zijn erfenis doet, of kies je voor hebben en houden. Die gelijkwaardigheid van zonen en dochters valt in dit hoofdstuk natuurlijk op. De nadruk wordt altijd gelegd op Job die zevenvoudig terugkrijgt wat hij verloren had, maar voor Job zelf, blijkt uit het verhaal, is dat het minst belangrijk. Voor hem blijft belangrijk wat je er mee doet, wat je kinderen er mee doen, wat het gevolg is van je daden voor de armen, voor de weduwen en de wees. Want dienen van God is mensen dienen en mensen dienen is dienen van God. De gelijkheid van zonen en dochters, van mannen en vrouwen, is in de geschiedenis maar al te vaak weggepoetst. Ten voordele van mannen vaak. Als iets ten voordele is van de een en ten nadele van de ander dan weet je eigenlijk al dat het in strijd is met de Bijbel. Wie vrouwen uitsluit van het maatschappelijk verkeer, van kerkelijke en wereldlijke ambten en bestuursorganen die handelt in strijd met wat de Bijbel ons vertelt over hoe rechtvaardigen handelen in Gods naam. In onze samenleving groeien de kansen en verdiensten van mannen en vrouwen langzaam naar elkaar toe. In de Protestantse Kerk Nederland zijn ze op papier tenminste volledig gelijk en is er geen onderscheid, al zijn er ook daar plaatselijke gemeenten die de Bijbel nog niet in haar geheel gelezen lijken te hebben. Aan ons om onze ogen niet te

sluiten voor de gevolgen van een traditie van eeuwen en de ongelijkheid te blijven bestrijden. Het zal ons leven verlengen en verrijken.

Dit boek “Dagen met Job” is eerder verschenen als hoofdstuk in het boek “Dagen met de Bijbel I “ Dit boek is als papieren boek nog steeds te bestellen. Het versturen of emailen van het bestelformulier op de volgende pagina is daarvoor voldoende. Bij voldoende belangstelling zal ook een boek over enkele boeken uit het Nieuwe Testament verschijnen.

In 2004 verscheen de Nieuwe Bijbelvertaling van het Nederlands Bijbelgenootschap. Aan de hand van het bijbehorend dagelijks leesrooster is de schrijver van dit boek een dagboek bij gaan houden. Hierin klinkt de actualiteit heel bewust door. Nu de boeken Rechters, Ester, Job, Hooglied, Joël en Micha inmiddels in hun geheel zijn gelezen zijn de dagboekaantekeningen gebundeld en voor iedereen na te lezen. Uitgeverij Eigen Boek www.uitgeverijeigenboek.nl info@uitgeverijeigenboek.nl ISBN 978-90-79538-26-3 Wil je het boek bestellen: www.uitgeverijeigenboek.nl E-mail: info@uitgeverijeigenboek.nl Het boek kost € 19,90 (exclusief verzendkosten)

Deze pagina uitprinten of copiëren naar een email Svp per post sturen naar uitgeverij eigen boek BESTELKAART Ik bestel …….. exemplaren van het boek “Dagen met de Bijbel 1”. Organisatie (rekeninghouder):……………………………….. ………………………………………………….… Naam (rekeninghouder): ……………………………………………………………………………… …………. Adres (rekeninghouder): ……………………………………………………………………………… ….……… Postcode (rekeninghouder): ……………………………………………………………………………… ……….… Plaats (rekeninghouder): ……………………………………………………………………………… ……….… E-mail: ……………………………………………………………………………………….… Ik betaal: via eenmalige machtiging*/na ontvangst factuur Banknummer ……………………………………. Gironummer …….……………………. Datum: ……………………………………………………………………………………. ……… Handtekening: ………………………………………………………………………………… ….……… Svp stuur uw bestelling naar: Uitgeverij Eigen Boek, Falstaffstraat 18, 1827 RR Alkmaar. Online bestellen kan ook www.uitgeverijeigenboek.nl * bij niet akkoord heeft u 30 dagen terugboektijd via uw bank of giro