Vakliteratuur

Succesvol(ler) adviseren

Een leuk boek met een praktische insteek. Een boek dat collega-adviseurs zou steunen in hun praktijk en leerprocessen, door te reflecteren op die praktijk en de wereld van de adviseur. Dat was wat de auteurs voor ogen hadden. Is dat gelukt?

Toen ik het boek kreeg, stonden we aan het begin van een nieuw jaar, een nieuw decennium zelfs. Voor veel mensen is een dergelijk tijdstip een moment voor reflectie en goede voornemens – niet altijd aan elkaar gekoppeld overigens. Als veiligheids- of arboprofessional hebben we misschien bedacht dat we sommige dingen anders of zelfs beter willen doen. Succesvol Adviseren in de Praktijk, geschreven door het duo Cecile de Roos en Edith Groenendaal, is een boek dat je daar mogelijk bij kan helpen. Adviseren is immers een van de belangrijkste taken van de meeste veiligheids- en arboprofessionals. De doelstelling van de auteurs was om een leuk en praktisch boek te schrijven. Een boek dat collega-adviseurs kan steunen in hun praktijk en leerprocessen door te reflecteren op die praktijk en de wereld van de adviseur. Veel voorbeelden komen vanuit een arbo-/HR-context, maar het boek is in wezen zo algemeen dat het voor iedere adviseur geschikt is.

De structuur die de auteurs bieden voor een betere aanpak is een ‘Schijf van Vijf’ voor adviseren. Die bestaat uit de volgende elementen: rollen, stijlen, vaardigheden, competenties en cirkels van vertrouwen. Deze worden ieder in een eigen hoofdstuk besproken, waarbij ieder van deze vijf ‘taartpunten’ ook weer vijf categorieën bevat: vijf rollen, vijf stijlen, enzovoorts. Als ik een kritische opmerking mag plaatsen: hier vind ik persoonlijk dat de auteurs misschien een beetje te hard proberen om het onderwerp aan de structuur aan te passen. (En stiekem smokkelen ze trouwens een zesde rol in de tekst.)

Deel 1: theorie

We kunnen het boek verdelen in twee delen. Het eerste deel is als het ware het theoretische deel van het boek en bestaat uit acht hoofdstukken. De eerste twee hiervan zijn algemene hoofdstukken over de adviseur en de veranderkundige kijk op adviseren. Het onderwerp veranderen komen we regelmatig tegen door het boek heen. Daaraan valt niet te ontkomen. Maar wie een beetje ‘verander-moe’ is, zal met genoegen constateren dat De Roos en Groenendaal een gezond kritische blik hebben. “Veranderen is niet een doel, maar een middel”, aldus de auteurs op pagina 179. Ze waarschuwen er dan ook voor dat “adviseurs soms de veranderingen groter maken dan ze zijn, door tijdens de besluitvormingsfase woorden te gebruiken als ‘cultuurverandering’ of ‘duurzame inzetbaarheid’”. Maak dingen dus niet onnodig ingewikkeld of bombastisch, en besteed vooral aandacht aan de situatie en de bestaande behoeftes.

Schijf van vijf

Na deze twee inleidende hoofdstukken worden de vijf delen van de ‘Schijf van Vijf’ besproken. Hierbij valt me op dat de onderwerpen rollen en stijlen heel dicht bij elkaar liggen.

Hetzelfde zien we in de hoofdstukken 5 en 6 die over vaardigheden en competenties gaan. Die hoofdstukken hadden mijn onmiddellijke aandacht, omdat ikzelf grote interesse heb in de vraag ‘Wat maakt een goede en effectieve professional’. Daarin zijn vaardigheden of competenties een belangrijke factor. Maar zijn dat twee verschillende dingen? In het boek wordt uitgelegd dat het ene over ‘wat’ gaat en het andere over ‘hoe’. Ik denk dat ik niet voor deze definitie zou kiezen, temeer omdat bijvoorbeeld een vaardigheid als ‘begeleiden’ ook heel erg afhankelijk is van het ‘hoe’. Maar goed, dat is de vrijheid van de auteurs. En laten we wel wezen, het verschil tussen ‘wat’ en ‘hoe’ is een belangrijk punt om bij stil te staan. Of, om een bekend Engels gezegde aan te halen, je kunt wellicht prima met een hamer omgaan (‘wat’) maar dat betekent niet dat je overal spijkers moet zien (‘hoe’). Uitstekend dus dat de lezer wordt aangemoedigd om over dergelijke dingen na te denken.

Een andere krent die ik uit de pap van het theoretische deel pik, is de open (leer)houding die een adviseur behoort aan te nemen. Zoals ik niet zelden zeg: vragen zijn vaak belangrijker dan antwoorden. Zelfs als men misschien instinctief verwacht dat een adviseur met antwoorden hoort te komen. Bovendien

Wie een beetje ‘verander-moe’ is, zal met genoegen constateren dat De Roos en Groenendaal een gezond kritische blik hebben

is het proces dynamisch en is de al eerdergenoemde aandacht voor omstandigheden essentieel.

Het laatste hoofdstuk van deel 1 van het boek gaat over de (alweer) vijf stappen in het adviesproces, gebaseerd op de internationale richtlijn voor managementconsultants, ISO 20700. Hier verbaasde het mij enigszins dat follow-up en evaluatie geen aparte stappen zijn. Mijns inziens zijn die te belangrijk om ze maar gewoon onder het stramien van implementatie te vegen.

Elk van de hoofdstukken bevat trouwens een voorbeeld uit de praktijk om de besproken onderwerpen te illustreren. Dus ik noemde het eerste deel wel theoretisch, maar dat valt behoorlijk mee.

Deel 2: praktijk

Deel 2 van het boek, pakweg de laatste 150 pagina’s, is in ieder geval praktisch. Dit deel gaat over succesvol adviseren in de praktijk, met thema’s en werkvormen. Er zijn vijf thema’s, alle gekozen uit de arbo-/HR-kant: psychosociale arbeidsbelasting, bevorderen gezond werk, RI&E, vitaliteit en inzetbaarheid en leren met teams. Deze thema’s worden geïntroduceerd en vervolgens uitgebreid besproken aan de hand van de literatuur. Ook leggen de auteurs een link naar de adviseursrollen en de voor- en nadelen van deze rollen. Elk thema wordt gevolgd door drie praktische werkvormen die een uitwerking geven en als voorbeeld kunnen dienen om eigen klantvragen mee aan te pakken, vooropgesteld dat de werkvorm bij de betreffende klantvraag past.

Kortom, een aanbevelenswaardig boek, waarin je op de eerste 180 pagina’s kunt studeren en in het praktische deel wellicht wat heen en weer kunt bladeren. Natuurlijk kun je dat praktische deel ook gewoon gestructureerd doorwerken. Het moet wel heel gek lopen wil je er niet wat nuttige suggesties vinden.

Carsten Busch | Senior adviseur arbeidsveiligheid bij Politidirektoratet, de overkoepelende organisatie van de Noorse politie en actief binnen diverse vakfora en eigenaar van www.mindtherisk.com.

Succesvol adviseren in de praktijk ‒ De schijf van vijf voor adviseurs, Cecile de Roos en Edith Groenendaal, Vakmedianet, ISBN 9789462155701