Vaccinerend

De media staan er vol van: wanneer komt het vaccin tegen corona? Ondanks beloftes van politici lijken de meeste deskundigen pas in 2021 een corona-vaccin te verwachten. Dan zijn er voldoende mensen in de onderzoeken besmet geweest met corona om de effectiviteit van het vaccin te kunnen testen, en is er ook meer bekend over de veiligheid van het vaccin.

Belangrijk is de mate van effectiviteit. Zal het vaccin er voor zorgen dat de klachten minder ernstig worden? Of kan het er zelfs voor zorgen dat mensen helemaal geen klachten meer hebben? Het blijft op dit moment gewoon nog koffiedik kijken. Wat we wel weten, is dat er dit najaar traditiegetrouw het griepvaccin wordt gegeven. Het griepvaccin is zeker voor mensen met ontstekingsreuma belangrijk om de ernst van de griepklachten te beperken. Ook wordt dit jaar een ander vaccin standaard gegeven: het pneumokokkenvaccin. Griep (ook wel met een duur woord influenza genoemd) komt vaak voor: elk jaar krijgt 1 op de 10 mensen griep. Ofschoon de klachten vervelend zijn, is griep meestal een onschuldige aandoening die vanzelf over gaat. Maar niet altijd is griep onschuldig. Jaarlijks sterven ongeveer 2700 mensen aan griep. Dit is vooral het geval bij mensen die kwetsbaarder zijn door de ziekte die ze hebben (longontsteking/hartfalen) of door de medicijnen die ze gebruiken. Ook sommige reumageneesmiddelen (zoals bijvoorbeeld methotrexaat, biologicals, hogere doses prednison) kunnen de ernst van de griep versterken. Voor mensen die vatbaarder zijn om griep te krijgen, is het griepvaccin daarom een aanrader. Het lijkt er op dat het griepvaccin bij 40% van de mensen werkt. En mocht iemand na vaccinatie toch griep krijgen, dan lijken de klachten een stuk minder ernstig.

Hoe werkt een vaccin?

Als je besmet wordt door een bacterie of virus, zijn er in jouw lichaam cellen die gaan vechten tegen deze bacteriën

en virussen. Deze cellen eten bijvoorbeeld de ziekteverwekkers op. Ook maken sommige cellen specifieke (anti-)stoffen om het virus of de bacterie te doden. Deze stofjes heten antistoffen. Hierbij is ons lichaam slim. Als we namelijk al een keer besmet zijn geweest door hetzelfde virus of bacterie, dan heeft ons lichaam onthouden welke antistoffen nodig zijn geweest om het virus of de bacterie te doden. Dankzij dit ‘afweergeheugen’ merk je soms niet eens dat je geïnfecteerd bent geweest; de infectie verloopt in elk geval een stuk milder. Je bent eigenlijk (gedeeltelijk) immuun geworden. Vaccins zijn gebaseerd op dit ‘afweergeheugen’. In een vaccin zitten stukjes virus of bacterie, of verzwakte virussen of bacteriën. Deze stukje zijn zo gemaakt, dat ons lichaam ze herkent als indringers en er antistoffen tegen gaat maken. Dit gebeurt zonder dat je iets merkt van de ziekte. Het virus of de bacterie wordt herkend zonder klachten. Het lichaam gaat antistoffen maken en bouwt ook geheugen op, waardoor je beschermd bent tegen deze infectieziekte. Hoe lang die bescherming duurt, verschilt. Dat heeft er onder andere mee te maken of het virus verandert: een voortdurend veranderend virus wordt door ons lichaam slecht herkend. Zo is jaarlijks vaccineren tegen griep nodig omdat dit virus vaak verandert. Hoe snel het coronavirus verandert, weten we nog niet.

Bart van den Bemt is apotheker van de Sint Maartensapotheek in Nijmegen. De Sint Maartensapotheek is de enige openbare apotheek in Nederland, die in reumatologie, orthopedie en revalidatie is gespecialiseerd. Kijk voor meer informatie op www.maartenskliniek.nl.

Bijwerkingen

De bijwerkingen van het griepvaccin zijn gering. Soms krijgen mensen last van roodheid en pijn op de plaats van injectie. Daarnaast kunnen in enkele gevallen lichte koorts en pijnlijke spieren optreden. Van het griepvaccin zelf kun je geen griep krijgen. In de media en op internet wordt vaak gespeculeerd dat hulpstoffen in vaccins vaak (ernstige)bijwerkingen kunnen veroorzaken. Dit is niet het geval. Neem nu het gebruik van aluminium. In sommige vaccins is aluminium verbonden aan de verzwakte ziekteverwekker. Dankzij dit aluminium herkent ons afweersysteem de ziekteverwekker makkelijker, waardoor het vaccin (beter) werkt. Zonder aluminium werkt dit vaccin zelfs nauwelijks. Gelukkig is er al negentig jaar ervaring met deze aluminiumverbindingen en hebben vele wetenschappelijke onderzoeken aangetoond dat de aluminiumzouten veilig kunnen worden toegevoegd. Zoals gezegd worden vaccinaties gemaakt van geïnactiveerde bacteriën en virussen. Dat inactiveren gebeurt met behulp van het stofje formaldehyde. Na het inactiveren wordt dit stofje zoveel mogelijk uit het vaccin gehaald. Maar het kan gebeuren dat er nog een minimaal snufje formaldehyde in het vaccin zit. Deze hoeveelheid is echter zo klein dat het geen kwaad kan. Tot slot kunnen er conserveermiddelen in vaccinaties zitten (niet bij kindervaccins). Ook hier geldt dat deze conserveermiddelen alleen mogen worden gebruikt als deugdelijk bewezen is, dat deze geen bijwerkingen kunnen vertonen.

Pneumokokkenvaccin

In 2018 gaf de Gezondheidsraad het advies om mensen tussen de zestig en tachtig jaar eens in de vijf jaar te vaccineren tegen pneumokokken. Het kabinet nam dit advies over. De komende jaren worden alle mensen tussen de zestig en tachtig jaar standaard gevaccineerd. In tegenstelling tot de griep en Covid-19 die door een virus worden veroorzaakt, zijn pneumokokken bacteriën. Het zijn bacteriën die vaak voorkomen: veel mensen hebben pneumokokken in de neus zonder dat ze er ziek van worden. Maar door niezen en hoesten kan de pneumokok overgebracht worden naar iemand met een verminderde weerstand. Die kan er dan wel ziek van worden. Met name ouderen en mensen met een verminderde weerstand hebben meer kans om ziek te worden van de pneumokok. Meestal krijgen ze hierdoor een longontsteking, soms een hersenvliesontsteking. Door een vaccinatie te geven worden ouderen beschermd tegen de pneumokok. Het lijkt er op dat het vaccin er voor zorgt dat er achthonderd minder ziekenhuisopnames zullen ontstaan. Overigens heeft het vaccin niet meer zo veel effect bij ouderen boven de 80 jaar en aan hen wordt dit vaccin dan ook niet meer gegeven. Omdat niet iedereen tegelijk gevaccineerd kan worden heeft de staatsecretaris besloten dat in 2020 ouderen van 73 tot en met 79 jaar worden uitgenodigd voor een pneumokokkenvaccinatie. Dit betekent dat in het najaar van 2020 volwassenen geboren in 1941 tot en met 1947 uitgenodigd gaan worden om het pneumokokkenvaccin te krijgen. Anders dan het griepvaccin dient het pneumokokken vaccin niet elk jaar, maar elke vijf jaar te worden herhaald.

BART VAN DEN BEMT