Resultaten Atelier West, d.d. 9 april 2008 Consultatiefase VIP-gebied Erasmus MC – Hoboken Aanwezig
Organisatie
Marie José van Ansem H. Arrázola Rob Bekenkamp Jean Baptiste Benraad Annemiek Bongers Gijs van den Boomen Perry Boomsluiter Mark Brekelmans Paulien Campagne Beatriz Cueva Wilke Diekema Nielson Domburg Jim Ekkelenkamp J.C. Goncalves Frank van Groezen Liesbeth van Heel J.H. Hoekstra Jeanne Hogenboom Frans de Jager Ans Kerstiens Ton Koevermans W. Kraaijeveld Aad van Leeuwen Anton van Leeuwen Ilta van der Mast Frans van der Meché Arienne de Muynck Jennie Odink Yasmina Parodi Joost van Pelt Gerard Poiesz Mevrouw E. Reinke-Amundsen Els van der Steen Eric Rhijnsburger Jeroen Roos André Rouwers Lisette de Ruijter Yvonne Schikhof Martijn Schutte Margriet Smit Els van der Steen John Struijlaard Gerhard Surink Cies de Theije W. Tuinman F. van Uffen Kees van der Valk Frank Vermeulen Harry Vink K. Vrijdag Hidde Wiersma Jan van der Wolde
Gemeente Rotterdam/dS+V VvE Rochussenstraat Doorbraak, Bureau voor Stedelijke Vernieuwing Stadswonen dS+V/Stedenbouw Kuiper Compagnons Gemeente Rotterdam/dS+V dS+V/Wonen Gemeente Rotterdam/OBR Gemeente Rotterdam/OBR B.O.O.G. Boulevard Management en Advies Gemeente Rotterdam/dS+V Deelgemeente Delfshaven J.P. van Eesteren Erasmus MC ROC B.V. (Esso-station ‘s Gravendijkwal) B.O.O.G. OBR dS+V/BPM dS+V/Verkeer & Vervoer ROC B.V. Gemeente Rotterdam/Werf Centrum Gemeente Rotterdam/Bestuursdienst Gemeente Rotterdam/dS+V Erasmus MC Gemeente Rotterdam/OBR GGD Rotterdam-Rijnmond Beaumont Communicatie & Management J.P. van Eesteren Gemeente Rotterdam/dS+V Noorse kerk Beaumont Communicatie & Management Midgetgolfbaan Parkhaven J.P. van Eesteren Woonstad Rotterdam DCMR Hogeschool Rotterdam HRO/Kenniskring Transurban Vestia Beaumont Communicatie & Management Gemeente Rotterdam/Bestuursdienst Erasmus MC Deelgemeente Delfshaven VvE Rochussenstraat Stadswonen Havenbedrijf Rotterdam OBR/Communicatie Erasmus MC VvE Rochussenstraat OBR dS+V/Wonen
1
Achtergrond resultatendocument Atelier West Tijdens Atelier West behandelden belanghebbenden bij het VIP gebied Erasmus MC-Hoboken aan drie werktafels de pijlers van de gebiedsvisie: Economie, Wonen & Verbindingen en Verblijfplaatsen. Elke deelnemer kon een keuze maken uit twee van de drie thema’s waarna met elkaar van gedachten werd gewisseld over gewenste ontwikkelingen, kansrijke mogelijkheden en knelpunten. Ter voorbereiding ontvingen de genodigden vragen die aan de werktafels aan de orde konden komen. In dit resultatendocument leest u de belangrijkste bevindingen uit de drie werktafels van Atelier West. Als bijlage treft u een verslag van elke werktafel. Dit atelier is het tweede uit een reeks van drie. De resultaten van de drie ateliers worden gebruikt bij de ontwikkeling van de gebiedsvisie Erasmus MC-Hoboken. In vervolg op de ateliers vindt kort na de zomervakantie een Charrette ofwel een werkconferentie plaats, waarin belanghebbenden in overleg met elkaar de belangrijkste uitgangspunten voor de ontwikkeling van het gebied Erasmus MCHoboken bepalen.
Belangrijkste bevindingen Werktafel Wonen
Kans • Provisoriumlocatie geschikt om Wonen, Leren & Werken te combineren met wat leisurefuncties (bv.fitness, horeca). • Een dergelijke ontwikkeling op deze ‘lastige’ locatie biedt een kans om dit gebied open te breken. • Benutten potentie van bestaande gebouwen en woningen. • Bedrijven terug in het gebied. • Erasmus MC-medewerkers verleiden in het gebied te wonen. • Kades = kansrijke plek w.b. water en groen. • Overkluizing ‘s-Gravendijkwal. • Middelland t.o.v. Oude Westen - minder stadskern - ruimer opgezet - mogelijkheden voor gentrification e - architectuur; 19 eeuwse prettige uitstraling. • Kansrijke doelgroepen: - Buitenlandse studenten/expats (shortstay) - Studenten (hebben weinig binding met buurt, anderzijds brengen ze levendigheid) - Hogere inkomens (water en groen trekt) - Startende academici op de arbeidsmarkt - Gezinnen • Kansrijk woonmilieu: stedelijk wonen Woonproducten: pied-à-terre, nichemarkt met o.a. shortstays en familiehuis .
Aandacht • Veiligheidsgevoel Parkgebied. • Parkeerproblemen/overlast. • Imago en beeldvorming van Oude Westen en Middelland (zgn. urban jungle). • Verbindingen verbeteren. • Het Park in huidige vorm wordt sterk gewaardeerd.
2
Belangrijkste bevindingen Werktafel Economie
Kans
Aandacht
•
• • •
• • • • • • • • • •
Blokkades opheffen, zowel fysiek als economisch: - naar Erasmus MC - door Erasmus MC Goede loop- en fietsroutes verleiden mensen naar het gebied. Toegankelijker (ook het gevoel van openheid) maken Erasmus MC. Doorbreken en overkluizen van de verkeersaders. Ruimte voor (medische) bedrijvigheid nodig en aanwezig. Toeristische functies verbeteren. Programmering in het Park. Coolhaven nadrukkelijk betrekken bij de gebiedsontwikkeling is van belang. Woon-werk panden benutten (zeer geschikt voor Zelfstandigen Zonder Personeel). Kleine bedrijvigheid stimuleren. Mobiliteitsmanagement integraal inzetten (t.b.v. bereikbaarheid en terugdringen massale verkeersstromen).
• • •
Bereikbaarheid vs barrièrewerking. Bekend maken van aanwezige functies. Betere relatie (verwijzing) tussen Erasmus MC en Park. Verkeer en parkeren. Detailhandel en Erasmus MC versus gebiedsfunctie. Botsende imago’s in het gebied.
Belangrijkste bevindingen Werktafel Verbindingen en Verblijfplaatsen
Kans Coolhaven
Aandacht Coolhaven
•
• •
• • •
Omkeren olievlekverwerking stad → Erasmus MC. Onontgonnen goud: kade Coolhaven. Slechten van de barrière Westzeedijk door te bouwen op de dijk. Gebruik kades + water.
•
Blokkade Eneco-gebouw. Verbinding Erasmus MC met woongebieden. Binnenweg en water en groen optimaliseren. Barrière ’s-Gravendijkwal wel of juist geen verbinding.
Concrete afspraken: • Rob Bekenkamp (Doorbraak, Bureau voor Stedelijke Vernieuwing ) biedt aan een overleg te organiseren over de relatie water/haven/kades in het Coolhavengebied. De aanwezigen ontvangen t.z.t. een uitnodiging. •
Martin Schutte (HRO/Kenniskring Transurban) zal de aanwezigen uitnodiging om verder te praten over het gebied rond de GEBdriehoek, over de openbarer ruimte, de relaties met Middelland, het Erasmus MC en de Coolhaven.. 3
•
De heer Van Uffen (Stadswonen) nodigt aanwezigen uit voor een verdere discussie. De heren ontvangen de e-mailadressen van de aanwezigen.
Kansen Parkhaven
Aandacht Parkhaven
• •
• • • •
• • • • •
Westzeedijk is oversteekbaar. Relatie “overbouwing” Erasmus MC – provisorium noodzakelijk. Potentie economie. Ontwikkelruimte. Havenstrook: Sportvelden en Campus Erasmus MC – inclusief park. Denk groot, benut je kansen ! Het Park: slechts toevoegen van een enkel publiekstrekkend gebouw. Het Park: aantrekkelijke programmering.
Parkeren parkprogramma is een probleem. Park ’s avonds onveilig – criminaliteit. Verblijfskwaliteit (fijnstof). Onbekendheid park: - bewegwijzering - extra programma
4
Beknopt verslag werktafel Wonen Ronde 1 Wonen - Op de Provisoriumlocatie moeten meerdere functies een plek krijgen. Vooral de combinatie van wonen, werken, leisure en leren wordt kansrijk geacht. Een dergelijke ontwikkeling draagt bij aan verbinding tussen 's-Gravendijkwal en de Maas. Het is een kans om dit gebied open te breken. - Alleen de functie ‘werken’ toevoegen wordt absoluut niet wenselijk geacht, en zou een gemiste kans zijn. - De Provisoriumlocatie moet zich richten als een ‘stepping stone naar de stad’. Kenmerken zijn: Woningen voor starters en creative class Een levendige plint - Aantrekkelijk woonmilieu in een attractieve omgeving - Kansen voor de Provisoriumlocatie zijn: Studenten van de Hogeschool Rotterdam die stage kunnen lopen bij één van de bedrijven die gehuisvest zijn op de Provisoriumlocatie. Ook leisurefuncties (bv. sportschool) zijn wenselijk op de Provisoriumlocatie om ook ’s avonds de locatie levendig te houden. - Woonfunctie niet alleen richten op de Coolhaven maar ook op de ‘s-Gravendijkwal. Een bedreiging hiervoor zou kunnen zijn dat door een te hoge fijnstofconcentratie aan de s’-‘sGravendijkwal een dode achterkant ontstaat. Een overkluizing van de ‘s-Gravendijkwal zou op dit punt interessante perspectieven kunnen bieden. - Overkluizing van de ‘s-Gravendijkwal wordt als kans gezien om de levendigheid te verbeteren en de verbindingen te verbeteren. Bovenop de overkluizing zou ruimte kunnen worden gevonden voor bebouwing. Een voorbeeld was onder andere Cross Town Express Way in Boston. - De looproutes van de 's-Gravendijkwal naar het park en de rivier zijn nu onaantrekkelijk en worden vermeden. Vooral het deel tussen Rochussenstraat en het Drooglever Fortuynplein is een vervelende route. Het achterkantengevoel van het Erasmus MC en het verkeer dragen daar vooral aan bij. - In de toekomst wordt een grote stijging voorzien van het aantal ZZP’ers (Zelfstandigen Zonder Personeel). Woon-werk woningen zouden op deze trend in kunnen spelen. - Ook ligt er een kans om bedrijven in de laagste milieucategorieën, die tijdens de stadsvernieuwingsoperatie zijn verplaatst naar bedrijventerreinen, terug naar de stad te halen. Hierbij gaat het om bedrijven die nu op bedrijventerreinen gehuisvest zijn, maar die ook prima in een woonwijk zouden kunnen functioneren zonder hinderlijk te zijn voor de directe omgeving. Door het terughalen van deze bedrijven wordt er door middel van functiemenging meer ‘leven in de wijken ingeblazen’. - Om een aantrekkelijk vestigingsklimaat te scheppen is het belangrijk om vooral vanuit de ondernemers te redeneren. Bijvoorbeeld: Voldoende ruimte zodat kleine bedrijven voldoende doorgroeimogelijkheden hebben. Representatieve bedrijfruimtes, waarbij ook de directe omgeving aantrekkelijk is. - Om het vestigingsklimaat voor ondernemers te verbeteren moet ook de onderbenutting van panden in de omgeving van Erasmus MC worden verbeterd. - Belangrijk is om vooral de midden- en hoge inkomens aan het gebied Erasmus MC-Hoboken te binden. Dit zou bijvoorbeeld kunnen door deze doelgroep datgene te bieden wat Rotterdam aantrekkelijk maakt: Water Vrij uitzicht Ruimtelijk gevoel Mogelijkheden hiervoor liggen aan de kades van Coolhaven (Provisoriumlocatie), Parkhaven (Parkhavenstrook) en Maas (Parkkade). Tot slot moet wel vermeld worden dat de binnenstad ook op deze doelgroepen inspeelt, door voornamelijk hoogbouwprojecten. - Rond de Rochussenstraat worden kansen gezien om gezinnen te laten wonen. Huidige sterke punten zijn: Culturele omgeving door de diverse musea Veel voorzieningen Het Park (wel is een betere verbinding met Het Park en de rivier gewenst) - Het Park in huidige vorm wordt sterk gewaardeerd. Veranderingen worden daarom niet wenselijk geacht. Wel wordt het belangrijk gevonden dat Het Park vooral vanuit de wijken Middelland en Oude Westen goed bereikbaar is. 5
-
-
-
-
De wijken Middelland en Oude Westen kampen met een imagoprobleem (urban jungle). Voor sommige doelgroepen kunnen deze wijken juist erg aantrekkelijk zijn, maar door het imagoprobleem mijden veel huizenzoekers de wijken. Maar heel weinig mensen weten dat sommige tuinen 20 à 30 meter diep zijn. Dit zou erg aantrekkelijk kunnen zijn voor mensen met kinderen, maar ook voor de creative class. De Noorse kerk heeft geregeld activiteiten, waaronder kerkdiensten, trouwerijen, concerten et cetera. Vanwege de beperkte eigen parkeergelegenheid kent de Noorse kerk geregeld een parkeerprobleem. Daardoor zijn de bezoekers gedwongen hun auto te parken rond het Park of in de parkeergarage van het Erasmus MC. Vanwege de onveiligheid parkeren veel bezoekers van de Noorse Kerk doorgaans hun auto niet rond het Park, maar in de parkeergarage van het Erasmus MC. Het Esso benzinestation aan de ‘s-Gravendijkwal trekt vergeleken met alle andere Esso-stations in Nederland de meeste criminaliteit aan. Mogelijk komt dit doordat het benzinestation centraal gelegen is aan één van de belangrijkste doorgaande verbindingswegen binnen Rotterdam. Het Erasmus MC is nu vooral intern gericht; meerdere functies in het Erasmus MC zouden deze interne gerichtheid kunnen doorbreken. Starters op de woningmarkt zijn meer betrokken bij de buurt/wijk dan studenten. Daarom meer inzetten op starterswoningen dan studentenhuisvesting. Rond de Nieuwe Binnenweg wordt gedacht om in te zetten op studenten; zij geven reuring aan de omgeving.
Ronde 2 Wonen - Het is gewenst om studenten en starters op het Coolhaveneiland te behouden, waarbij vooral aan de randen van het Coolhaveneiland wordt ingezet op het verbreden van woningtypologieën. - Veel huidig aanbod op het Coolhaveneiland van: Woon- en werkruimten Woningen voor starters en afgestudeerden Hiermee rekening houden tijdens de planontwikkeling. - Vanuit het medisch cluster en het creatieve cluster combineren van kansen. - Behoefte aan woningen voor korte verblijven (2 à 3 kamerappartement) voor medisch personeel dat ver weg woont. - Veel mogelijkheden worden gezien voor ‘short stay’ (pied-à-terre), bijvoorbeeld voor: Werknemers die bijvoorbeeld twee dagen in de week aanwezig zijn op het Erasmus MC. Bezoekers van (buitenlandse) patiënten die van ver moeten komen. (Buitenlandse) onderzoekers die een korte tijd aanwezig zijn op het Erasmus MC. Een interessante locatie voor ‘short stay’ is het pand aan de westkant van de Parksluizen, de voormalige Machinistenschool of de Provisoriumlocatie. - Op de Provisoriumlocatie zou een goed woonmilieu gecreëerd kunnen worden voor starters. Deze doelgroep draagt tevens bij aan levendigheid in het gebied. - Sommige afdelingen in het Erasmus MC zijn steeds meer afhankelijk van buitenlandse werknemers. Aandachtspunt is dat met deze doelgroep in de toekomst steeds meer rekening moet worden gehouden. - Wonen voor buitenlandse werknemers vergt een andere aanpak, onder andere met betrekking tot de informatievoorziening. Als voorbeeld is genoemd het informatiecentrum op de Goudsesingel. Hier kunnen mensen terecht voor vragen met betrekking tot huisvesting, werken et cetera. - Streven naar Erasmus MC als kennismagneet Erasmus MC-Hoboken heeft voor (buitenlandse) specialisten/ studenten veel te bieden op het gebied van wonen, werken, leisure en leren. De grote (internationale) aantrekkingskracht die hiervan uitgaat bepaalt een belangrijk deel van de identiteit van Erasmus MC-Hoboken. - Veel studenten van de Hogeschool Rotterdam en de Erasmus Universiteit wonen nog thuis. Dit zou kunnen komen door een negatief imago dat Rotterdam heeft ten aanzien van bepaalde zaken die studenten belangrijk vinden. Een kans wordt gezien om studenten naar de stad te lokken met aantrekkelijke studentenhuisvesting en goede voorzieningen. - Belangrijk is om rekening te houden met het spanningsveld tussen studenten en bewoners. Het is daarom gewenst om de studenten niet teveel over de wijken te spreiden. Het ideaalbeeld is om in sommige buurten meer studenten te laten wonen en in andere buurten minder. Zodoende blijven sommige buurten ook interessant genoeg voor meer kapitaalkrachtige mensen. 6
-
-
-
-
-
Woningzoekers in het gebied Erasmus MC-Hoboken zoeken stedelijk woonmilieus; daarom is het wenselijk de stedelijke woonmilieus zoveel mogelijk te versterken. Er is vooral behoefte aan bereikbare koop. De locaties rond de ‘s-Gravendijkwal zijn vanwege de luchtkwaliteit minder geschikt voor woningbouw; daarom in de wijken Middelland en Oude Westen zoeken naar mogelijkheden voor renovatie/nieuwbouw. Kijken naar de mogelijkheden om ZZP’ers (Zelfstandigen Zonder Personeel) aantrekkelijke ruimtes te bieden. Teveel starters en studenten in de wijken Middelland en Oude Westen maken de wijken uniform; daarom streven naar woningen in diverse prijsklassen. In sommige delen van de wijken Middelland en Oude Westen loopt de huizenverkoop slecht. De wijken kampen met een slecht imago en de uitstraling van sommige delen van de buurt valt tegen (met name in de delen waar in de jaren zeventig stadsvernieuwing heeft plaatsgevonden). De wijken Middelland en Oude Westen zijn nu al vrij kinderrijk. Om de wijk meer aantrekkelijker te maken voor gezinnen met kinderen extra inzetten op omgevingskwaliteit en goede voorzieningen. Het is belangrijk de kansen te benutten die de waterlocaties bieden (Coolhaven en Parkhaven). Bijvoorbeeld: wonen aan en/of op het water. Verschillende nichemarkten worden interessant gevonden: Pied-à-terre Woon-werk woningen Woningen voor hoge inkomens Familiehuis Studenten- en starterswoningen Levensloopbestendige woningen Om deze nichemarkten goed te bedienen zijn goede bijbehorende voorzieningen noodzakelijk. De Westzeedijk, Rochussenstraat en ‘s-Gravendijkwal worden gezien als verkeersriolen en daarmee vormen deze wegen de ‘muren’ van Erasmus MC. Belangrijk aandachtspunt is dat Erasmus MC-Hoboken ook voldoende wordt aangesloten op de wijken Middelland en Oude Westen. Het accent ligt nu vrij vaak op de Westzeedijk als barrière, terwijl ook de Rochussenstraat vaak als barrière wordt ervaren.
7
Beknopt verslag werktafel Economie Ronde 1 Economie Gemêleerd gezelschap aan tafel met vertegenwoordigers van Erasmus MC, midgetgolfbaan, projectontwikkelaar, gemeentelijke diensten, programmamanager Student City, deelgemeente, Kamer van Koophandel en woningbouwcorporatie. Iedereen stelt zich voor en benoemt de plus- en minpunten van het gebied gekoppeld aan de persoonlijke ambities. Dit levert de volgende gedachten en uitspraken op: -
-
-
Voor Erasmus MC zijn een optimale bedrijfsvoering en groei belangrijke ambities voor de nabije toekomst. Bereikbaarheid van zowel het hele gebied als het medisch centrum is een punt van aandacht. De aanwezige (vooral fysieke) barrières zijn een belemmering voor ontwikkeling in brede zin. Erasmus MC is een eiland in het gebied, zowel fysiek als gevoelsmatig. Deelgemeente Delfshaven stelt zich ten doel mogelijkheden te faciliteren en kansen te benutten. De midgetgolfbaan en de aanpalende horeca aan de Parkhavenstrook trekken op jaarbasis een half miljoen bezoekers. Deze mensen zijn vooral afkomstig uit Rotterdam en de nabije regio en behoren tot de midden- en lagere inkomensgroepen. De prominent aanwezige verkeersaders in het gebied hebben een spilfunctie. Enerzijds als barrière en duidelijke afscheiding, anderzijds als aanvoerroute voor bezoekers van het gebied. Ruimte creëren voor de groei van Erasmus MC is belangrijk. Momenteel zijn er ongeveer 30 medisch-economische initiatieven en bedrijven en dit aantal is groeiende. Ontegenzeggelijk pluspunt van het Erasmus MC is de ligging midden in de stad. Erasmus MC is een complete stad in de stad. Alle functies zijn aanwezig. Dit biedt voor- en nadelen. Het Erasmus MC heeft de stad niet altijd nodig, maar is er tegelijkertijd ook volledig van afhankelijk. Deze tweestrijd blijkt bij veel ontwikkelingen. Mobiliteitsmanagement om het gebied bereikbaar te houden is essentieel. Anders loopt alles muurvast. Integraal denken en vernieuwende oplossingen zijn gewenst. Het Nimby-gedrag (Not In My Backyard) van belanghebbenden kan een bedreiging zijn voor de gebiedsontwikkeling. Het beter benutten van de kansen die het water (Coolhaven, Parkhaven) biedt is belangrijk. De economische meerwaarde die het gebied in potentie in zich heeft, moet benut worden. De goede inpassing en benutting van verkeersaders verdient aandacht. Overkluizing van de ‘s-Gravendijkwal is een optie. Dit beperkt de overlast en leidt bovendien tot flinke ruimtewinst. Het Erasmus MC heeft een grote economische betekenis voor Rotterdam en in het bijzonder voor het gebied Erasmus MC-Hoboken. Dit kan niet genoeg benadrukt worden. Tegelijkertijd is het een geïsoleerde burcht die ontoegankelijkheid uitstraalt en dit in verschillende opzichten ook daadwerkelijk is. Het woonklimaat moet verbeterd worden.
Discussie Het tweede deel bestaat uit een ‘plenaire’ discussie waarin geprobeerd wordt de informatie uit het vorige deel gevat te krijgen in thema’s en oplossingsrichtingen. Bereikbaarheid en barrières staan centraal. Blokkades opheffen, zowel fysiek als economisch, is hierbij zeer belangrijk. Het ‘openbreken’ en toegankelijker maken van het Erasmus MC, en het doorbreken en overkluizen van de verkeersaders kunnen hierbij helpen. Een open visie van het medisch centrum is hierbij essentieel. Ook de Coolhaven nadrukkelijk betrekken bij de gebiedsontwikkeling is van belang. Belangrijke punten: -
Verbindingen leggen op fysiek en economisch vlak. Versterken van de aanwezige economische krachten en mogelijkheden. Verbinden en verknopen. Toeristische functie kan wellicht verbeterd worden. Programmering in het Park.
-
Erasmus MC psychologisch en fysiek openbreken. Burchtwerking tegengaan. Het gebied toegankelijk maken. Met een loop- of fietsroute mensen het gebied in verleiden. Ook kleine bedrijvigheid kan dit stimuleren. 8
-
Mobiliteitsmanagement op integraal niveau inzetten. Onorthodoxe oplossingen kunnen hierbij helpen. Een OV-verbinding langs alle markante punten in het gebied, overkluizing wegen e.d.. Dit kan de bereikbaarheid verbeteren c.q. verdere onbereikbaarheid voorkomen. Tegelijkertijd kan dit een oplossing zijn voor de dominante aanwezigheid van massale verkeersstromen.
Ronde 2 Economie Vertegenwoordigers van bewonersvereniging, projectontwikkelaar, woningbouwcorporatie, Hogeschool Rotterdam, Erasmus MC, deelgemeenten en gemeentelijke diensten vormen de bezetting van de tweede ronde Economie. Na een kort voorstelrondje komen de plus- en minpunten van het gebied ter sprake. Dit levert de volgende gedachten en uitspraken op: -
-
In potentie is het gebied een goede verblijfplaats. De potenties worden alleen onvoldoende benut. Het terugdringen van instellingen voor maatschappelijke opvang, nu gevestigd in woonpanden, is belangrijk. De woonfunctie kan hierdoor vergroot worden. Denk aan de monumentale panden aan de Mathenesserlaan en de Nieuwe Binnenweg De ruimte voor bedrijvigheid moet beter benut worden. Belangrijk hierbij is dat er een goede mix ontstaat waarbij de functies geen concurrentie met elkaar aangaan. Spreiding is van belang. Kleinschalige economische bedrijvigheid in de woonwijken staat voorop. De wijken in het gebied hebben verschillende, uiteenlopende en tegenstrijdige imago’s, zowel negatief als positief. Het solistische optreden van Erasmus MC als belangrijkste speler in het gebied valt op. Ambitie is om de huisvesting van middeninkomens in de west-flank van het plangebied Erasmus MC-Hoboken te versterken. Het gebied kent sterk contrasterende identiteiten. De locaties van de Hogeschool Rotterdam ondervinden dit aan den lijve. Het Erasmus MC wil een stadsziekenhuis zijn van de stad, voor de stad. Tegelijkertijd is de onderzoeksfunctie van het universitaire ziekenhuis van belang. Bereikbaarheid en parkeren is een zorgpunt dat alle aandacht verdient. Het gebied is wellicht economisch te kwetsbaar door de focus op medisch bedrijvigheid. Tegenargument is dat medische bedrijvigheid relatief conjunctuurongevoelig is. Zorg is immers altijd nodig, ongeacht het economische tij.
Discussie Alle noodzakelijke economische functies zijn aanwezig. Het schort alleen aan de bekendheid en profilering. Een marketing en PR aanpak kan hierin wellicht verandering brengen. Dit moet gekoppeld worden aan fysieke ontwikkeling Versnippering op velerlei vlakken is een probleem. Een coherent beeld ontbreekt. Dit biedt kansen en bedreigingen. Het soms negatieve imago doet geen recht aan de economische potentie. Slim economisch denken is van belang om hierin een inhaalslag te kunnen maken. Kleine hoogwaardige medisch bedrijvigheid gelieerd aan het Erasmus MC kan een oplossing zijn. Het Erasmus MC vreest dat er te weinig plek is. De fysieke nabijheid van het Erasmus MC is belangrijk voor veel medische bedrijven. De promovendus zit graag bij zijn promotor. Schieveen is te ver weg om een serieus alternatief te kunnen vormen voor Erasmus MC en omgeving als het gaat om hoogwaardige medische bedrijvigheid. De wijken Oude Westen en Middelland hebben veel potentiële woon/werkpanden. Dit kan verder uitgebouwd worden. De aanwezigen vinden het niet verstandig op het grondgebied van het Erasmus MC nieuwe bedrijvigheid toe te voegen. Zij pleiten ervoor de bedrijvigheid die aanwezig is in de omringende wijken beter bekend te maken bij de gebruikers van het gebied. Veel werknemers in het gebied, voornamelijk van het Erasmus MC, hebben geen of weinig binding met het gebied. Dit moet versterkt worden omdat het potentieel enorm is (12 à 13 duizend werknemers). Het Erasmus MC wordt ervaren als een barrière voor verbindingen, hoewel ook genoemd wordt dat er gemakkelijk omheen gefietst en gereden kan worden. Als de routing beter wordt, is de barrièrewerking al een stuk minder. Eventuele nieuwe economische functies mogen niet botsen met de aanwezige. Goede coördinatie is op dit punt van groot belang. 9
Beknopt verslag Verbindingen en Verblijfplaatsen Ronde 1: Coolhaven Onder leiding van Gijs van den Boomen en Annemiek Bongers worden de knelpunten, pluspunten en kansen in het gebied benoemd en bediscussieerd. Dat levert de volgende meningen en wensen op: -
De aanhaking naar de stad heeft aandacht nodig. Letten op gezondheidsaspecten in het kader van de ruimtelijke ontwikkeling. Doorsteekbaarheid voor voetgangers moet goed geregeld worden. De vernieuwing van het Erasmus MC is een verrijking voor het gebied: kwaliteitsuitstraling. De verbindingen met het centrum en richting Delfshaven, en de verbindingen in het gebied optimaliseren, ook qua veiligheid. Mogelijkheid ruimte te creëren voor leerwerkplaatsen studenten. Een belemmering voor de ontwikkeling van het gebied zijn de aanwezige barrières. Kwaliteit openbare ruimte behoeft verbetering. Er is geen sprake van stedelijk weefsel. Erasmus MC-Hoboken bestaat uit stukken met weinig connectie: losse stukken die samen geen stad maken. Er moet meer synergie komen. De stad moet buiten water en groen gehouden worden. Benutten van het water en de waterkant Coolhaven. Studentenhuisvesting en huisvesting personeel Erasmus MC biedt kansen voor het gebied. Oppassen dat er geen zee van geparkeerde auto’s ontstaat in de toekomst.
Na de vraag waar ‘het goud’ van het gebied ligt, ontspint zich een discussie waarin de kades van het gebied worden genoemd als ideaal verblijfsgebied dat zich leent voor kleinschalige horeca. Ook kunnen de kades een functie vervullen als alternatieve, rustige route voor fietsers en voetgangers. Men vraagt zich echter af hoe die kades vanuit het gebied op een veilige, prettige manier bereikt kunnen worden. Aan de orde komen verbindingen over water en de mogelijkheid van een watertaxisteiger in de Coolhaven. Rob Bekenkamp (Doorbraak, Bureau voor Stedelijke Vernieuwing ) biedt aan een overleg te organiseren over de relatie water/haven/kades in het Coolhavengebied. De aanwezigen ontvangen t.z.t. een uitnodiging. -
De Noord-Zuidverbinding loopt stuk op het Eneco-gebouw, een visueel obstakel dat maakt dat de stad voor het gevoel ophoudt bij de Rochussenstraat. Noodzaak om creatief na te denken over het slechten van barrières. De oversteekbaarheid van de ’s-Gravendijkwal moet verbeterd worden. B.O.O.G., de Bewoners- en Ontwikkelings Organisatie ’s-Gravendijkwal, beijvert zich voor overkapping en uitgraving van de tunneltraverse aan de ’s-Gravendijkwal.
Martin Schutte (HRO/Kenniskring Transurban) zal de aanwezigen een uitnodiging sturen om verder te praten over het gebied rond de GEB-driehoek, over de openbare ruimte, de relaties met Middelland, het Erasmus MC en de Coolhaven. -
Het zou jammer zijn om in het Provisoriumgebied alleen woningen te plannen; kleine bedrijven verrijken het gebied. Aandacht voor de luchtkwaliteit Provisoriumgebied. Het Provisoriumgebied heeft een goede verbinding nodig met Erasmus MC. Erasmus MC is niet van plan een winkel- of zorgboulevard te ontwikkelen, maar zal zich beperken tot locatiegebonden activiteiten. Het probleem van Rotterdam is: we willen alles overal. Oppassen met brengen van horeca en winkels in nieuw gebied, omdat die activiteiten op korte afstand al te vinden zijn. Waarom eigenlijk veranderen? Kan het gebied niet blijven zoals het is? Het oversteken van de barrière Westzeedijk kan aantrekkelijker gemaakt worden. Ook langs de dijk fietsen wordt als onplezierig ervaren. Waarom geen nieuwe plint maken langs de Westzeedijk: voorbeeld Kunsthal. 10
-
Latere uitbreiding Erasmus MC richting Westzeedijk is een optie.
-
De heer Van Uffen (Stadswonen) nodigt aanwezigen uit voor een verdere discussie. Ook aan hem zullen de e-mailadressen worden gezonden van de aanwezigen.
Ronde 2: Parkhaven Ook tijdens de tweede sessie i een grote verscheidenheid aan stakeholders uit het gebied vertegenwoordigd. Juist die verscheidenheid aan gesprekspartners maakt dat het gebied in al zijn veelzijdigheid wordt besproken. De discussie leidt tot de volgende aandachtspunten en ideeën: -
-
Het gebied moet vriendelijker worden qua verbindingen. De Noorse kerk trekt ruim 13.000 bezoekers per jaar, maar beschikt over slechts een handvol parkeerplaatsen. Het parkeerprobleem is voor hen groot. De criminaliteit in het Park moet worden aangepakt. Hoboken is nog steeds ‘einde stad’. Bezoekers en patiënten van Erasmus MC moeten geleid worden naar het Park. Een betere ontsluiting is noodzaak. De strook Parkhaven trekt jaarlijks een half miljoen bezoekers; naar gebleken is zijn daar weinig patiënten en andere bezoekers van Erasmus MC bij. Voor hen zijn er te veel barrières om ter plaatse te komen. Om barrières als ’s-Gravendijkwal en Westzeedijk te slechten moeten er overduidelijke redenen zijn. Barrières leiden er wel toe dat sommige delen geïsoleerd liggen. Het Provisorium is een solitaire plek. De Parkhaven is een deel van de vaarweg en moet dat blijven. Kans: creatieve invulling van de ligplaatsen langs de oever. Water gebruiken om ontsluiting te maken voor patiënten/bezoekers door een combinatie van aanlegplaats en verbinding naar Erasmus MC: float & ride. Idee voor het Provisorium-gebied. Parkhaven beter bereikbaar maken voor de bewoners in het gebied. Niet bouwen in het groen. Het oude Esso-station wordt gesloopt en vervangen door een kwalitatief hoogwaardig station dat een verzorgende functie krijgt voor de omgeving. Criminaliteit is grootste zorg, en een uitdaging om dit onder controle te krijgen.
-
Nagekomen opmerking over het Esso-station: Is er op deze plek een pompstation nodig? Waarom niet alle pompstation langs de ring of bijvoorbeeld integreren in een gebouw zoals de Shell-pomp Hofplein? N.B. nagekomen opmerkingen en ideeën kunnen tijdens de Charrette worden ingebracht.
-
Overdekken ’s-Gravendijkwal: dan komt Erasmus MC aan het water en kan het de allure krijgen die het wenst. Ander voordeel: Provisorium en Erasmus MC hebben aan die zijde geen dichte muren nodig in verband met het fijnstof. Herstellen verbinding van de 's-Gravendijkwal met het park en de rivier. Ondertunneling 'sGravendijkwal kan het groene karakter, de 'Groene Laan', worden versterkt. De missing link hierbij ligt in het deel ter hoogte van het EMC. Het inzetten op een stevige, robuuste groenstructuur aan weerszijden van de 's-Gravendijkwal ligt daarbij voor de hand. De hoofdgroenstructuur van het westelijk stadsdeel wordt daarmee versterkt. Een gedeeltelijke overkluizing van het Drooglever Fortuynplein en de Westzeedijk maakt het gebied ook interessant voor langzaam verkeer. Overkluizing is van groot economisch belang voor Rotterdam, het verdient zich terug. De rand van het Park aan de zijde van de Parkhaven voorzien van een woonwand; de beste parken zijn die waaraan gewoond wordt. Ook de kades worden zo aantrekkelijker. Er ontstaat een flaneerboulevard vanuit het Scheepvaartkwartier naar de Coolhaven. Het is een gemiste kans als hier niet kan worden gewoond aan het water. Een campus maken van het Park brengt activiteit en levert een beheerder op. Als er niet gewoond kan worden in het Park is de vestiging van een instituut een optie.
-
-
-
11
-
-
Het Park is iets om trots op te zijn, daar wil je gasten ook in laten delen. Wonen en een campus zijn juist ongeschikt. Voeg een mooi gebouw met een bijzondere functie dat interessant is voor een breed publiek. Betere parkprogrammering, leer van elders: bv. Hyde Park. Verkeersriolen moeten worden dichtgemaakt. Het is aan te bevelen het Erasmus MC over de Westzeedijk heen te bouwen. Zorg ervoor dat het Provisorium een parkeergelegenheid krijgt. Het is noodzakelijk duidelijke routes te creëren naar het Park en de attracties in het Park, ook vanuit Delfshaven, Lloydkwartier en Müllerpier. De Westzeedijk vormt voor voetgangers niet echt een probleem. Er zijn goede oversteekplaatsen. Parkeergarage Erasmus MC voelt niet veilig. Het Park voelt onveilig voor wandelaars. De vier entrees tot het Park moeten meer gezicht krijgen. Verlichting en bewegwijzering Park verbeteren is dringend nodig. Het onderhoudsbudget van het Park laat geen hoger beheersniveau toe. Park moet functie krijgen als sportgebied. Sauna en sportschool trekken ook ’s avonds publiek; veiligheid vergrotend.
12
Plenaire discussie naar aanleiding van de belangrijkste bevindingen Wonen - De mogelijkheden van wonen binnen het gebied van Erasmus MC (bijvoorbeeld aan de Westzeedijk) kunnen pas worden bezien na de vernieuwingsoperatie. - Zoeken naar mogelijkheden voor ZZP’ers om wonen en werkruimtes aan elkaar te koppelen. - De corporaties hebben moeite om wijken van kleur te doen verschieten. Het is vooral moeilijk om de doelgroepen te bereiken. - Gentrification bied mogelijkheden voor de wijken Middelland en het Oude Westen. Bij gentrification gaat het om de opwaardering van een buurt of stadsdeel op sociaal, cultureel en economisch gebied. De herwaardering van het stadsdeel gaat gepaard met een stijging van de prijzen voor onroerend goed. - Om meer differentiatie na te streven heeft de ontwikkeling van clusters meer effect dan individuele kleine projecten. Hiermee is vooral ervaring opgedaan op het Coolhaveneiland. - Het is van belang om de mogelijkheden die het water van de Coolhaven en Parkhaven bieden goed te benutten. - Aandachtspunt is de criminaliteit van het benzinestation aan de s’-Gravendijkwal. - Voor de Provisoriumlocatie is het van belang dat er een goede mix wordt gevonden tussen wonen en werken, waarbij vooral de maaiveldfunctie essentieel is voor leefbaarheid.
Verbindingen en verblijfsplaatsen - Campus aan de Maas: De parkeerhavenstrook ontwikkelen als woongebied voor studenten met bijbehorende voorzieningen. Samen met het Erasmus MC en het Park vormt dit samen de Campus aan de Maas. Het concept van een Campus aan de Maas is daarmee een goed voorbeeld van ‘out of the box’ denken. - Er wordt verschillend gedacht over de barrièrewerking van de Westzeedijk. Naast het oversteken van de Westzeedijk, wordt ook de route langs de Zeedijk soms als onprettig ervaren. Dit punt blijft een discussiepunt en zal nader moeten worden bekeken. - De Westzeedijk, Rochussenstraat en ‘s-Gravendijkwal dienen vooral als verkeersriool. Daarmee vormen deze wegen de belangrijkste muren rond het Erasmus MC. - Het Park moet dienen als groene long voor de directe omgeving. - Overkluizing van de ‘s-Gravendijkwal vormt een interessante optie om de bereikbaarheid en de leefbaarheid van de directe omgeving te verbeteren.
Economie - Om de verbindingen te verbeteren binnen en rondom de GEB-driehoek, heeft de Hogeschool Rotterdam aangeboden om een discussiebijeenkomst te organiseren. - De Coolhavenkades worden onvoldoende benut. Dit zou een goede kans kunnen zijn om het gebied aantrekkelijker te maken. Op deze manier ontstaat ook de mogelijkheid om een ‘rondje Delfshaven’ te lopen. - Een belangrijk issue vormt het toevoegen en (beter) benutten van bedrijfsruimten. De vraag is welke bijdrage de stakeholders hierbij kunnen leveren.
Informatie: dS+V, Bureau Projectmanagement / Projecten Postbus 6699 3002 AR Rotterdam
Bezoekadres: Galvanistraat 15 Europoint II, 10e verdieping 3029 AD Rotterdam
E-mail: i.vandermast@dsv.rotterdam.nl www.dsv.rotterdam.nl ima@boulevardnet.nl
13