Balans magazine 1 2015 by BeeldinZicht

28 e jaargang

dec 2014/jan 2015

Uitgave van Ouder vereniging Balans

m a g a z i n e

tijdschr if t over ontwikkelingsstoornissen bij leren en/of gedrag

Brussen tekenen luchtkastelen

r rg en de

Dyslexie: â&#x20AC;&#x2DC;Zorgenkindâ&#x20AC;&#x2122; in 2015?

ADHD: wel of geen medicatie?

V er

Misvattingen over de WMO

27 t/m 31 januari 2015 Jaarbeurs Utrecht Vraag je gratis toegangsbadge aan via onze site & bezoek de Pica-stand (A036) in hal 9!

Esther van de Ven

NIEUW SPEL VAN DE COOLE KIKKER!

AUTISME IN HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS

Steeds meer studenten met autisme volgen een mbo-opleiding. Het mbo staat voor de uitdaging om deze groep studenten onderwijs te bieden dat passend is. Onderwijs dat inzet op mogelijkheden en talenten en tegelijkertijd inhoud geeft aan de begeleiding van de individuele ondersteuningsbehoefte. Dat vraagt niet alleen

AUTISME IN HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS

Studenten met autisme verwerken informatie anders en hebben daardoor meer behoefte aan duidelijkheid, voorspelbaarheid en concrete aansturing dan andere studenten. Dit botst met de nadruk die het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) legt op het vermogen tot zelfreflectie, zelfstandigheid en flexibiliteit van studenten.

om kennis van autisme, maar ook van de consequenties van autisme voor het volgen van beroepsonderwijs. Dit boek beschrijft herkenbare knelpunten en biedt praktische handvatten om daarmee om te gaan. Eenvoudige ingrepen, die vaak een verrassend positief effect hebben. Dit boek is bedoeld voor begeleiders, docenten en zorgcoördinatoren in het mbo, die te maken hebben met studenten met autisme. In het voortgezet onderwijs kan het boek ingezet worden ter voorbereiding op de overstap naar het mbo. Ook voor ouders kan het boek een bron van informatie zijn over de gang van zaken én de mogelijkheden op de school.

Esther van de Ven is specialist mbo & autisme. De interesse in autisme is ontstaan toen zij zelf nog voor de klas stond. Sinds 2007 komt de passie voor autisme én onderwijs samen in haar bedrijf Autisme in Beeld. Het is haar missie om mbo-studenten met autisme zo zelfstandig mogelijk hun opleiding te laten volgen, met oog voor de individuele ondersteuningsbehoefte. Kennisoverdracht aan scholen en begeleidende instanties is daar een belangrijk onderdeel van.

Esther van de Ven

AUTISME IN HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS Praktische gids voor begeleiders, docenten en zorgcoördinatoren

NUR 840

pica omslag Autisme in het middelbaar onderwijs.indd 1

06/11/14 11:08

Nieuw! Een vrolijk bordspel voor kinderen die alleen maar denken aan wat er mis kan gaan. Met dit kleurrijke Coole Kikker-spel leren ze de faalangstige, pieker- en dwanggedachtes uit de donderwolkjes te veranderen in opkikkertjes.

Steeds meer studenten met autisme volgen een mbo-opleiding. Dit boek is gebaseerd op ervaringen uit de mbo-praktijk.

Bordspel in doos | 2-6 spelers | speelduur: 20-25 min. | 8-88 jaar | € 64,50 (geen verzendkosten)

Paperback | 152 pagina’s | ISBN 9789491806346 € 17,95

Nieuwe Hulpwaaier:

Oplossingsgericht

Ben Furman

Ik ben trots op je! Oplossingsgericht communiceren voor ouders en professionals

Ik ben trots op je!

In deze uitgave, gebaseerd op de principes van Kids’ Skills, vertelt Ben Furman welke vaardigheden ouders en andere – al dan niet professionele – opvoeders, nodig hebben om oplossingsgericht te communiceren met kinderen. Met de zeer bruikbare hulpmiddelen, tips en sprekende voorbeelden in dit boek zal het contact tussen jou en het kind verbeteren, waardoor jullie op een positievere manier met elkaar leren omgaan. De onderwerpen die in vijf hoofdstukken aan de orde komen, zijn: • Complimenteren en aanmoedigen, het geven van positieve feedback. • Communiceren met kinderen in situaties waarin je iets van het kind wilt. • Het versterken van de samenwerking tussen volwassenen rondom het kind. • Niet denken in problemen, maar in vaardigheden die aangeleerd of verbeterd moeten worden. • Het kind coachen bij het nemen van verantwoordelijkheid voor zijn of haar daden.

Goed gedaan!

Knap van je!

Je bent een schat!

nur

Nieuwe kauwsieraden

Ben Furman

Ik ben trots

op je! Oplossingsgericht communiceren voor ouders en professionals

847

Vergroot je zelfvertrouwen en ontdek dat opvoeden nog leuker kan zijn!

pica

Ik ben trots op je_def.indd 1

08-maart-2012 08-maart-2012 14:58

De Hulpwaaier Dyscalculie is een handig naslagwerk voor scholen, professionals of voor gebruik thuis. Stevige waaier | 116 pagina’s | € 14,95

De stoere sieraden van Chewigem komen tegemoet aan de kauwbehoefte die sommige kinderen hebben. Kauwen werkt spanningregulerend en concentratieverhogend.

112 pagina’s | Paperback ISBN 9789077671726 | € 16,95

Veilige FDA-siliconen | vanaf 3 jaar | € 19,90

Voor meer info of bestellen:

www.uitgeverijpica.nl

o! eur 5 af 3 d) van erlan g ed din zen nen N r e v bin tis Gra Alleen (

Inhoud

‘Wat heb jíj nodig?’

december 2014/ januari 2015

‘Wat heb je nodig?’ De vraag van ‘n docent aan ‘n leerling kwam langs als voorbeeld tijdens de conferentie van de Stichting KinderrechtenNU. Thema was de naleving van het Verdrag voor de Rechten van het Kind, door de VN precies 25 jaar geleden geïnitieerd. ‘Wat heb je nodig?’ Het is een vraag die veel kwaliteiten insluit. Als vragensteller toon je onder meer betrokkenheid bij het welzijn van het kind. Exact diezelfde vraag komt terug in een van de artikelen in dit magazine, in de reportage over de brussen. Het feit dat-ie wordt gesteld is al fijn, lees je er tussen de regels door. Al weet je, zo jong als je bent, misschien niet eens het antwoord te formuleren. Er wordt wel interesse in jóu getoond. Sterker: er wordt een relatie gelegd. En om die relatie draait alles. Zeker in het leven van de Balans-ouders en hun kinderen. Verankerde relaties binnen onderwijs en zorg zijn van wezenlijk belang om evenwicht te vinden in de speciale behoeften van de kinderen enerzijds en hetgeen de maatschappij kan bieden anderzijds. Juist daarom in dit nummer extra aandacht voor de Jeugdzorgtransitie, die per januari ingaat. Zo bieden we uitleg met betrekking tot eventuele misvattingen over de WMO; vele artikelen ademen het belang van de juiste zorg, op de juiste plek voor dit specifieke kind. Want: door de transitie moeten nieuwe relaties worden aangegaan. Neem die met gemeenteambtenaren als voorbeeld. Meer dan ooit gaan zij het verschil maken in het leven van kwetsbare

ONDERWIJS

De stem van thuiszitters Drie kinderen geportretteerd 31

kinderen; heeft wat zij doen vanaf januari daadwerkelijk impact. Dat vraagt om een

Therapie bij diagnose

denken in budgetten, meer in ‘Wat heeft dit

Over Passende Zorg 25

kind op dit moment nodig?’ Hopelijk ontstaan er nieuwe relaties, die voor ouders

Dyslexiezorg vanaf 2015 Met Ria Kleijnen 44 DE LEZING

ZORG

overheid. Kort samengevat in: minder

bewustwordingsslag bij de gemeentelijke

INTERVIEW

WETENSCHAP

ADHD-therapie Met/zonder medicatie 8 REPORTAGE

Brussen tekenen luchtkastelen

& kinderen een beter perspectief op de

Bewegen is leren Over loyaliteit en

toekomst bieden. En die wensen wij u allen

Relatie ballen & rekenen 40

toe voor 2015. Schouders er onder... samen

schaamte 20

sterk!

WORKSHOP

Beatrice Keunen

Taalvaardig door drama-les 48

Hoofdredacteur (a.i.)

ELKE MAAND

Balans Actueel 4 Gastcolumn: vader Mattijs 13 Bij ons thuis 16 Onderwijsjurist Katinka Slump 35 In Vertrouwen 36 De politiek 39 Bericht van Arga 43 Column Anouk 51 Producttest & gadgets 56 Boekenrubriek 52 Balans in ’t land 59

Speel je wijs

BALANS 1-2015

Balans Actueel Vragen? Bel ons! Voor alle vragen over extra ondersteuning binnen het onderwijs: Bel (0800) 5010 (Steunpunt Passend Onderwijs) Open: ma-vr 10.00-15.00 uur Kosten: gratis Voor alle overige vragen over ontwikkelingsstoornissen bij leren en/of gedrag: Bel (0900)2020065 (Advies – en Informatielijn, AIL) Open: ma-vr 9.30-13.00 uur Kosten: € 0,25 per minuut

Vragen? Mail ons! U kunt het contactformulier vinden via de button ‘Stel een vraag’ op al onze Steunpunten (Steunpunt Dyslexie, Steunpunt ADHD, Steunpunt Forensische Zorg en Steunpunt Passend Onderwijs) op www.balansdigitaal.nl

Impuls & Woortblind Impuls & Woortblind, zo heet vanaf januari 2015 de nieuwe vereniging voor mensen met ADHD, ADD, dyslexie en dyscalculie. De verenigingen voor volwassenen met ADHD en ADD (Impuls) en dyslexie (Woortblind) hebben hun krachten gebundeld om zich zo samen sterk te maken voor hun leden. De krachtenbundeling is een gevolg van groeiende kennis en inzichten, zowel vanuit de wetenschap als vanuit de ervaringspraktijk. Naarmate de kennis over ADHD/ADD en dyslexie en dyscalculie groeit, wordt steeds duidelijker dat er een grote overlap is. Ze komen vaak samen voor bij één persoon, of het ene gezinslid heeft AD(H)D en een ander heeft dyslexie en/of dyscalculie.

Engels voor ouders van kinderen met dyslexie Dyslexie-deskundige Rinie Hoeks verzorgt in 2015 meerdere keren een eendaagse cursus Dyslexie & Engels voor ouders van leerlingen met dyslexie uit groep 8 of de brugklas. Ingegaan wordt op het hoe en het waarom van de problemen die vooral bij de Engelse spelling een rol spelen. Ook wordt het Engelse spellingsysteem uitgelegd, het lezen en woordjes leren. De cursus wordt gegeven bij Oudervereniging Balans aan Weltevreden 4a in De Bilt. Leden betalen € 100,- per persoon; niet-leden € 175,-. Aanmelding kan via de webwinkel op www.balansdigitaal.nl

BalansKIDS en BreinPower Leden van Balans kunnen voor €18,– per jaar ook het tijdschrift BalansKIDS voor hun kind ontvangen. Ook is er een combinatie-abonnement mogelijk met het blad BreinPower voor (jong-) volwassenen met ADHD. Aanmelden: www.balansdigitaal.nl > tijdschriften, of stuur een mail naar info@balansdigitaal.nl

Balans Magazine-lezingen De volgende Balans Magazine-lezing wordt gehouden door hoogleraar Jaap Oosterlaan. Zijn gespreksthema ‘ADHD, medicatie & maatschappij’ komt aan bod in het achtergrond artikel op pagina 8. Voor meer informatie over de lezingencyclus, data en tijden: www.balansdigitaal.nl/ producten/balansnva-lezingen 4

BALANS 1-2015

Presentatie Bouw! Woensdag 21 januari is er om 19.30 uur een presentatie van ‘Bouw!’ op het landelijk bureau van Balans/NVA te De Bilt. Bouw! is een computergestuurde interventieprogramma dat is ontwikkeld om kinderen in groep 2 tot 4, die risico lopen op problemen met lezen en spellen, extra hulp te geven om te voorkomen dat ze ernstige leesproblemen krijgen. Ze worden daarbij actief ondersteund door tutors

De tutor houdt de leerling gemotiveerd

(ouders, oudere leerlingen, klassenas-

en geconcentreerd. Bouw! is ontwik-

sistenten of vrijwilligers). Bouw!

keld door de Universiteit van Amster-

bestaat uit meer dan 500 online lessen

dam. Lees meer op www.lexima.nl/

voor het adaptief aanleren, inoefenen,

bouw!

herhalen en toepassen van de leerstof,

Meer info en mogelijkheid tot aanmel-

voorzien van instructies voor de tutor.

den: www.balansdigitaal.nl

Boom Ik zit onder de boom. Deze boom is speciaal voor mij. Hij geeft mij levenskracht en brengt

Meditatie of Medicatie?

mij in serene rust.

met ADHD, die behan-

Wanneer ik tot meditatie kom, laat ik

Bögels zoekt proefpersonen voor

deling zoeken en

mijn gedachten varen.

haar wetenschappelijk onderzoek

afgelopen jaar

Wat is de essentie van het leven?

‘ADHD: Meditatie of Medicatie?’ Het

geen methylfeni-

Zijn we als mens goed voor de natuur?

gaat om de vergelijking van de

daat hebben

effectiviteit van methylfenidaat met

ingenomen.

Illustratie: Corien Bögels

Hoogleraar Orthopedagogiek Susan

die van mindfulness. Gezocht wordt

Is het leven zinvol? Is tijd relatief? Wat zou er gebeuren als ik in een

naar ouders van kinderen met

Voor meer informatie

ADHD, die samen met hun kind

en aanmelding kan

willen deelnemen aan een weten-

contact worden

en arm?

schappelijk experiment dat ‘pillen of

opgenomen met promovenda Renée

Zijn we gelukkig?

chillen’ heet. Voor dit onderzoek is

Meppelink via r.meppelink@uva.nl. Of

Een hoop vragen waarop meerdere

men op zoek naar kinderen en

kijk op de website: www.adhd-medi-

antwoorden de waarheid vertolken

jongeren van 9 tot en met 18 jaar

tatieofmedicatie.nl

ander gezin was grootgebracht? Is er wel dergelijk verschil tussen rijk

Wanneer ik mijn ogen opendoe, is alles stil. Ik heb nu nog geen antwoorden.

Zelfhulpcursus Ouderpower De cursus Ouderpower is een zelfhulpcursus voor en door ouders van pubers en adolescenten met ADHD, ODD en/ of een autisme spectrum stoornis. De cursus wordt geleid door getrainde en ervaringsdeskundige vrijwilligers die zelf al te maken hebben gehad met de puberteit van hun kinderen. Leden krijgen een aanzienlijke korting op de

De levensboom geeft spoedig antwoord op mijn vragen.

cursusprijs. De cursus bestaat uit acht bijeenkomsten van 2½ uur, die worden gegeven over een periode van ongeveer 5 maanden. In het najaar van 2014 is de cursus al in diverse regio’s van start gegaan. In januari 2015 start de cursus in Heerenveen en Leiden. Meer informatie: www.balansdigitaal.nl > producten > cursus OuderPower.

Ik weet het zeker, deze boom laat mij op een zinvolle manier naar het leven kijken. Het leven dat leuk en tijdig is. Maak er wat van, en denk altijd terug, aan de herinneringen onder deze boom. Joey Verhoef (19)

Opvoeden Per 1 januari 2015 komen er 14 nieuwe verkeersborden bij.

Dit is sinds 2006 niet meer gebeurd.

Hé pap, jullie krijgen eindelijk nieuwe picto’s!

Patricia Bouwhuis schreef een boek met korte stripverhaaltjes over haar zoon Marc, met na elk avontuur een uitleg over het onderwerp dat aan de orde kwam. Een origineel en verhelderend boek over een zoon met Asperger, www.uitgeverijpica.nl, € 18,95.

BALANS 1-2015

Balans Actueel

Studie (schuld) Balans en de zorgverzekering in 2015 stapelen Tekst: Melanie Rietbroek

lectief met Multisafe/Turien&Co.

Het is weer december, dus tijd om uw

Zorgverzekeraars Avéro Achmea en

huidige zorgverzekering eens grondig

VGZ kunnen Balans geen collectieve

onder de loep te nemen. Past uw

zorgverzekering meer aanbieden.

zorgverzekering nog wel bij uw

Speciaal voor u als lid hebben wij een

persoonlijke situatie? Balans kan u

nieuw zorgcollectief afgesloten bij

hierbij helpen. Net als vorig jaar kunt u

Delta Lloyd. Als u kiest voor deze

op onze website een overzicht vinden

zorgverzekering steunt u Balans.

van de zorgverzekeraars die in hun aanvullende pakketten een vergoeding

Verenigingspolis Balans/NVA/

geven voor ADHD-medicatie en het

Impuls bij Delta Lloyd

lidmaatschap van Balans.

Delta Lloyd biedt de leden van Balans,

Een zorgverzekering blijft uiteraard

NVA en Impuls een restitutiepolis met

altijd een persoonlijke keuze. Op de

vrije zorgkeuze. Dit betekent dat u de

website van de Nederlandse Patiënten

vrijheid heeft om zelf een zorgverlener

Consumenten Federatie (NPCF), www.

te kiezen. U krijgt 8% korting op de

npcf.nl, vindt u uitgebreide informatie

premie voor de basisverzekering en

over het kiezen van een zorgverzeke-

10% op de aanvullende verzekeringen

ring en waar u op moet letten.

en de tandartsverzekeringen. U krijgt daarnaast 3% korting als u de jaar

De basisverzekering in 2015

premie in één keer betaalt.

Eigen risico Het eigen risico wordt verhoogd naar

Premies en vergoedingen

€ 375 per verzekerde vanaf 18 jaar.

In de aanvullende verzekeringen

Wie een laag inkomen heeft, krijgt als

Compleet, Comfort en Top zijn vergoe-

compensatie zorgtoeslag. Kinderen tot

dingen opgenomen voor het lidmaat-

18 jaar kunnen nog steeds meeverze-

schap van Balans. Ook geven deze

kerd worden bij een van de ouders.

verzekeringen een vergoeding voor

Voor hen geldt geen eigen risico.

langwerkende ADHD-medicatie. Voor

Meer informatie over alle wijzigingen

deze aanvullende verzekeringen

in de basisverzekering vindt u op de

(uitgezonderd de tandartsverzekerin-

website van de Rijksoverheid:

gen) geldt geen medische selectie. Op

www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/

onze website www.balansdigitaal.nl

zorgverzekering/basisverzekering.

vindt u meer informatie over de premies en de vergoedingen. U kunt

Belangrijke veranderingen in 2015 in de

online de premie berekenen en de

zorg

verzekering van uw keuze afsluiten.

Vanaf 1 januari zijn er vier belangrijke veranderingen: in de jeugdhulp, de

Op de hoogte blijven over de zorg-

WMO, verzekerde zorg thuis en de

verzekeringen?

langdurige zorg. Meer informatie vindt

Op www.balansdigitaal.nl vindt u de

u op de website www.dezorgverandert-

laatste stand van zaken. Wilt u per

mee.nl.

e-mail op de hoogte worden gehouden? Meld u dan aan voor de gratis

Collectieve zorgverzekering 2015

nieuwsbrief (www.balansdigitaal.nl/

Per 1 januari 2015 stopt het zorgcol-

balans/gratis-nieuwsbrief).

BALANS 1-2015

Het is een groot goed dat het in Nederland mogelijk is om studies te ‘stapelen’ wanneer een leerling laag ingestroomd is in het vervolgonderwijs en gedurende dat traject ontdekt dat er een ‘hoger’ diploma nodig is voor de gewenste beroepskeuze. Met de invoering van de wet Studievoorschot (eventueel in studiejaar 2015-2016) – waarbij de basisbeurs voor studenten wordt afgeschaft en een leenstelsel wordt ingevoerd – kan daar wel een financieel probleem bijkomen. Met dit nieuwe stelsel rekent de overheid er namelijk op dat ouders een substantieel deel van de studiekosten van hun kinderen op zich nemen. Men erkent dat dit voor ‘stapelaars’ wellicht een belemmering vormt en dat zij vanwege de meerkosten van verdere studie zullen afzien. In de Memorie van Toelichting staat weliswaar dat hier rekening mee gehouden zal worden voor diverse groepen. Maar hoe dat gaat uitpakken, is nog de vraag. De coöperatie Ouderkracht voor het Kind heeft hiervoor aandacht gevraagd in een notitie aan de Kamercommissie Onderwijs van de Tweede Kamer. Tegelijk wijst de coöperatie erop dat, waar ouders en studenten meer financiële plichten krijgen, zij ook rechten moeten krijgen om erop toe te zien dat zij ‘waar voor hun geld’ krijgen. Dit teneinde een waardevol diploma te halen waarmee een baan in zicht komt die de ruimte biedt om het geleende studievoorschot af te betalen. De coöperatie wijst er ook op dat ouders op geen enkele manier betrokken zijn bij de voorbereiding van deze wet en dat deze groep, die straks een deel van de extra lasten gaat betalen, volstrekt onvoldoende geïnformeerd en betrokken is. Zie voor meer informatie www.ouderkrachtvoortkind.nl.

2015: Over het bundelen van onze kracht

r gaat een heleboel veranderen

de achterban van Balans en de NVA

Activiteiten en ondersteuning voor

in de zorg en in het onderwijs

een plan van aanpak te maken. Hierbij

kinderen en ouders

voor kinderen en jongeren met

kan het landelijk bureau ondersteu-

• ADHD-dag

een ontwikkelingsstoornis. De

ning bieden. Als u actief wilt worden,

• Dyslexiedag

gemeente waar u woont heeft de

meld u dan aan als vrijwilliger! Dit kan

• Zeilen met Visie voor vaders met

vrijheid om de jeugdhulpverlening,

via e-mailadres afdelingen@balansdigi-

kinderen en ADHD (gratis, maxi-

jeugdzorg en jeugd-GGz vorm te

taal.nl, of u kunt bellen naar Balans en

geven naar eigen inzicht en ook de

vragen naar Jorien van Leeuwen.

budgetten en de contracten zelf te verdelen. Omdat gemeenten 25 procent van het budget moeten

Wat doet Balans voor u in 2015:

mum aantal) • Zeilen met Visie voor ouders met kinderen en DCD (gratis, maximum aantal) • Zeilen met Visie voor ouders met kinderen en autisme (gratis, maxi-

bezuinigen, is het ook nu nog voor

mum aantal)

veel aanbieders onduidelijk welke

Informatie telefonisch & per mail

afspraken gemaakt gaan worden.

• steunpunten dyslexie, dyscalculie

Omdat gespecialiseerde zorg zoals de

• steunpunt passend onderwijs

Activiteiten & ondersteuning voor

GGz haar aanbod moet voorfinancie-

• informatielijn Balans (voor alle

Jongeren & jong volwassenen

ren, ontstaan er bij een aantal aanbie-

vragen over ontwikkelingsstoornis-

ders grote financiële problemen.

sen)

van de zorg voor uw kind, of merkt u

Informatie op de website & twitter

dat gemeenten niet meer contracteren

& pers

(op het gebied van ADHD, dyslexie,

• verbeterde website wordt ontwik-

AIL via de button ‘Stel een vraag’ op www.balansdigitaal.nl, gebruik als onderwerp: ‘continuïteit van zorg’. Voor ouders die invloed willen

(gratis maximum aantal, i.s.m. Hoezo Anders)

Ervaart u problemen in de continuïteit

etc.), laat dit ons dan weten aan de

• Mentorbegeleiding voor jongeren

keld in 2015 • vanaf 2015 kunnen leden ook via

• Denk Anders debatten (in heel Nederland, houd de website in de gaten, i.s.m. Hoezo Anders) • Aut There (project voor jongeren met autisme)

livestream Balans-lezingen volgen • actief op twitter

Landelijk symposium Balans

• regelmatig persberichten via de

medio oktober 2015

landelijke en regionale media

• Jaarlijks landelijk symposium Balans (korting voor Balans-leden)

uitoefenen op het zorgbeleid is het van belang om de krachten te bunde-

Balans Magazine & Balans Kids

len. Dit kan door zelf politiek actief te

• met nog meer handreikingen en

Belangenbehartiging voor ouders

worden, maar het kan ook door

informatie over ontwikkelingen in

en kinderen met ontwikkelings-

participatie in een WMO-raad of door

het onderwijs en de zorg

stoornissen Balans is actief op het gebied van

vanuit de regio’s van Balans de handen ineen te slaan en samen met

Balans Academy

politieke lobby en belangenbeharti-

• diverse trainingen en cursussen

ging van haar leden. Wij doen dit vaak

voor Balans-leden en niet-leden, het

samen met andere partijen of zelfstan-

hele jaar door

dig. In 2015 gaan we hierbij actief onze leden betrekken als het deelon-

Regionaal

derwerpen betreft waar zij expertise of

• diverse bijeenkomsten en activitei-

ervaring bij hebben.

ten door heel Nederland (zie nieuwsbrief en website) • versterking van lobbypositie en

Swanet Woldhuis, directeur Balans en NVA

ondersteuning in gemeenten en

Wij zetten ons graag samen met u in voor een verbeterde situatie voor uw kinderen, ook in 2015!

samenwerkingsverbanden

BALANS 1-2015

Professor Jaap Oosterlaan over therapie voor kinderen met ADHD:

Tekst: Riette Duynstee Fotografie: Thijs Rooimans

“ Zonder medicatie heeft de voorkeur” Het medicatiegebruik onder kinderen en jongeren met ADHD is in tien jaar tijd verviervoudigd. Hoe komt dat? En wat is de beste therapie? Wanneer heeft medicatie nut? De berichtgeving in uiteenlopende media is niet altijd eenduidig en dat brengt ouders in verwarring. Een inleidend artikel over deze complexe materie, ter introductie van de Balans Magazine-lezing door professor Jaap Oosterlaan in februari 2015.

en commissie van de Gezondheids-

zorgverleners sneller dan voorheen een diag-

raad bracht onlangs een advies uit,

nose omdat de therapie anders niet wordt

getiteld: ‘ADHD: Medicatie en Maat-

vergoed? Zolang de oorzaken van de toename

schappij’. Dit op verzoek van de

onbekend zijn, kunnen we op maatschappelijk

ministeries van VWS (Volksgezond-

niveau geen actie ondernemen om kinderen nog

heid) en SZW (Sociale zaken en

beter te helpen en kunnen ouders met vragen

werkgelegenheid). Zij vinden de

blijven zitten. Met als hoofdvraag: ‘Wat is ‘t beste

toename van het gebruik van methyl-

voor mijn kind?’

fenidaat een signaal maar willen weten waar-

van. Is de groei te wijten aan ontwikkelingen in

Kern- of nevensymptomen?

jeugdzorg, geestelijke gezondheidszorg, ar-

Jaap Oosterlaan is hoogleraar pediatrische

beidstoeleiding en onderwijs? Stellen we op

neuropsychologie bij de Vrije Universiteit

school, thuis en als maatschappij steeds hogere

Amsterdam en verbonden aan het VUmc en

eisen aan onze kinderen? Zijn scholen intolerant

AMC. Hij bestudeert de relatie tussen het

geworden en noemen ze een beweeglijke

functioneren van hersenen en gedrag bij kinde-

leerling al gauw een kind met ADHD? Geven

ren, en doet veel onderzoek naar oorzaken en

BALANS 1-2015

BM-

lezing

Bij ADHD te snel stimulantia voorgeschreven? De Gezondheidsraad schat het aantal vier- tot achttienjarigen met ADHD in Nederland op minder dan vijf procent. Een groot deel van hen hoeft volgens de multidisciplinaire richtlijnen ADHD bij kinderen en jeugdigen van het Trimbos Instituut niet met stimulantia te worden behandeld. Toch slikt 4,5 procent van alle kinderen tussen de vier en achttien jaar zogenoemde stimulantia, aldus de Gezondheidsraad. Dat percentage is dus te hoog, vindt de raad. Het vermoeden bestaat dat er te snel medicijnen worden voorgeschreven.

Er wordt volgens Oosterlaan onvoldoende gekeken of de problemen een ernstige belemmering vormen voor de ontwikkeling van het kind, én of ze zich in meerdere situaties voordoen. Oosterlaan: “Als een kind vooral op school probleemgedrag vertoont, en niet thuis of elders, dan is niet het kind het probleem, maar de situatie. Dan moet het probleem dus buiten het kind worden opgelost.” Hij kan zich vinden in de mening van de Gezondheidsraad. “Er zijn te veel kinderen die medicatie tegen ADHD slikken. Het gebruik is aan de overdreven kant.”

behandeling van ADHD. Hij werkte mee aan

nog steeds een diagnose moeten stellen, willen

voornoemd advies van de Gezondheidsraad.

ouders de therapie vergoed krijgen.’’

Hoe is het toegenomen medicijngebruik bij

Op basis van welke criteria wordt een behande-

ADHD volgens hem te verklaren? Oosterlaan: “Je

ling gestart? Oosterlaan: “De eerste vraag die je

kunt op alle vragen uit de inleiding ‘ja’ antwoor-

moet stellen is: wat is het doel van de behande-

den. Bovendien wordt er onvoldoende gekeken

ling? Is dat om de kernsymptomen van ADHD –

of de problemen ten gevolge van ADHD zich in

hyperactiviteit, impulsiviteit en concentratiepro-

meerdere situaties voordoen én of deze een

blemen – te verminderen? In dat geval kán

ernstige belemmering vormen voor de ontwikke-

medicatie een uitkomst zijn. Of is het om de

ling van het kind. Terwijl dat wel criteria zijn

mogelijke gevolgen van ADHD – schoolpresta-

voor de diagnose ADHD. Ook is de veranderde

ties blijven achter, het gezin lijdt onder het

maatschappij van invloed. Voor kwetsbare

gedrag van het kind met ADHD – te bestrijden?

kinderen is het een ingewikkelde wereld. Ze

Sommige kinderen met ADHD zijn tegendraads en negatief, in een enkel geval vertonen ze zelfs

‘Diagnose stellen moet om vergoeding te krijgen’

antisociaal gedrag of experimenteren ze met drugs. Sociale vaardigheden schieten tekort, waardoor het contact met leeftijdgenoten wordt bemoeilijkt. Deze kinderen worden dus behandeld vanwege de gevolgen die de ADHD bij hen teweegbrengt. Ook dan kán medicatie helpen. Maar ouders moeten geen wonderen verwachten.”

moeten presteren op school, diploma’s halen, zich klaarstomen voor de arbeidsmarkt. Vroeger

Mediatietherapie

was er veel meer werk waarin je je energie kwijt

De richtlijn voor de behandeling van ADHD

kon, nu speelt zich heel veel achter de computer

adviseert in de eerste plaats mediatietherapie

af. En financiële prikkels hebben bijgedragen aan

voor voorschoolse kinderen en kinderen met

de groei van diagnoses. De rugzakjes voor

matig ernstige symptomen. De ouders worden

kinderen en vergoedingen voor scholen zijn

getraind om langdurig en consequent te belonen

inmiddels afgeschaft. Maar behandelaren zullen

wat goed gaat, en wat niet goed gaat te negeren

BALANS 1-2015

of in uiterste gevallen te bestraffen. Bij sommige

doet op dit terrein al veel goed werk met cursus-

ouders stuit die aanpak op weerstand; het wekt

sen voor ouders, zoals de Ouderpowercursus. Ik

de indruk dat ze het fout doen, dat ze moeten

denk dat er in de toekomst nog meer aandacht

leren hun kinderen op te voeden. Oosterlaan:

voor moet zijn. Ook de Gezondheidsraad ziet het

“Opvoeden is een van de moeilijkste taken, ik

belang ervan in.”

put uit eigen ervaring. Vooral als je een kind met ADHD hebt dat veel meer structuur nodig heeft

Soms een zegen

dan andere kinderen. Natuurlijk, een aantal

Als de mediatietherapie onvoldoende resultaat

kinderen blijft afhankelijk van professionele

heeft – of bij ernstige symptomen en problemen –

tweede- of derdelijns zorg door bijvoorbeeld de

wordt medicatie ingezet. De werkzame stof is

GZ-psycholoog, orthopedagoog of kinderpsychi-

het stimulerende methylfenidaat, dat onder

ater. Maar waarom zou je niet proberen je eigen

verschillende merknamen op de markt wordt gebracht. Oosterlaan: “Medicatie heeft bij

‘Bij dertig procent kinderen met ADHD medicatie geen effect’

zeventig procent van de kinderen met de diagnose ADHD een gunstig effect op de kernsymptomen. Ze zijn minder hyperactief en impulsief, en concentreren zich beter. Daardoor gaat het thuis en op school beter en sluiten ze gemakkelijker vriendschappen. Wat dat betreft kan het middel een zegen zijn, ook vanwege het indirecte effect op de gevolgen van ADHD.”

opvoedvaardigheden te verbeteren? Als ouders

Maar ouders moeten volgens Oosterlaan ook

leren om zich te concentreren op wat goed gaat

weer geen wonderen verwachten. “Uit grote

en dat consequent te belonen, dan komt het

hoeveelheden onderzoek blijkt dat schoolpresta-

gezin vaak in een positieve spiraal die invloed

ties niet of nauwelijks verbeteren onder invloed

heeft op alle fronten.’’

van medicatie, en ook is er geen enkel bewijs dat

Oudercursussen kunnen, zo vervolgt hij, daarbij

medicatie op lange termijn effect heeft. Bij dertig

heel stimulerend en verhelderend zijn. “Alleen al

procent heeft medicatie geen effect. En vooraf is

het delen van ervaringen doet wonderen. Balans

het onmogelijk vast te stellen welke kinderen dat

BALANS 1-2015

Proefbehandelingen

geldt voor iedereen die een product ontwikkelt. Gebruik dus je gezond verstand.”

Bij dertig procent van de kinderen met ADHD heeft het middel methylfenidaat geen effect. Hoogleraar Jaap Oosterlaan: “Dat blijkt uit grote hoeveelheden wetenschappelijk onderzoek. Om goed te kunnen vaststellen of methylfenidaat zinvol is, zouden we vaker een proefbehandeling moeten doen waarbij verschillende doseringen methylfenidaat worden vergeleken met placebo. Op die manier kan worden vastgesteld of methylfenidaat voor een kind waardevol is en welke dosering tot het beste resultaat leidt. Zo voorkom je dat kinderen die geen baat hebben bij het medicijn het toch krijgen. Stimulantia hebben vervelende bijwerkingen, zoals eetlust- en groeiremming en slaapproblemen. Daarom is ook het advies aan ouders van kinderen die wel stimulantia innemen: staak het in vakanties. Eventuele groeiremming wordt dan vaak gecompenseerd met een groeispurt.”

Dat sommige zorgverzekeraars alternatieve behandelingen vergoeden, kan de indruk wekken dat de werkzaamheid goed is onderzocht en dat ze ‘evidence based’ zijn. Dat maakt het lastig om als ouders een afweging te maken.

Aanpak op school Behalve voor mediatietherapie, houdt de Gezondheidsraad een warm pleidooi voor een laagdrempelige aanpak op school. Oosterlaan: “Ook leerkrachten moeten het gedrag van hyperactieve kinderen consequent bijsturen. Wat goed gaat belonen, wat niet goed gaat negeren en desnoods bestraffen. Er is een methode ontwikkeld die daarbij behulpzaam kan zijn: ‘Druk in de klas’ (zie ook Balans Magazine november 2014, p. 10 – red.) . Het onderzoek naar de effectiviteit daarvan is bijna afgerond en we verwachten dat de methode binnenkort beschikbaar is voor alle basisscholen. Leerkrachten die er al mee gewerkt hebben, zijn heel positief. Ook

zijn. Uit onderzoek blijkt ook dat een periode

de leerkrachten met jarenlange ervaring.”

van medicamenteuze behandeling op langere

Oosterlaan vindt dat het kind op school en thuis

termijn geen meerwaarde heeft boven andere

op dezelfde manier moet worden benaderd. “Het

vormen van behandeling, zoals mediatiethera-

is dus goed als cursussen voor ouders aansluiten

pie. En er zijn natuurlijk de bekende bijwerkin-

op de aanpak op school, en andersom.”

gen: eetlustremming, verminderde groei, hoofdpijn en inslaapproblemen. Daarom is een

Nieuw tijdperk

goede afweging van uiterst groot belang. Als het

Oosterlaan is er van overtuigd dat we anno 2015

zonder medicatie gaat, heeft dat altijd de

op de drempel van een nieuw tijdperk staan.

voorkeur.”

“Aanvankelijk zullen ouders en kinderen het

Alternatieven

zwaar krijgen”, zegt hij. “De rugzakjes zijn verdwenen, scholen bieden passend onderwijs

Sommige ouders zijn wars van medicatie, ze

aan, en de jeugdzorg wordt een verantwoorde-

lezen in de krant negatieve berichtgeving. Over

lijkheid van de gemeente. Over die transitie

langetermijn bijwerkingen van methylfenidaat is

maken veel ouders zich zorgen. Maar ik zie op

niets bekend, en sceptici beweren dat de farma-

termijn ook voordelen. We zullen problemen van

ceutische industrie liefst heel Nederland aan de

kinderen met ADHD veel laagdrempeliger

medicatie helpt.

oplossen. Ze krijgen niet meer zo snel te maken

Veel ouders zoeken daarom hun toevlucht in

met een wirwar aan hulpverleners, en kunnen

alternatieve therapieën, zoals voedingssupple-

vaker in hun reguliere klas blijven. Kinderen

menten, diëten of neurofeedback. Een enkeling

staan minder gauw buitenspel. En dat is pure

meldt daarvan gunstig resultaat. Oosterlaan:

winst voor hún ontwikkeling – we sluiten

“Van alternatieve behandelingen voor ADHD

niemand buiten – en die van de samenleving als

heeft tot nu toe niemand overtuigend kunnen

geheel.’’ •

aantonen dat het werkt. Dat hebben wij als Gezondheidsraad ook geschreven in ons advies.

Informatie Balans Magazine-lezingen:

Toch begrijp ik dat ouders het proberen. Maar

www.balansdigitaal.nl/producten/balansnva-lezingen

het is dan goed om je te realiseren dat ook deze aanbieders commerciële belangen hebben. Dat

BALANS 1-2015

advertentie

Praktijk

Van

Waterschoot

Even Entréa om weer zelf verder te gaan

Iedere ouder wil het beste voor zijn kind en ieder kind heeft recht op een veilige omgeving om zich te ontwikkelen. Bij een ondersteuningsvraag in de opvoeding, ontwikkeling of het onderwijs van uw kind, kan Entréa iets betekenen. Ook in de eigen klas. Tevens voor PGB-inzet. Wilt u meer weten? Neem dan gerust eens contact op of kijk op onze website. Het belangrijkste is dat u weer verder kunt. T 024 – 378 08 06

E info@entrea.nl

W www.entrea.nl

Opvoedblog

Het opvoeden van onze kinderen met hun bijzondere stijl. We doen het vanuit hart, hoofd en handen. Het spanningsveld waarin je je als ouder kunt begeven, daarover schrijft dit keer Mattijs. Reageren of zelf een opvoedblog insturen? Mail naar redactie@balansdigitaal.nl

Mattijs Jansen

Kris (9) op fiets door supermarkt

a het avondeten een rondje lopen met

Eén voor één wordt de prijs ervan met de

Zoë, onze hond. Een routineklusje. Bij

scanner onderzocht. Ik besluit z’n fiets weg te

mooi weer gaat Kris altijd mee. Op de

halen.

fiets of op z’n space-scooter. Hij is negen en heeft ADHD. Goede en slechte dagen wisselden elkaar de afgelopen jaren af. Stress, ruzie, geweld... we maakten het als gezin allemaal mee. De zoektocht naar de juiste medicatie duurde veel te lang. Maar na vier jaar hadden we

“Met de fiets is toch veel sneller?”

het goede middel. De chaos in z’n hoofd, de agressie, hij kreeg het onder controle. En zijn

“Wat is er pap?” zegt hij verbaasd.

creatieve brein is opgebloeid.

“Kris, je bent met de fiets in de supermarkt, dat kan toch niet.”

“Doe je je spijkerbroek en je Crocs aan? Het is een

“Met de fiets is toch veel sneller?”

beetje fris buiten. En pak je ook gelijk je vest?”

“Dat is zo. Maar toch. Ik neem ‘m mee naar buiten.

“Ik wil naar de supermarkt, pap. Wat kopen.”

Kijk jij rustig verder.”

“Wat wil je dan kopen, Kris?” “Dat weet ik niet. Ik heb heel veel losse muntjes.”

Buiten aangekomen stalk ik hem verder. Kris

“Aha... Nou dan gaan we daar toch even langs.”

heeft het drinken gevonden, koopt de spulletjes,

“Ik pak m’n fiets!”

pakt alles in een tasje. De rust zelve.

Ik tel z’n muntjes: € 2,80. Kris pakt z’n fiets en

“Had je voldoende geld?”

terwijl ik wat rommel met een stuiterende hond,

“Yep, ik heb zelfs nog 35 cent over. Mag ik m’n

stuift hij er vandoor. Ik verlies hem direct uit het

drinken?”

oog. Waar is hij naartoe? Naar het schapenwei-

“Eerst even een rondje met Zoë? Ze staat bijna met

tje? Of al direct naar de supermarkt?

d’r pootjes gekruist!”

Ik neem de gok en loop naar de supermarkt. Daar aangekomen zie ik

Weer thuis propt hij de suikerspin en

geen fiets in de rekken, ook niet

limonade naar binnen. Kleverig

binnen tegen het raam.

snoeppoeder kleeft aan de bank. Een klein uurtje later is het bedtijd. Ik

Op weg naar de schommels dan

poets z’n tanden stevig, lees hem

maar. Halverwege valt het kwartje:

voor.

op de fiets! Hij is natuurlijk op de

“Dit was een leuke dag, toch pap?”

fiets! Als een stalker gluur ik door

“Dat was het zeker, Kris. Welterusten...”

het raam. En inderdaad, al loop-

“Welterusten pap!”

fietsend rolt Kris heen en weer door

“Morgen weer een rondje... dan je

de supermarkt op zoek naar lekkers.

skateboard mee?”

BALANS 1-2015

De WMO

9 Misverstanden

Tekst: Maria van Amerongen

over de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO)

Mensen die op dit moment zorg en ondersteuning krijgen vanuit de AWBZ, krijgen deze vanaf januari 2015 vanuit de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO). Daarvoor kunnen ze dan terecht bij hun eigen gemeente, die de WMO uitvoert. De wijziging van AWBZ naar WMO roept vragen en ongerustheid op. Alsook misverstanden. Balans Magazine inventariseerde er negen en geeft antwoord. ➊ “Als ik veel inkomen of vermogen heb,

ken of mensen uit uw sociale netwerk kunnen

steuning.”

helpen. De gemeente kan ook rekening houden

Gemeenten mogen u geen ondersteuning weigeren. Dus ook niet omdat u een hoog inkomen of veel vermogen hebt. Gemeenten mogen aan u wel een hogere eigen bijdrage vragen. Maar nooit hoger dan de eigen bijdrage

met deze hulp als ze u een aanbod doet.

➌ “Ik verlies mijn rechtszekerheid en word overgeleverd aan de willekeur van gemeenten.”

volgens het uitvoeringsbesluit WMO. In het

De WMO 2015 biedt rechtszekerheid en be-

uitvoeringsbesluit staan regels voor de eigen

schermt tegen willekeur van gemeenten. Als u

bijdrage. Die regels gelden voor alle gemeenten.

zich meldt met een vraag om hulp, moet de

Gemeenten mogen maar op één manier afwijken

gemeente uw persoonlijke situatie onderzoeken.

van de regels: ze mogen een lagere bijdrage

De gemeente gaat met u in gesprek. Een gratis

vragen, geen hogere. De hoogte van de eigen

cliëntondersteuner kan u helpen in dit gesprek.

bijdrage is afhankelijk van het inkomen, het

Blijkt uit dit onderzoek dat uw kind niet kan

vermogen, de leeftijd en de gezinssamenstelling.

meedoen in de samenleving of niet zelfredzaam

➋ “Vrienden en familie worden verplicht mij te helpen.” De WMO 2015 stelt hulp door vrienden of familie 14

niet verplicht. Gemeenten mogen wel onderzoe-

krijg ik geen maatschappelijke onder-

BALANS 1-2015

is? Ook niet met hulp van uw netwerk of algemene voorzieningen? Dan moet de gemeente u een maatwerkvoorziening aanbieden. Een maatwerkvoorziening is een individuele voorzie-

ning. Als u de maatwerkvoorziening niet passend

ling van u. Bijvoorbeeld hoe gemeenten het

vindt, kunt u bezwaar aantekenen bij de gemeen-

onderzoek moeten uitvoeren. Dat u zich kan

te. En daarna eventueel naar de rechter gaan.

laten helpen door een cliëntondersteuner. En dat

➍ “Als het geld bij de gemeente op is, krijg ik geen ondersteuning meer.” In de wet staat dat de gemeente u maatschappelijke ondersteuning moet bieden als uw kind niet

u bezwaar en beroep kan aantekenen als u het aanbod van de gemeente niet passend vindt.

➑ “De gemeente mag mijn persoonsgebonden budget (pgb) afpakken.”

zelf of met hulp van uw netwerk kan meedoen in

Na onderzoek kunnen gemeenten u een maat-

de samenleving of zelfredzaam kan zijn. Ge-

werkvoorziening aanbieden. Een maatwerkvoor-

meenten moeten altijd aan deze wettelijke plicht

ziening is een individuele voorziening. Voor-

voldoen. Ook als het geld op is.

beeld is gespecialiseerde hulp voor uw kind. Als

➎ “De hulp aan mijn kind wordt wegbezui-

u een maatwerkvoorziening krijgt, kunt u kiezen voor een persoonsgebonden budget (pgb). Maar

nigd en de gemeente zal mij afschepen

alleen als u voldoet aan twee voorwaarden. De

met een algemene voorziening.”

eerste is dat u het pgb goed moet kunnen

Gemeenten moeten passende ondersteuning

beheren. De tweede is dat u met het pgb veilige

aanbieden als uw kind niet zelf of met hulp van

en goede ondersteuning moet inkopen.

uw netwerk kan meedoen of zelfredzaam kan zijn. Voor sommige kinderen is algemene hulp

➒ “Gemeenten krijgen de beschikking over

passend. Voor anderen is misschien gespeciali-

het medische dossier van mijn kind.”

seerde hulp nodig. In dat geval moeten gemeen-

Gemeenten krijgen geen medische dossiers te

ten gespecialiseerde hulp aanbieden. Uit het

zien. De gemeente mag bijvoorbeeld alleen

onderzoek dat de gemeente doet, blijkt welke

weten dat iemand een indicatie voor de nieuwe

ondersteuning passend is voor uw kind.

Wet langdurige zorg heeft. De gemeente krijgt

➏ “Gemeenteambtenaren hebben te weinig

niet te zien wat er in het dossier staat. De gemeente mag alleen gegevens bekijken als u

kennis van de zorg om te bepalen wat

daar toestemming voor geeft. En alleen als het

mijn kind nodig heeft.”

voor uw aanvraag voor hulp belangrijk is.

Gemeenten doen het onderzoek naar uw

Bovendien hebben alle artsen, ook de huisarts,

persoonlijke situatie niet zelf. Vaak laten ze het

een medisch beroepsgeheim.

over aan een andere organisatie. Dit zijn organi-

Gemeenten krijgen gegevens om de juiste

saties die ervaring hebben met zulke onderzoe-

ondersteuning te kunnen regelen per cliënt. Het

ken. Gemeenten kunnen de onderzoeken ook

Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) en zorg

zelf uitvoeren. Dan moeten ze mensen opleiden

kantoren leveren een selectie van de indicatie-

of in dienst nemen. Zodat er voldoende kennis is

en declaratiegegevens. Uw toestemming voor

om goed onderzoek te doen.

deze overdracht is niet nodig. Nadat uw gemeen-

➐ “Het is afhankelijk van de goede bui van

te uw gegevens heeft ontvangen, kan zij contact met u opnemen om bijvoorbeeld te praten over

de WMO-consulent of ik de hulp krijg

de ondersteuning van uw kind.

die ik nodig heb.”

De gemeente krijgt geen (medische) dossiers.

Gemeenten moeten passende ondersteuning

Zijn die gegevens wel nodig voor een goede

bieden aan mensen die niet zelf of met hulp van

beoordeling van uw ondersteuningsbehoefte?

hun netwerk kunnen meedoen of zelfredzaam

Dan zal de gemeente u vragen die gegevens aan

zijn. De bui van de WMO-consulent mag geen

te leveren. Of uw toestemming vragen om die

invloed hebben op deze wettelijke taak. Daarom

gegevens op te vragen bij bijvoorbeeld de

staan in de wet regels voor een juiste behande-

aanbieder. •

BALANS 1-2015

Bij ons thuis Portret van een Balans-gezin

BALANS 1-2015

‘Ik ben niet meer zoekende’

Tekst: Anouk van Westerloo. Fotografie: Jodi Fotografie

Anja van Twillert heeft drie kinderen: Diënne (15), Yasmine (12, dyslexie) en Jonathan (9, PDD-NOS). Naast problemen op school, hadden Anja en haar kinderen het ook thuis niet makkelijk. Maar de afgelopen drie jaar is er in hun leven veel veranderd.

nja: “Ik ben de afgelopen paar jaar

herkennen. Ze lezen woordjes op pakken sap, op

heel assertief geworden. Vroeger

straatborden, ze zijn niet te stuiten. Maar

liet ik altijd over me heen lopen,

Yasmine deed niets. Terwijl ze in groep 2 nog zo

ging ik de confrontatie niet aan. Ik

leergierig was. Als ik mijn zorgen uitte bij de juf,

wilde geen ruzie. Maar ik heb zo

werden die weggewuifd. Ieder kind leert in zijn

moeten vechten met school, in

eigen tempo, was het antwoord. Ze hobbelde

eerste instantie voor Yasmine, dat

groep 3 ook wel door, maar thuis werd ze steeds

ik gewend raakte om door te vragen, om niet

meer onhandelbaar. Ze was dwars, niet voor

zomaar alles te accepteren. En dat zette zich

rede vatbaar, chagrijnig, terwijl ze zich op school

door in mijn huwelijk. Het is gaan escaleren en

voorbeeldig gedroeg. Waar was mijn kind

bijna drie jaar geleden heb ik de knoop doorge-

gebleven? In groep 4 heb ik me aangemeld als

hakt. Ik wilde scheiden. Helaas zitten we nu, drie

leesmoeder. Drie keer per week zat ik in de klas.

jaar verder, nog steeds in een moeilijke vecht-

Wat een chaos! Van de 24 kinderen zaten er

scheiding, maar ik ben zo blij dat het is gebeurd.

twaalf in de extra leesgroep. Dat is dus de helft!

Niet alleen voor mij maar ook voor de kinderen.

En alle twaalf zaten tegelijkertijd aan de instruc-

De spanningen die er waren… Ik was altijd zo

tietafel bij de juf. Zo kwam elk kind per sessie

druk met hem dat ik nauwelijks tijd had voor de

misschien één keer aan het woord. Ik zag

kinderen terwijl ik nota bene de hele dag thuis

meteen dat dit niet werkte, maar het werd niet

was. Ik neem mezelf kwalijk dat ik dingen heb

gewaardeerd als ik er iets van zei.

laten gebeuren. Ik ben een ander mens nu. We wonen sinds kort met z’n vieren in ons eigen

Diagnose Yasmine

huurhuisje en het gaat nu goed met ons alle-

En prompt, aan het eind van het jaar, werd me

maal.”

verteld dat Yasmine groep 4 over moest doen,

School Yasmine

omdat het zo slecht ging met lezen en spelling. Wat ik dus zelf al anderhalf jaar aangaf.”

“Het begon met Yasmine. Normaal, als kinderen

“Ik wilde haar laten testen op dyslexie, maar de

in groep 3 komen, beginnen ze overal letters te

school vond het maar onzin. Dus heb ik op eigen

BALANS 1-2015

houtje hulp gezocht. Toen de school formulieren moest inleveren, bleek dat ze helemaal geen extra ondersteuning hadden gegeven. In elk geval niet genoeg om een dyslexie-onderzoek te rechtvaardigen. Toch heeft die instantie een test afgenomen en met die resultaten heb ik geëist dat ze haar over zouden laten gaan. Want een kind mag je niet laten zitten op dyslexie. ‘Maar dat doen we ook niet’, zeiden ze. ‘We laten haar zitten op technisch lezen en spelling’. Ja, dat is dus haar dyslexie! En eindelijk viel toen bij hun het kwartje. Ze mocht naar groep 5, en daar kreeg ze twee fantastische leraren. Ik kreeg het hele schema mee naar huis, mocht de boeken meenemen om thuis met haar te oefenen. We deden het echt samen. Van de twaalf leerlingen die achterliepen, waren er met de kerst nog maar vier over. En dat waren allemaal kinderen met een onderliggend probleem als dyslexie of ADHD, net als bij Yasmine. Al vrij snel heeft Yasmine haar typediploma gehaald zodat ze sommige dingen op de laptop mag doen. Dan maakt ze minder fouten en werkt ze sneller. En verder heeft ze een geweldig geheugen. Als ze goed oplet in de les, onthoudt ze al zoveel dat ze nauwelijks nog hoeft te leren. En ze is zelfs lezen leuk gaan vinden. Ze zit sinds dit jaar op de havo. Ze doet heel erg haar best, maar belangrijker nog, ze vindt het leuk.”

School Jonathan en Diënne “Rond dezelfde tijd dat ik met Yasmines dyslexieverklaring bezig was, ging het met Jonathan ook niet goed op school. Hij zat in groep 2 en had woede-aanvallen. Hij beet. En na een wisseling van juffen ging het helemaal bergafwaarts. Diënne kreeg ook in die periode haar advies voor de middelbare school. Ze gaven haar een LWOO-indicatie. Nu wist ik wel dat ze geen hoogvlieger was, maar waar kwam dit ineens vandaan? Toen ik eiste (want inmiddels was ik zo mondig dat ik wist waar ik recht op had) om haar leerlingvolgsysteem in te zien, bleek dat ze twee jaar achterliep op lezen en spelling. En ik wist van niets! Ik ontplofte werkelijk. ‘Wat doen jullie hier op school?’ Ik was mijn vertrouwen volledig kwijt. Gelukkig ging Diënne toch al van school af. Maar Jonathan heb ik zo snel mogelijk op een andere school geplaatst. Eentje met veel structuur en goede begeleiding. Met Yasmine ging het gelukkig op dat moment wél goed, 18

BALANS 1-2015

‘Ik heb gemerkt dat je het meeste begrip krijgt van mensen als je open bent’ omdat ze nu fijne, goede leraren had en haar

we ‘s avonds met zijn vieren uren aan tafel te

dyslexieverklaring geregeld was. Maar ik heb ze

knutselen. Heerlijk. En zelfs Diënne, die voor-

wel gezegd dat zodra het weer mis zou gaan, ik

heen altijd met zes dingen tegelijk bezig was en

ook haar van school zou halen.”

niets afmaakte, kan nu steeds langer blijven

Diagnose Jonathan

zitten en meedoen. Daar geniet ik heel erg van.”

“Jonathan zit nu in groep 6 op die andere school.

Medicatie

Een verademing. Hij heeft een paar weken flink

“Jonathan slikt Ritalin op de momenten dat het

moeten wennen, maar het gaat nu geweldig.

nodig is; op een schooldag ’s ochtends en

Toen hij een halfjaar daar op school zat, vroeg

’s middags één. Dat helpt enorm. Hij kan zich zo

de juf of ik openstond voor een onderzoek. Hij

veel beter concentreren, heeft minder woede-

was anders qua gedrag. Natuurlijk stond ik daar

aanvallen en zijn cijfers schieten omhoog. De juf

voor open. Eerst kreeg hij de diagnose ADHD,

gaat hem nu zelfs voordragen voor de plusklas!

later is dat omgezet naar PDD-NOS. Op het

’s Avonds en in het weekend slikt hij in principe

moment dat Jonathan onderzocht werd, moest ik

geen medicijnen, tenzij er iets bijzonders is. Als

steeds aan Diënne denken. Ze lijken zoveel op

hij een kinderfeestje heeft, krijgt hij preventief

elkaar. Zij kon ook nooit stilzitten, stond altijd te

een pilletje. En ik licht de ouders altijd even in.

dansen of te zingen en kan zich slecht concen-

Want ik kan wel mijn mond houden en hopen op

treren. Maar bij haar wil er geen duidelijke

het beste, maar ik heb gemerkt dat je het meeste

diagnose uitkomen. Een disharmonische

begrip krijgt van mensen als je open bent.”

intelligentie, dat wel, en verder vertoont ze extreem pubergedrag. Maar doordat al het gedoe

Toekomst

rond de scheiding ook nog eens met alle diagno-

“Over Yasmine maak ik me helemaal geen

ses samenviel, wijten ze haar gedrag vooral

zorgen. Ze wil lerares worden, of gymjuf, iets in

daaraan. Diënne doet nu VMBO kader met

die richting. En zoals het nu gaat, zou ik niet

LWOO. Eigenlijk gaat dat ook prima. Het is geen

inzien waarom dat niet kan. Diënne wil later

meisje voor de schoolbanken.”

schoonheidsspecialiste worden. Dat vind ik ook

Thuis

echt iets voor haar. Het is een doener. Ze was in groep 7 al met make-up en nagellak bezig, en

“De kinderen gaan leuk met elkaar om. Ze

dat vindt ze nog steeds geweldig. Ze is ook geen

komen echt voor elkaar op en als we op vakantie

lezer. Yasmine en Jonathan wel. Voor Jonathan

zijn, trekken ze de hele dag samen op zonder

zal ik over twee jaar een vervolgschool moeten

problemen. Alleen tussen Yasmine en Jonathan

kiezen die niet al te groot is en veel structuur

botst het wel eens. Ze houden er allebei van als

heeft. Of dat ook lukt, dat moeten we maar zien.

de dingen gaan zoals ze zelf in hun hoofd

Leren kan hij wel, daar zal het niet aan liggen.

hebben. Maar het gaat altijd vrij snel weer over.”

En mijn toekomst? De laatste drie jaar is er

Positief

zoveel in gang gezet. De scheiding, hulp voor de kinderen aan alle kanten. Ik heb vaste voet aan

“Jonathan is echt een knuffelbeer. Hij is ook best

de grond gekregen, heel veel handvatten om met

sociaal, maar hij geeft mensen geen hand.

de situatie om te gaan. Ik sta er niet meer alleen

Behalve als ik hem van tevoren duidelijk uitleg

voor en ik krijg begrip. Juist omdat ik me niet

dat het van hem verwacht wordt. Maar dat

verstop, erover durf te praten. Het blijft een

vergeet ik wel eens te doen… Yasmine is wat

leerproces, maar ik ben niet meer zoekende.” •

verlegen, een kopietje van mij, maar Diënne is sociaal heel vrij. Daar ben ik best een beetje jaloers op. Wat ik echt geweldig vind, is dat ze alle drie heel creatief zijn, net als ik. Soms zitten

Een reportage van uw gezin in ons blad? Geef u op via redactie@balansdigitaal.nl

BALANS 1-2015

Brus Romée (11) tekent luchtkastelen

‘Het meest lastige is het gevoel van alleen zijn’ 20

BALANS 1-2015

Reportage

omée – ze bezoekt

op. Ze lijkt het voor zich te zien. Trots kijkt ze

vandaag een workshop

voor zich uit.

voor Brussen – weet

Tekst: Martine Huurman Foto’s: Jodi Fotografie

Praten is niet voor iedereen even makkelijk. Zo is Romée (11), zus van een broer met het syndroom van Down en autisme, geen prater. Ze vindt het lastig om te vertellen hoe het echt met haar gaat. Luisteren kan ze heel goed. Er is weinig wat ze niet hoort. En daarom zitten er heel veel gedachten in haar hoofd, vertelt ze. Gedachten over nu en ook over hoe het in de toekomst zal gaan.

hoe broers en zussen

Stapje opzij

van ... zich kunnen

Veel brussen cijferen zichzelf weg omdat ze veel

voelen. Het meest lastige is het gevoel van alleen

rekening houden met hun ouders en de zorg om

zijn, zegt ze. Er zijn maar weinig mensen die

het bijzondere kind, aldus Marianne Oude

begrijpen hoe het is om brus te zijn. Ook op

Nijhuis, orthopedagoge. Ze willen niet dat hun

school weten de kinderen en leerkrachten niet

ouders het nóg moeilijker krijgen. Brussen zijn,

hoe het echt met haar gaat. Ze laat vaak niet

net als andere kinderen, loyaal aan hun ouders.

zien hoe ze zich voelt. En hierover praten wil ze

Ze doen een stapje opzij. Sommige brussen

liever niet. Er wordt eigenlijk ook niet naar gevraagd. Ondanks dat Romée geen prater is, wil ze een grote wens delen. “Ik zou heel graag een filmpje willen maken over een meisje zoals ik. Een

“Normale broer zou ik niet meer willen”

meisje dat zich alleen voelt. Die heeft dan net zo’n broer als ik. En dan wordt er een grote

schamen zich voor hun bijzondere broer of zus,

bijeenkomst georganiseerd in de aula van

wat vaak gepaard gaat met een gevoel van

school. Op die bijeenkomst komen allemaal

schuld. Er gaat tijd overheen om te accepteren

kinderen die net als ik denken dat ze alleen zijn.

dat het bij hun thuis anders loopt. “Daarom is het

Uit het hele land. En als ze dan allemaal bij

delen van ervaringen en behoeften zo belang-

elkaar zijn, zien ze mijn filmpje en dan weten ze

rijk,” vertelt Marianne Oude Nijhuis, die de

dat ze níet alleen zijn.” Romée straalt als ze dit

workshop Luchtkastelen verzorgt. “Dit bevordert

vertelt. De woorden volgen elkaar in snel tempo

de eigen ontwikkeling van de brus en ook het

BALANS 1-2015

acceptatieproces. Voor zowel de kinderen als de

Marianne aan de kinderen wat die eigen plek

ouders.”

nodig heeft. Ze richten hun luchtkastelen steeds

Luchtkastelen

“Er komt een dubbeldekkerbank, een dubbeldek-

De kinderen ontmoeten elkaar vijf middagen op

kertafel en een dubbeldekkerbad. Voor ál mijn

een plek, midden in de natuur. Omringd door

vrienden. Mijn broer mag er ook komen, 1 keer

rust, ruimte en dieren. Samen met haar stagiaire

per week.”

Ruben, helpt Marianne de kinderen om hun

verder in. Lodewijk (7), zijn broer heeft autisme:

wensen, zorgen en behoeften in beeld te bren-

Alles kan

gen. Hiervoor maakt ze gebruik van het ‘Hand-

Er zijn geen grenzen, alles kan. De kinderen

boek Luchtkastelen bouwen voor Kinderen’ van

bepalen de regels. Het enige wat ze nodig

Barbara Tammes. Alle aandacht is op hén gericht,

hebben is hun fantasie. Die fantasie zorgt voor

op deze plek waar vrij gesproken kan worden

nieuwe ideeën, die door de ontspannen sfeer

over de problemen waar ze tegenaan lopen, hun

bovendrijven. Het valt natuurlijk niet altijd mee

verlangens en zeker ook de mooie momenten die

om ontspannen te zijn. Daarom doet Marianne

ze in hun bijzondere gezin meemaken. Marianne

samen met de kinderen een ontspanningsoefe-

nodigt de kinderen uit om zich bewust te worden

ning. Deze oefening kunnen de kinderen ook

van hun eigen behoeften. “Wat heb jij nodig?”;

thuis gebruiken, als ze een keer boos of verdrie-

“Wat zou jij graag anders willen?”; “Wat is jouw

tig zijn.

verlangen?” – om deze vragen gaat het. Door

Tijdens het tekenen wordt besproken of de

verschillende thema’s aan te raken, wil Marianne

brussen thuis een eigen plek hebben en hoe deze

de kinderen handvatten bieden.

plek er kan komen. De kinderen kunnen dit niet

Tekenen helpt hier bij. Vandaag tekenen de

alleen. Daar hebben ze hun ouders voor nodig.

kinderen in hun Luchtkasteel een eigen plek.

Juist met hen je leven delen is belangrijk. Voor

Daar kun je je even terugtrekken, als je alleen

kinderen en ouders.

wilt zijn. Een plek waar je je veilig voelt wanneer

Marianne legt uit dat samen praten over wensen,

het lastig voor je is. Tijdens het tekenen vraagt

problemen en gebeurtenissen kan helpen om

BALANS 1-2015

elkaar te laten weten wat je nodig hebt. “Je mag best zeggen wat je dwars zit. Het is niet erg om

Inspiratie

te vertellen waar je aan denkt. Alleen als je van elkaar weet wat je bezighoudt, kun je rekening met elkaar houden. Wanneer er niet over

“Brussen net zo bijzonder als hun broer of zus” gebeurtenissen gesproken wordt, bestaat de kans dat kinderen zelf dingen gaan invullen, waardoor ze zich meer zorgen gaan maken.”

Schatkist

Inspiratiebronnen voor het hoofdartikel waren ook de volgende twee uitgaven. ‘Broers en Zussen van Speciale en Gewone kinderen’, Frits Boer (2014), LANNOO CAMPUS Houten, ISBN 9 789020 975901 In ‘Broers en zussen van speciale en gewone kinderen’ beschrijft prof. dr. Frits Boer de invloed die het opgroeien met een speciale broer of zus heeft op de broer-zusrelatie. Vanuit een theoretisch kader krijgt de lezer zicht op de betekenis van de positieve – en problematische gevolgen voor de gezinsrelaties.

“De brussen zijn natuurlijk net zo bijzonder als hun broers en zussen. Want als je de ruimte krijgt om jezelf te zijn, gaat er een schatkist open. Een schatkist met juwelen in de vorm van de mooiste gedachten en wensen van sterke kinderen. Als deze kinderen de kans krijgen om die gedachten en wensen te delen met hun omgeving, ontstaat iets moois. Door te delen, kun je de kwaliteit van je leven vermenigvuldigen.” •

‘Broers en Zussenboek’, Anjet van Dijken (2013), LANNOO CAMPUS Houten ISBN 9789401408844 Anjet van Dijken, zelf zus van een blinde en verstandelijk gehandicapte broer, geeft in haar boek een indruk van hoe het is om brus te zijn. Aan de hand van interviews met andere brussen beschrijft zij welke thema’s een grote rol spelen in het leven van brussen.

kortingsbon Koop nu het Broers- en zussenboek met 20% jubileumkorting

U betaalt tijdelijk slechts € 15,99 ipv € 19,99 Broers- en zussenboek Anjet van Dijken isbn 978 94 014 0884 4 Deze korting is geldig t/m 11-03-2015. Kortingscode 902-12895. Lever deze bon in bij de boekhandel of bestel via www.lannoocampus.nl

BALANS 1-2015

advertentie

Aandacht en begrip voor het hele gezin Individuele begeleiding mogelijk Motorikpark Gestructureerd recreatieprogramma Kamperen met privé sanitair Verhuur van dassenhomes en -hutten

Bij passend onderwijs hoort een passende vakantie! Boek online bij Camping ‘t Reestdal

www.reestdal.nl

Dé ontspannen vakantie voor iedereen!

eye q omega 3 en 6

In de bijzondere verhouding EPA:DHA:GLA 9:3:1 Eye Q is een bijzonder voedingssupplement met een speciale combinatie van omega 3 (EPA en DHA) en 6-vetzuren (GLA). Juist voor kinderen zijn deze vetzuren van belang. Eye Q bevat een kwalitatief hoogwaardige, zuivere visolie met de belangrijke omega 3- en 6-vetzuren EPA:DHA:GLA in de bijzondere verhouding 9:3:1. Meer informatie over omega 3- en 6-vetzuren voor kinderen? Bel 0186-626173 of mail naar info@springfieldnutra.com. Eye Q is o.a. verkrijgbaar bij drogisten en gezondheidswinkels. Verpakking met 60 en 210 capsules. Eye Q Chew: 180 kauwcapsules met aardbeiensmaak. Eye Q liquid: vloeibaar met citrussmaak 250 ml.

Woonbegeleiding Trendzorg biedt woongeleiding, voor jongeren en woonbegeleiding voor (jong) volwassenen met ADHD, autisme of een verstandelijke beperking. Verschillende woonvormen Trendzorg bied verschillende woonvormen aan, in de regio Eindhoven, waaronder begeleiding in een fasehuis of een gedeeld appartement.

Het gaat om de juiste balans! EPA 9

DHA 3

Ambulante zorg Trendzorg biedt thuisbegeleiding voor (jong) volwassenen met ADHD, autisme of een verstandelijke beperking. Wil jij zorg op maat in een kleinschalige omgeving? En wil jij werken aan je eigen persoonlijke leerdoelen, neem dan contact met ons op. info@trend-zorg.nl of via telefoonnummer 040 202 79 85 Zie ook onze website www.trend-zorg.nl

T 0186 626173 E info@springfieldnutra.com

GLA 1

AD(H)D ASS Pleidooi voor bredere kijk op kind met of ADHD of ASS

Veel kinderen met ADHD of autisme (ASS) hebben ook andere gedragsproblemen. Voor een goede diagnose moeten ook die in kaart worden gebracht, vindt neuropsycholoog dr. Jolanda van der Meer, verbonden aan het Kenniscentrum voor Kinder- en Jeugdpsychiatrie.

r moet bovendien meer aandacht

Nadeel vind ik de harde knip: daarbij hebben we

zijn voor de oorzaken van ADHD

het over de kinderen die net niet aan de strenge

en ASS. Pas dán wordt het gehele

criteria voldoen en buiten de boot vallen. Terwijl

kind bezien, aldus neuropsycho-

ze soms óók veel problemen hebben in het dage-

loog Jolanda van der Meer. “Van

lijks leven en op school. Anderzijds krijgen

daaruit kun je kinderen behandelen

kinderen met veel symptomen soms een hele

met therapie op maat. En zorg en

reeks diagnoses. Ze hebben bijvoorbeeld ADHD,

onderwijs echt passend maken.” Ze

ASS én ODD tegelijk. Puur en alleen op basis van

spreekt over een harde knip: de scheiding die

de afspraken die zijn vastgelegd in de DSM.

wereldwijd wordt gemaakt tussen wel of geen

Terwijl je een heel andere uitkomst zou krijgen

diagnose. Van der Meer: ‘’Buitensporig impul-

als we daarover inhoudelijk andere afspraken

sieve en drukke kinderen krijgen de diagnose

hadden gemaakt. Mede op grond van de oorza-

ADHD. Kinderen die vooral moeite hebben in de

ken bij voorbeeld.”

sociale interactie en met emoties begrijpen, krijgen de diagnose ASS. Het ligt vast in de DSM

Langs meetlat

V, het handboek dat wereldwijd de leidraad is

Haar ervaringen daarmee? Van der Meer was de

voor het classificeren van psychiatrische aandoe-

afgelopen jaren werkzaam als neuropsycholoog

ningen. Voordeel van het boek is dat iedereen

en onderzoeker bij Karakter UC en het Radboud

dezelfde criteria hanteert. Zo weet je zeker dat

UMC in Nijmegen. Ze promoveerde aan de

autisme in Amerika hetzelfde betekent als bij

Radboud Universiteit op haar onderzoek naar

ons in Nederland.

ADHD en ASS, waarbij ze het handboek DSM V

BALANS 1-2015

Tekst: Riëtte Duynstee Fotografie: Thijs Rooimans

‘ Hoe zit het koppie in elkaar?’

aan de kant schoof. Ze betrok zo’n 750 kinderen

“We keken voor ons onderzoek naar de kwanti-

bij het onderzoek: 378 kinderen hadden geen

teit – hoe goed doen de kinderen de cognitieve

diagnose (maar soms wel symptomen), 274

taken? – en naar de kwaliteit van de prestaties:

kinderen hadden wel een diagnose, of waren

‘Zijn er unieke sterktes/zwaktes?’ ”

broer of zus van een kind met ADHD of ASS. Haar voornaamste conclusie: voor een goede

Oog voor detail

diagnose moet je naar veel méér gedragsken-

De resultaten waren verrassend. Kinderen met

merken kijken dan de DSM voor ADHD en ASS

de diagnose(s) ADHD en ASS voeren op dezelfde

voorschrijft.

manier cognitieve taken uit als kinderen zonder

‘Kind heeft baat bij therapie op maat’

symptomen. “Er is nauwelijks een kwalitatief verschil”, vervolgt Van der Meer. “Natuurlijk, het ene kind werkt sneller en geconcentreerder dan het andere. Maar dat zagen we in beide groepen. Dat zijn kwantitatieve verschillen. We vonden

Van der Meer: “Wij hebben álle kinderen langs

bijna geen kwalitatieve verschillen die de

een ‘meetlat’ gelegd waarbij ook kenmerken als

kinderen cognitief anders maken. Ik vind dat een

‘opstandig’, ‘perfectionistisch’ en ‘faalangstig’

interessante uitkomst. Ook in het kader van

werden bekeken. Zo kregen we zicht op het

passend onderwijs, nu meer kinderen met ADHD

brede ‘continuüm’ aan gedragskenmerken. Met

en ASS in het regulier onderwijs terechtkomen.

aan het ene uiterste de kinderen zonder klach-

Dan is het goed als de leerkracht weet waar de

ten, en aan het andere uiterste kinderen met juist

verschillen en overeenkomsten zitten. Een

veel kenmerken van ADHD, ASS en nevensymp-

verschil dat je wél kunt benoemen, is dat

tomen. Daar tussenin waren alle variaties

kinderen met meer ASS dan ADHD in sterkere

vertegenwoordigd. Als je op die manier het

mate oog hebben voor detail dan andersom.”

gedrag van een kind beoordeelt, krijg je een veel

Dan rijst al gauw de vraag waarom sommige

fijnmaziger diagnose. Je weet beter hoe een kind

kinderen geen stoornissen ontwikkelen, en

in elkaar steekt en kunt een therapie op maat

andere kinderen wel. Hebben ze misschien een

maken. Daar is een kind enorm bij gebaat.”

hoger IQ? Zijn ze cognitief beter gerijpt, voelen

Hardware

door hun omgeving?

In de toekomst moet er volgens Van der Meer

“We kunnen nu op zoek gaan naar beschermen-

niet alleen naar méér gedragskenmerken

de omgevingsfactoren. Wat heeft dit kind nodig

worden gekeken. Ook moeten de oorzaken van

om zich optimaal te kunnen ontwikkelen? In de

de gedragsstoornissen goed worden onderzocht.

toekomst kunnen we sommige omgevingsfacto-

Waardóór gedraagt het kind zich afwijkend?

ren misschien wel aanpassen nog voordat er

“Met het antwoord op die vraag kun je veel

gedragsproblemen ontstaan.”

objectiever een diagnose stellen dan op basis

ze zich veiliger, of worden ze meer gestimuleerd

van gedrag”, zegt ze.

Transitie jeugdzorg

“Het mooiste is natuurlijk als je in het speeksel of

Bij het Kenniscentrum voor Kinder- en Jeugdpsy-

bloed kunt aantonen dat iemand een bepaalde

chiatrie is Van der Meer verantwoordelijk voor

aandoening heeft. Bij ADHD en ASS is dat nu

de transitie en transformatie van de jeugd-ggz in

nog onmogelijk. Maar je kunt wel iets zeggen

2015. “Het Kenniscentrum is uitstekend toegan-

over de cognitie van het kind. Hoe zit het koppie

kelijk voor professionals en ouders. Maar

in elkaar? Hoe werkt die hardware? Als je dat

belangrijk is dat de gemeenteambtenaren nu en

weet, ben je al een stapje dichter bij objectieve

straks óók goed geïnformeerd zijn. Vanaf 2015

diagnostiek dan wanneer je alleen kijkt naar het

beheren zij de budgetten. Elke gemeente heeft

gedrag.”

de mogelijkheid om eigen agendapunten meer

Van der Meer liet de kinderen cognitieve taken

prioriteit te geven. In de ene stad is verruwing en

doen die iets zeggen over de werking van het

alcoholisme een thema, in de andere stad

brein. Bijvoorbeeld over de intelligentie, het

armoede en vergrijzing. Ons Kenniscentrum

werkgeheugen, de concentratie, impulsbeheer-

strijdt voor aandacht voor de kinderen jeugd-

sing, emotieherkenning, en het oog voor detail.

psychiatrie. Want het kan niet zo zijn dat een

BALANS 1-2015

Jolanda van der Meer:

‘Kind met ernstige stoornis niet naar buurtzorg coördinator’ kind met bijvoorbeeld ADHD of ASS in de ene

doorsijpelen naar budgethouders.” Er wordt vaak

gemeente betere zorg krijgt aangeboden dan in

gesproken over ‘overbehandeling’, maar volgens

de gemeente verderop. We zijn als kenniscen-

Van der Meer is er net zo goed sprake van

trum in gesprek met bijvoorbeeld de Vereniging

‘onderbehandeling’. “Kinderen met angsten en

van Nederlandse Gemeenten (VNG). We bespre-

aandachtsproblemen kunnen in stilte wegkwij-

ken met hen hoe je onze kennis op landelijk

nen in een drukke klas,” zegt ze. “Die problema-

niveau ook bij de regio’s krijgt.”

tiek wordt eenvoudig over het hoofd gezien. Ook

Eigen kracht

de zorg voor deze kinderen moet bij de gemeenten goed worden verankerd.” De verantwoorde-

Niet alleen financieel, maar ook inhoudelijk

lijkheid voor een goed verloop van de transitie

wordt de jeugdzorg vernieuwd: er komt bijvoor-

en transformatie ligt volgens haar bij de gemeen-

beeld meer nadruk op preventie. Familie,

ten en het Rijk, bij professionals (zoals in het

vrienden en buurtgenoten moeten vaker bijsprin-

netwerk van het Kenniscentrum), maar óók bij

gen – ‘eigen kracht’ – en artsen moeten minder

ouders zelf.

medicatie voorschrijven. Van der Meer: “Preventie is natuurlijk belangrijk. Maar bij termen als

“In hun eigen gemeente zitten zij dicht bij het

‘onnodige zorg’, ‘normaliseren’ en ‘demedicali-

vuur. Ik raad ouders aan om kritisch mee te

seren’ heb ik zo mijn twijfels. We moeten

denken, ook met de behandelaren. Druk hen

voorkomen dat ‘normaliseren’ en ‘demedicalise-

gerust de informatie van bijvoorbeeld het

ren’ uitdraaien op bagatelliseren. Voor kinderen

Kenniscentrum onder de neus: ‘Kijk, bewezen is

met ASS is de noodzaak voor professionele zorg

dat deze behandeling het beste werkt’. Ze

doorgaans voldoende zichtbaar. Maar over

kunnen als altijd blijven aankloppen bij de

kinderen met ADHD maak ik mij zorgen. Er

vertrouwde huisarts en andere instanties. Wij

wordt vaak te luchtig over gedacht. Neem

pleiten bijvoorbeeld voor uniforme professionele

VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma, die eerder

hulp aan de poort bij élke gemeente. Daarmee

dit jaar adviseerde om drukke jongetjes niet naar

voorkom je dat kinderen met ernstige stoornis-

de psychiater maar naar de voetbalclub te

sen naar de buurtzorgcoördinator of de voetbal-

sturen. Het is kwalijk als dat soort sentimenten

club worden gestuurd.” •

BALANS 1-2015

Oudercursus Balans en NVA ‘Samen Sterk’:

Tekst: Riëtte Duynstee

‘Niet de problemen maar oplossingen benoemen’ De cursus ‘Samen Sterk’ die Balans en de NVA samen landelijk verzorgen, geeft ouders handvatten voor een succesvolle samenwerking met school. Ouders wisselen er ervaringen uit, leren van en inspireren elkaar. Een verslag van een bijeenkomst van ‘Samen Sterk’ in Borne. “Hoe kunnen we invloed uitoefenen?”

et is een goede opkomst. Zo’n

“Voor mij komt deze cursus dus precies op het

vijftien ouders zijn bijeen op

goede moment”, zegt ze.

basisschool De Zeppelin in Borne.

Eino en Gea zijn gekomen vanwege hun tienja-

Deel 1 van de cursus ‘Samen

rige dochter met Asperger. “Ze heeft soms een

Sterk’ wordt er gegeven, ontwik-

korte persoonlijke uitleg nodig”, zegt Eino. “Daar

keld door Ouderplatform Gooi en

heeft de leerkracht niet altijd de tijd voor. Ook de

Omstreken. Deze is gebaseerd op

overdracht van klas naar klas gaat elk jaar weer

de methode Handelingsgericht

bijzonder stroef. Hoe kunnen we daar invloed op

Werken (HGW), waarbij altijd de vraag centraal staat: Wat heeft het kind nodig om te leren?

uitoefenen?”

De cursus wordt tot en met volgend schooljaar

Ouderpositie centraal

aangeboden in heel Nederland door Balans en de

Cursusleider Otger Meuwissen - hij wordt

NVA (de Nederlandse Vereniging voor Autisme).

bijgestaan door orthopedagoog Carla van

Uiteenlopende redenen spelen een rol om aan

Looveren - neemt het woord. “De principes van

‘Samen Sterk’ deel te nemen. “Omdat scholen

HGW die we vanavond behandelen, zijn voor

van alles over mijn kind bespreken waar wij als

iederéén zinvol. De leerkrachten op school

ouder buiten worden gehouden”, zegt Lia. Haar

gebruiken ze ook. Maar tijdens deze cursus staat

zoon zit op een school voor speciaal onderwijs,

jullie positie centraal. ‘Samen Sterk’ is bedoeld

maar vanwege bezuinigingen gaat het daar niet

voor ouders die als gelijkwaardige partners het

goed. Ze wil hem nu weer in het regulier onder-

oudergesprek op school willen aangaan.”

wijs geplaatst krijgen. Chantal worstelt met een

“Dat is het nu juist”, zegt Chantal. “Bij ons,

soortgelijk probleem. Met veel pijn en moeite is

ouders, spelen zóveel emoties! Pijn, verdriet,

het haar gelukt om haar dochter met een

onzekerheid. Dat maakt het heel lastig om je

proefplaatsing op het regulier onderwijs te

tijdens zo’n gesprek gelijkwaardig aan leerkrach-

krijgen. Morgen heeft ze een evaluatiegesprek.

ten te voelen.”

BALANS 1-2015

Cursus “Een grote steun” Het tweede deel van de cursus ‘Samen Sterk’ gaat over de inhoud van een gesprek: over aannames en beeldvorming. Je verwacht dat een vuist stevig dichtgeklemd zit, terwijl hij misschien wel heel gemakkelijk te openen is. Cursist Chantal: “We moesten tijdens de tweede avond een tekening namaken op basis van mondelinge instructies. Het

resultaat vergeleken we met het origineel. Dan blijkt hoe moeilijk het is om de juiste vragen te stellen en elkaars woorden te interpreteren. Ik vond de totale cursus erg leerzaam, óók omdat ik in contact kwam met gelijkgestemden. Allemaal ouders met dezelfde problemen. Ik heb dat als een grote steun ervaren.”

“Begrijpelijk”, vindt Otger. “Reden temeer om

Passend onderwijs

deze cursus te volgen...”

Ook een principe van HGW is: de onderwijs- en

Doelen

begeleidingsroute van school biedt houvast. “Ouders weten vaak niet hoe het beleid van

De tien principes van het HGW verschijnen op

scholen is rondom problemen met kinderen”,

een beeldscherm. Met deze principes is het

zegt Otger. “Dus informeer daar naar. Voor

volgens de cursusleiders gemakkelijker om

passend onderwijs maken scholen zelf beleid,

medewerking van school én jeugdzorg te krijgen.

daarover moeten ze ouders informeren. Helaas

Een voorbeeld: Elk gesprek heeft duidelijke doelen.

gebeurt dat te weinig. Jammer, maar het biedt

Van Looveren zegt met overtuigingskracht: “Als

ook kansen. Want je kunt ze helpen met posi-

je zonder doel het gesprek ingaat, kom je er

tieve belangstelling. Meedenken en invloed

zonder resultaten weer uit. Dus formuleer vooraf

uitoefenen. Er zijn veel meer contactmomenten

voor jezelf wat je wilt bereiken en zet het

dan je voor mogelijk houdt.”

puntsgewijs op papier. Bij elk gesprek geldt bovendien dat de nadruk moet liggen op oplos-

Rollenspelen

singen, niet op problemen. Je praat elkaar in de

De avond eindigt met rollenspelen in groepjes.

put als je steeds opnieuw de problemen benoemt.

Naar aanleiding van een casus speelt de een de

Het leidt niet tot constructieve samenwerking.”

rol van de leerkracht, de ander de rol van ouder,

Het kind erbij

en een derde persoon observeert of beide partijen de tien principes van HGW hanteren. “Ik

Een belangrijk principe is: kinderen betrekken bij

voel direct irritatie”, zegt een moeder die een

de samenwerking tussen ouders en school.

jonge, onervaren leerkracht moet spelen. “De

“Lastig als het om kleuters gaat”, zegt Chantal.

ouder tegenover mij is erg dwingend. Ik verlies

“Maar de investering betaalt zich jaren later

de regie over het gesprek.”

terug als ze gaan puberen”, antwoordt Otger.

“Jullie rollen zo goed mogelijk uitdragen is een

“Omdat ze van jongs af aan gewend zijn te

kwestie van consequent oefenen”, vertelt Otger.

praten, bespreken ze met jou wat ze meemaken

“Word je overmand door emoties, dan kun je die

in de klas en na school. Dan wéét je tenminste in

rol niet waarmaken. Goede gesprekstechnieken

welke zeven sloten ze lopen.” Chantal lacht.

helpen daar vat op te houden.” Een andere ouder

“Dan kun je ze redden voordat ze verzuipen!”

lukt het juist goed om de theorie in praktijk te

Bij HGW is het uitgangspunt voor de oplossing

brengen. “Teruggrijpen op mijn doelen die ik

van een probleem altijd positief. Otger: “Gun

vooraf op papier schreef. Dat geeft houvast.” •

kinderen hun succeservaringen en leg daar de nadruk op. Want niets is zo frustrerend als keer op keer falen. Leer ze bovendien dat ze niet overal even goed in kunnen zijn.”

De eerstvolgende cursus Samen Sterk wordt gehouden in Assen. Zie pag. 59 voor meer informatie.

BALANS 1-2015

advertentie

Wij bieden onder andere: • Remedial teaching; • Onderzoek; • Begeleiding en training (ook ambulant); • Project voor ‘ thuiszitters’; • Dagopvang op zaterdag en in schoolvakanties Gevestigd te Krommenie 075-6406008

info@praktijkderegenboog.com www.praktijkderegenboog.com

Begeleiding voor mensen met ADHD en/ of Autisme

Wintersportkamp 18+ februari Ambulante begeleiding Begeleiding individueel, groep en verblijf op basis van PGB Stichting Xmotion

Opvang in de vorm van: Kampweken * Weekenden * Weekenddagen met: - skiën en snowboarden - paardrijden - outdoor en indoor activiteiten

Kijk voor meer informatie en inschrijven op www. xmotion.nl

Clarity Clarity is een natuurlijk product dat zorgvuldig is samengesteld uit een aantal planten en kruiden, die helpen om de concentratie en het geheugen te verbeteren¹. Daarnaast draagt het bij tot een normale bloedcirculatie, die wordt geassocieerd met de hersenprestaties¹ ² en reactiviteit². ¹Bacopa monnieri L.(Indische waternavel) ²Panax Ginseng (Ginseng)

Clarity is verkrijgbaar bij de gespecialiseerde Gezondheidswinkels, zoals Gezond&Wel Gezondheidswinkels of via webshops. Info: 0341-462146 TS PRODUCTS | Gelreweg 9 | 3843 AN Harderwijk |www.tsproducts.nl | info@tsproducts.nl

Zorg & Passend Onderwijs

‘Hij ziet geen gelijkgestemden, dat baart me zorgen’

Passend Onderwijs: elk kind in Nederland een plekje op school. Is dat haalbaar? Nee, zeggen de ouders met thuiszittende kinderen in deze reportage. Er is landelijk onvoldoende kennis over leerlingen met speciale onderwijsbehoeften, de leerkracht staat er alleen voor: er is geen geld voor extra handen in de klas. Drie thuiszitters geportretteerd: Alette, Jesse en Jordy. “De kinderpsychiater weet het ook niet meer.” Moeder Suzan met thuiszitter Alette (14, Asperger, MCDD)

Tekst: Maria van Amerongen (portretten), Beatrice Keunen (kaders)

Portret van drie thuiszitters

dat is moeilijk te realiseren: Alette heeft vwoniveau, en daar is in Nederland nauwelijks speciaal onderwijs voor.

‘Elke dag hoop ik op een wondertje’

Nu zit ze weer thuis. De onderwijsassistent gaat haar wel helpen met huiswerk, maar ik zie graag dat ze weer onderwijs krijgt. Ik wil haar wel helpen, maar ik ben natuurlijk geen docent. Ik hoop dat de school met een oplossing komt. Dat

“Er is wel een wet Passend Onderwijs, maar die

zie ik niet een-twee-drie gebeuren. Ze begrijpen

is bij Alette nooit ter sprake gekomen. In de

het probleem niet.

schoolgids staat dat ze aandacht hebben voor

Als ik aan de toekomst denk, krijg ik slapeloze

kinderen met autisme, maar ze hebben de

nachten. Elke dag hoop ik op een wondertje.

kennis ervoor niet in huis. Alle bedoelingen zijn

Alette heeft meer individuele aandacht nodig, in

heel goed, hoor. Alette kreeg meer aandacht van

een kleine klas. Er moeten minder prikkels zijn,

de mentor, maar dat was het dan wel. De tweede

1500 kinderen in een school is gewoon te veel.

dag liep ze alweer weg van school. Ze vindt de

Elke week spreekt ze de psychiatrisch verpleeg-

massa mensen op school heel beangstigend. We

kundige, maar die weet ook niet meer wat hij

hebben het over speciaal onderwijs gehad, maar

met haar aan moet.”

BALANS 1-2015

Moeder Ingrid met thuiszitter Jesse (11, dyslexie, hoogbegaafd, hoogsensitief)

Vader Danny met thuiszitter Jordy (15, autisme, MCDD)

‘Nu denk ik: het komt ‘Wij zijn 24 uur per wel goed’ dag met hem bezig’ “Jesse is vastgelopen in het speciaal onderwijs.

“Jordy zit al lange tijd thuis, omdat het speciaal

Eerder kreeg hij allerlei diagnoses, van ADHD tot

onderwijs niet meer wist wat ze met hem aan

autisme. De professionals waren zoekende. Tot

moest. Sinds vorig jaar is hij in dagbehandeling.

hij uiteindelijk zijn huidige diagnose kreeg. Jesse

Hij zit vol stress, op school zitten is niet haal-

had rust nodig, een plek waar hij gezien en

baar. Moet je nagaan, er zaten maar vier

begrepen werd. Dat was de Democratische

kinderen in zijn klas. Zijn kinderpsychiater weet

School. Helaas voor hem groeide de school snel,

het ook niet meer.

en kreeg hij weer te veel prikkels.

Passend Onderwijs werkt niet voor hem. Je hebt

Door zijn diagnoses weten ze geen raad met

dan een klas met dertig kinderen en één leer-

hem in het regulier onderwijs. Ook daar raakt hij

kracht. Dat kan niet. Dat zou veel te onrustig zijn

overprikkeld. Bovendien is hij een beelddenker.

voor hem. Te veel prikkels. Ze zeggen dat elk

Daar doen ze niet aan. Ze zijn uit op het repare-

kind verplicht is om onderwijs te volgen. Maar

ren van problemen, en gaan niet uit van talen-

het gaat gewoon niet. Eigenlijk kunnen de

ten. Hij is wel bij een klas voor hoogbegaafden

scholen het niet aan, dat passend onderwijs,

aangemeld, maar daar willen ze alleen leerlin-

maar ze moeten. Ten koste van al die kinderen.

gen waarbij voor de rest alles goed gaat.

Wat Jordy nodig heeft is rust, structuur en

Nu zit hij sinds een maand thuis. De wet Passend

één-op-één begeleiding. Thuis zijn we 24 uur per

Onderwijs werkt niet, want scholen werken niet

dag met hem bezig. We komen nooit tot rust.

samen met Jeugdzorg. Dat is wel nodig, vind ik.

Onder werktijd bel en mail ik over van alles wat

Ik heb een pgb voor Jesse, maar mag daar Jesse

met hem te maken heeft. In het verleden hebben

niet mee leren hoe hij zijn huiswerk moet

we hulp gehad van een onderwijsconsulent,

maken.

maar die wist het ook niet meer. Mijn vrouw zit

Ondanks alles zie ik de toekomst positief

inmiddels ziek thuis, die had ook te veel hooi op

tegemoet. Jesse is heel zelfstandig. Wat me wel

haar vork.

zorgen baart, is dat hij geen gelijkgestemden ziet

We hopen dat Jordy in de toekomst een werkplek

op dit moment. Jesse heeft mensen nodig die zijn

of dagbesteding kan krijgen. Dat zouden we hem

kwaliteiten zien en hem aandacht geven.

zo gunnen. Er zijn hulpverleners die praten over

Ikzelf ben docent en probeer nu met een groep

uithuisplaatsing, maar Jeugdzorg wil het niet.

mensen een onderwijsvoorziening op te zetten.

Omdat wij meer doen dan iemand ooit zou

Jarenlang zat ik met mijn handen in het haar. Nu

kunnen doen. Maar wij gaan als ouders altijd

denk ik: het komt wel goed.”

door.”

MEER INFO

over Ingrids initiatief? www.gaafkind.nl

In dit magazine wordt in twee artikelen gesproken over verschillende aantallen thuiszitters: in de column van Michel Rog (pag 39) gaat het over 16.000 thuiszitters; in het artikel over thuiszitters gaan we uit van vierduizend. Het verschil heeft te maken met de definitie gehanteerd door het ministerie van OC&W: voor wat de doelgroepkinderen van Balans betreft, gaat het daarbij om 4000 kinderen, die wel staan ingeschreven bij een school maar langer dan vier weken verzuimen en door de leerplichtambtenaar als thuiszitter staan geregistreerd bij de gemeente waar ze wonen.

BALANS 1-2015

Staatssecretaris Dekker:

‘Ieder kind dat niet naar school gaat, verdient onze inspanning’ Nederland telt, aldus het ministerie van OC&W,

Het ministerie denkt dat het aantal thuiszitters

tegen de vierduizend geregistreerde thuiszitters:

kan worden verminderd dankzij de nieuwe

kinderen van 5 tot en met 16 jaar die om uiteen-

samenwerkingsverbanden die sinds de invoering

lopende redenen geen onderwijs op school

van de wet Passend Onderwijs (afgelopen

volgen. Zij staan via de leerplichtambtenaar van

augustus) actief zijn. Verder is het advies van de

een gemeente geregistreerd bij DUO, de Dienst

Kinderombudsman uit 2013 – uiteengezet in het

Uitvoering Onderwijs. Volgens de brief ‘Voort-

rapport ‘Van Leerplicht naar Leerrecht’ – in het

gang aanpak schoolverzuim’ van staatssecretaris

overheidsbeleid opgenomen. Gepleit wordt in dat

Sander Dekker (belast met deze portefeuille) van

rapport voor meer en beter maatwerk per

afgelopen maart betreft het leerplichtige jonge-

thuiszittende leerling, om de ontwikkeling wel

ren die “wel ingeschreven staan bij een onder-

degelijk te stimuleren. Of dat lukt, daar komt

wijsorganisatie maar langer dan vier weken

Balans Magazine in het najaar van 2015 op

verzuimen zonder vrijstelling op grond van de

terug. Tot die tijd portretteren we in elke uitgave

leerplichtwet.” De school is verantwoordelijk

drie thuiszitters. Om het onderwerp op scherp te

voor onderwijs aan deze leerlingen. Volgens

houden binnen onderwijs en politiek. En boven-

Dekker is er sprake van een dalende trend in het

al: om de onmacht te tonen van gezinnen in het

aantal thuiszitters ten opzichte van de schoolja-

vinden van de juiste match tussen onderwijs en

ren daarvoor. “Ieder kind dat, voor kortere of

het kind met een ontwikkelingsgang die - al dan

langere tijd, niet naar school gaat, verdient onze

niet tijdelijk - afwijkt van het gemiddelde.

aandacht en inspanning,” aldus de staatssecretawww.dekinderombudsman.nl en

ris in zijn brief. Daarnaast is er de categorie

MEER INFORMATIE:

‘verborgen thuiszitters’, waarvan geen cijfers

www.rijksoverheid.nl/zoeken/thema/onderwijs-

beschikbaar zijn. Het zijn de leerlingen die

en-wetenschap. Zoekwoord: thuiszitters.

school verzuimen, maar de leerplichtambtenaar weet er niet van.

Cursus Ouderpower voor ouders van pubers en adolescenten Zelfhulpcursus voor en door ouders van pubers uit de Balans-groep, geleid door getrainde en ervarings deskundige vrijwilligers. Leden krijgen een aanzienlijke korting op de cursusprijs. Cursus in regio Friesland (Heerenveen, start 6 januari 2015, aanmelden mogelijk). Cursus in regio Rijnland (Leiden, start 13 januari 2015, aanmelden mogelijk). Cursus in Tilburg (voorintekenen mogelijk)

Specia a Balans l voor -leden :

aanzie

kortinlijkge

Inschrijven via www.balansdigitaal.nl

BALANS 1-2015

Hoe gaat het nu met Bram? Door Arga Paternotte

et Bram gaat het prima. Hij zit lekker in

de houding van de school. Eerst werd er spijt

zijn vel, heeft prachtige cijfers op zijn

betuigd over de gang van zaken en werd er naar

tussenrapport en heeft er onbedoeld

Bram en naar ons mondeling en schriftelijk

aan meegewerkt dat zijn school nu heel anders

excuses gemaakt. Daarna kregen we alle

aankijkt tegen passend onderwijs voor leerlingen

medewerking. Als er iets was kon ik meteen bij

die wat extra ondersteuning nodig hebben.

de locatiedirecteur terecht. Hij wilde er persoonlijk bij betrokken blijven en het niet alleen aan de

Dat was afgelopen zomer wel anders toen we de

mentor overlaten. Hij zei zich graag te willen

noodkreet van Bram (13 met ADHD en een

verdiepen in de vragen van leerlingen zoals

disharmonisch IQ) op onze website plaatsten.

Bram en is ook lid van Balans. Hoewel het er nog

“Mag ik hier alsjeblieft komen,” zei hij toen met

niet van is gekomen, werd ik zelfs uitgenodigd

een benauwd stemmetje tegen de zorgcoördina-

om het team te komen vertellen over autisme en

tor van de Toelatingscommissie van een vmbo-

ADHD.”

school. Het was de tweede school waar hij zich aanmeldde en weer leek het mis te gaan toen de

“Voor Bram was het in eerste instantie natuurlijk

Toelatingscommissie de rapportage las van de

niet makkelijk om aan een nieuwe school te

basisschool en de vmbo-school waar hij was

beginnen waar hij aanvankelijk werd afgewezen

afgewezen. Die meenden dat hij beter naar het

en later alleen onder voorbehoud mocht komen.

speciaal onderwijs kon gaan, terwijl hij daar

Er was wel wat overredingskracht voor nodig om

helemaal geen indicatie voor had.

hem over de drempel te krijgen. ‘Bram’, zei ik ’het team van leraren waar jij mee te maken

“Een school vinden heeft ons wel wat slapeloze nachten gekost”

krijgt, is heel anders dan de mensen van de Toelatingscommissie. Zij hebben jou niet geweigerd, dat deden de hogere dames en heren’. En inderdaad. Bram werd goed opgevangen en enorm gestimuleerd. Wat er nu concreet voor maatregelen werden getroffen, kan ik niet eens

Bram werd er moedeloos van en zijn ouders ook.

zeggen. Ze hadden naar hem steeds een houding

“Ik zat er helemaal doorheen,” vertelt zijn

van ‘Jij komt er wel’. Dat was een enorm verschil

moeder nu achteraf. “Ik voelde mij enorm in de

met de basisschool, waar ze steeds wisten te

steek gelaten door de basisschool, die niets deed

vertellen dat iets voor hem te moeilijk was. Hij

om Bram een goede plek in het vervolgonderwijs

werd zelfs in een grote klas op kaderniveau

te bezorgen. Maar wat was ik blij met de

geplaatst terwijl hij eerst zou instromen op

strijdbare houding van onderwijsjurist Katinka

basisniveau. Dat deed hem goed. Hij voelde zich

Slump en onderwijsadvocaat Annie Wigger, die

daar beter dan op de basisschool in de kleine

ons aanmoedigden dit verhaal voor te leggen

klas met leerlingen die extra aandacht nodig

aan de net opgerichte Geschillencommissie

hadden. Hij heeft heel erg zijn best gedaan en

Passend Onderwijs.” (Zie pagina 35.)

ontzettend hard gewerkt. En nu als resultaat een

“Het gevolg was dat Bram afgelopen september

rapport met als hoogste cijfer een 9,3 voor

onder voorbehoud mocht komen en na de

Engels en als laagste een 5,3 voor rekenen. Het

uitslag van de Geschillencommissie dus ook kon

is hier uiteindelijk goed afgelopen maar het heeft

blijven. Toen volgde een enorme ommezwaai in

ons wel wat slapeloze nachten gekost.”

BALANS 1-2015

Juridisch advies

Onderwijsjuriste Katinka Slump behandelt in haar columns in de komende nummers diverse uitspraken van de Geschillencommissie Passend Onderwijs. Op pagina 34 lezen we hoe het met Bram (13 met ADHD) is gelopen. Ook de school die hem weigerde werd door de Geschillencommissie in het ongelijk gesteld.

Onderwijsjurist Katinka Slump

‘Bram door Geschillencommissie op juiste plek’

nmiddels drie uitspraken van de Geschillen-

nog andere ondersteuning nodig was. Bij Bram

commissie Passend Onderwijs. De eerste

was de kou al uit de lucht voor de zitting van de

uitspraak, over een leerling met het Syndroom

Geschillencommissie. De school had ingestemd

van Down, besprak ik al eerder. De school moest

met een proefplaatsing en Bram mocht bij de

eerst haar huiswerk doen en de leerling bleef

start van het schooljaar voorlopig naar het

vooralsnog in de klas. Zonder goed onderzoek

vmbo. Bram liep daardoor geen achterstand op

en zonder een ontwikkelingsperspectief kun je

en na de uitspraak van de Geschillencommissie

geen gemotiveerd verwijderingsbesluit nemen.

mocht hij definitief blijven.

De tweede uitspraak ging over Bram. Bram hield

En dan de derde zaak van de Geschillencommis-

ons deze zomer goed bezig. Hij was van de

sie. Het gaat om een hoogbegaafde leerling met

basisschool op weg naar het voortgezet onder-

het Syndroom van Asperger. De jongen wil graag

wijs. Dat ging helaas niet zonder slag of stoot want Bram heeft ADHD. De eerste school weigerde hem en de tweede school verwees hem uit voorzorg naar het OPDC, een orthopedagogisch en didactisch centrum. Eerst moest er in het OPDC maar eens goed

‘Plaatsen deze leerling, al is het maar tijdelijk!’

onderzoek plaatsvinden naar de onderwijsbehoefte van Bram. Dit was tegen de afspraken in. In het Samenwerkingsverband was afgesproken

naar het vwo, bij voorkeur naar de gymnasium-

dat het advies van de basisschool door de

afdeling. De ouders melden hem daarvoor aan

scholen voor voortgezet onderwijs zou worden

op 1 augustus jl. maar de jongen wordt gewei-

opgevolgd. Het advies van de basisschool was

gerd. Vervolgens worden de ouders van het

een plekje op het vmbo met leerwegondersteu-

kastje naar de muur gestuurd.

nend onderwijs (lwoo). De school kon Bram dan

De Geschillencommissie stelt vast dat de school

ook niet plaatsen op een aparte locatie van het

alles fout heeft gedaan en het besluit moet over.

OPDC, zeker niet zonder overleg met de ouders,

En dan lees ik: “Sinds de start van het schooljaar

de school en het OPDC.

2014-2015 zit G. thuis.” Het is dan 23 oktober 2014, de scholen zijn al lang begonnen en we

De Geschillencommissie bepaalde dat Bram

hebben weer een thuiszitter die een onderwijs-

moest worden geplaatst op het vmbo en niet op

achterstand oploopt. Beste Geschillencommissie,

het OPDC. School en ouders moesten vervolgens

dit kan niet meer! Plaatsen deze leerling, al is

in overleg om vast te stellen of er naast lwoo

het maar tijdelijk!

BALANS 1-2015

In vertrouwen Een verhaal dat je bijna niet durft te vertellen

Naam van de auteur bij de redactie bekend

’n Boomlange autist die mijn ziel heeft verzwaard Een kind dat ernstig ziek is, moet je op een gegeven moment loslaten en naar een ziekenhuis laten gaan. Je kunt dan kiezen waar je naartoe wilt en welke procedure of methode je wilt volgen...

esnoods ga je naar een ander

zonder medicatie en nooit zonder mij, zijn

ziekenhuis voor een second

moeder.

opinion. Je kunt overleggen maar

Hij komt geen dag door zonder dat het leven aan

de professional heeft er simpelweg

hem wordt uitgelegd. Er is geen dag dat zijn

meer verstand van dan jij. Je maakt,

angst niet met hem aan de haal gaat. Er is nooit

samen met hem, de juiste keuzes

een moment waarop hij zijn emoties, positief en

voor je kind. Jij kunt je dan richten

negatief, onder controle heeft.

op de liefde voor je kind en zelf een weg vinden

De professionals weten het niet, kunnen het niet.

in het verdriet om je kind. Ik zeg hiermee

Wat moeten ze doen om hem te helpen? Wat

geenszins dat dit simpel is maar het ìs wel de

moeten ze zeggen als hij boos is? Wat moeten ze

weg die kan worden gelopen. En verdriet en zorg

doen of juist laten als hij verdrietig en wanhopig

geeft het. Zonder enige twijfel. Niemand die dat

is? Ze zijn bang en verschuilen zich achter dat

niet begrijpt. Gelukkig maar.

het allemaal zo complex is. Ja, dat is het.

Acht jaar geleden moest ik mijn kind loslaten.

Complex. Anders woonde hij toch gewoon bij

Professionals moesten mijn ernstig zieke kind

zijn moeder…

gaan begeleiden. Mijn kind moest ook naar het

ziekenhuis, echter niet alleen voor zijn lijf. En

Ik zou alles in het leven opgeven als er maar een

nog elke dag strijd ik voor hem. Voor zijn

minuscuul kleine mogelijkheid was dat het thuis

rechten. Hij is een ongeneeslijk ziek mens, niet

wel zou lukken. Deze vrouw die niet van risico’s

te behandelen. En heeft men dat in de GGz-sec-

houdt, zou het grootste risico in de wereld

tor wel altijd door?

nemen als ze dacht dat er één miljardste procent

Net als bij een operatie die niet aanslaat bij een

kans op vooruitgang was. Maar dat is niet zo. Ik

ziek kind, geef je als ouder nooit op. Ik dus ook

weet dat ik het niet kan. En dus zullen we de

niet voor mijn zoon, die nooit beter zal worden.

komende jaren door strijden voor de rechten van

Thuis wonen kan niet meer. Nooit een gewone

mijn kind. Want elk kind heeft rechten en die van

baan, trouwen en kinderen krijgen. Geen leven

mij dus ook.

BALANS 1-2015

Hij mag ook een plek hebben waar hij welkom is

die ogenschijnlijk niet ziek zijn, maar in werke-

en ondanks zijn ernstige beperkingen wordt

lijkheid zo ernstig ziek dat ze niet in deze

geaccepteerd. Hij mag ook een plek hebben waar

maatschappij kunnen functioneren door de wijze

ze begrijpen dat hij er niets aan kan doen dat hij

waarop wij onze keuzes maken. En dat heeft

is zoals hij is. Een plek waar men begrijpt dat als

niets met politieke kleur te maken. Ik heb me

alleen mama jou begrijpt, dat mama dus ook

verdiept in alle partijen. Maar ik vond geen

gebeld wordt als er onbegrip is voor de wereld.

antwoord.

Of angst door de wereld. Want klaarblijkelijk kan mama soms wel de wereld iets minder angstig maken. Een onzichtbare navelstreng wellicht? Mama zou graag willen dat anderen dit ook kunnen. Zo lang dit niet zo is, blijf ik beschik-

“Geen dag zijn emoties onder controle”

baar. Punt.

Samen

Dit is geen politiek praatje en dat wil ik ook niet. Dit is een praatje uit het hart. Een hart dat klopt

Uit mijn eigen werk weet ik dat de beste zorg en

voor haar kind en een hart dat bloedt voor haar

hulp voor een kind tot stand gebracht wordt als

kind. Dit is het praatje van een mama die haar

je als professional náást ouders staat in de

15-jarig kind acht jaar geleden los moest laten

begeleiding van een kind. De handen ineen slaat.

omdat hij zo heel erg ziek is. Waar geen gene-

Dat je elkaars expertise, kracht, inzet en het

zing voor mogelijk is. Maar waar ook geen

gevoel voor het kind bundelt en dan als één

acceptatie voor is. Wellicht is het angst. Maar ik

groot vangnet van het kind stappen gaat zetten.

ben niet bang. Nooit.

Kleine stapjes of grote stappen, dat maakt niet uit. Samen.

Mooie kanten Ik ben de mama van een prachtige zoon die ziek

‘’Nooit loslaten en nooit opgeven’’

is maar zo ongelooflijk veel mooie kanten heeft. En als men ze niet belicht, dan blijf ik het zelf doen, al is het wellicht tegen beter weten in. Ik ben de mama van een mooie jongen die al acht jaar niets anders wil dan terug naar mama

Een goede samenwerking is noodzaak. Open-

hoewel hij weet dat het niet kan. Omdat hij

heid en eerlijkheid ook. Altijd makkelijk? Nee,

helaas heel goed weet wat zijn problematiek

natuurlijk niet. Je hebt vaak een andere insteek

is. Ik ben de mama van een boomlange autist die

en een ander gevoel. Maar wel proberen en als

mijn ziel heeft verzwaard omdat ik me zoveel

het nodig is, altijd opnieuw. Nooit loslaten en

zorgen maak om hem en om zijn toekomst.

nooit opgeven.

Ik ben de mama van een engel, die mijn hart vult met liefde en zachtheid. Met puurheid en

Wat ik me afvraag: hoe komt het dat de meeste

oprechtheid. Maar ik ben ook de mama die de

mensen niet op de hoogte zijn van het feit dat

strijd aangaat met iedereen die vindt dat ze niet

kinderen met een ernstige beperking niet

hoeven te strijden voor een jongen die het zelf

dezelfde kansen en mogelijkheden hebben als

niet kan. Ik ben ook de mama die nooit, nooit

kinderen die ziek zijn in hun lijf? En ja, ik weet

opgeeft – wat men ook zegt en wat men ook

echt heus hoe ontzettend erg het met mijn kind

doet.

is. Heus, ik sluit mijn ogen hier niet voor. Begrijp me niet verkeerd: Ik wil niet dat we

Ik ben de mama van Luca. En al moest ik hem

minder aandacht hebben voor welk ziek kind

loslaten, los is hij nooit. Ik ben de mama van

dan ook. Wat ik wil is aandacht voor kinderen

Luca. Luca en mama, mama en Luca.•

BALANS 1-2015

Miguel is weer Miguel. Miguel is weer Miguel.

advertentie

Mogelijkheden die Eschrand Autizorg biedt aan mensen met ASS en aanverwante stoornissen zijn: * Naschoolse begeleiding met aansluitend kortdurend verblijf * Kortdurend verblijf tijdens weekenden en vakantie`s

* Ambulante begeleiding

* Huiswerkbegeleiding * Dagbesteding ter vervanging van "normaal"onderwijs of ter vervanging van regulier werk. * Kleinschalig wonen

Neem voor vragen contact met ons op.

En niet meer somber, ge誰rriteerd en angstig. Met snelle, zorgvuldige diagnose en behandeling op maat bieden wij kinderen, jongeren en hun ouders weer perspectief. En niet meer somber, ge誰rriteerd en angstig. Met snelle, zorgvuldige diagnose en behandeling op maat www.debascule.com (020) 890 19 00 bieden wij kinderen, jongeren en hun ouders weer perspectief.

Eschrand Autizorg Esweg 29 7688RA Daarle Tel:0546-698444 of 0646574877 info@eschrand.nl www.eschrand.nl

www.debascule.com (020) 890 19 00

In tijden van transitie, kies voor bewezen kwaliteit k!

N-o COTA

Nie work uw: shop s 3 DyscaDM lculie

Stel dyslexie vast volgens de criteria van het PDDB

Voorkom problemen straks, signaleer dyscalculie nu!

Lees meer en bestel op www.boomtestuitgevers.nl Krijgt u onze nieuwsbrief? Schrijf u in op de website!

info@boomtestuitgevers.nl (020) 524 45 14

politiek

Michel Rog is lid van de Tweede Kamer voor het CDA. Hij draagt hierbij het columnstokje over aan Roelof Bisschop, Tweede Kamerlid voor de SGP. Roelof Bisschop geeft in het komend nummer van Balans Magazine zijn visie op passend onderwijs in Nederland.

Michel Rog

Pleidooi voor ontschotting tussen zorg en onderwijs

et hoge aantal thuiszitters tot nul

omdat de school tekortschiet in de wettelijke

reduceren en voor elk kind een passende

zorgplicht die zij heeft. Omdat hun kind niet het

plek, met als dat nodig is extra onder-

onderwijs krijgt waar behoefte aan is.

steuning, waar kan in het reguliere onderwijs. Dat is in een notendop de bedoeling van passend

Helaas blijkt ook uit recente onderzoeken,

onderwijs. Een van de voordelen voor ouders en

waaronder die van de Stichting “Niet naar

kinderen zou zijn, dat ouders zich bij een school

school”, dat ook nu nog scholen leerlingen met

in de buurt kunnen melden en door die school

extra zorgbehoefte weigeren. Ik vind dat we hier

een plek met passende ondersteuning wordt

niet in mogen berusten. We zullen als politiek

geboden. Binnen de school waar het kind wordt

wat mij betreft ruim baan moeten geven aan

aangemeld, of op een andere school binnen het

initiatieven waarin gedeeltelijke schoolgang, of

samenwerkingsverband. Het is goed om te zien

alternatieven voor onderwijs op school mogelijk

dat er binnen een aantal samenwerkingsverban-

worden. Daarom heeft het CDA voorgesteld om

den uitstekend wordt samengewerkt en de zorg

experimenteerruimte te bieden aan initiatieven

en bijbehorende financiering de leerling volgt.

zoals de Partnerschapsschool en School at Sea. En het CDA wil de mogelijkheid om thuisonder-

Veel samenwerkingsverbanden bleken de

wijs te geven behouden en pleit voor ontschot-

afgelopen periode helaas vooral in het teken te

ting tussen zorg en onderwijs.

staan van de bestuurlijke inrichting en de verdeling van middelen. Maar inmiddels is

Ook heb ik een motie ingediend waarin ik de

passend onderwijs een feit en zijn het schoollei-

regering verzoek te onderzoeken hoe scholen

ders, IB’ers en leraren die de ‘schoolondersteu-

omgaan met de zorgplicht en te komen met

ningsprofielen’ en de ‘ontwikkelingsperspectie-

aanbevelingen om te voorkomen dat kinderen

ven’ van de leerlingen handen en voeten moeten geven. En helaas blijkt de theorie van de eenloket functie lang niet overal in de praktijk soelaas te bieden.

“Boos over tekortschieten in de wettelijke zorgplicht”

Het zijn de schrijnende gevallen van ouders die hun kind maar niet geplaatst krijgen op een

nog langer thuiszitten. Want uiteindelijk gaat het

school. Niet alleen omdat de school van hun

nog steeds om 16.000 kinderen die thuiszitten.

voorkeur niet de juiste zorg kan bieden, maar

16.000 kinderen waarvan wij in Den Haag

ook omdat zij vaak de zorgplicht die zij hebben

hebben afgesproken dat zij met passend onder-

niet (kunnen) waarmaken. Het levert begrijpelij-

wijs allemaal een passende plek zouden krijgen,

kerwijs veel emotionele reacties op van ouders.

mét de ondersteuning die zij daarbij nodig

Zij voelen zich machteloos, maar ook boos

hebben.

In dit magazine wordt in twee artikelen gesproken over verschillende aantallen thuiszitters: in de column van Michel Rog gaat het over 16.000 thuiszitters; in het artikel over thuiszitters gaan we uit van vierduizend. Het verschil heeft te maken met de definitie gehanteerd door het ministerie van OC&W: voor wat de doelgroepkinderen van Balans betreft, gaat het daarbij om 4000 kinderen, die wel staan ingeschreven bij een school maar langer dan vier weken verzuimen en door de leerplichtambtenaar als thuiszitter staan geregistreerd bij de gemeente waar ze wonen.

BALANS 1-2015

Het

Proefschrift

“Relatie tussen ontwikkeling motoriek en lezen”

Tekst: Arga Paternotte, Foto BeeldinZicht, Peter Snaterse

Bewegen is leren “Bewegingsonderwijs moet – net als lezen en rekenen – worden beschouwd als een belangrijk schoolvak.” Dat concludeert Marieke Westendorp in haar proefschrift, dat ze onlangs aan de Universiteit Groningen verdedigde.

estendorp deed onderzoek naar de

Vervolgend: “En als er kinderen zijn die duidelijk

relatie tussen motoriek en cognitie

achterblijven met bepaalde vaardigheden, dan

bij kinderen uit het speciaal

zou juist hier extra aandacht aan gegeven

basisonderwijs. En vergeleek de

moeten worden. Door bijvoorbeeld het inzetten

resultaten met die van kinderen uit

van motorische remedial teaching. Om zo de

het regulier onderwijs. Moeten we

bekende vicieuze cirkel van slecht presteren, niet

nu massaal gaan ballen om beter te

meer meedoen en steeds verder achterlopen, te

leren rekenen, plannen en proble

voorkomen of te doorbreken. Want het is nu

men oplossen? Of gaan hinkelen om het lezen te

duidelijk aangetoond dat er inderdaad een relatie

bevorderen?

is tussen de grove motorische ontwikkeling en

Nee, zo eenvoudig ligt het natuurlijk niet. Maar

het leren rekenen en lezen. Al eerder was

dat aandacht voor de motorische ontwikkeling

bekend dat er ook een relatie kan worden gelegd

van kinderen in het basisonderwijs belangrijk is,

met de ontwikkeling van de sociale en emotio

daar is Marieke wel van overtuigd. Ze juicht het

nele vaardigheden.”

toe dat er op dit moment stemmen opgaan om

de gymlessen uit te breiden van twee naar drie

Ballen en hinkelen

uur per week. “Hoe meer, hoe beter,” zegt ze. En

Vier jaar lang deed Marieke onderzoek in het

dan graag van een vakleerkracht. “Nog te vaak

speciaal basisonderwijs bij kinderen in de leeftijd

wordt deze les gezien als een leuk uurtje dat het

van zeven tot en met twaalf jaar. Ze onderzocht

eerst kan sneuvelen als er geen tijd is. Terwijl er

de relatie tussen motoriek en cognitie (de

echt bewijs is dat de motorische ontwikkeling

denkfuncties voor het leren), motoriek en

van kinderen een belangrijke rol speelt bij hun

executieve functies (uitvoerende regelfuncties

algemene ontwikkeling. Dat het heel belangrijk

van de hersenen) en het effect van een speciale

is om er vooral op jonge leeftijd goed aandacht

training in balvaardigheid. En wat bleek?

aan te besteden.”

Ten eerste dat de grove motorische ontwikkeling

BALANS 1-2015

van de meeste kinderen met leerproblemen in

van complexe motorische bewegingen – en de

het speciaal basisonderwijs flink achterloopt bij

executieve functies voor in het hoofd, die als

die van hun leeftijdgenootjes in het reguliere

regelfuncties belangrijk zijn voor de ontwikke

onderwijs. Het kan aan het eind van de basis

ling van de cognitie. Het zou gunstig zijn om in

school voor sommige vaardigheden wel oplopen

een vroeg stadium al die functies te gebruiken,

tot drie of vier jaar.

waardoor er sterke verbindingen in de hersenen

En dan gaat het hier om balvaardigheden als

ontstaan.

gooien en vangen en verplaatsingsvaardigheden

Verder komt het bij hinkelen en (technisch) lezen

zoals hinkelen, springen of rennen. Bij balvaar

sterk aan op de automatisering van vaardighe

digheid blijkt die achterstand groter dan bij

den. En zijn er minder cognitieve processen

verplaatsingsvaardigheid. En dan bleek er ook

betrokken. Terwijl er bij balvaardigheden met

een relatie tussen balvaardigheid en het reken

meer invloeden tegelijk rekening moet worden

niveau en verplaatsingsvaardigheid en het

gehouden, zoals ‘waar is de bal?’ en ‘wanneer

leesniveau. Ook bleek een speciaal balvaardig

moet ik de bal vangen?’. Dit maakt balvaardig

heidsprogramma effect te hebben op zowel de

heden tot complexere motorische vaardigheden,

motorische ontwikkeling als de executieve

waarbij een groter beroep wordt gedaan op

functie plannen en organiseren.

cognitieve vaardigheden.

Verklaring

Dus de complexiteit van de vaardigheden zou weleens een verklaring kunnen zijn voor de

Marieke vermoedt dat de relatie tussen rekenen

gevonden relatie tussen balvaardigheden en

en balvaardigheid en tussen hinkelen en lezen te

rekenen. Uit de literatuur is bekend dat de relatie

maken heeft met de ontwikkeling van de

tussen motoriek en cognitie met name is

hersenen. Er blijkt een sterke connectie te zijn

aangetoond als de vaardigheden complex zijn of

van het cerebellum – de kleine hersenen achterin

in een complexe situatie worden uitgevoerd,

de schedel, die belangrijk zijn voor het uitvoeren

zoals tijdens een balspel. Bij het balspel gaat het

BALANS 1-2015

immers om complexe vaardigheden: richting en

Een verklaring voor dit resultaat zou kunnen

kracht inschatten, letten op de ander, de regels

zijn, dat kinderen die zich verbeterden in

in je hoofd hebben, snel kunnen reageren, goed

balvaardigheden beter in staat zijn om deze toe

kunnen timen.

te passen in complexere oefensituaties. Juist

Maar... Bij het balspel heb je wel een goede

omdat ze sneller over een basisniveau beschik

basis-balvaardigheid nodig. En dan komen we

ken dan de andere kinderen. Er wordt een groter

weer bij de basis van de motorische ontwikke

beroep gedaan op hun executieve functies.

ling en het belang om daar in het onderwijs veel

Kortom: het lijkt erop dat bij balvaardigheidstrai

aandacht aan te besteden. Want op school gaan

ning direct ook de executieve functies plannen en

alle kinderen naar gym, ook de kinderen die om

probleem oplossen worden getraind. Een mooie

een of andere reden niet naar een sportclub

winst.

kunnen. Daarnaast adviseert Marieke op grond van dit onderzoek om in de gymlessen met

Straat op

niveaugroepen te werken, omdat het van groot

Zit daar een les in voor de jeugdigen die het

belang is om aan te sluiten bij het niveau van het

maar niet lukt om hun werk te plannen en te

kind. Kinderen die te makkelijke oefeningen

organiseren? Nee, zo eenvoudig ligt het ook

doen, worden niet voldoende uitgedaagd;

weer niet. Ze de straat op sturen met een bal...

kinderen die te moeilijke oefeningen doen,

daar kom je er als ouders niet mee. Ten eerste

vinden het niet leuk en haken daardoor af.

staat er bij elk proefschrift altijd dat er meer

Balvaardigheid

onderzoek nodig is om de gevonden effecten te bevestigen. Daarbij is de motorische ontwikke

Marieke en collega’s ontwikkelden een balvaar

ling onderdeel van de algemene ontwikkeling.

digheidsprogramma, werkten daarmee in het

Ook is het effectiever om bij deze jeugdigen de

speciaal basisonderwijs en onderzochten de

specifieke executieve vaardigheden waarin ze

effecten. Het bleek dat de kinderen die de

tekortschieten, apart te trainen in de hoogste

training volgden een betere balvaardigheid

klassen van de basisschool. En vervolgens in het

ontwikkelden dan de kinderen die de training

voortgezet onderwijs. •

niet hadden gevolgd. Er werd geen direct verband gezien tussen de training en de ontwik

Voor meer informatie: mail Marieke Westendorp

keling van de executieve functies. Wel bleek dat

via mhaverdings@hotmail.com

bij de kinderen die een betere balvaardigheid

Het proefschrift is te downloaden via:

ontwikkelden, de vaardigheden op het gebied

http://dissertations.ub.rug.nl/faculties/

van planning en probleemoplossend vermogen

medicine/2014/m.westendorp.haverdi/

meer vooruit gingen. Juist in vergelijking met kinderen die minder waren vooruitgegaan op balvaardigheden.

Revival Prof. W.J. Bladergroen? Had professor W.J. Bladergroen (1908-1983) destijds dan toch gelijk? Zij was medio vorige eeuw een fenomeen op het gebied van kinderen met leerproblemen. Zij veronderstelde een sterke relatie tussen leer- en motorische problemen. En adviseerde kinderfysiotherapie aan kinderen met leerproblemen. Om zo een inhaalslag te maken in de motorische ontwikkeling om daarmee de leerontwikkeling weer vlot te trekken. Later werd bij lees- en rekenproblemen meer de nadruk gelegd op de functionele training: de 42

BALANS 1-2015

vaardigheden van het rekenen en lezen zelf. Betekent dit proefschrift nu een revival van Bladergroens gedachtengoed? “Deels wel,” vermoedt Marieke. “Daar hebben we nu toch wel meer bewijs van gekregen. Maar we moeten niet de fout maken te denken dat met motorische training alles reparabel is. Het zijn allemaal onderdeeltjes van de totale ontwikkeling van kinderen, waarbij de motorische ontwikkeling beslist niet gemist kan worden. Vandaar het belang van gym!”

Bericht van Arga Arga Paternotte is al jaren verbonden aan Balans. Ze is voormalig hoofdredacteur van Balans Magazine en tegenwoordig adviseur van de vereniging.

Labels

as ik geboren in een land waar men

gie. Ze zijn een variatie op het gemiddelde. Het

zuiver zingend door het leven ging, ik

label is een gebruiksaanwijzing die richting geeft

was een loser. Want stem houden kan

aan de hulp die de omgeving kan bieden. En wie

ik niet en met mijn muzikale geheugen is het bar

weet welke prachtige bijdragen ze nog voor de

slecht gesteld.

samenleving in petto hebben. Als we hen de

Was tekenen een kernvak op de middelbare

mogelijkheden bieden en niet door de gemid-

school dan was ik verzekerd geweest van een

delde mal willen duwen.

vette onvoldoende. Zou skiën hier een nationale sport zijn, ik stond aan de zijlijn. Ondanks ijverige oefening zijn deze vaardigheden bij mij nooit tot wasdom gekomen. Ik zou geleden hebben aan ‘musicologisch

“Het label eraf, problemen over?”

onvermogen’, een ‘graphic disorder’ en ‘dyslexski’. Dat zou mijn zelfvertrouwen bepaald

Daarom begrijp ik de mensen niet die tekeer

niet hebben gestimuleerd. Behalve als er achter

gaan tegen die labels. Die verontrust roepen dat

deze labels een hulpprogramma schuil zou gaan,

we zo een hele generatie gestoorde kinderen

waarbij men rekening zou houden met mijn

laten opgroeien. Alsof de problemen van die

eigenaardigheden. Men mij niet van onwil of

kinderen over zijn als we het label eraf halen.

luiheid zou verdenken. Niet van mij zou ver-

Alsof al die ouders het mis hebben en die

wachten dat ik in de communicatie zuiver zou

professionals maar wat kletsen. Wel denk ik dat

zingen, maar mij zou toestaan mijn verbale

we labels niet zo negatief moeten inkleuren en

talenten in te zetten voor contacten. Ik zou wel

louter moeten zien als een ‘gebruiksaanwijzing’.

afwijken van het gemiddelde maar zeker niet ziek of zielig zijn. Uiteindelijk zou ik misschien

Dat een kind met een label een heel gewoon

wel…

kind is dat extra aandacht nodig heeft om zich te

Maar ik ben niet in die wereld geboren. Ik leef in

kunnen ontwikkelen. Net zoals een kind met

een wereld waarin men veel waarde hecht aan

rood haar niet ongebreideld in de zon kan zitten,

het leervermogen op het gebied van lezen,

een kind met astma een schone lucht nodig heeft

spellen en rekenen. Naast mij leven kinderen en

en een kind met een allergie sommige voedings-

volwassenen die misschien wel uitstekend

middelen moet mijden, zo kan een kind met

kunnen zingen, muziek maken, tekenen en skiën

ADHD zich minder goed concentreren in een

– maar die helaas minder talenten hebben om

drukke omgeving, kan een kind met dyslexie niet

zich te concentreren, vlot te lezen en spellen en

in de gemiddelde tijd een tekst lezen en mijn

meer van die in onze maatschappij zo belang-

persoontje niet meezingen in een koor. Het zij

rijke vaardigheden. Dat zal hun zelfvertrouwen

zo.

niet ten goede komen. Als we maar niet teruggaan naar de tijd dat de Zijn zij ziek? Welnee, ze wijken alleen af van het

labels ‘dom’, ‘lui’, ‘raar’ en ‘lastig’ kwistig

gemiddelde en hebben een aantal kenmerken

werden uitgedeeld. In onze maatschappij weten

die zijn geclassificeerd in de GGz of de psycholo-

we toch wel beter?

BALANS 1-2015

Dyslexie Dyslexie-deskundige Ria Kleijnen over nieuwe Jeugdwet:

Tekst: Anouk van Westerloo. Foto’s: privébezit.

‘Dyslexiezorg 2015: ondergeschoven kindje?’ Op 1 januari 2015 gaat de nieuwe Jeugdwet van kracht. Dat betekent in het geval van kinderen met dyslexie, dat de gemeenten vanaf dat moment verantwoordelijk zijn voor de organisatie en betaling van deze zorg. Dyslexiedeskundige Ria Kleijnen maakt zich grote zorgen over deze ingrijpende verandering. “Er zijn nu al gemeenten die de dyslexie behandeling straks niet willen vergoeden, omdat ze het een onderwijskwestie vinden.”

W 44

at is uw grootste zorg?

Maar dan nog is de vraag: hoe wordt dat geld

“Tot nu toe viel dyslexiezorg onder

besteed? Hoe geef je dat strategisch vorm en hoe

de basisverzekering en werd

doe je dat in de praktijk? Sommige gemeenten,

diagnostiek en behandeling van

en dat merk je nu al, zien dyslexie als een relatief

ernstige enkelvoudige dyslexie (EED)

licht probleem en vooral als een onderwijskwes-

vergoed door zorgverzekeraars.

tie. Dus wordt de bal teruggekaatst naar het

Overigens pas sinds 2009; voorheen

onderwijs en lopen we het risico dat dyslexie-

moesten ouders alles zelf betalen.

zorg niet of slechts gedeeltelijk wordt vergoed.”

Onder de nieuwe Jeugdwet wordt

dyslexie geschaard onder ‘specialistische zorg’.

Dan krijg je dus rechtsongelijkheid. In de

Dyslexie moet nu dus betaald worden uit

ene gemeente wordt dyslexiebehandeling

hetzelfde potje als zwaardere gedragsproblemen

wel vergoed, in de andere niet?

en problematiek als depressie en schizofrenie.

“Precies. Dan kun je je kind alleen nog laten

Gemeenten beslissen op dit moment hoe zij hun

behandelen als je dat als ouder zelf kunt betalen

pot geld willen verdelen. In de meeste gevallen

bij een privé-instituut. Een tweedeling in de

zal er wel iets worden vrijgemaakt voor dyslexie.

maatschappij dient zich dan weer aan.”

BALANS 1-2015

Hoe moet de zorg voor kinderen met dyslexie er in de praktijk volgens u uitzien? “Zodra een kind wordt aangemeld in de zorg, geldt een aantal criteria. Voldoet een kind daaraan en is het leerlingendossier van de school compleet, dan volgt er een diagnostisch onderzoek. Als daar inderdaad dyslexie uitkomt en behandeling nodig is, stelt de behandelaar in nauwe samenwerking met school en ouders een behandelplan op. Wat gaat de behandelaar doen, wat kan de school doen aan (extra) begeleiding en hoe kunnen de ouders ondersteunen? Behandelen op school heeft de voorkeur, omdat een kind dan geen reistijd heeft en de lijntjes met de school korter zijn. Na tien à twaalf behande-

‘Door rechtsongelijkheid wellicht tweedeling in de maatschappij’ lingen vindt er een tussenmeting plaats en volgt een tussenevaluatie. De doelen worden dan

Ria Kleijnen werkt momenteel bij Amacura, een GGz-instelling in Geleen. Tweederde van haar tijd besteedt ze aan het werken met kinderen maar ze houdt zich ook bezig met zorgbeleid. Verder is ze pleitbezorger van de synergie tussen onderwijs en zorg. Ze heeft Nederlandse Taal- en Letterkunde gestudeerd, specialiseerde zich in taalkunde en dyslexie en is gepromoveerd op de link tussen taalkunde en neuropsychologie. Ze is verbonden geweest aan verschillende universiteiten en hogescholen. Verder was ze lector ‘Onderwijszorg en samenwerking binnen de keten’ bij Windesheim in Zwolle en heeft ze tijdens haar loopbaan talloze docenten en remedial teachers opgeleid.

eventueel bijgesteld. Na zo’n veertig à vijftig bijeenkomsten, en drie tussenevaluaties met alle betrokkenen, volgt de eindevaluatie. Wat kan de

school eerst twee periodes van twaalf weken

school overnemen, wat is haalbaar en hoe gaat

intensief extra begeleiding hebben gegeven.

het nu verder? Wat mij betreft is dit een prima

Maar sommige scholen hebben daar moeite

standaardvorm. Bij Amacura werken we al op

mee. Mijn idee zou zijn om een dyslexiedeskun-

deze manier, maar er zijn veel dyslexie-instituten

dige in te schakelen al op het moment dat die

die dat niet gewend zijn. Zij hebben nu alleen

extra begeleidingsperiode van de school begint.

contact met ouders, niet met scholen. Terwijl

Door de school te ondersteunen en te coachen

bijna twintig jaar geleden, in een rapport van de

kan het best zo zijn dat een kind na die twee

Gezondheidsraad, al is vastgesteld dat samen-

keer twaalf weken al zodanig vooruit is gegaan

werking tussen zorg, school en ouders van groot

dat een dyslexieonderzoek en -verklaring niet

belang is. Maar het was tot nu toe nooit wettelijk

meer nodig zijn. Nog een alternatief zou zijn om

verplicht. Straks wel.”

een kind dat wordt aangemeld voor een dyslexieonderzoek, maar waarover twijfel bestaat,

U beschrijft hier een soort standaardscena-

sowieso tien behandelingen te geven. In die tien

rio. Kan het traject daarvóór ook anders,

behandelingen kun je de aard en ernst goed

volgens u?

bepalen, een kind weer op weg helpen en

“Je kunt de zorg er al eerder bijhalen, meer

voorkom je in een aantal gevallen dat een kind

preventief werken. Voordat een kind in aanmer-

dat het bij nader inzien toch niet nodig had, een

king komt voor een dyslexieonderzoek, moet de

dure langdurige behandeling krijgt toegewezen.”

BALANS 1-2015

scholen die zeggen: we doen maar even niets, dan scoort een kind slecht, krijgt hij straks een dyslexieverklaring en hoeven wij niets meer te doen. Het is vreselijk, maar het gebeurt.” Wat gaan kinderen met dyslexie en hun ouders hier straks allemaal van merken? “Op scholen zelf zul je niet zo snel iets merken. Scholen veranderen langzaam. Voor je een echte vernieuwing ziet, ben je zo vijf à tien jaar verder. Een goede school blijft een goede school en een

En wat moet er dan ‘strategisch’ gebeuren om dit voor elkaar te krijgen? “Er moet veel meer afstemming komen. De samenwerkingsverbanden Passend Onderwijs, de zorginstellingen en de gemeenten moeten

‘Gemeenten moeten kijken naar inhoud, niet naar budgetten’

over dit soort dingen overleggen. Daarvoor is al een soort platform in het leven geroepen. Het OOGO Jeugd: Op Overeenstemming Gericht

minder goede school zal ook nog wel even een

Overleg. Ideaal zou zijn als dit overleg regelma-

minder goede school blijven... De kinderen die

tig, bijvoorbeeld elke drie maanden, plaatsheeft.

nu al dyslexiezorg krijgen, zullen dan ook niet

Zo kun je goed preventief bezig zijn. Daar komt

zoveel merken. Er bestaat zoiets als een ver-

nog bij dat het budget voor dyslexiezorg vorig

plichting om de zorg die ze nu krijgen, te blijven

jaar enorm is overschreden. Als je regelmatig

garanderen. Maar voor nieuwe gevallen wordt

met zo’n OOGO-overleg samenkomt, kun je

het anders. Als de afstemming niet zo goed is

precies bijhouden hoeveel kinderen er in de

(en nog steeds is maar vijftig procent van de

regio worden aangemeld. Het samenwerkings-

gemeenten volgens eigen zeggen op dit soort

verband kan dan weer kijken welke scholen veel

dingen voorbereid) zullen nieuwe aanvragen

kinderen met dyslexie aanmelden. Per school

lang blijven liggen. Het is op dit moment nog niet

zouden dat er niet meer dan één à twee per

duidelijk hoe de verwijzing gaat verlopen en

leerjaar moeten zijn. Als één school structureel

welke rol het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG)

veel meer kinderen aanmeldt, kan het samen-

hierin krijgt. Mooi zou zijn als het samenwer-

werkingsverband door middel van coaching en

kingsverband die poortwachtersrol zou kunnen

professionalisering een structurele verbetering

gaan vervullen, en tegelijkertijd een aanspreek-

proberen teweeg te brengen. De goede scholen

punt zou kunnen zijn voor de gemeente en

niet te na gesproken, maar er zijn helaas ook

dyslexie-instituten.”

ADHD of autisme én dyslexie; wat dan? Voor kinderen die dyslexie hebben maar ook ADHD of autisme, is de regeling weer net iets anders. Comorbiditeit, dus het samengaan van twee of meer stoornissen, komt bij dyslexie relatief vaak voor. Als dyslexie als stoornis domineert, dan verloopt de behandeling en vergoeding van dyslexie bij deze kinderen iets anders. Vanuit de GGz mag een behandelaar zulke kinderen een 46

BALANS 1-2015

bepaald aantal dyslexiebehandelingen geven. De secundaire diagnose (bijvoorbeeld ADHD) moet wel ‘onder controle’ zijn en de diagnostiek en de behandeling van dyslexie niet belemmeren. Dat betekent dat een kind bijvoorbeeld de benodigde tijd rustig aan tafel kan blijven zitten, zich voldoende kan concentreren en in staat is om functioneel te communiceren.

U noemt het CJG, maar is het CJG wel bekwaam genoeg om kinderen door te verwijzen? “Dat is inderdaad de vraag. Het zijn veelal mensen met een algemene opleiding en veel nuttige praktijkervaring, maar geen gedragsspecialisten en psychiaters met kennis van specifieke stoornissen. Bovendien krijgen ze te vaak te maken met multiprobleemgezinnen. Schulden, problemen met de huisvesting, drankmisbruik, opvoedproblemen, gedragsproblemen. Als

Hoeveel kinderen hebben dyslexie? Elk jaar gaan ongeveer 190.000 (nieuwe) kinderen in Nederland naar school. Van die 190.000 heeft ongeveer 3,5% EED (ernstige enkelvoudige dyslexie) met een indicatie voor behandeling. Jaarlijks worden ongeveer 13.300 leerlingen uit het basisonderwijs doorverwezen naar de zorg voor diagnostiek. Hiervan blijken uiteindelijk 6.650 kinderen EED te hebben.

er in zo’n gezin ook een kind met bijvoorbeeld autisme aanwezig is, zal zijn gedrag misschien eerder aan de omstandigheden worden geweten dan aan een dieperliggende stoornis. Misdiagnoses acht ik niet uitgesloten. En voor dyslexie geldt: het is nou eenmaal een relatief licht probleem. Ook al kan dyslexie heel bepalend zijn voor de schoolcarrière en de verdere toekomst van een kind.” Is er ook nog iets positiefs aan de nieuwe Jeugdwet? “Op zich ben ik er helemaal voor om niet meteen etiketten op kinderen te plakken, om eerst te kijken hoe dingen kunnen worden aangepakt zonder er direct zware zorg op te zetten, om te

minder haalbaar dan voorheen. Want hoe kun je

kijken: wat kunnen familie, vrienden, leerkrach-

verwachten van een leerkracht dat hij én

ten, buren in dit specifieke geval betekenen? Het

verstand heeft van dyslexie, én van autisme, én

CJG is laagdrempelig, in elke wijk vind je er wel

van ADHD en daar allemaal begeleiding in geeft

één. Een prima idee. Maar ik ben bang dat

terwijl hij een klas heeft van dertig leerlingen en

dyslexiezorg een ondergeschoven kindje wordt.

de remedial teachers zijn wegbezuinigd?

Het staat laag op de agenda, omdat het ineens

Gemeenten kijken vooral vanuit budgetten, naar

onder de ‘zware’ zorg valt, maar toch als licht

hoe het geld moet worden verdeeld, maar ze

wordt gezien. Door gebrek aan kennis bij

zouden veel inhoudelijker moeten kijken. Wat is

gemeenten ben ik bang dat uitsluitend de

er goed voor de kinderen? Een adequaat afge-

scholen geacht worden deze kinderen te helpen.

stemd traject zou niet alleen inhoudelijk beter

En sinds Passend Onderwijs lijkt mij dat nog

maar ook nog goedkoper kunnen zijn.” •

Meer lezen over ontwikkelingsstoornissen bij leren en/of gedrag? al voor Specia eden: -l s n Bala

e kkelijk Aantre

korting

Kijk in de webwinkel van Balans voor interessante boeken, brochures en folders Ook boeken en brochures speciaal voor kinderen Kijk voor het complete aanbod op www.balansdigitaal.nl

BALANS 1-2015

Reportage

Tekst: Beatrice Keunen Fotografie: Ronald Zijlstra

Taal leren door on

‘Een wintergedicht bewegen’ Juf Emmy de Koning: “Een jongen

moesten raden. Dat doet deze

haar leerlingen graag mee. “Door een

zo stil, zo in zichzelf gekeerd. Toen ik

drama-taal-methode nu met leerlin-

wintergedicht te bewegen, onthouden

hem het kaartje gaf met ‘Vriendschap’

gen. Ze zien Speel je wijs niet als

ze veel meer woorden. Ze tikken met

erop, dacht ik: ‘Moet hij dat verbeel-

werken, niet als ‘iets moeten’. Terwijl

hun vingers de regen na, ze stampen

den? Daar komt vast weinig uit’. Even

ze, door rijm, door bewegen, wel

als het onweer overdrijft. En deze

later verbaasde het me hoe hij opeens

degelijk bezig zijn met taalontwikke-

kinderen, taalzwak mag je ze best

op het presentatie-punt stond, zo voor

ling, met woordenschat.”

noemen, oriënteren zich liever via de beeldende kant. Van daaruit onthou-

de groep. Hij legde z’n klasgenoten, allemaal rond de tien jaar, door

De Koning, juf op de CSBO-school De

middel van vragen uit welk woord ze

Kimkiel in Groningen inspireert er

BALANS 1-2015

den ze veel beter woordjes.”

weer te stampen

BALANS 1-2015

‘Geluksgevoel door drama’ Auteur Irma Smegen: “Hoe Speel je

complimenten. Dat laatste is overi-

lastig ervaren. Bij drama komen ze

wijs is ontstaan? Enkele scholen

gens een belangrijk onderdeel van de

vaak heel goed uit de verf, laten ze

merkten dat extra taallessen geen

methode.”

prachtige kanten zien! Juist omdat het spel een beroep doet op andere

effect hadden op leerlingen met grote taalachterstanden. ‘Door drama aan

Taal, didactiek en drama zijn als het

kwaliteiten. Kinderen met dyslexie,

taalontwikkeling werken, kan dat?’

ware vervlochten in Speel je wijs, zegt

minder goed in lezen, kunnen door

vroegen ze mij. Van daaruit ontwik-

Smegen, ook drama-docent en

drama volwaardig meedoen. En

kelde ik Speel je wijs, waarvan

trainer. “Daarmee worden andere

kinderen met autisme... natuurlijk,

kinderen zeggen dat ze er gelukkig

gebieden in de hersenen aangespro-

daarvoor is drama heel spannend.

van worden. En dat is precies wat ik

ken, worden andere koppelingen

Echter, situaties oefenen in een

wil: dat kinderen zich gelukkig

gemaakt. De kinderen ervaren de

gespeelde werkelijkheid is heel veilig.

voelen. ‘De sfeer verbetert ook zo’,

woorden als echt, ze beleven de taal

Gelachen wordt er veel. Van uitlachen

reageren juist de leerkrachten. En dat

door deze letterlijk te spelen. Kinde-

is geen sprake.” •

klopt ook: door drama werk je samen,

ren met ADHD worden door leer-

leer je presenteren, je geeft elkaar

krachten nog weleens als druk en

BALANS 1-2015

Meer info? www.speeljewijs.com

column Anouk

Halloween Louise heeft haar eerste middelbare-

uit school komt, stelt ze het opmaken

schoolfeest. Thema Halloween.

en aankleden steeds verder uit. Tot ze

Helemaal in haar straatje, want

echt bijna weg moet. Ze is op van de

zombies zijn hot en happening. Dus

zenuwen. Ons oorspronkelijke plan

begint ze al een week of vier vóór het

wordt gereviseerd. Geen enge spin op

feest met het maken van haar outfit.

haar wang, geen bloedrode lippenstift,

Ze wil als dode bruid. Ze fabriceert

geen nepwimpers. Alle opsmuk in

een sleep met bloedvlekken, een wit

haar haren moet weg en het griezel-

jurkje wordt verknipt, bevlekt en

tasje laat ze ook thuis. Met een sip

gescheurd, een oud kanten babymuts-

gezicht vertrekt ze met Steef naar het

je tovert ze om tot handtasje compleet

feest.

met een afgehakte vinger, een aftands gebroken spiegeltje en een bebloede

Mijn hart breekt om haar zo te zien

zakdoek. Om haar nek een strop, want

vertrekken. Al weken bezig met

haar tragische manier van sterven

voorbereiden en nu lijkt het of we haar

moet ergens zichtbaar zijn. Drie dagen

naar de slachtbank brengen. Bij Steef

voor het feest houden we een generale repetitie, inclusief angstaanjagende schmink. We maken er foto’s van met haar mobiel zodat ze haar creativiteit de volgende dag op school met haar vriendinnetje kan delen. Maar die reageert met een onder-

“Met geduld buigt hij haar graf stemming om”

koeld: ‘Ieuw’. Genoeg voor Louise om haar telefoon direct weer weg te stoppen. Haar enthousiasme is in één

in de auto komen de tranen. Het hoeft

klap uitgedoofd.

van haar allemaal niet meer... Met veel geduld weet hij haar grafstem-

Anouk van Westerloo (39) is freelance journalist en heeft 20 jaar een relatie met Steven (42). Samen hebben ze twee kinderen. Sam (14) en Louise (12) hebben allebei Asperger.

De dag vóór het feest blijft ze school-

ming toch langzaam om te buigen. Ze

ziek thuis. “Maar schatje, ‘Ieuw’

stemt er uiteindelijk mee in om eerst

bedoelde ze misschien wel juist goed.

langs school te rijden, om de outfits

Een Halloweenoutfit moet toch ook

van de feestgangers te polsen.

eng zijn?” Het helpt niet. Op de dag

Gelukkig (we hadden ook niet anders

van het feest sleept ze zich naar

verwacht) zijn die net zo eng als die

school. Want te ziek voor school, te

van haar. En na de plechtige belofte

ziek voor een feest. En ergens wil ze

dat we haar meteen komen halen als

heel graag naar het feest. Ook al is ze

ze ons belt, stapt ze aarzelend uit,

als de dood dat mensen haar raar

gaat naar binnen en beleeft een

vinden. Stel je voor dat verder nie-

topfeest. Kleine kinderen (ook die met

mand verkleed is? Een gruwel! Als ze

Asperger) worden groot...

BALANS 1-2015

Boeken Annonay Andersson en Arga Paternotte

De invloed van het werkgeheugen op het leren

Gemotiveerd leren en lesgeven

Handelingsgerichte adviezen voor het basisonderwijs

Dit is een leerboek voor leraren in het onderwijs. Ze kunnen er uit leren hoe ze hun leerlingen en zichzelf kunnen motiveren. Het komt uit de hoek van onderwijspedagogen, die een tegenwicht willen bieden aan ‘de beleidsmakers’, die er oprecht van overtuigd zijn, dat het de kwaliteit bevordert, als je heldere criteria hanteert en transparant laat zien hoe iedereen in het onderwijs scoort in een voortdurende onderlinge competitie. De auteurs van dit boek horen tot de groep mensen die blijven beweren dat deze opvatting doorgeslagen is. Zij kennen de kracht van intrinsieke motivatie van leerlingen en het gevaar als dit afneemt en vooral extrinsieke motivatie wordt. Zoals enkel leren voor een toets. Zij menen dat leerlingen juist last hebben van die externe druk en dat het voor docenten belemmerend werkt op de motivatie voor lesgeven. De theorie in dit boek is gebaseerd op de door emeritus hoogleraar Luc Stevens gepropageerde basisbehoeften van leerlingen aan autonomie, relatie en competentie. (AP)

In ‘De invloed van het werkgeheugen op het leren’ wordt gekeken naar de problemen van leerlingen met een zwak werkgeheugen. De nadruk wordt gelegd op het hoe en waarom van de hulp aan deze leerlingen. Er is de laatste jaren steeds meer bewijs gekomen voor de invloed van het werkgeheugen op het (schoolse) leren. Regelmatig wordt ook de relatie gelegd met andere problemen op het gebied van de informatieverwerking zoals ADHD, dyslexie en andere leerbeperkingen. Er wordt zelfs wel geopperd dat diagnoses als ADHD of dyslexie verward kunnen worden met problemen van het werkgeheugen. Hoe dan ook, kennis over het al of niet goed functioneren van het werkgeheugen lijkt zeer belangrijk in het kader van Passend Onderwijs. Dit boekje biedt dat op een uiterst toegankelijke wijze, en is inhoudelijk ook nog eens goed onderbouwd door de twee Engelse cognitieve psychologen Susan E. Gathercole en Tracy Alloway. (AP) Susan E. Gathercole & Tracy Alloway (2014). Uitgeverij SWP, Prijs: € 16,90. 2e druk, 120 pag. ISBN: 9789088503993

BALANS 8-2014

De kracht van intrinsieke motivatie

Anje Ros, Jos Castelijns, Anne-Marieke van Loon en Kris Verbeek (2014). Uitgeverij Coutinho, Prijs: € 19,50. 1e druk, 170 pag. ISBN: 9789046903995

ADHD. Hoe haal je het uít je hoofd?

Breinsleutels Didactische vaardigheden neuropsychologisch onderbouwd

‘Word méér jezelf in plaats van minder!’ ‘Ik werkte ooit met een man die me precies wist te vertellen wat hij nodig had in zijn werk. Hij had structuur nodig in de zin dat iemand hem exact vertelde wat hij moest doen. Een baan met weinig uitdaging, want uitdaging was verwarrend, en een prikkelvrije omgeving. Ik vroeg hem wat de reden was dat het bij zijn vorige baan was misgegaan. Zijn antwoord luidde dat hij zich binnen enkele dagen verveelde en dat hij niet tegen autoriteit kon. Kortom: wat hij nodig dacht te hebben, was nu juist precies zijn allergie’ (pagina 33-34). Als je als kind of (jong-)volwassene wordt gediagnosticeerd met ADHD, dan krijg je van je therapeut een aantal tips mee die meestal neerkomen op het motto ‘rust, reinheid en regelmaat’. Maar zo’n standaardrecept is bij lange na niet voldoende, en zegt vaak weinig over waar de persoon in kwestie baat bij heeft. Of over de processen die deze ‘output’ creëren. Coach en schrijver Cathelijne Wildervanck ziet in de bewustwording van de ‘binnenkant’ van de persoon de sleutel tot het maken van de eigen ‘gebruiksaanwijzing’. (AA)

De auteurs van Breinsleutels springen in op de trend om resultaten uit neuropsychologisch onderzoek te gebruiken om inzicht te krijgen in het leren van kinderen. Aan de hand van deze inzichten bieden ze didactische vaardigheden die hierbij aansluiten. Kortom, sleutels om de deuren naar de ‘bovenkamer’ wijd te openen: ‘Breinsleutels’. De kern van het boek gaat over de vaardigheden die samen de ‘executieve functies’ vormen (de functies in de prefrontale cortex die betrokken zijn bij de aansturing van het gedrag, ook wel de ‘uitvoerende functies’ genoemd): werkgeheugen, inhibitie, flexibiliteit en planning. Ook is er een hoofdstuk gewijd aan het langetermijngeheugen. De breinsleutels die hierbij horen zijn: leerdoelen, voorkennis, herhalen, voorbeelden, markeren, clusteren, opdelen, visualiseren, schakelen en feedback. Bij het boek is een dvd gevoegd. Daarop staan voorbeelden van deze instrumenten uit de lespraktijk. (AA) M. Mens, M. Boonstra & M. Tjallema (2014). CEDgroep, Prijs: € 37,50. 2e druk, 216 pag. ISBN: 978 90 5819 307 0.

Cathelijne Wildervanck (2014). Uitgeverij Scriptum, Prijs: € 18,95. 5e druk, 167 pag. ISBN: 978 90 5594 277 0. Omslag-Breinsleutels-12,2mm_rug_Drukvel_Opmaak 1 07-10-14 09:46 Pagina 1

De auteurs van dit boek leggen de relatie tussen deze didactische principes (de Breinsleutels) en kennis uit de neuropsychologie, in het bijzonder over de zogenaamde executieve functies. De auteurs leggen uit waarom het zo belangrijk is om dat lesdoel te vermelden, wat er gebeurt in de bovenkamer van je leerlingen als je meteen gerichte feedback geeft en waarom kennis door herhaling beter beklijft. Na het lezen van dit boek kun je door een zogenaamde Breinsleutel-bril kijken naar gedrag van kinderen. Door deze bril krijgt gedrag van leerlingen dat eerst misschien ergernis bij je opriep, een andere betekenis. Als je door die Breinsleutel-bril bij sommige van je ‘chaoten, prinsjes, lastpakken, drammers, zenuwpezen en sloddervossen’ hun onderwijsbehoeften gaat ontdekken, is er een wereld gewonnen. Dan kunnen etiketten de prullenbak in om plaats te maken voor aan te leren vaardigheden. Op de dvd staan leerkrachten die de tien Breinsleutels uit het boek toepassen in hun klas. Je ziet dat het inzetten van de Breinsleutels de leerlingen ondersteunt bij het leren: de deuren naar hun bovenkamer gaan open!

www.cedgroep.nl

voor leerkrachten in het primair en speciaal onderwijs

Lesdoelen vermelden, feedback geven, herhalen: de meeste leerkrachten weten dat dit krachtige middelen zijn om het leren bij hun leerlingen te bevorderen. Maar waarom is dat eigenlijk zo? Waarom leren kinderen makkelijker als hun leerkracht deze didactische gereedschappen inzet?

Marald Mens, Marije Boonstra en Marieke Tjallema

ISBN 978-90-5819-307-0

primair en speciaal onderwijs

BALANS 8-2014

advertentie

Wij maken van gedrag (g)een punt! Bereid uw school gedegen voor op Passend onderwijs. Ontwikkel de juiste competenties en voorkom gedragsproblemen op school. Wij bieden op maat gemaakte training of scholing, op locatie of in onze cursusruimte. Trainingen, cursussen en workshops voor: • de leerling • de leraar en begeleider • het schoolteam

Nieuwsgierig? Vraag ons scholingsoverzicht aan of kijk op onze website

Voor meer informatie: 0251 670 163 scholing.gedragpunt@aloysiusstichting.nl www.gedragpunt.nl

Verstaat uw kind het digibord wel goed? De leerkracht is goed hoorbaar via de solo-apparatuur, maar wordt het digitale schoolbord wel verstaan? Het digibord speelt een centrale rol in de les, maar de speakers van het bord zijn vaak van matige kwaliteit! Speciaal voor gebruikers van Phonak solo-apparatuur is er de audioHub, de extra zender voor de digibord. Leerkracht en digibord zijn nu beide perfect hoorbaar via de solo! Omdat het ‘rugzakje’ per 1 augustus jl. is afgeschaft kan de audioHub niet meer vanuit deze voorziening vergoed worden. Informeer bij uw onderwijsinstelling of hiervoor gelden beschikbaar zijn in het kader van Passend Onderwijs. www.phonaksolo.nl

advertentie

De website www.adhdenjij.nl is onderverdeeld in de volgende thema´s: Over ADHD

De website www.adhdenjij.nl is vernieuwd! Aangevuld met 60 ondersteunende materialen van het internationale programma ADHD Together. Speciaal ontwikkeld voor ouders, verzorgers en leerkrachten die kinderen met ADHD willen helpen.

• ADHD bespreken • ADHD diagnose en management • De impact van ADHD • Stigma van ADHD aanpakken

Coaching tools: 20 presentaties beschikbaar

Op school

Discussiegidsen: 18 praktische handleidingen, voorbereiding op gesprekken tussen ouders en leerkrachten

• In de klas • Omgaan met verandering • Gedrag managen Leren leven en werken • Eigenwaarde opbouwen • Omgaan met gevoelens • Vriendschappen • Planning en organisatorische vaardigheden • Klaar met school, hoe verder?

Tools: 15 praktische opdrachten om uit te printen

Strips: 6 strips die herkenbare situaties laten zien

Alle materialen zijn via de website te bekijken en te downloaden

Voorbeeldbrief: 1 voorbeeldbrief ter introductie van uw kind bij overgang naar een nieuwe school/leerkracht

Materialen Nieuwe vrienden

Stemmingsthermometer Vaardigheid: instructies opvolgen

Belongingsmuur

Wat ADHD betekent voor een kind op school en thuis - voorbeelden

Meer informatie Gevoel woordenzoeker

• European ADHD awareness taskforce • Overige links • SHIRE • ADHD-Europe Deze website is ontwikkeld in samenwerking met de European ADHD Awareness Taskforce en financieel mogelijk gemaakt door Shire. Het ADHD Together materiaal is deels afkomstig uit het originele ADHD ondersteuningspakket, waaraan ADHD-Europe ook heeft meegewerkt.

Feedback geven over de voortgang Een kind prijzen na een positieve prestatie in de klas kan erg goed zijn voor de motivatie en kan:

Op je beurt wachten Om hulp vragen Relevante vragen stellen Niemand onderbreken Huiswerk afmaken

M X M L R Q S Z T V Q

O Z D V E R V E E L D

P T M M B C E R V V Z

P H D O O D L N Z B J

E N O M W E T N A U M

R S M M G R I N Z E A

I R F E O U G I E R B

G T N T F D Z A A Y J

Q D S Y P O M E K Z A

V E R D R I E T I G W

L I W R J N X M O E F

Planning

thuis t h

School

Klokken

Georganiseerd zijn Op tijd zijn Op je plek blijven zitten

Extra’s • Animatie ADHD en het brein • ADHD ondersteuningspakket in PDF boekvorm

Strawinskylaan 659, 1077 XX Amsterdam. E-mail: benelux@shire.com

Voor adoptie- pleeg- en alle andere ouders en professionals die met hen te maken hebben: twee onmisbare opvoedboeken waarin de verbinding met het kind centraal staat. Verkrijgbaar via de boekhandel en op www.hogrefe.nl

BEN/LO/ADHD/14/0007

• 60 verschillende materialen om te bekijken, te downloaden en uit te printen

Producttest en Gadgets

Tekst: Monique de Mol

Spelenderwijs de taal van emoties ontdekken Emoties benoemen en begrijpen is soms lastig. Zeker voor kinderen uit de doelgroep van Balans. De een voelt zich onzeker vanwege zijn dyslexie, de ander omdat hij zich moeilijk kan concentreren. Een kind met autisme kan zich verdrietig voelen, omdat hij de reacties van andere kinderen niet begrijpt. Een leerling met ADHD is gefrustreerd als de juf weer boos op hem wordt, omdat hij zo druk is in de klas.

et het Lekker-in-je-vel-spel leren

antwoordt ze. De tweede vraag: Wat kan ik doen

kinderen emoties (h)erkennen en

om me rustiger te voelen? Karen: “Ik ga thuis

ermee om te gaan. Op elke kaart staat

oefenen met mijn moeder, dan hoef ik me niet

een woord met een grappige afbeel-

meer zo druk te maken.” Karen geeft het kaartje

ding van een dier die de emotie laat

door aan Max, die dan de twee vragen moet

zien. Op de achterkant staat een

beantwoorden.

beschrijving van de emotie en twee

opdrachten.

3. Filmpje. Deze ontspanningsoefening doe je

Vier leerlingen uit groep zes van een basisschool

alleen. Je pakt blind een positieve kaart en zegt

hebben enkele spelvormen uitgetest.

het woord hardop: trots. Je vraagt je af wanneer je dat was en hoe dat voelde. Je roept de herin-

1. Lichaamstaal. Stef begint en moet raden welke

nering op en kijkt in gedachten het filmpje terug.

emotie zijn drie klasgenoten uitbeelden. Max,

Adem dan een paar keer diep in en uit en voel je

Karen en Jan halen hun schouders op en kijken

lekker ontspannen.

sip voor zich uit. Stef: “Bang, verdrietig...” Dan bijt Karen op haar nagels en kijkt ze vragend

4. Ontdekkingstocht. Kies ‘s morgens één kaart

rond. “Onzeker!”, roept Stef. Ja, dat is goed.

uit de stapel met positieve (lichte) en één uit de stapel met moeilijke (donkere) kaarten. Wanneer

2. Vragenspel. Karen pakt een kaart en leest de

voel je overdag de twee emoties? Wat gebeurt er

eerste vraag: Wat maakt mij zenuwachtig? “Als ik

dan met je? Merk je ook iets aan je lijf? Hoe zien

een spreekbeurt moet houden voor de klas”,

anderen dat?

BALANS 1-2015

Rendierkinderbadcape

Productinformatie:

Deze kinderponcho’s zijn verkrijgbaar in ontwerpen als die van een lieveheersbeestje, draak en rendier. Prijzen vanaf € 15,95. www.bol.com

Lekker-in-je-vel-spel • 48 EQ-coachingkaartjes plus handleiding • Vanaf 8 jaar • Spelenderwijs leren je emoties begrijpen en bespreekbaar maken • Kosten: € 11,95 • Extra: Poster ‘Ik voel (me) ...’, voor thuis of in de klas • Meer informatie: zie www.lekker-in-je-velspel.nl

Knuffelpleisters Knuffelpleisters, die je kunt dragen over een steriele pleister. Aaibaar ontworpen, om te knuffelen. Prijs € 4,95. www.jamak.nl

OPROEP PRODUCTTEST

Wie wil de ADHD-coachingskaarten uitproberen? Wanneer je meer behoefte hebt aan overzicht en orde in je leven, dan kunnen deze kaarten je daarbij helpen. Het zijn kaarten met korte opdrachten, tips en ideeën en onderwerpen als: Orde en overzicht, Concentratie, Creativiteit, Je goed voelen, Bewegen. Ben je 14 jaar of ouder en wil je de ADHDcoachingskaarten testen? Stuur dan een mailtje naar redactie@balansdigitaal.nl. Wij nemen contact met je op.

BALANS 1-2015

advertentie

NR 1 pedagogische praktijk voor ouder & kind NR 2 psychologische praktijk voor onderzoek, behandeling & coaching • Ouderbegeleiding • Kindbehandeling • Pedagogische & psychiatrische thuishulp • Psycho-educatie

• Therapie met paard • Spelbegeleiding • PMT SOVA, diverse groepen: PMT SOVA, Buitensport SOVA voor pubers

• Schoolcoaching • Coaching & begeleiding volwassenen • Diagnostisch onderzoek • Sportmix

Nieuw: particuliere psychiatrische diagnostiek, wachtlijsten zat? Bel ons! www.nr1praktijk.nl • info@nr1praktijk.nl Bezoekadres: Joris Ivenslaan 187, 1325 RJ Almere 06-24704628/06-24705068 Zie ook: www.nr2praktijk.nl

Mensen met autisme zijn anders. Dat anderszijn veroorzaakt vaak problemen. Voor henzelf, en voor mensen in hun omgeving. Inzicht in autisme zorgt voor meer begrip. Begrip helpt bij acceptatie. Lees meer over cursussen en coaching op www.intoautisme.nl

Leerling met extra ondersteuningsbehoefte? Onderwijsconsulenten bemiddelen en adviseren bij problemen rondom de plaatsing en begeleiding van leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte en van langdurig thuiszitters.

Bel 070-3122887 of kijk op www.onderwijsconsulenten.nl

NATUURLIJK ! 1 november opent ons nieuwe logeerhuis de ANNA’S HOEVE

Een veilige plek voor uw kind! Maximaal 6 kinderen beleven de natuur, verzorgen en knuffelen de dieren en leren omgaan met hun talent Info of aanmelden? bel 06 340 17919 of mail info@natuurtalent.eu wij bieden ook weekendlogeeropvang in de natuur kijk op: www.natuurtalent.eu

06-25 21 43 32 info@demarshoeve.nl www.demarshoeve.nl

Zorgmanege De Marshoeve is gespecialiseerd in begeleiding van kinderen en jongvolwassen met ASS, ADHD, ADD, ODD en PDD-Nos. Wij bieden: • I ndividuele begeleiding • Weekendopvang (vanaf en dagbesteding januari 2013 2x per maand) • Equitherapie • De Net Gordon®trainingen • Ponykampen (mei-, zomer- • Bedrijfstrainingen en & herfstvakantie) coaching

Ubbo Emmiussingel 110 ∙ 9711BK Groningen ∙ 050-3185142 Ketelstraat 22 ∙ Veendam Gemeenteplein 35 ∙ Heerenveen Hoofdstraat 176 ∙ 9982 AK Uithuizermeeden

Balans in ‘t land

De afdelingen van Balans De landelijke vereniging Balans is onder-

A=ADHD, P=PDD-NOS, D=Dyslexie,

Als u met een afdelingscontactpersoon wilt

verdeeld in 26 regionale afdelingen. Elke

N=NLD, O=Onderwijs, R=Rekenproblemen/

bellen, is het goed om te weten dat u:

afdeling heeft een kader van vrijwillige

Dyscalculie.

• een ervaringsdeskundige aan de lijn krijgt

ervaringsdeskundigen, meestal ouders. Per

Achter de letter kan nog een cijfer staan.

afdeling worden er activiteiten georgani-

Dat betekent dat de contactpersoon vooral

seerd. In deze rubriek een overzicht van de

kan worden gebeld over problemen in een

activiteiten in de komende maanden. Bij elke

bepaalde leeftijdsgroep.

afdeling zijn ook de namen van de regionale

1=0-6 jaar, 2=6-12 jaar, 3=12-18 jaar,

contactpersonen vermeld. Vóór de naam van

4=18-23 jaar, 5=volwassenen.

en geen professionele hulpverlener • adviezen kunt krijgen, maar geen praktische materiële hulp • een luisterend oor vindt en ervaringen kunt uitwisselen • de contactpersoon thuis in zijn / haar

elke contactpersoon is een letter afgedrukt.

eigen gezinsleven belt, en dat het

Daaraan kunt u zien over welk probleem u

telefoontje dan soms niet gelegen komt.

hem of haar kunt bellen:

In overleg kan er op een ander tijdstip opnieuw gebeld of teruggebeld worden • na 22.00 uur niet meer belt.

Groningen Secretariaat: mw. Karin Lanenga karin.lanenga@balansregionaal.nl

Friesland D mw. A. Frieswijk 0513 - 62 57 81 ADD mw. M. Veenstra 0512 - 35 15 20

leeftijd van uw kind(eren) is. Na opgave krijgt u meer informatie over de exacte locatie en tijden. Cursus Ouderpower in Heerenveen Cursus voor ouders van pubers met ADHD/ODD/ASS. Start: 6 januari 2015. Info: www.balansdigitaal.nl > Producten > Cursus Ouderpower.

succesvolle samenwerking met school. (Zie ook artikel op blz. 28-29.) In januari wordt de cursus gegeven in Assen. Locatie: Het Participatiehuis van GGZ Drenthe, Pand 137 aan de Dennenweg in Assen. Data: donderdagavond 15 en 22 januari. Kosten: voor leden van Balans en NVA € 30,- i.p.v. € 50,-. Aanmelden: o.meuwissen@planet.nl

Drenthe

Zwolle-Salland

D mw. A. van de Meer 0592 - 26 56 55 aavdmeer@xs4all.nl AP mw. T. Kester 0592 - 35 41 83 theakester@hotmail.com Secretariaat: mw. A. van de Meer aavdmeer@xs4all.nl

AD Daniëlle Bartels 06 - 462 389 57

A Y. Bakker 0515 - 57 97 51 P mw. R. van Oosten 058 - 213 12 39

Contactadres van de afdeling: balansfriesland@gmail.com Gespreksgroepen Er zijn gespreksgroepen voor ouders van kinderen met gedragsstoornissen zoals ADHD en PDD-NOS. U bepaalt met elkaar de onderwerpen van de avonden. Aanmelden via: balansfriesland@ gmail.com met daarin uw naam, adres, telefoonnummer en e-mailadres. Graag ook vermelden wat de problematiek en

Cursus Samen Sterk De cursus ‘Samen Sterk’ die Balans en de NVA samen landelijk verzorgen, geeft ouders handvatten voor een

danielle.bartels@balansregionaal.nl Autisme Info Centrum Steenwijkerland Het NVA Autisme Info Centrum is een informatie- en documentatiecentrum waar men vrijblijvend terecht kan voor informatie of een goed gesprek. Er zijn al verschillende AIC’s in Nederland en er is er ook een in Steenwijkerland.

BALANS BALANS1-2015 1-2015

59 59

Balans in ‘t land

A=ADHD, P=PDD-NOS, D=Dyslexie, N=NLD, O=Onderwijs, R=Rekenproblemen/Dyscalculie. 1=0-6 jaar, 2=6-12 jaar, 3=12-18 jaar, 4=18-23 jaar, 5=volwassenen.

Het AIC is elke vrijdag in de oneven kalenderweek geopend behalve tijdens de schoolvakanties. Bezoekers ontmoeten er vrijwilligers vanuit de Nederlandse Vereniging voor Autisme die zelf iemand met autisme in hun directe omgeving hebben. Zij bieden een luisterend oor en kunnen op verzoek helpen met zoeken naar een antwoord op vragen rondom autisme in alle levensfasen en op alle levensgebieden. Daarnaast is het mogelijk om ervaringen en tips te delen en informatiemateriaal te bekijken met de aanwezige vrijwilligers. Er is een nauwe samenwerking met de oudervereniging Balans Steenwijk en omgeving. Daardoor kunnen bezoekers in het Autisme Info Centrum ook informatie verkrijgen over onder andere AD(H)D, NLD, dyslexie, dyscalculie. Locatie: Centrum voor Jeugd en Gezin, Mr. Z. ter Steghestraat 9, 8331 KG Steenwijk. Tijd: 9.00 - 12.00 uur. Toegang: gratis. Meer info bij: Mariëtte Essink, aicsteenwijkerland@gmail.com, of kijk op www.balansdigitaal.nl. Lotgenotencontact – spreekuur Als ouder van een kind met AD(H)D, PDD-NOS, dyslexie of een andere ontwikkelingsstoornis bij leren en/of gedrag loop je af en toe tegen problemen aan. Dan kan het prettig zijn om hierover te praten met iemand die hetzelfde heeft meegemaakt. De afdeling Zwolle-Salland houdt een lotgenotenspreekuur voor alle doelgroepen van Balans.

Voor wie? Het spreekuur is vooral bedoeld om ervaringen uit te wisselen en in gesprek te gaan met ervaringsdeskundigen die actief zijn bij de werkgroep Balans Deventer. Bij eventuele vragen over hulp kan de vrijwilliger direct contact leggen met de medewerker van de Wijkwinkel.

BALANS1-2015 1-2015 BALANS

Twente D mw. D. van Raay 053 - 435 74 39 A/ASS mw. M. Vlasblom 085 - 876 97 28 ASS mw. E. Dogger 053 - 432 77 32

Door wie? Het spreekuur wordt gehouden door ervaringsdeskundigen van de werkgroep Deventer van Oudervereniging Balans (afdeling Zwolle-Salland). Waar en wanneer? Het spreekuur vindt plaats in de bibliotheek van Wijkwinkel Colmschate, Flora 259, 7422 LP Deventer. Hiervoor dient u een afspraak te maken via de Wijkwinkel Colmschate: 0570 - 51 02 95, of met een van de andere wijkwinkels (zie: www. wijkwinkeldeventer.nl ) Inloopbijeenkomst Afdeling Zwolle-Salland organiseert een inloopbijeenkomst voor ouders van kinderen met AD(H)D, PDD-NOS, NLD, dyslexie, dyscalculie en aanverwante stoornissen. De bijeenkomst wordt georganiseerd door de werkgroep Deventer van de Landelijke Oudervereniging Balans. Ouders kunnen hun ervaringen uitwisselen met andere ouders en met medewerkers van Balans. Ervaringsdeskundigen van Balans zijn aanwezig voor het beantwoorden van vragen, bijvoorbeeld over schoolkeuze of het vinden van de juiste hulpverlener. Datum: 10 januari. Locatie: Wijkwinkel Colmschate, Flora 259, Deventer.

60 60

Tijd: 11.00 - 13.00 uur. Toegang: gratis. Meer info: dianavermeulen@live.nl

Secretariaat: mw. A. Klein Wolterink, Rachmaninofstraat 21, 7558 DN HENGELO annynavis@kleinwolterink.nl

Achterhoek A/P1,2 dhr. D. Wassink 0314 - 62 40 45

(na 17.30) Secretariaat: p/a Landelijk Bureau Balans, Weltevreden 4a, 3731 AL DE BILT 030 - 225 50 50; afdelingen@balansdigitaal.nl Als u uw e-mailadres aan ons doorgeeft, dan houden wij u via e-mail op de hoogte van onze activiteiten.

Veluwe Secretariaat: p/a Landelijk Bureau Balans, Weltevreden 4a, 3731 AL DE BILT 030 - 225 50 50; afdelingen@balansdigitaal.nl Contactpersoon Dyslexie per e-mail: mw. R. de Lange, roeliedelange@ hotmail.com

Arnhem Contactpersoon: dhr. M. van Dorp 06 - 36 144 557 balanswerkgroeparnhem@gmail.com

NijmegenRivierenland N mw. M. Holzmüller 0344 - 69 22 88 A mw. A. Vermeulen 0487 - 57 25 03 (bij

Zij geven voorlichting en concrete adviezen die inzichten zullen geven waarop verder gebouwd kan worden. Bel of mail vrijblijvend om af te stemmen welke mogelijkheden er zijn bij: Ineke Loots of Nicolette Vach via west.utrecht@balansregionaal.nl

voorkeur tussen 20.00 en 22.00 uur) Secretariaat: p/a Landelijk Bureau Balans, Thema-avond Weltevreden 4a, 3731 AL DE BILT 030 - 225 50 50; afdelingen@balansdigitaal.nl ‘Overstap naar het middelbaar onderwijs: voor kinderen met dyslexie, AD(H)D, PDD-NOS’ Begin 2015 organiseert de afdeling Westelijk Utrecht weer de jaarlijkse avond over de overstap van het basisonD mw. M. Koopmans 06 - 2298 5548 derwijs naar het middelbare onderwijs DR dhr. M. de Haan 035 - 526 73 66 voor kinderen die extra begeleiding bekend met cluster-4 problemen. Secretariaat: p/a Landelijk Bureau Balans, nodig (kunnen) hebben. Op welke dingen kun je letten tijdens een open Weltevreden 4a, 3731 AL DE BILT 030 - 225 50 50; afdelingen@balansdigitaal.nl dag of website op een school? Welke vragen kun je de school stellen? Er zijn verschillende sprekers aanwezig die in het werkveld werken en hier dagelijks mee te maken krijgen. Ook de Secretariaat: p/a Landelijk Bureau Balans, ervaringsdeskundigen, kinderen die al op het middelbaar onderwijs zitten, Weltevreden 4a, 3731 AL DE BILT 030 - 225 50 50; afdelingen@balansdigitaal.nl vertellen hun verhaal. Houd de website in de gaten voor details over locatie, tijd en sprekers.

Het Gooi en Omstreken

Oostelijk Utrecht

Westelijk Utrecht

Datum: 15 januari. Secretariaat: p/a Landelijk Bureau Balans, Locatie: Vleuten (onder voorbehoud). Tijd: 19.30 - 21.30 uur. Weltevreden 4a, 3731 AL DE BILT 030 - 225 50 50; afdelingen@balansdigitaal.nl Info: west.utrecht@balansregionaal.nl Voorlichting op uw school? • Wilt u tijdens een studiedag voor lichting over een specifiek onderwerp? (professionals) • Wilt u uw school beschikbaar stellen voor een voorlichtingsavond? (ouders en professionals) Onze vrijwilligers zijn door hun eigen ervaringen met hun kinderen deskundig.

Noord-Holland-Noord A/P/D mw. M. Boots 0229 - 57 24 17

Kennemerland D/R/A mw. H. Dankelman 06 - 292 00 786 Secretariaat: p/a Landelijk Bureau Balans, Weltevreden 4a, 3731 AL DE BILT 030 - 225 50 50; afdelingen@balansdigitaal.nl

Groot Amsterdam Secretariaat: al uw vragen, opmerkingen en verzoeken kunt u sturen naar groot.amsterdam@balansregionaal.nl Ervaringsdeskundige voorlichting Wilt u een van onze ervaringsdeskundige vrijwilligers uitnodigen voor een presentatie als onderdeel van bijvoorbeeld een ouder- of informatieavond op school? Wij geven presentaties over de meest uiteenlopende onderwerpen waar ouders en kinderen met gedrags- of ontwikkelingsproblemen tegenaan lopen. Ook voor informatieve presentaties aan leerkrachten over ontwikkelingsstoornissen bij leren/gedrag kunt u ons uitnodigen. Mail naar: groot.amsterdam@balansregionaal.nl

Rijnland Contactpersoon: mw. T. Volkers Postadres: Verdistraat 227, 2324 KE LEIDEN info@balansrijnland.nl Facebook: www.facebook.com/pages/ Balans-afdeling-Rijnland/301117949951 623?ref=bookmarks

mary.boots@balansregionaal.nl P/ASS mw. M. Pelt 0226 - 35 57 32

marian.pelt@balansregionaal.nl Secretariaat: p/a Landelijk Bureau Balans, Weltevreden 4a, 3731 AL DE BILT 030 - 225 50 50; afdelingen@balansdigitaal.nl

Presentaties op verzoek Wilt u een presentatie op uw school, bijvoorbeeld tijdens een ouder- of informatieavond? Of heeft u vanwege uw werk behoefte aan meer informatie

BALANS BALANS1-2015 1-2015

61 61

advertentie

tony attwood & michelle garnett

Leuk vinden – lief vinden Kinderen in het autismespectrum affectie leren uitdrukken en waarderen

I AM

Intelligence Attention Memory KNP Praktijk informatieverwerking QHXURFRJQLWLHI HQ VRFLDDO SURȴHO

Leuk vinden – lief vinden bestaat uit een praktisch werkboek voor kinderen vanaf 8 jaar en hun ouders, en een behandelwijzer voor therapeuten.

Omgaan met hoe je leert en wie je bent!

isbn 978 90 5712 406 8 € 19,95 (werkboek) isbn 978 90 5712 407 5 € 24,95 (behandelwijzer)

ross w. greene

Het explosieve kind

Over het opvoeden en begrijpen van snel gefrustreerde, chronisch inflexibele kinderen derde, geheel geactualiseerde editie

WHERE www.knp-praktijk.nl ‘Een aanwinst om kinderen met moeilijk gedrag beter te leren begrijpen.’ – Balans Magazine ‘Helder betoog en herkenbare voorbeelden.’ – de Volkskrant isbn 978 90 5712 417 4 € 24,95

UITGEVERIJ NIEUWEZIJDS

www.nieuwezijds.nl

Service

Balans is de landelijke vereniging voor ouders van kinderen met ontwikkelingsstoornissen bij leren en/of gedrag. Balans biedt ouders actuele, doelgerichte informatie en onderling contact. Tevens behartigt Balans de collectieve belangen van haar leden bij de overheid en bij relevante partijen zoals de zorg en het onderwijs. Leden van de oudervereniging ontvangen Balans Magazine negen keer per jaar. Scholen en instellingen kunnen zich op Balans Magazine abonneren.

Adresgegevens Post- en bezoekadres: Weltevreden 4A 3731 AL De Bilt Telefoon: 030 225 50 50 E-mail: info@balansdigitaal.nl Website: www.balansdigitaal.nl

Wilt u lid worden van Oudervereniging Balans U krijgt dan: • 8 keer per jaar het informatieve blad Balans Magazine • Exclusieve toegang tot alle informatie op de website • Contact met andere leden via het forum en chat • Aantrekkelijke ledenkorting op boeken, folders, brochures en producten uit onze webwinkel • Mogelijkheid gebruik te maken van collectieve ziektekostenverzekeringen via Balans • Aantrekkelijke kortingen op toegang activiteiten en symposiums van Balans • Korting op juridische bijstand bij problemen met school Lid worden kan eenvoudig via onze website www.balansdigitaal.nl. Uw lidmaatschap kan op elk moment ingaan en wordt jaarlijks automatisch verlengd. Via onze website kunt u inloggen in ‘Mijn Balans’. Hier kunt u uw persoonlijke gegevens beheren. Bijvoorbeeld een adreswijziging doorgeven of de betaalwijze van het lidmaatschap aanpassen. U kunt ook

een mail sturen naar ons e-mailadres of tijdens kantooruren bellen met onze administratie: 030 225 50 50. Opzeggen van het lidmaatschap moet per e-mail of schriftelijk en uiterlijk twee maanden voor het verstrijken van het lidmaatschapsjaar (adres zie hiernaast). Heeft u vragen, opmerkingen of suggesties voor de redactie van dit blad? Stuur dan een e-mail naar redactie@balansdigitaal.nl. Inhoudelijke vragen aan Balans kunt u stellen aan de Advies- en Informatielijn of het Steunpunt Passend Onderwijs. Kijk voor meer informatie op bladzijde 4. Balans is ook te volgen via Twitter en Facebook. Kijk voor meer informatie op onze website.

Tarieven lidmaatschap en abonnement In het schema vindt u de tarieven voor het lidmaatschap van Landelijke Oudervereniging Balans (ouders) of het abonnement op Balans Magazine (scholen/instellingen). Bent u reeds lid van Vereniging Impuls, de NVA en/of de ADF-stichting, dan krijgt u bij Balans als nieuw lid of abonnee korting. Wanneer wordt betaald via automatische incasso krijgen ouders, studenten en buitengewone leden € 1,– korting op de contributie.

Soort lidmaatschap Prijs per jaar Prijs met korting¹ Ouder(s) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 49,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 39,Student . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 34,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 28,Buitenland (binnen Europa) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 75,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 60,Buitenland (buiten Europa)² . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 100,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 80,Buitengewoon lid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 49,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 39,Steunlid 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 25,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . n.v.t. Soort lidmaatschap Prijs per jaar Prijs met korting¹ Scholen/instellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 65,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 52,2e en volgend abonnement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 40,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . n.v.t. Buitenland (binnen Europa) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 90,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 72,Buitenland (buiten Europa)² . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 116,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 93,Balans KIDS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 18,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . n.v.t. BreinPower . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . € 18,- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . n.v.t. Bulkabonnement onderwijsinstellingen . . . . . . . . . . . . . op aanvraag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . n.v.t. 1 Prijs inclusief korting voor nieuwe leden of abonnees van Balans, die reeds lid zijn van Impuls, de NVA of de ADF-stichting. 2 Buiten Europa worden de werkelijke portokosten doorberekend. 3 Wel alle lidmaatschapsvoordelen, alleen geen Balans Magazine.

BALANS 1-2015

Gepland

Colofon Hoofdredactie Beatrice Keunen (a.i.)

In een van de volgende nummers van Balans Magazine

• De BM-lezing: Dyslexie 2.0 door Elise de Bree, universitair docent • PO-De Twijn: Een school die werkt met ‘beloftes’ • Rapport Gezondheidsraad over ADHD De waarde er van na twee jaar? • Transitie Jeugdzorg Een kinderpsychiater blogt • Als altijd in het magazine: Bij ons Thuis Aan dit nummer werkten mee: Martine Huurman (41) is o.m. freelance-journalist en remedial teacher: ‘’Voor mijn werk heb ik veel gestudeerd over kinderen. Het meest leer ik van het werken mét kinderen en gezinnen waarbij leren en opgroeien niet vanzelf gaan. Door het delen van ervaringen wil ik andere betrokkenen informeren. Want begrip vraagt om inzicht, wat leidt tot uitzicht.’’ Annonay Andersson (27) is kinderen jeugdpsycholoog op een Vrije vmbo-school in Zeist en redacteur bij hetkind.org. ‘’Autisme komt in mijn familie veelvuldig voor. Ik weet hoe belangrijk het is om een plek te bieden waar ouders zich verenigd voelen en kennis en inspiratie kunnen halen over dat wat ze het allermeest aan het hart gaat.’’ Jodi van Dam (43) is freelance-fotograaf: ‘’Ik vind het heerlijk om met kinderen, in alle soorten en maten, te werken. En ze mooi, zoals ze ECHT zijn, op de foto te zetten!’’ Anouk van Westerloo (39): “Ondanks al onze kennis over het brein en de verschillen tussen mensen, wordt nog steeds geëist dat kinderen als die van mij (met Asperger) zich aanpassen aan ‘de norm’. Door te schrijven voor Balans hoop ik een steentje bij te dragen aan het besef dat misschien niet ‘zij’ maar ‘wij’ als maatschappij ons zouden moeten aanpassen…”

Redactie Cecilia Janssen, Joli Luijckx Verder werkten mee Maria van Amerongen, Annonay Andersson, Corien Bögels, Patricia Bouwhuis, Jurgen Breeman, Riëtte Duynstee, Martine Huurman, Mattijs Jansen, Jodi Fotografie, Marjon Labordus, Monique de Mol, Arga Paternotte, Inge Pont, Melanie Rietbroek, Michel Rog, Thijs Rooimans, Katinka Slump, Anouk van Westerloo, Swanet Woldhuis, Ronald Zijlstra Uitgave Balans Publicaties Redactieadres Balans, Weltevreden 4A, 3731 AL De Bilt E-mail: redactie@balansdigitaal.nl tel. 030 - 225 50 50 Foto omslag Jodi Fotografie Basisvormgeving en lay-out BeeldinZicht, Rotterdam Peter Snaterse Druk Senefelder Misset, Doetinchem Advertenties Jetvertising bv, Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk tel. 070 - 399 00 00, fax 070 - 390 24 88 E-mail: info@jetvertising.nl Internet: www.jetvertising.nl Wij willen benadrukken dat Balans geen verantwoordelijkheid draagt voor de inhoud van de – afgedrukte en bijgesloten – advertenties. Het feit dat wij reclame afdrukken of bijsluiten voor bepaalde producten of diensten, betekent niet dat wij deze bij u aanbevelen. U dient zelf te beoordelen of de geadverteerde producten / diensten voor u van belang kunnen zijn. Eventuele negatieve ervaringen kunt u mailen naar info@balansdigitaal.nl © Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder uitdrukkelijke toestemming van de redactie.

ISSN 1872-0560 Het volgende nummer van Balans Magazine valt in de week na 7 februari 2015 op uw mat. (onderwerpen onder voorbehoud) 66

BALANS 1-2015

Het februarinummer van Balans Magazine verschijnt in week 7

advertentie

Masterclass autisme

voor alle gemeenten op 22 januari 2015

Iedere persoon vraagt zijn eigen individuele benadering. Dat

Met kleine aanpassingen in uw communicatie, houding en

geldt in het bijzonder voor mensen met autisme.

informatievoorziening kunt u mensen met autisme beter benaderen. Tijdens deze Masterclass krijgt u concrete tips en

Het Autisme Kennisnetwerk Overijssel organiseert op don-

adviezen over hoe u uw gemeente autismevriendelijker kunt

derdagmiddag 22 januari 2015 een AUTISME MASTER-

maken.

CLASS. Het betreft een open inschrijving en voor iedereen in Nederland toegankelijk. Tijdens deze unieke masterclass

Bekijk een kort filmpje over de Masterclass op de website

maakt u kennis met autisme. In één dagdeel krijgt u een

www.autismeoverijssel.nl/AEK/masterclass-autisme en meld

inkijkje in hoe mensen met autisme de werkelijkheid kunnen

u aan.

beleven middels het AutismeBelevingsCircuit (ABC). Ook ver-

Deze Masterclass kan exclusief bij u in de buurt of op uw

tellen ervaringsdeskundigen wat autisme voor hem of haar

locatie worden gegeven. Ook is het mogelijk dat de Master-

betekent. Tezamen zorgt dit voor een actieve en verdiepende

class verkort (in maximaal 2 uur) wordt gegeven.

leerervaring.

Neem contact met a.thissen@autismehulpverlening.nl.

Kijk voor meer informatie op: www.autismeoverijssel.nl/gemeenten

Sarkow_ADV_ADHD_185x125 10-2013_Opmaak 1 06-11-13 10:30 Pagina 1

Onze producten worden onder andere gebruikt bij:

Protac producten Producten die helpen om te kalmeren, de zintuigen te stimuleren en het lichaamsgevoel te verbeteren.

- ADHD - Autisme - Sensorische informatieverwerking - ADD

Uitstekende werking bij: - slaapproblemen - onrust - concentratieproblemen

Sarkow b.v. Klokhoek 16B 3833 GX Leusden T: 033-432 00 44 E: info@sarkow.nl W: www.sarkow.nl

Voor een uitgebreid overzicht van de ballendekens, ballenvesten en de ballenstoel kunt u onze website bezoeken: www.sarkow.nl Voor meerdere informatie kunt u altijd contact met ons opnemen. Wij helpen u graag verder.

Vraag nu op 2 weken proef !!!

VOOR EN DOOR BRUSSEN MET EEN BIJZONDERE BROER OF ZUS Hoe is het om op te groeien in een gezin met een broer of zus met autisme, syndroom van Down, een spierziekte...? 36 kinderen en volwassenen tussen de 6 jaar tot 69 jaar geven een kijkje in hun leven met een broer of zus met een handicap, ziekte en/of stoornis, zoals de bekende Nederlandse acteur Barry Atsma. Een boek boordevol herkenbare verhalen en handige tips voor brussen en hun ouders om in één keer uit te lezen, of er af en toe weer bij te pakken. anjet van dijken – broers –en zussenboek 216 blz. | € 19,99 | isbn 978 94 014 0884 4

kortingsbon Koop nu het Broers- en zussenboek met 20% jubileumkorting

PRAKTISCHE ADVIEZEN VOOR OUDERS EN HULPVERLENERS Broers en zussen in een gezin hebben veel invloed op elkaars ontwikkeling en gedrag. In een gezin met een speciaal kind kan deze invloed nog intenser zijn dan anders. Kinderpsychiater Frits Boer legt precies uit hoe dit werkt en hoe je hier als ouder of hulpverlener het best mee om kunt gaan. Het boek begint met een overzicht van de broer-zusrelatie in het algemeen en gaat daarna dieper in op onder andere rivaliteit, loyaliteit, de plaats in de kinderrij, en conflicten. Daarna worden broer-zusrelaties bij specifieke aandoeningen bij kinderen besproken, zoals adhd, autisme, emotionele stoornissen, cognitieve beperkingen, kanker, chronische ziekten en handicaps. frits boer – broers en zussen van speciale en gewone kinderen 246 blz. | € 29,99 | isbn 978 90 209 7590 1