Maria en de zeven weeën

Maria en de zeven weeën

In ons begijnhof schuilen vele symbolen en tekens, die we wel zien, … maar niet altijd begrijpen.

In de christelijke traditie wordt zo nogal wat aandacht besteed aan Maria en de zeven weeën, maar waar gaat dit eigenlijk om en waar vinden we dit in ons begijnhof?

Maria, als de moeder van Jezus, wordt beschreven en afgebeeld als een bijna bovenmenselijke vrouw en moeder. Maar net als iedere moeder kende zij hoogtes en laagtes tijdens haar leven. We kennen haar zeven weeën en zeven vreugdes toe. Niet toevallig zeven, een heilig getal. Die vreugdemomenten laten we even voor wat ze zijn en we richten onze aandacht hier op de weeën: de hart verschroeiende, verscheurende momenten uit Maria’s leven.

Zoals op veel plaatsen heeft ons begijnhof iets met deze symboliek: rond de begijnhofkerk zijn 7 beeltenissen te zien, die de zeven weeën een voor een uitbeelden. Let wel op: een goede teller ziet er inderdaad acht, maar het eerste, links als eerste op de zijgevel, verwijst niet naar een van de weeën (A). Het is een afbeelding van de doodstrijd, de agonie, van Jezus in de hof van olijven, de avond van zijn gevangenneming, de dag voor zijn dood. We zien de drie apostelen die hem nog vergezellen na het laatste avondmaal. Ze slapen. Petrus heeft zijn zwaard omgord: hij zal even later een oor afhakken van Malchus, tijdens de arrestatie. God de Vader toont Jezus het kruis en de kelk. Jezus smeekt om deze lijdensdagen toch aan hem voorbij te laten gaan. Nalezen van dit verhaal kan bij evangelist Mattheus, hoofdstuk 26, vers 36 en volgende. Het verhaal van de weeën begint al als Jezus nog klein is. Het is een Joodse traditie om een mannelijk kind (hoe discriminerend!) aan God toe te heiligen in de tempel, de zogenaamde opdracht. Goedwil wordt afgesmeekt middels (de betaling van) een offerdier. Als Jozef en Maria dit met Jezus doen, ontmoeten zij de oude Simeon en Hannah. Als in een visioen vertelt Simeon wat Jezus nog te wachten staat in zijn verdere leven. Het kind zal droefenis brengen aan de moeder en haar hart met een zwaard doorsteken (1). Voor een mama is dat geen opwekkend toekomstbeeld. We kunnen hier verwijzen naar de tekst van het Lucas evangelie, hoofdstuk 2, vers 22 – 40.

De volgende beproeving gebeurt als blijkt dat de Joodse koning Herodes het gemunt heeft op Jezus, omdat hij denkt een toekomstige rivaal te herkennen. Herodes vaardigt een gebod uit waarbij alle kleine kinderen vermoord moeten worden (jaarlijks nog herdacht op 28 december: dag van de onnozele, lees onschuldige, kinderen). Jozef en Maria vluchten met Jezus weg naar Egypte (2) en wachten rustiger tijden af alvorens terug te keren naar Nazareth. Verwijzen we naar het Mattheus evangelie, hoofdstuk 2, vers 13 -15.

Met kleine kinderen heb je altijd miserie… welke ouder is al niet eens een kind even kwijt geraakt. Ze ontsnappen aan je aandacht voor je het weet (en halen dan nog veelal kattenkwaad uit ook). (3) Jezus is niet anders, hij ontsnapt aan de aandacht van zijn ouders en gaat doodleuk als kleine gast dagenlang debatteren in de tempel met de schriftgeleerden. De schrik zit er goed in, maar papa en mama vinden Jezus terug. Hun gekijf wordt serieus tegengesproken door hun zoon, inmiddels 12, die het beter weet. Zie maar bij evangelist Lucas, hoofdstuk 2, vers 41 – 51.

Maar eens Jezus volwassen is, begint de echte miserie… Hij is een goed mens met een goed idee over mensen en samenleving, maar dat wordt niet zo geapprecieerd. Amper drie jaren kan hij zijn verhaal verkondigen voor hij gevangen genomen en gevonnist wordt tot de doodstraf aan het kruis (4). Hij had zijn familie uitgebreid met apostelen en leerlingen, ook een paar vrouwen, waaronder zijn moeder, die rotsvast in hem geloofde.

1. Maria’s lijden voorspeld.

2. Vlucht naar Egypte.

3. Maria op zoek naar Jezus.

4. Maria bij Jezus op de kruisweg.

5. Maria bij Jezus’ kruisdood,

6. Maria bij de kruisafdoening,

7. Maria bij de graflegging.

Maar dan gaat het snel: Jezus kan zelf zijn kruis dragen naar de plaats van kruisiging. Maria ziet hem gaan, struikelen, wankelen. Erg. Die hele calvarieweg lang. De kruisiging en het rechtop plaatsen van het kruis (5). Daar sta je dan als moeder, aan de voet van het kruis, met een leerling. Een kort gesprek nog: laat iedereen moeder en vader en kind zijn van mekaar. Het passieverhaal en de kruisdood is genoegzaam gekend. Toch een verwijzing naar evangelist Johannes, hoofdstuk 19, vers 25 en volgende. Het verhaal is zo belangrijk in de wereldliteratuur dat het ook zijn weerslag had bij componisten: er zijn veel ‘Stabat mater’s geschreven. Eentje meegeven hier: dat van Pergolesi, een monument in de muziek geschiedenis!

B. De Piëta van Michelangelo - © Juan M Romero

Tot slot hebben we nog twee weeën tegoed: moeder Maria omarmt het dode lichaam van Jezus na de kruisafname (6). Terug een ongelofelijke inspiratie voor de kunstenaars door de eeuwen heen: de piëta’s wereldwijd zijn ontelbaar. Wie zag nooit een afbeelding van de piëta van Michelangelo in Rome (B)?

De graflegging is de laatste rampspoed die Maria nog ten deel valt (7). Zeven stuks; telkens de angst voor het kind en de smart bij lijden en verlies. Verwijzing hier o.a. naar Mattheus hoofdstuk 27 vers 57 – 66, maar ook bij de andere evangelisten wordt dit verhaal verteld.

C. Maria en de zeven weeën - Begijnhofkerk

In onze kerk hangt nog een anomiem 18e eeuws schilderij, met Maria als hoofdfiguur en omkroond met zeven medaillons met de smarten (C). Het zwaard doorboort haar hart.

Aan de hoek van het groothuis is een nis voorzien waarin ook een afbeelding stond van Maria, wiens hart doorboord wordt met 7 metalen zwaarden. Dit beeld is ondertussen verdwenen? Voor de goede orde: er zijn nog vier dergelijke afbeeldingen te vinden in ons begijnhof: eentje is momenteel weggestopt in het straatje tussen dries en achterstraat, langs het convent nr 201. De mannen van Artes hebben het vakkundig beschermd met een houten omhulsel tijdens hun werken aan het convent. Maar de andere drie zijn te zien: er hangt er eentje aan de hoek van de Godelievekapel. Het stelt het Joodse tribunaal voor met Jezus als beschuldigde. Het tweede hangt aan de muur van het convent nr 249 in de hoek aan de kerk. Het stelt Jezus voor bij zijn val onder het kruis. Het laatste ten slotte stelt de kruisdood voor en bevindt zich als verheven beeltenis boven de tuinmuur van nr 261. Had je al die beeltenissen voorheen al eens echt opgemerkt?...

Voor de goede orde: er zijn nog vier dergelijke afbeeldingen te vinden in ons begijnhof: eentje is momenteel weggestopt in het straatje tussen dries en achterstraat, langs het convent nr 201. De mannen van Artes hebben het vakkundig beschermd met een houten omhulsel tijdens hun werken aan het convent. Maar de andere drie zijn te zien: er hangt er eentje aan de hoek van de Godelievekapel. Het stelt het Joodse tribunaal voor met Jezus als beschuldigde. Het tweede hangt aan de muur van het convent nr 249 in de hoek aan de kerk. Het stelt Jezus voor bij zijn val onder het kruis. Het laatste ten slotte stelt de kruisdood voor en bevindt zich als verheven beeltenis boven de tuinmuur van nr 261. Had je al die beeltenissen voorheen al eens echt opgemerkt?...