DADAŞ ve DADAŞLIK RUHU HAZIRLAYAN
Ömer Yaşar ÖZGÖDEK
omerozgodek@hotmail.com Dergimizin bu sayısında Dosya Konusu olarak Dadaş’ı işleyeceğiz.
Dadaş kime denir, tarihi kökenleri nerelere dayanır, Dadaşın özellikleri nelerdir gibi soruların cevaplarını bulmaya çalıştığımız araştırmalardan oluşan dosyamızın bugüne kadar Dadaşlık üstüne yapılmış en kapsamlı çalışmalardan biri olduğuna inanıyoruz.
Dadaşlığın Türk medeniyeti ve töresi ile şekillendiğini söylemenin pek de yanlış olmayacağı kanaatindeyiz. Türk medeniyeti ve töresinin göçebelik ve savaşçılık üzerinde yükseldiğini en temel tarih bilgilerimiz içerisinde yer almaktadır. Türk medeniyeti ve töresinin incelendiği zaman şu değerlerin ön plana çıktığı görülmektedir. Yiğitlik, erlik, kendine güven, cesaret, doğruluk, anaya ataya saygı ve itaat, kadına değer vermek, namusa ve ahlaka önem vermek, obanın ve boyunun çıkarlarını ön planda tutmaktır.
Dadaş ve Dadaşlık üzerinde yazılanlara baktığımızda ortak bir tanımın olmadığı görmekteyiz. Ancak yapılan tüm tanımlamalar gelip yiğitlik, kahramanlık ve doğruluk üzerinde buluşmaktadırlar. Dadaş ve Dadaşlık bir sosyal – kültürel değer olarak Erzurum da karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla bu iki kavramın felsefi dayanağını yani ruhunu Erzurum’un tarihi, coğrafyası ve kültürü içerisinde aramamız gerekmektedir. Yani dadaşlık şifrelerini Erzurum kendi içinde saklamaktadır. İsterseniz hep birlikte bu şifreleri çözmeye çalışalım.
Erzurum Fırat ırmağının bereketi nedeniyle zengin olan bir bölgede kurulan medeniyetlerin birbirleriyle alışveriş ettikleri bir geçit noktası üzerinde kurulmuştur. Bu ister istemez Erzurum’u bir ticaret merkezi ve medeniyetlerin geçiş noktası haline getirmiştir. Bu geçiş noktası Anadolu, Kafkasya ve İran’ın bağlantı noktası olmuş ve bölgede hâkimiyet kurmak isteyen bütün ülkelerin değer verdiği stratejik bir merkez haline getirmiştir. Bundan dolayı Erzurum’da bir taraftan ticari, diğer taraftan kültürel teşkilatlanmalar şehrin sosyal yapısında ön plana çıkartırken diğer taraftan da şehrin aynı zamanda bir askeri üst olmasına da neden olmuştur Kış süresinin uzunluğu ve sertliği toplumsal hayatı daha çok kapalı mekânlar içerisinde şekillendirmiştir. Bölgenin Türk İslam medeniyeti içerisinde yer aldığını da hatırlasak ve bir de buna coğrafik koşulları