ERZURUM’UN YAKIN TARİHİNİ NE KADAR BİLİYORUZ?
Milli Mücadele’nin en önemli ve ilk üssü olan Erzurum’un yakın tarihi hakkında neyi ne kadar biliyoruz. Erzurum kongresinin kararları bile asıl tutanaklarında yazılanlardan daha farklı yazılmış ders kitaplarımızda. Kongre sürecinde yaşananlar hiçte ders kitaplarının yazdığı öğretmenlerimizin ve akademisyenlerimizin anlattığı gibi değil. Mustafa Kemal Paşa’nın Erzurum’dan Sivas’a ve oradan Ankara’ya gidişini bize henüz gerçek yönleriyle anlatılmadı. Birinci Mecliste görev alan Erzurum Mebuslarını kaç Erzurumlu tanıyor? Süleyman Necati, Hüseyin Avni Ulaş, Celâleddin Arif Bey gibi bizlere ne anlam ifade ediyor? Sorular iç içe ve pek çok. Cevapları da bir o kadar girift ve hassas. Akademisyenler bile pek bu konulara yeni yeni giriyorlar. Bu Akademisyenlerden birisi İsmail Eyüpoğlu. Onun 2009 da Erzurum’a kazandırdığı Osmanlı’dan Cumhuriyete Bir İttihatçı Kazım Yurdalan araştırması bizlere Erzurum’un yakın tarihi için çok önemli bilgiler aktarıyor. İsmail Eyüpoğlu adı geçen çalışmasında tarihin sisli sayfalarından birisine kapı aralıyor. Mustafa Kemal Paşa’ya Erzurum Mebusları Hüseyin Avni Ulaş ve Celâleddin Arif Bey’in yapmak istedikleri Hükümet darbesi ve sonrasında Erzurum’da devam eden komplolarla, Kazım Karabekir’e suikast yapmaya kadar varan süreci anlatıyor. Erzurum'da Celâleddin Arif Bey'in öncülüğünde Erzurum’da bir halk hükümeti kurma girişiminin altında Mustafa Kemal Paşa'ya karşı düzenlenen bir darbenin olduğu yönünde güçlü iddialar bulunmaktaydı. Hatta bu planın içinde Hükümette yer alan vekillerin olduğu da ifade ediliyordu. Süleyman Necati Bey, anılarında "Ankara 'da bir
vekiller heyetinde Mustafa Kemal Paşa 'nın istibdadından şikayet ediliyor. Bu heyetin Maarif Vekili Rıza Nur, Iktisâd Vekili Yusuf Kemal, Sıhhiyye Vekili Adnan, Dahiliye Vekili Camı ve Adliye Vekili Celâleddin Arif Bey 'den mürekkepti. Bu zâtlar daire-i intihâbiyesi olmak üzere Celâleddin Arif mezûnen Erzurum 'a gitmesini ve Kâzım Paşa
1