POJEDYNEK BOSKOŚCI I CZŁOWIECZEŃSTWA
LISS, Johann:Apollo i Marsjasz Malarz niemiecko-holenderski (1590 - 1631)
Po dzisiejszej lekcji będziesz potrafił/ła:
•Przywołać kanoniczną wersję mitu o Apollu i Marsjaszu •Wskazać główny temat poetyckiej opowieści Herberta •Opisać sytuację przedstawioną w utworze •Scharakteryzować postawy Apolla i Marsjasza ***************************************************************** •Objaśnić, na czym polega i czemu służy połączenie w utworze rzeczowości relacji i obrazowania naturalistycznego •Porównać obrazy boskości i człowieczeństwa ukazane w wierszu •Ocenić postawę Apolla
Apollo (Słownik mitów i tradycji kultury) Apollo to bóg-esteta, opiekun artystów i sztuki, ale także bóstwo okrutne, zdolne do strasznych czynów (zabicie dzieci Niobe, węża Pytona, olbrzymów Otosa i Efialtesa).
Jakie wyobra偶enie na temat postaci Apollina przedstawia malarz?
Jusepe de Ribera, Apollo obdziera Marsjasza ze sk贸ry , 1637
J. Parandowski, Marsjasz W jaki spos贸b przeczytany mit poszerza kontekst interpretacyjny obrazu?
Zbigniew Herbert (19241998) -polski poeta, eseista, dramaturg, twórca słynnego cyklu poetyckiego "Pan Cogito", autor słuchowisk; kawaler Orderu Orła Białego. Z wykształcenia ekonomista, prawnik i filozof.
Poeta kultury •częste odwołania do motywów mitologicznych i liczne nawiązania do kultury, także tej współczesnej • znane symbole, postacie, motywy zaczerpnięte ze sztuki antycznej stanowią podstawowe tworzywo metaforyki Herberta. •Odwołania do antyku pozwalają wyrazić skomplikowane i niejednoznaczne pojęcia. •Starożytni twórcy i bohaterowie symbolizują określone cechy i sytuacje, poeta jednak podejmuje polemikę z każdym stereotypem, schematem. •Podejmuje próbę odczytania mitu na nowo. •Klasycyzm Herberta przejawia się także w formie wierszy, dążącej do prostoty i harmonii .
Zbigniew Herbert, Apollo i Marsjasz
1. Kto opowiada historię pojedynku? 2. Jaki to typ liryki? Co na to wskazuje? 3. Kim są bohaterowie? Jak się zachowują? 4. Oceń postępowanie boga. Uwzględnij moralność jego działań. 5. Scharakteryzuj Marsjasza. 6. Jak reaguje przyroda na krzyk Marsjasza? O czym to świadczy? 7. Który pojedynek był według Herberta „właściwy”? Kto w nim zwyciężył? 8. Czemu służy opis mąk Marsjasza?
Sprawdź!
1. Podmiot zobiektywizowany, narrator zdarzeń, świadek. 2 Liryka narracyjna. Brak odautorskiego komentarza, niewielka fabuła, obiektywizm narratora, brak bohatera lirycznego, emocje wyraża sposób przedstawienia fabuły. 3. Apollo – bóg-esteta, miłośnik piękna i sztuki, opiekun artystów. Przy pomocy liry obdarł Marsjasza ze skóry, więc czyści swój instrument. Jest zniesmaczony krzykiem sylena, obojętny wobec jego cierpienia. Zastanawia się jednak, czy z tego krzyku nie narodzi się nowa gałąź sztuki. Marsjasz – sylen, obdarzony absolutnym słuchem i wielką skalą głosu. Cierpi, krzyczy, wyje, wyraża swój ból. Wynik pojedynku był oczywisty zarówno dla sędziów, jak i dla Apollina. Kara dotyczy więc postawy Marsjasza wobec bóstwa.
4. Okrutny, mściwy, bezwzględny, oprawca, wykorzystuje swoją pozycję bóstwa, pewny siebie, beznamiętny, dumny ze zwycięstwa, artysta, esteta. Apollo okazał się niemoralny, ponieważ ukarał Marsjasza nie za przegrany pojedynek, ale fakt, że sylen ośmielił się rywalizować z bogiem. 5. Skrzywdzony przez boga, ofiara jego pozycji, pychy, uosobienie ludzkiego losu, kwintesencja człowieczeństwa w relacji z bóstwem, związany z naturą, jest jej dzieckiem. 6. Przyroda współczuje sylenowi, cierpi z nim, a nawet umiera. Marsjasz jest częścią przyrody, jest jej dzieckiem.
7. Według poety zwycięstwo Apolla nie jest oczywiste. Świadczy o tym reakcja boga na krzyk Marsjasza. Denerwuje go wrzask, uznaje go za nieestetyczny, ponieważ jest bogiem piękna i doskonałości. Niepokoi go jednak podejrzenie, że z krzyku Marsjasza może narodzić się nowa sztuka wyrażająca emocje. Za zwycięstwem Marsjasza przemawia wrażenie, jakie jego krzyk wywarł na świecie przyrody: skamieniały słowik, posiwiałe drzewo – to jurorzy „właściwego” pojedynku. 8. Podkreśla jego człowieczeństwo, Umęczono jego ciało, odarto ze skóry, obnażając organy. Sylen cierpi, a z jego cierpienia rodzi się sztuka. Ten obraz prowokuje pytanie o istotę i charakter sztuki.
Wnioski Apollo i Marsjasz reprezentują dwie postawy i dwa modele sztuki. Cierpiący Marsjasz uosabia sztukę emocjonalną, bliską życiu, wyrastającą z bólu, cierpienia. Apollo to symbol sztuki uporządkowanej, rygorystycznej, intelektualnej, beznamiętnej, pięknej, ale oderwanej od rzeczywistości.