Tragedia grecka
Melpomene, muza tragedii, z maskÄ… tragicznÄ…
Po dzisiejszej lekcji będziesz potrafił/ła: • Wskazać źródło tragedii antycznej w obrzędach religijnych • Wskazać cechy gatunkowe tragedii • Objaśnić, jakie funkcje pełni dialog w tragedii • Nazwać cel tragedii greckiej ********************************************** • Wymienić elementy kompozycyjne tragedii oraz określić ich funkcję • Przedstawić krótko historię rozwoju tragedii • Scharakteryzować budowę greckiego amfiteatru
TRAGEDIA JAKO GATUNEK LITERACKI Z gr. τραγῳδία tragōdía, od wyrazów τράγος tragos "kozioł" i ᾠδή ōdḗ "pieśń"
Geneza: • obrzędy religijne na cześć Dionizosa, • misteria eleuzyjskie lub misteria orfickie. • Według Arystotelesa tragedia stanowi przekształcony dytyramb, utwór liryczny (należący do liryki chóralnej) związany z kultem Dionizosa.
Wyznaczniki tragedii wg Arystotelesa:
• akcja dramatyczna Perypetia – nieoczekiwany zwrot akcji Rozpoznanie – anagnoryzm („od nieświadomości ku poznaniu”) Pathos – cierpienie, bolesne wydarzenia, zbrodnie
Kompozycja tragedii epeisodion
Dialog bohaterów
Pieśni chóru
Parodos - pierwsza pieśń chóru Stasimon - pieśń o metrycznej strukturze wiersza
Kommos - pieśń żałobna
Klasyczny dramat, miał ustalone stałe zasady i reguły. PROLOGOS - pierwsza scena, aż do wystąpienia chóru, zapowiedź nadchodzących wydarzeń. PARADOS - wejście chóru EPEISODIA - partie utworu, między śpiewem chóru, wypełnione monologami i dialogami bohaterów sztuki STASIMON - komentarz akcji, śpiewany był przez chór stojący na orchestrze EXODOS - ostatnia pieśń śpiewana, kiedy wychodzi chór
Chronologia rozwoju tragedii greckiej Tespis ok. 534 r. p.n.e. dodał aktora – czyli kogoś, kto przemówił w 1. osobie gramatycznej, a nie w 3. osobie opowiadał mit Frynichos dodał prolog Ajschylos dodał drugiego aktora, pomniejszył rolę chóru, dobudował skene Sofokles dodał trzeciego aktora Eurypides Deus ex machina
Zasady tragedii antycznej • Zasada trzech jedności: czasu, miejsca, akcji • Zasada decorum • Zasada trzech aktorów na scenie • Zasada niezmienności charakteru postaci • Zasada bezpośredniego nieprzedstawiania scen krwawych
Cechy tragedii antycznej - mimezis – naśladowanie rzeczywistości - katharsis – oczyszczenie przez przeżywanie litości i trwogi - tragizm – nierozerwalny konflikt równorzędnych wartości
Tragizm to podstawowa kategoria estetyczna w tragedii – uwikłanie bohaterów w niemożliwe do rozwiązania konflikty, które kończą się zawsze nieszczęściem i katastrofą. Dążenia jednostki nieuchronnie czeka klęska w starciu z siłami wyższymi, np. fatum, wyrokami bogów, prawami natury. Tragizm ma różne znaczenia i pełni w dramacie rozmaite funkcje. Tragedii towarzyszy pojęcie katharsis – czyli oczyszczenie. Zadaniem tragedii miało być wzbudzenie litości i trwogi u odbiorcy. Dokonywało się to przez prezentację losów szlachetnych bohaterów ponoszących klęskę i prowadziło ostatecznie do oczyszczenia widza z wywołanych wcześniej emocji, pozwalało rozładować napięcie, odzyskać wewnętrzny spokój.
Warto wykorzystać:
http://scholaris.pl/resources/run/id/48362
http://scholaris.pl/resources/run/id/48405