MagMa#5 by Irene de Bel

pag.22

pag.18

Vier pioniers over hun innovatieve materiaalkeuzes

Onontdekt tropisch hardhout

Magazine over materiaalgebruik #5 5 maart 2009 magma-online.nl

Bouwbree magazine d materiaalg over ebruik

Nieuw

creatief pag.20

Kunst van bakstenen

3 magma #5 5 maart 2009 #5 - 5 maart 2009

magma-online.nl Tips en persberichten voor de redactie kunt u mailen naar magma@sdu.nl

Uitgever Nina Nannini Hoofdredacteur Irene de Bel Medewerkers Lisa Bruijntjes, Suzanne van den Eynden, Mensje Melchior (eindredactie), Maartje Henket, Rola Johannes, Elske Koopman, Armand Landman, Michiel Maas, Rien van Overveld, Ed de Rechteren van Hemert, Ad Tissink, Elke Vijn, Roelof de Vries (eindredactie), Tieneke Wilms Fotografie Guido Benschop, Bas Foss, Luuk Kramer, Jannes Landers, Ben te Raa ontwerp Lava grafisch ontwerpers, Amsterdam (Jeroen Disch en Man Kit Lam) Abonnementen MagMa wordt verspreid onder een selectie van abonnees van toonaangevende Sdu bouwtitels, waaronder Cobouw, de Architect, NBD Magazine en Vastgoedmarkt. Een nieuw abonnement afsluiten, kan op magma-online.nl en is gratis voor abonnees van de genoemde titels. Advertenties Meer informatie over advertentiemogelijkheden en tarieven vindt u op bereikdebouw.nl. Ook kunt u contact opnemen met Jennefer Keyzer: tel 070 – 378 03 27, e-mail j.keyzer@sdu.nl Oplage: 15.000

et was razend druk op de Bouwbeurs, ondanks of misschien wel dankzij de recessie. Want het is duidelijk dat de economie de gemoederen bezighoudt. Op de Bouwbeurs waren de meesten nog opvallend positief over de toekomst. Misschien ook omdat veel innovatieve producten zich juist vaak richten op kostenbesparingen. Mocht u wel zenuwachtig zijn over de gevolgen van de economische teruggang, lees dan de tips van bouwkostendeskundige Ed de Rechteren. Hij vertelt hoe u met slimme keuzes van materialen kosten kunt besparen. De Bouwbeurs leverde zoals altijd ook weer veel interessante nieuwe producten op. Daarom in deze extra dikke MagMa maarliefst zes pagina's vol productnieuws. Een van de nieuwe producten die we aantroffen zijn gevelpanelen met foto's erin gefreesd. De zogenoemde vectogramm-platen waren al beschikbaar voor interieurtoepassingen, maar Design Panels heeft de techniek nu ook toegepast op Trespa gevelpanelen. De Rotterdamse school De Kleine Pijler is als eerste bekleed met foto's van leerlingen. Tijdens de Bouwbeurs organiseerden de redacties van MagMa, de Architect en NBD ook drie Architecten Dagen. Met hun gewaagde projecten wisten sprekers het publiek volop te inspireren. Want niet iedereen zou het bijvoorbeeld hebben aangedurfd om een raam van 12 bij 25 meter te construeren. Rob Nijsse van Abt vertelt hoe hij deze ontwerpopgave van OMA wist te tackelen door het glas golvend uit te voeren. Of wat dacht u van een vakwerk uitgevoerd in karton waar Mick Eekhout van Octatube zich in vastbeet. Evelien van Veen vertelt hoe haar architectenbureau Drost + van Veen samenwerkte met verschillende fabrikanten om producten op maat te ontwikkelen voor hun projecten. Ronald Schleurholts van cepezed legt uit waarom hij voor Westraven een tweedehuidfaçade van gaasdoek ontwierp.

ISSN 1877-0711 Sdu Uitgevers

Veel lees-, kijken bladerplezier met deze extra dikke MagMa.

Irene de Bel Hoofdredacteur

In samenwerking met:

PS Heeft u een belangrijke prijsvraag of award gewonnen? Mail ons dan op magma@sdu.nl

(advertentie)

www.schueco.nl SCHUCOH0420_Banner_Magma_Novembe1 1

12-02-2009 14:13:31

3 magma #5 5 maart 2009 #5 - 5 maart 2009

magma-online.nl Tips en persberichten voor de redactie kunt u mailen naar magma@sdu.nl

ISSN 1877-0711 Sdu Uitgevers

Veel lees-, kijken bladerplezier met deze extra dikke MagMa.

Irene de Bel Hoofdredacteur

In samenwerking met:

PS Heeft u een belangrijke prijsvraag of award gewonnen? Mail ons dan op magma@sdu.nl

(advertentie)

www.schueco.nl SCHUCOH0420_Banner_Magma_Novembe1 1

12-02-2009 14:13:31

#5 - 5 maart 2009

Brand verwoest toren OMA

llegaal vuurwerk veroorzaakte 9 februari een verwoestende brand in het Television Cultural Centre (TVCC) in Peking. Het gebouw dat is ontworpen door Rem Koolhaas en Ole Scheeren, staat direct naast het eveneens door OMA ontworpen hoofdkantoor van de Chinese staatstelevisie (CCTV). Bij de bluswerkzaamheden is een brandweerman omgekomen. Zes anderen en een bouwvakker raakten gewond. Rem Koolhaas noemt de brand 'bijzonder schokkend'. Of alles ooit opnieuw wordt opgebouwd kon hij niet zeggen. Arup, verantwoordelijk voor het constructieve ontwerp,

onderzoekt nog of het casco kan blijven staan. CCTV had extra zwaar vuurwerk besteld voor de viering van het Lantaarnfestival. Maar het staatsbedrijf had niet de vergunning die nodig is om dat te mogen afsteken, zo verklaarde het Beijing Fire Control Bureau na onderzoek. De politie heeft 17 mensen gearresteerd, onder wie het hoofd van de bouwwerkzaamheden, Xu Wei. De 159 meter hoge TVCC-toren huisvestte het luxe Mandarin Oriental Hotel, een theater en meerdere studio's. Het gebouw had in mei moeten openen.

#5 - 5 maart 2009

Brand verwoest toren OMA

productnieuws

#5 - 5 maart 2009

De jaloezieën van Velux hebben een slanker design gekregen, waardoor ze meer daglicht binnenlaten. De cassette en zijgeleidingen zijn smaller uitgevoerd waardoor er meer raamoppervlak zichtbaar is als de lamellen zijn opgetrokken. Sinds 1 februari zijn alle Velux-jaloezieën standaard voorzien van Slim Design. Meer op: www.nbd-online.nl, zoekcode 1166-59

akpannen heb je in allerlei soorten en maten. Maar een dakpan van een meter ontbrak nog. Op de Bouwbeurs toonde Lander uit Kaatsheuvel het allereerste exemplaar, vers uit de oven. De megadakpan is zo nieuw dat hij nog geen productnaam heeft. De keramische dakpan voor hellende daken is 1,0 bij 0,6 meter en vooralsnog alleen verkrijgbaar in het grijs. De pan is voorzien van zijsluiting. De kopsluiting werkt door middel van overlap. Voor de pan zijn ook passtukken beschikbaar. Met zijn 60 kg/m2 is de kolos wel iets zwaarder dan normaal, maar hij oogt zeer modern en strak. In Duitsland zijn de eerste projecten waarbij de pan wordt toegepast in voorbereiding.

e broers Ronan en Erwan Bouroullec hebben voor Kvadrat opnieuw een innovatief, modulair bouwsysteem van textiel ontworpen: Clouds. In feite borduren ze hiermee voort op North Tiles, een soortgelijk systeem. Daarmee wilden de Franse ontwerpers textiel terugbrengen in de naar hun mening ‘verkilde’ interieurs. De verschillende modules van Clouds zijn eenvoudig aan elkaar te bevestigen door middel van

elastische rubberen banden. In de gleufjes aan weerszijden kunnen de elementen met bijgeleverde schroeven aan wanden of plafonds worden gehangen. Zo kunnen er ruimteverdelers, installaties of gordijnen mee worden gemaakt. Net als North Tiles zijn de Clouds uitgevoerd in de stoffen Divina en Tempo en verkrijgbaar in zeven kleuren, die onderling fraai met elkaar combineren. Clouds wordt verkocht in verpakkingen van 8 of 24 stuks.

ltralite S1 is een stofarme lichte mortel van de Duitse fabrikant Mapei. De mortel is geschikt voor de verwerking van alle soorten keramische tegels en vormstabiel natuursteen, zowel binnen als buiten. Ultralite S1 bevat ten minste 30% gerecycled materiaal. De mortel is gemakkelijk uitstrijkbaar, zodat er tot 60% grotere oppervlaktes met dezelfde hoeveelheid mortel kunnen worden betegeld.

IA Metallic van Beton Industrie Arts is een serie betonstenen waarbij voor de toplaag uit acht metaalsoorten gekozen kan worden. Zink, messing, brons, koper, aluminium, ijzer, nikkel en roestvaststaal behoren tot de mogelijkheden. De betonstenen zijn met een productieproces behandeld waarmee koud spuitbaar metaal op beton wordt gespoten. Omdat de behandelde oppervlakte voor meer dan 95% uit metaal bestaat, oogt, voelt en gedraagt de steen zich als gegoten metaal. Het gemetalliseerde oppervlak zal niet afbladderen of loslaten. De metallic stenen zijn geschikt voor binnen- en buitentoepassingen.

hermoPlan TS13/TS14 is een met steenwol gevulde baksteen van de Duitse fabrikant Mein Ziegelhaus die geschikt is voor de projectmarkt. De baksteen werkt niet alleen isolerend voor warmte, maar ook voor geluid. Een wand van 36,5 cm dikte houdt 49 decibel tegen. De warmtegeleidingscoëfficiënt van de steen bedraagt 0.14 W/mK.

en hal voor permanent gebruik die niet alleen relatief licht van gewicht is, maar ook lichtdoorlatend. De zogeheten large-span membraanhal is een gestandaardiseerd concept voor hallen met grote overspanningen vanaf 50 meter. De large-span membraanhal van Lightspace is ontwikkeld als een permanente oplossing voor grote overspanningen. Het basisconcept is een gezamenlijke ontwikkeling van een aantal gespecialiseerde marktpartijen: Light-Space, Architectenbureau Guido Bakker, Buitink Technology, H. Hardeman, Semplonius Adviesbureau en Tentech. 'Doorgaans opereren we op projectmatige basis. Met dit gestandaardiseerde concept zijn tegen een gunstiger prijs grote overspanningen te realiseren die relatief licht van gewicht zijn', zegt Rienk de Vries van Buitink Technology, specialist in gespannen membraanconstructies. De toepassing van deze hallen is divers en kan variëren van snelwegoverkappingen tot een evenementenhal, sporthal, expositieruimte of opslagloods. 'We hebben veel tijd en aandacht besteed aan de aansluitingen van de staalconstructie en het doek. Een enkellaags doek weegt slechts 1 kilo/m2 en moet enorme trekkrachten kunnen opnemen.' De hal wordt opgebouwd uit (prefab) stalen of betonnen bogen, voorzien van spankabels en gordingen voor de stabiliteit. De stalen constructie kan worden uitgevoerd als gesegmenteerde of als ronde bogen.

Het basisconcept voorziet in een stalen vakwerkconstructie waarbij de spanten 15 meter h.o.h. staan en een beschermende huid hebben. De constructie kan desgewenst worden voorzien van een (enkellaags) gespannen (dubbelgekromd) membraan van vlamdovend en vuilwerend pvc-gecoat polyesterdoek, specifiek geschikt voor permanente toepassingen, membraan-luchtkussens of transparante ETFE luchtkussens. Naast de grote vrije overspanningen kenmerkt een large-span membraanhal zich door een grote mate van translucentie. 'Het dak is over het hele oppervlak translucent dankzij lichtdoorlatend tentdoek. De variant met een enkellaagse huid laat ongeveer 8% van het invallend licht door. De ETFE-variant is zelfs transparant. Dat leidt niet alleen tot een lager energieverbruik maar zorgt ook voor een aangenaam binnenklimaat. Dat geeft een hele andere sfeer dan een standaard stalen overkappping', zegt De Vries. Ook de U-waarde varieert, afhankelijk van het aantal lagen en luchtkamers van 1,5 tot 2,96 W/m2K. 'Met een opbouw van twee lagen met daartussen 20 cm steenwolisolatie is een U-waarde van 0,17 W/ m2K haalbaar.' Het concept is volledig uitgewerkt en qua prijs vergelijkbaar met dat van een traditioneel gebouwde hal.

productnieuws

#5 - 5 maart 2009

productnieuws

#5 - 5 maart 2009

et het Komo-certificaat op zak kan de glasvezel wapeningsstaaf van Schöck nu overal constructief worden toegepast. De staaf is niet duurder dan roestvaststaal, wel veel lichter en geleidt geen warmte. Schöck hoopt de staaf in de toekomst vooral toe te passen in het Isokorf-systeem. Dat zijn de koudebrugonderbrekers waarmee het bedrijf onder andere prefab balkonplaten aan draagconstructies hangt. Een strook polystyreen met ingenieus vervlochten wapeningsstaven zorgt voor de constructieve verankering van zwaarbelaste balkons terwijl de kou van buiten zoveel mogelijk wordt geweerd. Omdat de glasvezel veel minder warmte geleidt dan de deels roestvaststalen staven die nu worden toegepast, lijkt glasvezelwapening een logische ontwikkelingsstap. Maar daarvoor is wel een afzonderlijk certificeringstraject nodig, realiseert directeur Arjen Westra van Schöck Nederland zich. En daarmee is zo weer een paar jaar gemoeid. Het certificaat op de staaf is de noodzakelijke eerste stap op weg daarnaar toe. Voor andere toepassingen staat weinig het gebruik van glasvezel betonwapening meer in de weg. Tot en met de betonsterkteklasse C53/65 zijn de stangen uitgebreid onderzocht voor toepassing als wapening in betonconstructies volgens de VBC. Ook zijn constructieve rekenregels toegevoegd. De combar-glasvezelstaaf wordt door de Deense kunststoffabrikant Fiberline geproduceerd. Die slaagt erin 86% glasvezel in een staaf onder te brengen en die bij elkaar te houden met slechts 14% vinylestherhars. Een staaf van rond 32 mm heeft zo'n 1,6 miljoen glasvezels in de doorsnede die gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor de hoge treksterkte van meer dan 1000 N/mm2 van het materiaal. De Komo-certificering van deze dikke staven is overigens nog niet rond. De proeven daarvoor zijn nog

tot dit najaar bezig. Bij temperaturen van 60°C worden ze maandenlang in een betonopstelling met alkalisch milieu blootgesteld aan een hoge trekspanning. Daarbij wordt er voortdurend voor gezorgd dat het beton gescheurd is en de opstelling wordt gedompeld in een waterbad. Zo wordt de meest ongunstige situatie voor de staaf gecreëerd, terwijl de ribben op de wapening extreem worden belast. Ook vinden er vermoeiingsproeven plaats op de staven, waarbij de staaf zeker 2 miljoen belastingswisselingen moet doorstaan zonder te bezwijken. Voor wapeningsstaven van 8 tot 16 mm is dit traject al compleet doorlopen en bekroond met het Komo-certificaat. Nederland treedt daarmee volgens Westra toe tot de internationale voorhoede als het gaat om het certificeren en opstellen van rekenregels voor kunststof wapening. In Duitsland is bijvoorbeeld al wel een zulassing behaald voor de staven rond 16, maar daar zijn de rekenregels nog zeer summier. Juist door die rekenregels breekt de wereld volgens Westra nu open. Behalve als toepassing in de Isokorven mikt Schöck op gebruik als wapening voor constructies in corrosiegevoelige omgevingen. In de spatwaterzone bij constructies in kustgebieden, of bij bruggen en wegen die regelmatig met dooizouten worden besproeid, kan de inerte wapeningsstaaf uitkomst bieden. Een andere eigenschap van de combar-staven is dat ze geen stroom geleiden en geen magnetische velden opwekken of beïnvloeden. In die hoedanigheid is de wapening al toegepast langs diverse spoortrajecten en in de constructie van het nano-lab van de TU Twente. Zie ook: cobouw.nl/nieuws/ product

p zoek naar een even hippe als ecologisch verantwoorde manier om uw kantoor in te richten? Het Antwerpse bedrijf BuzziSpace viel in België al in de designprijzen met BuzziZone. Deze halfhoge vilten systeemwanden zijn zowel geluiddempend als biologisch afbreekbaar. In dezelfde lijn brengt de fabrikant de ritsbare privacyschermen BuzziScreen, de lampenkap BuzziLight en het BuzziBoard. Laatstgenoemde is een multifunctioneel prikbord met

he Doors Design For Living brengt een nieuwe serie inbouwframes op de markt die schuifdeuren onzichtbaar in de muur laat verdwijnen. Het inbouwsysteem van de Italiaanse producent Scrigno levert 1 à 2 m2 extra ruimte op. Er wordt geen vloerrail toegepast waardoor de schuifdeur alleen in beeld komt als hij wordt gesloten. De nieuwe inbouwframes, The Doors Scrigno genoemd, kunnen worden afgewerkt met gipskarton of pleisterwerk en zijn daarnaast aan te lengen op de bestaande wanden. Ze zijn glad en strak af te werken zonder deurkozijnen. De aluminium aanslaglijsten op de kopse kant kunnen in de kleur van de muur worden geverfd. The Doors Scrigno sluit aan op de vraag naar de mogelijkheid deuren in de muur te laten verdwijnen zodat ruimtes optimaal kunnen worden ingedeeld en wanden volledig benut kunnen worden. De inbouwframes kunnen worden toegepast om bijvoorbeeld een badkamer of inloopkast met een schuifdeur af te scheiden. Meer op: www.nbd-online.nl, zoekcode 2537-75

ingebouwd magnetisch systeem. Daardoor kan het onzichtbaar op metalen kasten en enkel beglaasde scheidingswanden worden bevestigd. De producten zijn niet alleen biologisch afbreekbaar, ze zijn zelf ook gemaakt van gerecycled materiaal. De binnenkant is gemaakt van papier en karton, het vilt van hergebruikte PET-flessen. De BuzziSpacelijn komt zowel in felle als in gedekte kantoortinten en is nu in Nederland te koop via Sypla International.

productnieuws

#5 - 5 maart 2009

e nieuwe schuifpui van Alcoa Architectuursystemen, AA 3110, heeft een extra grote doorgang van de binnen- naar de buitenruimte. De drie delen van de pui kunnen achter elkaar geschoven worden over drie parallelle sporen. Voor een nog groter ruimtegevoel is er bovendien een vierdelige variant. De AA 3110 kan worden uitgevoerd met een deel vast en een deel schuivend, of met

n antwoord op de toenemende vraag naar duurzame bouwmaterialen, introduceert Fermacell vloerelementen met een vilten isolatielaag. Het ecologisch verantwoorde product geeft qua contactgeluidsisolatie een kleine verbetering ten opzichte van de reeds bestaande isolatielagen. De Fermacell-vloerelementen, die zijn voorzien van een 9 mm dikke vilten isolatielaag, vormen een aanvulling op het bestaande assortiment. De noviteit is inmiddels al in enkele proefprojecten toegepast. Vilt is een niet-geweven textielsoort die ontstaat door vezels samen te persen. 'Vilt is een afvalproduct van de maatschappij dat we verwerken tot een hoogwaardig bouwproduct. Op deze manier reduceren we de CO2-uitstoot en spelen we in op de vraag naar duurzame bouwmaterialen', aldus Jos Verheyen, rayon manager Zuid-Nederland. Het eindresultaat is een ecologisch verantwoord product dat tevens bijdraagt aan de verhoging van het wooncomfort. 'Vilt geeft een geluidsverbetering van 12 dB in contactgeluid. Dat is een kleine verbetering ten opzichte van de reeds toegepaste isolatielagen als minerale wol, polystyreen hardschuim en houtvezel. Daarnaast heeft dit materiaal een goed nivellerend vermogen. Het materiaal zet zich beter naar de ondervloer.' De Fermacell-vloerelementen met viltlaag zijn er in twee uitvoeringen. De 9 mm dikke viltlaag is leverbaar met twee met elkaar ver-

bonden stabiele gipsvezelplaten met een dikte van 10 of 12,5 mm. De beide gipsvezelplaten zijn verspringend met elkaar verbonden, zodat er rondom een liplas ontstaat met een breedte van 50 mm waardoor uiteindelijk één grote zwevende dekvloer ontstaat. Xella Droogbouw Systemen produceert jaarlijks circa 800.000 m2 van het Fermacell Estrich Droogbouwsysteem voor woningscheidende vloeren. De vloerelementen met vilten isolatielaag zullen met name hun toepassing vinden in de houtskeletbouw of bij renovaties. 'Zeker bij houten verdiepingsvloeren is dit een lichte, snelle ecologisch verantwoorde oplossing waarmee aan de Bouwbesluit-eisen kan worden voldaan.' Zie ook: cobouw.nl/nieuws/ product

et het Combi-Fix spouwanker van Borgh en de Eurowall spouwisolatie is het mogelijk passiefhuizen te realiseren zonder een dik pakket isolatiemateriaal. Het Combi-Fix spouwanker kan verschillende isolatiediktes aan en voorkomt koudebruggen. Het isolatiemateriaal bestaat uit pur-schuim bekleed met folie. De glimmende kant reflecteert warmte en de matte kant beschermt tegen aantasting door cement. De platen kunnen eenvoudig gemonteerd worden met behulp van een tand- en groefkliksysteem. De platen zijn 600 mm x 1200 mm en variëren in dikte van 30 tot 100 mm. Met de combinatie van het geïsoleerde spouwanker en de spouwisolatie kan de spouw in sommige gevallen bijna de helft dunner worden uitgevoerd. In België wordt de combinatie al op grote schaal toegepast. Meer op: www.nbd-online.nl, zoekcode 1639-03

twee delen schuivend. De schuifpui is 2 meter breed en 2 meter hoog en heeft een hoge isolatiewaarde van U = 1,6 (isolatieklasse 2.1 volgens DIN 4108). Dankzij een realiseerbare wind- en waterdichtheid van 650 Pa (afhankelijk van uitvoering) kan het systeem in kustgebieden worden toegepast in gebouwen tot 150 meter hoog. Meer op: www.nbd-online.nl, zoekcode 9400-87

atureTech is een duurzame gevelbekleding met een natuurlijke uitstraling. De toplaag is thermo gehard en behoeft geen verdere afwerking. NatureTech wordt vervaardigd uit vezels van hardhoutspaanders, die onder invloed van hoge druk en warmte tot een plaat worden geperst. Door de toevoeging van was en fenolharsen is het product weerbestendig. De coating bestaat uit vier lagen acrylverf, die onder hoge temperatuur is gehard. Het resultaat is een harde, duurzame toplaag.

(advertentie)

Prince Cladding Energieweg 48 2382NL Zoeterwoude Tel.0715899223 fax.0715895703

Bent u nieuwsgierig welke fabriek dit is, kijk dan eens op onze site www.princecladding.nl Prince Cladding is een handels naam van Prince Cladding Benelux B.V. kvk 2733631

#5 - 5 maart 2009

(advertentie)

Prince Cladding Energieweg 48 2382NL Zoeterwoude Tel.0715899223 fax.0715895703

Bent u nieuwsgierig welke fabriek dit is, kijk dan eens op onze site www.princecladding.nl Prince Cladding is een handels naam van Prince Cladding Benelux B.V. kvk 2733631

bouwkosten

usch-Jaeger brengt een stopcontact op de markt met ingebouwde led-verlichting. De zogenoemde steplight is speciaal ontworpen voor locaties waar gedimde lichten ter oriëntering nodig zijn. Twee leds schijnen een strakke lichtkegel vanuit de centrale plaat loodrecht naar beneden op de vloer. Het oriëntatielicht kan via een afzonderlijke inbouwschakelaar of bewegingsschakelaar worden in- of uitgeschakeld. Steplight is in diverse standaard kleuren leverbaar en te combineren met verschillende schakelaarprogramma’s.

product

Bespaar geld

#5 - 5 maart 2009

erffabrikant Sigma ontwikkelde een nieuwe droogtechniek voor watergedragen acrylaatverven die de droogtijd drastisch reduceert. Met infraroodstraling is schilderwerk binnen een half uur overschilderbaar. De verffabrikant introduceert het zogeheten Sigma Quick Drying System (QDS). Geschilderde oppervlakken worden door gebruikmaking van infraroodstraling snel en op een veilige manier gedroogd. De infraroodstraling zorgt ervoor dat het water sneller verdampt en de verfdeeltjes samenvloeien. Het systeem is speciaal ontworpen voor watergedragen acrylaatverven. 'Deze verven drogen slecht bij lage temperaturen en een hoge luchtvochtigheid. Bij dergelijke ongunstige omstandigheden is de verf met dit systeem binnen 10 minuten stofdroog. Na 30 minuten is het bestraalde oppervlak overschilderbaar', aldus Niels Wooldrik, inkoop- en marketingmanager voor non paint-producten bij Sigma. Het systeem biedt de mogelijkheid om meerdere lagen op een

werkdag aan te brengen, wat leidt tot een snellere doorlooptijd van projecten. 'Schilders hebben behoefte aan een grote mate van efficiency. Met deze droogtechniek spelen we op die trend in en kunnen schaarse vakmensen efficiënter worden ingezet.' Sigma QDS bestaat uit een compacte drooginstallatie die eenvoudig en snel op te bouwen is. De verrijdbare unit reikt tot een hoogte van 2,40 meter. Hieraan kan zowel een elektrisch handlampensysteem als een gasaangestuurd systeem geplaatst worden. Met twee gaslampen of drie elektrische lampen is twee vierkante meter binnen 10 minuten stofdroog. 'Het gasaangestuurde systeem is een groot voordeel en maakt het mogelijk om ook op locaties te werken waar onvoldoende elektriciteit beschikbaar is, zoals bijvoorbeeld op nieuwbouwlocaties.' Naast een snellere doorlooptijd geeft de noviteit ook minder hinder voor eindgebruikers. 'Niet alleen ramen en deuren maar ook trappen kunnen sneller in gebruik worden genomen. Het systeem draagt daarnaast bij aan een kwalitatief beter eindresultaat. Door de snelle droging maken regen, zand, of stof minder kans om het eindresultaat negatief te beïnvloeden.' Zie ook: cobouw.nl/nieuws/

Instortende gevels, verplaatsbare wanden die altijd op één plek blijven staan en materialen die heel duur zijn in het onderhoud. Bij het kiezen van het juiste product, gaat er nogal eens wat mis. Hoe maakt u de beste keuze voor een product en bespaart u ook nog eens handenvol geld? Ed de Rechteren van Hemert, bouwmanager en kostendeskundige bij Multi Consultants, geeft tips. Tekst: ed de rechteren van hemert, Beeld: Felipe Astolfi

Ga niet voor de laagste prijs

De laagste prijs is helaas nog veel te vaak heilig. Architecten die binnen het budget willen blijven, grijpen vaak naar de materiaalkeuze als besparingspost. Maar goedkoop is vaak duurkoop. Per jaar gaan er miljoenen of misschien zelfs wel miljarden verloren door de keuze voor de goedkoopste oplossing. Bij de materiaalkeuze zou veel meer rekening gehouden moeten worden met andere kosten, zoals onderhoud en energieverbruik. Mijn tip: let bij de materiaalkeuze vooral op levensduur en onderhoud.

Wat wil de opdrachtgever?

Het lijkt misschien een open deur, maar voor het tekenwerk begint, moet de architect goed uitzoeken wat de opdrachtgever precies wil. Neem een gebouw dat om de vijf jaar wordt verbouwd, zoals een schoonheidssalon of een winkel. Daar zou de materiaalkeuze op afgestemd moeten worden. Maar vaak gebruiken architecten toch materialen die dan ook meteen voor 100 % vervangen moeten worden. Of men gebruikt materialen die niet aan slijtage onderhevig zijn, terwijl ze dus eigenlijk maar een paar jaar meehoeven. Kijk voor u aan het ontwerpen slaat dus heel goed naar de wensen en eisen van de opdrachtgever.

Kies bewust. Is het nuttig?

Als u voor een bepaald product kiest, ga dan eerst goed na waar het voor bedoeld is. Bij kantoren bestaat bijvoorbeeld nogal eens de neiging om altijd te kiezen voor verplaatsbare stud wanden. Deze wanden zijn natuurlijk prima, maar de vraag is of de wanden in de praktijk wel worden verplaatst. Deze wanden zijn vaak wat duurder. Bovendien kost verplaatsen geld en worden de wanden er ook niet mooier van. Bedenk dus of een kalkzandsteen of lichtgewicht stenen wand met stucwerk op de lange termijn toch niet een beter en goedkoper alternatief is?

Vind niet zelf het wiel opnieuw uit Fabrikanten en leveranciers van materialen en producten beschikken over uitstekende informatie voor het aanbrengen van hun producten. Ook zijn er standaarddetails voor gebouwelementen. Door deze toe te passen heeft men de beste aansluitingen en voldoet men aan het Bouwbesluit en isolatiewaarden. Toch zijn deze details bij de aanbesteding of start van de bouw vaak nog niet geraadpleegd. Dat leidt tot faalkosten. Probeer alle informatie daarom op tijd binnen te hebben.

Gebruik in een gevel of vlak niet te veel materialen Ook dit is weer een gouden regel, maar we houden ons er niet aan. Gevels scheuren open, vallen naar beneden of zetten uit. Er wordt te weinig rekening gehouden met de verschillende uitzettingen van materialen. Deze uitzettingen veroorzaken spanningen in de gevels of vlakken. Dilataties worden dan wel toegepast, maar de kitnaden daarin hebben wel een beperkte levensduur.

Maak de architect en aannemer verantwoordelijk voor het onderhoud

Maak de aannemer of de architect tien tot vijftien jaar verantwoordelijk voor het onderhoud van een gebouw. Ik weet zeker dat ze dan andere, duurzamere of makkelijker te onderhouden producten gaan toepassen. Ook zou er meer toezicht komen op het aanbrengen van de materialen. Bedenk eens wat een kosten dat zou schelen!

bouwkosten

product

Bespaar geld

#5 - 5 maart 2009

Ga niet voor de laagste prijs

Wat wil de opdrachtgever?

Kies bewust. Is het nuttig?

Maak de architect en aannemer verantwoordelijk voor het onderhoud

de bouwdoop

#5 - 5 maart 2009

Foto's in de gevel frezen Een eigen foto in de gevel gevreesd was tot voor kort alleen mogelijk in interieurs. Nu kunnen deze vectogrammen ook buiten worden gebruikt. Op de vier gevels van de nieuwe dependance van basisschool De Kleine Pijler in Rotterdam staan foto's van leerlingen, vanaf de openbare weg Haarscherp te zien, in 256 grijstinten. Tekst: ELSKE KOOPMAN, Beeld: Luuk kramer/Steward design panels

e ouders van de leerlingen zagen de tijdelijke dependance van De Kleine Pijler eerst helemaal niet zitten. Architect Bart Spee van PLUS architecten in Rotterdam, tevens een van de betrokken ouders, kwam in actie. 'We waren nogal overrompeld door de nieuwe dependance, die met armoedige standaard units op een parkeerterrein was weggezet door de gemeente.' Een groepje van vijf ouders en het schoolbestuur namen het initiatief en presenteerden het alternatief van PLUS architecten aan de gemeente en de school. Bart Spee kende de techniek van de

vectogrammen via Steward Design Panels. Samen hebben ze de mogelijkheden van de vectogrammtechniek onderzocht en voor het eerst als gevelmateriaal toegepast. De foto's zijn haarscherp op een afstand van dertig meter. De Trespa platen zijn ingefreesd met foto's van de kinderen in 256 grijstinten. Op elke gevel is één van de vier thema's van de school te zien: sociaal, structuur, betrokken en zelfstandig. 'We wilden aan de buitenkant laten zien wat er binnen gebeurt', licht Spee toe. De foto's van kinderen in actie moesten op dertig meter afstand, vanaf de doorgaande weg, zichtbaar

Vectogramm in Trespa gevelplaten

Producent/ontwikkelaar

#5 - 5 maart 2009

Steward Design Panels bijzonderheden Foto's worden omgezet in grijstinten en ingefreesd in plaatmateriaal. De afbeelding ontstaat door te variëren in freeshoek, breedte en hoh-afstand van de groeven. De techniek leent zich voor elk gewenst plaatmateriaal waarbij gekozen kan worden voor horizontale, verticale of concentrische infresingen. Het is ook toe te passen in massief aluminium, Steni, marmer en beton. Voor binnentoepassingen (mdf) zijn de mogelijkheden legio door een grotere variatie in de toplaag (fineer, rvs, HPL, transparant acryl). Abstractere afbeeldingen kunnen worden aangebracht met pixelfresingen. Productie 1 m2 per uur Meerprijs 250 euro per m2

zijn. 'Als je dichterbij komt, wordt het vager en ga je het materiaal ervaren. Mensen willen het ook altijd aanraken. Het wegdetailleren van de daktrimlijst en de lekdorpels van de puien voorkomt overbodige uitstulpingen en randen.' Spees eigen kind is ook op de gevel te zien.

zet en ingefreesd op de gewenste gevelpanelen. Dat gebeurt met een computergestuurde ofwel CNC (Computer Numerical Control)-frees. De afbeelding ontstaat door te variëren in freeshoek, breedte, afstand van de groeven en het kleurverschil tussen kern en toplaag. Hoe breder de groef, hoe donkerder het grijs. In Rotterdam varieert de breedte van de groef van 1 mm tot maximaal 1 irecteur Harry Reitsma was cm. De tussenrandjes zijn minimaal eerst verbaasd over het protest 1 mm. van de ouders. 'Ik was er zelfs een 'Om de afbeelding op dertig beetje trots op dat ik de dependance kon openen. Ik had daar geen meter scherp te houden, moest een nieuwe frees worden gemaakt boze ouders verwacht. Bart Spee van 120 graden, om bredere, maar is aangeschoven bij de gesprekken niet diepere groeven te krijgen. Het met de gemeente. Hij heeft er verstand van, ik niet. Zelf waren we niet resultaat mag er zijn. Je ziet zelfs de op het idee gekomen en we hadden ophalen in de truien van de kinderen', zegt Walter van der Weijden, ook het extra geld niet losgekregen bij de gemeente', aldus Reitsma. Nu directeur van Steward Design Panels. De Trespa platen zijn standaard staat er in het park aan de Spoorweghaven in Rotterdam een school- acht mm dik, de freesdiepte is drie mm. Het frezen van de gevelpanelen gebouw dat er niet uitziet alsof het gebeurt met een snelheid van geover vijf jaar tegen de vlakte gaat. Grote brede ramen rondom doorbre- middeld 1 m2 per uur. 'De platen zijn ken de foto's als een slang om het op maat gemaakt en als een soort gebouw. De Rotterdamse onderwijs- puzzel naar Rotterdam gebracht om wethouder Leonard Geluk noemt het tegen de gevels te worden gezet', de nieuwe standaard voor tijdelijke zegt Van der Weijden. schoolgebouwen. Reitsma vindt het De belangstelling is groot, zowel resultaat prachtig. bij de PLUS-architecten als bij Steward Design Panels kloppen belangstellenden aan voor de techniek. Van der Weijden: 'We hebben al wat e Duitser Thomas Poth projecten gerealiseerd en er zitten ontwikkelde de gepatenteerde er meer in de pen. De hele gevel vectogrammtechniek eind jaren rondom hoeft niet. Een plaat met je negentig. Een kleurenfoto wordt omgezet in grijstinten en in dunnere eigen afbeelding maakt een pand al veel persoonlijker.' en dikkere lijntjes vergroot overge-

Dependance De Kleine Pijler

bart spee architect en ouder

harry reitsma directeur de kleine pijler

walter van der weijden steward design panels

project Tijdelijke dependance basisschool 'De Kleine Pijler' Locatie Spoorweghaven 350, Rotterdam Start bouw april 2008 Oplevering juli 2008 Toegepast product Vectogrammen in Trespa Leverancier Steward Design Panels Oppervlakte 450m2 netto Opdrachtgever Dienst Jeugd, Onderwijs en Samenleving, gemeente Rotterdam Architect PLUS architecten, Ewoud Netten en Bart Spee Grafisch ontwerp BEN geeft vorm, Bernardien Spee Ouderteam Guus Smeets, Nienke van der Noordaa, Wilfried de Jong, Bart Spee directeur School

Harry Reitsma Fotografie gevelbeelden

De Verrassing Hoofdaannemer

Algeco

de bouwdoop

#5 - 5 maart 2009

Vectogramm in Trespa gevelplaten

Producent/ontwikkelaar

#5 - 5 maart 2009

Dependance De Kleine Pijler

bart spee architect en ouder

harry reitsma directeur de kleine pijler

walter van der weijden steward design panels

Harry Reitsma Fotografie gevelbeelden

De Verrassing Hoofdaannemer

Algeco

6 vragen over...

#5 - 5 maart 2009

Isolatie van noppenplastic

Isobooster kan opgehangen en vastgeniet of geplakt worden

en folie

Geheel toevallig ontdekte Léon Tummers de isolerende werking van noppenplastic gecombineerd met folie. Vanaf volgende maand brengt zijn bedrijf, PXA Nederland, de isolatiematten onder de naam Isobooster op de markt. Met zijn product, waarvan hij claimt dat het isolerende vermogen veel beter is dan traditionele materialen, moet Tummers opboksen tegen de belangen van de grote minerale wol-lobby. Maar hij is niet bang. 'Ik geloof in ons product.' Tekst: Michiel maas, Beeld: pxa nederland Isobooster bestaat uit verschilende laagjes noppenfolie met reflecterende folie ertussen.

Isobooster, klinkt goed. Maar wat is het? 'Het zijn eigenlijk verschillende velletjes speciale bubbelplastic en folie. Het lijkt simpel, maar hiermee kan een enorm hoge isolatiewaarde worden bereikt. Hoger dan met minerale wol en andere isolatiemethodes. Dit systeem is heel goed in het weerkaatsen van de stralingswarmte. En 75% van het warmteverlies in ruimtes bestaat uit stralingswarmte. Isobooster bestaat uit een zestal velletjes noppenplastic, met twee velletjes folie ertussen. Er bestaat ook een dikkere uitvoering. Het maakt tot nu toe ongekende isolatiewaarden mogelijk. Een isolatiepakket van 40 mm in de spouw levert een Rcwaarde op van 3,5. Het kan ook nog gebruikt worden in combinatie met traditionele isolatie. Dan gaan die waarden verder omhoog. Verder kan het worden opgehangen, vastgeniet of geplakt. Het product wordt als één pakket, op rol, geleverd.'

Waar komt het idee vandaan?

'We waren oorspronkelijk helemaal niet bezig met het maken van een folie. Van origine verkoopt PXA

Nederland polycarbonaat honingraatmateriaal voor bijvoorbeeld een lichtstraat. Maar juist die honingraat, met afgesloten vakjes lucht, bleek in combinatie van reflectiefolie geweldig warmte-isolerend te zijn. Dat bracht me op het idee om daar meer mee te doen. Daarom ben ik bijna drie jaar geleden begonnen om de mogelijkheden van dit materiaal in verschillende samenstellingen te testen. De eerste tests lukten niet, maar toen we de samenstelling aanpasten, bleek de isolatiewaarde gaandeweg enorm. We hebben bijvoorbeeld getest met een diepvrieskist, waarvan we de deur vervingen door isolatiemateriaal. Met een wattmeter registreerden we hoeveel stroom nodig was om de temperatuur in de vriezer constant te houden. We varieerden in isolatiematerialen, en bij ons product was het energieverbruik het laagst.'

Op welke markt wil PXA zich met dit product richten?

'In principe kan Isobooster gebruikt worden in elke toepassing waar traditionele isolatie ook wordt

toegepast. Maar we verwachten dat wij vooral interessant zijn wanneer er weinig ruimte voorhanden is of als ruimte of gewicht gespaard moet worden, bijvoorbeeld bij na-isolatie of renovaties. De waardes die wij halen, kan in de traditionele isolatie alleen met dikke pakketten glas- of steenwol. Ik kreeg onlangs nog een opmerking van een architect die in ons product een mogelijkheid zag om een oud gebouw te renoveren en te isoleren, de authentieke uitstraling te verliezen van de bestaande balkenlaag.'

Uw isolatieclaim wordt door concurrenten op z’n zachtst gezegd betwijfeld. Ton Willemsen van foliefabrikant Tonzon zegt smalend dat jullie de Nobelprijs verdienen omdat de isolatiewaarde nog hoger is dan lucht. En dat heeft nog geen wetenschapper voor elkaar gekregen. Vorig jaar mocht de Franse foliefabrikant Actis niet langer adverteren met hoge Rc-waardes, omdat er niets van bleek te kloppen. Zijn jullie niet bang voor dezelfde aanklacht?

'Nee. Kijk, wat Actis pretendeerde was een bizar hoge Rc-waarde bij een zeer dun laagje materiaal. Dat was totaal uit de lucht gegrepen. Wij hebben ons uiterste best gedaan om de waardes die we steeds kregen, onderuit te halen. Maar dat lukte niet. Uit onze metingen kwam een hogere isolatiewaarde dan uit de berekeningen.

Om van het gedoe af te zijn, kunnen jullie toch meewerken aan een isolatietest? Er bestaat al jaren een Hotbox-test die isolatiewaarde kan meten en vergelijken. 'Je raadt nooit wie die hotbox heeft bedacht: de fabrikanten van minerale wol. Het probleem met die warmbox-opstelling is dat er naar hittegeleiding wordt gekeken. Wordt een plek warm aan de buitenkant? Maar er hangt geen metertje die kijkt naar het verbruik van energie. Wij moeten het van behoud van warmte hebben, en dat wordt bij die hotbox-opstelling niet gemeten. Die test is geschikt voor minerale wol en schuimproducten, maar niet voor folie. Dus verliezen we altijd.

Het probleem is dat er voor een product als de onze geen standaardtests bestaan. Daarom konden we bijvoorbeeld ook niet bij TNO terecht.'

Hoe moet het nu dan verder?

'Ik wil mijn product best testen, in een eerlijke opstelling, met minerale wol. En dan kunnen we de afspraak maken dat wie verliest, de rekening betaalt. Ik weet wel: die ga ìk niet betalen. Tegen een beetje tegenstand heb ik geen bezwaar. Wij willen geen onzin verkopen. Natuurlijk hopen wij hiermee geld te kunnen verdienen, maar voorop staat dat wij 100% achter dit product kunnen staan. Het concept klinkt heel simpel, maar het werkt gewoon. Isobooster is de paperclip van de isolatie. We blinken uit in eenvoud.'

Isobooster

Léon tummers PXA Nederland

Het nieuwe isolatiemateriaal Isobooster bestaat uit zes velletjes noppenplastic, met twee velletjes folie ertussen. Tevens is een dikkere uitvoering beschikbaar van 40 mm. Het dikke pakket levert volgens de fabrikant een Rc-waarde op van 3,5. PXA Nederland levert het materiaal als één pakket, op rol. Het materiaal kan worden opgehangen, vastgeniet of geplakt.

6 vragen over...

#5 - 5 maart 2009

Isolatie van noppenplastic

Isobooster kan opgehangen en vastgeniet of geplakt worden

en folie

Waar komt het idee vandaan?

'We waren oorspronkelijk helemaal niet bezig met het maken van een folie. Van origine verkoopt PXA

Op welke markt wil PXA zich met dit product richten?

'In principe kan Isobooster gebruikt worden in elke toepassing waar traditionele isolatie ook wordt

Het probleem is dat er voor een product als de onze geen standaardtests bestaan. Daarom konden we bijvoorbeeld ook niet bij TNO terecht.'

Hoe moet het nu dan verder?

Isobooster

Léon tummers PXA Nederland

hot material

van Cork in Ierland is bekleed met onbehandeld angelim da campina

Tachi

Tropisch hardhout

Onontdekt hout Tropische bossen herbergen een schat aan plantensoorten en boomsoorten. In duurzaam beheerde bossen wordt elke soort naar rato van aanwezigheid gekapt. De bosbeheerders oogsten dus niet alleen bekende houtsoorten, maar zitten ook met een keur aan tropisch hardhout waar nog geen vraag naar is. Ontdek daarom nu de mooiste onbekende tropische houtsoorten. Tekst: Irene de Bel, Beeld: Eamonn O'Mahony en Precious Woods

julian van der velde Precious Woods

n ons bos groeien zo'n 150 houtsoorten, waarvan we 90 soorten oogsten. De rest is te zeldzaam en laten we staan', zegt technisch adviseur Julian van der Velde van Precious Woods. De Europese houtimporteur heeft FSC-gecertificeerde bossen in onder meer het Amazonebekken in Brazilië. Het bedrijf brengt sinds een aantal jaren onbekende houtsoorten op de markt. Van der Velde: 'Het vermarkten van de onbekende soorten verlicht de druk op het bekendere hardhout. Het zorgt er bovendien voor dat de echt

zeldzame houtsoorten, die we dus niet kappen, in het bos meer ruimte krijgen om te groeien.' Uit Brazilië importeert Precious Woods 60 houtsoorten. Het bedrijf probeert met verwerkings- en duurzaamheidsproeven geschikte toepassingen te vinden voor de vele onbekende houtsoorten. 'We halen het hout hier naartoe en doen bijvoorbeeld schaafproeven, of laten het uitdrogen bij een kachel', legt Van der Velde uit. 'Door dergelijke proeven ontwikkelen we een gevoel bij deze houtsoort en krijgen wij een

idee van de duurzaamheid. Vaak is pas na een paar jaar echt duidelijk voor welke toepassingen het hout allemaal gebruikt kan worden.' De minder duurzame houtsoorten krijgen een inpandige bestemming, zoals verwerking in plinten, meubels, vloeren en wandaftimmering. Opvallende nerfpatronen vinden vaak hun weg naar de esthetische toepassingen. En de duurzaamste soorten kunnen buiten gebruikt worden.

Boom Tachi is een van de nieuwste, veelbelovende houtsoorten die in de Brazilaanse wouden te vinden is. De bomen hebben een diameter tot 70 cm met een takvrije stam van maximaal 21 meter. Hout De kleur van het kernhout is geelbruin met een grillige nerftekening op de langsvlakken. Het hout kan enige glans vertonen. Toepassing Vanwege zijn mooie vlamtekening en duurzaamheid is de tachi zeer geschikt voor zowel interieurtoepassingen als voor tuinmeubelen en gevelbekledingen. Verwerking Machinale bewerking van het stabiele hout gaat goed. Het bewerkte product wordt mooi glad. Met verlijming is nog weinig ervaring opgedaan. Het hout is te impregneren tot brandklasse B. Het hout droogt relatief snel, maar heeft een neiging tot scheuren.

Angelim rajado Boom De angelim rajado komt niet heel veel voor, maar is esthetisch heel bijzonder. De stam is maximaal 60 cm dik. Hout Het hout is zeer decoratief vanwege zijn sterke kleurcontrast. De kern is geel met bruine, soms purperkleurige onregelmatige strepen. Toepassing Het zeer duurzame hout kan zowel buiten als binnen worden toegepast voor bijvoorbeeld vloeren en meubels. Verwerking Het zware, harde hout is goed machinaal te bewerken en wordt redelijk glad. Het is wel nodig om voor te boren. Het hout moet langzaam en voorzichtig gedroogd worden vanwege het risico op scheuren.

Sapucaia

Muiracatiara

Boom Sapucaia komt veel voor in de uitgestrekte Braziliaanse bossen. De boomhoogte is gemiddeld 35 meter met een ronde takvrije stam van 18-24 meter. De diameter varieert van 50 cm tot 100 cm. Hout Het hout is geelachtig roodbruin met als belangrijk kenmerk de veel voorkomende harsgangen die als zwarte lijnen zichtbaar zijn. Toepassing Sapucaia is een zeer duurzame houtsoort die vooral geschikt is voor verwerking in buitenconstructies. Verwerking Machinale bewerking van het zware hout gaat relatief gemakkelijk, maar doordat het soms kiezels bevat, kan gereedschap sneller bot worden. Het hout is goed glad te schaven, te lijmen en af te werken. Voorboren is noodzakelijk. Het hout heeft de neiging tot scheuren en vervormen tijdens het droogproces en is gevoelig voor eindscheuren.

Boom Muiracatiara is een in Brazilië veel voorkomende houtsoort die al redelijk bekend is. De bomen hebben een diameter van 0,6 tot 1 meter met een takvrije stam van 14 tot 18 meter. Hout Het hout heeft een bijzonder decoratieve tijgerprint. De kern is licht oranjebruin met variabele donkere aderen. Na blootstelling aan licht kleurt het hout snel naar oranjeroodbruin tot diep roodbruin. Toepassing Muiracatiara geldt als duurzaam tot zeer duurzaam en wordt zowel binnen als buiten toegepast. Vanwege de decoratieve uitstraling is het hout heel geschikt voor parketvloeren en meubilair. Verwerking Muiracatiara is gemakkelijk te bewerken, ondanks de hoge volumieke massa. Het oppervlak wordt heel glad en voelt dan een beetje vettig aan. Verlijmen gaat redelijk en met afwerking zijn goede ervaringen. Het hout droogt redelijk snel, maar het moet zorgvuldig gebeuren om oppervlaktescheuren bij dun hout en langsscheuren bij dikker hout te voorkomen.

Angelim de campina Boom De angelim da campina komt onregelmatig voor in het Amazonebekken van Brazilië en groeit vooral op de hoger gelegen zandgronden. De ronde takvrije stam is 15 tot 25 meter lang. Ze heeft een beperkte diameter van ongeveer 70 cm. Het is daardoor niet geschikt voor hele grote afmetingen. Hout Het hout is geelbruin met een opvallende lichtgele streeptekening. Het lijkt op het inmiddels al wat bekendere sapupira. Toepassing Het zeer duurzame hout is heel geschikt voor buitentoepassingen zoals gevelbekleding, tuinhout en brugdelen. Verwerking Machinale bewerking van het hout gaat gemakkelijk en geeft een glad resultaat, ondanks de hoge volumieke massa. Afwerken met beits of olie geeft een goed glad resultaat. Het hout droogt relatief snel en zonder veel drooggebreken.

Louro Faia Boom Het veelvoorkomende louro faia is al wat langer op de markt. De grote bomen van wel 40 meter kunnen een diameter tot 1,1 meter bereiken. De rechte, takvrije stam wordt tussen de 18 en 24 meter lang. Hout Het hout is bruin tot roodbruin met soms een paarsachtige gloed. Het staat bekend om zijn bijzonder decoratieve tekening. Toepassing Louro faia wordt breed toegepast binnen en buiten, zoals in vloeren, luxe meubilair, betimmering, constructiehout, dekdelen en damwanden. Verwerking Het hout laat zich machinaal goed bewerken met een redelijk glad resultaat. Bij interieurtoepassingen is al veel ervaring opgedaan met verlijmen en afwerken. Het hout is zeer duurzaam en droogt gemakkelijk met weinig defecten.

#5 - 5 maart 2009

De gevel van de universiteit

hot material

van Cork in Ierland is bekleed met onbehandeld angelim da campina

Tachi

Tropisch hardhout

julian van der velde Precious Woods

Sapucaia

Muiracatiara

#5 - 5 maart 2009

De gevel van de universiteit

Creatief met…

'Tekenen met bakstenen' noemt Henri Jacobs zijn werk op zeven kopgevels van het Haagse nieuwbouwproject Het podium/De Gaarden. De opdracht was om met vier kleuren stenen een patroon te ontwerpen. Hij liet zich inspireren door het schilderij 'Le Printemps' van de Vlaamse schilder Abel Grimmer. Tekst: Elske Koopman, Beeld: Guido Benschop

‘S

eARCH Architecten vroeg mij een ontwerp te maken voor zeven kopgevels van een nieuwbouwproject in Den Haag. Als enige voorwaarde kreeg ik mee dat ik vier kleuren stenen mocht gebruiken: antraciet, rood, lichtgrijs en wit. Ik ben begonnen met een aantal schetsen van de gevels. Een staat los en de andere zijn per twee verbonden door loopbruggen. Ik heb eerst met de hand arceringen aangegeven van licht naar donker in verschillende

variaties. Het schilderij Le Printemps van Abel Grimmer inspireerde mij voor deze wijk waar de straten naar boomgaarden zijn vernoemd. Ik heb palimpsestisch getekend. Dat is een techniek uit de middeleeuwen, toen perkament zeldzaam was. Teksten werden voorzichtig weggehaald en overschreven, maar de oorspronkelijke tekst zag je daar nog doorheen. Je ziet dat ook bij landschappen, het oude zie je soms door het nieuwe heen. In mijn

ontwerp wordt de getekende onderlaag overschreven met een nieuwe tekening en wist deze gedeeltelijk uit. Wel toepasselijk, want De Gaarden zijn gesloopt en vernieuwd. De vorige compositie is weg, oude geometrische patronen zijn als het ware overtekend met nieuwe gebouwen. Ik noem het wiskunde. De ondertekeningen op de kopgevels zijn afkomstig uit de boomgaard en die heb ik overtekend met lijnen. In gevel 1 bestaat de ondertekening uit jonge boompjes. In gevel 2 uit jaarringen die laten zien dat de bomen vele verschillende leeftijden hebben en in gevel 4 zit een tekening van donkerrode 'ringen' in een zwart font. Van de andere vier gevels zijn de ondertekeningen gebaseerd op plattegronden van moestuinen, zoals die op het schilderij van Grimmer staan. Op elke gevel heb ik van licht naar donker gewerkt of van donker naar licht. Tijdens de ontwerpfase heb ik veel contact gehad met de architect. We zijn samen ook bij baksteenproducent Wienerberger gaan kijken naar proefstukken voor de gevel. Het heeft allemaal wel veel tijd gekost, ongeveer drie maanden. Ik was letterlijk aan het tekenen met bakstenen. Met het computerprogramma Illustrator kun je bakstenen aanklikken, een kleur geven en zo een ontwerp maken. Ik heb al doende ontdekt dat je zo schuin kunt werken als je wilt. Ik heb gekozen voor een 30 graden halfsteens baksteenverband.'

Henri jacobs Kunstenaar

De zeven kopgevels zijn met vier kleuren baksteen in verschillende patronen gemetseld

#5 - 5 maart 2009

Bakstenen

SeARCH Architecten kreeg de opdracht de nieuwbouw te ontwerpen voor De Gaarden: 211 woningen, 1.000 m2, commerciële ruimte en 120 gebouwde parkeerplaatsen. Henri Jacobs heeft zeven metselpatronen voor bakstenen in vier kleuren ontworpen voor de noordgevel van 1800 m2, aan de Melis Stokelaan in Den Haag. Het ontwerp dateert van 2006.

Creatief met…

‘S

Henri jacobs Kunstenaar

De zeven kopgevels zijn met vier kleuren baksteen in verschillende patronen gemetseld

#5 - 5 maart 2009

Bakstenen

dossier architectendag

maken de ruit van de

rob nijsse -

universiteitsbibliotheek

ABT

in Qater veel sterker.

e kunt er dwars doorheen kijken, en toch laat het geen druppel water door'. Zo begint Rob Nijsse van ABT zijn ode aan een van oudste materialen die we kennen. 'Glas is drie keer zo sterk als staal. Maar

Voor een theater in Porto, naar een ontwerp van OMA, kreeg Nijsse de opdracht om ramen van 12 bij 25 meter te ontwerpen. Ook hier wilde de architect alleen maar glas zien, géén stalen verbindingen.

Ronald Schleurholts cepezed

Geen zee te hoog voor golvend glas

'Als het gebouw af is, denk je: Ja, daar doe ik het voor' Immense glasoppervlaktes, kartonnen vakwerken en textielgevels. Met lef en gevoel voor inventiviteit komen architecten tot baanbrekende ontwerpen. Op de derde Architectendag tijdens de Bouwbeurs, onthulden vier toonaangevende architecten hun geheimen.

als er ook maar één scheurtje in komt, knalt het meteen door de hele glasplaat heen. De schrik van iedere bouwer.' Sinds de jaren zeventig wordt getracht er een volwaardig bouwmateriaal van te maken, onder andere met behulp van lamineren en harden. 'Hoe ontstaan innovaties? Door te dromen dat je iets wilt, en vervolgens op zoek te gaan naar de manier waarop je die droom gaat verwezenlijken', doceert Nijsse. 'Zo is het glasblazen ooit ook ontstaan.' Het liefst zou Nijsse zien dat alle constructiematerialen van glas kunnen worden gemaakt. Een serre aan een monumentaal pand in hartje Leiden laat zien dat het mogelijk is. Van de windvinnen tot de balken die het dak dragen: alles is van glas. Een ontwerp voor een glazen brug in Hoofddorp sneuvelde uiteindelijk door de hoge kosten. Maar de ontwerpers ontdekten wel dat treken drukkracht een oplossing biedt voor het verbinden van glasplaten. 'Je maakt een gat in het glas en lijmt er een element in, bijvoorbeeld metaal. Dan span je een draad en de treken drukkracht houdt de glasplaten bij elkaar.'

'Een gewone grote glasplaat loopt het gevaar krom te buigen als er harde wind op staat. Net als met papier; in rechte toestand waait het zo om. Als je vouwen aanbrengt in het papier, verander je niets aan de dikte, maar het wordt wel een stuk sterker. Daarin ligt de oplossing voor de grote glasplaat: in golvende glasplaten.' En zoals dat gaat met nieuwtjes, ze rouleren al snel over de hele wereld. Ook een museum in Antwerpen en de universiteitsbibliotheek in Qatar hebben dankzij Nijsses 'ei van Columbus' inmiddels golvend glas.

evelien van veen Drost + van Veen

Naam Ronald Schleurholts Werk partner van architectenbureau cepezed in Delft. Won de BNA-kubus 2008 voor oeuvre en Bouwprijs in de categorie Gebouwen voor Westraven. Naam Evelien van Veen Werk Partner van architectenbureau Drost + van Veen. Bekend om haar ontwerp van Natuurbelevingscentrum De Oostvaarders en kinderdagverblijf De Kikker. Naam Mick Eekhout Werk directeur van Octatube International en hoogleraar Productontwikkeling op de faculteit Bouwkunde aan de TU Delft.

mick eekhout Octatube

Tekst: Suzanne van den Eynden

Een monumentaal pand in Leiden kreeg alleen een vergunning voor de uitbouw als die volledig in glas werd uitgevoerd. Met golvend glas lukte het om een raam

De golvende ramen worden

van 12 bij 25 meter te maken voor een

geïnstalleerd in een museum

theater in Porto, Portugal.

in Antwerpen.

#5 - 5 maart 2009

De golven in het glas

Naam Rob Nijsse Werk raadgevend ingenieur bij ABT uit Velp en hoogleraar Draagconstructies aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Publiceerde het boek Glass in structures: Elements, Concepts, Designs

dossier architectendag

maken de ruit van de

rob nijsse -

universiteitsbibliotheek

ABT

in Qater veel sterker.

Voor een theater in Porto, naar een ontwerp van OMA, kreeg Nijsse de opdracht om ramen van 12 bij 25 meter te ontwerpen. Ook hier wilde de architect alleen maar glas zien, géén stalen verbindingen.

Ronald Schleurholts cepezed

Geen zee te hoog voor golvend glas

evelien van veen Drost + van Veen

mick eekhout Octatube

Tekst: Suzanne van den Eynden

Een monumentaal pand in Leiden kreeg alleen een vergunning voor de uitbouw als die volledig in glas werd uitgevoerd. Met golvend glas lukte het om een raam

De golvende ramen worden

van 12 bij 25 meter te maken voor een

geïnstalleerd in een museum

theater in Porto, Portugal.

in Antwerpen.

#5 - 5 maart 2009

De golven in het glas

dossier architectendag

barende is. Doelstelling was dat medewerkers van Rijkswaterstaat ook op 80 meter hoogte een raam open konden zetten, zonder dat alle

Frisse lucht op grote hoogte met gaasdoek als tweede huid bureau cepezed. Het bureau kreeg tijdens het Bouwgala de Bouwprijs voor Westraven, het nieuwe kantoor van Rijkswaterstaat in Utrecht. Het idee: met prefab materialen krijg je lichtere componenten die meerdere functies kunnen vervullen. Een voorbeeld is het nieuwe entreegebouw van het Textielmuseum in Tilburg. 'We hebben gebruik gemaakt van een 'doosin-doos'-constructie: een glazen schil waarbinnen we als een soort doos het eigenlijke gebouw hebben gehangen', legt Ronald Schleurholts van cepezed uit. 'Hierdoor ontstond een dubbele wand. Ook in het plafondsysteem zit een dubbele zone, waarin we de installaties kwijt konden. Een verlaagd plafond was niet nodig.' De staalconstructie – het favoriete materiaal van cepezed – is drooggefabriceerd op de bouw. Het veelgeprezen gebouw Westraven was, voordat Schleurholts en zijn collega's zich er op mochten uitleven, echt een 'sick building'. Cepezed ontwierp een 'revitaliseringsprogramma' voor het gebouw, waarvan de tweedehuidfaçade om het gebouw het meest opzien-

papieren van de bureaus af zouden waaien. Daarbij ging cepezed uit van twee opties. De eerste was een façade van glasplaat, die als voordeel had dat ze wind- en geluidwerend was, maar als groot nadeel dat een extra zonwering nodig zou zijn. De spouw tussen glasplaat en balkon zou kokend heet worden als de zon erop schijnt. De tweede optie, een gaasdoek van glasvezel, was zowel wind- als zonwerend, maar ontbeerde een geluidwerende functie. Gelukkig was de geluidwering alleen noodzakelijk aan de noordkant van het gebouw, waar de A12 voorbij raast. En dat was nou juist de kant waar zonwering weer niét nodig was. De keuze voor de gaasdoek was dus snel gemaakt. Schleurholts: 'Samenwerking met de juiste partijen is essentieel om tot zulke innovatieve oplossingen te komen. Daarom werken we vaak direct samen met de producenten, zonder tussenkomst van een hoofdaannemer. De aannemer is toch meer risicomijdend.' En innovatie zonder risico, dat moet nu eenmaal nog uitgevonden worden.

In de gemeente Reimerswaal staan de uitgangspunten integriteit, klant-, mensen resultaatgerichtheid in combinatie met kosten- en kwaliteitsbewustzijn centraal. De afdeling Ruimtelijke en Economische Ontwikkeling (REO) houdt zich bezig met het opstellen en vormgeven van het ruimtelijk en economisch beleid van de gemeente. Door vertrek van een collega is op deze afdeling een uitdagende vacature ontstaan.

Ben jij geknipt voor deze veelzijdige functie?

Gebouwenbeheerder (m/v) 36 uur (code 3.2.15.A)

Natuurbelevingscentrum De Oostvaarders is volledig van hout en binnen twee weken gebouwd.

ien jaar geleden werd 'conceptueel architect' beschouwd als een vies woord, weet Evelien van Veen nog heel goed. Vandaag de dag plakt ze het predikaat met trots op zichzelf en haar partner. 'Per project bekijken we wat de beste materialentoepassing is', vertelt Van Veen. 'Ik heb dan ook geen voorkeur voor

'Iedere dag geniet ik van baksteen'

Door de tweede huidfaçade van gaasdoek kunnen de ramen van Westraven open zonder dat de papieren wegwaaien.

Beeld: Jannes Landers

#5 - 5 maart 2009

eer prefab, en dus slimmere, lichtere en intelligentere materialen. Sinds jaar en dag is het de missie van het Delftse architecten-

(advertentie)

Beeld: Ben te Raa

een specifiek materiaal. De plek bepaalt wat het meest geschikt is. Ons kantoor is van baksteen gemaakt, en iedere dag geniet ik er weer van. Ik voél dat het baksteen is, dat het levend en warm is.' Per project bepaalt Drost + Van Veen het geschikste materiaal. Voor een woningbouwproject in de Rotterdamse wijk Nieuw-Crooswijk ontwierpen ze een reliëfsteen, een baksteen met twee bollen erop. 'De gevel moet spreken. Iets losmaken.' De meest recente trots van de architect is natuurbelevingcentrum De Oostvaarders in Almere, een plek waar kinderen les krijgen over de

natuur. Om zoveel mogelijk een geheel te vormen met de natuur, koos Van Veen voor hout in plaats van staal. 'Het gebouw moest echt een baken worden. Het moest midden in het natuurgebied herkenbaar zijn voor kinderen en tegelijkertijd verdwijnen aan de horizon van het gebied.' Het resultaat: een zwart gebouw waarvan de ene kant zich uitstrekt richting Almere en de achterkant uitzicht biedt over het natuurgebied. De binnenwanden bestaan uit negen lagen, de buitenwanden zijn een stuk dunner. 'Binnen in het gebouw blijven alle bouwdetails zichtbaar. Kinderen mogen best zien hoe een gebouw is gemaakt. Het hout zorgt bovendien voor een heel bijzondere belevenis als je binnen bent. Het binnenklimaat is prettig, dat voel je meteen. Hout neemt vocht op en stoot vocht af, de akoestiek is heel goed… die belevenis voegt echt wat toe aan het gebouw.' Als kers op de slagroomtaart ontwierp Drost + Van Veen een 'kraaiennest' in het topje van het gebouw, voor de echte vogelliefhebbers. Zodat er ook voor hen in het gebouw genoeg te beleven valt.

De reliëf baksteen met bolletjes geeft de gevel een extra dimensie

Je werkt nauw samen met een collega en geeft inhoud aan de ontwikkeling van het beleid, beheer en planrealisatie op het gebied van huisvesting en accommodaties voor o.a. onderwijs, sport, cultuur, bestuur etc. Je hebt een volledige HBO opleiding genoten op en ervaring in het vakgebied bouwkunde/gebouwenbeheer. Afhankelijk van kennis en ervaring is je salaris maximaal € 3.418,00. Ga naar www.reimerswaal.nl of www.zeelandwerkt.nl voor meer info over deze aantrekkelijke functies. De gemeente biedt ruime studiefaciliteiten, heeft gericht aandacht voor je loopbaanwensen en biedt uitstekende secundaire arbeidsvoorwaarden.

Ben je geïnteresseerd in deze functie, reageer dan binnen 10 dagen na publicatie van deze oproep. Je brief met CV en met vermelding van codenummer 3.2.15.A, kan worden gericht aan burgemeester en wethouders van Reimerswaal. Of via e-mail gemeente@reimerswaal.nl, eveneens o.v.v. het codenummer.

Oude Plein1, 4416 AK Kruiningen Postbus 70, 4416 ZH Kruiningen Telefoon (0113) 395000 Internet: www.reimerswaal.nl www.zeelandwerkt.nl e-mail: gemeente@reimerswaal.nl

dossier architectendag

barende is. Doelstelling was dat medewerkers van Rijkswaterstaat ook op 80 meter hoogte een raam open konden zetten, zonder dat alle

Ben jij geknipt voor deze veelzijdige functie?

Gebouwenbeheerder (m/v) 36 uur (code 3.2.15.A)

Natuurbelevingscentrum De Oostvaarders is volledig van hout en binnen twee weken gebouwd.

'Iedere dag geniet ik van baksteen'

Door de tweede huidfaçade van gaasdoek kunnen de ramen van Westraven open zonder dat de papieren wegwaaien.

Beeld: Jannes Landers

#5 - 5 maart 2009

eer prefab, en dus slimmere, lichtere en intelligentere materialen. Sinds jaar en dag is het de missie van het Delftse architecten-

(advertentie)

Beeld: Ben te Raa

De reliëf baksteen met bolletjes geeft de gevel een extra dimensie

Oude Plein1, 4416 AK Kruiningen Postbus 70, 4416 ZH Kruiningen Telefoon (0113) 395000 Internet: www.reimerswaal.nl www.zeelandwerkt.nl e-mail: gemeente@reimerswaal.nl

dossier architectendag

#5 - 5 maart 2009

ij voelt zich meer architectuitvinder dan architect-componist. En laten we eerlijk zijn; als je karton ('net peperkoek') weet om te toveren tot het hoofdbestanddeel van een bouwconstructie, is die benaming voor Mick Eekhout ook wel op zijn plaats. De ontwerper en hoogleraar heeft een voorliefde voor werken met niet-alledaagse en soms zelfs ingewikkelde materialen, zo laat hij zien aan de hand van enkele voorbeelden.

bouwtrend

Maar, dacht Eekhout toen hij het dak voor het eerst aanschouwde: 'Hier doe je het voor'. Iets soortgelijks schoot door zijn hoofd toen het tijdelijke theater op IJburg werd opgeleverd, voorzien van de door Eekhout ontwikkelde kartonnen buisconstructie. 'Het maken van een koepel was het probleem niet. Maar dat vervelende materiaal, dat karton! Het was een hele zoektocht om goed karton te vinden, waar we nog iets mee

'Soms moet je bluffen' Neem bijvoorbeeld de nieuwbouw van hogeschool INHolland in Delft, waarvoor Eekhout en zijn collega's van de TU Delft en Octatube een ultraslanke composietgevel van glas en koolstofbuizen ontwierpen. Een denken ontwerpproces van ongeveer twee jaar resulteerde in het idee van geïsoleerde glaspanelen met daartussen een spouw, en in de spouw verticale buisjes waar een kabel doorheen wordt gespannen. 'Door die spanning, heb je een prima bescherming tegen windbelasting', legt Eekhout uit. Het ontwerpen van composietdaken voor het Rabin Centre in Tel Aviv, een gebouw dat doet denken aan een witte duif, vereiste gebogen schalen die werkelijk perfect glad moesten zijn. 'Als de zon opkomt en haar stralen over het dak laat vallen, zorgt ieder deukje voor een enorme schaduw.' Eekhout ontwikkelde met Holland Composites glasvezelgewapende polyesterdaken die door middel van een dragende schuimkernconstructie met elkaar werden verbonden. Ook dit project kostte jaren van denken en ontwikkelen.

konden. Normaal karton bestaat uit papier dat vele malen gerecycled is. Niet mee te werken.' De constructie bevat stalen knopen, een rechte en slanke schacht en een koepelvorm die de constructie de benodigde stijfheid geeft. Het fundamenteel technisch onderzoeken en ontwikkelen ziet Eekhout als een separaat proces van het bouwproces. Het bouwen zelf neemt naar verhouding veel minder tijd in beslag dan het ontwikkelen van niet-alledaagse oplossingen. Soms moet je daarbij bluffen, en intussen consequent blijven doorredeneren. Tel daarbij de nodige inventiviteit op, en je kunt echt heel veel bereiken. Als elke architect nu eenmaal in het jaar een goede innovatie in zijn ontwerpen doet en dat ook laat uitvoeren, dan zou de innovatie in de bouw over 5 jaar enorm toegenomen zijn.'

De glasvezelgewapende polyesterdaken van het Rabin Centre in Tel Aviv zijn perfect glad.

Energiezuinige maatregelen voorkomen A leegstand kartonnen buizen, een onzichtbare voorspanstaaf

Kantoorgebruikers zijn bereid om meer huur te betalen voor een energiezuiniger pand. Ook blijkt uit onderzoek dat de verhuurbaarheid van een pand toeneemt bij een hogere energieprestatie. Tekst: Irene de Bel

Dit tijdelijke theater op IJburg is gebouwd met een vakwerk van karton.

ls een eigenaar van een kantoorpand energiebesparende maatregelen neemt, zal hij een flinke investering moeten doen. Het resultaat van die investering is dat het energieverbruik vermindert, waarmee de energierekening en de servicekosten dalen. De energiebesparing komt daarmee vooral ten goede aan de huurder. Vastgoedadviseur DTZ Zadelhoff en de TU Delft onderzochten in hoeverre de eigenaar profiteert van zijn investering. Zijn kantoorgebruikers bereid meer te betalen voor een energiezuiniger gebouw? In het experiment hechtten de kantoorgebruikers bij de keuze van een gebouw het meeste belang aan de energiezuinigheid van een pand, gevolgd door flexibiliteit, comfort, efficiëntie van het ruimtegebruik, architectuur en prijs. Wanneer een eigenaar maatregelen neemt om de energieprestatie van een kantoorpand te verbeteren, kan hij de huur verhogen. De onderzoekers concluderen dat de gemiddelde huurder bereid is om maximaal 76% van de te verwachtte besparingen in energiekosten extra te betalen aan huur, ongeacht het

De verhuurbaarheid van een kantoor neemt toe naarmate de energieprestatie verbetert.

energielabel van het pand. Ook in het geval dat de huidige huurder niet bereid is om meer te betalen, kan het voor de eigenaar toch aantrekkelijk zijn maatregelen uit te voeren. Het blijkt dat een hogere energieprestatie zeer sterk wordt gewaardeerd. Die waardering wordt door de kantoorgebruiker niet altijd direct uitgedrukt in extra euro’s, maar de onderzoekers verwachten dat de verhuurbaarheid van een pand toeneemt, naarmate de energieprestatie verbetert. De winst voor de eigenaar zit dan in het verminderde leegstandsrisico. Bart Vink, Hoofd Research van DTZ Zadelhoff: 'Het blijkt dat slecht presterende gebouwen bij voorbaat het overwegen niet waard zijn. Een verbetering van de energieprestatie vermindert daarmee het leegstandsrisico voor de eigenaar. Dat is een stimulans voor eigenaren om in energiezuinige maatregelen te investeren.' Aan het onderzoek van DTZ Zadelhoff en de afdeling Real Estate & Housing van de faculteit Bouwkunde aan de TU Delft werkten 127 Nederlandse kantoorgebruikers mee.

dossier architectendag

#5 - 5 maart 2009

bouwtrend

De glasvezelgewapende polyesterdaken van het Rabin Centre in Tel Aviv zijn perfect glad.

Energiezuinige maatregelen voorkomen A leegstand kartonnen buizen, een onzichtbare voorspanstaaf

Dit tijdelijke theater op IJburg is gebouwd met een vakwerk van karton.

De verhuurbaarheid van een kantoor neemt toe naarmate de energieprestatie verbetert.

in beeld

bouwbesluit

#5 - 5 maart 2009

Adviseur dr. ir. Rien van Overveld, van Van Overveld Bouwbesluit Advies, geeft antwoord op al uw bouwbesluitvragen. Tekst, beeld: Rien van Overveld met medewerking van Johan van der Graaf

Hoeveel minuten moet een scheidende vloer brandwerend zijn?

Voorschrift artikelen 2.12 en 2.106 Bouwbesluit 2003

Beeld: Bas Foss

vraag

Villa Nijverdal G

lobal Architects heeft onlangs Villa Nijverdal opgeleverd. De jonge architecten Aday Citgez en Arthur Nuss begonnen in 2005 aan het ontwerp, toen ze nog studeerden aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Het ontwerp is gebaseerd op het idee om de Oosterse- en Westerse sociaal-culturele achtergrond van de opdrachtgever te laten samensmelten. Zo bestaat de woning uit twee op elkaar gestapelde vierkante volumes, die meteen in het oog springen. Daarnaast zijn er twee

bijgebouwen, een garage en een zwembad. De Oosterse villa die traditioneel naar buiten toe gesloten is en naar binnen toe open is, is gecombineerd met de typologie van de Westerse villa die vaak juist omgekeerd benaderd wordt. Zo hebben de straat- en entreezijde van de villa een gesloten karakter. Het gevoel van ontoegankelijkheid van de woning wordt benadrukt door het verhoogde voorterras. Eenmaal binnen opent de woning zich naar het omringende bosrijke landschap.

Moet de brandwerendheid voor de scheidende functie van een betonnen verdiepingsvloer van een niet-tot-bewoning-bestemd gebouw altijd > 90 minuten zijn? Ook als de brandwerendheid voor het bezwijken van de hoofddraagconstructie bij brand > 90 minuten en voor de scheidende functie > 60 minuten moet zijn? situatie

• boven elkaar gelegen brandcompartimenten (utiliteitsgebouw) • permanente vuurbelasting bouwwerk > 500 MJ/m² (wanden zijn opgebouwd uit houtskeletbouw) • vereiste brandwerendheid met betrekking tot bezwijken van de hoofddraagconstructie onder brandomstandigheden > 90 minuten • vereiste brandwerendheid met betrekking tot de scheidende functie van de verdiepingsvloer > 60 minuten antwoord

Formeel gezien niet. De brandwerendheid met betrekking tot de scheidende functie hoeft in dit geval formeel slechts 60 minuten te zijn. Verdiepingvloeren die de scheiding vormen tussen brandcompartimen-

Brandwerendheid verdiepingsvloer

Permanente vuurbelasting

ten, moeten als onderdeel van de hoofddraagconstructie onder brandomstandigheden in dit geval wel een brandwerendheid voor bezwijken hebben van > 90 minuten. Het bezwijken van bijvoorbeeld’ de verdiepingsvloer van brandcompartiment 2 is het bezwijken van een bouwconstructie van het eronder gelegen brandcompartiment 1 dat tot gevolg heeft dat een bouwconstructie (dezelfde verdiepingsvloer) van het erboven gelegen brandcompartiment 2 bezwijkt.

Aanvullende opmerkingen Bij een betonnen vloer is het feit dat de brandwerendheid voor de scheidende functie lager mag zijn dan voor bezwijken, een theoretisch verschil. Bij een betonnen vloer van enige dikte is ook bij de brandwerendheid voor de scheidende functie het criterium bezwijken bepalend. Voor een betonnen vloer die ten minste 90 mm dik is, mag al een brandwerendheid met betrekking tot de scheidende functie worden aangehouden van 60 minuten en voor een vloer die ten minste 120 mm dik is, zelfs 120 minuten. Voor de brandwerendheid voor bezwijken is bij een betonnen vloer de afstand van het hart van de wapening tot de onderzijde van de vloer maatgevend (zie tabel).

Gedefinieerd in 2.5 van NEN 6090 Totale verbrandingswaarde van de constructieonderdelen die een brandcompartiment begrenzen en zich daarin bevinden, gedeeld door de gebruiksoppervlakte van het compartiment. Bouwconstructie Artikel 1.1, lid 1 Bouwbesluit 2003 constructieonderdeel dat is bestemd om belastingen te dragen. Brandwerendheid met betrekking tot bezwijken Gedefinieerd in 3.2 van NEN 6069. Tijd die een bouwconstructie, bij een standaardbrand, in staat is om de belasting bij brand te dragen. Brandwerendheid met betrekking tot de scheidende functie Gedefinieerd in 3.2 van NEN 6069. Laagste tijd waarbij voor een constructieonderdeel van een scheidingsconstructie relevante criteria niet worden overschreden. Hoofddraagconstructie onder brand-omstandigheden Gedefinieerd in 3.31a van NEN 6702. Bouwconstructie van een brand- of subbrandcompartiment waarvan het bezwijken leidt tot het bezwijken van een bouwconstructie: • buiten het brandcompartiment niet van een woonfunctie • buiten het subbrandcomparti ment in een niet direct aan grenzende ruimte; of binnen het brand- of subbrandcom partiment in een niet direct aangrenzende brandruimte.

Ook een vraag over het Bouwbesluit? Kijk op: www.bouwregelsindepraktijk.nl

in beeld

bouwbesluit

#5 - 5 maart 2009

Adviseur dr. ir. Rien van Overveld, van Van Overveld Bouwbesluit Advies, geeft antwoord op al uw bouwbesluitvragen. Tekst, beeld: Rien van Overveld met medewerking van Johan van der Graaf

Hoeveel minuten moet een scheidende vloer brandwerend zijn?

Voorschrift artikelen 2.12 en 2.106 Bouwbesluit 2003

Beeld: Bas Foss

vraag

Villa Nijverdal G

Brandwerendheid verdiepingsvloer

Permanente vuurbelasting

Ook een vraag over het Bouwbesluit? Kijk op: www.bouwregelsindepraktijk.nl

gewoNNEN PRIJZEN

Ontwikkeling Alkmaar Overstad

Voor de ontwikkeling van het voormalige industrieterrein Overstad heeft het college van Alkmaar het winnende ontwerpteam bekend gemaakt. Het bestaat uit: Volker Wessels Vast-

Cie wint museum China

De opdracht voor het ontwerp van het Urban Planning Museum in het Chinese Tianjin is gewonnen door Architekten Cie. Het gebouw is bestemd voor drie verschillende functies; een stedenbouwkundig museum, een galerie met ateliers voor schilderkunst en een congrescentrum. Het ontwerpconcept wisselt massieve blokken af met lege gedeelten. Dat weerspiegelt de toegankelijkheid, lichttoetreding en ventilatie in het gebouw. Het

Building for Bouwkunde De genomineerden voor de ideeënprijsvraag voor het nieuwe gebouw van Bouwkundefaculteit van de TU Delft zijn bekend. Uit 466 internationale inzendingen zijn acht genomineerden gekozen, onder wie studenten. De jury onder leiding van Rijksbouwmeester Liesbeth van der Pol beoordeelde de inzendingen op conceptuele kracht, architectonische kwaliteit en de economische en ecologische haalbaarheid van het ontwerp. De genomineerde zijn: Marc Bringer/Ilham Laraqui uit Frankrijk, Gijs Raggers uit Rotterdam, Olli Raila/Heikki Muntola/ Heikki Riitahuhta/ Mikko Jakonen/Eetu Arponen uit Finland, Tom Haelvoet/Eveline Hanssens uit België, Henk Engel/Erik van den Berg/Marius van der Meulen uit Delft, Marc Koehler /Martijn de Geus/Miriam Tocino/ Stepan Havlik/ Carlos Franco/Hans Smolenaers uit Amsterdam, Elsbeth Ronner/ Mick van Gemert uit Rotterdam en Laura Alvarez uit Amsterdam. De winnaar wordt 14 maart bekend gemaakt. Vanaf dan zijn de ontwerpen te bezichtigen in het NAi in Rotterdam tot 7 juni.

Design Awards voor Mecanoo

Mecanoo Architecten heeft een International Design Award (IDA) gewonnen in de categorie beste commerciële nieuwbouw. Mecanoo sleepte de prijs in de wacht met het ontwerp voor een centrum voor chiptechnologie genaamd 'FiftyTwoDegrees' in Nijmegen. De International Design Award wordt jaarlijks uitgereikt in verschillende categorieën en omvat verschillende ontwerpdisciplines; architectuur, mode en industrieel ontwerpen. Het Wei-Wu-Ying Center for the Performing Arts in Kaohsiung, Taiwan van Mecanoo kreeg bovendien de derde prijs in de categorie stedenbouw. Dit cultuurcentrum wordt dit jaar gebouwd en gaat in 2011 open.

Finalisten Mies van der Rohe

Voor de Mies van der Rohe Award zijn de vijf finalisten bekend gemaakt. Uit de 340 inzendingen zijn geselecteerd; het overstap- en verkeersknooppunt Multimodal Centre in Nice van Atelier Marc Barani; concerthal Zenith in Straatsburg van Massimiliano Fuksas Architecture; de opera in

Oslo van Snøhetta; het universiteitsgebouw Luigi Bocconi in Milaan door Grafton Architects; en de bibliotheek met aangrenzende bebouwing in de wijk Sant Antoni in Barcelona van RCR Aranda Pigem Vilalta Arquitectes. Het prijzengeld bedraagt 60 duizend euro. De winnaar wordt in mei bekend gemaakt.

Nederlandse Bouwprijs

Tijdens het Gala van de Nederlandse Bouw zijn de Nederlandse Bouwprijzen 2009 uitgereikt. De tiende editie had als thema 'bouwen in balans'. In de categorie Gebouwen ging de prijs naar het kantoorcomplex Westraven van Architectenbureau cepezed. De jury onder leiding van Karla Peijs roemde de duurzaamheid van het gebouw. 'Het gebouw straalt transparantie en vooruitgang uit.' Norm TEQ won in de categorie Bouwmaterialen & -systemen met het HELI verankeringsysteem waarmee balkonelementen bijna onzichtbaar bevestigd kunnen worden. De categorie Integraal ontwerpen en bouwen is gewonnen door DUO² en opdrachtgever Rijksgebouwendienst voor het gezamenlijke kantoor van de Informatie Beheer Groep en Belastingdienst.

Scholenbouwprijs

kees rutten

materiaal is een combinatie van Chinese traditie en moderne architectuur. Architecten Cie werkt samen met Arup uit Amsterdam op het gebied van duurzaamheid en de constructie. UNIT Architects uit Shanghai werkt mee aan het ontwerp en de presentatie.

Mecanoo Architecten

goed, Ballast Nedam Ontwikkelingsmaatschappij, BNG Vastgoedontwikkeling, woningcorporatie Ymere en Ontwikkelings- en Participatiebedrijf Publieke Sector (OPP) en Urhahn Urban Design als stedenbouwkundig ontwerper. Het voormalige industrieterrein omvat zo’n 32 hectare, dat in drie delen wordt opgedeeld. Het eerste deel, grenzend aan het Noordhollandsch kanaal, wordt ingericht voor zowel wonen, werken als winkelen. Het tweede deel bevat een combinatie van wonen en werken, evenals woningen met aan huis een werkpraktijk aan huis. Het derde deel, afgesloten met een gracht, bestaat alleen uit woningen gelegen aan kleinere grachten.

Cie

Bun Projectontwikkeling gaat een duurzaam winkelcentrum bij Columbuskwartier in Almere Poort realiseren. Het winkelcentrum is ontworpen door Erick van Egeraat, wiens bureau is doorgestart als Designed by Erick van Egeraat. Het duurzame winkelcentrum bestaat uit een supermarkt, winkels en appartementen. In het ontwerp staan fysieke, sociale en economische duurzaamheid centraal. De bedoeling is dat mensen zich door de duurzame elementen bewuster worden van hun omgeving. Het project krijgt een groen dak dat dient als regenwaterbuffer, warmte-isolatie, koeling en als subtiele overkapping voor parkeerplaatsen. Het project moet in 2011 af zijn.

TE WINNEN PRIJZEN

De Scholenbouwprijs 2008 voor voorgezet onderwijs is gewonnen door de school Niekée in Roermond. De school is ontworpen door Erik Schotte en zijn team van LIAG. Het gebouw is duurzaam, mede door de compacte vorm. Verder heeft het atrium een evenwichtige daglichttoetreding waardoor de temperatuur in deze ruimte aangenaam blijft. In de categorie primair onderwijs won de school De Matrix in Hardenberg. Dat gebouw is ontworpen door Architectenbureau Marlies Rohmer in opdracht van de gemeente Hardenberg. Rond het hart van het gebouw liggen vier vleugels. Het gebouw heeft alleen maar voorkanten, waardoor het transparant is en benaderbaar vanuit alle kanten.

Gouden Piramide 2009

Benetton in Teheran

Creatief met composiet

Innovatief met siliconenkit

De jaarlijkse rijksprijs voor inspirerend opdrachtgeverschap, de Gouden piramide, is weer geopend voor inschrijvingen. Dit jaar staat de prijs in het teken van ruimtelijke projecten. In aanmerking komen bijvoorbeeld woonwijken, stadsparken, bedrijventerreinen of omvangrijke infrastructurele werken. Maar ook transformaties van het landelijk gebied die betrekking hebben op de bestemmingen natuur, landschap, landbouw en recreatie. Alle opdrachtgevers komen in aanmerking, met uitzondering van rijksoverheden. Die zijn uitgesloten van deelname. De jury, onder leiding van Rijksbouwmeester Liesbeth van der Pol, kijkt naar het succes van het eindresultaat. De prijs bestaat uit een geldbedrag van 50.000 euro en een architectuurplaquette. Sluiting: 13 maart

Benetton heeft een internationale prijsvraag uitgeschreven voor het ontwerp van twee gebouwen in de Iraanse hoofdstad Teheran. Het doel is dat de ontwerpen rekening houden met zowel de culturele als technische eisen van de omgeving, maar dat de gebouwen ook duidelijk herkenbaar worden en een eigen identiteit krijgen. De gebouwen worden deels als winkel en deels als kantoor gebruikt. Sluiting: 27 maart

Poly Products heeft een prijsvraag uitgeschreven: 'Constructief & creatief met composieten'. De prijs is bedoeld om de markt te laten nadenken over de mogelijkheden en voordelen van composiet, bijvoorbeeld voor behuizingen en gevelelementen. Poly Products gaat het winnende ontwerp zo ver mogelijk uitwerken tot de bouw van een prototype. Sluiting: 31 maart

Creation Baumann reikt een prijs uit voor het meest innovatieve project dat gebruik maakt van GECKO. Dat is een siliconenkit die je direct op glas kunt plaatsen en later weer kunt verwijderen, zonder dat het sporen achterlaat. Ingenieurs, (binnenhuis) architecten en planningsdeskundigen kunnen zich inschrijven voor de wedstrijd. De prijs wordt uitgereikt in de categorieën functionaliteit, innovatie en schoonheid. Sluiting: 31 maart

goudenpiramide.nl

polyproducts.nl

benettongroup.com/ designinginteheran

Toekomst voor The Bronx Intersections: Grand Concourse Beyond 100 is een ideeëncompetitie voor architecten, artiesten, designers, planningsdeskundigen en studenten. Gevraagd wordt een ontwikkelingsvisie op te stellen voor de New Yorkse wijk The Bronx en de in de wijk gelegen boulevard Grand Concourse voor de komende decennia. Hoe kan The Bronx inspelen op de groeiende behoefte aan woningen, groen en infrastructuur? Sluiting: 24 april grandconcourse100.org

creationbaumann.ch

Pier-Museum Miami Arquitectum heeft de inschrijvingen geopend voor de internationale architectuurwedstrijd Miami 2009. De opdracht omvat het ontwerp van een Pier-museum, gelegen op South Beach aan het einde van Fifth Avenue. Het gebouw wordt een horizontaal monument voor de veelal Cubaanse immigranten die op dat strand Amerika betraden op zoek naar een betere toekomst. Het museum op de 100 meter lange pier zal persoonlijke herinneringen aan de immigranten tentoonstellen. Sluiting: 31 maart Arquitectum.com

Tijdelijke expositieruimte Art Alliance Austin heeft voor de tweede keer een ideeënprijsvraag uitgeschreven voor tijdelijke openlucht expositieruimte. De Temporary Outdoor Gallery Space 2 competitie combineert kunst met architectuur en moet lokaal, landelijk en wereldwijd kansen creëren. Om meer architecten te bereiken werkt het Texaanse kunstcollectief dit keer samen met AIA Austin, Austin Foudation for Architecture en AIA New York. Sluiting: 23 maart artallianceaustin.org

De volgende MagMa verschijnt op 2 april met daarin onder meer: • Ben van Berkel van UNStudio over het Muziektheater in Graz, Oostenrijk • Kengetallen voor materiaalkosten

Zorg dat u hem niet mist. Bekijk de mogelijkheden voor een (gratis) abonnement op magma-online.nl.

#5 - 5 maart 2009

Duurzaam winkelcentrum Almere

Urhahn Urban Design

gewoNNEN PRIJZEN

Ontwikkeling Alkmaar Overstad

Voor de ontwikkeling van het voormalige industrieterrein Overstad heeft het college van Alkmaar het winnende ontwerpteam bekend gemaakt. Het bestaat uit: Volker Wessels Vast-

Cie wint museum China

Design Awards voor Mecanoo

Finalisten Mies van der Rohe

Nederlandse Bouwprijs

Scholenbouwprijs

kees rutten

Mecanoo Architecten

Cie

TE WINNEN PRIJZEN

Gouden Piramide 2009

Benetton in Teheran

Creatief met composiet

Innovatief met siliconenkit

goudenpiramide.nl

polyproducts.nl

benettongroup.com/ designinginteheran

creationbaumann.ch

De volgende MagMa verschijnt op 2 april met daarin onder meer: • Ben van Berkel van UNStudio over het Muziektheater in Graz, Oostenrijk • Kengetallen voor materiaalkosten

Zorg dat u hem niet mist. Bekijk de mogelijkheden voor een (gratis) abonnement op magma-online.nl.

#5 - 5 maart 2009

Duurzaam winkelcentrum Almere

Urhahn Urban Design

Kom naar de plaats waar álles draait om parkeren! INFORMATIE Informeer u over de laatste ontwikkelingen en vernieuwende visies INNOVATIE Maak kennis met nieuwe oplossingen en diensten INSPIRATIE Ontdek nieuwe ideeën en laat u inspireren INTERACTIE Dé ontmoetingsplaats voor de branche en aanverwante sectoren Wanneer parkeren uw vakgebied is, mag u ParkeerVak 2009 niet missen. Dit tweejaarlijkse event is dé ontmoetingsplek voor projectontwikkelaars, facilitymanagers, gemeenten en bedrijven die op de hoogte willen blijven van de nieuwste ontwikkelingen, technische innovaties

: er info l e m r o .n Zie vo arkeervak p www.

en veranderende regelgeving op parkeergebied. Met bijzondere exposities, boeiende voordrachten en praktijkgerichte workshops over parkeer-oplossingen voor auto’s én tweewielers. Kijk voor alle informatie over de deelnemers, het programma én uw gratis voorregistratie op www.parkeervak.nl.

09 31 maart t/m 2 april Brabanthallen ’s-Hertogenbosch