Een leidraad voor een ethische bezinning: de drie stappen van een ethisch bezinningsproces Eerste Fase: praktische moraliteit: een medische verheldering van het probleem: duidelijke afbakening van wat het door een clinicus, medisch onderzoeker of betrokkene, aangeduid probleem is, met dus tevens een duidelijke medische analyse. Tweede Fase: het ethos of de waardeinschatting: hoe reageert men in geweten intuïtief (quasi onmiddellijk en gevoelsmatig) op de gestelde problematiek ? de voorgestelde behandelingsmethode ? e.d. meer. Dit intuïtief waardeaanvoelen kan onmiddellijk helder zijn, maar tegelijk ook zeer tastend en zoekend. Velen denken dat dit het ethische denkproces is, maar deze fase is eerder emotioneel dan reflexief van aard. Derde Fase: de onderzochte of verhelderde waarden en onwaarden worden getoetst aan de mogelijkheden voor de bevordering van het meest menselijk wenselijke, én vaak vertaald met een zoektocht naar het meest menselijk mogelijke of haalbare. Dit loopt uiteindelijk uit in een voorstel tot advies voor het ethisch omgaan met de voorgestelde casus en/of het probleem. De wijze hoe deze derde weg verloopt, is uiteraard sterk afhankelijk van het ethische argumentatiemodel dat men gebruikt. Deze modellen zijn algemeen bekend: de Hippocratische benadering, het « principlism », de modellen van deontologie en utilitarisme, én het personalisme.
Synthese: een ethische verantwoordelijkheid in vrijheid van geweten Belangrijk is dat de studenten in geweten zelf moeten uitmaken welk argumentatiemodel het best past bij hun ethisch aanvoelen. Er wordt dus uitdrukkelijk géén model opgelegd. Hier komen uiteraard de verschillen in levensbeschouwing en ethische mensvisie uitdrukkelijk aan bod. Een ethisch debat biedt de mogelijkheid om vanuit deze verscheidenheid tot een levendige discussie te komen. Deze discussie moge dan helpen om zelf verder het ethische oordeel te verfijnen. Prof. dr. P. Schotsmans 1
2