Geslaagd. 10 lessen in innovatie

GESLAAGD 10 lessen in innovatie

Theo Camps Wouter de Wolf Gerben van den Berg

Geslaagd

10 lessen in innovatie

Colofon

Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg

Tekst

besteed. Voor informatie die nochtans onvolledig of onjuist

Theo Camps

is opgenomen, aanvaarden auteur(s), redactie en uitgever

Wouter de Wolf

geen aansprakelijkheid. Voor eventuele verbeteringen van de

Gerben van den Berg

opgenomen gegevens houden zij zich gaarne aanbevolen.

Met medewerking van:

Waar dit mogelijk was, is aan auteursrechtelijke

Eline Oud-van Vuurde

verplichtingen voldaan. Wij verzoeken eenieder die meent aanspraken te kunnen ontlenen aan in dit boek opgenomen

Grafisch ontwerp

teksten en afbeeldingen, zich in verbinding te stellen met

Gilmar Pattipeilohy

Berenschot.

Redactie

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912

Janke Scharff

gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden

Kunieke Luth - Management Team

verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt in enige vorm

Drukwerk

of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door

Thoben Offset Nijmegen

fotokopieĂŤn, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Berenschot.

ISBN: 978-94-90314-09-5 NUR: 801 Š Berenschot 2011 www.berenschot.nl

Geslaagd

10 lessen in innovatie

Inhoud Introductie 5 Voorwoord 6 Ten geleide 8 Inleiding 10 Innovators 19 ProtoSpace 21 B[EYE]T 25 Freedom Of Creation 29 The New Motion 33 Eagle Vison 37 247Tailorsteel 41 Buro Knapzak 45 Dutch Game Garden 49 EMCM 55 @Hand InBusiness 59 Raad en daad helpt vaak meer dan financiering 65 Achtergrond 69 Over de auteurs 70 Over de organisaties 72

Geslaagd  10 lessen in innovatie

4

Introductie

5

Geslaagd 10 lessen in innovatie

Voorwoord

Hoera voor de vorsers!

Net nu Nederland innovatief weer in de lift zit, introduceren Verhagen en Rutte belasting­aftrek voor innovatie en komt er een innovatiefonds voor het MKB. Nederland is gestegen van de achtste naar de zevende plek op de mondiale lijst van meest concurrerende landen. De stijging komt onder meer doordat Nederland beter is gaan presteren op het gebied van innovatie.

Als het aan het kabinet Rutte ligt hebben we nog twee plaatsen te gaan, het wil voor 2020 tot de top vijf behoren. Daarom doet de overheid een duit in het zakje. Er komt een belastingaftrek voor innovatie en er komt een innovatiefonds speciaal voor het MKB (groot 0,5 miljard euro) dat risicokapitaal en innovatieleningen verstrekt. Maar is dat allemaal wel nodig? Gaat ons dat echt helpen?

Innovatie is synoniem aan ondernemen. Innovatie is vooruitgang, ondernemen is groeien en betekent dus vooruitgang. Elke ondernemer zoekt zijn fortuin, wil met minimale middelen het maximale resultaat halen. Innovatief zijn in het optimaliseren van bedrijfsprocessen, het maximaliseren van opbrengsten, bijvoorbeeld door het verbeteren of vernieuwen van producten en diensten is daar inherent aan. Het is de tweede natuur van elke goede ondernemer.

Gelukkig hebben we die een heleboel in Nederland, goede ondernemers. En het leuke is: het worden er met de dag meer. Zeker nu ondernemen de geur van spruitjes achter zich heeft gelaten en steeds meer afgestudeerden voor een eigen bedrijf kiezen in plaats van een carrière bij een grote corporatie.

Overdreven zou je bijna kunnen stellen dat alleen de risicomijders nog kiezen voor een baan, de rest wordt zzp’er of start een echt bedrijf.

6

Dit boekje toont mooie voorbeelden van dergelijke vorsers. Jongens en meisjes, heren en dames, die op zoek gingen naar dat gat in de markt, die kans die anderen lieten liggen. Ze bedachten wat nieuws of vallen de gevestigde orde aan en leggen bedrijven die hebben zitten slapen het vuur aan de schenen.

Het is een groep om een diepe buiging voor te maken. Omdat ze hun leven in eigen hand nemen en met eigen inzet de Nederlandse concurrentiekracht vergroten. Daar hebben ze echt geen overheidssteun bij nodig. Laat staan een douceurtje van minister Verhagen.

Ewald Smits Hoofdredacteur Management Team/Sprout September 2011

7

Geslaagd  10 lessen in innovatie

Ten geleide

Schrijven over innovatie is boeiend, maar het bezoeken van bedrijven die bezig zijn met innovatie is inspirerend. We hebben in de loop van een aantal maanden verschillende bedrijven van de binnenkant gezien en zijn iedere keer weer geraakt door het enthousiasme waarmee vernieuwing wordt gezocht. Een gedreven zoektocht naar nieuwe methoden en nieuwe producten loopt als een rode draad door alle verhalen. We hebben overal gepassioneerde mensen aangetroffen. Ondernemers die geloven in hun eigen zoektocht naar vernieuwing. Ondernemers die blijven experimenteren en steeds weer de bereidheid hebben om iets nieuws uit te proberen.

Wanneer je praat met innovators dan gaat het niet over de moeilijkheden maar over de mogelijkheden. Inspirerend voor iedereen die toekomst ziet in innovatie.

Theo Camps Voorzitter Berenschot Groep

8

9

Geslaagd 10 lessen in innovatie

Inleiding Innovatie is hét middel om te kunnen concurreren in de huidige global economy. Maar innoveren is vaak complex en wie een poging waagt, moet oppassen voor de vele valkuilen. Uit ervaring blijkt dat van de duizend ideeën slechts enkele de eindstreep halen. De tien (geslaagde) bedrijven uit deze publicatie is dat gelukt. Hun innovaties waren succesvol.

10

Onze visie op innovatie Wat is innovatie?

Innovatie is het verbeteren of vernieuwen, het anders doen dan voorheen. Daarbij wordt bestaande en/of nieuwe kennis gecombineerd tot iets nieuws. Met nieuwe kennis alleen ben je er echter nog niet: er is pas sprake van innovatie als die nieuwe kennis leidt tot meer toegevoegde waarde. Innovaties moeten daarom gericht zijn op het verlagen van de kosten (door hetzelfde te leveren, maar goedkoper of sneller), of op het vergroten van de omzet (door nieuwe producten/diensten te leveren (meer afzet) en/of door het bestaande aanbod te verbeteren of te vernieuwen).

Tegenwoordig wordt het woord innovatie voor vele uiteenlopende zaken gebruikt.

Innovatie lijkt wel een hype, een toverwoord, een containerbegrip waar alles onder valt.

Dat komt waarschijnlijk omdat het woord voor vele uiteenlopende zaken gebruikt wordt.

Wij onderscheiden voor de duidelijkheid vijf soorten innovaties:

Sociale innovatie

Productinnovatie

Dienstinnovatie

Procesinnovatie

Organisatorische innovatie

11

Geslaagd  10 lessen in innovatie

Soort

Definitie

Productinnovatie

Vernieuwing of verbetering van een fysiek product.

Dienstinnovatie

Vernieuwing of verbetering van een niet-fysiek product, oftewel een dienst (kan ook een serviceconcept in aanvulling op een fysiek product zijn).

Procesinnovatie

Vernieuwing of verbetering van primaire activiteiten: het (technische) fysieke voortbrengingsproces van producten of het voortbrengingsproces van een dienst (inbound logistics, operations, outbound logistics, marketing/sales, service).

Voor dienstverlenende bedrijven valt dit samen met organisatorische innovatie.

Organisatorische innovatie

Vernieuwing of verbetering van de organisatie van het primaire proces en de secundaire activiteiten (staf).

Sociale innovatie

Vernieuwing of verbetering van de ongeschreven en geschreven spelregels in een bedrijf of de samenleving.

In de praktijk komen deze vijf soorten innovaties vaak in combinatie voor. Echte competitieve voorsprong wordt pas bereikt door een combinatie van twee of meer soorten: bijvoorbeeld een nieuw product dat ook op een nieuwe manier wordt geproduceerd en/of op een nieuwe manier wordt verkocht. Het behalen van een competitief voordeel uit slechts ĂŠĂŠn soort innovatie kan, maar dat moet dan een echt grote en sterke innovatie zijn. De moordende concurrentie van tegenwoordig is het gevolg van de snelheid waarmee innovaties worden gekopieerd, overgenomen of verbeterd.

In de tien voorbeelden die wij in deze publicatie beschrijven, komen alle soorten van innovatie voor.

Een innovatie noodzaakt vaak tot het direct opnieuw nadenken over alle (aangrenzende) activiteiten: het leveren van een nieuw product heeft vaak ook gevolgen voor het primaire proces, bijvoorbeeld door aanpassing (of vernieuwing) van productieprocessen, een andere opzet van de supply chain, aanpassing in marketing of in de levering (logistiek) aan de klant. Een hot item als innovatie InBusinessmodellen is vaak een combinatie van enkele vormen van hiervoor genoemde innovatiesoorten. Er komen ook vaak innovaties in een hele keten (systeeminnovatie) voor, waardoor meer soorten innovaties bij verschillende bedrijven in de keten zullen worden doorgevoerd.

12

Waarom is innoveren belangrijk?

Door technologische ontwikkelingen (ICT en mobiliteit) zijn mensen steeds meer met elkaar verbonden. Een gevolg daarvan is dat steeds meer bedrijven concurreren in een wereldwijd speelveld. Bedrijven trekken de laatste jaren naar plekken op de wereld waar ze tegen de minste inspanning hun producten en diensten kunnen voortbrengen (lagelonenlanden). Opkomende economieĂŤn, zoals in BRIC-landen (BraziliĂŤ, Rusland, India, China), blijken belangrijke en constante groeimarkten. Tegelijkertijd is er steeds meer competitie. En dan wordt het steeds belangrijker om onderscheidend te zijn en te zorgen voor een continue vernieuwing in producten, diensten, processen en organisatie.

Uit de in deze publicatie beschreven voorbeelden blijkt dat veel bedrijven innoveren vanwege een interne ambitie om klanten nog beter te bedienen of meer omzet te genereren.

Maar de behoefte aan innovatief vermogen kan ook door druk uit de omgeving worden getriggerd. Overal waar de innovatiedruk niet te voorspellen is of turbulent lijkt, probeert men zich preventief aan te passen aan veranderingen in de omgeving door zelf het initiatief te nemen.

Ook duurzaamheid is voor sommige bedrijven een belangrijke driver. Zij willen door het ontwikkelen van nieuwe producten en diensten een bijdrage leveren aan het tegengaan van de uitputting van de aarde (materialen, fossiele energie, afval).

Innoveren wordt complexer Door globalisering is het speelveld niet alleen groter, maar ook complexer geworden.

Het wordt dus niet alleen belangrijker Ăłm te innoveren, maar ook om goed te zijn in innovatie in een complexer wordende wereld. Er is meer concurrentie van bedrijven uit andere landen dan voorheen (vooral van Chinese en Indiase bedrijven), maar er zijn ook mogelijkheden om de honderdduizenden knappe koppen die daar afstuderen, aan je eigen bedrijf te binden. Bovendien kennen de verschillende delen van de wereld andere waarden, normen en wetten ten aanzien van intellectueel eigendom. Zolang een succesvolle kopie in China nog gezien wordt als een daad van vaderlandsliefde, is de afstand groot tot de manier waarop wij in Europa hiermee omgaan.

De complexiteit van innovatie wordt nog versterkt doordat producten en diensten steeds ingewikkelder worden; er zijn steeds meer producten met veel functies en hogere eisen aan die functies. Kijk maar naar een auto: een auto van tien jaar geleden had veel minder functies (automatisch parkeersysteem, etc.) en was veel vervuilender (milieueisen)

13

Geslaagd  10 lessen in innovatie

dan de auto’s van tegenwoordig. Daarbij is de levenscyclus van veel producten korter geworden en is het een steeds grotere uitdaging voor bedrijven om de investeringen in innovatie terug te verdienen. Dat moet vaak in een zeer korte tijd en daarom is het eerder op de markt zijn dan anderen (time-to-market) van steeds groter belang.

Mede door de toegenomen complexiteit van producten neemt de samenwerking op het gebied van innovatie toe. Bedrijven werken vaak samen omdat ze niet meer alleen het gehele innovatietraject kunnen uitvoeren. Ze hebben zich gericht op hun kerncompetenties of zijn te klein om alles zelf te doen (denk aan MKB-bedrijven). Daardoor zijn niet alle benodigde competenties (meer) aan boord en/of noopt de grootte van de investering tot samenwerking. Daarnaast is er steeds meer externe kennis beschikbaar waar goed gebruik van kan worden gemaakt. Dit betekent voor veel bedrijven dat ze innoveren in een open situatie in samenwerking met anderen partijen. Innovatieprojecten spelen zich daarom steeds vaker af over (meerdere) bedrijfsgrenzen. De tien cases uit dit boekje demonstreren dat.

Kortom, innovatie is steeds belangrijker om onderscheidend te kunnen zijn in een steeds competitievere markt, maar het is ook steeds belangrijker om de toegenomen complexiteit van het innovatieproces te managen, al dan niet samen met anderen, en dat ook nog snel te doen!

The art of managing innovation Het goed organiseren van een innovatie is van groot belang voor bedrijven, om de toe­ genomen complexiteit aan te kunnen.

In hoofdlijnen bestaan de meeste innovatieprocessen uit drie delen: de creatiefase, de implementatiefase en de kapitalisatiefase. Dit model is in eerste instantie ontwikkeld voor productinnovatie, maar is ook toe te passen op andere vormen van innovatie. Uit de tien beschreven voorbeelden blijkt dat sommige jonge bedrijven deze fasen expliciet hebben gemaakt in de vorm van processen, maar bij de meeste beginnende bedrijven worden ze impliciet doorlopen.

14

Creatie Prikkels ontvangen

€ Kapitalisatie

Ideeën genereren

Uitnutten

SRP

FCP

ORP

PCP Marktintroductie

FCP PCP ORP SRP

Functie Creatie Proces Product Creatie Proces Order Realisatie Proces Service Realisatie Proces

Implementatie

De creatiefase Het innovatieproces is een proces dat gevoed wordt door prikkels van buiten. Zo’n prikkel is bijvoorbeeld een kans met betrekking tot groei van de omzet, of de opkomst van nieuwe technologieën, maar kan ook een daling van de omzet of het imago of de klanttevredenheid van een organisatie zijn. Prikkels komen vaak uit de omgeving van het bedrijf (van klanten, toeleveranciers, aandeelhouders), maar kunnen ook uit onverwachte hoek komen, zoals toevallige ontmoetingen op campussen, op universiteiten of in kennisinstellingen.

Op basis van de opgevangen prikkels worden nieuwe ‘ideeën gegenereerd’. De meeste ideeën komen tot stand als daarvoor een creatief klimaat wordt geschapen waarin variatie en exploratie centraal staan. In zekere zin wordt daarbij gezocht naar chaos en energie. Tijdens brainstormsessies kunnen bijvoorbeeld door out-of-the-box-denken nieuwe

15

Geslaagd 10 lessen in innovatie

ideeën worden geopperd. Focus op de klantwensen is daarbij echter het sleutelwoord.

Vervolgens zullen deze ideeën verder worden uitgewerkt, waarbij sommige al zullen afvallen. Dit kan formeel zijn vormgegeven in een voorontwikkelproces of Functie Creatie Proces (FCP). In deze fase worden ideeën vertaald in haalbare functies voor het product of de dienst. Ook worden in deze fase de slaagkans in de markt, de financiële aantrekkelijkheid en de fit met het productportfolio meegenomen. Oftewel, zit de businesscase goed in elkaar? Voor proces- en organisatorische innovatie zal met name worden gekeken naar de terugverdientijd van de verandering.

De besturing van de creatiefase kenmerkt zich door zoekprocessen. Het managen van zoekprocessen is een vak apart en mag zeker niet verward worden met projectmanagement. Zoekprocessen kennen geen eindobject, projectmanagement wel.

De implementatiefase In het Product Creatie Proces (PCP) worden nieuwe producten en/of diensten ontwikkeld, of nieuwe processen/organisatieconcepten verder uitgewerkt. In deze fase worden voor productinnovatie vaak prototypen/demo’s getest: is het geworden zoals we bedoeld hadden? Ook het testen van het nieuwe product of de nieuwe dienst bij een testpanel is onderdeel van deze fase. Tegelijkertijd wordt de marktintroductie (marketing en communicatie) voorbereid en vaak ook het primaire (productie)proces. Bovendien zijn er vaak andere processen die aangepast moeten worden, bijvoorbeeld de (her)inrichting van de supply chain of serviceprocessen. In deze fase is het einddoel: het nieuwe product, de nieuwe dienst, het nieuwe proces of de nieuwe organisatie duidelijk omschrijven, waardoor de risico’s beter te overzien zijn en tijd en geld beter beheersbaar zijn.

De besturing van deze fase kenmerkt zich door projectmanagement en programmamanagement. De implementatiefase eindigt vaak bij het marktintroductiemoment van een product of dienst of bij de invoering van een verandering in de eigen organisatie.

De kapitalisatiefase Innovaties zijn niet compleet zonder de kapitalisatiefase! In deze fase worden de investeringen in de innovatie terugverdiend door de levering van producten of diensten, of door een beter functionerend en goedkoper primair proces of een betere organisatie.

De besturing van deze fase kenmerkt zich door het excellent uitvoeren van de operationele taken en is gericht op het behouden van de marge van nieuwe producten of diensten, of het behouden van de organisatieaanpassing. Het Order Realisatie Proces (ORP) en het Service Realisatie Proces (SRP) zal goed ingericht moeten worden. Hierbij

16

speelt operational excellence een belangrijke rol. Het einde van de kapitalisatiefase hangt samen met het einde van de levenscyclus van het product.

Obstakels bij innovatie en het verbeteren van innovatiekansen Bij elke innovatie moeten vele obstakels overwonnen worden. Dit vereist goed management: binnen organisaties zijn mensen nodig die het juk van de complexiteit kunnen doorbreken. De kunst is om in de creatiefase voldoende organisatorische en inhoudelijke creativiteit aan boord te hebben om tot technische of bedrijfskundige oplossingen te komen, versterkt door een cultuur waarin experimenteren (en dus ook fouten maken) mogelijk is. In de implementatiefase moet de verdere ontwikkeling juist strakker door middel van projectmanagement worden gestuurd. Vooral bij grotere organisaties is het belangrijk dat dit gehele proces van ideegeneratie, screeningsmethoden en project足 management formeel in (multifunctionele) teams wordt gemanaged.

Bij de (jonge) bedrijven uit dit boekje is de innovatie informeler en intu誰tiever georganiseerd. Een groot voordeel daarvan is dat er veel sneller ge誰nnoveerd kan worden. Een nadeel kan zijn dat belangrijke zaken over het hoofd worden gezien of dat idee谷n niet verder komen doordat er geen echte projectmanagers in de organisatie werken. Ondanks dat in het algemeen bij kleinere bedrijven sommige obstakels nog sterker spelen (bijvoorbeeld financieringsmogelijkheden, gebrek aan toegang tot kennis, sterke concurrentie van dominante partijen en belangen, en beperkte resources of mankracht), hebben de bedrijven die hier worden gepresenteerd, alle tien de eindstreep behaald. Zij zijn geslaagd!

17

Geslaagd  10 lessen in innovatie

18

Innovators

19

Geslaagd  10 lessen in innovatie

20

1

ProtoSpace 3D-printing voor iedereen

ProtoSpace. Een laagdrempelige werkplaats waar starters zelf hun ideeën of concepten letterlijk tastbaar kunnen maken.

Protospace huist aan de Nijverheidsweg 16b in Utrecht, een industrieterrein met grote hallen die door heel verschillende bedrijven worden gebruikt. Veel bedrijfsverzamelgebouwen met nieuwe bedrijfjes, start-ups uit de high tech en de design industrie.

ProtoSpace is een laagdrempelige werkplaats waar startende ondernemers, ontwerpers, kunstenaars, uitvinders en studenten zelf hun ideeën of concepten tastbaar kunnen maken. Het lab beschikt over moderne, digitaal aangestuurde machines, waarmee een ontwerp wordt vertaald van computerbestand naar een 2D- of 3D-model in één of meerdere kleuren. Zelfreproducerende machines dus.

Bedrijvigheid Bij binnenkomst in het pand is de bedrijvigheid voelbaar. In de centrale hal, aan een grote tafel zijn studenten en kleine ondernemers bezig op hun laptops.

Een van de hoge muren wordt bedekt door een stellingkast met daarin verschillende producten die via de 2D en 3D machines zijn vervaardigd; stoelen, vazen, sieraden en allerlei kleine objecten. In een andere ruimte staan verschillende ontwerpers geconcentreerd te werken bij de machines. In een van de machines wordt een plaat plexi versneden tot kunstige krullen, in een andere wordt laagje voor laagje een vorm opgebouwd uit heel fijn wit poeder.

21

Geslaagd 10 lessen in innovatie

Fablab ProtoSpace is een fablab. Een laagdrempelige mogelijkheid om ‘almost anything’ te produceren. Het eerste fablab is opgezet door professor Neil Gershenfeld van MIT. Op zijn website staat het als volgt: “Neil Gershenfeld teaches a class at MIT called ‘How To Make (almost) Anything’, where the students have access to high-level tools on which the university spends millions of dollars. He expected his course to be a lab for the top engineering students to master the machines. Instead, he is finding that non technical students are showing up and bringing varied backgrounds to bear on exploiting the possibilities and capabilities of the newest technology available.”

De aanpak van Gershenfeld gaat uit van permanente deling van kennis en informatie.

Daarom staan in de stellingkast ook een videocamera en een scherm opgesteld zodat het Utrechtse fablab permanent verbonden is met andere fablabs zoals in Groningen, Eindhoven, Amsterdam en Boston. Letterlijk een omgeving met open innovatie.

Do It Yourself 3D-printer De machines bij ProtoSpace kunnen 2D en 3D fabriceren. Ze snijden met een laserkop of ze smelten een plasticdraad tot de vorm die je op je PC hebt staan. De software die je voor het maken van een model kunt gebruiken is relatief eenvoudig. Een powerpointafbeelding kan al volstaan. ProtoSpace is opgezet om deze technieken toegankelijk te maken voor degenen die er mee willen werken maar de dure machines niet kunnen betalen. De open innovatie-omgeving heeft inmiddels geleid tot de ontwikkeling van een machine die binnen bereik van de individuele gebruiker komt.

Voor ongeveer 500 euro is het mogelijk om een DIY (Do It Yourself) 3D-printer te bouwen. Een apparaat dat eruit ziet als een open kubus gemaakt van stalen stangetjes van ongeveer 60 bij 60 centimeter. De kubus bevat een printplaat met elektronica en een geleidingsmechanisme waar een printkop op heen en weer (en in de hoogte variabel) kan bewegen. Door de printkop wordt een draad plastic gevoerd die volgens het softwaregestuurde patroon gesmolten plastic tot een figuur maakt. Fascinerend om te zien en in alle opzichten het prototype van een 3D-printer die voor thuisgebruik beschikbaar gaat komen.

Nooit meer bestellen Binnen ProtoSpace is zichtbaar en voelbaar dat deze nieuwe technieken zullen leiden tot een volgende omwenteling in de verhouding tussen informatieverplaatsing en fysieke verplaatsing. Waarom zou je iets via TNT laten bezorgen wanneer je het thuis kunt printen? 3D-printen gaat hele toeleveringsketens op z’n kop zetten. Waarom nog onderdelen

22

bestellen wanneer je ze thuis kunt fabriceren. Het fablab zal bij het doorzetten van deze ontwikkelingen snel worden gevolgd door het Homefab.

Ontmoetingsplaats ProtoSpace is niet zozeer een bedrijf op zich, maar een facilitaire en kennisontwikkelingsruimte voor andere bedrijven. De huidige kosten van de apparatuur maken het noodzakelijk voor kleine ondernemingen om op zo’n voorziening terug te vallen. Maar die facilitaire kant is niet alles. ProtoSpace is ook een ontmoetingsplaats waar kennis wordt uitgewisseld en ontwikkeld. Het is een vorm van open innovatie die de regionale en de Nederlandse economie helpt bij de transformatie naar een effectieve kenniseconomie.

Open innovatie Open innovatie is mooi, maar je moet er niet naĂŻef mee omgaan. Er bestaan ook vormen van innovatie waar je nog even de kaarten tegen de borst wilt houden. Voor bedrijfjes die nog in een fase zitten dat ze hun kennisontwikkeling willen beschermen heeft ProtoSpace afzonderlijke dagdelen beschikbaar. Een goede formule die bijdraagt aan een meervoudige inzet van een primair open innovatieomgeving. De regioformule Utrecht die is gekozen door de Task Force Innovatie Regio Utrecht ligt ten grondslag aan het ontstaan van ProtoSpace. Overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen zorgen gezamenlijk voor dit soort initiatieven. Dergelijke samenwerking is noodzakelijk voor het tot stand brengen van faciliteiten die iedereen belangrijk vindt maar waar geen van de partijen exclusief verantwoordelijkheid voor voelt.

23

Geslaagd  10 lessen in innovatie

24

2

B[EYE]T Prikkel alle zintuigen met uw presentatie

B[EYE]T (spreek uit: bite) heeft een nieuw concept om te presenteren, communiceren en genieten ontwikkeld.

De essentie: een beamer die projecteert op een (gedekte) tafel. Hierdoor worden diners verheven tot een ware belevenis, (product-) presentaties worden sterk visueel, echt opvallend en communicatie met de (doel)groep aan tafel kan op vele manieren vorm krijgen. Een prachtig voorbeeld van live-communicatie. Je moet het eigenlijk gewoon eens zien, of beter nog, het beleven.

Live-communicatieconcept De kracht van het bedrijf zit hem erin dat ze een compleet presentatieconcept samen met hun klanten vormgeven. De boodschap van de klant wordt vertaald naar een visuele, 2D/3D belevenis. En indien gewenst aangevuld met audioen geurbeleving. De combinatie van audiovisuele elementen, graphic design en ruimtelijke communicatietechnieken biedt een totaal live-communicatie concept. En de installatie is mobiel, dus op elke locatie te gebruiken. Bovendien heeft B[EYE]T al veel kennis opgedaan van wat wel en wat niet werkt met deze live-communicatie.

Van idee tot bedrijf De vraag is hoe komt zo’n innovatie tot stand? Elke innovatie begint met een idee. In dit geval kwam eigenaar Rob de Otter met het idee. Hij vond dat de evenementenbranche, waar zijn roots liggen, wel wat vernieuwing kon gebruiken. Door ‘heel simpel’ een beamer op een tafel te richten is het idee gaan leven.

25

Geslaagd  10 lessen in innovatie

Maar, met een idee ben je er nog niet. Innovatie bestaat uit 10% inspiratie en 90% transpiratie, zo luidt het gezegde. Dus samen met zijn team van B[EYE]T is het idee verder uitgewerkt. Welke projector moet gebruikt worden? Welke tafellakens werken goed? Welke beelden werken goed? Welke audio- en welke geursystemen zijn inzetbaar? Bij welke klanten zou dit toegevoegde waarde kunnen opleveren? Door zelf veel uit te zoeken, met elkaar na te denken en gewoonweg veel uitproberen, kreeg het idee steeds meer vorm. En, zonder externe financiering of subsidies. Uiteindelijk is het concept getest door in totaal 140 bestaande relaties een dagdeel aan de tafel het te laten ervaren en feedback te laten geven. Daarna volgde de marktintroductie in september 2008.

Doorontwikkelen Wat het meest interessant is aan dit voorbeeld zijn de toekomstige mogelijkheden tot interactie binnen dit concept. Door toepassing van nieuwe technologieĂŤn kan er interactie ontstaan tussen wat er op tafel gebeurt en de beelden die worden geprojecteerd. De tafel wordt dan als het ware een touchscreen. Ook kan er 3D worden geprojecteerd. Veel nieuwe toepassingen liggen in het verschiet op het gebied van augmented reality, oftewel het toevoegen en mengen van computergemaakte beelden aan/met datgene dat al op tafel staat. Deze nieuwe mogelijkheden vergen echter meer financiering dan de oorspronkelijke introductie.

26

Openstaan voor kansen B[EYE]T is erin geslaagd hun innovatie succesvol te introduceren. In huidige tijden van crisis wordt er elke maand nog altijd minstens één concept (evenement) verkocht. De beloning voor de gerichte focus in marktbewerking via evenementenbureaus en rechtstreeks op de doelgroep: organisaties die een bijzonder diner-evenement willen beleven.

Maar ook door openstaan voor alle commerciële kansen zoals een vaste installatie in een hotel voor het aanbieden van bijzondere ‘heisessies’. Dat is wellicht de belangrijkste voorwaarde voor de verdere groei van deze succesvolle start-up. Als je op korte termijn geld verdient, kun je je ideeën voor toekomstige mogelijkheden ook makkelijker financieren terwijl je tegelijkertijd door opgedane ervaringen die toekomst ook steeds scherper ziet.

27

Geslaagd  10 lessen in innovatie

28

3

Freedom Of Creation Businessmodel helpt innovatie

Freedom Of Creation (FOC) is met recht een mooi voorbeeld van een innovatief bedrijf. Wat ze doen? Ze zijn een design- en researchorganisatie die de ontwerpmogelijkheden van een nieuwe productietechnologie tot het uiterste gebruikt voor unieke en stijlvolle producten. In het ‘wereldje’ zijn ze vooral bekend van de mooie lampen, maar ook van onder andere interieuraccessoires zoals schalen, stoelen, tafels, tasjes, telefooncovers en maquettes.

Het begin De ontwerpen zijn zo uniek door toepassing van de productietechnologie additive manufacturing, ofwel 3D-printing. Met deze technologie kunnen 3D-designs gemaakt worden die voorheen – met andere productietechnologieën – niet gemaakt konden worden. Producten worden laagje voor laagje driedimensionaal opgebouwd, rechtstreeks uit een computerfile. Er komt geen mal meer aan te pas. Deze 3D-‘denktaal’ biedt unieke, nieuwe mogelijkheden voor ontwerpen.

Janne Kyttänen begon zo’n tien jaar geleden met het ontwerpen met gebruikmaking van deze productietechnologie. In 2006 was het zover, de lancering van een eigen collectie. Op dat moment stapte Michiel Dekkers, nu Managing Director, ook in. In 2010 is FOC uitgegroeid tot tien man, met een verwachte omzet voor dit jaar van rond de één miljoen.

29

Geslaagd 10 lessen in innovatie

De financiële hobbel Tot zover het succesverhaal, want er is geen enkele start-up die zonder tegenslagen groeit.

Met name de financiering, ook al gaat het om een kleine hoeveelheid werkkapitaal, is vaak lastig voor zeer innovatieve bedrijven. Zo ook voor FOC. Hun businessmodel is geënt op verschillende soorten inkomsten; services die ze aanbieden als design bureau, verkoop van eigen collectie aan consumenten, projecten waarin (dure) specials worden verkocht (vaak aan bedrijven), royalty’s voor reeds gemaakte producten en het maken van maquettes. Toch blijft het lastig om investeerders en banken te overtuigen dat ze in een groeimarkt zitten.

Met alle problemen van dien voor de cashflow. Dat is nog versterkt door de crisis van 2008 waarin veel projecten voor dure specials plotseling werden gestopt. Ook het verkrijgen van subsidies is vaak lastig, omdat er niet zozeer ‘echte’ research wordt gedaan, maar veel activiteiten erop gericht zijn om de markt rijp te maken voor deze nieuwe designs.

Meer obstakels Financiering is niet het enige probleem als je in een nieuwe bedrijfstak stapt. De hele toeleverketen is vaak nog niet op een kwaliteits- en kostenniveau dat vergelijkbaar is met traditionele ketens. FOC werkt daarom met een paar grote toeleveranciers, die meerdere 3D-printingmachines hebben staan en met de machinefabrikanten. Met enkele toeleveranciers hebben ze gezamenlijk het hele proces van kwaliteitscontroles opgezet.

Het opzetten van een goed kwalitatief productieproces, waarin alle specificaties qua materiaal en productietechniek goed zijn geregeld, kan in sommige gevallen 90% van de benodigde tijd uitmaken om een 3D-print te realiseren. De geprinte onderdelen moeten vaak nog schoongemaakt, gekleurd en soms gepolijst worden en dat moet ook op een goed kwaliteitsniveau gebeuren. Het samen met je toeleverancier ontwikkelen van het productieproces is een belangrijke stap waarin dus veel geïnvesteerd moet worden.

Productinnovaties Dit geeft duidelijk aan wat de moeilijkheden zijn voor een pioneerbedrijf zoals FOC. De hele additive manufacturing industrie, met haar hele supply chain, moet als het ware nog op- of omgebouwd worden. Door meer vraag naar de producten die op deze manier zijn gemaakt (market pull) kunnen toeleveranciers betere materialen en machines maken en kunnen productiebedrijven investeren in kwalitatief betere en goedkopere productieprocessen. En, door betere materialen, machines en productieprocessen (technologie push) worden meer markttoepassingen mogelijk. Daarvoor zijn dus product­ innovaties nodig, maar ook proces- en organisatorische innovaties. Vele traditionele

30

productieketens zullen ook organisatorisch en qua businessmodel anders opgezet moeten worden als additive manufacturing wordt toegepast.

verder ontWIkkelen Ondertussen blijft FOC aan de weg timmeren om zowel de gehele additive manufacturing industrie als haar eigen producten verder te ontwikkelen. Er zijn veel gesprekken met grote bedrijven om mooie, unieke designs voor ze te maken. Voor bijvoorbeeld Asics, Nike en Apple (iPhonecovers van FreshFiber; een dochteronderneming van FOC) zijn er al mooie ontwerpen gemaakt. Ook wordt de eigen collectie door een wereldwijd salesnetwerk aan de man gebracht.

Daarnaast is er een nieuw ‘crowdsourcing’ initiatief opgezet waarbij 20 ontwerpers, die eerst door FOC zijn geselecteerd, een ontwerpopdracht krijgen. De eerste opdracht, van Ted Noten, ging over het ontwerpen van een nieuw soort trouwring. Alle 20 designs zijn via FOC verkrijgbaar. De tweede opdracht gaat over een cover voor de Blackberry.

sinds het verschijnen van het artikel in juli 2010 heeft freedom of Creation verder aan de weg getimmerd. het bedrijf is overgenomen door het amerikaanse beursgenoteerde bedrijf 3d systems. 3d systems is marktleider op het gebied van 3d-printing, en dan vooral op het gebied van hardware. een goede partner voor foC, dat zich vooral op ontwerpen richt. het portfolio van freedom of Creation is uitgebreid met mooie

toonaangevende opdrachten, die terug zijn te vinden op de website http://www.freedomofcreation. com. er is interesse van internationale ontwerpers waaronder karim rashid and ross lovegrove. en recentelijk is een van de talentontwerpen in het zilver geproduceerd. het eerste exemplaar van de “reality Check ring” is gekocht door actrice/presentatrice en columniste victoria koblenko.

31

Geslaagd  10 lessen in innovatie

32

4

The New Motion Iedereen in de elektrische auto

The New Motion wil dat iedereen, linksom of rechtsom, binnenkort elektrisch rijdt.

Elektrisch vervoer is beter, voordelig en gemakkelijk. Help make it happen!

Dat is het statement van The New Motion. Een Amsterdamse start-up met lef en ambitie. The New Motion gaat er namelijk voor zorgen dat iedereen snel elektrisch kan gaan rijden.

Totaaloplossing Hoe dan precies? Door alle mogelijke problemen op te lossen die mensen tegenhouden om elektrisch te gaan rijden. Ontzorgen staat daarbij met stip bovenaan. Bij The New Motion krijgt u onder meer een auto inclusief batterij, een onderhoudsplan en een oplaadpunt. Zowel voor de deur als op kantoor.

Daarnaast worden er services aangeboden zoals leasefinancieringen, vervangend vervoer (mocht de elektrische auto in verband met de lange rit niet voldoen), onderhoud, pechhulp en online auto applicaties. Denk hierbij aan een batterijmonitor op uw computer of telefoon. Indien u 0 procent CO2 wilt uitstoten, dan verzorgt het bedrijf de installatie van zonnepanelen thuis.

Daarnaast helpt men bij het realiseren van een landelijk netwerk aan snellaadpunten om zo elektrisch rijden aantrekkelijker te maken.

33

Geslaagd 10 lessen in innovatie

Barrières weghalen De visie van The New Motion in een notendop? De transitie naar elektrisch rijden is onvermijdelijk. Fossiele brandstoffen raken op en de gevolgen van CO2-uitstoot voor het klimaat zijn simpelweg veel te groot. Door barrières weg te halen wordt elektrisch rijden sneller realiteit. Die barrières zijn er zeker in de perceptie van veel mensen: elektrisch rijden zou duur zijn, er zijn maar beperkte keuzemogelijkheden wat betreft de auto’s, de actieradius is gering en het is niet makkelijk om bij een oplaadpunt te komen.

The New Motion neemt deze vooroordelen weg. Het bedrijf laat zien dat de maandelijkse kosten voor elektrisch rijden meevallen. Zo kost een volle tank slechts 4 euro. Daarnaast komen er steeds meer elektrische auto’s op de markt. Er rijdt zelfs een Tesla sportwagen op de weg met een acceleratie van 0 naar 100 km per uur in slechts 4 seconden. Een geweldig sprintvermogen. De actieradius is voor de meeste ritjes voldoende of kunnen zoals gezegd op een andere manier opgelost worden. En de oplaadpunten? Die komen eraan.

Duurzaam geld verdienen The New Motion is gelieerd aan Tendris, een ‘initiëringsmaatschappij’ die investeert in duurzame projecten en onder meer bekend is van Oxxio. In lijn met Tendris wil The New Motion vanuit een duurzame gedachte geld verdienen. Het is beter voor het milieu (planet) en er wordt geld verdiend (profit). Daarnaast is er een diepe overtuiging om alleen dingen te doen die goed zijn voor de klant (people) door bijvoorbeeld een transparante prijsstelling en door extra restwaarde te creëren door verstandig rijgedrag van klanten te delen met de klanten.

Een betere wereld De twee oprichters, Ritsaart van Montfrans en Alef Arendsen, zijn de drijvende krachten achter dit bedrijf en staan helemaal achter de duurzame visie. Ritsaart noemt het ‘noblesse oblige’; na een carrière in investment banking en strategy consulting had hij de skills, netwerk en drive om zijn bijdrage te leveren aan een betere wereld. The New Motion doet daarom ook veel om de barrières te overwinnen die niet direct een voordeel voor het bedrijf opleveren, zoals de inzet om landelijke snellaadpunten te realiseren. Zelf verwoorden ze dat als volgt: “Als een bulldozer proberen we alle belangrijke stakeholders in beweging te krijgen.”

Schaalvoordelen Maar hoe gaat The New Motion geld verdienen? Dat doet het bedrijf door een klein bedrag te versleutelen in het maandelijkse leasebedrag voor de geleverde diensten.

Door het massaal inkopen van elektrische auto’s kan bovendien schaalvoordeel worden behaald. Eind van het jaar (2010) hoopt The New Motion 5000 mensen in de pijp-

34

lijn te hebben zitten die het bedrijf binnen aanzienlijke tijd elektrisch kan laten rijden. In het afgelopen jaar is het bedrijf gegroeid naar vijftien medewerkers en het personeelsbestand is nog steeds groeiende.

Eerst zien, dan geloven Het moge duidelijk zijn dat dit een ambitieuze start-up is die met een goed doordacht plan een grote verandering wil (mede)realiseren. Dat is natuurlijk niet gemakkelijk. Er is een beperkt aantal mensen overtuigd van de voordelen van elektrisch rijden. Eerst zien, dan geloven. Daarnaast ontbreken er nog veel structuren, zoals subsidies en regelgeving voor oplaadpunten. The New Motion zal zich met veel lef blijven inzetten. En als het dan lukt, wordt het ook gevierd. De eerste plug-in party, waarbij de realisatie van een oplaadpunt in Amsterdam met een groot feest werd gevierd was zeer geslaagd. Op naar de volgende!

35

Geslaagd  10 lessen in innovatie

36

5

Eagle Vison Camera’s die alles observeren

Van glasdeeltjes in bierflesjes tot het meten van de wachtrij bij de servicebalie, Eagle Vision houdt alles in de gaten.

Op een industrieterrein midden in het Gooi staat het bedrijf Eagle Vision. Een plek waar je niet meteen denkt aan een high tech start-up, die zich normaliter vaak in de buurt van de drie TU-steden (Eindhoven, Delft en Twente) vestigen.

De sterkte van het bedrijf zit hem in de automatische verwerking van beelden van (beveiligings)camera’s, oftewel vision. Met camera’s die door henzelf gespecificeerd en getest zijn, worden beelden opgenomen. Vaak worden meerdere camera’s, soms zelfs 16, op een object gericht. De beelden worden aan de hand van zelf ontwikkelde software geanalyseerd.

Veelzijdige toepassingen De toepassingen van deze meetapparaten zijn veelzijdig: een inspectiesysteem dat meet of er nog glasdeeltjes in flessen (bier) zit voor bijvoorbeeld de kwaliteitscontrole van een bierbrouwer, een meetapparaat om beschadigingen aan de verpakking te meten, maar ook een apparaat om de buitenkant van bagage te meten voor afhandelingsystemen voor bijvoorbeeld luchthavens.

Naast deze toepassingen voor industriële inspectiesystemen kan de technologie ook worden toegepast voor het meten van ‘people logistics’. De apparaten van Eagle Vision kunnen bijvoorbeeld mensen tellen in een station, de grootte van een wachtrij meten voor een klantenservicebalie of de servicetime meten van een ticketautomaat. Met deze informatie kunnen vliegvelden, stations, ziekenhuizen en banken hun processen optimaliseren. Daarnaast kunnen de

37

Geslaagd 10 lessen in innovatie

apparaten van Eagle Vision de veiligheid vergroten door verdacht gedrag te identificeren.

Op het moment dat iemand bijvoorbeeld vandalisme pleegt, gaat er een alarm af.

Miljoen omzet per jaar Eagle Vision is sinds haar oprichting in 1995 uitgegroeid tot een bedrijf van vijftien man.

De oprichter, Arend van de Stadt, heeft na een carrière in de visionwereld (onder andere bij Philips), de stap gezet om de deels zelf ontwikkelde technologie te gaan vermarkten.

De omzet van zo’n miljoen per jaar wordt gerealiseerd door verkoop van de complete meetapparaten aan eindgebruikers of van de vision onderdelen aan machinebouwers.

Daarnaast zijn er inkomsten uit patenten (royalty’s) en enige jaren geleden is er een patent verkocht.

High Tech industrie Eagle Vision is een goed voorbeeld van de innovativiteit van de High Tech industrie in Nederland. De kennis die Eagle Vision in haar producten gebruikt is gebaseerd op (nieuwe) technologische en wetenschappelijke inzichten. Dat blijkt uit samenwerking met andere hightech bedrijven en universiteiten (UvA), en gezamenlijke researchprojecten met o.a. TNO, Philips, TU Delft en het Nederlands Forensisch Instituut. Veel ontwikkeling wordt gedaan binnen een project voor een opdrachtgever. Maar daarnaast investeert Eagle Vision vooral veel in ‘eigen’ product R&D, bijvoorbeeld door deelname aan gezamenlijke researchprojecten. Dit wordt gefinancierd door de verkoop van de apparaten en door subsidie.

Innovatie vergt een lange adem Er is in het verleden ook een investeerder (private equity) aangetrokken, om een grote R&D investering te financieren en daarmee een eigen product op de markt te brengen dat in grote volumes verkocht zou moeten worden. Echte innovaties vergen vaak een zeer lange adem, zo ook de ontwikkeling van het eigen product van Eagle Vision. Het kostte toch meer tijd en daardoor geld om het meetapparaat te ontwikkelen. Hoewel Eagle Vision enkele standaardproducten kent, worden die nu nog niet in grote volumes verkocht. Voor investeerders, die ‘natuurlijk’ vooral naar de financiële parameters kijken, is dat meestal lastig. Inmiddels is de investeerder weer uitgekocht.

Heikel dilemma Dit geeft een zeer belangrijk dilemma voor veel machine- en apparatenbouw start-ups.

Aan de ene kant is de technologie nog sterk in ontwikkeling en willen klanten graag klantspecifieke oplossingen. Aan de andere kant is een standaard of modulair product dat in hoge volumes verkocht kan worden de manier om hoge rendementen te halen.

38

Het grote probleem is wat in het bekende boek van Geoffrey A. Moore “Crossing the Chasm” wordt genoemd (tevens de titel van het boek, Harper Business Essentials 1991).

The Chasm is het gat tussen de ‘early adopters’ van een product (de technologie enthousiastelingen) en de ‘early majority’ (die veel pragmatischer is). Juist door die tweede groep te overtuigen, waarvoor een goede marketing gericht op enkele markten cruciaal is, kunnen grote volumes worden gerealiseerd. Daarvoor moet er wel eerst veel geïnvesteerd worden en een duidelijke strategische keuze gemaakt worden (markt, product, technologie) om de investeringen terug te verdienen.

Samenwerking cruciaal Voor een kleiner bedrijf als Eagle Vision is samenwerking daarom ook cruciaal. Met name samenwerking op het gebied van innovatie. Samenwerking kan veel opleveren zoals gedeelde ontwikkelingskosten, kennisuitwisseling en risicospreiding. Echter, samenwerking is een kunst en niet altijd gemakkelijk. De belangen van samenwerkingpartners zoals grote machinebouwers of innovatieve klanten moeten daarbij goed gediend worden.

Een hele opgave voor veel start-ups. Met de uitgangspunten van Eagle Vision; een sterke kennisbasis en de vele groeimogelijkheden, zal de weg naar verdere groei wel gevonden worden.

39

Geslaagd  10 lessen in innovatie

40

6

247Tailorsteel De toekomst van de maakindustrie

Plaatbewerkingsbedrijf 247Tailorsteel geeft een goed voorbeeld van hoe de maak­industrie in Nederland behouden kan worden.

247Tailorsteel te Varsseveld is een plaatbewerkingsbedrijf; ze leveren metalen producten (uitgesneden uit metalen platen) aan hun klanten. In eerste instantie denken mensen dan vaak; dat is toch niet innovatief? De metaalbewerkende industrie heeft namelijk het imago van een traditionele sector: de oude maakindustrie. Toch zijn er binnen deze sector zeer innovatieve bedrijven en 247Tailorsteel is daar een heel goed voorbeeld van. Ze weten de oude economie (maakprocessen) optimaal te verbinden met de nieuwe economie (ICT).

Automatisering tot en met 247Tailorsteel heeft alle interne processen zo ver als (nu) mogelijk is geautomatiseerd. Alle herhalingswerkzaamheden zijn geautomatiseerd, inclusief boring jobs zoals calculatie en offertes aanmaken. In de productiehal rijden AGV’s (Automatic Guided Vehicles; manloze voertuigen) de stalen platen naar de lasersnijmachines die automatisch alle onderdelen uitsnijden. Alleen bij het inpakken komen er handen aan te pas, maar dan wel in een productiehal met enkele exotische boompjes.

Maar het meest vooruitstrevende is de automatisering van de ‘voorkant’. Een klant kan na installatie van de software van 247Tailorsteel het eigen product dat gemaakt moet worden uploaden. De rekencentrale laat in slechts twee minuten de offerte zien met de kosten en levertijden. Zoals ze het zelf noemen: offertes automatisch binnen twee minuten met alle details! Door geheel geau-

41

Geslaagd 10 lessen in innovatie

tomatiseerd te produceren, zijn efficiëntie, stipte levering en hoge productkwaliteit een standaard. Op deze manier kan er 24/7 besteld worden met directe reactie.

Deze mate van integratie met klanten komt in de business-to-business markt maar beperkt voor. Hiermee is ook de weg geplaveid voor een steeds verdere integratie van de keten in de toekomst. Als automatisering niet alleen binnen de poorten van het eigen bedrijf wordt uitgevoerd, maar ook linken heeft met klanten en toeleveranciers is het mogelijk om de keten nog leaner te maken.

247Tailorsteel levert met name ‘specials’, en dus niet de hoge volume producten die vaak goedkoper op een traditionele manier geproduceerd worden. Echter, ook aan deze vorm van customization zitten grenzen. Binnen bepaalde afmetingen is bijna alles mogelijk, maar daar buiten wordt het moeilijk. Wat betreft complexere productie biedt

42

247Tailorsteel een ‘multiple choice’ designtool aan; waarmee klanten kunnen kiezen uit enkele opties (voor bijvoorbeeld de manier van bevestiging).

De grootste uitdaging van de opstart van 247Tailorsteel in 2007 lag in de voorinvestering. Om het hele ICT en fysieke proces op te zetten was veel tijd en geld nodig. Nu het concept helemaal is uitgewerkt, inclusief de organisatie ‘om het primaire proces heen’, is het de bedoeling om het 24/7 concept in meer plekken op te zetten. In de toekomst zal het concept door heel Europa in de vorm van een franchise uitgebouwd kunnen worden.

247Tailorsteel te Varsseveld is een zeer goed voorbeeld hoe de (maak)industrie in Nederland behouden kan worden. En dat is belangrijk voor onze banen, export en behoud van hoogwaardige kennis in Nederland.

43

GeslaaGd

44

10 lessen In InnovatIe

7

Buro Knapzak netwerk maakt creatief bedrijf flexibel

Innoveren is lang niet altijd eenvoudig. Creatief productiehuis Buro Knapzak lukt het wel en laat zien hoe een jong en klein bureau snel ‘groot’ kan groeien.

“Wij zijn Buro Knapzak, een creatief productiehuis. We creëren interactieve en audiovisuele projecten. Geenszins geremd door vastgeroeste tradities van mediaal gebruik, brengen we animatie, live action en het digitale domein moeiteloos samen en zoeken we de grenzen op van technologie.” Met zo’n introductie op de website zet Buro Knapzak zich meteen goed neer.

Buro Knapzak is een goed voorbeeld van een jonge organisatie in de creatieve industrie. Op het kantoor in Amsterdam dan ook geen overhemden en pakken, maar Nikes, spijkerbroeken, t-shirts en natuurlijk strakke design stoelen en tafels met daarop de nieuwste Macs. “Klanten verwachten dat ook van creatieve bureau’s denk ik”, zegt managing director Marcel Vrieswijk.

snel ‘groot’ groeIen Met een zeer lange lijst opdrachtgevers waaronder: Volkswagen, Skoda, Bol.com, Schiphol, O’Neill, Brabantia en Kluwer en een mooie lijst met gewonnen awards is dit met recht een goed voorbeeld van hoe een klein en jong bureau tegenwoordig snel ‘groot’ kan worden. De kracht van Buro Knapzak zit in het feit dat er multimediaal wordt gedacht. Media convergeren

45

Geslaagd 10 lessen in innovatie

steeds meer en Buro Knapzak is ingesprongen op deze trend. Hierdoor kunnen intern totaalconcepten worden ontwikkeld en is Buro Knapzak voor de klant eigenlijk een soort one-stop-shop.

Het is allemaal begonnen met een uit de hand gelopen afstudeerproject uit 2006 van Marcel Vrieswijk en Geert Jansen. Al tijdens dit project kwamen er commerciële opdrachten binnen. “We hoefden dus niet te solliciteren, maar konden verder bouwen aan ons bedrijf”, vertelt Vrieswijk. De animatie ‘The Ambient Life’ uit 2008 (zie website) kreeg veel prijzen en opende nieuwe deuren. Daarna is het snel gegaan; de projecten liepen goed en er werden meerdere prijzen gewonnen met bijbehorende media-aandacht. Door mond-tot-mond reclame kreeg Buro Knapzak nog meer bekendheid.

Nieuwe interactie Innovatie speelt altijd een rol in elk project. Bij een creatief productiehuis als Buro Knapzak wordt bij elke opdracht nagedacht hoe een klant optimaal bereikt kan worden.

Daarvoor is state-of-the-art kennis nodig. Het medialandschap is continu in beweging. Je moet op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen binnen de doelgroep (wat is hip) en over nieuwe technologie en kanalen om een boodschap over te brengen (wat kan er).

In essentie realiseert Buro Knapzak een dienstinnovatie bij haar klanten; zij kunnen op nieuwe manieren met hun klanten interacteren en hun diensten en/of goederen leveren. Maar ook in het eigen proces wordt er door toepassing van nieuwe technologieën geïnnoveerd, getuige ook de 10 computers die non-stop draaien ter ondersteuning van programma’s die worden gebruikt.

Netwerk sleutel tot flexibiliteit en succes Het (informele) netwerk is misschien wel de belangrijkste voorwaarde voor het succes van Buro Knapzak. Door dit netwerk van vooral creatievellingen blijft men op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen. Maar het netwerk is ook van belang om te weten welke mensen wat goed kunnen. Vaak worden experts in een bepaald gebied als freelancers ingezet voor (een deel van) de klus. Hierdoor is Buro Knapzak extreem flexibel en, belangrijker nog, kunnen ze de juiste mensen aan het juiste project koppelen. Elke designer of programmeur bijvoorbeeld heeft een unieke stijl of specialisme.

Grote obstakels heeft Buro Knapzak niet gekend. “Het is als het ware vloeiend ontwikkeld na de start in 2006”, zegt Vrieswijk. “In het begin was het moeilijker om grotere projecten binnen te halen, omdat ons portfolio nog relatief bescheiden was. Door succesvolle projecten kregen we steeds meer vertrouwen en hebben we zelfs in tijden van recessie voldoende opdrachten. We kunnen nog steeds nee zeggen tegen dingen die we niet bij de identiteit van ons bureau vinden passen”.

46

mooIe dIngen maken Buro Knapzak zoekt de toekomst vooral in het blijven maken van mooie dingen. “Groei is geen doelstelling op zich. Zolang we met een groep interessante en gepassioneerde mensen goed werk blijven afleveren, dat aanslaat bij de doelgroep, dan doen we het goed.

Je ziet dat de projecten vanzelf steeds groter worden, groei komt dan vanzelf. Het beste compliment blijft nog steeds een opdrachtgever die blij is met hoe een boodschap is overgebracht.”

Ook internationaal timmert Buro Knapzak stevig aan de weg; steeds meer opdrachten komen van buitenlandse bedrijven. In Chinese en Koreaanse media is Buro Knapzak niet onopgemerkt gebleven. In diverse bladen verschenen artikelen over het Nederlandse bedrijf.

47

Geslaagd  10 lessen in innovatie

48

8

Dutch Game Garden De game-industrie InBusiness

Innovatie, het begint met nieuwsgierige mensen die weten dat alles beter kan, efficiënter, mooier. De ene keer stapje-voor-stapje, geruisloos bijna. Andere keren niet zonder slag of stoot. Lievelingen vermoord, nieuwe cashcows geboren. Creatieve destructie volgens het klassieke scenario.

Zo ook in de videogame-industrie. Videogames zijn voor velen nog iets voor de jeugd. Ongrijpbaar en van een andere generatie. Toch zijn ze er al een hele tijd.

Het befaamde spel Pong zag het licht al in 1972. Sindsdien heeft deze industrie zich flink ontwikkeld. Anno 2010 zijn videogames één van de belangrijkste consumptieproducten in het scala van mediaconsumptie. Net als traditionele media (boeken, kranten) is ook de videogame-industrie onderhevig aan een evolutionaire strijd op leven en dood. Meerdere slagvelden zijn daarbij overigens te onderkennen.

49

Geslaagd 10 lessen in innovatie

Een selectie van innovaties die cruciaal zijn geweest bij de ontwikkeling van het fenomeen videogames:

Game consoles In de jaren ‘70 was er slechts een handje vol computers waarop games draaiden. Deze computers werden consoles genoemd en draaiden vaak maar één spel, als je mazzel had met wat variaties van datzelfde spel. Dit is de afgelopen decennia behoorlijk veranderd.

Met de komst van de gameconsoles waarop je met behulp van cartridges ook andere games kon spelen werd een stap gezet. Vele game consoles betraden het toneel om na verloop van tijd roemloos ten onder te gaan. Zo waren er ooit de Commodores, Philips, Atari’s, Sega’s en vele anderen die het uiteindelijk niet gered hebben.

Heden ten dage zijn het de Nintendo Wii, Sony PS3 en Microsoft Xbox 360 die de dienst uitmaken. Platforms overigens die ook onderhevig zijn aan innovatie. Waar bij introductie van deze platforms de nadruk nog lag op het kopen van games via de reguliere retail kanalen is meer en meer de nadruk komen te liggen op de digitale distributie van games. Microsoft kwam met zijn Xbox Live Arcade (2005), Sony volgde met Playstation Network (2006) en ook Nintendo moest er aan geloven toen ze in 2008 Nintendo Wiiware introduceerde.

Ondanks deze innovaties ligt ook creatieve destructie op de loer met fenomenen als “Onlive” een gaming-on demand platform, waarbij games geheel en al in “the Cloud” plaats gaan vinden. Een consument hoeft slechts een internetverbinding te hebben en een oude computer om de nieuwste games te kunnen spelen. De benodigde processorkracht wordt namelijk in server parken gecentraliseerd en gerenderd waarna deze online en met minimale latency terug wordt gestuurd naar je laptop met pentium drie processor.

PC’s Parallel aan de strijd van de consoles kwam de Personal Computer op als steeds belangrijker platform. Videogames zijn zelfs de belangrijkste driver geweest achter de ontwikkeling van processoren en grafische kaarten van de PC’s. Als we PC’s enkel hadden gebruikt voor Word en Excel hadden we nu geen Intel Core i7 processoren gehad en waren de grafische kaarten nimmer zo krachtig geweest.

Toch is de ontwikkeling van de PC als game platform niet zonder drempels. Met name de effecten van piraterij, het illegaal downloaden van games zonder hiervoor te betalen, hebben hun stempel gedrukt op het platform. Vele game developers kozen eieren voor hun geld en ontwikkelden liever voor platforms waarvoor het minder makkelijk was om

50

illegaal te kopiëren. Een hoopvolle onwikkeling die hier tegenin gaat is “Steam”, een direct download store van Valve Corporation. Steam is een digitaal distributie en digital rights management platform. Game developers kunnen dit gebruiken om games die ze ontwikkeld hebben digitaal (en beveiligd) te distribueren richting consumenten.

Mobiliteit De mens is bewegelijk en ziet zich graag ongehinderd door zware kasten en belemmerende snoeren door het leven gaan. Enter de handhelds, kleine draagbare computers, zoals Game and Watches, de Atari Lynx, Sega Game Gear, Nintendo Gameboy, Ninteno DS, PSP (Playstation Portable). Waar voorheen de handhelds dedicated waren voor het spelen van spellen, kwam eind jaren negentig een nieuw fenomeen de kop op steken: de mobiele telefoon. Kleine simpele spellen als wachtverzachter.

De mobiele game was geboren. Het was echter een markt die behoorlijk wat uitdagingen kende. Er waren evenveel software platforms als er mobiele telefoons waren.

Standaardisatie bestond niet; Nokia had zijn eigen software die weer verschilde van Motorola en vele anderen. Het was voor een game ontwikkelaar een uitdaging om voor meerdere merken te ontwikkelen. Het koste veel tijd en energie (en kwaliteit) om games naar andere merken te porten.

Dit gebeurde dan ook nog te weinig. Tot Apple in 2007 de teerling wierp met de introductie van de iPhone. Een telefoon met een zeer krachtige processor waardoor de telefoon plots een mobiel game platform van belang werd. Toen Apple een jaar later vervolgens de App store introduceerde was de beer los. De Appstore is een digitaal distributie platform waarbij developers op eenvoudige en relatieve wijze hun games kunnen verspreiden naar een kritische massa aan iPhone eigenaren. In minder dan twee jaar tijd zijn meer dan 4 miljard Apps gedownload met een jaarlijkse omzet van meer dan een miljard dollar. Inmiddels worden meer Apps gedownload dan muzieknummers. Van deze omzet ontvangt Apple 30 procent de overige 70 procent gaat direct naar de game developers.

Intussen hebben meerdere partijen aangegeven het succes van Apple te willen evenaren.

Google Android kwam met Android Market, Palm introduceerde de App Catalog (recentelijk overgenomen door HP) en velen zullen volgen. Lange leve de standaardisatie.

Business modellen In het verlengde van de vele ontwikkelingen van de gameplatforms en hun achterliggende distributiemodellen veranderde ook het een en ander aan de businessmodellen van de game developers. Sinds de jaren zeventig waren deze nog relatief straight forward en vergelijkbaar met andere mediaproducten. Je had een game. Die was duur om te

51

Geslaagd 10 lessen in innovatie

produceren en werd alleen maar duurder naarmate de technologische capaciteiten van de verschillende platforms door ontwikkelden. Een game developer had vaak niet de middelen om zelf een game te produceren, laat staan om deze te marketen en distribueren.

Hierdoor was het noodzakelijk om een relatie aan te gaan met een publisher. Deze publisher bracht vervolgens de benodigde financiële middelen. In ruil voor geld verkocht de developer zijn ziel (game) aan de Publisher. Zo was het leven.

Echter met de opkomst van nieuwe digitale distributiemodellen is een aantal zaken veranderd. De publisher had voorheen macht op verschillende gebieden. Hij had het kapitaal om de game te kunnen produceren. Hij had geld, kennis en het netwerk om de game goed te marketen en hij had de connecties om te zorgen dat de game ook op de schappen in de winkels kwam te staan.

Op een aantal gebieden is de macht van de publisher ingeboet. Met name door de opkomst van casual games, simpele en korte games die mensen tussendoor spelen. Voor deze games is veel minder kapitaal benodigd om de game te produceren; de kosten voor productie zijn significant lager. Een developer is zo minder afhankelijk van extern kapitaal om een game te produceren waar geld mee valt te verdienen.

Daarnaast is er de opkomst van digitale distributie kanalen. In principe kan elke developer die een kwalitatief afdoende game kan ontwikkelen in staat om zijn games te publishen via Xbox Live Arcade, Apple’s Appstore, Sony Play Station Network of welk platform hij blieft. Hierdoor is een belangrijke machtsfactor van de publisher doorbroken.

Cruciaal: marketing Dit maakt de publisher echter niet overbodig. Ervaring leert dat één “kunstje” van de publisher onontbeerlijk blijkt. Marketing. Juist in de moderne markt waar de toetreding tot de game markt zeer laagdrempelig is en er een groot aanbod van games is, is het noodzakelijk om te zorgen dat je game onder de aandacht komt van de consument. In de praktijk blijkt nogal eens dat onafhankelijke ontwikkelaars weliswaar in staat zijn om hun games te ontwikkelen en te verspreiden richting het publiek maar dat het niet lukt om op voldoende schaal afzet tot stand te brengen.

Overigens blijkt ook steeds vaker dat het voor ouderwetse publishers noodzakelijk is om zich te blijven ontwikkelen. Geijkte kanalen als papieren magazines, kranten en wat dies meer zij, zijn steeds vaker achterhaald in het bereiken van doelgroepen. Online, Social, Guerilla, alles dient uit de kast getrokken te worden om succes te behalen. Niemand zei dat het makkelijk is.

52

Dutch Game Garden In Nederland houdt Dutch Game Garden zich actief bezig met het stimuleren van de ontwikkeling van games. Dutch Game Garden is een Nederlandse stichting die concreet helpt bij de groei van de Nederlandse games industrie op nationaal en internationaal niveau. De Stichting wordt mogelijk gemaakt door de Provincie Utrecht, Gemeente Utrecht, Taskforce Innovatie Regio Utrecht en het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) van de Europese Commissie. Daarnaast zijn ook toonaangevende game gerelateerde opleidingen betrokken zoals De Hogeschool voor de Kunsten, Universiteit Utrecht en de Hogeschool Utrecht.

Dutch Game Garden richt zich op de gehele keten binnen de games industrie: studenten, starters, en bestaande bedrijvigheid. Daarvoor heeft de stichting verschillende middelen gecreĂŤerd: Developers club, Game Company Incubator en Business Center.

Dit artikel is tot stand gekomen met dank aan Viktor Wijnen, zakelijk directeur van Dutch Game Garden.

53

Geslaagd  10 lessen in innovatie

54

9

EMCM EMCM profiteert van kennis in de regio

EMCM, voluit European Medical Contract Manufacturing, doet waar politiek en onderzoekers de mond vol van hebben. Vruchtbaar samenwerken met onderwijs- en onderzoeksinstellingen in de regio. De in 1993 opgerichte fabrikant van farmaceutische producten en steriele medische implantaten bedrijven uit Nijmegen heeft nauwe banden met Universitair Medisch Centrum St. Radboud en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Omdat Nijmegen onderdeel uitmaakt van het gebied van Health Valley kan EMCM gebruik maken van de verbindingen die in dat verband zijn ontstaan.

Wat doet EMCM? EMCM is sinds 2007 onderdeel van Ahrens, Ahrens & Partner (AAP), een management buy out van Johnson & Johnson-dochter Mecron. De Nederlandse tak produceert voor internationaal georiënteerde kleine en grote, medische en farmaceutische, bedrijven en distributeurs op het gebied van orthopedie, gynaecologie, cosmetische chirurgie en urologie.

EMCM beschikt over meer dan 1.500 vierkante meter aan geclassificeerde ruimten voor de productie van medische hulpmiddelen en geneesmiddelen. Het bedrijf vormt één van de schakels in de keten van ‘tissue processing’ en beschikt over een licentie voor de verwerking van menselijk botmateriaal tot bijvoorbeeld botchips, materiaal dat onder andere wordt gebruikt voor het vastzetten van implantaten. In de verschillende ruimtes zijn medewerkers bezig met steriele verpakkingen maar ook met het schoonmaken van botelementen die het bedrijf heeft ontvangen (in feite een schakel in de keten van hergebruik van botmateriaal).

55

Geslaagd 10 lessen in innovatie

Hoe verloopt de samenwerking in de regio?

Managing Director van EMCM, Henriette Valster verbindt de activiteiten van de eigen onderneming aan opleidingen in de regio. Valster is verantwoordelijk voor deze Nederlandse poot van AAP. De activiteiten in Nijmegen bestaan enerzijds uit distributie van materialen (Europese hub) en anderzijds uit eigen ontwikkeling.

Het kleine groepje onderzoekers dat zich met ontwikkeling bezig houdt wordt aangevuld met afstudeerders en onderzoekers die via coproducties met de onderwijs- en onderzoek­ instellingen worden binnengehaald. Het is vooral het eigen initiatief van EMCM dat zorgt voor het bijzondere karakter van het bedrijf. Ondanks de beperkte eigen mogelijkheden is sprake van een aantal interessante projecten op het gebied van nieuwe productontwikkeling. Slimme combinaties van eigen projecten en beschikbare capaciteit uit de kennisinstellingen zorgt voor voldoende volume in de ontwikkelingsactiviteiten. Zonder de infrastructuur van de regio zou EMCM niet in staat zijn om voldoende kritische massa te ontwikkelen in de eigen ontwikkelingsactiviteiten.

Critici die de innovatie-inzet van de afgelopen jaren afdoen als geldverspilling zouden eens een kijkje moeten nemen binnen een bedrijf als EMCM. Dan zien ze dat gezamenlijke inspanningen van overheden, kennisinstellingen en bedrijven tot verrassende resultaten leiden die anders niet bereikt zouden zijn.

56

57

Geslaagd  10 lessen in innovatie

58

10

@Hand InBusiness Games vol managementlessen

@Hand InBusiness laat zien hoe managers en hun medewekers kunnen leren van games.

Het Amsterdamse bedrijf @Hand InBusiness werkt aan innovatieve businesstrainingen: in-company training door middel van games. Deze trainingsgames helpen medewerkers spelenderwijs ontdekken hoe zij hun eigen dagelijkse prestaties kunnen verbeteren en hoe zij collega’s kunnen uitdagen dit ook te doen.

Bij deze bedrijfstrainingen – zonder faciliteits- en locatiekosten en zonder beperkingen van klassikaal leren – is sprake van de 70-20-10 regel. Die stelt dat slechts 10 procent van wat je leert, klassikaal moet worden aangereikt, 20 procent uit feedback komt en 70 procent uit doen in de praktijk. Het gaat bovendien om Brein Centraal leren: zintuiglijk en emotioneel rijk, veel herhaling, voortbouwend op eigen ervaringen, co-creatief (i.p.v. consumptief) en met focus op context en leerdoelen.

Learning by gaming is het creëren van een context (de game) waarin het gewenste gedrag wordt uitgelokt (zogeheten ‘primen’), wat zeer nauw aansluit bij de dagelijkse praktijk waar de leerresultaten hun effect moeten hebben. Iedereen wil een winnaar zijn, zelfs als je daarvoor iets moet aanleren en toepassen in je dagelijkse praktijk.

59

Geslaagd 10 lessen in innovatie

Mix van training, game en praktijk De kracht van @Hand InBusiness zit in de vervlechting van training, game en dagelijkse praktijk: de game is om te leren en om veilig te oefenen, maar om het volgend niveau te halen in de game moet je het geleerde wel in de praktijk toepassen. “Het is meer dan een als game verpakt online werkboek met oefeningen”, zegt Juan Tates, directeur en oprichter van @Hand InBusiness. “We willen deelnemers uitdagen om in hun dagelijks werk het geleerde direct toe te passen en daardoor te ontdekken wat je nog meer wilt leren om in je eigen werk verder te komen.”

Voorbeeld Een voorbeeld. Een internationaal telecombedrijf benaderde @Hand met de vraag voor een training om alle verkoopmedewerkers klaar te maken voor de onlangs gelanceerde nieuwe productlijn die een andere manier van omgaan met klanten inhield. Na enkele goede gesprekken wist de opdrachtgever dat een online cursus waarin wordt verteld – ondersteund met plaatjes en films- hoe deze nieuwe productlijn moest worden verkocht, niet goed genoeg zou werken. Ook een simulatie waarin de verkoopmedewerkers nieuwe verkoopkunsten konden leren was niet wat zij zochten, omdat het teveel begeleiding zou vergen om het in de game geleerde vervolgens te leren toepassen in de praktijk.

Het telecombedrijf koos een training waarin gaming en praktijk naadloos in elkaar overlopen. Het werkte als volgt. Alle verkoopmedewerkers in Nederland werden uitgenodigd in de online spelomgeving een avatar te maken die hun klant uitbeeldt. De opdracht aan de deelnemers was deze klant met producten uit de nieuwe productlijn tevreden te stellen, zodat zij hun leerdoel ‘als verkoopmedewerker het bijpassend verkoopgedrag leren’ zelf gingen nastreven en realiseren. In het spel zaten allerlei hints en aanwijzingen hiervoor. Deze konden worden ontdekt gaandeweg het spel. Doel van het spel was wie de hoogste klanttevredenheid kon bereiken. De score op klanttevredenheid wordt echter medebepaald door de totale score van alle verkoopmedewerkers uit dezelfde winkel: net als in de praktijk, moet je dus ook als team elkaar verder helpen. Het spel bestond uit diverse levels met opdrachten, maar het merendeel daarvan bestond uit opdrachten die in de praktijk op de werkvloer moesten gebeuren. Bijvoorbeeld de opdracht om de nieuwe productlijn in de winkel een goede plek te geven.

De deelnemers bleken na afloop vooral tevreden met hun betrokkenheid en actieve inbreng op basis van hun dagelijkse werkervaring. De meest treffende reactie vond Tates de opmerking van een verkoopmedewerker aan zijn collega in de winkel: “Je moet beter voor je klant-avatar zorgen, want door jouw lage klanttevredenheid is onze winkelscore laag en sta ik nu op nummer 2 qua eindscore. Maar ik kan nog nummer 1 worden.

Dus…kan ik je iets uitleggen of zo, over hoe je verder kunt komen?”

60

Een ander voorbeeld. In veel van de games die @Hand InBusiness heeft gemaakt voor haar opdrachtgevers maakt ze gebruik van een feedback-module. Via sms-berichten worden collega’s van een deelnemer op willekeurige momenten tijdens een training gevraagd of de deelnemer een verandering in gedrag heeft laten zien in de dagelijkse praktijk op de werkvloer. Een soort 360o feedback, maar dan gericht op het leerdoel van de training en het leereffect in de praktijk.

Games in de markt zetten De innovatie is ontstaan op de overlap in drie vlakken: principes voor leren en training, de dagelijkse praktijk en de mogelijkheden van serious gaming. Het benut de mogelijkheden van e-learning: kennisoverdracht via online en digitale media, niet gebonden aan plaats en tijd en met schier onbeperkte schaalbaarheid. En het benut de mogelijkheden van serious games: spelenderwijs leren door te doen en met meetbare leereffecten. Tijdens de looptijd is er continu monitoring en begeleiding door medewerkers van @Hand InBusiness (op de achtergrond).

Het vermarkten van de game vergt dus ook dat alle drie de vlakken worden overtuigd.

Grootste uitdaging zit in de beoogde marktrevolutie en het veroveren van de markt.

Zoals veel nieuwe toetreders, moet @Hand opboksen tegen grote gevestigde partijen: trainingbureaus die allemaal ingericht zijn op het klassieke model van “dagdelen, trai-

61

Geslaagd 10 lessen in innovatie

ners en tarief”. Evenzo lastig is het overtuigen van opdrachtgevers, die zelf alleen maar ervaring hebben met dit klassieke model voor bedrijfstrainingen. Inmiddels is echter een samenwerkingsverband getekend met Vergouwen Overduin; één van de grotere trainingsbureaus in Nederland. Gezamenlijk kunnen we een mooie combinatie aanbieden tussen games en verdiepende workshops en trainingen. We zijn nu samen bezig bij een grote multinational voor een groot Europees traject. Daar mogen we op dit moment echter nog niets over openbaar maken, zegt Tates.

“De voordelen zijn goed aantoonbaar,” zegt Juan Tates. “Wij bieden namelijk per training een unieke combinatie van lage kosten per deelnemer, schaalbaarheid tot duizenden deelnemers, volledige transparantie en meetbaarheid van het leerproces en de resultaten.

Door de koppeling met de dagelijkse praktijk is nauwelijks sprake van verlies van declarabiliteit en productiviteit, bovendien is het mogelijk leereffecten te duiden en kwantificeren door bevorderd presteren in de dagelijkse praktijk.” Een game is volledig op maat binnen enkele maanden beschikbaar.

Vliegende start Na een carrière als trainer is Juan Tates begin 2010 gestart met @Hand InBusiness.

Overtuigd van de noodzakelijke innovatie van bedrijfstrainingen is hij gaan samenwerken met Marcel Mens, eigenaar van zusteronderneming @Hand Communications.

Als start-up heeft @Hand InBusiness een vliegende start kunnen maken dankzij het delen van het personeelsbestand en de technologische middelen met haar zusteronderneming. Succes is snel gekomen. Sinds het begin in 2010 heeft @Hand ruim 15 grote trajecten geleverd aan verschillende opdrachtgevers waaronder 7 grote multinationals.

62

63

Geslaagd  10 lessen in innovatie

foto: Herman van Heusden

64

11

Raad en daad helpt vaak meer dan financiering Goede ideeën lopen lang niet altijd stuk op financiering alleen, aldus Berenschotceo Theo Camps. Verkoopvaardigheden zijn net zo belangrijk.

Door Arjan Zweers

Probleem “Te veel goede en innovatieve business-ideeën blijven steken in de conceptfase en groeien niet uit tot echte bedrijven.”

Analyse “Goede en innovatieve ideeën zijn er in Nederland in overvloed. Toch lukt het te weinig startende ondernemers om hun ideeën om te zetten in een goedlopende business. Er wordt dan altijd gewezen op hoe lastig het is om financiering te krijgen. Maar het probleem ligt vaak een niveau dieper. Te vaak gaat het mis in de fase waarin het basisidee wordt vertaald in een commercieel exploiteerbaar concept. Veel startende ondernemers missen de vaardigheid en de kennis om hun idee in een businessplan te gieten. En als inhoudelijk gedreven ondernemers missen ze ook vaak de vaardigheid om hun innovatieve product

65

Geslaagd 10 lessen in innovatie

of dienst goed voor het voetlicht te brengen. Als het niet lukt om zo’n goed basisidee naar een hoger plan te tillen en goed te presenteren, is het ook niet verwonderlijk dat de financiering niet vlekkeloos verloopt.”

Oplossing “Willen we innovatie meer kans geven, dan moeten we kijken hoe we startende ondernemers kunnen ondersteunen. Dat hoeft niet alleen met geld, want dan ontstaat vaak alleen maar een ongewenste subsidieafhankelijkheid. We kunnen beter raad en daad bieden: begeleiding en coaching door ervaren ondernemers en managers.

Een concreet voorbeeld van zulke ondersteuning is Utrecht Innovatie Partner (UIP), een traject waarbij potentiële ondernemers op hun eerste idee gescreend worden. Als die ideeën naar de mening van UIP en innovatienetwerk Syntens omgezet kunnen worden in kansrijke concepten, gaan ze met de ondernemers aan de gang. Ze worden begeleid tot en met een officiële pitch voor een panel van private en bancaire partijen. Daar kán financiering uit voortkomen, al haalt slechts 25 procent die laatste fase. UIP is daarmee ook een selectiemechanisme. Niet alleen wordt gekeken naar marktpotentie, maar ook naar het team, het netwerk, de organisatie en het projectplan. Veel inhoudelijk gedreven mensen, en dat zijn veel van die innovatieve geesten, ontberen verkoopkwaliteiten om hun eigen idee goed voor het voetlicht te brengen. En dus ook om hun product te verkopen. Maar daarin zijn ze te trainen, of iemand kan speciaal met dat doel bij de start-up worden betrokken. Uiteindelijk is het basisidee die unieke creatieve impuls van de ondernemer. Maar het omwerken van een idee tot een valide businessplan, dáár kan de externe hulp van bijvoorbeeld UIP het verschil maken.”

66

67

Geslaagd  10 lessen in innovatie

68

Achtergrond

69

Geslaagd 10 lessen in innovatie

Over de auteurs

Prof.dr. Th.W.A. (Theo) Camps

Drs. G.J.J.B. (Gerben) van den Berg

is directievoorzitter van de Berenschot Groep B.V. Naast zijn voorzitterschap adviseert hij op het gebied van organisatieontwikkeling en organisatieverandering zowel bij profit- als non-profitorganisaties.

Daarnaast is hij parttime hoogleraar Organisatiekunde & Bestuurskunde aan TiasNimbas Business School van de Universiteit van Tilburg. Theo Camps is onder andere voorzitter van de Raad van Commissarissen van KuiperArnhem Bouw en Ontwikkeling en hij was van april 2004 tot september 2011 voorzitter van de Taskforce Innovatie Regio Utrecht.

is senior consultant bij Berenschot en coordinator van het Berenschot strategieexpertisecentrum, van waaruit hij alle advisering door Berenschot op strategische vraagstukken coördineert. Hij adviseert organisaties – met vaak een dynamisch krachtenveld – op het gebied van strategievorming, positiebepaling en (complexe) organisatorische vraagstukken, zoals overnames en reorganisaties. Gerben heeft ervaring in het doen van toekomstverkenningen en beoordelingen van financiële en bedrijfsmatige haalbaarheid. Tevens is hij auteur van meerdere boeken op het gebied van strategie en management.

70

Drs. W.J.( Wouter) de Wolf MSc is werkzaam bij Berenschot als consultant.

Hij adviseert op het gebied van innovatiemanagement, roadmapping en sustainability. Wouter is erg gedreven om bedrijven innovatiever en duurzamer te maken.

Daarnaast doet hij ook opdrachten om groepen bedrijven te laten samenwerken op het gebied van innovatie. Wouter studeerde bedrijfskunde en sociale wetenschappen.

71

Geslaagd  10 lessen in innovatie

Over de organisaties In alfabetische volgorde hebben de volgende bedrijven een bijdrage geleverd aan de totstandkoming van deze publicatie.

Berenschot

B[EYE]T

Berenschot is een onafhankelijk organisatieadviesbureau met 500 medewerkers in de Benelux. Al ruim 70 jaar lang verrassen wij onze opdrachtgevers in de publieke en private sector met slimme en nieuwe inzichten die leiden tot opmerkelijke resultaten.

B[EYE]T heeft een nieuwe vorm van live communicatie geĂŻntroduceerd. Een visual table experience biedt een innovatieve manier om te communiceren en een unieke manier van presenteren. U kunt het unieke B[EYE]T gevoel ervaren in het atelier in Amsterdam.

Contactgegevens Berenschot Groep B.V. Europalaan 40 3526 KS Utrecht Tel. 030 2 916 916 www.berenschot.nl

Contactgegevens Atelier KNSM laan 121 1019 LB Amsterdam Tel. 020 50 91 300 www.b-eye-t.com

72

Buro Knapzak

Dutch Game Garden

Buro Knapzak is een creatief productiehuis, actief in het creĂŤren van interactieve en audiovisuele projecten. Geenszins geremd door vastgeroeste tradities van mediaal gebruik, brengen ze animatie, live action en het digitale domein moeiteloos samen en zoeken ze de grenzen op van technologie. Op de website staan diverse showcases.

Dutch Game Garden is aanjager van de Nederlandse game-industrie en is er voor studenten, starters en volwassen bedrijven. We faciliteren bedrijvigheid door het bieden van betaalbare werkruimtes, het begeleiden van jonge ondernemers, het organiseren van game-gerelateerde evenementen en het beheren van een sociaal netwerk voor studenten en professionals.

Contactgegegevens Buro Knapzak Eerste van Swindenstraat 381 1093 GB Amsterdam Tel. 020 330 70 39 www.buroknapzak.nl

Contactgegevens Dutch Game Garden Neude 5 3512 AD Utrecht Tel. 030 20 40 227 www.dutchgamegarden.nl

73

Geslaagd 10 lessen in innovatie

Eagle Vision

EMCM

Eagle Vision Systems is een onafhankelijk leverancier van eigen vision systemen sinds het begin van de 90-er jaren. Eagle Vision richt zich op de levering van de Basic Scout; een modulair en flexibel inspectiesysteem voor gerenommeerde klanten in de voedings-, dranken-, en verpakkingsindustrie. Daarnaast levert zij de EagleEye; een schaalbaar vision based netwerk voor people tracking applicaties in zorg, retail, en safety&security.

Sinds de oprichting in 1993, is European Medical Contract Manufacturing B.V. (EMCM) uitgegroeid tot een “centre of excellence” dat gespecialiseerd is in het ontwikkelen en produceren van steriele medische producten op het gebied van biomaterials, farmaceuticals, nutraceuticals en tissue engineering. De focus van EMCM ligt met name op producten die een unieke kwaliteit hebben, de niche markt dienen en daar waar de vaardigheden en expertise van de organisatie een verschil kunnen maken voor de toekomst van miljoenen levens.

Contactgegevens Eagle Vision Systems B.V. Energiestraat 16 b 1411 AT Naarden Tel. 035 69 52 818 www.eaglevision.nl

74

Contactgegevens: EMCM B.V. Middenkampweg 17 6545 CH Nijmegen Tel. 024 371 52 52 www.emcm.com

Freedom Of Creation

@Hand InBusiness

Freedom Of Creation (FOC) is een Amsterdams ontwerpbureau gespecialiseerd in een revolutionaire productietechnologie, genaamd ‘3D-Printen’. FOC is de pionier op het gebied van design en onderzoek naar deze technologie. De producten die hieruit volgen zijn ofwel onderdeel van de ‘FOC Collection’, of worden vercommercialiseerd door andere design labels.

De FOC Collection omvat een breed scala aan producten, waaronder verlichting, meubels, sieraden en accessoires.

@Hand InBusiness is onderdeel van de @Hand Group. @Hand InBusiness is gespecialiseerd in verkoopactivatie, het beïnvloeden van kennis, houding en gedrag bij verkopers. Bij de training worden de nieuwste crossmediale technologieën ingezet. De organisatie bestaat uit 25 fte en hanteert de pay-off “Serious results through playful communication”.

Contactgegevens Freedom Of Creation B.V. Cruquiuskade 85-87 1018 AM Amsterdam Tel. 020 675 84 15 www.freedomofcreation.com

Contactgegevens @Hand InBusiness B.V. Prins Hendrikkade 176-20 1011 TC Amsterdam Tel. 020 420 35 90 www.athand.eu

75

Geslaagd 10 lessen in innovatie

ProtoSpace fablab Utrecht

Management Team

Protospace

Management Team is een vakblad met nieuws, trends en interviews gericht op managers en andere leidinggevenden.

Management Team verschijnt iedere twee weken. De nieuwsbrief van MT houdt u dagelijks op de hoogte.

Management Team is een uitgave van MT Mediagroep

ProtoSpace is een laagdrempelige werkplaats waar startende ondernemers, ontwerpers, kunstenaars, uitvinders en studenten zelf hun ideeën of concepten letterlijk tastbaar kunnen maken. Dit doen zij met de aanwezige moderne, digitaal aangestuurde machines, waarmee een ontwerp wordt vertaald van computerbestand naar een 2D- of 3D-model in één of meerdere kleuren.

Contactgegevens MT MediaGroep B.V. Paul van Vlissingenstraat 10 e 1096 BK Amsterdam Tel. 020 262 07 01 www.mtmediagroep.nl www.mt.nl

76

Contactgegevens Stichting ProtoSpace Nijverheidsweg 16 b 3534 AM Utrecht Tel. 030 22 30 875 www.protospace.nl

TAILORSTEEL COM

247Tailorsteel.com Is een groothandel in op maat gesneden plaatstaal met vestigingen in Varsseveld en Bremen. De 247 Portal is 24 uur per dag gedurende 7 dagen per week benaderbaar voor de klant. Het bedrijfsproces is bijna volledig geautomatiseerd en nagenoeg onbemand, waarbij de werkzaamheden worden verricht door hoogwaardige lasersnijmachines en automatisch geleide voertuigen die de interne logistiek verzorgen.

Aangestuurd vanuit een eigen computercentrum: van aanvraag tot de levering, volledig geautomatiseerd. Scherpe prijs en uitstekende kwaliteit, just in time geleverd.

Dat is 247Tailorsteel.com!

Contactgegevens 247Tailorsteel B.V. Markenweg 11 7051 HS Varsseveld Tel. 0315 270 370 www.247Tailorsteel.com

Taskforce Innovatie Regio Utrecht De Taskforce Innovatie Regio Utrecht brengt de driehoek van kennisinstellingen, overheden en bedrijfsleven bijeen en stimuleert ondernemers, in het bijzonder in het MKB, in het vernieuwen van hun product, dienst of proces. TFI brengt partijen met elkaar in contact en laat ze inhoudelijke kennis en expertise delen.

Waar mogelijk wordt samenwerking ge誰nitieerd en gestimuleerd.

Contactgegevens Taskforce Innovatie Regio Utrecht Waterstraat 47 3511 BW Utrecht (zijingang KvK Utrecht) Tel. 030 23 63 455 www.taskforceinnovatie.nl

77

Geslaagd  10 lessen in innovatie

The New Motion Moving together to a better Holland.

The New Motion wil iedereen in Nederland de kans geven om te kiezen voor aantrekkelijke mobiliteit gebaseerd op hernieuwbare energie. Alles wat we doen is daarop gericht. The New Motion regelt alles wat je nodig hebt als het gaat om elektrisch rijden: de auto die jij wilt, financiering, subsidies, batterij monitoring, laadpunten, onderhoud, en zelfs vervangend vervoer voor wanneer dat nodig is.

Contactgegevens The New Motion Keizersgracht 452 1016 GD Amsterdam Tel. 0880 109 500 www.thenewmotion.com

78

79

GESLAAGD 10 lessen in innovatie

Bedrijven moeten innoveren om te kunnen concurreren in de huidige, global economy. Maar innoveren is niet altijd eenvoudig. De competitie is groot, de druk vanuit de omgeving neemt toe, producten worden complexer en duurzaamheid neemt een steeds belangrijkere plaats in.

Bij elke innovatie moeten vele obstakels overwonnen worden, vooral als het om kleinere, jonge organisaties gaat. Tien van hen is dat gelukt: ProtoSpace, B[EYE]T, Freedom Of Creation, The New Motion, Eagle Vision, 247Tailorsteel, Buro Knapzak, Dutch Game Garden, EMCM en @Hand InBusiness. Zij behaalden met hun ideeën de eindstreep.

In dit boek leest u hun succesverhaal.