Bergen Magazine 2 2012 by Fenneke Visscher

hUttentOChten WeisshOrn eten Uit De nAtUUr ULtrA-trAiL MOnt BLAnC VeiLiGheiD OnDerWeG

Jaargang 6 Nr 2 juni 2012 € 6,50

Met Osprey heeft Bever een mooi, innovatief merk in huis. Een Osprey artikel is vaak van verre te herkennen door het unieke design dat dit merk hanteert. Gelukkig blijft het niet alleen bij het uiterlijk want Osprey artikelen zijn stuk voor stuk voorbeeldig in maakwijze en functionaliteit. Wij zijn er trots op als enige dealer in Nederland de gehele collectie van Osprey aan te kunnen bieden via www.bever.nl/osprey Kom gauw eens een kijkje nemen!

Bever is dé specialist voor ied ereen die actief buiten wil genieten.

De bergen in, de hellingen af of de wandelpaden op? Bij ons kunt u niet alle en terecht voor schoenen, rugzakken en kle ding, maar ook voor klimmaterialen en kampee rar tikelen.

BERCHTESGADEN ALTA VIA 2 DELLE DOLOMITI BERGMEREN VAL MÜSTAIR KAUNERTAL HEMSEDAL VANOISE ULTRATRAIL MONT BLANC

OSPREY

ALtA ViA DeLLe DOLOMiti

Over oude oorlogspaden 32

BiOsFerA VAL MÜstAir

Zwitserse cultuurparel 52

“MAMA, iK WiL een KOe!”

3 x wandelen met kinderen 60

BerChteSgaden & kÖnigSSee

Koninklijk genieten in de Beierse Alpen

extra dik zomernummer!

Z B E6 er g FAV m O er R en IET E

2012 - 2

Outdoor & Travel

magazine

Bergen magazine

Bergen

tijdschrift voor bergwandelaars

volgend nummer

thema

De verborgen rijkdom van het

POWER

Zillertal

en ook nog Groen en zacht

Het Oostenrijkse Virgental

Argentera

Jachtparadijs van Vittorio Emanuele II

Wallis

Zwitserse vechtkoeien

The new CORE battery: rechargeable, programmable power for the entire TIKKA² - ZIPKA² family of headlamps

Wegwijs

Bergwandelen met de gps

De mooiste berg

One CORE battery replaces up to 900 alkaline batteries, reducing waste and saving money

De Alpamayo in Peru

Het volgende nummer van BerGen MAGAzine verschijnt begin september.

Customize light output, battery life, and more with free OS by Petzl software Recharge with any standard USB charger Snap the new CORE battery into your headlamp so you’re always fully charged

Foto: Kurt Desmedt

Mis het niet en word nu lid! Ga naar www.bergwijzer.nl

Ideale tour aan het begin van de wandel-seizoen Hutten (met kamers) zijn al open in mei

Dag 1 10,9 km + 1.273 hm

eﬀa u

ter Dag 2 16,6km + 562 hm

Sch

Hin

Gru

ing

tte

nhü

ste in

tte

ers

De tour is een wandelweg deel uit van de „Tirolse Adelaar Weg“

Dag 3 10,7 km + 1.302 hm

De drie-daagse tocht van hut naar hut begint bij het Goinger meer naar de Gaudeamushütte tot de kristalheldere Hintersteinersee in Scheffau. De top overwinning op de Scheffauer (2.111 m) is het hoogtepunt van de tour.

Accurate beschrijving van de tour en een gratis wandelkaart „Wilder Kaiser“ met de code NL2BRG op wandern.wilderkaiser.info

gratis

Vakantie Regio Wilder Kaiser · 6352 Ellmau, Dorf 35, Austria T: +43 (0) 50509 · F: +43 (0) 50509 55 ∙ office@wilderkaiser.info www.wilderkaiser.info ∙ www.facebook.com/wilderkaiser

www.petzl.com/core

Terug met de gratis wandelbus „KaiserJet“

BERGEN

tijdschrift voor bergwandelaars

magazine

Jaargang 6, nummer 2, juni 2012 Bergen Magazine is een uitgave van Virtùmedia en verschijnt driemaandelijks Redactieadres Bergen Magazine Postbus 595, 3700 AN Zeist redactie@bergenmagazine.nl www.bergwijzer.nl Hoofdredactie Jonathan Vandevoorde Eindredactie Marcia van Bijnen Redactie Mark van Hattem, Noes Lautier, Wouter Maes, Jan van der Straaten, Peter Strookman, Fenneke Visscher, Bert Vonk, Sean Vos Verder werkten aan dit nummer mee Astrid van Amerongen, Ilse Bekker-Maassen, Ilja Bos, Robert Eckhardt, Ignace Fermont, Steven Van Haegenberg, Dirk-Sytze Kootstra, Tatjana Matysik, Robert Nieuwland, Frank Peters, Brigitte Pouwels, Yvonne Powers, Melvin Redeker, Rogier van Rijn, Rob van Tilburg, Robert Weijdert Vormgeving TwinMedia bv, Culemborg, Rimke Bartels Bladmanagement en advertenties Klaartje Grol, kgrol@virtumedia.nl, Telefoon +31(0)30-6933727 Druk Koninklijke BDU, Barneveld Distributie Nederland: VMBpress, www.vmbpress.nl België: AMP, www.ampnet.be Uitgever Nederland Virtùmedia, Pepijn Dobbelaer (pdobbelaer@virtumedia.nl) Postbus 595, 3700 AN Zeist Telefoon +31(0)30-6920677 Fax +31(0)30-6913312 Uitgever België Virtùmedia, Pepijn Dobbelaer PO BOX 955, 1934 EMC-Brucargo Abonnementen De prijs voor een abonnement bedraagt € 24,95 per jaar (vier nummers). Abonnementen kunnen bij ieder nummer ingaan en worden elk jaar vernieuwd. Aanmelding kan via onze website of bij Abonnementenland via telefoonnummer +31(0)251-257926 (ook voor vragen over bezorging). Adreswijzigingen dienen schriftelijk te worden doorgegeven met vermelding van de oude en nieuwe adressering en het nieuwe telefoonnummer. Opzeggingen dienen schriftelijk met een termijn van minimaal 1 maand te worden doorgegeven aan: Abonnementenland, t.a.v. Bergen Magazine, Postbus 20, NL-1910 AA Uitgeest. Fax +31(0)251-310405 – www.aboland.nl. © Bergen Magazine. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. ISSN 1873-8966.

WATERBURCHT

oen half mei de Zwitserse extreemsporter Ernst Bromeis na 426 km zijn zere lichaam uit het water van de koude Rijn hees, confronteerde zijn opgave hem met het besef dat sommige sportieve prestaties – in zijn geval in één maand 1232 kilometer de Rijn van bron tot monding afzwemmen – misschien toch het menselijk haalbare te boven gaan. Desalniettemin heeft Bromeis met zijn waanzinnige project de aandacht van de

werp ‘water’ in verschillende reportages van deze Bergen Magazine terug te laten keren. Het Berchtesgadener Land zou nooit zo’n magneet voor romantici geweest zijn zonder zijn Königssee en de watervallen die hem voeden. En wist u dat er in de Alpen plaatsen zijn waar er zo weinig neerslag valt dat de bergboeren destijds complexe irrigatiesystemen moesten bouwen om te overleven? De Suonen in Wallis zijn daar het bekendste voorbeeld van. Maar ook in het Oostenrijkse Kaunertal was in de vorige eeuw de aanleg

“Forests, lakes, and rivers, [...] stupendous glaciers and crystal snowflakes – every form of animate or inanimate existence leaves its impress upon the soul of man.” (Orison Swett Marden) internationale pers weten te vestigen op het belang van de alpiene waterhuishouding voor de rest van Europa, en in dit opzicht is zijn project een succes. In het Duitse taalgebied wordt het begrip Wasserschloss Alpen gebezigd. De Alpen als gigantisch zoetwaterreservoir waarvan het water via Rijn, Rhône, Donau en andere stromen een groot deel van ons continent bevloeit. Maar de alpiene waterhuishouding staat onder druk. Vervuiling bedreigt de waterkwaliteit, met het afsmelten van de gletsjers neemt het risico op verdroging toe (een probleem voor de landbouw) en stuwdammen blijken desastreus te zijn voor het ecologisch evenwicht. Dit soort thema’s waren meermaals in de media te lezen. Ook wij vinden het passend om het onder-

van een kilometers lang bewateringskanaal bittere noodzaak, zoals te lezen valt in onze gezinswandelreportage (water trekt kinderen aan!) op bladzijde 60. Tot slot vroegen we aan onze redacteurs om hun favoriete bergmeer te beschrijven, die relicten uit ijzige tijden die nooit ophouden te fascineren. Zwitserland heeft 2012 uitgeroepen tot zijn ‘Jaar van het water’ en zo bekeken is Bromeis’ Rijnzwemtocht natuurlijk ook een geweldige pr-stunt voor het land. Als u komende zomer met de kinderen weer eens een dammetje bouwt: bedenk dat u op uw eigen, kleine manier, de waterhuishouding van de Alpen beroert... Ik wens u veel leesplezier in dit extra dikke nummer van Bergen Magazine!

jvandevoorde@bergenmagazine.nl

@jvandevo

 De parochiekerk van St. Sebastian in Ramsau bij Berchtesgaden is gesticht in 1512 op de plek van een oude taveerne langs een even oude handelsweg. Het uitzicht op de Reiteralpe is meermalen inspiratie geweest voor romantische schilders. Foto: Berchtesgadener Land Tourismus / Thomas Höller BERGEN magazine

IN DIT NUMMER N A DE EE A EMSG GSS E THHT ÖNI RC E K BE & D

BERCHTESGADEN & DE KÖNIGSSEE Een koninklijke enclave in de Alpen

VERDER 6 Berglicht 8 Actueel 11 Jouw foto – wedstrijdwinnaars 12 Uitgerust

Het Berchtesgadener Land, een Duitse enclave in de Noordelijke Kalkalpen, werd door generaties Beierse vorsten als een romantisch toevluchtsoord beschouwd. En geef ze eens ongelijk – die indrukwekkende rotswanden, die neerkijken op de sappige almen en diepblauwe meren aan hun stenige voeten, maken de streek tot een wandelparadijs.

25 Kehlsteinhaus, ongemakkelijk verleden 26 De mooiste koninklijke tochten (met kaart op p 27) 29 Bergwijzer 4

BERGEN magazine

31 In de wolken – Weisshorn 40 Ontmoeting – Eten uit de natuur 57 Tot op zekere hoogte – Bergstress 80 Boekenberg 82 Echo’s – lezerbrieven 84 Bergrennen – Ultratrail rond de Mont Blanc 87 Bergenwerk – Veilig bergwandelen, deel 2

De ALTA VIA 2 door de DOLOMIETEN Over oude oorlogspaden van la Grande Guerra gidst de Alta Via 2 delle Dolomiti de wandelaar 185 km lang van Brixen naar Feltre in Italië.

De mooiste BERGMEREN Bergmeren oefenen een speciale aantrekkingskracht op wandelaars uit. We vroegen aan onze redacteurs om een top-6 van favoriete bergmeren samen te stellen.

Val MÜSTAIR Val Müstair, in het Zwitserse Graubünden, is wars van massatoerisme. De levensgenieter komt hier voor de prachtige natuur en de heerlijke lokale gerechten.

3 x de BERGEN in MET KINDEREN Wat hebben het Noorse Hemsedal, het Oostenrijkse Kaunertal en de Franse Vanoise met elkaar gemeen? Puur bergvakantieplezier met de kinderen. Drie reportages bewijzen het.

43 32

BERGEN magazine

Berglicht

SmeLtwAter TEKST & FOTO melvin RedekeR Het is eind juni, de weg naar de Colle del Nivolet is nog steeds gestremd. Het Lago Agnel (Piemonte, Italië) is nog bevroren. De blauwe geulen met smelt water onthullen het ontluikende voor jaar. Voorzichtig loop ik over de harde korst van een anderhalve meter dikke laag sneeuw zonder erin weg te zakken. De wind is koud. Als ik uit de wind ga zitten, voelt de zon warm op mijn huid. Diep onder het sneeuwdek hoor ik het smeltwater sijpelen. Druppel voor drup pel, de weg van de minste weerstand volgend. De druppels komen samen tot een klein stroompje. Ze bevloeien lager gelegen weiden die hun sneeuwdek maar onlangs van zich hebben afge schud. Hier bloeien de eerste krokussen tussen het platgedrukte dorre gras. Binnen een paar weken tijd worden deze hellingen weelderig groen. Dan hoor je in de verte het geklingel van koeienbellen, het geblaat van schapen en het gemekker van geiten. Steen bokken klimmen uit hun rotsen om te grazen in het hoge gras waar bijzondere bloemen groeien als orchideeën en gentianen. In de avondschemering zie ik een vos schooieren langs een sneeuwwal. Het is erg koud geworden, het geluid van het sijpelende smeltwater is gestopt. De vos heeft een prachtige wintervacht. Hij moet me gezien hebben, maar hij lijkt zich niets van mijn aanwezigheid aan te trekken. Het is een lange winter geweest. De zomer kan voor hem niet snel genoeg beginnen. n

mredeker@bergenmagazine.nl

 Lago Agnel, Parco Nazionale del Gran Paradiso.

Bergen magazine

ACTUEEL

Hoe hoog is MOUNT EVEREST? Nepal roert zich de laatste maanden weer, omdat niet exact bekend is hoe hoog de Mount Everest is. Algemeen wordt aangenomen dat de berg 8848 meter hoog is. Of toch niet? De vraag hoe verschillende uitkomsten mogelijk zijn, dringt zich op. De hoogte van 8848 meter dateert van 1954, toen een Indisch onderzoek uitwees dat de berg 29.028 voet hoog was. Chinese geografen echter houden het op ‘slechts’ 8844 meter, doordat zij geen rekening houden met de (vermoede) dikte van de sneeuwkap op de top. En volgens de National Geographic Society in de VS is Mount Everest – sinds in 1999 metingen zijn uitgevoerd met gps-technologie – 8850 meter hoog. Nu wil Nepal voorgoed paal en perk stellen aan de onduidelijkheid rond de hoogte van ‘zijn’ meest prestigieuze bron van inkomsten.

V.l.n.r.: Khumbutse (6665 m), Changtse (7583 m), Everest (88?? m) en Nuptse West Peak (7784 m), waarachter de Lhotse (8516 m) net te zien is. Foto: Laszlo Bolgar 

Zeeniveau

Niet statisch

Wordt een drieduizender een vierduizender als je maar vol-

Daarnaast is de Himalaya – zoals andere bergketens – niet

doende stenen naar de top brengt, of het lang genoeg

statisch. Het gebergte schuift langzaam in noordoostelijke

sneeuwt? Of kan het misgaan bij het meten van de hoogte?

richting. Over duizenden jaren gerekend worden de toppen

Om te beginnen is er het zeeniveau. Per definitie is dat nul

alsmaar hoger, maar aardbevingen kunnen de hoogte van de

meter. Maar zo eenduidig is dat niet. Oceanen en zeeën ken-

ene op de andere dag centimeters veranderen.

nen eb en vloed. In dat geval zul je moeten vaststellen bij wel-

Tenslotte is er nog de vraag of je de top met of zonder

ke stand van het water precies nul meter begint. In Nederland

sneeuw meet. Maar hoe bepaal je de dikte van de sneeuw? Bij

is het Normaal Amsterdams Peil (N.A.P.) een denkbeeldig nul-

een hoge bergtop is dat een bijna onmogelijke opgave, zodat

vlak dat overeenkomt met de gemiddelde zomerse hoog-

in principe altijd verschillende uitkomsten mogelijk zijn.

waterstand van het IJ in Amsterdam toen het nog open water

Italiaanse en Deense onderzoekers hebben aan de Nepalese

was. In België is nul meter dan weer het gemiddeld zeeniveau

regering aangeboden om met de modernste methodieken

bij laagwater in Oostende. En heb je geen kustlijn, zoals

een definitieve meting van de hoogte te verrichten. Maar als

Nepal, dan moet je het zeeniveau van elders hanteren. Zo

die nu op bijvoorbeeld 8849,34 meter zou uitkomen, hoe

‘leent’ Nepal zijn zeeniveau van Calcutta (India).

lang zal die hoogte dan stand houden? (Jan van der Straaten)

ANNECY Alpenstad van 2012 De Franse stad Annecy mag zich in 2012

Jaar kracht bij te zetten organiseert

‘Alpenstad van het Jaar’ noemen. Een in-

Annecy in 2012 een reeks activiteiten,

ternationale jury kent de onderscheiding

van concerten en tentoonstellingen tot

sinds 1997 elk jaar toe aan een stad die

conferenties, debatten en geleide

in de geest van de Alpenconventie een

wandelingen. Twee thema’s staan daarbij

bijzondere bijdrage levert aan de duur-

centraal: het klimaat en het water.

zame ontwikkeling van de Alpenregio.

De komende jaren wil Annecy nog een stap verder gaan. Op het programma

Er zijn twee redenen waarom de hoofd-

staan onder andere de bouw van een eco-

stad van de Haute-Savoie de titel ver-

logische wijk en van een biomassacen-

dient, aldus de jury: Annecy beheert en

trale. De stad neemt maatregelen om

ontsluit zijn rijke culturele en historische

overbevissing op het meer tegen te gaan.

patrimonium op een voortreffelijke ma-

En vaartuigen met dieselmotoren worden

nier. En het voert een duurzame water-

geweerd. (Ignace Fermont)

politiek, met onder andere forse investe-

Foto: Ignace Fermont

BERGEN magazine

ringen in waterzuivering. Water is dan ook

 ‘Alpenstad van het Jaar’ is een initiatief

alomtegenwoordig in de stad: Annecy ligt

van de verenigingen Cipra, Pro Vita

aan een meer en kanaaltjes doorkruisen

Alpina en Verein Alpenstadt des Jahres.

de pittoreske binnenstad.

www.villedesalpes.org of

Om haar verkiezing tot Alpenstad van het

www.annecy.fr

Grote SCHOONMAAK Iedereen bewust laten omgaan met de bergen

Envirotrek Series bieden daar een oplossing

is het doel van Respect The Mountains. Dit be-

voor. ’s Ochtends gaan we met een groep aan de

reikt de stichting onder andere door de Enviro-

slag om vuil te ruimen. Als ‘beloning’ mag je na

trek Series. We spraken met de Envirotrek-

een overheerlijke barbecue meedoen aan een

manager Joanne Wissink

buitensportactiviteit die je misschien nog nooit hebt gedaan, zoals raften, mountainbiken, klim-

Waarom zijn de Envirotrek Series zo

men of een kompastocht lopen. Het is gewoon

Deze zomer vinden er weer

belangrijk en waarom moeten we eigenlijk

een ontzettend leuke dag!

ENVIROTREK Clean Up Series plaats in:

allemaal meedoen? Elke zomer, als de sneeuw wegsmelt, blijft er

Wat is het vreemdste dat je ooit bent

veel vuil achter op de berghellingen waar ’s win-

tegengekomen tijdens een Envirotrek?

ters wordt geskied . Ook drukbezochte wandel-

Dat is wellicht een roestige kist uit de Tweede

gebieden hebben last van zwerfafval. Onze

Wereldoorlog en een matras die we ophaalden in de Eifel vorig jaar. Wat ook indruk maakte, was de inhoud van een complete (geplunderde) koelkast die onder een struik was verstopt. Een krat bier, flessen wijn, pakken sap, alles lag daar onder de struiken!

• Schoorl (NL) 24 juni • Einruhr (Eifel, D) 30 juni • Schauinsland (FreiburgSchwarzwald, D) 21 juli

• Mayrhofen (A) 25 juli • Garmisch Partenkirchen (D) 29 juli

• Samoëns (F) 2 augustus • Peak District (GB) 5 augustus.

Sommigen mensen doen enorm veel moeite om afval te verstoppen. Dat kost vaak meer moeite

Informatie Envirotrek Series:

dan het gewoon terug in je rugzak te stoppen

Georganiseerd door Respect the

en mee te nemen.

Mountains en gesponsord door KEEN Footwear. Inschrijven via:

Lees het hele interview met Joanne Wissink

www.keenfootwear.com/envirotrek

op www.bergwijzer.nl.

NIEUW OP Op www.bergwijzer.nl blijf je elke dag op de hoogte van nieuws en evenementen uit de bergen. Daarnaast publiceren we regelmatig nieuwe reportages en tochtbeschrijvingen.

ZOJUIST VERSCHENEN: Interviews: • De eerste bergbeklimming van Melchior Aelmans • De eerste bergbeklimming van Noes Lautier Verhaal achter de foto: • Frank Peters’ Hemelbrand in de Dolomieten • Menno Boermans’ Poeder in Japan • Kamil Tamiola’s Mont Blanc in 1.4 GigaPixel Reisverhaal: • Bergwandelen op de vulkanen van La Palma Favorieten: • De 10 mooiste zonsondergangen • De 9 hoogste zonneterrassen Meer praktische informatie, evenementen en wetenswaardigheden over alle bergstreken in dit nummer vind je op: bergwijzer.nl/ bergenmagazine-2012-2 Volg ons op twitter.com/bergwijzer of meld je aan op facebook.com/ bergenmagazine en kom in contact met andere bergliefhebbers.

KORT Van 9 tot 16 september vindt in het Noord-Italiaanse Valle d’Aosta de derde editie van de ULTRAMARATHON TOR DES GÉANTS plaats. Binnen een tijdslimiet van 150 uur moeten de deelnemers 330 kilometer afleggen, waarbij ze 25 bergpassen boven de 2000 meter oversteken en cumulatief 24.000 hoogtemeter moeten overwinnen. Ultralopers die het evenement hebben overleefd, spreken over de zwaarste maar mooiste trail van hun leven. Het is pas de derde keer dat het evenement plaatsvindt, maar het succes is ongekend. Deze editie was in enkele dagen volgeboekt, net als de bekende Ultra-Trail du Mont Blanc, die op 27 augustus start en ‘slechts’ 167 kilometer lang is (zie onze reportage op blz. 84 in dit nummer). www.tordesgeants.it Hoewel de TGV-VERBINDING LYON-TURIJN er definitief zal komen, houden vooral in Italië de demonstraties tegen het 25 miljard euro kostende project niet op. De No-TAV-beweging (No al treno alta velocità) vindt het project vanuit milieu- en sociaaleconomisch oogpunt onacceptabel. Ze vrezen dat berggebieden die het economisch al moeilijk hebben, zoals het Val di Susa, helemaal zullen doodbloeden als het transitverkeer via het spoor niet meer in de provinciesteden stopt. Bovendien loopt het tunneltracé door een uraniumhoudende aardlaag, wat bij het publiek onrust opwekt (experts benadrukken dat er geen gevaar is voor de volksgezondheid). De werkzaamheden voor de aanleg van de hoge snelheidslijn zijn dit jaar gestart aan de Italiaanse zijde. Vanaf 2023 moet de treinreiziger in twee uur van Lyon naar Turijn kunnen razen, in plaats van de vier uur die nu nodig is.

BERGEN magazine

Wij doen alles voor uw perfecte zomervakantie.

Blausee, Melchsee-Frutt, Regio Luzern en Vierwoudstedenmeer

MySwitzerland.com Zwitserland heeft alles in huis voor een afwisselende zomervakantie. Met 7000 wateren is zelfs een strandvakantie mogelijk. Wat wilt u ontdekken? Bergmeren, watervallen, grote rivieren? Of gaat uw wens uit naar een fijn overâ&#x20AC;&#x2018; nachtingsadres aan het water? Zwitserland biedt datgene wat u zoekt. Heel veel ideeĂŤn voor een vakantie in, op of aan het water vindt u op MySwitzerland.com.

JOUW FOTO

MET HET HELE GEZIN DE BERGEN IN In het vorige nummer van Bergen Magazine vroegen we onze lezers hun mooiste foto’s op te sturen met als thema: Met het hele gezin de bergen in. Opnieuw kregen we vele tientallen reacties binnen. Twee beelden sprongen er uit. De winnaar is Mario van de Luijtgaarden uit Leiden. Hij wint een gezinswandelset van Decathlon bestaande uit een volwassenen kinderrugzak en twee paar wandelstokken – voor kinderen, een voor volwassenen. De tweede prijs gaat naar Petra Wicherink eveneens uit Leiden. Zij wint een exemplaar van de wandelgids Wandelen in de Oostenrijkse Alpen, geschreven onder redactie van hoofdredacteur Jonathan Vandevoorde.

OVER DE FOTO VAN MARIO VAN DE LUIJTGAARDEN: De lichtinval en de compositie laten de woestheid van de natuur uitstekend tot haar recht komt. Een paar seconden eerder toeslaan en het gezinnetje had ter hoogte van de waterval gelopen, wat een nóg betere compositie had opgeleverd. Desondanks een verdiende winnaar. Foto: Briksdalsbreen (N).

OVER DE FOTO VAN PETRA WICHERINK: De eenvoud van het tafereel charmeert. Compositie en scherptediepte zijn erg geslaagd. Het gezinnetje straalt pure levensvreugde uit. Die blik van de moeder is onbetaalbaar, een en al tederheid en trots. Foto: Dolomieten (I).

NIEUWE WEDSTRIJD De trein gaat waar de auto niet komen kan. Je hoeft niet op de kaart te kijken waar je heen moet. Als je met de trein naar je bestemming reist, kun je ontspannen naar buiten kijken en gewoon genieten van de voorbijglijdende berglandschappen en mooie foto’s maken. En naar die foto’s zijn wij op zoek!

Eerste prijs: Samen met de Treinreiswinkel geven we een Swiss Flexi Pass weg. Hiermee kunnen twee volwassenen binnen één maand op vier dagen onbeperkt gebruik maken van het Swiss Travel System in heel Zwitserland (op de andere dagen en op sommige bergbanen 50% korting).

Tweede prijs: Een exemplaar van Kunstwerk Alpen t.w.v. € 49,90. Een schitterend fotoboek met adembenemende luchtfoto’s van bergformaties als geologische wonderen.

Stuur jouw mooiste foto in van een treinreis in de bergen! De foto kan van of vanuit een trein genomen zijn. Stuur ons je foto vóór 23 juli. De winnende foto's worden in het septembernummer gepubliceerd. Meer informatie vind je op www.bergwijzer.nl/winnen of via de qr-code op blz. 9.

BERGEN magazine

UITGERUST REDACTIE PETER STROOKMAN

Luxemaal De Meal Set van Primus is een product waar niet elke buitensporter zich mee zal verwennen. De set bestaat uit acht onderdelen met maar liefst vijftien functies, die allemaal op elkaar zijn afgestemd. Dat betekent geen los bestek en borden in je rugzak, maar alles bij elkaar in een bakje. Een greep uit de componenten: twee diepe borden, bestek, mok, vloeistofflesje voor olijfolie, vergiet en rasp. De set is gemaakt van polypropeen en is daardoor goed afwasbaar en hygiënisch. De Meal Set neemt bovendien weinig ruimte in beslag en weegt slechts 360 gram. Leverbaar in rood, zwart en groen. Je keukenskills hoef je dus niet thuis te laten.

 Adviesprijs: € 20,95. www.robijns.nl

VERNUFTIG BLIK

SUUNTO AMBIT

Een blikje openen? Als je in afgelegen

Eerder schreven we over de Suunto Core,

oorden in nood bent, dan doe je dat met

een horloge/hoogtemeter. Ondertussen is

de Coghlan’s Survival Kit-in-A-Can. In

aan de Suunto-familie weer een nieuwe

het aluminium blik zit alles om vooruit

generatie toegevoegd: de Ambit. In dit

te kunnen in penibele situaties. Het

model zit behalve een hoogte- en een hart-

bevat onder andere een kompas, een

slagmeter, een gps die sneller en nauw-

vislijn, ductape, een signaalspiegeltje,

keuriger is dan ooit. Dat betekent dat way-

lucifers, een energy reep, pakje soep,

points nog makkelijker te registreren zijn.

fluitje, kauwgum. En niet te vergeten:

Zelfs wanneer er even geen gps-ontvangst

verband voor noodzakelijke verpleging.

mogelijk is, meet hij de afstand. Een andere

Let op: hij is er alleen voor de echte

functie is de recovery time, die laat zien

nood. Dus maak hem niet open, als je

hoeveel rust je moet nemen voordat je aan

alleen een pen (zit er ook in) vergeten

nieuwe sportieve inspanning kunt begin-

bent.

nen. De batterij gaat tot 30 dagen mee. Hij is leverbaar in zwart en zilverkleur.

 Adviesprijs € 21,95. www.coghlans.com

 Adviesprijs € 479,00 (inclusief hartslagband). www.robijns.nl

BERGEN magazine

Rood, blauw en wit licht Coleman komt dit jaar met Headlamp Multicolor High Power LED. Het is een rechttoe rechtaan hoofdlamp met toch veel functies voor in de bergen. De lamp beschikt over vijf verschillende lichteffecten. Het aardige van deze lamp is het rode en het blauwe licht. Rood is beter voor het oriëntatie tijdens nachtelijke wandelingen. Wil je kaartlezen? Kies dan voor het blauwe licht. Het licht heeft bovendien een maximaal bereik van 75 meter. De Multicolor werkt op drie AAA batterijen (zijn inbegrepen).

 Adviesprijs: € 19,99. www.coleman.com

Alpien Project Een typisch windjack voor in de bergen. Dat is – what’s in a name – de Alpine Project Wind Jacket. Deze anorak van The North Face is gemaakt van fijngeweven ripstop en daardoor lekker licht. De stof is behandeld met een speciale coating als bescherming tegen regen en harde wind. Dat maakt hem geschikt voor zomerse tochten waar je plots door een bui verrast wordt. Heb je hem niet nodig? Dan vouw je hem heel compact op, makkelijk voor in de rugzak. Verkrijgbaar in maten S tot XL.

 Adviesprijs € 150,00. www.thenorthface.com

Niet puffend de berg op Op zoek naar een nieuwe kijker voor in de bergen? De compacte Puffin van Bynolyt spreekt de grammenjager die ook kwaliteit zoekt, vast aan. De groen uitgedoste verrekijker weegt slechts 368 gram, zonder veel in te boeten qua scherpte. De Puffin vergroot acht keer en heeft een lensdiameter van 25 mm. De lichtopbrengst is bovendien sterk verbeterd door corrigerende coatings. Ook is de kijker voorzien van stikstofgas om inwendig beslaan te verkomen. Regen, storm of een onverwachte val in een beek? Het deert hem niet. Wordt geleverd met tas, riem en doppen.

 Adviesprijs € 179,00. www.technolyt.nl

BERGEN magazine

DAMIANO LEVATI PHOTOGRAPHS HERVÉ BARMASSE ON THE NEW ROUTE ‘LA CLASSICA MODERNA’ ON SOUTH FACE OF MONT BLANC, VALLE D’AOSTA, ITALY.

B Y H E RV È B A R M A S S E , A L P I N E C L I M B E R , AS PART OF HIS TRILOGY EXPLORING THE ALPS Ultralight Summit Series™ jacket for fast alpine ascents where weight is critical. The new Gore-Tex® Active Shell is ideal for athletes seeking waterproof breathable protection and comfort in all weather conditions. Learn more about the project and the gear that made it possible at thenorthface.com

thema Berchtesgaden

BerCHTeSGADen & KĂ&#x2013;niGSSee

Koninklijke enclave in de Alpen 16

Bergen magazine

Het Berchtesgadener land is altijd een enclave geweest. een besloten paradijsje in zuid-Beieren, met als hart de schilderachtige Königssee. Koningen vol romantisch gevoel voorzagen dit toevluchtsoord van hun bouwsels en hun kunst. Tegenwoordig komen wilde bergnatuur, almcultuur en toerisme hier samen. TEKST & FOTO’S MARK VAN HATTEM

anaf de top van de Jenner, die we gisteren met de kinderen ‘beklommen’, hebben we hem zien liggen, blauw en majestueus en meer dan duizend meter beneden ons: de Königssee. Door de immense rotswanden rondom deed het meer mij denken aan een fjord. Je kunt met een liftje hoog op de Jenner komen en hebt dan een heerlijk wandelgebied tot je beschikking. Met Tom en Max, zes en acht jaar oud, zijn we de berg afgedaald en in een grote boog terug naar de auto gelopen. En al die tijd zien we in gedachten onszelf al varen op dat immense meer. Als we dichter bij het water komen, besef ik dat heel wat mensen op het idee komen een boottocht op het meer te combineren met een wandeling. We dalen af door de straatjes die naar de kade leiden. Ondanks het feit dat het pas de eerste week van mei is, zijn de straatjes en de kades al vol met toeristen.

 De Königssee is koninklijk van zichzelf, zeggen ze in Beieren. Zachtjes vaart de boot op St. Bartholomä aan. Bergen magazine

thema Berchtesgaden

Koninklijke romantiek Wat trekt hen? Het antwoord laat zich raden: geen plek in de Alpen ademt zoveel romantiek uit, zoveel Duits-Oostenrijkse Süssigkeit, geen plek in de Alpen heeft zo’n hoog Sissy-gehalte. De kleine barokke kapelletjes, paviljoentjes en jachthuizen van de abten en de koningen die hier hebben geregeerd, vormen een groot contrast met de duizend meter hoge rotswanden van de Watzmann en zijn omringende bergen. Het effect is pittoresk en imposant tegelijk. De Königssee is koninklijk van zichzelf, zeggen ze in Beieren. Maar hij is van romantiek voorzien door de Beierse vorsten. Een toevluchtsoord is het hier altijd geweest. Het Berchtesgadener Land was een

Bergen magazine

kleine kerkelijke staat. De enige bedreiging werd gevormd door Salzburg, dat zijn kleinere buur wel wilde opslokken maar het niet kon. In de tijd van Napoleon verviel Berchtesgaden aan Beieren, dat in die tijd een min of meer zelfstandig koninkrijk werd. Binnen Beieren nam Berchtesgaden steeds een aparte plaats in en functioneerde als lustoord voor de koningen uit het huis Wittelsbach. Zij waren het die van de barokke en kerkelijke gebouwen zoete bouwsels maakten, in een nostalgische stijl. De Wittelsbachers waren romantici. Koning Ludwig I trad af na een affaire met danseres en courtisane Lola Montez en trok zich terug in Berchtesgaden – waar anders? Zijn zoon Max II bouwde er zijn eigen villa, de Villa Regina, zodat hij niet onder één

dak met hem hoefde te leven. Voor koning Max zat de ware romantiek in de jacht en de wilde natuur. Zoon Ludwig II had een nauwe band met z’n zus Sissi – keizerin van Oostenrijk – en zou de geschiedenis ingaan als de ‘gekke Ludwig’. Ludwig was niet gek, maar wel ongelukkig. In Berchtesgaden, aan de Königssee, kon hij ontsnappen aan de harde werkelijkheid. Vanaf de kade stappen we met de kinderen in de elektrische boten waarmee al sinds het begin van de twintigste eeuw op de Königssee wordt gevaren. De boottocht maakt de hele onderneming natuurlijk extra spannend. Je weet niet wat er om de hoek te zien is, valt van de ene verbazing in de andere en wanneer de boot dan aanlegt

 De Watzmann (2713 m) is dé berg van Berchtesga den. Links de Kleine Watz mann of ‘Watzmannfrau’ (2307), de kleine pieken zijn de Watzmannkinder. Foto: Berchtesgadener Land Tourismus  Over een lengte van meer dan tweehonderd meter heeft het water in het dolomiet de steile Wimbachklamm uitge slepen.

De Königssee: blauw en imposant en meer dan duizend meter lager. Foto: Hartmut Graf



bij St. Bartholomä, ben je al in een andere wereld verzeild geraakt. Een droomwereld, waar de buitenwereld niet meer te zien en te voelen is. De kinderen nemen hun eigen droomwereld mee en als jagers en ridders trekken we verder het bos in. En laten onmiddellijk de toeristenstroom achter ons.

De Königssee ligt blauw en majestueus duizend meter beneden ons Bergen magazine

thema Berchtesgaden

Bergen magazine

Ranger Wolfgang Fegg.

 De Fischunkelalm ligt vredig in het keteldal van de Obersee. Almwirtschaft is een belangrijk cultuur goed in het Berchtesgade ner Land en sinds 1910 hebben de almen er een beschermde status.

Onze wandeling naar de zogenoemde Eiskapelle – een hol van eeuwige sneeuw onder de steile oostwand van de Watzmann – is niet moeilijk en niet lang, maar toch wandelen we in eenzaamheid en ontmoeten pas bij het eindpunt weer mensen. De wandeling heeft alles wat we ons kunnen wensen: beken, bomen, beesten, rotsen, watervalletjes, kapelletjes en goede klauterblokken onderweg. Het is een bijzondere ontdekkingstocht, want werkelijk elke bocht biedt een ander, onvermoed uitzicht. Uiteindelijk staan we onderaan de Watzmann-Ostwand, met zo’n achttienhonderd meter de hoogste rotswand van de Oostalpen – een serieuze uitdaging voor de beste klimmers. Pas in 1881 werd hij voor het eerst beklommen.

zand in het Wimbachtal Een bijzondere tocht door het hart van het Nationalpark Berchtesgaden voert door het Wimbachtal. Wij zijn zo gelukkig dat we voor deze wandeling met een ranger op stap mogen, Wolfgang Fegg, die ons wegwijs maakt in dit zand- en gruislandschap. Tijdens onze tocht slapen we een nacht in de Wimbachgrieshütte om de volgende dag de oversteek over de Trischübel naar de Königssee te maken. De imposante Wimbachklamm geeft toegang tot het dal. Hier stroomt niet één grote waterval door de kloof, zoals op vele andere plekken in de Alpen, maar van alle kanten komen kleine ondergrondse beken en watervalletjes te voorschijn, die samen onder in de kloof uitkomen en hier één grote kolkende massa vormen. “Dat komt door de poreuze bodem”, zegt Wolfgang, wijzend naar het water dat uit de rots lijkt te stromen. “De combinatie van dolomiet met kalk geeft het water de gelegenheid om in de grond te dringen en daar verder te stromen”. Wolfgang is dol op deze plek. “Ik kom hier als ik behoefte heb aan rust en Bergen magazine

thema Berchtesgaden

Bergen magazine

nieuwe kracht en vind die altijd. Je ziet de prachtige kloof pas op het allerlaatst, en als je er eenmaal in bent, zie je niets anders meer.” Dit land is vol van plekken waar mensen hun rust zoeken en vinden, besloten plaatsen die je alleen kunt bereiken als je er de nodige moeite voor doet. Tijdens onze wandeling omhoog door het bos lopen we in de regen en de mist. Wat mij opvalt is dat het vee, ondanks dat het mei is en de winter mild is geëindigd, nog laag in de wei staat. Wolfgang wijst in de stromende regen met zijn paraplu naar een hoger gelegen alm en neemt de tijd om het uit te leggen. Nat worden we toch. “Het natuurpark is ontstaan in een tijd dat men in Europa onder de indruk was van de nationale parken in de Verenigde Staten, vooral van Yellowstone. Het idee dat je de natuur volledig op zijn beloop laat. Alleen, in Amerika woonden in die gebieden nog geen mensen. Hier in Berchtesgaden wonen op het grondgebied van het nationale park veel boeren die almrechten hebben. We respecteren die rechten, maar proberen weiden met de boeren te ruilen, zodat zij lager gelegen almen kunnen benutten voor hun vee. We willen natuur en boerenbedrijf binnen het park zoveel mogelijk scheiden.”

Hoger in het dal geen vee of boerenbedrijf meer: hier begint het Wimbachgries. Letterlijk betekent Gries zand, en inderdaad, het hele dal is gevuld met zand en gruis. Het schijnt dat hier in vroegere perioden een meer als de Königssee heeft gelegen, dat echter door de erosie van de omringende bergwanden op den duur is gevuld met gruis. Als we de volgende dag vanaf de hut de overgang maken naar St. Bartholomä, zien we hoe abrupt de gruiswoestijn ophoudt en het groen weer begint. Met hoogte heeft het niets te maken, want juist hoger, boven op de pas, begint de begroeiing weer. De hellingen aan de kant van de Königssee zijn dicht begroeid met gras, struiken en bomen, en doorsneden met de ene waterval na de andere. De afdaling mag er zijn. Vanaf de pas tot aan de oevers van de Königssee moeten we meer dan dertienhonderd meter afdalen langs steile hellingen. We komen niemand tegen, alleen een klein groepje gemzen dat aan het spelen is in het open veld. Wolfgang vertelt vol afgrijzen over de plannen in de jaren vijftig om een kabelbaan naar de top van de Watzmann aan te leggen: daar zijn we toch mooi aan ontkomen. In een reactie op die plannen werden de regels in het park aangescherpt; in 1978

werd het door de UNESCO als nationaal park erkend. Sindsdien wordt in samenspraak met de boeren een goede combinatie van natuurbescherming, Almwirtschaft en toerisme nagestreefd. Die toeristen zijn belangrijk: zonder hen geen toekomst. Niet alleen vanwege het geld dat ze meebrengen, maar evenzeer om het draagvlak te stimuleren. “Toeristen”, verklaart Wolfgang plechtig, “vinden namelijk zowel het natuur- als het almlandschap heel mooi.”

 Wolken omringen de toppen van het Hagengebirge boven de Obersee.

Zestiendeeeuwse muurschildering in Berchtesgaden. De apen symboliseren de menselijke zotheid.



 In de ‘Ramsauer Dolomieten’. Wande laars genieten van de voorjaarszonnetje bij de Halsalm in het Klaus bachtal. De spitse top pen boven het daleinde bestaan uit dolomiet. Bergen magazine

thema Berchtesgaden

AlmKruizen Overal op de hoge weiden, ook op de Halsalm, vind je alm kruizen. Almkruizen hadden tot doel om de mensen die op de alm werkten eraan te herinne ren zich godvruchtig te gedra gen. De jonge boerenmeiskes kwamen vroeger de hele zomer niet in het dal en gingen nau welijks ter kerke, daar konden ongelukken van komen. Vol gens de overlevering is het Steinernes Meer, een uitge strekt karstplateau in het zui den van het Berchtesgadener Land, ontstaan toen God de overmoedige en bandeloze boerenmeisjes en jongens die daar werkten wilde straffen. Zijn toorn maakte deze hoog vlakte onbewoonbaar en on vruchtbaar – een deel heet nog steeds de Übergossene Alm: de alm die werd overgoten met gesteente.

Schaberbandl bij de Halsalm. De bloemen worden van houtkrullen gemaakt en gebruikt om de koeien mee te versieren ter gelegenheid van de Almabtrieb, in het najaar.



Klausbachtal In het Berchtesgadener Land bestaat een relatief groot deel van de almen – ongeveer éénzesde – uit zogenaamde Wald weiden. Daar grenst de wei aan het bos en worden de beesten geacht ook te grazen in de zomen van het woud. Wij gaan omhoog vlak bij een van de vele informatiecentra van het nationale park. Daar leren we dat er in het gebied vijf paren steenarenden leven. Door een betere bescherming is hun aantal in de laatste jaren langzaam toegenomen. Een goede wandeling met kinderen is die naar de Halsalm, een typische Waldweide in het Klausbachtal, achter Ramsau. De wandeling begint bij de Hintersee. Hiervoor nemen we de route 472 omhoog door het bos. Wie wat stoerders wil, kan het pad voor geoefende wandelaars naar de Reiteralm nemen; wij kiezen voor de eenvoudiger variant naar de Halsalm. Deze alm is prachtig gelegen: een uitzicht helemaal tot aan de Beierse heuvels en de indrukwekkende Hoher Göll. Achter de alm wordt het decor gevormd door spitse toppen van dolomiet, soms met religieuze namen, zoals Predig-

Bergen magazine

stuhl. Zodra wij uit het bos komen, speuren we tevergeefs naar arenden. We zien ze niet, en zoals dat gaat wanneer je in de lucht kijkt, trapt de jongste bijna op een... slang! Bijna, want de slang is gelukkig oplettender dan wij en terwijl wij verstijfd van schrik stilstaan, verdwijnt hij in het struikgewas. De Halsalm wordt tegenwoordig de hele zomer gebruikt. Voorheen had men hier in de streek drie niveaus waarop het vee van voorjaar tot en met najaar werd uitgezet, tegenwoordig nog maar twee. Een Nieder leger, zoals de Halsalm, wordt gebruikt tijdens het voor- en najaar en een Hochleger, uitsluitend tijdens de hoogzomer. De winter heeft de Halsalm nog maar net verlaten. De mooie afdaling, aan de andere kant van de berghelling, brengt ons terug bij de Hintersee. Daar lopen we nog een stukje van de ‘schildersroute’. Rond de Hintersee waren tussen 1840 en 1920 veel landschapsschilders actief. Zij verkochten aanvankelijk aan de Beierse koningen, maar later werd hun werk ook geliefd bij een groter publiek. Veel van hun schilderijen zijn in de kunst-

collectie in het Schloss Berchtesgaden te bewonderen. Langs de Hintersee zijn informatieborden neergezet, zodat je precies kunt zien wie welk schilderij op welke plek heeft gemaakt. Zo zijn natuur en cultuur in dit land voortdurend met elkaar verbonden. Terug bij de parkeerplaats bekijken we al weer de mogelijkheden voor een volgende wandeling. Dat zijn er vele. Doordat de dalen heel laag liggen – de Hintersee ligt op ongeveer 800 meter – en de hoogste bergen tot bijna drieduizend meter rijken, kun je hier het hele jaar doorwandelen. Zoals de inwoners het zelf met terechte trots zeggen: het Berchtesgadener Land heeft 365 wandeldagen per jaar. n

mvhattem@bergenmagazine.nl

kehlsteinhaus

Ongemakkelijk

verleden

het kehlsteinhaus (1834 m) is een van de bekendste attracties in het Berchtes gadener land, maar dan wel een met een ongemakkelijk verleden. TeksT Mark van HatteM

Het Kehlsteinhaus. Foto: Berchtesgadener Land Tourismus 

anaf het Kehlsteinhaus heeft men een prachtig uitzicht over het Beierse landschap. Het huis ligt op een graat van de Hoher Göll, boven enkele steile rotswanden, en heeft daar de bijnaam ‘adelaarsnest’ aan te danken. Maar die naam verwijst ook naar zijn verleden als zomer- en diplomatenverblijf van Hitler. Het Kehlsteinhaus is gebouwd in 1939 onder leiding van Martin Bormann als geschenk van de Beierse NSDAP aan Hitler. De locatie is feitelijk ongeschikt voor een huis, maar het ging er de nazi’s juist om aan te tonen dat voor hen het woord ‘onmogelijk’ niet bestond. De autoweg die aangelegd moest worden, behoort tot de steilste van zijn tijd – er is nauwelijks ruimte voor de gebruikelijke zigzagbochten. Het huis kon alleen bereikt worden via een speciaal gegraven verticale lifttunnel van 124 meter hoogte. Hitler zelf is maar weinig in het Kehlsteinhaus geweest; hij gaf de voorkeur aan zijn Berghof op de nabij gelegen Obersalzberg. Andere prominente leden van de NSDAP,

zoals zijn minnares Eva Braun, Albert Speer en Herman Göring, waren er vaker te vinden. Bij de geallieerde bombardementen van het nazihoofdkwartier op de Obersalzberg en zijn omgeving, eind Tweede Wereldoorlog, bleef het Kehlsteinhaus min of meer gespaard. Na de oorlog kwam het toe aan de Amerikanen. Pas in 1997 werd het overgedragen aan de Beierse staat. Daarbij gold de expliciete afspraak, dat alles wat herinnerde aan het naziverleden werd uitgewist. De Amerikanen – en met hen vele Duitse politici – waren bang dat het Kehlsteinhaus een bedevaartsoord voor neonazi’s zou worden. Hierdoor is de wat vreemde situatie ontstaan, dat de meeste mensen uit nieuwsgierigheid naar het naziverleden naar het Kehlsteinhaus komen, terwijl de Beierse regering uit volle macht volhoudt (en moet volhouden) dat het Kehlsteinhaus gewoon een mooigelegen toeristische attractie is. Wel heeft Beieren op de Obersalzberg een documentatiecentrum en een tentoonstelling over het naziverleden ingericht. In dit bezoekerscentrum worden de verschrikkin-

gen ten tijde van het nazibewind getoond, maar wordt ook ingegaan op de vraag hoe het in Duitsland zo ver heeft kunnen komen. Wie de begraafplaats in Berchtesgaden bezoekt, zal zien dat de geschiedenis ook voor de lokale bevolking twee kanten heeft. Het aantal graven van jonge mannen die in de Tweede Wereldoorlog zijn gestorven, is immens. Sowieso zijn er meer sterfdata tussen 1940 en 1945 – ook van burgers – dan daarvoor of daarna. Toen ik over de begraafplaats liep, kon ik het niet nalaten te denken aan mijn grootmoeder van vaders kant. Zij was Duitse, tijdens de economische crisis in de jaren dertig naar Nederland geëmigreerd en tijdens de oorlog natuurlijk anti-Duitser dan menig Nederlanders. Want ja, ze moest wel in het nieuwe vaderland tonen dat ze met haar voormalige landgenoten niets meer te maken had! Ondertussen sneuvelden echter al haar mannelijke familieleden in Duitsland en erom treuren in het openbaar mocht eigenlijk niet. Het blijft dubbel. n Bergen magazine

thema BERCHTESGADEN

DE MOOISTE KONINKLIJKE TOCHTEN

OP WEG

in het Berchtesgadener Land

Alhoewel het Berchtesgadener Land voor elk

see zijn majestueus en kleinere meren als de

Hintere Kragenkopf (2142 m) en de Teufelshorn

wat wils biedt, is het ideaal voor dagtochten en

Obersee en Hintersee bieden een pittoreske

(2361 m). Einddoel van de wandeling is de water-

korte huttentochten, voor groot en voor klein.

aanblik. Wie liever klautert in het hooggeberg-

val die van deze hellingen omlaag stort, de

De lage, diep ingesneden dalen maken het mo-

te, kan zich het beste richten op de Watzmann.

Röthbachwaterval. Via dezelfde weg terug. Het

gelijk ook in het voor- en najaar nog geschikte

steile pad omhoog van de Röthsteig is met kleine

tochten te vinden. De uitzichten op de Königs-

TEKST MARK VAN HATTEM

kinderen af te raden.

A Van Königssee naar Fischunkelalm en

kinderen. De Fischunkelalm is een heerlijke ouder-

Vertrek- en eindpunt: parkeerplaats Hinterbrand

B Jenner (1874 m) Röthbachwaterval

wetse alm! Geopend half mei t/m half oktober.

of Mittelstation Jennerbahn (1206 m).

Vertrek- en eindpunt: aanlegsteiger bij de Salet-

Tocht: de boottocht van Schönau naar de Salet-

Duur en hoogteverschil: 4 uur, 600 m stijgen en

alm (620 m). Te bereiken per boot vanaf Schönau

alm behoort tot de dingen die je ervaren moét

dalen.

am Königssee (ca. ½ uur). Let op de tijd van de

hebben. De Saletalm is een prachtige plek aan de

Karakter: familiewandeling; afhankelijk van de

laatste afvaart!

oevers van het meer, daar waar het dal een knik

kinderen kan de wandeling worden bekort door

Duur en hoogteverschil: 2½ uur, 100 m stijgen en

maakt. Het gebied achter de alm biedt toegang

de Jennerbahn te nemen tot het bergstation.

dalen.

tot de Obersee. De Obersee ligt in een keteldal,

Goede wandelpaden, duidelijk gemarkeerd.

Karakter: gezinswandeling, ook geschikt voor jonge

dat eindigt in de imposante wanden van de

Tocht: de parkeerplaats Hinterbrand ligt een

BERGEN magazine

 Met een stevige dagtour loop je om de Jenner heen via de Schneibstein en de Seeleinsee (alternatief van route E). Foto: Berchtesgadener Land Tourismus / Thomas Kujat

C Trischübel (2000 m)

D Halsalm (1260 m)

Vertrekpunt: Wimbachgrieshütte (1326 m).

Vertrek- en eindpunt: Hintersee, Nationalpark-

Parkeren in Rehwinkel, parkeerplaats Wimbach-

Infostelle en parkeerplaats (800 m).

klamm.

Duur en hoogteverschil: 3 uur, 450 m stijgen en

Eindpunt: Schönau am Königssee (620 m).

dalen.

Duur en hoogteverschil: 5 uur, 700 m stijgen en

Karakter: familiewandeling, ook met kleine kinde-

1400 m dalen.

ren prima te doen.

Karakter: alpine wandeling door afwisselend

Tocht: loop een stukje langs de weg met enkele

landschap, enige tredzekerheid strekt tot aan-

authentieke boerderijen. Neem het pad omhoog,

beveling. Overnachting in de hut en tot slot een

richting Reiteralm. Het pad loopt in lange slingers

boottocht over de Königssee.

omhoog. Bij een brede kruising in het bos splitst

Tocht: Wimbachdal uitlopen (3 uur, 700 m stijgen)

het pad zich: links naar de Reiteralm, rechts naar

naar de Wimbachgrieshütte en daar overnachten.

de Halsalm. De Halsalm ligt in een afwisselend

De volgende ochtend langzaam stijgend het goed

open en bebost landschap. De rotstoppen van de

aangegeven pad naar Trischübel volgen. Achter je

Mühlsturzhorn en Predigtstuhl vormen de impo-

opent zich een mooi uitzicht over de zand- en

sante coulissen van dolomiet. Uitzicht over de

gruisvlakte van Auf dem Gries. Bergen als de

Hintersee tot aan de Hoher Göll en de Beierse

Grosse Hundstod (2593 m) domineren met hun

heuvels in de verte. Voor de afdaling gewoon het

kale hellingen het ruige landschap. Het pad wordt

pad volgen en bij de eerste bewegwijzering

af en toe wat smal en loopt steil langs de wand.

rechtsaf in het bos, naar beneden. Je komt uit bij

Eenmaal bijna boven op de pas kom je op de

de Hintersee en de zogenoemde ‘schildersroute’.

eigenlijke Trischübel. Lagerop wordt het bij nat

Tip: het informatiecentrum van het park is welis-

weer oppassen geblazen. De Sigeretplatte is

waar klein, maar zeker een bezoekje waard. En niet

voorzien van een goed aangelegd en gezekerd

onbelangrijk: de heerlijke ijsjes van Café Gefahrt!

pad met enkele kleine passages met haken. Vanaf het moment dat de Königssee in beeld komt, is

E Schneibstein (2276 m)

het nog even doorpakken naar St. Bartholomä,

Vertrek- en eindpunt: Bergstation Jenner (1800 m).

waar een leuke bootreis wacht.

Duur en hoogteverschil: 4 uur, 500 m stijgen en

Let op: de laatste boten vertrekken rond 17-18

dalen.

uur en in St. Bartholomä is geen overnachting

Karakter: gemarkeerde paden, op de Schneib-

mogelijk!

stein rotsachtig. De Schneibstein vangt veel wind

Alternatief: beginnen in Schönau am Königssee,

en is onbeschut, maar biedt ook de mooiste ver-

de boot naar St. Bartholomä nemen en vandaar

gezichten van de Beierse Alpen!

omhoog. Is zeer inspannend, maar heeft als voor-

Tocht: volg vanaf het bergstation het pad over de

deel dat na de overnachting in de Wimbachgries-

kam (niet te missen) richting het Carl-von-Stahl-

hütte zonder tijdsdruk kan worden afgedaald.

Haus zonder onnodig hoogte te verliezen.

kwartier lopen van het Mittelstation. Neem niet het pad naar het Jennerhaus, maar dat richting Krautkaseralm en Vogelstein. Vandaar langs de Mitterkaseralm (wandelroute 498). Langs de noordelijke flank van de Jenner zonder problemen omhoog. Bij de Mitterkaseralm onder de kabelbaan door. Je kunt hier met jongere kinderen de kabelbaan naar het bergstation nemen. Vanaf de top van de Jenner heb je een geweldig uitzicht over de Königssee en op de omliggende bergreuzen, zoals de Watzmann en de Hoher Göll. Een slingerpaadje – net leuk voor de kinderen – brengt je snel omlaag. Het brede pad naar het dal volgen tot onderaan de berg. Een mooie wandeling op hoogte langs de 497 (duidelijk aangegeven) biedt tot het Mittelstation een prachtig panorama op de Königssee. BERGEN magazine

thema BERCHTESGADEN

Vanaf het Carl-von-Stahl-Haus is het pad bijna tot bovenaan met het blote oog te volgen. De route volgt de kam, rechts ligt de Teufelsgemäuer, een steile graat. Prachtig uitzicht op Watzmann, Hohes Brett, Hoher Göll en Hagengebergte in Oostenrijk.

 Even bijtanken bij de Fischunkelalm.

Het bergstation van de Jennerbahn is het beginpunt van menig mooie tocht. Op de achtergrond rijst de Hohes Brett op.



Alternatief: verlengen met een overschrijding van de Schneibstein en afdalen naar de Seeleinsee (bij de Windscharte wel even het verloop van de 416 in de gaten houden). Vandaar via de 497 en de Königsbachalm terug naar het Mittelstation van de Jennerbahn. Totaal: 6-7 uur en 1100 m afdalen. Tip: vanaf de Jennerbahn eerst even de moeite nemen in tien minuten naar de top van de Jenner te lopen en daar te genieten van het uitzicht op

voor minder geoefenden aan te raden. Onder

top van de Archenköpfe (2391 m). Hier wordt het

de Königssee.

omstandigheden met sneeuw en ijs af te raden.

lastiger de graat te volgen; staalkabels en ijzeren

Tocht: vanaf het Jennerbahnstation eerst richting

beugels helpen. Bij verijzing of sneeuw gevaarlijk!

Carl-von-Stahl-Haus, maar al snel naar links, rich-

De prachtige graat leidt naar de Göllscharte. Hier

Vertrek- en eindpunt: Bergstation Jenner (1800 m).

ting Pfaffenkegeln (de 452). Pad gaat zeer steil

ligt vrijwel het hele jaar oude, harde sneeuw, die

Duur en hoogteverschil: 6 uur, 700 m stijgen en

omhoog, maar is nog goed te belopen. Vanaf de

echter doorgaans geen problemen oplevert. Nu

dalen.

Pfaffenkegeln gaat een graat richting de top van

omhoog naar de top van de Hoher Göll, de graat

Karakter: hoogalpine klautertocht, niet te moei-

de Hohes Brett (2340 m) (kort onder de top een

noordwaarts volgend. Zelfde route terug.

lijke klettersteig, echter klettersteiguitrusting

oud jagerskruis). De mooie graat volgen naar de

F Hoher Göll (2522 m)

G Watzmann-Hocheck (2651 m) Vertrek- en eindpunt: Watzmannhaus (1928 m), 3 à 4 uur lopen vanaf de Wimbachbrücke-parkeerplaats. Duur en hoogteverschil: 5 uur, 800 m stijgen en dalen. Karakter: hoogalpine tocht, bergwandelervaring en tredzekerheid nodig. De Watzmann is dé berg van het Berchtesgadener Land. De Hocheck is eigenlijk een voortop, slechts vijftig meter lager dan de Mittelspitze (2713 m) en de Südspitze (2712 m). Tocht: vanaf de hut slingert het gemarkeerde pad omhoog tot de graat (ca. 2250 m) wordt bereikt. Het pad wordt allengs smaller en af en toe is wat eenvoudige klauterij nodig, hier en daar gezekerd (voor een tredzekere, ervaren bergwandelaar geen probleem). Aan weerszijden van de graat zijn prachtige vergezichten. Aan de overzijde richting oosten is de Kleine Watzmann (2306 m) te zien. Deze wordt ook wel aangeduid als de ‘vrouw van de Watzmann’; de tussenliggende topjes boven het oude sneeuw- en ijsveld zijn de ‘kinderen’. Langs dezelfde route terug naar de hut. Alternatief: voor de overschrijding van de Watzmann na de Hocheck verder over de graat via een lange, luchtige klettersteig tot de Mittel- en de Südspitze. Daarna wordt zeer steil afgedaald langs de Schönfeldschneid richting het Wimbachgries. Van Hocheck tot aan Südspitze 2½ uur, dan nog zeker 3½ uur tot de Wimbachgrieshütte afdalen (2 uur tot de parkeerplaats bij de Wimbachbrücke). Alleen voor zeer ervaren bergwandelaars met een puike conditie! ■

BERGEN magazine

Bergwijzer Het Berchtesgadener Land ligt in het zuidoosten van Beieren, omsloten door Oostenrijk. Berchtes gaden zelf is een mooie, kleine stad met een rijke geschiedenis. De Königssee heeft door zijn steile wanden wel iets weg van een fjord; het hoogte verschil met de aan het meer gelegen Watzmann bedraagt bijna 2100 meter! Een groot deel van het Berchtesgadener Land bestaat uit het Nationalpark Berchtesgaden.

Voordeelpas

Bij overnachting in het dal krijg je een Gästekarte voor de regio Berchtesgaden–Königssee–Ramsau. Biedt korting op parkeerplaats, zwembaden, musea en meeste liften en maakt bijna alle lokale bussen gratis. Alleen geldig op de dagen direct volgend op de overnachting in het dal. Dus niet de auto achterlaten op de parkeerplaats met de kortingskaart en dan in de hut overnachten… Eenmaal terug vind je een bon op de ruit. Functioneert wel prima als je dagtochten maakt.

Beste periode

Eind april–midden oktober. Tip: Ga in het voor- en najaar. Dan is het rustig, het landschap krijgt zijn seizoenskleuren en de toppen raken besneeuwd.

Berggidsen

Op www.berchtesgadener-bergfuehrer.de vind je 27 berggidsen met hun programma en contactinformatie. Bergredding

VerVoer

Trein: tussen Bad Reichenhall en Berchtesgaden, beide goede uitgangspunten voor wandelingen. Bootverbinding Königssee: van Schönau am Königssee varen eind april–midden oktober boten naar St. Bartholomä en de Saletalm aan de Obersee. Dit zijn uitstekende startpunten voor wandelingen. Bussen: regelmatige verbinding tussen Ramsau, de Wimbachbrücke en Berchtesgaden. Er zijn ook pendelbussen in het Klausbachtal, die de hele dag tussen het begin- en het eindpunt van het dal rijden (juli– oktober). omhoog

Rondom Berchtesgaden zijn er veel liften. De Jennerbahn is de belangrijkste. Heeft een station in Berchtesgaden en een bij Hinterbrand (Mittelstation). Daar is ook een parkeerplaats en een bushalte. Het bergstation, net onder de top van de Jenner, is een geliefd uitgangspunt voor diverse tochten.

Duitsland: tel. +41(0)86119222 Oostenrijk: tel. 140 en 112 oVerige actiViteiten en Bezienswaardigheden

Watzmann Therme – zwembad en welness, voor groot en klein. Salzbergwerk Berchtesgaden – tijdreis door oude zoutmijnen met treintje. Königliches Schloss Berchtesgaden – voormalig klooster, later slot Beierse koningen. Absolute aanrader. Dokumentation Obersalzberg – oude hoofdkwartier van Hitler, tegenwoordig documentatiecentrum met grote tentoonstelling over Hitler, de Obersalzberg en het nationaalsocialisme in Duitsland. Ook film- en geluidsopnamen. Kehlsteinhaus (1834m) – voormalig ‘adelaarsnest’ van Adolf Hitler. Wijds uitzicht. Eerst met de bus, dan door een tunnel en met de lift 124 meter omhoog. Reserveren: tel. +49(0)86522029 (bus) en tel. +49(0)86522969 (restaurant).

slapen

Er zijn vele overnachtingsmogelijkheden in of nabij Berchtesgaden. Vijf campings bieden de kampeerder de nodige keuze. Het gebied tussen Bad Reichenhall, Berchtesgaden en Ramsau kent 89 hotels, van eenvoudig tot luxe. Een aanrader in Berchtesgaden is het nieuwe Hotel Edelweiss. Alle luxe en service aanwezig voor een schappelijke prijs. En er zijn natuurlijk talloze pensions. Je kunt ook uitwijken naar de vele almen en berghutten. De belangrijkste hutten voor wandelaars zijn: • Kührointhütte (1420 m) – ouderwets gezellige almhuttel, tel. +49(0)1713533369 • Wimbachgrieshütte (1327 m) – kan heel druk zijn, tel. +49(0)8657344 • Watzmannhaus (1930 m) – grote hut, tel. +49(0)8652964222 • Carl-von-Stahl-Haus (1736 m) – grote hut, hele jaar open, tel. +49(0)86522752

Kaarten

Landesamt für Vermessung und Geoinformation Bayern UK 25-1 Nationalpark Berchtesgaden, 1:25.000. Gedetailleerde, mooie kaart, met gps-grid. Veel extra informatie! OeAV Alpenvereinskarte BY22 Berchtesgaden & Untersberg, 1:25.000. Gedetailleerde, mooie kaart. Nadeel: gaat tot halverwege de Königssee. Freytag & Berndt WK D5 Berchtesgaden Bad Reichenhall Königssee, 1:25.000. Overzichtelijke, maar grovere kaart; gps-grid alleen aan de buitenrand. leestips

Berchtesgadener Land – Die schönsten Tal- und Höhenwanderungen, Heinrich Bauregger, Bergverlag Rother, ISBN 3763342265 Tourenführer Berchtesgadener Alpen, Mark Zahel, Bruckmann Verlag, ISBN 3765443204

nationalparK Berchtesgaden

Het Nationalpark Berchtesgaden is meer dan 21.000 hectare groot. De kernzone beslaat ongeveer tweederde hiervan. Binnen de kern zone vindt geen permanente bewoning plaats. Jaarlijks krijgt het gebied meer dan 1,2 miljoen bezoekers te verwerken. Daarom probeert het park samen met het verkeersbureau hen naar vaste plekken te loodsen en zo de druk op andere delen van het park te verminderen. Informatiecentra zijn te vinden op de Kührointalm, bij de Wimbachbrücke en bij Hintersee in het Klausbachtal. Tip: voor weinig geld een ‘ranger’ inhuren om een gegidste wandeling te doen. Een absolute aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in de natuur en geologie van het gebied!

Die schönsten Hochtouren um Berchtesgaden, Werner Mittelmeier, Verlag Anton Plenk, ISBN 9783927957053 Wochenendtouren Bayerische Alpen (mit angrenzendem Tirol), Fransziska Baumann und Antje Sommer, Bergverlag Rother, ISBN 9783763330614 Berchtesgadener Land. Geschichte, Täler und Ortschaften. Menschen und Brauchtum. Berge und Seen, Albert Hirschbichler, Verlag Anton Plenk, ISBN 3927957283 Das höchste Leben. Almwirtschaft im Berchtesgadener Land, Tatjana Reeg, Verlag Nationalpark Berchtesgaden, ISBN 4101530001270 Schloss Berchtesgaden, Max Oppel, Hirmer Verlag, München, 2001. Verkrijgbaar in het slot. Adlerblick vom Kehlsteinhaus, Anton Plenk, Verlag Anton Plenk, ISBN 3927957739 meer weten?

www.nationalpark-berchtesgaden.de – informatieve site over het nationale park. www.berchtesgadener-land.com – website van de dienst voor toerisme. www.koenigssee.com – toeristische info Schönau am Königssee, incl. vaartijden van de boten.

Meer informatie vind je op bergwijzer.nl/bergenmagazine-2012-2

Bergen magazine

Gratis Bergerlebniswelten Ellmi’s Zauberwelt, KaiserWelt, Filzalmsee, Hexenwasser Talrijke gezellige hutten langs de weg Terugkeren naar het beginpunt met de gratis wandelbus „Kaiserjet“

Op de familie wandeling van Ellmi´s Zauberwelt Hartkaiser over de KaiserWelt Scheffau naar de legendarische Hexenwasser Hochsöll, heb je altijd een prachtig uitzicht op de Wilder Kaiser. De bergbanen en de Erlebniswelten op de Wilder Kaiser is geopend van eind mei tot midden oktober.

Gratis wandelkaart „Wilder Kaiser“ (1:25.000) met de code NL1BRG op wandern.wilderkaiser.info

gratis

Vakantie Regio Wilder Kaiser · 6352 Ellmau, Dorf 35, Austria T: +43 (0) 50509 · F: +43 (0) 50509 55 ∙ office@wilderkaiser.info www.wilderkaiser.info ∙ www.facebook.com/wilderkaiser

BANKS GTX

COMFORTABEL EN LICHT

GESCHIKT VOOR wandelingen in Nederland en lichte bergwandelingen GORE-TEX Waterdichte voering van het membraam Gore.

Air-Pulse System Een uitstekende ventilatie en dus een goed voetklimaat.

Deep-PullLacing Zorgt voor een goede hielfixatie. Gecertificeerd CO2 neutraal nubuckleer.

Met specifieke dames of herenleest

Zeer slijtvaste Vibram profielzool.

info@hanwag.nl | www.hanwag.nl

Shock Absorb Tussenzool zorgt voor optimale demping.

IN DE WOLKEN Alles aan deze ijsreus ademt elegantie en finesse.

46° 6' 6" N, 7° 42' 58" E

WEISSHORN TEKST & FOTO BERT VONK

Kenners noemen hem de mooiste berg van de Alpen. Ik zit op de top van de Niwen, een hoog uitzichtspunt boven het Lötschental en kan dat oordeel alleen maar beamen. Kijk hoe de 4506 meter hoge Weisshorn in het lome licht van de namiddagzon mooi ligt te wezen. Alles aan deze ijsreus ademt elegantie en finesse, van de 800 meter hoge ijzige noordoostwand tot de messcherpe noordgraat die zich vanaf de rotstoren van de grote Gendarme in een golvende lijn naar de top slingert. Van deze noordkant ook betoverde de Weisshorn zijn eerste beklimmer John Tyndall. Op 19 augustus 1861 – midden in het gouden tijdperk van het klimmen in de Alpen – stond hij met zijn gidsen Joseph Benet en Ulrich Wenger voor het eerst op de top. Om daar te komen moesten de

mannen zich vanuit een bivak op de plaats van de huidige Weisshornhütte tien uur omhoog vechten, eerst door lange sneeuwgeulen en later over de smalle oostgraat. “Ik volgde hem (de gids Benet, red.) als een jongetje dat met z’n tenen naar buiten gedraaid over een smalle boomstam schuifelt”, schrijft Tyndall in zijn verslag*. Nog steeds is de beklimming van de Weisshorn een kunststukje dat slechts voor conditioneel sterke alpinisten is weggelegd. Alle prominente politici die voor de jubileumbeklimming van 2011 waren uitgenodigd hadden afgezegd. “Het respect voor de Weisshorn was te groot”, zei Gemeindepräsident Leo Jörger van het dorpje Randa aan de voet van de berg**. In het Mattertal, aan zijn voet, is de Weisshorn onzichtbaar. Maar wie de moeite neemt om de oostelijke hellingen van het dal te beklimmen wordt beloond met een

fenomenaal uitzicht op de kolos van gneis en ijs. Als wandelaar op de wereldberoemde Europaweg vergaap je je aan het steeds wisselend perspectief van de berg die je westelijke horizon twaalf uur lang blijft domineren. Als je na de Europaweg nog niet genoeg hebt van de Weisshorn, rijd dan naar huis via het Goms en kijk, even voorbij het gehuchtje Wiler, nog één keer in je achteruitkijkspiegel. Misschien wordt het beeld van het kerkje tegen de achtergrond van de ‘Berg der Berge’ die zich vier kilometer boven het Rhônedal verheft wel je mooiste vakantieherinnering. ■ bvonk@bergenmagazine.nl KAART

Landeskarte der Schweiz 1328 Randa, 1:25:000

*) Weisshorn – Der Diamant des Wallis, Daniel Anker & Marco Volken, AS-Verlag, Zürich, ISBN 9783909111848 **) Der Berg der Berge, Daniel Foppa, artikel in Tagesanzeiger van 27 augustus 2011 BERGEN magazine

wandelen

Dolomieten

DE ALTA VIA 2 DOOR DE DOLOMIETEN

VAN

OOrlOgS Pad Aan de rand van de Dolomieten, niet ver van de grens met Tirol, kleuren de scherpe spitsen paars onder de zinkende zon. Het is nauwelijks te geloven dat deze bergen tijdens de Eerste Wereldoorlog het decor waren van hevige en langdurige gevechten tussen de troepen van het Oostenrijks-Hongaarse Rijk en van Italië. Oude oorlogspaden, zoals de Alta Via delle Dolomiti 2, zijn nu uitdagende meerdaagse wandelroutes door misschien wel Europa’s mooiste gebergte. TEKST & FOTO’S STEVEN VAN HAEGENBERG

Bergen magazine

TOT

wereld erFgOed

Bergen magazine

wandelen

Dolomieten

erwijl lange wolkenslierten in elkaar verstrengeld richting horizon lijken te walsen, heeft de piloot de afdaling naar de luchthaven van Venetië al ingezet. Tussen het dunne wolkenpak vang ik een eerste glimp op van de spitse bergruggen, broederlijk en esthetisch naast elkaar, onder de zachte gloed van een ontwakende ochtendzon. Van hier bekeken lijkt geen mens in staat zulke rotswanden te beklimmen. Ik maak mezelf wijs dat deze massieve bergplaten vanaf de begane grond minder steil zullen lijken. Wij zijn hier om de Alta Via delle Dolomiti 2 te wandelen. De moordende oorlog die destijds Europa gijzelde, heeft alleszins een prachtige bergtocht voor het nageslacht nagelaten. De Alta Via numero due is een eeuw later uitgegroeid tot een klassieker onder de meerdaagse bergtochten in Europa, maar is geenszins uniek in haar soort. Door de Dolomieten lopen maar liefst tien van deze hoogtewegen waarvan vele deels

Bergen magazine

werden uitgetekend over de oude oorlogspaden. Iedere route heeft haar eigen karakter, zwaarte en ontstaansgeschiedenis. Nadat het stof van de Eerste Wereldoorlog was gaan liggen, duurde het tot 1966 vooraleer de Italiaanse alpinist Mario Brovelli het idee opperde om een wandelweg uit te stippelen tussen de stadjes Brixen en Feltre. De Alta Via 2 zou uiteindelijk 185 kilometer lang worden en parallel komen te liggen aan de nummer 1, die toen pas in kaart was gebracht. Na vele expedities schreef Brovelli in 1967 een gids over de tweede Alta Via, met extra aandacht voor grillige bergpassen die voorheen nog niet terdege waren verkend. De Alta Via 2 vereist op zich geen specifieke klimervaring maar beslist wel een goede conditie. Dat een basis aan klimervaring evenwel van pas kan komen, ondervond ik echter al snel aan den lijve. Gelukkig vloeit er door mijn jeugdige lijf voldoende naïviteit en lef om deze tocht zonder verpinken aan te vinken als haalbare uitdaging.

Vanuit Venetië sporen we noordwaarts richting Brixen, de officiële startplaats van onze huttentocht. Dit rustieke bergstadje ligt verscholen in het groene Eisacktal en bevindt zich sinds oudsher op de scheidingslijn van Germaanse en Latijnse culturen. In het noorden zie je de uitlopers van de Alpenhoofdkam. In zuidelijke richting aanschouw je een veel grilliger en ruwer berglandschap: de Monti Pallidi, de ‘bleke bergen’ zoals de Dolomieten oorspronkelijk werden genoemd. Deze prachtige streek behoort sinds het Verdrag van Versailles (28 juni 1919) tot Italië maar blijft cultureel trouw aan de Oostenrijkse traditie van Zuid-Tirol. Op het marktplein van Brixen geurt de warme apfelstrudel langs kraampjes met ambachtelijke honing. In één van de vele souvenirwinkels koop ik nog gauw een Duitstalig gidsje, dat ik later tot mijn wandelbijbel zal uitroepen. Hoewel de tocht over de gehele afstand met roodwitte tekens goed is aangegeven, blijft een gedetailleerde beschrijving met topografische

 Vorige pagina Onze dagmars over het oude oorlogspad voert door het ruige en rotsige landschap.  Op naar de Schlüterhütte (2301 m) aan het einde van de eerste wandeldag. Hier zijn de weiden nog sappig groen maar voor je het weet zit je middenin het ruwe landschap van de Dolomieten. Daar wordt het oorlogspad grilliger en ruiger.

De route is over haar volledige lengte prima bewegwijzerd.



Zonsondergang is vaak magisch in de bergen.



ste kilometers kun je nog loslopen over een golvend parcours maar na enkele uren volgt een eerste steile klim naar de Peitlerscharte. Enkele kilometers over groene bergweiden verder bereik je uitgeput de Rifugio Genova of Schlüterhütte. Wanneer de avond valt en de omliggende rotsen paars kleuren, besef je pas ten volle dat je middenin de natuurpracht van de Dolomieten zit! De volgende twee dagen serveert de Alta Via 2 het échte klauterwerk voor het Naturpark Puez-Geisler: spectaculaire beklimmingen, grillige plateaus en steile afdalingen wisselen elkaar in een strak tempo af. Goed gefocust blijven is noodzakelijk, zeker tussen de gigantische rotsblokken op de hoogvlaktes. Bepaalde richels en passages zijn niet zonder risico, maar maken deze wondermooie tocht net dat tikkeltje spannender, zeker voor fitte bergwandelaars zonder klimervaring. In dit prachtige natuurpark maak ik ook kennis met de befaamde via ferrata’s. Veel van deze bekabelde passages werden ooit tijdens La Grande Guerra aangelegd. Sommige kunnen belopen worden zonder uitrusting, al blijken collega-wandelaars zich op bepaalde stukken veiligheidshalve toch te zekeren. In tegenstelling tot de vele berglief hebbers die zich de laatste decennia uitleven op de gemarkeerde paden, moesten soldaten vroeger zelf een weg zien te vinden door deze spitse rotswoestenij. De manschappen van beide kampen overwonnen de obstakels van dit ruwe gebergte met behulp van

allerhande ijzerwerk. Om de gevaarlijkste passages heelhuids te overbruggen, sloegen ze kabels en metalen ringen in de rotsen om zich aan vast te klampen. Deze uitgeruste klimpartijen zijn een eeuw later onmiskenbaar deel geworden van de bergsporttraditie in de Dolomieten. Sommige via ferrata’s zijn slechts enkele tientallen meters lang, andere overbruggen bijna een halve kilometer. In het hele gebied vind je er vandaag de dag maar liefst 128.

Slagveld Marmolada De volgende twee dagen gidsen veel meer ‘ijzeren wegen’ mij en mijn kompanen over de plateaus van het Sellamassief via de Passo Pordoi naar Vial del Pan. Na een tijdje raak je vertrouwd met het ijzerwerk en loop je – haast ﬂuitend en met één vinger aan een kabel of stang – langs de

La Grande Guerra heeft alleszins een prachtige bergtocht voor het nageslacht achtergelaten kaarten een noodzakelijk attribuut dat je dagenlang dient mee te sjouwen.

De bergtocht ontrafeld Ons gidsje verdeelt de route in tien wandeldagen. Aangezien er langs het traject heel wat berghutten liggen, kun je perfect je eigen wandelschema uitwerken en afstemmen op je fysieke conditie en de weersomstandigheden. Daarbij is het op meerdere plaatsen mogelijk om varianten op de hoofdroute te verkennen. De eerste wandeldag verlaat je Brixen en kun je te voet of per skilift naar Rifugio Plose op 2447 meter hoogte. Bij deze berghut zet het merendeel van de wandelstrijders de teller van dit tiendaagse avontuur op nul. De eerBergen magazine

wandelen

Dolomieten  Onder de eerste zonnestralen vertrekken wandelaars vanaf de Rifugio Puez voor hun derde wandeldag over de Alta Via 2.

Van Brixen naar Rifugio Plose, waar de kilometerteller voor deze tocht op 0 wordt gezet.



gevaarlijkste richels en afgronden. Keer op keer word je verrast door schitterende panorama’s. Hoewel het pad dag na dag veeleisender wordt, voel ik mezelf ook sterker worden waardoor er meer tijd komt om optimaal te genieten van de onvolprezen natuurpracht. Hoe zwaar de benen na enkele uren klimmen ook mogen aanvoelen, de pure schoonheid van de bloeiende edelweiss die we op deze hoogte regelmatig tegenkomen, verzacht alle leed. Het hoogtepunt van deze trektocht bevindt zich letterlijk en figuurlijk nabij die merkwaardige gigant: de Marmolada Met haar top, de punta Penia, van 3342 meter hoogte is dit ook de hoogste berg, de ‘Koningin van de Dolomieten’. Tot in 1919 vormde de gletsjer op de berg de grens tussen Oostenrijk en Italië. Daarom kun je op en rondom deze reus nog de meeste restanten van bunkers en loopgraven uit de Eerste Wereldoorlog terugvinden. Vele van die militaire

Bergen magazine

wachtposten lagen boven de 2000 meter hoogte. Zowel de Oostenrijks-Hongaarse als de Italiaanse troepen verscholen zich in diepe rotstunnels, uitgehouwen tot in het gletsjerijs zelf. In de strenge winter van 1916 viel er op de berg maar liefst acht tot tien meter sneeuw! De strijd werd echter nimmer gestaakt. Beide kampen vreesden de koude en het lawinegevaar minstens zo erg als de vijand. Zo kwamen er op 11 november van dat jaar door een lawine 123 Oostenrijkse soldaten om het leven. Een maand later eiste een nog zwaardere lawine nabij Punta Penia het leven van maar liefst driehonderd Oostenrijkse strijders.

Legenden Alle oorlogsellende ten spijt vind ik deze streek een mythisch wandelparadijs. De Alta Via 2 krijgt trouwens niet voor niets als bijnaam Cammino delle Leggende opge-

speld. De route kronkelt door een sprookjesachtige wereld van eeuwenoude mythen en sagen. De westelijke Dolomieten worden in deze verhalen verbeeld als de plek waar halfnaakte nimfen en heksen hun biotoop delen met faunen, mensachtige bosgoden met hoorns en bokkenpoten. Dat deze wondere wereld ook in werkelijkheid een wandelparadijs met beeldige ﬂora en fauna blijkt te zijn, zal niemand verbazen. En laat de Alta Via 2 nu net hét ideale parcours zijn door deze grillige schoonheid heen. Dit komt natuurlijk doordat de route van het begin tot het einde over en tussen spitse bergkammen blijft lopen. Doordrenkt van haar eigenzinnig karakter, weigert het pad af te dalen tot helemaal beneden in de vallei. Slechts een enkele keer per dag dalen we af tot op een bergpas waar een handvol winkels en hotels de natuurrust kortstondig verstoort. Hier slaan we gelijk proviand in en wordt de innerlijke mens gesterkt, zodat we de volgende steile bergﬂank krachtdadig op kunnen. Zo gaat het iedere wandeldag op en neer, gemiddeld wel duizend meter omhoog en weer omlaag. De Alta Via 2 blijft een uitdaging van start tot finish! De laatste drie dagen zijn niet meer of minder dan de spreekwoordelijke kers op de taart. Hoewel het landschap van de westelijke Dolomieten overwegend kaal en ruig is, blijft het de wandelaar tot het einde toe verrassen met zijn uitgestrekte bloemenweiden en golvende groene valleien. De jagende roofvogels en krijsende marmotten zijn nooit ver weg. Voor minder ervaren bergwandelaars, zoals ik, zal dit avontuur nog lang nazinderen. Nog voor ik in Feltre aankom, besef ik dat ik de smaak stevig te pakken heb. Weldra ga ik terug naar het mooiste bergland van Europa om te genieten op één van de negen andere Alte Vie. Dat de Dolomieten in 2009 zijn toegevoegd aan de Unesco-werelderfgoedlijst vindt deze strijder niet meer dan evident. ■ svhaegenberg@bergenmagazine.nl

BERGWIJZER Uitgestippeld over oude oorlogspaden van La Grande Guerra, gidst de Alta Via 2 de wandelaar door het mythische landschap van de Dolomieten. Het eigenzinnige pad, dat een totale wandelafstand van 185 km tussen Brixen en Feltre overbrugt, weigert af te dalen tot helemaal beneden in de vallei. De route kronkelt lustig tussen en over de spitse bergmassieven van Europa’s mooiste gebergte. De vele via ferrata’s maken deze tiendaagse klassieker uitdagend en bijzonder van begin tot einde. BESTE PERIODE

Vanaf mei tot half oktober. Vanaf begin juli tot begin september lopen zeer veel Italianen (etappes van) deze trektocht. In de weekends is deze route beduidend drukker. VERVOER

Met de trein van Venetië/Mestre naar Brixen/ Bressanone: www.fsitaliane.it Met de trein van Venetië naar Feltre: www.trenitalia.com KAARTEN

Om de gehele route gedetailleerd met topografische kaarten te kunnen volgen, dien je maar liefst zes Tabacco Wanderkarten aan te schaffen: N°030: Bressanone/Brixen - Val di Funes/Vilnöss, 1:25.000 N°07: Alta Badia-Arabba-Marmolada, 1:25.000 N°015: Marmolada-Pelmo-Civetta-Moiazza, 1:25.000 N°06: Val di Fassa e Dolomiti Fassane, 1:25.000 N°022: Pale di San Martino, 1:25.000 N°023: Alpi Feltrine-Le Vette-Cimónega, 1:25.000 LEESTIPS

Rother Wanderführer Dolomiten Höhenwege 1-3, Franz Hauleitner, Rother Bergverlag, ISBN 9783763331031. Bevat per etappe een wandelkaartje. Trekking Atlas van de Wereld, Jack Jackson, Veltman Uitgevers BV, ISBN 9789059206915 MEER WETEN?

www.brixen.info – toeristische dienst van Bressanone/Brixen. Na aanvraag kan men een digitale brochure van de Alta Via 2 ontvangen waarin alle etappes uitgebreid staan beschreven. www.comune.feltre.bl.it – toeristische dienst van Feltre. www.enrosadira.it/dolomiti/altavia2.htm – compleet etappeoverzicht met gedetailleerde route- en hoogte-informatie (in het Italiaans). EEN KAART EN EEN BESCHRIJVING VAN DE VOLLEDIGE WANDELROUTE VAN DE AUTEUR IS TE VINDEN OP ONZE WEBSITE:

bergwijzer.nl/ bergenmagazine-2012-2

Evenwichtsoefening op een met staalkabels gezekerde passage net voorbij de Passo Pordoi. In de Dolomieten zijn tijdens en na de Eerste Wereldoorlog vele tientallen van deze via ferrata’s aangelegd.

Bergen magazine

ontmoeting

BerGWanDeLen MeT HerBoriST FranK raDDer

eten

uit de natuur

Bergen magazine

niets zo leuk als tijdens een bergwandeling een mooie helling met bosbessen-, frambozen- of bramenstruiken te ontdekken en te smullen van al hun lekkere fruit. maar er is veel meer eetbaars te vinden in de bergen, aldus herborist Frank radder uit het Limburgse margraten. Speciaal voor Bergen Magazine zoekt hij het hogerop in het Zwitserse Wallis, tijdens een wandeling tussen de 1300 en 2000 meter hoogte. TEKST & FOTO’S ILSE BEKKER-MAASSEN

“K

ijk, hier, wilde rucola. En daar, zie je die roze bloemetjes? Dat zijn wilgenroosjes, die kun je ook eten. Hier, proef maar!” Als je met Frank Radder in de bergen gaat wandelen, dan kom je niet ver. De eerste keer dat ik met hem in de Jura op pad ging, zo’n tien jaar geleden, hebben we in drie uur tijd amper een kilometer afgelegd. Elke meter zat de vaste-plantenkweker op zijn knieën kruidjes te bestuderen en na een “Oh!” en een “Ah!” kroop hij een metertje verder in de bergweide. Al gauw werd me duidelijk dat ik te maken had met een man met een hartstocht. Inmiddels heeft hij een vijfjarige studie tot herborist afgerond en heeft hij zijn vaste-plantenkwekerij in Margraten uitgebreid met een kruidenkwekerij. Onder de naam Puur Aroma kweekt hij kruiden en geeft hij samen met zijn echtgenote Monique in Limburg workshops rond het thema ‘Eten uit de natuur’. Nu ben ik met hem onderweg in het uiterste zuidwesten van Wallis, op de grens met het Mont-Blancmassief.

aspirine

 Frank Radder: “Geurige tijm groeit tegen zuidhellingen.”

We starten op 1300 meter. Het regent, maar langzaamaan klaart het op. “Ruik eens”, zegt Frank. Mmm, ik ruik de tijm die tegen de zuidelijke berghelling groeit. Tussen de kleine tijmplantjes springen de felrode, glimmende bosaardbeitjes in het oog. Ik kan er niet van

af blijven. “Na zo’n fikse regenbui zijn de besjes schoongespoeld en kun je ze zonder gevaar voor parasieten eten.” We naderen een beekje en de planten worden hoger. Terwijl we door het hoge gras lopen, ruik ik al de frisse geur van verse munt. Frank Radder hoeft uiteraard niet eens uit te leggen dat dit eetbare kruiden zijn. En zo is er nog veel meer eetbaars, niet alleen kruiden en bessen. “Hier, zie je die bomen? Dat zijn zogenaamde ratelpopulieren. Het hele jaar door hebben ze kleine knopjes. Als ik hoofdpijn heb, dan neem ik geen aspirine, maar een handjevol van deze knopjes, waarop ik een tijdje kauw. Hier, proef maar”. Inderdaad, het smaakt een beetje bitter, net als een aspirinetablet. “Er zit natuurlijk salicylzuur in, het werkt echt en heeft niet eens bijwerkingen!”

Bosbessen Zoveel eetbaars als er te vinden is in de natuur, zoveel giftige planten zijn er ook. Pluk dus nooit lukraak zonder zeker te zijn dat het een ongevaarlijke variant betreft. Dat geldt zeker voor paddenstoelen, een verhaal apart. Daarnaast zijn verschillende kruiden en bloemen beschermd, dus mag je nooit zomaar alles wegplukken. Al zit het juist in de natuur van de Walisers om er met een mandje opuit te trekken. In het voorjaar worden de knoppen en de uitlopers van sparren geplukt om een heerlijke siroop van te maken

   Bosbes (Vaccinium myrtillus) Foto: Saxifraga Foundation – Willem van Kruijsbergen

Bosaardbei (Fragaria vesca) Foto: Saxifraga Foundation – Hans Dekker



 Framboos (Rubus idaeus) Foto: Saxifraga Foundation – Jan van der Straaten Bergen magazine

ontmoeting

Ogentroost (Euphrasia montana), een kruid dat helpt bij geïrriteerde ogen, vandaar de naam.



(zie kader). Vanaf de zomer struinen ze de bossen af op zoek naar cantharellen. Later in het seizoen plukken ze, gewapend met een zogenaamde bosbessenkam (overigens verboden!), grote hoeveelheden bosbessen om jam van te maken en de beroemde tarte aux myr tilles van te bakken. En niet te vergeten: het plukken van kruiden voor kruidenthee (tisane) is wijdverbreid. Verbena (verveine), munt en natuurlijk brandnetel zijn volop te vinden in de vrije natuur. Niet alleen in de Alpen, maar ook in onze lage landen. “Brandnetel en munt in de kruidenthee of in de soep, de blaadjes van de paardenbloem en weegbree als salade, wilde bosbessen, frambozen en aardbeien als toetje: het is allemaal veilig en je hoeft geen herborist te zijn om het te gebruiken in gerechten en dranken. Ook rozenbottels, in het najaar overal vindbaar, zijn perfect om siroop of jam van te maken. Bovendien zitten ze boordevol vitamine C.”

Zelfverdediging Nu we toch bij het onderwerp gezondheid zijn beland, heeft Frank nog het een en ander toe te voegen. “Het is wetenschappelijk bewezen dat wilde planten veel meer verdedigings- en bioactieve stoffen bevatten dan gekweekte varianten. Omdat zo’n plant zelf tussen de andere planten zijn plekje moest vinden, heeft de plant er extra moeite voor moeten doen om groot te worden. Hij is daardoor langzamer gegroeid, wat resulteert in een steviger product dat zich veel beter kan verdedigen in de vrije natuur. Als wij ervan eten, hebben we daar ook profijt van. Eten uit de natuur is extra gezond. De smaak is bovendien vele malen sterker dan van een gekweekt product.” Terwijl hij dit uitlegt, stop ik nog een wild bosaardbeitje in mijn mond en geniet van het zoete aroma. Het bevestigt wat Frank zegt: hier kan geen snoepje tegenop. n

ibekker@bergenmagazine.nl

Bergen magazine

Eetbare wilgenroosjes, een oogstrelende finishing touch voor een lekkere salade. 

SparrenSiroop (sirop de bourgeons de sapin)

Heerlijke dorstlessende drank uit Wallis Ingrediënten:

vocht. Blijft er bijvoorbeeld 1 liter

Sparrenknoppen

vocht over, voeg dan 1 kilo suiker toe.

(zelf plukken in de natuur)

Ikzelf geef de voorkeur aan rietsui-

Water

ker, dat geeft een mooie goudgele

(Riet)suiker

kleur aan de siroop. Laat het geheel ongeveer 1 uur op een laag vuur

Pluk in het voorjaar (half mei t/m

zonder deksel inkoken. Giet vervol-

begin juni) de lichtgroene uitlopers

gens de nog warme siroop in een

van sparren die in de alpenbossen

schone fles (zo vol mogelijk zodat de

te vinden zijn (knoppen van 3 à 6

siroop langer houdbaar blijft), sluit

centimeter zijn ideaal). Doe ze in

deze goed af en bewaar de siroop op

een pan en vul deze met water tot-

een donkere, koele plaats. Verdund

dat de knoppen net onder water

met (mineraal)water heerlijk als fris-

staan. Kook op laag vuur ongeveer 2

drank of puur in de yoghurt!

uur lang. Zet vervolgens de warmtebron uit en laat de pan met inhoud rusten tot de volgende ochtend.

Meer recepten en informatie op bergwijzer.nl/bergen magazine20122

De volgende dag: giet het vocht af in

Voor meer informatie over de

een andere pan en voeg eenzelfde

workshops ‘Eten uit de natuur’

hoeveelheid suiker toe aan het

www.puur-aroma.com

Favoriete

beRgMeRen Van onze RedacteURS

Foto: sEan Vos

“A lake is the landscape’s most beautiful and expressive feature. It is earth’s eye; looking into which the beholder measures the depth of his own nature.” Henry David Thoreau

aarom vinden we een bergmeer zo bijzonder? In feite is het niets

anders dan een plas water, omringd door almen of bergwanden. Een meer kan een stokoude getuige zijn van waar ooit een gletsjer is geweest, of een depressie in de dalbodem die wordt gevoed door bergbeken die van geen ophouden weten. Of het gaat om een modderige poel, vol klein leven dat door ondoordringbare grondlagen veroordeeld is tot een jarendurende gevangenschap tussen rietkragen en veenpluisjes. De laatste tijd verschijnen zelfs door de skiindustrie aangelegde spaarbekkens voor sneeuwkanonnen als ‘meren’ op de toeristische wandelkaarten. De randen ervan worden zo gemodelleerd dat ze een natuurlijke aanblik bieden. Insecten en waterplanten storen er zich in elk geval niet aan: na een paar seizoenen hebben ze de kunstmatige oevers nietsvermoedend ingepalmd.

Een bergmeer laat natuur noch mens onberoerd. Het oefent een speciale aantrekkingskracht uit op zelfs de meest verstokte landrotten. Komt het door het gevoel van rust en verpozing dat ons overvalt na de uitdagende klim er naartoe? Misschien is het de eenvoud van het rimpelloze oppervlak, het minimalistische dat ons trekt, een bergmeer als visueel vluchtpunt temidden van de landschappelijke overweldiging rondom. Of voelen we alsof we naar onszelf kijken, als in – vergeef mij het cliché! – de ‘spiegel van de ziel’? Waarom vinden we juist het ene meer mooier dan dat andere? Wie zal het zeggen. Ik vroeg onze redacteurs om hun favoriete bergmeer te beschrijven. De selectie is zo divers als er verschillende redenen te bedenken zijn waarom een bergmeer een speciale plek heeft in onze individuele herinnering. Zes bergmeren, zes belevingen, zes verhalen. Jonathan Vandevoorde

Bergen magazine

Foto: RoBERt WEIJDERt

1 

Hoe kom je er

Stevige rondtocht met grandioze uit zichten vanuit Ollomont, 18 km ten noorden van Aosta, op 1349 m in het gelijknamige dal. Ongeveer 6 uur, 1000 meter stijgen en dalen. kaart

Carta dei Sentieri nr. 5 – Gran San Bernardo/Ollomont, 1:25.000

Lago Cornet (I) RobeRt WeijdeRt

eder jaar lopen we aan het einde van het seizoen, als we ingelopen zijn en lichte benen hebben, over de Col Cornet en langs het gelijknamige meer op 2334 meter hoogte. Het is prachtig om ontspannen zo helemaal alleen met de bergen te zijn, vooral als het niet te warm is, met zonnig weer en een wind die naar het noorden is gedraaid. Twee uur nadat we uit Ollomont zijn vertrokken, naderen we het hoogste punt en duikt van de andere kant het scherpomlijnde silhouet van de Mont Gelé op. Onder de top ligt in een dunne lijn, de rest van wat ooit een serieuze gletsjer is geweest. Aan de voet op de groene heuveltop vóór de immense puinhellingen die het smeltende

Bergen magazine

ijs heeft achtergelaten, zinkt Bivacco Regondi weg in het landschap. Voor het zwakke menselijke oog zijn nog net de zwartgebeitste planken en luiken van het hutje te zien. Vierhonderd meter lager waaiert de beek in tientallen stroompjes uit over de dalbodem, die zich hier opvallend heeft verbreed. Aan onze voeten ligt Lago Cornet. Meer nog dan de col is het meertje het rustpunt in onze tocht. Iedere keer als we langs het water en over de hellingen met rododendrons, bosbesstruiken en kruipwilgen afdalen, grijpt de ongemene pracht van de plek me bij de keel. Ik speur naar de tapuit, die zijn aanwezigheid verraadt door zijn scherpe geluid. Hij is talrijk in het Valle d’Aosta,

niet bang voor mensen en houdt ervan om op deze hoogte in open terrein tussen de rotsblokken heen en weer te vliegen. Ik ben dol op het vogeltje, zijn optimistische, rusteloze dynamiek en zijn golvende, gracieuze, door de witte stuit oplichtende gang. In een boog lopen we daarna via het stuwmeertje omlaag naar de dalbodem. Even verderop, als de kerk van Ollomont alweer in zicht komt, stoppen we bij restaurant La Taverne om wat te drinken. Met MarieChristine, de eigenaresse, spreken we af dat we ’s avonds komen eten. Ook dat is een manier om de traditie van het ‘Rondje Cornet’ in ere te houden.

Riffelsee (CH) Sean VoS

ommige bergmeren in dit overzicht worden alleen ontdekt door hen die bereid zijn ervoor te zwoegen. De Riffelsee is van een heel andere categorie en – voor wie zijn portemonnee trekt – verrassend eenvoudig in een paar passen te bereiken. De aanwezigheid van zijn wereldberoemde overbuurman maakt de uitstap meer dan de moeite waard. Vanaf het eindstation van de Gornergratbahn boven het Zwitserse Zermatt genieten hordes toeristen van het uitzicht op de sterk vergletsjerde bergwereld rondom. Wie echter één station eerder uitstapt, vindt na amper vijf minuten lopen bij de Riffelsee een andere traktatie. De weerspiegeling van de markante Matterhornpiramide in het heldere water is één van de beroemdste fotomotieven in de Alpen. Het meertje lijkt te zijn gemaakt voor de perfecte kalenderfoto. De westoever steekt nauwelijks boven het waterpeil uit, waardoor de Matterhorn

Het meertje lijkt te zijn gemaakt voor de perfecte kalenderfoto andere ingrediënt is gelukkig eenvoudiger te beïnvloeden: zorgen dat je vroeg ter plaatse bent. De Matterhorn heeft de gewoonte om zich zelfs bij mooi weer al vroeg in de ochtend in nevelen te verschui-

len. Tegelijk duiken al snel de eerste groepen toeristen op. Gelukkig vertrekt het eerste treintje vanuit Zermatt al om zeven uur. Voor de perfecte foto is dat in de zomer echter te laat want dan staat de zon al te hoog. Vroeger of later in het seizoen is daarom de enige optie. Bij zonsopgang wordt de Matterhorn als één van de eerste bergen in de omgeving frontaal in een goudgele gloed gedompeld. Het resultaat is een prachtige sfeerimpressie met kalenderkwaliteiten die uit voor- tot achtergrond is samengesteld met Zwitserse precisie. De enige keer dat ik de Riffelsee bezocht waren geen van de ingrediënten aanwezig. De Matterhorn was als enige vierduizender in wolken gehuld en aan de oever stonden tientallen mensen te dringen voor het perfecte fotoplekje. Een goede reden om ooit terug te gaan en mijn geduld op de proef te stellen.

Foto: WallIs tuRIsmus/thomas anDEnmattEn

haast één lijkt te zijn met zijn spiegelbeeld. De schuin oplopende hellingen aan beide zijden omkaderen het geheel. Wie deze perfecte spiegeling op zijn mooist wil zien, moet er toch wel wat voor over hebben. De basisingrediënten zijn eenvoudig, maar laten zich zelden combineren. Als eerste zijn helder, stabiel weer en de afwezigheid van wind vereist. Bij het kleinste zuchtje vertroebelt de spiegeling. Het



Hoe kom je er

De Riffelsee (2770 m) is in enkele minuten te bereiken vanaf het station Rotenboden van de Gorner gratbahn vanuit Zermatt (retour kost CHF 70). kaart

Landeskarte der Schweiz 1378 Zermatt, 1:25.000 Bergen magazine

Tarfalajaure (S) diRk-Sytze kootStRa

emidden van de hoogste bergen van Lapland ligt het Tarfalajaure. Het ovale meer is ingebed in een arena van bergtoppen en wordt omringd door gletsjers. Om deze arctische pracht te bereiken, heb ik een dag moeten lopen. Aanvankelijk loopt het pad tussen afgeronde en met mos begroeide fjelltoppen. In het dal liggen uitgestrekte meren met ondefinieerbare oeverlijnen. Mooi, maar ze missen allure. Naarmate Tarfala dichterbij komt, worden de bergen spitser. Sneeuw en ijs komen in beeld en de ambiance wordt ronduit alpien. De lijnen in het landschap zijn scherper en winnen aan karakter. Tenslotte verschijnt het Tarfalameer, een strak bemeten, compact stuk water. Een zuivere diamant.

3 

Hoe kom je er

Het vertrekpunt is Nikkaluokta, ten westen van Kiruna. Vanaf hier loop je in 1 dag over gemar keerde paden naar de STFhut aan het meer (www.svens katuristforeningen. se – zoekterm ‘Fjallstuga Tarfala’). kaart

Bergen magazine

Foto: REgInE hock

Fjällkartan BD06 Abisko Kebnekaise Narvik, Lantmäteriet (Sweden Survey), 1:100.000

In het kader van een gletsjeronderzoek verblijf ik twee maanden aan de oevers van het meer. Een periode waarin het voor mij nadrukkelijk in de spotlight staat. Wanneer ik in juli arriveer, weerkaatst de middernachtzon op de ijsschotsen die in het water drijven. In augustus zijn die gesmolten en ook de sneeuwvelden rond het meer krimpen. Rendieren grazen soms op de oevers. Rond middernacht is het nu schemerig en het meer ligt er verstild bij. In september valt er alweer verse sneeuw. Het meer krijgt een winterse aanblik. In plaats van de middernachtzon, wervelt nu het noorderlicht langs de nachtelijke hemel. Het water is gehuld in mysterieuze sferen. Elke maand lijkt het Tarfalajaure van gedaante te verwisselen. Het is een kameleontisch acteur

die telkens weer de hoofdrol opeist in het schouwspel dat het hooggebergte van Lapland biedt. Er ligt echter een probleem op de loer. Het blinkende decor waarin het Tarfalajaure acteert, dreigt te verpieteren. Ik doe onderzoek naar het smelten van de gletsjers rondom. Hieruit blijkt dat de gletsjers in de zomer meer volume verliezen dan dat er in de winter bijkomt. Dit geldt ook voor de gletser op de top van de nabijgelegen Kebnekaise. Deze hoogste berg van Zweden wordt dus ieder jaar lager. Ook het ijs rond het Tarfalajaure smelt. Daarmee gaat het meer een deel van z’n charme verliezen. Haast u dus naar Lapland om het Tarfalajaure in volle glorie te bewonderen voordat het te laat is.

Foto: ElIsaBEth Blum-BERgER

4 

Hoe kom je er

Makkelijke wande ling vanaf Almi’s Berghotel (bushalte) in het Obernbergtal, op enkele kilometers van de A13 (Bren ner). Ongeveer 3¼ uur, 240 meter stijgen en dalen. kaart

Kompass 36 Inssbruck Brenner, 1:50.000

Obernberger See (A) ilja boS

k wandelde op een mooie herfstdag vanaf Obernberg, in een zijdal van het Tiroolse Wipptal, naar dit populaire meer en ervoer daar wat deze plek zo bijzonder maakt. Aan het meer beneemt de weerspiegeling van de omringende dennen en bergtoppen in het roerloze water me de adem. Zoveel schoonheid, zo dicht bij de beroemde Brennersnelweg, maar verder geen mens te bekennen? Verwonderd loop ik nog een stuk verder langs het meer, naar een open plek aan het daleinde. Knalblauwe lucht, warme herfstkleuren en verse sneeuw overal om mij heen. Mijn hoofd tolt ervan. De vervolgroute door de naaldbossen rond het meer kan ik, wat ik ook probeer, niet vinden. Markeringen en paden zijn door een maagdelijk sneeuwdeken onzichtbaar gemaakt. Het is worstelen, tot mijn knieën

waad ik door de sneeuw, krakend ijs onder mijn voeten. Achter me hoor ik takken knappen. Is daar iemand? Ik houd mijn adem in en spits mijn oren. Doodse stilte, alleen mijn hart bonkt. Ik onderdruk de paniek, besluit om te keren en mijn spoor terug naar het begin

Zoveel schoonheid, zo dicht bij de snelweg te volgen. En kijk: daar worden mijn voetafdrukken doorkruist door die van een klein hoefdier. Het heeft me zeker vanaf de open plek gevolgd. Kennelijk was ik toch niet als enige aan de wandel op deze mooie, doordeweekse herfstdag. Veel Tirolers hebben dierbare herinnerin-

gen aan de zomerdagen die ze met familie en vrienden aan de Obernberger See doorbrachten. Het voornemen om er in de plaats van het karakteristieke Seegasthof een hypermodern vakantieresort uit de bodem te stampen, stuitte dan ook op hevig verzet. Natuurlief hebbers en architecten sloegen de handen ineen en voerden via het internet campagne om het project te dwarsbomen. Het plan verdween in de prullenmand, maar het oude gasthof is intussen gesloten. Het staat er nog wel, leeg en desolaat, maar niemand weet voor hoe lang.

Bergen magazine

Foto: RoBERt EckhaRDt

5 

Hoe kom je er

Pont de l’Alpe (1710 m) ligt aan de N91 tussen de Col du Lautaret en Le MonêtierlesBains. Makkelijke paden, hier en daar wat steil. Redelijk gemarkeerd met steenmannetjes, GR, bordjes. Ongeveer 5½ uur, 1135 m stijgen en dalen. kaart

IGN 3535 OT Névache/Mont Thabor, 1:25.000

Le Grand Lac (F) RobeRt eckhaRdt

en van de hoogtepunten van het massief van de Cerces is voor mij het Grand Lac, misschien wel het mooiste meer van de hele HautesAlpes. Vanaf Pont de l’Alpe kun je er rechtstreeks heen. Maar veel mooier is de Tour des Arêtes de la Bruyère. Pas dan kun je ten volle genieten van de fenomenale doorkijk over het meer en het uitzicht naar het zuiden. Bij vertrek uit Pont de l’Alpe zie je al waarom de Cerces ook wel de Kleine Dolomieten genoemd worden. Adembenemend steil zijn de wanden van l’Aiguillette du Lauzet. Des te leuker dus dat je onderweg de Croix du Lauzet (2611 m), een van de toppen van dit massief, kunt beklimmen. Wie steenbokken wil zien, moet deze tocht zeker maken. Nog een tip: in juni staan de alpenweiden massaal in bloei. Hoger

Bergen magazine

maken de bebloemde alpenweiden plaats voor almen, bezaaid met groenige rotsblokken. Rechts scherpe rotspieken in zwarte en roodbruine tinten en links de geelgrijze kalktoppen van de Arêtes de la Bruyère. De

... écht mooi, groot en met zachte rondingen klim eindigt op Clos de l’Âne (2440 m), een makkelijk grascolletje. Het Grand Lac – écht mooi, groot en met zachte rondingen – ligt in een adembenemende vallei. Als je ten volle wilt genieten van de weergaloze doorkijk over het meer naar het zuiden, loop dan vanaf de pas nog een stukje naar het noorden. De wandeling terug naar het meer is bijzonder vanwege

de verandering in de lichtval op het water. Aanvankelijk is het meer diepgroen, maar als je verderop terugkijkt is het tot je verrassing helderblauw geworden. Op de foto ligt rechts de Roche Colombe. Links liggen de Arêtes de la Bruyère. Tussen deze rotstoppen door glinstert het besneeuwde Massif des Écrins. De afdaling begint met een ‘passage délicat’: ongeveer vijftig meter zeer steil afdalen in een couloir. Spannend én steenslaggevaarlijk, maar gezekerd met kabels. Dan volgen nog ruim tweehonderd meter afdalen door een vervelende rolkeitjesflank. Door romantische alpenweiden met een ongelofelijke soortenrijkdom aan bloemen loop je terug naar Pont de l’Alpe.

Lac d’Eychauda (F) RogieR Van Rijn

ndanks de populariteit van ‘mijn’ Lac d’Eychauda, in de Écrins, ben ik er altijd alleen geweest. Een kwestie van op het goede moment op pad gaan. De eerste keer dat ik naar het meer liep, was met een lokale herder, Christophe. Hij wilde per se om vijf uur ’s ochtends vertrekken. “Dan hebben we het meer voor onszelf.” Het was tijdens de weg omhoog duidelijk dat Christophe geen zin had om de aangegeven vier uur over de wandeling te doen. In nog geen veertig minuten stonden we duizend meter boven de parkeerplaats en keken uit over het Lac d’Eychauda. Ondanks zijn snelle pas zag Christophe kans me onderweg gemzen aan te wijzen, takjes génépi (artemisia) te tonen en mij door velden met edelweiss te leiden. Eenmaal bij het meer aangekomen was het

windstil en zagen we de omringende bergen weerspiegeld in het wateroppervlak. De randen van het meer waren licht bevroren, langs de ijsrand schoten wat visjes heen en weer. We genoten van het uitzicht. Toen door het opwarmen van de bergen de wind om ons heen iets aantrok, verbrak een rim-

Het meer is volgens mij nog nooit hetzelfde geweest peling de spiegeling. Toch verloor het meer niets van zijn schoonheid. Ik vond de golfjes zelfs beter passen bij de ruige omgeving. Toen zei Christophe dat het tijd was om weer naar beneden te lopen, alhoewel ik graag nog even was blijven zitten om te

genieten. Via herderspaadjes daalden we snel af, soms klauterend. Bij onze aankomst in het zomerdorpje Chambran vertrokken juist de horden wandelaars richting het meer. Zij zouden het niet voor zichzelf hebben. Na die eerste keer ben ik vele keren naar het meer teruggegaan, alleen of met vrienden. Al hardlopend, zoekend naar génépi of ’s winters op mijn toerski’s. Elk seizoen geniet ik evenveel van de plek. Van de mintgroene kleur in de zomer, de ijsbergen in het voorjaar, de volmaakt egale ijsvlakte in de winter. Telkens blijft het Lac d’Eychauda mij verbazen: het is volgens mij nog nooit hetzelfde geweest.

Foto: RogIER Van RIJn

6  Hoe kom je er

In het zomerdorpje Chambran beginnen en via een duidelijk aangegeven pad door de vallei. Ongeveer 4 uur, 970 meter stijgen en dalen. kaart

IGN 3436 ET Meije Pelvoux, 1:25.000 Bergen magazine

TOp uiTziChT vAnuiT de Trein

Familiehotel Clarezia

een geheel verzorgde bergsportvakantie!

europa special

Amsterdam – Zermatt va 58,- p.p. Groningen – Lienz va 58,- p.p. Vlissingen – Stockholm va 58,- p.p. Den Helder – Trento va 58,- p.p. Maastricht – Oberstdorf va 39,- p.p.

Treinrondreizen

Zwitserse panorama’s 6 dgn 845,Schotland 9 dgn 825,Norway in a Nutshell 6 dgn 595,Oostenrijkse Schienenschmankerl 8 dgn 695,-

Bij ons gaat de zon op! * Dagelijks georganiseerde hoge en lage wandelingen voor jong en oud * Hutten- en sneeuwschoentochten * Volpension, op verzoek vegetarisch * Eigen busverbinding met Nederland

Alpine pearls

Duurzaam mobiele vakantie Werfenweng 8 dgn va 342,- p.p. Ratschings 6 dgn va 369,- p.p. Welschnofen 6 dgn h/p va 449,- p.p.

C O² -vri

www.uit.ch j

7158 Waltensburg, Zwitserland, +41 81 941 19 60 071 513 70 08 – Singel 393 A’dam – Breestraat 57 Leiden – Treinreiswinkel.nl

Wandelvakantie in Ramsau am Dachstein / Oostenrijk

De bron van jouw energie Vakantie vieren in Ramsau am Dachstein betekent de batterijen opladen! Aan de voet van de indrukwekkende Zuidwand van het Dachsteinmassief baadt het plateau van Ramsau am Dachstein tussen 1000 en 3000 meter hoogte in de zon. Gezinnen met kinderen, natuurliefhebbers of levensgenieters: iedereen die ontspannen actief wil zijn of juist op zoek is naar de adrenaline-kick van zijn leven, vindt in Ramsau het juiste aanbod. ‘s Zomers kom je op de vele via ferrata- en wandelroutes - bekroond met het Oostenrijkse Wandergütesiegel - ruimschoots aan je trekken. Ter afronding wacht je een bijzonder cultureel aanbod en regionale culinaire hoogstandjes. De „krachtige“ vakantieplaats: • 200 km gemarkeerde (gezins)wandelpaden • Het hele jaar door skiën op de Dachsteingletsjer: excursies naar Dachstein Sky Walk en IJspaleis • 17 via ferrata’s, waarvan 2 speciaal voor kinderen • Wandel- en nordic walkingpaden • Talloze mountainbikeroutes • De rodelbaan Rittis Coaster, slalombaan • Forest Park avonturenparcours, boogschieten • Paardrijden (2 maneges) • De Sommercard voor een ‘all inclusive’ vakantie • en nog veel meer!

Boek nu dit aanbod voor het hele gezin: • *** Logies in halfpension • een klettersteigtocht voor beginners onder begeleiding • een begeleide bergwandeling (dagtocht) • Sommercard voor een all inclusive vakantie 3 dagen vanaf € 183,- p.p. / 3 dagen vanaf € 389,- p.p. Prijs voor opties en voor kinderen op aanvraag. Voor meer informatie, reserveringen en brochures: Tourismusverband Ramsau am Dachstein Ramsau 372 . 8972 Ramsau am Dachstein Tel.: +43 3687 81833 . Email: info@ramsau.com

www.ramsau.com

REPORTAGE

Ortler Alpen

VAL MĂ&#x153;STAIR

Hoe een vallei opbloeit door

cultureel

BERGEN magazine

De ambachtelijk gestookte schnaps van rv. Luciano Beretta in Tschie

Val Müstair: een relatief onontdekt dal in het Zwitserse kanton Graubünden. Een vallei zonder vierduizenders, spectaculaire beklimmingen, wereldberoemde wandelingen of uitgebreide skigebieden, maar met een heel eigen karakter. Een karakter dat zich lange tijd verborgen hield in het prachtige landschap, maar zich de laatste jaren manifesteert door zijn mensen en zijn cultureel erfgoed. TEKST & FOTO’S FRANK PETERS

erfgoed

 Het dorp Santa Maria in Val Müstair. Samen met het nabijgelegen Zwitsers Nationaal Park vormt de vallei de Biosfera Val Müstair, dat een UNESCO-label heeft. BERGEN magazine

REPORTAGE

Ortler Alpen

ij is een meester in zijn vak en waarschijnlijk de beste schnaps- en likeurstoker van heel Zwitserland. Luciano Beretta heeft inmiddels twintig gouden medailles gewonnen voor zijn producten. Het geheim is dat hij door z’n hooggelegen distilleerderij in Tschierv (1664 meter) al kan stoken bij 90 graden Celsius. Bovendien doet hij dat op ambachtelijke wijze, met hout. Hierdoor krijgen zijn likeur en schnaps volgens de kenners een betere, zachtere smaak. Beretta is een van de vele ondernemers in het Val Müstair die op ambachtelijke of biologische wijze produceert. Als een soort Willy Wortel staat hij in z’n ‘laboratorium’ tussen de flessen en trechters nieuwe smaken uit te proberen. En hij heeft er een paar bijzondere tussen zitten: schnaps en likeur van onder meer dennenappels, hooibloemen, peren en edelweiss! “Edelweiss heeft van zichzelf helemaal geen smaak”, zegt Beretta tot mijn verbazing. “Er moeten kruiden en andere bergbloemen bij om een smaakvolle likeur te distilleren.” Maar waarom dan edelweisslikeur maken, vraag ik hem. “Wel, op de wereld heb je meer domme dan slimme mensen”, zegt hij en lacht. “Als wandelaars op de berg zijn geweest en ze hebben edelweiss gezien en gefotografeerd, wetende dat het een unieke en beschermde bloem is, dan denken ze dat het wel heel bijzonder moet zijn om een edelweisslikeur te drinken.”

 In Santa Maria bakt Meinrad Meier de typische Schaibiettas.

In vroeger tijden moesten jongens en meisjes meehelpen de alp te bemesten door koeienvlaaien uit te smeren Waarschijnlijk behoor ik tot de dommeriken, want hoewel ik geen alcoholdrinker ben, zou ik toch wel heel graag zijn edelweisslikeur willen proeven. Bij de eerste slok heb ik echter al spijt. Volgende keer maar weer gewoon een Fristi, denk ik.

Mooie routes

Schnaps- en likeurstoker Luciano Beretta

BERGEN magazine

Tschierv is het hoogst gelegen dorp in het Val Müstair, een rustige vallei met ongeveer vijftienhonderd inwoners. “Het dal heeft meer koeien dan mensen”, grapt Jürgen Pfister van het bureau voor toerisme. “Er zijn hier geen discotheken of grote winkels. Er is ook geen industrie. Je komt hier echt voor de rust.” De vallei heeft een aantal mooie wandelroutes. Populair is de wandeling door het Val Mora. “Je bent ongeveer zes uur onderweg in een landschap dat doet denken aan Canada. De hoogste bergtop die onderweg te zien is, is de Piz Daint van 2968 meter.” Er zijn ook routes in de vlakkere delen van het dal. Pfister neemt me mee op een kleine tocht langs het riviertje dat door de vallei stroomt. Hoewel het nog vroeg in okto-

ber is, worden we getrakteerd op verse sneeuw. Het blijkt niet eens de eerste sneeuw van de herfst te zijn. Eind september al viel hier bijna een meter. En dat terwijl het klimaat hier zo wordt gekenmerkt door mooi weer. “We hebben hier door de gunstige ligging gemiddeld driehonderd dagen zon per jaar”, vertelt Pfister. De sneeuw blijft nu nog niet liggen, maar dat zal over een paar weken waarschijnlijk anders zijn. Dan kan er volop geskied en gelanglauft worden. Er is een skigebied boven Tschierv, niet erg groot met slechts drie liften, maar met een indrukwekkend hoogteverschil van 1203 meter. Ook ligt er voor veertig kilometer aan langlaufpaden. Wandelen blijft echter de voornaamste sport in het dal. Het hele gebied heeft ongeveer tweehonderd kilometer aan wandelpaden. “De panoramawandeling langs de zonzijde van het dal is ook erg mooi en in het Zwitsers Nationaal Park, dat aan het Val Müstair grenst, kun je bijzondere wandelingen maken”, besluit Pfister.

Koekjes In de bakkerij van Meinrad Meier in Santa Maria worden zogeheten Schaibiettas gebakken. Dat zijn smakelijke koekjes die op biologische wijze worden vervaardigd volgens een eeuwenoud recept. Dankzij gelden die konden worden binnengehaald vanwege het UNESCO-label (zie kadertekst) kon de productie nieuw leven worden ingeblazen. Hierdoor kwam ook een in de vergetelheid

 Het St. Johannklooster in Müstair is beroemd omwille van zijn fresco’s en gothische architectuur.

Gids Jurgen Pfister.

geraakte legende over de koekjes boven water. In vroeger tijden moesten jongens en meisjes namelijk meehelpen de alp te bemesten door koeienvlaaien uit te smeren. Een smerig karweitje waar ze geen van allen zin in hadden, maar de feeën van de weiden schoten te hulp. In het gras verstopten zij heerlijke koekjes, Schaibiettas! De boeren waren stomverbaasd dat de kinderen plotseling niets liever wilden dan poep uitsmeren op de alp. Meinrad Meier bakt de lokale specialiteit met grote trots. Hij beheerst het proces als

de beste. “Ik heb me pas nog voor het televisieprogramma ‘Wetten dass’ opgegeven”, roept hij vrolijk en beweert dat hij vijf kratten Schaibiettas kan bakken waarbij het onderlinge gewicht per krat niet meer verschilt dan 100 gram. “Helaas wordt het niet uitgezonden omdat het te lang duurt om al die koekjes te bakken en daar kan het publiek niet op wachten (lacht).” Even verderop, in Santa Maria, werkt Hannelore Cueni in de Muglinmolen die wordt aangedreven door waterkracht. Hier worden op biologisch verantwoorde wijze

graan gemalen en vlas bewerkt. Cueni verhuisde twaalf jaar geleden vanuit Basel naar Santa Maria. “Het is moeilijk om als ‘vreemdeling’ een leven te beginnen in de vallei. De meeste mensen hier zijn boer of hoteleigenaar en het is niet makkelijk om zoiets vanaf de grond op te bouwen, maar ik kon in de molen gaan werken en het bevalt nog steeds heel goed. Ik sta elke dag op met een blij gevoel.” Naast het produceren van meel en het bewerken van vlas geeft Cueni rondleidingen. Je zou haast denken dat de molen niet alleen draait op water maar ook op haar toewijding.

Karel de Grote

BIOSFERA VAL MÜSTAIR Het Zwitsers Nationaal Park (Parc Naziunal

naburige regio’s, maar daar zetten we ook

Svizzer) is het enige nationaal park van

niet op in. Onze kracht ligt in kleinschalig-

Zwitserland en heeft een UNESCO-

heid, de authentieke cultuur, de bijzondere

erfgoedstatus. Een aantal jaren geleden

producten, het goede weer, de mooie

dreigde het park die kwalificatie kwijt te

natuur en de schone lucht.”

raken, omdat het te veel op zichzelf zou

De komende jaren wil het Val Müstair zich

staan. De oprichting van de Biosfera Val

profileren als een gezondheidsregio. In de

Müstair, een samenwerkingsverband tus-

lucht zijn nauwelijks pollen aanwezig die

sen park en dal die de culturele en biolo-

hooikoorts of andere allergieën veroorza-

gische ontwikkeling van het Val Müstair

ken. De vallei is ook zeer geschikt voor bij-

stimuleert, voorkwam dat.

voorbeeld astmapatiënten. “Die knappen

“De Biosfera Val Müstair en de UNESCO-

hier gewoon op en hebben veel minder

status versterken het gebied”, zegt Jürgen

klachten”, weet Pfister. Daarnaast blijft er

Pfister. “Natuurlijk weten we dat we de

aandacht voor het behouden en ontwik-

concurrentie niet aankunnen met grote

kelen van het cultureel erfgoed.

skigebieden of wellnessresorts in

In het laagst gelegen dorp, Müstair, ligt het St. Johannklooster, een klooster met twaalf nonnen. Het is beroemd om zijn bijzondere fresco’s die onder meer het leven van Jezus Christus uitbeelden en de dood van Johannes de Doper. Ruim een eeuw geleden werden de laat-vijftiende-eeuwse fresco’s ontdekt onder een dikke, door de eeuwen heen aangegroeide laag witte verf. Het klooster werd in de negende eeuw gesticht door Karel de Grote. Het verhaal gaat dat hij in sneeuw en ijs over de bergen trok. De tocht was zo gevaarlijk dat hij God beloofde een klooster te stichten als Hij hem zou bijstaan om ongeschonden het dal te halen. “Of het werkelijk zo gegaan is, is niet helemaal zeker, maar het zou kunnen”, zegt gids Ursina Feuerstein. “Er zijn bewijzen dat Karel de Grote hier in de BERGEN magazine

REPORTAGE

Ortler Alpen  Het historische St. Johannklooster in Val Müstair.

Op het wandelpad richting Tschierv worden we getrakteerd op een sneeuwbui.



herfst de bergen over trok.” In dat geval geloof ik haar. De sneeuwgrens is nu inmiddels gezakt tot rond de 1600 meter en waarschijnlijk had Karel toen nog niet de beschikking over een mooi geëffend panoramapad langs de zonzijde van het dal. De Frankische koning was niet de enige die last had van de winterkou. De nonnen zitten nu soms nog steeds te blauwbekken. Om de fresco’s te beschermen gaat in de kapel de kachel niet aan en in vroeger tijden waren ook de sobere vertrekken van de nonnen onverwarmd. In de kleine kamertjes stond een ijzeren beddenpan. Die konden de nonnen vullen met heet water en meenemen naar bed. Zo werd het onder de dekens een klein beetje warm en hadden ze de volgende morgen lauw water om zich mee te wassen. Deden ze het niet, dan was het water de volgende dag bevroren. De enige ruimte waar de temperatuur wel boven het vriespunt uit kwam was de keuken, waar nu een deel van het museum is gevestigd. ■ fpeters@bergenmagazine.nl

BERGWIJZER Het Val Müstair ligt in het zuidoosten van Zwitserland en grenst aan Italië. Het heeft een mild klimaat. Gemiddeld driehonderd dagen zon per jaar. Samen met het nabijgelegen Zwitsers Nationaal Park vormt het de Biosfera Val Müstair. Er is geen industrie en er zijn geen drukke wegen. Het landschap bestaat uit lieflijke alpenweiden en toppen tot rond de 3000 meter hoog. VERVOER

Vanaf Zernez rijdt de postbus via de Ofenpas naar het Val Müstair. SLAPEN

In het Val Müstair zijn verschillende hotels. Hotels die bij de Biosfera Val Müstair zijn aangesloten serveren bij het ontbijt ten minste zeven lokale producten zoals kaas, marmelade, honing, brood en andere specialiteiten. Info en boeken: www.val-muestair.ch Er zijn drie campings: • Camping Muglin (Müstair), tel. +41(0)793799566, www.campingmuglin.ch • Campingplatz Staila (Tschierv), tel. +41 (0)81 8 58 56 28 • Camping Pè da Munt (Santa Maria), tel. +41(0)818587133, www.campingstamaria.ch WANDELINGEN

Val Mora Vertrekpunt: Ofenpas (ook per bus te bereiken). Eindpunt: Santa Maria. Route: omhoog richting Piz Daint. Na de pas links de vallei in richting Alp Mora. Van daar via Lai da Chazfora of Piz Mezdi naar Santa Maria. Bus terug naar het startpunt. Duur en hoogteverschil: ongeveer 6 uur, totaal: 1300 m stijgen, 2100 m dalen. Panoramawandeling Vertrekpunt: Tschierv (ook per bus te bereiken). Eindpunt: Santa Maria of Müstair. Route: omhoog richting dorpje Lü. Van hieruit naar Craistas of Terza. Af dalen naar Santa Maria of Müstair. Met de bus terug. Duur en hoogteverschil: 3 tot 4 uur, 350 m stijgen, 700/830 m dalen.

BERGEN magazine

Het Zwitsers Nationaal Park heeft tachtig kilometer aan wandelpaden. Het park bestaat uit oorspronkelijke wildernis en er leeft veel wild (gemzen, steenbokken, herten, gieren). Meer info: www.nationalpark.ch en Bergen Magazine 2008-2 OVERIGE ACTIVITEITEN EN BEZIENSWAARDIGHEDEN

Muglinmolen – historische molen uit de 17e eeuw, aangedreven door waterkracht. Hier wordt op biologische wijze graan en vlas bewerkt. Open: half mei tot half oktober, wo, vrij, zo van 16.00 – 18.00 uur. Info: www.muglinmall.ch Distilleerderij van Luciano Beretta – Beretta stookt prijswinnende likeur en schnaps op natuurlijke wijze. Te bezoeken op aanvraag. Info: tel. +41(0)792070039, www.distilleriaberetta.ch St. Johannklooster – nonnenklooster, gesticht door Karel de Grote en beroemd om zijn fresco’s. Kapel en museum zijn zeer de moeite waard. Beschermd erfgoed UNESCO. Open: dagelijks behalve met Kerst. Info: tel. +41(0)818516223, www.muestair.ch Nationalparkzentrum – bezoekerscentrum van het nationaal park in Zernez. Open: medio mei t/m oktober, dagelijks 8.30-18 uur. Info: www.nationalpark.ch KAARTEN

Landeskarte der Schweiz 259 Ofenpass en 259bis Glorenza/Glurns, 1:50.000 Landeskarte der Schweiz 1239 Sta Maria en 1239bis Müstair, 1:25.000 MEER WETEN?

www.muenstertal.ch – website van de regio Engadin Val Müstair. www.val-muestair.ch – website van het regionale bureau voor toerisme. nl.graubuenden.ch – officiële Nederlandse website van Graubünden. Uitgebreide info.

TOT OP ZeKere HOOgTe

tekst & FOtO Dirk-Sytze kootStra

lijnen te klimmen die een heel web van verwach-

eigenlijk heen? Tegen het einde van de tocht lijd ik

‘Z

tingen in m’n hoofd hebben gesponnen, dat is een

al weer net zo hevig aan bergstress als toen ik ver-

e lopen niet weg’, zegt mijn vriendin

droom die uitkomt. Boven ben ik geboeid en beto-

trok. Terug in het dal grijp ik gelijk naar kaarten,

wel eens. Dat klopt, de bergen blijven

verd door het uitzicht. Om me heen herken ik ber-

gidsjes en topo’s. Ik smeed alweer nieuwe plannen.

staan. Maar de tijd tikt onverbiddelijk

gen die ik al eens heb beklommen en waar ik met

Toch ontspan ik, soms. Zittend voor hut of tent ter-

door, terwijl er nog zo veel mooie tochten wachten.

warme gevoelens aan terugdenk. Maar ook zie ik

wijl de zon langzaam onder de bergen kruipt. Dan is

Plannen genoeg. Maar waar vind ik tijd? Je merkt

sierlijke toppen die nog onbekend zijn. Daaronder

het me genoeg om daar alleen maar te zijn. En ook

het al, ik heb last van bergstress.

bevinden zich immer bergen die ik nog zou willen

als ik thuis een oude foto bekijk. De herinnering aan

Eigenlijk nogal onnozel. Het hele jaar ben ik druk

beklimmen. Juist die verbreken de magie en laten

een plek laait dan weer op en laat mijn ogen stralen.

en rusteloos over iets waar ik maar een paar

de onrust opnieuw toe.

Mijn hoofd wordt steeds meer een interactief ‘museum’. Het is gevuld met beelden van een groei-

weken per jaar aan toekom. Tegen het ziekelijke aan goochelen met tabellen vol toppen en de daarvoor benodigde dagen. De som ervan is altijd groter dan mijn saldo aan vakantiedagen. Zelfs in de auto op weg naar de Alpen puzzel ik nog over het te volgen programma. Eenmaal tussen de bergen blijf ik rusteloos en

Ik bezit een magischrealistische collectie met persoonlijke stillevens van Alpentoppen

end aantal prachtige bergtochten. Gek genoeg vaak van tochten die niet waren gepland, maar ter plaatse ‘spontaan’ zijn ontstaan. Natuurlijk blijft er genoeg te wensen over. Maar als ik rondga door mijn museum dan kan ik niet anders dan tevreden zijn. Ik bezit een magisch-realistische collectie met persoonlijke stillevens van Alpentoppen. Licht ver-

gespannen. Ik wil niet tussen de bergen zitten

tekend, zelf ingekleurd en daarom uniek.

maar er bovenop staan. De vraag is of dat gaat luk-

Als ik de afdaling inzet, buitelen nieuwe plannen

ken. Ligt er niet teveel of juist te weinig sneeuw op

alweer door mijn hoofd. Die sierlijke sneeuwtop

de voorgenomen route? Is de hut niet volgeboekt?

daar rechts, is dat iets voor morgen? Of is dat nu

De bergen, ze lopen niet weg. Ze blijven altijd

En werkt het weer wel mee?

nog te hoog gegrepen? En die scherpe rotsgraat

staan. Als blijvende herinnering aan alle mooie

Ik geniet intens als alle puzzelstukjes op hun plek

links, is die voldoende behaakt? Of het wandelpad

ogenblikken die ik daar boven heb beleefd. En als

vallen en een tocht lukt. Om de paden te volgen, de

dat in de vallei onder me slingert, waar leidt dat

belofte voor wat wellicht nog komen gaat. n Bergen magazine

Advertorial

WANDELPARADIJS

VALLE D’AOSTA Valle d’Aosta biedt ongekende wandelmogelijkheden in een prachtige bergnatuur. Een indrukwekkende regio met Alpentoppen van de Mont Blanc, het Monte Rosamassief, de Gran Paradiso en de Matterhorn van meer dan 4000 meter hoogte binnen handbereik. Het enorme aanbod aan trektochten maakt deze regio een paradijs voor elk type wandelaar.

e regio is ideaal om te wandelen dank zij zijn honderden kilometers aan bewegwijzerde paden, maar ook avonturiers die van bergen rotsklimmen houden komen hier aan hun trekken. Bijzonder is het grote aanbod van authentieke berghutten, zowel op grote hoogte als lager gelegen, waardoor er vele mogelijkheden zijn voor meerdaagse trektochten. Slapen in een berghut is de perfecte manier om het echte bergleven te ervaren. Valle d’Aosta heeft vele trektochten voor elk niveau wandelaar. Voor zowel beginnende als ervaren wandelaars is het aan te raden om de hulp van een berggids in te roepen. Berggidsen beschikken namelijk over alle kennis van de bergen, zoals de noodzakelijke klimtechnieken en het weer,

BERGEN magazine

zodat je niet voor verrassingen komt te staan tijdens een trektocht. Een gids kan je bovendien ook de mooiste routes laten zien en je over de lokale tradities vertellen. Zo zal de berggids altijd, volgens gebruik, een Coppa dell’ Amicizia (vriendschapsdrankje) met je drinken op een goede trektocht. Speciaal is de rust in de bergen van Valle d’Aosta. Tijdens een tocht is het heel goed mogelijk dat je overdag niemand tegenkomt, wat de ervaring van één zijn met de natuur optimaal maakt. Het uitzicht is op elke bergpas weer een verrassing, door de afwisseling in landschappen lijkt het alsof je door verschillende landen loopt. De meest bekende, maar tevens bijzondere trektocht van de streek is zonder twijfel de Alta Via.

DE ALTA VIA WANDELROUTES

BIJZONDERE TREKTOCHTEN De trots en vreugde van regio Valle d’Aosta zijn de twee Alta Via routes. Deze bewegwijzerde routes doorkruisen op grote hoogte Valle d’Aosta. Alta Via nummer 1, ook wel bekend als ‘Het Pad der Giganten’, is een route die langs de voet van de hoogste bergen van Europa loopt: de Monte Rosa, de Matterhorn en de Mont Blanc. De Alta Via nummer 2, ‘Alta Via Naturalistica’, loopt door het Nationaal Park Gran Paradiso en het Regionaal Park Mont Avic. Voor beide routes geldt dat bij bijna alle etappes de mogelijkheid bestaat om af te dalen naar het dal zodat wandelaars gebruik kunnen maken van de faciliteiten in de dorpen, of de route kunnen afbreken.

Alta Via 1 Deze route loopt van Gresso-

De mooiste meren van Valle d’Aosta

ney-Saint-Jean naar Cour-

Deze tocht heeft een zogenaamde “ster”-trekking

mayeur van de ene kant van

optie, waarbij iedere dag verschillende routes van-

het dal naar de andere kant.

uit hetzelfde vertrekpunt starten. Bezoekers ont-

De Alta Via nummer 1 biedt

dekken de mooiste alpenmeren van Valle d’Aosta in

uitzicht op de prachtige sil-

de valleien van Cogne, Champorcher, Ollomont en

houetten van de hoogste

Champdepraz.

bergtoppen van de Alpen. Deze hooggelegen wandel-

De verovering van de Gran Paradiso

route kan men vanaf juli tot en

Dit is een echte klassieker van twee dagen en één

met september bewandelen en

nacht, voor degenen die een van de mooiste

is opgedeeld in dertien etappes

4000-ers van Valle d’Aosta willen beklimmen in het

die elk 3 tot 5 uur duren.

weergaloze landschap van het Nationaal Park Gran Paradiso.

Alta via 2 Deze route is uitgestippeld van Champorcher naar Courmayeur en is

Grande Giro dei Giganti

begaanbaar van juli tot september. De gemiddelde hoogte is 2000

Voor de echte doorzetters. Dit is een trektocht rond

meter en een hoogste punt op 3300 meter, boven op de Colle Lauson.

de vier hoogste bergen van de Alpen die het schit-

Onderweg is de kans groot om gemzen, steenbokken, marmotten en

terende decor van Valle d’Aosta vormen. De tocht is

steenarenden tegen te komen. In het totaal bestaat deze route uit

een unieke en uitdagende ervaring, een carrousel

twaalf etappes die ieder ongeveer 4 tot 5 uur duren.

van spanning en buitengewone landschappen.

Kijk voor meer informatie over Valle d’Aosta op WWW.VISITAOSTA.NL en maak kans op een waardebon van € 100,-

maak kans eop een waard bon van

€100 BERGEN magazine

wandelen met kinderen

Ötztaler Alpen

TuSSeN ALM eN GLeTSjer iN HeT kAuNerTAL

“Mama

ik wil thuis ook een koe”

Bergen magazine

Nu eens lieﬂijk, dan weer wild en ruig: het kaunertal in Tirol heeft meer dan één gezicht: van de zonovergoten kaunergrat met zijn almen en spitse pieken, tot de bergmeertjes en besneeuwde drieduizenders in de buurt van Oostenrijks op een na grootste gletsjer, de Gepatschferner. een geknipt dal om kinderen van het hooggebergte te laten proeven. zeker als je verblijft op een echte bergboerderij. TEKST & FOTO’S IGNACE FERMONT

Ook de Gepatschferner ontkomt niet aan de veranderende klimaatsinvloeden en heeft in hoog tempo aan omvang ingeboet, in 2009 alleen al 32 meter!

Bergen magazine

wandelen met kinderen

Ötztaler Alpen

“D

aar komen ze”, roepen Antje en Merten. Even later wandelen Süne en Heidi onder leiding van Heinrich, landbouwer in ruste, het erf op. De twee koeien hebben de dag doorgebracht in een weide wat hogerop. De kinderen haasten zich naar de stal, want het melken willen ze voor geen geld missen. Af en toe mogen ze het ook eens proberen en dat lukt al aardig. Alleen Folke houdt zich ver van de koeien. Speuren naar wilde dieren is meer zijn ding. Bij valavond zijn er meestal reeën te zien in de weiden achter de stal. En op een avond duikt zowaar een groot mannetjeshert uit het bos op. Zelfs Heinrich en zijn vrouw Maria staan ervan te kijken. Zo is er altijd wel iets te beleven op onze afgelegen vakantieboerderij in Schnadigen. Ruim 1550 meter hoog ligt ons arendsnest, zevenhonderd meter boven het Kaunertal en Oberinntal, in een lieflijk cultuurlandschap van weiden, bossen en houtwallen. Eenzame boerderijen en kleine gehuchten liggen als witte spikkels verspreid over de steile bergflank. Samen vormen ze de gemeente Kaunerberg. Daarboven rijst de scherpgetande Kaunergrat op: een indrukwekkend amfitheater van uitgestrekte almen en donkergrijze rotspieken, op de grens van het Kaunertal en het Pitztal.

Almwandeling De eerste ochtend trekken we naar de Aifneralm, net onder de 2000-metergrens. Het terras bij de almhut wacht op zijn eerste gasten. De stallen zijn verlaten. Wat verder graast een vijftigtal koeien, Tiroler Grauvieh. Veel boeren uit Kaunerberg hebben hier een paar dieren rondlopen. Een herder waakt over hun wel en wee, terwijl de Senner boter en kaas maakt. Vier almen zijn nog in gebruik op de Kaunergrat. Een schitterende panoramaweg verbindt ze met elkaar. We volgen er het eerste stuk van. De jongens nemen resoluut de leiding. Een smal pad dat voortdurend op en neer gaat, zo hebben ze het graag. Met de Samnaungruppe in de rug wandelen we de drieduizenders van de Kaunergrat tegemoet. Plots ligt ook het smalle Kaunertal aan onze voeten, geprangd tussen de Kau-

Heinrich, de zeventig voorbij, zet er flink de pas in nergrat en de Glockturmkamm. Vooraan liggen de huizen van Feichten, verderop herkennen we de Gepatschstausee en aan het daleind waakt de eeuwig witte Weißseespitze, een van de meest westelijke bergen van de Ötztaler Alpen. Heerlijk wande-

len is het in dit eeuwenoude almenlandschap. Rond het middaguur krijgen we de Falkaunsalm in het vizier. We vleien ons neer op het terras. Een drankje en een stevige hap, dat hebben we wel verdiend. “Het wordt almaar moeilijker om uitbaters te vinden voor de almen”, vertelt Heinrich ’s avonds. “Het verdient goed, maar het is hard werken: kaas maken, twee keer melken, eten en drank serveren. Vroeger was het nog zwaarder. Wij moesten het zonder stal en melkmachine doen.” Heinrich was zelf tot zijn tweeëntwintigste herder, elke zomer op een andere alm. “De mooiste tijd van mijn leven”, mijmert hij. “Weet je wat? Ik laat jullie een paar plekken uit mijn jeugd zien.”

Gletsjer In het spoor van onze gastheer rijden we de volgende morgen diep het Kaunertal in. Via de burcht van Berneck en de barokke bedevaartskerk van Kaltenbrunn dalen we af naar Feichten, het belangrijkste dorp in het dal. Wat verder begint de Kaunertaler Gletscherstraße: een spectaculaire, bijna dertig kilometer lange tolweg, die naar het skigebied op de flanken van de Weißseespitze klimt, ruim 2700 meter hoog. Na een paar haarspeldbochten komen we bij de langgerekte Gepatschstausee. Het stuwmeer drijft sinds het begin van de jaren zes-

 Engelbert Neuner deelt fakkels uit. Het vuur gaat rond en hop, met zijn allen de tunnel in.

Bergen magazine

De Kaunergrat vormt een indrukwekkend amﬁtheater van almen en donkergrijze rotspieken, op de grens van het Kaunertal en het Pitztal.



 Heinrich was tot zijn tweeëntwintigste herder op de alm: “De mooiste tijd van mijn leven.”

het melken lukt al aardig.

tig de elektriciteitscentrale van Prutz aan. Een paar kilometer voorbij het meer beginnen we aan onze wandeling. Heinrich, de zeventig voorbij, zet er flink de pas in. Hij wijst naar de Gepatschalm en de Birgalm, aan de overkant van het dal. “In de zomer van 1957 verbleef ik daar zes weken. Om vier uur stond ik op: eerst de koeien bijeen drijven, daarna melken. Met de hand, uren lang. Na een paar dagen stonden mijn vingers vol blaren. Het was een eenzame zomer. De Senner kwam elke dag de melk

halen. En de waard van een berghut bracht regelmatig eten. Maar voor de rest zag ik niemand.” Bij Im Wannet picknicken we, omringd door besneeuwde drieduizenders, bij de hut van een schaapherder. Voor ons ligt de indrukwekkende Gepatschferner, de een na grootste gletsjer van Oostenrijk. Een driesterrenpanorama. Na het eten dalen we af naar de gletsjertong. Het smeltwater zwelt snel aan tot een kolkende rivier: de Faggen-

bach, die begint aan zijn afdaling door het Kaunertal, richting Inn. “Niet te geloven hoeveel de gletsjer in een paar jaar gekrompen is”, schudt Heinrich het hoofd. De cijfers spreken voor zich: in 2009 alleen al ging de Gepatschferner er 32 meter op achteruit. De wilde omgeving weet ons zo te bekoren dat we een paar dagen later terugkeren, voor een tocht naar de idyllische Seeles Seen en de Oberbirgalm. Ons tempo ligt Bergen magazine

wandelen met kinderen

Ötztaler Alpen

De MOOiSTe TOCHTeN iN HeT kAuNerTAL A Van FalKaUnsalm langs de

wasserweg

Ideale gezinswandeling met zicht van de Lechtaler tot de Ötztaler Alpen. Vooral de scherpe pieken van de Kaunergrat maken indruk. Terug langs de Kaunerberger Wasserweg (beschreven in de reportage). Vertrek- en eindpunt: parkeerplaats Falkaunsalm, op de helling van Kaunerberg tussen Kauns en Feichten. Duur en hoogteverschil: 3¼ uur, 350 meter stijgen en dalen. B natUUrleerpad gepatsch-

Ferner

Gemakkelijke wandeling naar de gletsjertong van de Gepatschferner. Tweede helft van de wandeling biedt schitterend uitzicht op het hele gletsjerbekken. Vertrek- en eindpunt: Kaunertaler Gletscherstraße, parkeerplaats en bushalte Fernergries. Duur en hoogteverschil: 3–4 uur, 350 m stijgen en dalen. Route: eerste 1½–2 uur het natuurleerpad volgen. Vervolgens de Gletscherstraße oversteken en via Oberbirg en de Gepatschalm terugkeren. Laatste kilometer langs de rijweg. C VerBorgener see (2674 m)

Korte, maar schitterende wandeling door het Krummgampental naar een van de mooiste meertjes van het Kaunertal, op amper een kilometer van de Italiaanse grens. Ideale gezinswandeling. Vertrek- en eindpunt: Kaunertaler Gletscherstraße, parkeerplaats en bushalte Krummgampental. Duur en hoogteverschil: 2 uur, 280 m stijgen en dalen. D ÖgghoFe en waterVal

mairhoFerBach

Ontspannen dalwandeling langs de gehuchtjes Vergötschen en Unterhäusern en het dorp Feichten, met als toemaatje een klim naar de oudste boerderijen van het Kaunertal: de Ögghofe. Vervolgens steil omhoog naar een mooie waterval. Via Feichten terug. Vertrek- en eindpunt: Vergötschen. Voorbij laatste boerderij de weg nog even volgen en dan links het pad nemen.

Duur en hoogteverschil: 2½ uur, 300 m stijgen en dalen. e pelgrimsweg naar Kalten-

BrUnn

Over rustige veldwegen via enkele gehuchtjes van Kaunerberg naar het schilderachtige kerkje van Kaltenbrunn. Onderweg schitterend uitzicht op de Kaunergrat. Vertrek- en eindpunt: MairhofPrantach, bushalte Straßenkreuzung. Duur en hoogteverschil: 3 uur, 100 m stijgen en dalen. F madatschKopF (2778 m)

Langs de Verpeilbach naar de idyllisch gelegen Verpeilhütte (2016 m). Vervolgens door een ruw landschap steil omhoog naar de Madatschkopf (panorama op het Kaunertal en de Kaunergrat). Vertrek- en eindpunt: Feichten of parkeerplaats Verpeilalm. Duur en hoogteverschil: 7½ uur, 1500 m stijgen en dalen; 6 uur, 970 m stijgen en dalen vanaf de Verpeilalm. G ÖlgrUBenJoch (3044 m)

Niet al te moeilijke maar zware tocht tot boven de magische 3000-metergrens. Vanaf de pas grandioos zicht op de ijswereld van Tirols hoogste top, de Wildspitze (3770 m). Goede conditie vereist. Vertrek- en eindpunt: Kaunertaler Gletscherstraße, parkeerplaats en bushalte Gepatschhaus. Duur en hoogteverschil: 6 uur, 1130 meter stijgen en dalen. H schweiKert (2879 m)

De Schweikert is lang niet de hoogste maar wel een van de meest uitdagende toppen van de Kaunergrat. Het terrein is ruig en af en toe moet er geklauterd worden. Maar het uitzicht boven is onvergetelijk. Voor ervaren bergwandelaars. Vertrek- en eindpunt: Feichten of Verpeilalm. Duur en hoogteverschil: ruim 8 uur, 1600 meter stijgen en dalen; 5½ uur, 1050 m vanaf de Verpeilalm.

in het ontzandingsbekken wordt het water geﬁlterd voor het aan zijn weg door het irrigatiekanaal begint.

Bergen magazine

i hohe aiFnerspitze (2779 m)

Beklimming van een van de gemakkelijkste toppen van de Kaunergrat, met grandioos panorama op het Kaunertal, Pitztal en Oberinntal. Vertrek- en eindpunt: Aifner Alm (1980 m).

Duur en hoogteverschil: 4½ uur, 800 m stijgen en dalen. Route: Panoramaweg 1½ km volgen richting Falkaunsalm. Vervolgens via lawinekering steil omhoog naar top Hohe Aifner. Afdalen via Kleine Aifner (2558 m), terug naar Aifner Alm.

 Tussen de Aifneralm en de Falkaunsalm geniet je van een heerlijk uitzicht op het Kaunertal, de Gepatschstausee en de meer dan 3500 meter hoge Weißseespitze.

almaar hoger, de jongens zijn nog moeilijk bij te houden. Met Merten beklim ik de Hohe Aifnerspitze: twaalf honderd meter klimmen en dalen door ruig terrein.

Wasserweg Een van de boeiendste tochten houden we voor het laatst: de Kaunerberger Wasserweg, een leerpad langs het irrigatiekanaal dat de weiden, velden en boomgaarden van Faggen, Kauns en Kaunerberg al meer dan een halve eeuw van het nodige water voorziet. Engelbert Neuner wacht ons op bij het afgelegen Wiesenhof. Een vriendelijke man met pientere ogen. Donkergroen Tiroler hoedje, getaande huid: duidelijk een buitenmens. Als voorzitter van de Wassergenossenschaft Hangkanal is hij verantwoordelijk voor het irrigatiesysteem van Kaunerberg. Een betere gids hadden we ons niet kunnen dromen. De man kent de streek als geen ander en is een geboren verteller. Tussen de weilanden klimmen we naar boven. Het gras kleurt diepgroen onder de ochtendzon. Hogerop bedekt een dun laagje verse sneeuw de bergflank. “Erg vruchtbaar, deze hellingen”, steekt Engelbert van wal. “Bovendien schijnt de zon hier meer dan waar ook in Tirol. Vroeger teelde men tot op 1650 meter hoogte aardappelen en wintertarwe. Maar de droogte speelde de boeren vaak parten. Amper zeshonderd milliliter neerslag valt hier per jaar. De zomer van 1946 was een catastrofe. De oogst mislukte, weiden verdorden. De mensen leden honger en er was te weinig hooi voor de dieren.” Er was maar één oplossing: een nieuw irrigatiesysteem. Bij de Gallruttalm, 2000 meter hoog, het water van enkele bergbeken opvangen en vervolgens via een twaalf kilometer lang ‘hangkanaal’ over de hellingen van Kaunerberg leiden, dat was het ambitieuze plan. Het project kreeg steun vanuit het Marshallplan. Men begon eraan in 1947. In 1954 waren de werken klaar. In het bos komen we bij het kanaal. Ongeveer tachtig centimeter breed en diep is het, en er stroomt zevenhonderd milliliter per seconde door, legt Engelbert uit. “Zo’n driehonderdzestig hectare krijgt water van het kanaal. Om de tweehonderd meter is er

een lange buis die het water naar de velden en weiden brengt. Daarop worden via snelkoppelingen sproeiers en nevelaars aangesloten. Ruim honderdvijftig boeren maken in droge periodes gebruik van de installatie. Dit voorjaar nog, onafgebroken van 21 april tot 20 mei.” Het systeem zit ingenieus in elkaar. Hendels, kranen en schuiven maken het mogelijk het debiet te regelen en het water de gewenste richting uit te sturen. Engelbert demonstreert het allemaal, de kinderen kijken geboeid toe.

Tunnel Maar het spectaculairste moet nog komen: de Gallrutttunnel. In de buurt van de Gallruttalm verspert een vooruitstekende rots de natuurlijke loop van het kanaal. Er zat

niets anders op dan een tunnel te boren van één kilometer lang. In droge periodes stroomt al het water erdoor. Maar meestal wordt het via een natuurlijke beekbedding naar beneden afgeleid en kan je door de tunnel wandelen. We hebben geluk. Het heeft genoeg geregend de laatste weken. Engelbert deelt fakkels uit. Het vuur gaat rond. En hop, met zijn allen de tunnel in, het avontuur tegemoet. Pikdonker is het binnen, de fakkels geven amper licht. Twintig minuten later staan we weer in de open lucht. We komen bij een kleine dam en een uitgedroogd bassin met wat slib aan de randen. “Een ontzandingsbekken”, verklaart Engelbert. “Hier wordt het gletsjerwater van de beken Bergen magazine

wandelen met kinderen

Ötztaler Alpen

gefilterd. Wacht, ik laat zien hoe het werkt. Kom je mee, Merten? Ik heb hulp nodig.” Met zijn tweeën klimmen ze op de dam. Merten draait aan een groot wiel, wat verder doet Engelbert hetzelfde. De sluizen gaan open. In een mum van tijd is het bekken gevuld en stroomt het gezuiverde water via een watervalletje in het kanaal.

Spookdorp Het geschiedenis van het hangkanaal laat me niet los. De laatste avond wandel ik naar Oberfalpetan, het meest geïsoleerde gehucht van Kaunerberg. Het witte kapelletje is piekfijn onderhouden. Binnen eert een gedenkplaat de arbeiders die zeven jaar lang aan het kanaal werkten. De streek kreeg er een nieuw elan door, maar Ober-

falpetan bleek niet meer te redden. Te afgelegen, te moeilijk bereikbaar. De laatste bewoonster stierf in 1978. Nu heerst er de stilte van een spookdorp. Via Unterfalpetan, nog zo’n onooglijk gehucht met een piepklein kerkje, keer ik naar Schnadigen terug. De avondzon werpt een gouden mantel over de Kaunergrat. Het mooiste uur van de dag. Het is bijna donker wanneer ik bij de boerderij aankom. De kinderen staan op de uitkijk. Ze hebben net afscheid genomen van de stal en zijn bewoners. En dan komt het. Antje, net voor het slapengaan: “Thuis wil ik ook een koe.” We hadden het kunnen denken. n ifermont@bergenmagazine.nl

De koe die het meeste melk produceert op de alm wordt geëerd met een krans. Ooit ging een bewoonster van deze stal met de hoofdprijs lopen.



BerGWijzer Het dunbevolkte Kaunertal is een smal zijdal van het Inntal. In het westen wordt het begrensd door de Glockturmkamm, in het oosten door de Kaunergrat en in het zuiden door de hoofdkam van de Ötztaler Alpen. De Kaunertaler Gletscherstraße, een brede tolweg, brengt je tot aan de voet van de Weißsee spitze, ruim 2700 meter hoog. Onderweg kan je over al je auto kwijt. Daardoor zijn wandelingen op grote hoogte zelfs met kleine kinderen een haalbare kaart. Beste periode

Half juni tot half september. Tweede helft september afhankelijk van het weer. VerVoer

Vanuit Landeck rijdt er twee keer per dag een postbus het hele dal op een neer. Langs de Gletscherstraße zijn veel bushaltes. De Aifneralm, de Falkaunsalm en de Verpeilalm zijn elk één keer per week met een wandelbusje bereikbaar vanuit Feichten. omhoog

Karlesjochbahn: van de Kaunertaler Gletscher naar het Dreiländereck (3108 m) met panorama op Ötztaler Alpen, Ortlermassief en Bernina (www.kaunertaler-gletscher.at). slapen

In het Kaunertal zijn er enkele hotels, en er is een ruim aanbod van appartementen en gastenkamers. Er zijn drie berghutten: • Verpeilhütte, tel. +43(0)6505656540, info@verpeilhuette.at • Rauhekopfhütte, tel. +43(0)6642067006, rauhekopfhuette@alpenverein-frankfurtmain.de • Gepatschhaus, tel. +43(0)6644319634, info@ gepatschhaus.at Voordeelpas

Wie in het Kaunertal verblijft, krijgt meestal (afhankelijk van het logeeradres) gratis een Summercard voor o.a. gratis toegang tot alle zwembaden en geleide wandelingen, plus korting op bijv. de Kaunertaler Gletscherstraße. Voor de Summercard Gold (€ 43, prijs 2012) zie www.kaunertal.com

Bergen magazine

NATurpArk kAuNerGrAT Berggidsen

Berg- & Skiführer des Kaunertales, www.kaunertalbergfuehrer.com oVerige actiViteiten en Bezienswaardigheden

Het Naturpark Kaunergrat en de toeristische dienst van het Kaunertal organiseren een brede waaier aan activiteiten. Voor info zie: www.tiroler-oberland.com Burg Berneck: middeleeuwse burcht in de buurt van Kauns (open vrij-za). Talmuseum Kaunertal in Platz: streekmuseum, tel. +43(0)5475316 Flügelmuseum in Nufels: oude vleugelpiano’s (open vrij t/m zo). Naturparkhaus Kaunergrat: www.kaunergrat.at Kaarten

Kompass Wanderkarte und Radwege im grenzenlosen Naturparadies Tiroler Oberland, 1:30.000. Wandelkaart met bijbehorend wandelgidsje, verkrijgbaar bij de toeristische dienst van Feichten en in het Naturparkhaus. Freytag & Berndt WK 253 Landeck Reschenpass Kaunertal Tiroler Oberland, 1:50.000 Kompass 43 Ötztaler Alpen Ötztal Pitztal, 1:50.000 Alpenvereinskarte 30/2 Ötztaler Alpen Weißkugel en 30/3 Ötztaler Alpen Kaunergrat, beide 1:25.000

In 1998 hielden negen gemeenten uit de streek het Naturpark Kaunergrat boven de doopvont. Drie toeristische diensten, de deelstaat Tirol en vertegenwoordigers uit de agrarische sector zetten mee hun schouders onder het project. Het 58.920 hectare grote park reikt van het dal van de Inn tot aan de Wildspitze, in het hart van de Ötztaler Alpen. Het strekt zich uit aan beide zijden van de bergrug die het Kaunertal en het Pitztal van elkaar scheidt: de Kaunergrat. Natuurbescherming en educatie, duurzame streekontwikkeling en toerisme zijn de belang rijkste doelstellingen. Maar de wankele consensus wordt op de proef gesteld. Zo plant stroomproducent TIWAG een tweede stuwmeer. Twee locaties komen ervoor in aanmerking. Eén daarvan ligt aan de voet van de Gepatschferner. De lokale bevolking is tegen. Maar het is de regering van Tirol die de knoop moet doorhakken. De beslissing laat al enkele jaren op zich wachten. Je verneemt er alles over in het futuristische Naturparkhaus. Het Naturpark Kaunergrat werd in 2011 verkozen tot Oostenrijks natuurgebied van het jaar (www.kaunergrat.at).

leestips

Wandelen in de Oostenrijkse Alpen, Jonathan Vandevoorde (red.), Dominicus Adventure 2012, ISBN 9789025750053 Rother Wanderführer Kaunertal–Oberinntal, Herbert Mayr, Rother Bergverlag, ISBN 9783763340279 Das Kaunertal, von den ersten Bergsteigern zur Tourismusregion, Martin Frey, 2006. Over de geschiedenis van het toerisme (met veel oude foto’s). Die Geschichte der Bewässerungsanlage Kaunerberg, Martin Frey, 2005. Ter plaatse verkrijgbaar.

meer weten?

www.tiroler-oberland.com – website van het Tourismusverband Tiroler Oberland in Feichten. www.kaunergrat.at – website van het Naturpark Kaunergrat. www.kaltenbrunn.at – website bedevaartsoord. Meer informatie vind je op bergwijzer.nl/bergenmagazine-2012-2

Hemsedal

wandelen met kinderen

OP de ‘weg VAn HeT AVOnTuur’

De Noorse bergen beginnen in

HemSedal Tussen het ruige plateau van de Hardangervidda in het zuiden en de hoge bergen van jotunheimen in het noorden hebben lange rivieren een afwisselend berglandschap geschapen. Het skioord Hemsedal is ’s zomers een

pauze met uitzicht. In Hemsedal komen verschillende landschappen bij elkaar.



kleinschalig buitensportparadijs dat met zijn uitstekende voorzieningen steeds meer wandelaars, ﬁetsers en sportvissers aantrekt. wie met het hele gezin het noorse buitenleven wil proeven, krijgt hier snel de smaak te pakken. TEKST & FOTO’S JONATHAN VANDEVOORDE

Bergen magazine

wandelen met kinderen

Hemsedal

a een halve dag rijden langs de pittoreske meren tussen de groene bergen van het ZuidNoorse Hallingdal duikt de brede weg voorbij Gol, het belangrijkste stadje in de regio, de smalle vallei in van de ontstuimige rivier Hemsila. Meteen na de kloof wordt de vallei weer breder en verandert het landschap. Echter, waar Gol nog omgeven was door hoge, beboste heuvelruggen, is in het Hemsedal ruigheid troef. En de bergen worden met de kilometer hoger. Links voor ons stort het water van de 140 meter hoge Hydnefossen zich als een dubbele bruidssluier van een loodrechte rots naar beneden. De kinderen hebben er weinig oog voor en zitten suf van de hitte op de achterbank. Het is buiten 26 graden en broeierig. De airco van de auto laat het deze vakantie afweten. Het ongewoon natte

Bergen magazine

en kille weer van de afgelopen weken heeft bij de kinderen nooit tot irritaties geleid, maar nu staan hun gezichten op onweer. Het duurt niet lang of een bliksemschicht splijt de hemel in het noorden, waar het daleind in een donkergrijze wolkensoep verdwijnt.

Op de laatste meters naar de top moeten we onze handen gebruiken “Eindelijk leuk, pap” De oudste veert op. “We gaan toch daar niet logeren, papa?”, vraagt ze bezorgd. Als ik me een half uurtje verderop meld bij het toeristenbureau in het dorpscentrum, staan de hemelsluizen helemaal open. De weergoden willen gewoon niet meewerken.

Gelukkig zal het de komende dagen opklaren, verzekert de dame achter de balie mij. We krijgen de sleutel van ons vakantiehuis overhandigd en ze legt uit dat we het pasje aan de hanger niet mogen verliezen. “Because you need it to open the bom”. “Pardon?” “How do you say that in Dutch: slachtbom?”, vraagt ze. “Zeg maar slagboom”, lach ik. Ze kon mijn taaltip waarderen. “We also have a Dutch bakery in town.” Ik bedank beleefd voor de aanbeveling, maar Noorse bolletjes vinden we allemaal toch wel erg lekker. We rijden voorbij de ‘bom’ de berg op. Ons onderkomen blijkt te liggen aan de rand van een behoorlijk groot skigebied. Liften en besneeuwingsinstallaties ontsieren de helling naast ons huisje.

 Vanaf de makkelijke Karisetberget (837 m) kijk je uit over het groene Hemsedal.  De Rjukandefossen is een niet te missen waterval op een steenworp afstand van het dorp.

Onze eerste knackworstjes in de wildernis.



Topp 20 De volgende dag is het droog en we besluiten de omgeving te verkennen. Eerst even langs de Rjukandefossen. De waterval mag dan niet de hoogste van de streek zijn, het geraas maakt indruk en het smalle hangbrugje over de kloof vindt vooral Tom erg leuk (mama daarentegen helemaal niet). Het korte pad ernaartoe is, zoals alle in de streek, uitstekend aangegeven. “We werken in het voorjaar hard om alle paden te repareren en de wandelen fietsbordjes terug te plaatsen”, had Gunn Eidhamar, die de dienst voor toerisme leidt, mij verteld. “We doen er alles aan om het de wandelaar en de mountainbiker naar hun zin te maken. De ‘Topp 20’ is daarvan zo’n voorbeeld. Fanatieke bergwandelaars maken er een punt van om alle twintig toppen van Hemsedal te beklimmen en de speldjes van elke berg te verzamelen. Bergen magazine

wandelen met kinderen

Hemsedal  Een stoer moment op de top van de Karisetberget.

Overal vinden we lekkere veenbramen (Rubus chamaemorus).



Ongeveer twintigduizend mensen per jaar beklimmen een of meer bergen uit de lijst. We organiseren elke zomer zelfs een echte snelheidscompetitie.” Omdat Tom pas vier is en dit zijn eerste bergvakantie op eigen benen is, temperen we onze ambitie en kiezen we als opwarmer de groene bult Karisetberget (837 m). Slechts 190 meter omhoog – met een ijsje als beloning in het vooruitzicht moet dat lukken. Op het modderige pad door het lage naaldbos wordt hij tot bloedens gestoken door muggen. Niet slim om in T-shirt te lopen, moeten we toegeven, maar het weer is nog altijd zwoel en Tom is hoegenaamd geen koukleum. We trekken ons hele register van afleidingen open (“Zoek de stapstenen!”, “Kijk, weer een paddenstoel” en “Waar is de volgende blauwe streep?”) zodat hij gelukkig een klein uurtje later fluitend en badend in het zweet de rotstop bereikt. Zijn oudere zus dartelt over de her

en der verspreide afgeronde rotsblokken, relicten uit de ijstijd. Van bovenaf hebben we een postkaartuitzicht over het Hemsedal. In de verte ligt het dorp vredig in de bijna ongerepte groene vallei. De skiberg zien we niet meer. Toch is dit het populairste skigebied in Noorwegen. Aan het eind van de negentiende eeuw al kwamen gefortuneerde Noren ernaartoe om te wandelen en te jagen. Ze logeerden in het Skogstad Hotel of bij boeren thuis. In 1961 werd de eerste sleeplift aangelegd en sindsdien heeft het wintersportgebied zich flink uitgebreid. Bewust heeft de bevolking ervoor gekozen om de ski-installaties op één helling te concentreren. Alle voorzieningen vertrekken vanuit het Skisenter, een strak appartementencomplex twee kilometer buiten het dorp. Rustieke bungalows lijken op de flank van de 1369 meter hoge Røggjin uitgestrooid te zijn. Wij logeren in een ruim en comfortabel houten chalet voor veertien personen.

LezerSAAnBieding

Beleef een zomer vol avontuur in Hemsedal. Reserveer vóór 30 juni 2012 drie of meer nachten in de periode 1 juni – 15 oktober 2012 bij één van de volgende logeeradressen: Hemsedal Alpin Lodge, Skarsnuten, Skarsnuten Panorama, Alpin Apartments, Mølla, Veslestølen, Bakken og Staven. Ga naar www.hemsedal.com en gebruik bij uw reservering de code H12STAY

Bergen magazine

20%

korting op uw overnachting

Drie badkamers en twee sauna’s! Het voordeel is dat deze woningen, waarvoor skiërs in het winterseizoen de hoofdprijs betalen, ’s zomers voor een fractie van die prijs verhuurd worden.

nedernoren ’s Avonds besluiten we naar het Hydalen te rijden, een tip van Gunn op luttele kilometers buiten het dorp. Op de onverharde weg stuiteren we een schitterende onherbergzame canyon binnen. Langs een woeste bergbeek stoken we een kampvuurtje van sprokkelhout waarop de kinderen worstjes en marshmallows roosteren. Het hoogtepunt van de dag. Daar kan geen ijsje tegenop. ’s Anderendaags is het prachtig weer en ben ik met dochterlief en een groepje wandelaars onder begeleiding van gids Marcel onderweg naar de 1300 meter hoge Veslehødn boven Hemsedal. De grillige rotstop is er eentje van de middelste categorie volgens het gidsje van de Topp 20, net zoals de 180 meter hogere Storehødn ernaast en is voor de gemiddelde bergwandelaar zonder problemen te beklimmen. Het pad gaat bovenlangs de prachtige Hydnefossen, een winterse hotspot voor ijsklimmers. Vlak onder ons, op de helling naast de dubbele waterval, zitten parapenters al te wachten op de eerste thermiek. Marcel is Nederlander en met Nicole in 2010 naar het Hemsedal geëmigreerd. Samen baten ze een camping uit en voor de

toeristische dienst begeleidt Marcel geregeld bergtochten. Als fanatieke buitensporters waren ze al lang geleden verliefd geworden op het land. Omwille van een toeristisch winter- én zomerseizoen en de relatief korte rijafstand naar de hoofdstad vonden ze dit een ideale plek om een bestaan op te bouwen. De kantoorbaan van weleer mist Marcel niet. “We wilden hier meteen een activiteit uitbouwen waarin we met ons hele lijf aan de slag moesten in plaats van alleen met ons hoofd.” Op de laatste meters naar de top van de Veslehødn gaat het steil omhoog en moeten we af en toe onze handen gebruiken. Nu lijken de jongeren in de groep op te leven. “Eindelijk leuk, pap”, hoor ik boven mij. Marcel heeft een ideale picknickplek uitgezocht: boven op een smalle richel naast een diepe spleet net onder de top. Aan de andere kant gaat het loodrecht naar beneden: niet voor picknickers met hoogtevrees. Tussen het happen door vertelt Marcel over de moeders die vroeger met hun dochters enkele maanden hier

boven op de zomerboerderij bij de schapen bleven en over eetbare veenbramen (Rubus chamaemorus) die men in de champagne drenkt, “wat een bittere nasmaak geeft zodat er niet te veel gedronken wordt”. Of over lemmingen die zichzelf om de zeven jaar massaal van de rotsen in de omgeving naar beneden storten. We kijken uit over een meertje in een hoogveengebied. Er zit zalmforel in, weet Marcel. “Waarschijnlijk uitgezet door de boer die eigenaar is van deze grond. Maar het kan evengoed zijn dat ooit kuit, ingeslikt door vogels, hier via hun poep in het water terechtgekomen is. Je vindt in Noorwegen forel op de meest onwaarschijnlijke plekken.” De Hemsila zelf, beneden, is een van de beste forellenrivieren in heel Noorwegen. Sportvissers uit heel Europa komen er elke zomer naartoe. Het toeristenbureau biedt zelfs voor niet-vissers een excursie aan, in de rivier. In een wetsuit en uitgerust met snorkel en duikbril ga je in het water staan om te kijken hoe de forellen langs je benen zwemmen.

Bergwijzer Op minder dan een dag rijden landinwaarts van Oslo liggen enkele in Noorwegen populaire ski gebieden die vanwege de voorzieningen ’s zomers ideaal terrein zijn voor een actieve bergsport vakantie. Langs deze ‘Weg van het Avontuur’ neemt Hemsedal een bijzondere plaats in. Waar de bergtoppen van het fjordengebied voor jongere kinderen misschien te hoog gegrepen zijn, vind je hier, tussen ruige bergen en hoogvlaktes, berg wandelingen voor berggeiten van elke leeftijd en niveau. Bovendien worden er in Hemsedal tal van buitensportactiviteiten voor het hele gezin georga niseerd tegen heel schappelijke prijzen. VerVoer ter plaatse

Hemsedal bestaat uit de dorpskernen Trøim (horeca, winkels) en Ulsåk op 3½ uur rijden van Oslo (ferry, luchthaven). Er rijdt 3 x daags een bus tussen Hemsedal en Oslo of Bergen (www.nor-way.no). Een reguliere busdienst gaat naar Gol (treinstation). Noorse spoorwegen: www.nsb.no Beste periode

Zomeractiviteiten: midden juni tot eind augustus. Bij goed weer kan in het najaar ook nog gewandeld en gefietst worden. Wintersportseizoen: december t/m april. actiViteiten

De buitensportactiviteiten in en rond Hemsedal zijn te veel om hier op te noemen. Ze zijn verzameld in een handig gratis gidsje:

Begin en einde Ik ben een echte landrot en op de platte rotstop van de Veslehødn zet ik, zoals iedereen, mijn naam in het topboek. Nummer 2 van mijn top 20. Het uitzicht is enorm. Rechts, in het oosten, strekken lange valleien en hoge, beboste heuvelruggen zich uit over het land zover het oog reikt. Voor en achter mij een zich eindeloos uitstrekkend hoogplateau van rotsen, rendiermos en struiken, onderbroken door verweerde toppen als eilanden in een golvende oceaan. Aan mijn voeten ligt lieflijk Hemsedal ingeklemd tussen hoge bergen. Drie totaal verschillende landschappen voor de prijs van één. “De bergen van Noorwegen beginnen in Hemsedal”, zeggen ze in ZuidNoorwegen. Voor ons zijn ze het einde. n

jvandevoorde@bergenmagazine.nl

Leuk meT kinderen

Summer Activity Guide (downloaden via www.hemsedal.com). Blijf je langer dan twee nachten in Hemsedal, dan krijg je de gratis Summer Card die recht geeft op soms aanzienlijke kortingen. Ook overnachtingen kunnen via de website gereserveerd worden. Topp 20 – twintig bergtoppen tussen 804 en 1920 m hoog (eenvoudig tot moeilijk). Doordat Hemsedal zelf op ongeveer 620 meter ligt zijn de hoogteverschillen soms aanzienlijk. De gps-coördinaten zijn te vinden op www.hemsedal.com, gidsje verkrijgbaar bij het toeristenbureau. Er zijn 21 (225 km) gemarkeerde mountainbikeroutes. Verder is dit een uitstekend gebied om te sportvissen (forel).

Activiteiten die kinderen zullen aanspreken: paardrijden, kayakken, zwemmen in de kristal heldere meertjes Gryte en Storevatnet of in de Hemsila, een vlottentocht maken, op elandsafari met de bus, minigolf, brood bakken en dieren verzorgen op boerderij Ulsåkstølen, naar edel hertenboerderij Hemsedal Hjort of het tropisch zwembad in Gol (waterglijbanen). Er wordt een avonturentrekking met overnach ting in een hut georganiseerd vanuit camping Hulbak (v.a. 12 jaar), uitgebaat door Nederlan ders Nicole en Marcel (www.hulbak.no). Tip: een daguitstap naar het wildpark Lange drag (www.langedrag.no). Iedereen mag de grote eland en de schichtige poolvosjes voeren!

Kaarten

611 Hemsedal, Statens Kartverk, 1:50.000. Turkart Hemsedal, 1:30.000: uitstekende topografische kaart van het gebied met wandelen fietsroutes (heruitgave van het toeristenbureau). Meer weten?

www.hemsedal.com www.visitnorway.nl

Bergen magazine

wandelen met kinderen

Vanoise

Een pittig rondje

Vanoise VOOr ONDerNeMeNDe TieNerS

Zo, even op onze ouders wachten!

Bergen magazine

Minder dan honderd kilometer ten zuidoosten van genève ligt het Franse Parc national de la Vanoise schouder aan schouder met het italiaanse gran Paradiso. weinig bergstreken lenen zich zo goed voor een uitdagende huttentocht met een tienergezin als de Vanoise. elke etappe biedt zo veel klim- en wandelmogelijkheden voor ouders en speelplezier voor kinderen, dat auteur rob van Tilburg ontdekte dat het hoegenaamd geen straf is een dagje langer bij een hut blijven. TEKST ROB VAN TILBURG FOTO’S BRIGITTE POUWELS

k was net een jaar vader van dochtertje Luca, toen ik in 2000 een weekje ontsnapte aan de luiers om met mijn zusje rond de Vanoisegletsjer te trekken. Na afloop nam ik me voor: als onze spruit groter is móet ze dit zien; wat een pareltje in de Franse Alpen! En vorig jaar was het zover. We kozen voor de klassieke Tour de la Vanoise. Het leuke van deze pittige vijfdaagse huttentocht is dat hij vrijwel overal op hoogte blijft. De gletsjer is het imposante witte dak van een vijf bij vijftien kilometer groot rotsmassief. Maar waar je ook start, eerst moet je in een uurtje of drie stevig omhoog. Daarna kun je de rest van de tocht op een hoogte van tussen de twee- en drieduizend meter blijven lopen.

Een berghut blijkt voor elke leeftijd een waar speelparadijs Brigitte en ik vertrekken met onze kinderen Luca (12) en Falko (bijna 10) vanaf parkeerplaats Châtelard, anderhalve kilometer ten noorden van het plaatsje Termignon aan de zuidrand van het park. Het zou als gezin onze langste trektocht ooit zijn. Dat sprak wel tot de verbeelding! Vanaf daar klimmen we steil naar de prachtig gelegen Refuge de l’Arpont. Eerst een anderhalf uur door het koele bos, waarin enorme vliegen-

Buiten potdichte mist: n binnen veel plezier. geezak! beter kussen dan je rug

zwammen kleurig getuigen van een natte zomer. Al snel komen we boven de boomgrens uit en de zon krijgt onbarmhartig vat op ons. Wild bruisende bergbeken vormen een koele onderbreking tijdens het laatste uur waarin we de hut al voor ons zien liggen. Af en toe vangen we een eerste glimp op van de ijsmassa’s hoog boven ons. Bij de hut treffen de kinderen twee Nederlandse leeftijdgenootjes. Nog voordat er namen zijn uitgewisseld, is de vriendschap gesloten en verdwijnen ze roepend en lachend in het doolhof van vertrekken van de hut. Wildkamperen is in dit nationaal park natuurlijk strikt verboden, maar er is hier wel een minikampeerveldje waar je je tent mag opzetten. Allergisch als ik ben voor het gesnurk in berghutten wordt dat onze slaapplek. Blijkens een bouwtekening in de hut wordt het veldje dit jaar opgeofferd aan een enorme, tamelijk futuristisch ogende uitbreiding. De bijgeschreven commentaren zijn of vernietigend of jubelend; niemand lijkt neutraal over dit onderwerp. Een Britse gepensioneerde dame klaagt ’s avonds tegen ons dat ze de vorige nacht Bergen magazine

wandelen met kinderen

Vanoise

beboet is omdat ze in haar bivakzak in de openlucht sliep, ergens achter een rots. Uit welk hout ben je als parkwachter gesneden, dat je dan geen clementie betracht?

ijsschotsen ’s Ochtends blijven de kinderen met hun nieuw verworven vriendjes bij de hut spelen. Eerst krijgen de rondscharrelende kippen de resten van hun ontbijt gevoerd, waarna een iets lager gelegen watervalletje door hen eindeloos verbouwd wordt. Elke

Regelmatig staan forse steenbokken ons rustig kauwend aan te staren hut blijkt ook op deze leeftijd een waar speelparadijs. Het biedt ons als ouders een heerlijke gelegenheid samen even te klimmen, een vondst waar meer ouders gebruik van weten te maken. Getweeën gaan we op naar het vierhonderd meter hoger gelegen Lac de l’Arpont. Van tien jaar terug kon ik mij herinneren dat een majestueuze gletsjer in het meer uitmondde. Metersdikke

ijsschotsen dobberden als duikboten in het water rond. Maar boven aangekomen wacht een onaangename verrassing: honderden meters achter het meer, zie ik iets wat op een gletsjertong lijkt. In krap één decennium heeft de gletsjer zich een halve kilometer teruggetrokken. Ik word er weemoedig van. Als die kinderen van mij hier later met hún kroost naartoe komen, is dit dus weg. Afgelopen 25 jaar verloor Frankrijk twintig procent van haar gletsjeroppervlakte, maar met eigen ogen zien wat zo’n kale statistiek in de natuur betekent, is aangrijpend. De etappe leidt ons naar Col de la Vanoise met een fraai uitzicht op de zuidkant van de besneeuwde Grande Casse en de Grande Motte blinkend tegen een strakblauwe lucht. De geitenpaadjes en rotsvelden vergen behendigheid! Springend van blok tot blok gaan de kinderen erover. “Dit is gaaf, pap!” Regelmatig staan forse steenbokken ons rustig kauwend aan te staren. Maar waar twee jaar geleden dit soort dierenontmoetingen nog hét hoogtepunt van de tocht waren, ervaren we nu de eindeloze ‘volwassen’ gespreksonderwerpen met onze opgroeiende tieners als uniek. Politiek,

maatschappij, religie en toekomstplannen: ze wisselen elkaar in rap tempo af. Kom daar maar eens om in het soms volle dagelijkse leven thuis. Wat bergen al niet vermogen!

On-Frans Links wordt in de hoogte een steeds groter deel van de sneeuwhoed van de Vanoisegletsjer zichtbaar. Een imposante, loodrechte gneisswand doemt vlak voor ons op. “Tot hoever zou ik die kunnen beklimmen, pap?”, vraagt Luca, haar eerste klimdiploma net op zak. Voor ik kan antwoorden scheert een volwassen lammergier er waarschuwend langs. De enorme vogel dankt zijn naam aan de hem toegedichte gewoonte, dat hij lammetjes op de rotsen laat schrikken waardoor ze naar beneden storten (toch maar niet proberen, die wand). Dan wordt de gier belaagd door

Steenbokken kruisen regelmatig ons pad.



 Edelweiss is nog makkelijk te vinden in de Vanoise.  “Wow, pap, dit is gaaf!”

Bergen magazine

wandelen met kinderen

Vanoise

 Een extra steenmannetje kan nooit kwaad.  Tien

jaar geleden eindigde de gletsjer nog midden in Lac de l’Arpont.

Onderweg naar de Refuge du Col de la Vanoise steekt de Glacier du Pelve af tegen de strakblauwe lucht.



andere heersers van het luchtruim: twee steenarenden zijn niet van zijn bezoek gediend! Het laatste anderhalf uur naar de volgende hut voert westwaarts door een hoge, drassige vallei op 2400 meter. In het rode licht van de avondzon zien we een parkwachter speuren naar wildkampeerders – het is hier on-Frans menens met de parkregels. Bij de Refuge du Col de la Vanoise kan ik daarom niet anders dan me mokkend met

Bergen magazine

een team van Franse ijsklimmers in een gehorige winterruimte te schikken. Om vijf uur de volgende ochtend, gewekt door onze luidruchtige kamergenoten, besluit ik nog even alleen naar de gletsjer te lopen, terwijl de rest van de familie uitslaapt. Nagestaard door steenbokken loop ik in alle stilte zeshonderd meter omhoog om een poos van het uitzicht op de witte ijsvlakte te genieten. De hut beneden is een stipje. Bij mijn terugkeer hebben de kinde-

ren alweer een competitie afgerond – lege blikjes pletten – en staan nu de overige gestapelde blikjes met stenen te bekogelen. “Pap, we gaan pas verder als jij raak gooit!”, ordonneert Falko. Na vier vergeefse worpen volgt de voltreffer. De lief hebber zou hier, zuidwaarts lopend, op hoogte kunnen blijven, om via de Col de Grand Marchet te overnachten in Refuge de la Valette. Wij dalen echter af naar Pralog-

nan, een heerlijk dorpje dat het kloppend bergsporthart van de streek is. Na de wandeldagen biedt het plaatselijke zwembad een heerlijk contrast: gisteravond nog trokken we onze dikste kleren aan tegen de vrieskou op hoogte, en nu duiken we in zwemtenu het zwembad in, alle vermoeidheid wegspoelend. We gaan ons te buiten aan restaurantjes, ijsjes en ovenvers stokbrood. Chamonix in het klein, maar dan leuker. Een toeristisch boemeltreintje brengt ons anderhalve dag later naar de parkeerplaats bij de Pont de la Pêche voor de lange wandeling omhoog naar de Col d’Aussois. In een valleitje op 2300 meter hoogte slaan we naast het riviertje de Ritord ons tentje op, het verbod ten spijt. Daarvan wisten we echter nog niet toen we aan de tocht begonnen en voor de kinderen moeten we ergens de lange klim breken. De omgeving lijkt ons dit vergrijp te vergeven, want naarmate we hoger komen bedekt een potdichte mist de bergen met een ondoordringbare deken. De kinderen vinden het spookachtig spannend. “Geen parkwachter zal ons hier betrappen hoor, mam”, stelt mijn dochter mijn vrouw gerust. Gauw de tent in, heerlijk knus en warm, lekker eten, kaarten en slapen.

Hoogterecord ’s Morgensvroeg kijken we uit op een prachtige daleinde met een blinkende, overhangende gletsjerrand hoog tegenover ons. Terwijl Brigitte en ik de tent nog voor het ontbijt af breken, verkennen onze tieners onder alarmerend gefluit van bergmarmotten de omgeving. Even later, bij de 2916 meter hoge col, meen ik een oude bekende te ontdekken. Is dat daar heel in de verte niet de Mont Blanc? We houden een weddenschap hoe ver de hoogste berg van de Alpen van ons af ligt. De overtuigde schattingen van de kinderen variëren tussen de tien en de hon-

“Pap, we gaan pas verder als jij raak gooit!” derd kilometer. Falko heeft in de gaten dat een nieuw persoonlijk hoogterecord binnen handbereik ligt. “Pap, kunnen we niet nog ergens iets hoger? Dan ben ik voor het eerst boven de drieduizend!” Op de kaart had ik het al gezien: een uitstekende rots met panorama, honderd meter

boven de pas. Op de brede col liggen – naast zonnende bergsporters – sneeuwveldjes verspreid en terwijl wij een kop soep zetten, bouwen de kinderen een leger minisneeuwmannen. Op de overzichtskaart meten we dat de Mont Blanc zo’n vijftig kilometer van ons af ligt. En dan klimmen we naar het uitzichtpunt, Falko is niet meer te houden. Boven is het genieten geblazen van het uitzicht dat tientallen kilometers ver reikt. We moeten ook nog weer vijftienhonderd meter afdalen. Het vooruitzicht om morgen een hele lange dag in de auto richting ons kikkerlandje stil te moeten zitten, lijkt de vermoeidheid te verdrijven. Een stop bij de Refuge du Fond d’Aussois voor vers sap en een omelet geeft de nodige energie voor het laatste stukje. De kinderen stuiven richting boerderijdieren. Een oerlelijk varken verstouwt gestaag de resten van de dagmenu’s. Wij mijmeren verzadigd over de mooie dagen en laten onze blikken voor het laatst glijden over grillige rotskammen die fier afsteken tegen de azuurblauwe lucht. De vakantie zit er op. Met weemoed nemen we afscheid van de Vanoise. Au revoir! n

rvtilburg@bergenmagazine.nl

Bergwijzer Een kleine honderd kilometer ten zuidoosten van Genève ligt het Parc national de la Vanoise dat aan de Italiaanse kant van de grens overgaat in het nationale park van de Gran Paradiso. De Grande Casse (3855 m) in het noorden en La Dent Parrachée (3697 m) in het zuiden vormen de hoogste punten. Ertussenin ligt als een enorme slagroomtoef de ijskap van de Glaciers de la Vanoise te glinsteren. De gebruikelijke roodwitte markeringen zijn ingeruild voor gele bordjes die uitsluitend op kruisingen en splitsingen zijn geplaatst. Kamperen en bivakkeren is er strikt verboden. Beste periode

Mei-september.

slapen

Op www.refuges-vanoise.com vind je een overzicht van de hutten langs de route (online reserveren mogelijk) en ook een schematische kaart van deze vijfdaagse trektocht. Juli en augustus kunnen erg druk zijn en reserveren voor de hutten is sterk aan te bevelen. Let op: de hutten liggen relatief ver (netto zes uur wandelen) van elkaar. Wij hebben geslapen in: • Refuge de l’Arpont – tel. +33(0)479205151 • Refuge du Col de la Vanoise – tel. +33(0) 479082523 Berggidsen

www.guides-pralognan.com – website van berggidsen van Pralognan (Franstalig).

VerVoer

Vanaf het TGV-station in Modane (www.sncf.fr) wandel je zo over de GR5 noordwaarts de bergen in. Onregelmatige busverbinding met Termingon waar wij onze tocht startten. Pralognan-la-Vanoise, ook een mooie uitvalsbasis, is beter met eigen vervoer te bereiken. Wandelen met kinderen

Met ervaren tienerkinderen met een goed uithoudingsvermogen is de tocht ideaal. In de hutten ontmoetten we opvallend veel Nederlandse kinderen. Bovendien is voor kinderen in en rondom elke hut ruimte en vermaak en bieden de bergpaden die het park doorkruisen voldoende uidagingen.

BeschreVen tocht

Dag 1: Parkeerplaats Châtelard bij Termignon (1344 m) – Refuge de l‘Arpont (2309 m) Stevige klim. Duur: 4½ uur. Dag 2: Refuge de l’Arpont (2309 m) – Refuge du Col de la Vanoise (2517 m) Lange op en neer gaande hoogtewandeling over rotspaden en later over graspaden door stroomvallei. Duur: 6 uur. Dag 3: Refuge de Col de la Vanoise (2517 m) – Pralognan-la-Vanoise (1422 m) Makkelijke afdaling langs meerjes en watervallen. Duur: 3 uur.

Dag 4: Pralognan (1422 meter) – parkeerplaats Roc de la Peche (1769 meter) -kampeerplek bij de Ritord (ca. 2350 m) In 20 min. met treintje of 1,5 uur klimmen naar parkeerplaats Roc de la Pêche. Van daar: gestage klim door alpenweiden met struikgewas. Duur: 2½ uur. Dag 5: de Ritord (2350 m) – Col d’Aussois (2916 m) – stuwmeer Plan d’Aval (1996 m) Vanaf Plan d’Aval: stevige en mooie afdaling door blokkenveld maar met goed pad en vervolgens lange afdaling. Duur: 5 uur. oVerige actiViteiten

Pralognan biedt legio bergsportactiviteiten voor jong en oud: parapenten, klettersteigen, mountainbiken. Maar er is ook ‘gewoon’ een heerlijk zwembad met uitzicht op de Grande Casse. kaarten

Parc National de la Vanoise, Latitude Cartagène/ IGN, 1:60.000 IGN 3534 OT Les Trois Vallées/Modane/PN de la Vanoise, 1: 25.000 meer Weten?

www.parcnational-vanoise.fr – website van het park, met boeiende interactieve kaart.

Bergen magazine

R E K K E B isme

i n idsen.nl s k i & waw lw p .bergg

5 jaar

D R A W D E

sinds 1987

erland Blanc, Zwits pace Mont Es t, au nh Fi

6-dgn Bergsportcursus Top & Techniek vanuit het Bekker Chalet in Finhaut incl. 5 dagen UIAGM berggids, halfpension, klimmaterialen

€ 950,- p.p. 7-dgn Mont Blanc Expeditie Vanuit het Bekker Chalet in Finhaut 6 dagen UIAGM bergen skigids, halfpension, klimmaterialen

Specialist in Mont Blanc & Monte Rosa beklimmingen, gletsjertochten, bergsportcursussen,toerskitochten en -cursussen vanuit onze eigen comfortabele lodge in het Mont Blancmassief en elders in de West-Alpen. Altijd onder begeleiding van de beste UIAGM erkende bergen skigidsen! Meer informatie: www.edwardbekker.com info@edwardbekker.com tel. +41 (0)27 768 10 33

€ 1.550,- p.p.

Wereldwijde Expedities naar o.a. Kilimanjaro, Elbrus, Cotopaxi & Chimborazo, Patagonia en Aconcagua Seven Summits Consultancy

Edward Bekker, Nederland’s eerste UIAGM erkende bergen skigids

BergenMagazine-Zomer2012-Edward 1 1

25.4.2012 22:04:45

Houdt u van wandelen of fietsen? Meer dan 250 fietsen wandelvakanties: • • • • •

Verblijf op basis van halfpension Keuze uit eenvoudige en pittige reizen Trektochten met bagagevervoer Fietsen en wandelen vanuit een standplaats Uitgebreide routebeschrijvingen met kaarten

Bekijk het het aanbod van Eigen-Wijze Reizen

Eigen-Wijze Reizen

Individuele Fiets- en Wandelvakanties Gratis brochure? Bestel online, kijk op www.eigenwijzereizen.nl of bel 053 - 430 34 35

Reisgids of wandelkaart nodig? Ga naar Reisboekhandel De Noorderzon in Arnhem www.denoorderzon.nl

Naamloos-4

2012.01.19, 12.30

Advertorial

7 nachten in halfpension vanaf € 255,per persoon.

VAKANTIE VIEREN IN HET GROOTSTE WANDELDORP VAN HET NATIONAAL PARK

De streek van Mittersill, Hollersbach en Stuhlfelden is, dank zij de 15 gecertificeerde wandelorganisaties die er actief zijn, het grootste ‘Nationaal Park-wandeldorp’.

Naast begeleide wandeltochten wordt er ook een sportief evenement van topniveau georganiseerd: de eerste Hohe Tauern Wandelmarathon op 5 augustus 2012.

Beleef een wondermooie Wandelweek met 6 begeleide wandelingen, transfers met de wandelshuttle en 15 gecertificeerde aanbieders van wandeltochten.

Beleef het allemaal bij Mittersill Plus Tourismus GmbH, Stadtplatz 1, 5730 Mittersill, Tel. +43(0) 6562 4292, welcome@mittersill.info www.mittersill.info www.wandermarathon.info

BoekenBerg

Met medewerking van reisboekhandel de Noorderzon, Arnhem www.denoorderzon.nl

bergweekendGEvoEL Kent u dat gevoel ook: dat het zo fijn zou zijn om in München te wonen? In de grote stad, en dan in het weekeind een dag of drie eropuit, de bergen in. Wie dat gevoel wil koesteren of in de praktijk kan brengen, doet er goed aan om Wochenendtouren Bayerische Alpen aan te schaffen. Het staat vol met voorstellen voor meerdaagse tochten en met aantrekkelijke foto’s en beschrijvingen. Daar zijn bekende klassiekers bij, zoals de tocht van drie dagen rondom de Zugspitze, maar ook minder bekende. De tweedaagse tocht over de Blaubergkamm met uitzicht op de Achsensee behoort tot de betere Geheimtipps. Wie geen paar dagen tot zijn beschikking heeft, kan toch beter uitwijken naar andere wandelgidsen. Het is lastig om uit de meerdaagse beschrijvingen

Bergflora van Europa Marjorie Blamey, Christopher Grey-Wilson, Tirion, ISBN 9789052108285, € 19,95

etappes te filteren die zich lenen voor een dagtocht. Bovendien liggen de voorgestelde tochten verspreid over de hele Beierse Alpen. Wie dus vakantie viert vanuit één plek, vindt zelden meer dan een of twee tochten in deze gids die voor zijn vakantieplek relevant zijn. Een ander manco is het gebrek aan algemene achtergrondinformatie. over de geologie, natuur of geschiedenis van de Beierse Alpen wordt men door het lezen van dit boekje niets wijzer.

EuropEsE bergflora

(Mark van Hattem)

plantenliefhebbers die volledigheid nastreven zijn uitstekend af met de Bergflora van Europa, van Christopher Grey-Wilson en Marjorie Blamey. Dit standaardwerk verscheen voor het eerst in 1979 in het Engels en werd nadien vaak bijgewerkt. uitgeverij

Wochenendtouren Bayerische Alpen mit angrenzendem Tirol – 27 Touren zwischen Oberstdorf und Berchtesgaden Franziska Baumann und Antje Sommer, Rother Wanderbuch, ISBN 978 3763330614, € 14,90

Tirion bracht nu een herdruk uit van de Nederlandse vertaling uit 2003. uniek aan de gids is dat hij zich niet beperkt tot de flora van de Alpen en de pyreneeën, maar ook aandacht besteedt aan de subalpiene en alpiene planten van oost-Europa, de Britse Eilanden en scandinavië. Zelfs IJsland komt aan bod. De planten zijn ge-

Piemonte voor DAGWANDELAArs

rangschikt per familie. op elke

piemonte is uitgegroeid tot een populaire wandelbestemming. De Gran-

rechterpagina staat een tiental

de Traversata delle Alpi (GTA) en de valle-Mairaweg lokken al jaren veel

haarscherpe aquarellen. Links

lange-afstandswandelaars. Maar de bergregio in het noordwesten van

vind je een korte beschrijving van

Italië leent zich ook perfect tot een wandelvakantie vanuit een vaste

de afgebeelde soorten. Dat alles

verblijfplaats. Dat bewijst de wandelgids Piemont van sabine Bade en

zou moeten volstaan om elke

Wolfram Mikuteit.

bergplant in Europa te determi-

De auteurs beschrijven 35 dagwandelingen en enkele meerdaagse

neren. Het boek heeft maar één

tochten in het westen van de streek en gaan af en toe zelfs over de

nadeel: het is nogal groot en

grens met Frankrijk. Niet alleen toppers als het Nationaal park Gran pa-

zwaar om mee te nemen in de

radiso en het natuurpark van de Maritieme Alpen, maar ook minder be-

rugzak. (Ignace Fermont)

kende streken als de valli di Lanzo, de Dolomieten van Cuneo of het karstlandschap van de Marguareis worden behandeld. Er is voor elk wat wils. voor de liefhebbers van het zware werk zijn er bijvoorbeeld de beklimming van de 3500 meter hoge rocciamelone en een driedaagse tour rond de Monviso. Maar ook gezinnen komen aan hun

Piemont – Wanderführer mit 38 Touren Sabine Bade & Wolfram Mikuteit, Michael Müller Verlag, ISBN 9783899535662, €14,90

trekken. vijftien tochten van een paar uur zijn volgens de auteurs ‘uitermate geschikt voor kinderen’. Elke wandeling wordt gedetailleerd beschreven en begeleid door mooie foto’s. De bijhorende topografische kaartjes zijn van hoge kwaliteit en Gps-tracks en waypoints worden ter beschikking gesteld op een website. voorts bieden de uitgebreide inleiding en de vele kaderstukjes veel achtergrondinformatie en is het boekje aantrekkelijk vormgegeven. Kortom, dit gidsje is helemaal af. (Ignace Fermont)

Bergen magazine

ecologisch wonder IN DE spAANsE pyrENEEëN De wilde en ruige natuur van het spaanse Huesca ontdekken? Koop dan de 256 pagina’s tellende Engelstalige reisgids Spanish Pyrenees and Steppes of Huesca van Crossbill Guides. Het opvallende aan deze gids is, dat naast de beschreven aanwezige flora en fauna, ook uitleg wordt gegeven hoe deze planten en dieren ten opzichte van elkaar en hun omgeving staan, wat ecologisch interessante informatie oplevert. ook de foto’s geven een zeer goed beeld van de diverse landschappen met de daarbij horende flora en fauna. De routebeschrijvingen daarentegen zijn niet altijd even duidelijk. Er wordt veel gesproken over ‘na zoveel kilometer rechts- of linksaf’. Het blijft in de bergen echter moeilijk in te schatten hoeveel kilometer je loopt en waar je dan dat linker of rechter pad in moet slaan als er geen bewegwijzering bij staat, laat staan als je zonder gps zit. op de routekaartjes staan gelukkig nummertjes die overeenkomen met details in de routebeschrijving. Daardoor wordt de onduidelijkheid van de tekstbeschrijving deels gecompenseerd, maar het

Spanish Pyrenees and Steppes of Huesca Crossbill Guides Foundation / KNNV, ISBN 97890501138 3, € 25,95

gebruik van een topografische kaart zal onontbeerlijk blijven. En wat die flora en fauna betreft: achter in het boek is in voor de leek begrijpelijke taal een lijst opgenomen van alles wat in dit prachtig wandelgebied leeft. Spanish Pyrenees is al met al een prachtige wandelgids met meer dan alleen maar de gebruikelijke routebeschrijvingen. Het is een gids voor de ware liefhebber van de ecologische wonderen die deze bijzondere hoek van onze aarde herbergt. (Astrid van Amerongen)

mallory EN EvErEsT IN pErspECTIEF vAN Wo I Begin twintigste eeuw is India een Britse

In 1924 vertrekt wederom een expeditie.

kolonie. om het grote land te kunnen be-

Mallory twijfelt erg aan zijn derde deel-

heersen moet het in kaart gebracht wor-

name, maar uiteindelijk blijkt de Everest-

den. Tijdens deze grootse wetenschappe-

koorts te sterk om te weerstaan. Het gaat

lijk onderneming wordt de hoogste berg

nu niet meer om het hoogterecord, maar

van de wereld ontdekt, de Mount Everest.

om het bereiken van de top! op 8 juni be-

vanaf het eerste moment wil men hem be-

ginnen George Mallory en Andrew Irvine

klimmen en verkennen verschillende expe-

aan de laatste klim.

dities de toegangsroutes naar de berg.

Het boek Mallory van Wade Davis is met

In 1904 gaat de Brit George Mallory als

zo’n intensiteit geschreven, dat je de drang

achttienjarige voor het eerst klimmen in de

om de top te bereiken bijna letterlijk voelt.

Alpen. Zijn mentor is diep onder de indruk

De schrijver heeft voor dit boek een uitge-

van zijn klimcapaciteiten. Na de oorlog, in

breid onderzoek gedaan in de persoonlijke

1921, neemt hij deel aan de eerste Mount

archieven van alle betrokkenen. Door de

Everestexpeditie die vooral gericht is op de

gebeurtenissen te plaatsen in een histori-

verkenning van de noordelijke route. In

sche context geeft hij de lezer een goed

1922 wordt een serieuze toppoging onder-

beeld van de drijfveren van de mannen om

nomen die vertrekt uit Darjeeling. “Een im-

hun leven in de waagschaal te zetten om dé

ponerend konvooi van 300 jaks, 50 muil-

top te bereiken.

ezels, 13 pony’s voor de sahibs, koeien,

Het antwoord van Mallory op de vraag

ezels en ossen en een groep van 100 dra-

waarom hij de Everest wil beklimmen (“om-

gers.” Nadat hij 8320 m hoogte bereikt,

dat hij er is”) krijgt in dit boek een diepere

moet Mallory zijn poging door slechte

betekenis. (Yvonne Powers)

Mallory Wade Davis, De Bezige Bij, ISBN 978 9023465539, €34,90

weersomstandigheden staken. Bergen magazine

eCHo'S

Reacties van lezers

Vertel ons wat je vindt van Bergen Magazine! Mail ons naar: redactie@bergenmagazine.nl en vergeet niet je naam en woonplaats te vermelden. Je kunt ons ook bereiken op Facebook: facebook.com/bergenmagazine

beste redactie,

Sinds januari heb ik me aangemeld bij jullie blad, omdat ik al jaren naar de Franse Alpen ga! Ik moet zeggen, jullie overtroffen mijn verwachtingen van jullie tijdschrift ruimschoots! Het leest makkelijk weg, het is alsof je een reisverslag leest, maar dan net wat informatiever. Ik ben 16 jaar en ik blader meestal maar wat door tijdschriften, maar jullie zijn er als enige in geslaagd mij een tijdschrift van voor tot achter uit te laten lezen :D In dit eerste nummer van 2012 stond een artikel over de 8 spectaculairste bergpassen. Ik ben van mening dat de Col de la Bonette (2715 meter, en daarmee de hoogste col van Frankrijk) ook zeker in dit rijtje een plaats had mogen hebben. Mijn ouders en ik hebben de bergpas vorig jaar

‘bedwongen’, en na ongeveer twintig haarspeldbochten kwamen we op de col aan via de smalle, bochtige weg, en langs diepe afgronden. De pas zelf heeft een vreemde opbouw. Je rijdt door een prachtig, boomloos, met meren bezaaid landschap geleidelijk (6%) omhoog om na een adembenemend uitzicht op de achterliggende Queyras en Mercantour weer te dalen. Vanaf de pas gaat er een weg nog verder omhoog naar de Cime de la Bonette (2804 meter). Afgelopen vakantie ben ik naar Valbonnais op vakantie geweest, een verzamelnaam voor een aantal dalen aan de zuidflank van het Écrinsgebergte. Ik dacht dat het misschien leuk was als tip voor de lezers. Dit dal is erg mooi en er zijn talloze wandelmogelijkheden. Ikzelf heb er ook veel gewandeld, onder andere naar de voet van de Olan, een bekende berg in de Franse Alpen waar rotsklimmers zich te buiten kunnen gaan aan de honderden meters hoge gneisswand aan de oostzijde van de berg.

beste redactie,

Ik was al zeer tevreden over het magazine, maar nu is het wel mooier en het lichtere voorblad komt wat frisser over. Verder is het een geweldig blad om te lezen en foto’s te kijken. succes met het blad! A. de Lange, stadskanaal

beste redactie,

Het nieuwe uiterlijk vinden wij erg mooi. Zeker de bijlage erin over een mooi gebied. Herman en Truus ten Hopen, Haaksbergen

Maurits de rooij, Moerkapelle

Schrijven Magazine navigatiehandboek Trainingen Eindelijk een écht

1-daagse trainingen voor professionals die hun (schrijf)vaardigheden willen ontwikkelen en hun kennis vergroten. De trainingen worden

In Het ultieme navigatiehandboek geeft de Schotse navigatie-expert Lyle F. Brotherton in woord en beeld uitleg over koersbepaling en gps. Met deze gedegen handleiding vind je in alle berggebieden de weg – zowel met als zonder apparatuur.

gegeven in Seats2Meet Maarssen, een luxe lunch is inbegrepen. De eerstkomende training vindt plaats op vrijdag 22 juni.

Powerworkshop bloggen

Prijs: € 27,50 www.kosmosuitgevers.nl

e Van d van rs e k a m

Scan de QR-code en bekijk Lyle’s navigatietips op Bergwijzer.nl!

Bergen magazine

SAS

AL SURVIVoek handb

Vrijdag 22 juni 2012 • Seats2Meet Maarssen • € 495,- incl. BTW

schrijvenonline.org/trainingen

NEEM NU EEN ABONNEMENT OP BERGEN MAGAZINE Hét tijdschrift voor bergwandelaars Hét tijdschrift voor mensen met passie voor de bergen. Beleef de overweldigende schoonheid van de bergnatuur en -cultuur. Ontdek de gebieden waar het massatoerisme nog niet is doorgedrongen, de routes die alleen de fijnproevers kennen. Geniet van het natuurschoon en de cultuur in de bergen. Het fotowerk is spectaculair.

Een jaar lang Bergen Magazine al vanaf € 17,95!

Ook leuk om cadeau te geven!

Of kies een abonnement met een handig welkomstgeschenk:

de Firesteel 2.0 of de Spork Family!

  Ik neem een abonnement op BERGEN MAGAZINE (€24,95 per jaar)  Ik geef een abonnement op BERGEN MAGAZINE (€24,95 per jaar)

BETALER Naam

Voorletters

Adres

Huisnummer

Postcode/plaats en ik kies het volgende welkomstgeschenk:  Een eenmalige korting van € 7,- en betaal het eerste jaar € 17,95

Land

 De Firesteel 2.0 (twv. € 9,50) en betaal € 24,95 per jaar

 De Spork family (twv. € 9,95) en betaal € 24,95 per jaar

Telefoon

 Ik machtig Bergen Magazine/Virtùmedia het abonnementsgeld af te schrijven en ontvang €1,- korting Rekeningnummer

ONTVANGER Naam

Voorletters

Adres

Huisnummer

Postcode/plaats

handtekening

Land

Stuur deze bon op naar Bergen Magazine, antwoordnummer 7086, 3700 TB Zeist, Nederland (voor Nederland kan dat ongefrankeerd) Of ga naar WWW.BERGWIJZER.NL/MAGAZINE

Email Telefoon

Kijk snel op www.bergwijzer.nl/magazine

BERGRENNEN

Mont Blancmassief

ULTRATRAIL ROND DE MONT BLANC

Nederlandse

WINNARES vertelt waarom

BERGEN magazine

oen de Ultra-Trail du Mont Blanc negen jaar geleden voor het eerst georganiseerd werd, deden 722 deelnemers mee en liepen er 67 de race uit. Gesproken werd (en wordt) van de zwaarste trailrunningwedstrijd op aarde. Negen edities verder schrijven zich ruim vijfentwintighonderd deelnemers in voor deze 167 kilometer lange en negenduizend stijgmeters tellende wonderschone lijdensweg. Als voorwaarde voor deelname moeten lopers tenminste drie voldoende zware ‘ultratrails’ (langer dan vijftig kilometer) voltooid hebben. Vervolgens moeten ze alsnog ingeloot worden om de eer te hebben tussen de 25 en 45 uur ‘genietend’ af te zien rondom de ‘koningin van de Alpen’. Doorgaans loopt ongeveer de helft van het rennersveld de race succesvol uit.

Beroepsavonturier

Maindru Photo

Jolanda is op de dag van het gesprek net terug van een zes weken durende expeditie boven de poolcirkel. Het is één van de avonturen waarmee ze in haar onderhoud weet te voorzien sinds ze in 2000 haar baan in het onderwijs verruilde voor een carrière als reisjournalist en beroepsavonturier. “Ik wilde eigenlijk altijd al van de buitensport kunnen leven”, legt Jolanda uit. Toen twaalf jaar geleden haar moeder overleed, deed dat haar een doorslaggevende beslissing nemen. Ze gaf zichzelf twee jaar de tijd om een inkomen te genereren uit het schrijven over en fotograferen van reizen en buitensportactiviteiten. “En dat lukte”, vertelt ze blij. Nu combineert ze het schrijven en fotograferen voor tijdschriften met expedities en deelnames aan (ultra)trails.

Niet zeuren

ooten heeft vlak Een frisse Jolanda Linschopgeraapt. Ze kan k mo r haa nish fi de r voo er gelukkig om lachen.

Op weg naar de Arête du Mont Favre (It). Rechts de Aiguille Noire de Peuterey (3773 m) boven de Freneygletsjer, in het midden de Brouillardgletsjer, rechts de ooit zo machtige Miagegletsjer. De Mont Blanc is in nevelen gehuld.



Wie had ooit gedacht dat het hardlopend afleggen van tientallen kilometers en van duizenden hoogtemeters zó populair zou worden als nu? Wellicht nog verbazingwekkender is het dat een deelneemster uit de Lage Landen de afgelopen editie van een van de populairste wedstrijden op haar naam schreef. We spreken met Jolanda Linschooten, winnares van de TDS, onderdeel van de fameuze Ultra-Trail du Mont Blanc. TEKST ROBERT NIEUWLAND

Beroepsavonturier Jolanda Linschooten (45) vertelt hoe het mogelijk is dat zij de TDS – af korting van ‘sur les Traces des Ducs de Savoie’ – won. Dit is de 110 kilometer lange variant van de vier evenementen (UTMB, CCC, TDS en PTL) en wordt sinds 2009 georganiseerd.

“Je kunt zo’n zesweekse expeditie als die ik net heb gedaan niet vergelijken met het rennen van een ultratrail”, vindt Jolanda. En wel om een duidelijke reden: “Je moet tijdens een ultra niet zeuren; er wordt voor je gezorgd. Natuurlijk is zo’n wedstrijd wel zwaar, maar je komt om de zoveel kilometer een drink- of hulppost tegen. Tijdens een expeditie neem ik zes weken lang alles zelf mee. Ik met mijn husky en de slee … Je bent compleet op jezelf aangewezen, dus het is mentaal heel anders. De lessen die ik hieruit meeneem, pas ik weer toe tijdens de wedstrijden die ik ren, om de zaken te relativeren.” Tegelijkertijd blijkt ook elke wedstrijd weer waardevolle ervaringen te brengen, zo ook de TDS van 2011. Het ging namelijk niet eens zo goed, geeft de winnares toe. “Ik ben het eerste derde deel te hard gegaan, vooral tijdens de afdaling. Ik begon met te veel zelfvertrouwen en heb daardoor te vroeg mijn kruit verschoten. Dat is tijdens het ultralopen altijd een valkuil. De volgende 35 kilometer had ik daardoor ontzettende spierpijn. Uiteindelijk ging ik, na ongeveer vijftig kilometer, toch nog de eerste vrouw voorbij en rende vervolgens zeventig kilometer lang helemaal alleen. Toen ik aan de laatste acht kilometer begon, hoorde ik dat de tweede vrouw dicht op mij zat en op het

BERGEN magazine

BERGRENNEN

Mont Blancmassief

allerlaatste moment, bij het binnenkomen van Chamonix, kwam ze me voorbij! Ik dacht ‘dít kan niet’ en zette een eindsprint in (dat heb ik er altijd nog wel inzitten dankzij mijn ervaring op de baan). Ze kwam me achterna en op dat moment verloor ik mijn mok!! (Die moet verplicht tijdens de hele route worden meegenomen,

GRATIS BOEK!

Onlangs verscheen bij Karakter Uitgevers Jolanda Linschootens nieuwste

red.) Ik moést terug om de mok op te halen en uiteindelijk eindigde ik iets van tien seconden voor haar. Een ontzettend spannende finish.”

Geen bergen nodig De vraag hoe het mogelijk is dat een Nederlandse een race als de TDS wint, beantwoordt ze met een opvallende verklaring: “Mijn basis ligt in de Schoorlse duinen. We hebben in Nederland dan wel geen bergen, maar kunnen gewoon bergtraining doen. Ik kan vrij simpel vijftienhonderd meters stijgen tijdens een training. Vandaag heb ik bijvoorbeeld een rondje gedaan van vijftien kilometer met vijf honderd meter positief hoogteverschil. Op die manier creëer ik mijn basis, wennen mijn benen en worden ze gesterkt. Het voordeel van zo’n heuvelachtig trainingsgebied is dat het gelijk een goede intervaltraining is. Nu ontken ik natuurlijk niet dat het ook belangrijk is om in de bergen te trainen en dat doe ik de dagen voor een wedstrijd ook, al is het alleen al om te acclimatiseren. Maar we kunnen in Nederland ook goed uit de voeten.”

boek: Eenzame uren. Mijn zoektocht

Geniet

naar de flow van (duur)lopen.

Jolanda is niet altijd een ultratrailer geweest. Het begin van haar hardloopcarrière ligt op de baan. Ze loopt vanaf haar twintigste hard bij een atletiekvereniging en deed mee aan wegwedstrijden. “Maar op een gegeven moment had ik het wel gezien met het asfalt en de wedstrijden en ben ik puur gaan lopen omdat het fijn is. Als ik

ISBN 9789045201245, € 17,95 Wij geven 5 exemplaren weg van Eenzame Uren. Wil je kans maken op een gratis boek, stuur dan vóór 30 juni een e-mail met daarin je motivatie naar info@bergwijzer.nl

BERGEN magazine

 Vlak bij Rifugio Bertone (It) zit de Spanjaard Kílian Jornet Burgada zijn landgenoot Iker Karrera Aranburu op de hielen .

één ding zou moeten aanbevelen aan hardlopers die met ultralopen willen beginnen, dan is het dát: maak van het trainen een bijzondere gebeurtenis. Ga naar een mooi gebied, doe geen muziek in je oren, geniet van de stilte van het bos, de vogeltjes.” In 2003 kwam Jolanda een trailwedstrijd tegen in Frankrijk die haar aandacht trok, de Tour des Dents Blanches, een ronde van zo’n zestig kilometer. “Ik maakte me zorgen of ik het wel zou kunnen, maar uiteindelijk ging het eigenlijk best goed”, herinnert Jolanda zich. Het ging zo goed dat ze meteen won! De beproeving was een openbaring: “Het vrije gevoel om door de bergen te lopen, is niet te overtreffen. Natuurlijk is bergrennen ook wel zwaar, maar dat speciale gevoel van vrijheid, dat je zweeft, dat is prachtig. Het mooie van ultralopen is dat het je een basis geeft om urenlang door te gaan. Het geeft je ook zelfvertrouwen en relativeringsvermogen, wat uiterst belangrijk is in het dagelijks leven.” Dat zelfvertrouwen kan Jolanda dit seizoen goed gebruiken. “Ik doe eindelijk mee aan de Ultra-Trail du Mont Blanc. Ik zal daarvoor nog wel oefenwedstrijden doen, maar de UTMB is voor mij de enige grote wedstrijd van het jaar.” ■

rnieuwland@bergenmagazine.nl

Vanaf 27 augustus is het weer zo ver! Kijk op www.ultratrailmb.com voor meer informatie over het evenement.

Bergenwerk

veIlIG BeRGwAndelen DEEL 2

Niet van

SUIkergOeD maar ook niet van steen Bij stijgen geldt: hoe steiler het pad, hoe korter de pas. Foto: Jonathan Vandevoorde

In de vorige aﬂevering leerden we dat een goede voorbereiding het halve werk is als het op veilig bergwandelen aankomt. dit keer geeft Tiroler Bergwanderführer Ilja Bos waardevolle tips om onderweg te voorziene risico’s te vermijden en comfortabel te genieten van je tocht in de bergen. TEKST ILJA BOS

Ilja Bos

Het weer in de bergen Ook al is het lunchtijd, vandaag is er weinig te beleven in bergrestaurant Schlegeis. Buiten regent het stevig en het koelt steeds verder af. De sneeuwgrens zal nog tot 1000 meter zakken, zo is voorspeld. De deur van het restaurant zwaait open en een Duits stel stapt naar binnen. Terwijl de vrouw een regenponcho over het hoofd sjort,

informeert de man bij de bediening naar het Pﬁtscherjochhaus (2275 m). “Het Pﬁtscherjochhaus ligt op twee uur lopen. Maar wat bent u van plan? Het sneeuwt daar nu. Blijft u daar vannacht? Wij gaan vandaag vroeg naar huis, hoor.” De man kijkt de serveerster ongelovig aan. “Weten we nog niet. We lopen naar de hut en dan zien we het wel. Wat kost een wandelkaart?” Drie

uur later stormt het. De Duitsers zullen nu wel op de hut zijn aangekomen, redeneer ik, anders waren ze al terug geweest. Maar daar zwaaien de deuren weer open: de Duitsers. Zo verkleumd dat ze geen woord kunnen uitbrengen. Voor de kachel krijgen ze iets warms te drinken. Ik ben opgelucht. Wat was er gebeurd als het personeel van het restaurant al naar huis was gegaan? Bergen magazine

Bergenwerk

Losjes en ontspannen ... wel blijven kijken waar je je voeten neerzet. Foto: Jonathan Vandevoorde



Gympen hebben niet genoeg grip op de natte rotsen en dan helpen die stokken niet. Foto: Nina Brinck



 Voor elke wandeltocht is wel een geschikte schoen te vinden. Foto: Marcia van Bijnen

De volgende ochtend ligt er sneeuw tot in het dal en de dagen daarop is de bergweg hiernaartoe gesloten vanwege lawinegevaar, omgevallen bomen en losgeraakte rotsblokken. Het weer heeft grote invloed op het welslagen van een wandeltocht. De meeste mensen kennen de gevaren van onderkoeling, zonnesteek en blikseminslag. Lastiger is het je voor te stellen hoe lieﬂijke bergbeekjes in korte tijd in kolkende watermassa’s kunnen veranderen en bruggen wegslaan of hoe tonnen modder en sneeuw over een eenvoudig wandelpad walsen en de doorgang blokkeren. In de bergen kan het weer snel omslaan en de gevolgen daarvan zijn moeilijk in te schatten. Met de weersomstandigheden moet bij de tochtvoorbereiding rekening worden gehouden. Is er voor ’s middags een warmteonweer voorspeld? Ga dan vroeg op pad en zorg dat je ruim op tijd terug of bij een hut bent of kunt zijn. Een koufront daarentegen brengt behalve een scherpe temperatuurdaling ook onweer met zich mee, maar

Bergen magazine

daarvan is het moeilijker te voorspellen wanneer het losbarst. Dat kan al ’s ochtends vroeg zijn. Informeer daarom altijd naar het actuele weerbericht op internet of bij de huttenwaard. Laat hem of haar bij slecht weer (denk bijvoorbeeld ook aan mist!) weten waar je heen gaat of waar je vandaan komt.

Kleding en schoeisel Slecht weer bestaat niet, alleen slechte kleding, zegt men in de bergen graag. Tijdens het bergwandelen heb je veel aan functionele kleding. Die bestaat uit een onderlaag die het zweet van het lijf af transporteert, een tweede laag voor de warmte en ten slotte een buitenste laag die tegen neerslag en wind beschermt. In theorie zou het geheel ook nog moeten ademen, zodat de kleding niet klam en koud wordt, maar in de praktijk word je toch vochtig van het transpireren. Neem daarom ook bij dagtochten een extra set kleding mee, dan kan je die natte, bezwete spullen wisselen voor droge. Zelf steek ik bij lichte regen simpelweg een paraplu op: dan hoef ik dat

regenjack (nog) niet aan en raak ik ook niet zo klam van het zweet. Gasthof Breitlahner is een traditioneel startpunt voor een wandeling naar de Berliner Hütte. Fritz, de eigenaar van Breitlahner, is een bergsporter in hart en nieren. Over één ding windt hij zich mateloos op. “Nu zijn er al weer zeven Nederlanders op weg naar de Berliner Hütte, op gympen ... gympen!” Goede bergwandelschoenen ondersteunen en beschermen de enkels en bieden grip. De zool heeft een stevig proﬁel en is van geschikt materiaal, zoals Vibram (met het bekende gele logo). Gympen en regenlaarzen zijn ongeschikt. Bergsportwinkels hebben een breed assortiment aan bergschoenen en voor elk soort wandeltocht is wel een geschikte schoen te vinden. Laat je bij de aanschaf van een schoen uitgebreid adviseren en kies ook voor een sok die bij de schoen past. Om blaren en blessures te voorkomen moet je nieuwe bergschoenen van tevoren inlopen. In huis, in het bos, de duinen of op het strand. Let op: bij wandelen over asfalt slijten de zolen snel.

 Voorkom bij het afdalen door sneeuw een domino-effect en houd afstand tot je voorligger, dus niet zoals de tweede wandelaar in de groep. Foto: Ilja Bos

Een uitschuiver is zo gemaakt. Een EHBO-setje heb je daarom altijd bij je. Foto: Jonathan Vandevoorde 

In de rugzak Als grammenjager wil je met zo weinig mogelijk kilo’s de bergen in, maar anderzijds wel op alles voorbereid zijn. Eén principe is heilig: neem nooit minder mee dan noodzakelijk is en houd daarbij rekening met onverwachte omstandigheden. Een goed ingepakte rugzak scheelt een hoop gedoe. Pak de zware spullen (zoals een gevulde drinkﬂes) dicht bij de rug in en laat overbodige zaken (zoals grote ﬂessen zonnenbrandcrème of dikke boeken) thuis.

looptechniek Het is zondagochtend, een prachtige nieuwe dag in het Zillertal. Ik wandel mijn favoriete rondje door het bos omhoog naar de Steinerkogel. Halverwege de klim komen twee wandelaars me tegemoet. Dichterbij zie ik dat een van de dames een bebloed gezicht heeft. “Wat is er gebeurd? Gaat het wel?” Ze is over een boomwortel gestruikeld en is hard voorover gevallen. Het bloed komt van de snee in haar voorhoofd. Ze is erg geschrokken, maar niet in de war. Ik bied mijn eerstehulpsetje aan en

ga aan de slag. Het wegpoetsen van de bloedsporen, het ontsmetten van het wondje en het plakken van een pleister werkt geruststellend, constateer ik tevreden. Intussen is er nog een andere wandelaar bij ons aangekomen. Hij belt de eerstehulpdienst en begeleidt de dames verder omlaag. Bij elke bergwandeltocht spelen behalve looptechniek ook wandelschoenen en wandelstokken een belangrijke rol. De mevrouw uit het voorbeeld lette even niet op waar ze haar voeten neerzette en maakte meteen een ﬂinke smak: einde wandeling. Maar bij het oversteken van sneeuwveldjes zijn zelfs de opperste concentratie, de beste bergschoenen en wandelstokken soms niet genoeg om veilig de overkant te bereiken.

CHeCkLIST ALTIJD MEENEMEN  Regenjack en regenbroek  Oriëntatiemateriaal: kaart (altijd!),

kompas, hoogtemeter of gps  Telefoon met het nummer van de

bergreddingsdienst Drinken en eten Hoofdlamp Muts en handschoenen Extra set (droge) kleding: thermoshirt, pull en wandelsokken  EHBO-setje en aluminium reddingsdeken  Zakmes  Petje, zonnebril en zonnecrème    

Handige bij het bepalen van je looptechniek is: hoe steiler het pad, hoe korter de pas. Grote passen kosten veel energie en brengen je eerder uit balans. Tijdens het wandelen moet je de hele voet belasten en kijken waar je de voeten neerzet. Je loopt Bergen magazine

Bergenwerk  Wandelstokken helpen bij het balanceren en sparen je enkels, knieën en heupen. Foto: Jonathan Vandevoorde

rechtop en leunt niet teveel naar de helling, want daarmee verlies je juist grip. Buig bij het afdalen je bovenlichaam weer wat meer voorover. Met een gelijkmatig tempo en een eigen ritme kom je het verst, zonder uitgeput te raken. Een goed wandeltempo is beheerst en daarbij houd je genoeg afstand tot je voorganger. Elk uur kan je pauze nemen om te drinken, wat te eten en van het uitzicht te genieten. Neem bij een lange afdaling wat vaker een kortere pauze. Wandelstokken kunnen een uitkomst zijn. Ze helpen bij het balanceren en zijn ideaal bij overgewicht, een zware rugzak of pijnlijke gewrichten. Bij knieproblemen kunnen ze de impact op het kniegewricht tijdens een afdaling aanzienlijk verkleinen. Kinderen daarentegen zijn beter af zonder stokken: ze raken er snel door afgeleid en struikelen erover. Wandelstokken houd je losjes vast, met de handen omlaag of een beetje naar voren. De punt van de stok plant je áchter of naast je en je duwt je ermee af. Zet de stok niet te ver voor je uit en ga er niet aan hangen, want als de stok dan wegketst verlies je je evenwicht of kun je erover struikelen. n ibos@bergenmagazine.nl

In deel 3 van Veilig Bergwandelen: oriëntatie met behulp van gps

Bergen magazine

SneeuwveldjeS

Sneeuwveldjes steek je over door een stevig spoor in de sneeuw te stampen, bergop met de punten van je schoen, bergaf met de hakken van je schoen. Foto: Ilja Bos Wie wel eens een alpiene cursus bij een al-

helling een lange, brede en vlakke (dus vei-

penvereniging of een bergsportschool heeft

lige) uitloop? Of zou de uitglijder tegen een

gevolgd, heeft waarschijnlijk zelf ervaren

boom, rots of in een afgrond kunnen eindi-

welke snelheid het lichaam binnen luttele

gen? Wie de risico’s niet kan inschatten kan

seconden ontwikkelt als je onverwacht van

het beste omkeren.

een steile sneeuwhelling afglijdt. Remmen

Sneeuwveldjes steek je over door een stevig

en stoppen wordt snel onmogelijk.

spoor in de sneeuw te stampen, bergop met

Met sneeuwveldjes moet je al bij de planning

de punten van je schoen, bergaf met de hak-

rekening houden: probeer ze te vermijden.

ken van je schoen. Bedenk voordat je een

Word je tijdens je wandeling door een

sneeuwveldje oversteekt alvast hoe het er

sneeuwveld verrast, kijk dan eerst of je er

later op de dag, op de terugweg, uit zou kun-

eenvoudig omheen kan. Als dat niet gaat, ga

nen zien, zodat je op weg naar huis niet door

dan na waar een eventuele uitglijder tot stil-

een onneembare hindernis wordt verrast.

stand zou kunnen komen. Heeft de sneeuw-

volgend nummer

thema

De verborgen rijkdom van het

POWER

Zillertal

en ook nog Groen en zacht

Het Oostenrijkse Virgental

Argentera

Jachtparadijs van Vittorio Emanuele II

Wallis

Zwitserse vechtkoeien

The new CORE battery: rechargeable, programmable power for the entire TIKKA² - ZIPKA² family of headlamps

Wegwijs

Bergwandelen met de gps

De mooiste berg

One CORE battery replaces up to 900 alkaline batteries, reducing waste and saving money

De Alpamayo in Peru

Het volgende nummer van BerGen MAGAzine verschijnt begin september.

Customize light output, battery life, and more with free OS by Petzl software Recharge with any standard USB charger Snap the new CORE battery into your headlamp so you’re always fully charged

Foto: Kurt Desmedt

Mis het niet en word nu lid! Ga naar www.bergwijzer.nl

Ideale tour aan het begin van de wandel-seizoen Hutten (met kamers) zijn al open in mei

Dag 1 10,9 km + 1.273 hm

eﬀa u

ter Dag 2 16,6km + 562 hm

Sch

Hin

Gru

ing

tte

nhü

ste in

tte

ers

De tour is een wandelweg deel uit van de „Tirolse Adelaar Weg“

Dag 3 10,7 km + 1.302 hm

Accurate beschrijving van de tour en een gratis wandelkaart „Wilder Kaiser“ met de code NL2BRG op wandern.wilderkaiser.info

gratis

Vakantie Regio Wilder Kaiser · 6352 Ellmau, Dorf 35, Austria T: +43 (0) 50509 · F: +43 (0) 50509 55 ∙ office@wilderkaiser.info www.wilderkaiser.info ∙ www.facebook.com/wilderkaiser

www.petzl.com/core

Terug met de gratis wandelbus „KaiserJet“

hUttentOChten WeisshOrn eten Uit De nAtUUr ULtrA-trAiL MOnt BLAnC VeiLiGheiD OnDerWeG

Jaargang 6 Nr 2 juni 2012 € 6,50

Bever is dé specialist voor ied ereen die actief buiten wil genieten.

De bergen in, de hellingen af of de wandelpaden op? Bij ons kunt u niet alle en terecht voor schoenen, rugzakken en kle ding, maar ook voor klimmaterialen en kampee rar tikelen.

BERCHTESGADEN ALTA VIA 2 DELLE DOLOMITI BERGMEREN VAL MÜSTAIR KAUNERTAL HEMSEDAL VANOISE ULTRATRAIL MONT BLANC

OSPREY

ALtA ViA DeLLe DOLOMiti

Over oude oorlogspaden 32

BiOsFerA VAL MÜstAir

Zwitserse cultuurparel 52

“MAMA, iK WiL een KOe!”

3 x wandelen met kinderen 60

BerChteSgaden & kÖnigSSee

Koninklijk genieten in de Beierse Alpen

extra dik zomernummer!

Z B E6 er g FAV m O er R en IET E

2012 - 2

Outdoor & Travel

magazine

Bergen magazine

Bergen

tijdschrift voor bergwandelaars