“Formulazio ez-organikoa” Kimika ez organikoa Egilea: Aritz Labrador Odriozola © Irudiak: Microsoft © Azala: Aritz Labrador © Printed in Spain Espainian inprimatua ISBN gabeko liburua, balio gabekoa. Debekatuta dago, Legeak aurreikusten dituen salbuespenak izan ezik, lan honen jabe intelektualaren baimenik gabe kopiak egitea, lan hau banatzea, publikoki hedatzea edo eraldatzea. Lanaren zabaltzeeskubideak urratzea jabego intelektualaren aurkako delitutzat har daiteke (zigor-kodeko 270, eta ondorengo artikuluak). Espainiako Errepografia Eskubideen Zentroak eskubide horiek babesten ditu.
4
Nola dago egituratuta liburua?
Gai bakoitzaren hasieran, sarrera-orri bat dago. Honek, gaiarekin zerikusia duen irudi bat aurkezten du. Gainera, ikasleak lortuko dituen helburuak ere adierazita daude, baita gaiaren eskema osoa ere. Amaitzeko, liburuaren azken orrialdeetan agertzen diren pra-tikaren eta jardueren emaitzen orrialde zenbakiak agertzen dira, erreferentzia bezala.
5
Aurkibidea 1.GAIA
2.GAIA
“Formulazio ez organikoan murgilduz”
“Konposatu bitarrak”
• • • •
•
Elementuak eta ikur kimikoak Oxidazio zenbakia eta balentzia Formulatzeko arauak Izendegiak
Oxigeno konbinazioak
•
Hidrogeno konbinazioak
•
Praktika: .orrialdean
Metal oxidoak Anhidridoak Peroxidoak Hidruro metalikoak Hidrogeno haluroak Hidruro hegazkorrak
Gatz neutroak eta lurrunkorrak
Praktika: .orrialdean
3.GAIA
4.GAIA
“Konposatu hirutarrak”
“Konposatu lautarrak”
•
•
Konposatu hirutarrak
Hidroxidoak Azido Oxoazidoak Azido oxoazido bereziak Oxigatzak Azido peroxoazidoak Azido tioazidoak
Praktika: .orrialdean
Eranskina Jardueren emaitzak
Konposatu lautarrak
Gatz azidoak Gatz basikoak Gatz anizkoitzak
Praktika: .orrialdean
GAIAREN EGITURA 1. 2. 3. 4.
Elementuak eta ikur kimikoak Oxidazio zenbakia eta balentzia Formulatzeko arauak Izendegiak
ARIKETEN EMAITZAK PRAKTIKA “Praktikaren izena� .orrialdean
HELBURUAK 1. Kimika zer den eta zertan datzan jakitea. 2. Materia, elementua eta konposatua kontzeptuak definitzen jakitea eta elkarren artean bereiztea. 3. Elementu kimiko garrantzitsuen ikurrak jakitea, baita beren oxidazio eta balentzia zenbakiak ere. 4. Metalen eta ez-metalen arteko desberdintasunak argitzea. 5. Formulatzeko eta izendatzeko arauak buruz ikastea, eta horiek jakitea ezinbestekoa dela balioestea.
7
Kimika, materiaren propietateak eta honek sortzen dituzten konposatu eta nahasteen erreakzioak aztertzen dituen zientzia da. Kimikako liburuxka honetan konposatu ez-organikoen formulazioa azalduko da.
1. MATERIA, ELEMENTUA ETA KONPOSATUA Materia Lurrean dagoen guztia da; masa eta bolumena duen guztia da, alegia.
Kobrea edo Kuprea (Cu) metala da.
Munduko materia guztitik sinpleenak elementuak dira. Erreakzioak sortzeko oinarriak dira. Hainbat elementu elkartzean konposatuak sortzen dira.
METALAK Metal asko badaude ere, hauek dira gehien ikusten direnak eta gehien erabiltzen direnak erreakzionatzeko:
Elementu Kimikoa Elementu kimikoa, prozedura kimiko arrunten bitartez beste materia txikiago batzuetan deskonposa ezin daitekeen substantzia da. Elementu hauek sistema periodikoan kokatuta daude eta 116 inguru dira, gutxi gora behera. Elementu kimikoak 2 talde handitan banatzen dira: metalak eta ezmetalak. ¤ METALAK — Ugarienak dira. Ia elementuen %70a osatzen dute. — Giro tenperaturan solidoak dira. Salbuespena Merkurioa (Hg) da. — Elektrizitatearen eta beroaren eroale onak dira. — Disdira metalikoa dute. — Orokorrean kolore grisa dute, Kobrea (Cu) eta Urrea (Au) izan ezik. — Xaflakortasun (*) eta hariakortasun (*) ezaugarriak dituzte. — Elektroiak askatzeko joera dute. Hori dela eta, ioi positiboak edo katioiak sortzen dituzte.
Litioa (Li) Sodioa (Na) Potasioa (K) Rubdioa (Rb) Zesioa (Cs) Frantzioa (Fr) Zilarra (Ag) Berilioa (Be) Magnesioa (Mg) Kaltzioa (Ca) Estrontzioa (Sr) Barioa (Ba) Radioa (Ra) Kromoa (Cr) Iridioa (Ir)
Zinka (Zn) Kadmioa (Cd) Kobrea (Cu) Merkurioa (Hg) Urrea (Au) Burdina (Fe) Kobaltoa (Co) Nikela (Ni) Beruna (Pb) Platinoa (Pt) Eztainua (Sn) Titanioa (Ti) Aluminioa (Al) Manganesoa (Mn) Bismutoa (Bi)
Xaflakortasuna: Xafletan banatzeko aukera izatea. Hariakortasuna: Hari bihurtzeko gaitasuna izatea.
PROPOSATUTAKO JARDUERAK 1
Zeintzuk dira elementuen eta konposatuen arteko desberdintasuna?
2
Izendatu edo ikurra jarri kasu bakoitzean: Litioa Zilarra Urrea Iridioa Bismutoa
Kromoa Eztainua Titanioa Merkurioa Zinka
Be Mg Ca Fr Al
Mn Rb K Cd Sr
8
造 EZ - METALAK - Ez dira asko taula periodikoan. - Euren artean nahiko desberdinak dira. - Giro tenperaturan edozein egoeratan egon daitezke: batzuk solido egoeran, beste batzuk likido egoeran, eta beste guztiak gas eran. - Ez dira elektrizitatearen eta beroaren eroale onak. - Ez dute disdirarik. - Kolore desberdinetakoak dira. - Nahiko bigunak dira, eta irakitze- eta urtzetenperatura altuak ditu. - Elektroiak hartzeko joera dute; beraz, ioi negatiboak (anioiak) sortzen dituzte.
Sufrea ez-metala da.
EZ-METALAK Ez-metal garrantzitsuenak hurrengoak dira: Hidrogenoa (H) Oxigenoa (O) Fluorra (F) Kloroa (Cl) Bromoa (Br) Iodoa (I) Sufrea (S) Selenioa (Se)
Telurioa (Te) Nitrogenoa (N) Fosforoa (P) Artsenikoa (As) Antimonioa (Sb) Karbonoa (C) Silizioa (Si) Boroa (B)
造 Aurreko bi taldeak, talde nagusiak badira ere, salbuespen talde bat dago. Salbuespena gas-nobleak edo gas-geldoak dira. Ez dira aurreko taldeetan sartzen, azken geruzan 8 elektroi dituztelako; hau da, ez dituzte elektroirik ez sobran, ez faltan. Beraz, gas nobleek ez dute erreakzionatzen eta ez dira formulatzeko erabiltzen.
TAULA PERIODIKOA Taula periodikoan metal, ez-metal eta gas nobleak kokatzen dira. Marra lodiak bi taldeetan banatzen du taula: metalak ezkerrean, eta ez-metal eta gasnobleak eskuman.
PROPOSATUTAKO JARDUERAK 3
Batu taula baten metalen eta ez-metalen arteko desberdintasunak.
4
Izendatu edo ikurra jarri kasu bakoitzean: Telurioa Artsenikoa Selenioa Iodoa
Karbonoa Nitrogenoa Sufrea Xenona
H F Cl Br
Si B He Rn
9
2, BALENTZIA ETA OXIDAZIO ZENBAKIA Metalak eta ez-metalak euren artean konbinatzen dira, baita metalak euren artean eta ez-metalak euren artean. Horretarako, elektroiak askatzen, hartzen edo elkarbanatzen dituzte. Oxidazio zenbakia eta Balentzia erreakzioan parte hartzen duten elektroien araberakoak dira.
BALENTZIEN KASU BEREZIAK Elementuek balentziak dituzte eta erreakzionatzeko erabiltzen dira.
2.1 Balentzia
Baina badaude zenbait metal, euren balentzia batzuk ez-metal moduan erabiltzen dituztenak. Gehien bat hurrengoak dira:
Balentzia, elementu batek beste elementu batekin elkartzeko duen gaitasuna da. Elementuek balentzia desberdinak dituzte eta erreferentzia hidrogenoa (H) da, 1 balentziarekin.
Bismutoak 3 eta 5 balentziak ez metal moduan erabiltzen ditu.
Balentziak, konposatu bateko atomo batek lotura eratzerakoan eman, hartu edo elkarbanatzen dituen elektroi kopurua adierazten du.
Kromoak 2, 3 eta 6 balentziak ditu. 2 eta 3 balentziak metal moduan eta bitarretarako erabiltzen ditu eta 6 balentzia ezmetal moduan eta hirutarrak sortzeko.
Honako hau da balentzien taula: METALAK
EZ-METALAK
Li, Na, K, Rb, Cs, Fr, Ag
1
Cl, Br, I
3, 5 eta 7
Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Ra, Zn, Cd
2
H eta F
1
Cu, Hg
1 eta 2
O (*)
2
Au
1 eta 3
S, Se eta Te
2, 4 eta 6
Fe, Co, Ni
2 eta 3
N eta P
1, 3 eta 5
Pb, Pt, Sn, Ir
2 eta 4
As eta Sb
3 eta 5
Bi
3 eta 5
C
2 eta 4
Cr
2, 3 eta 6
Si
4
Mn
2,3,4,6 eta 7
B
3
Manganesoak 2, 3, 4, 6 eta 7 balentziak ditu. Elementu honek 2 eta 3 balentziak soilik erabiltzen ditu metal bezala eta bitarrak sortzeko. 4, 6 eta 7 balentziak ez-metal moduan eta hirutarrak sortzeko erabiliko ditu, hortaz. Oxigenoak, batzuetan, 1 balentzia erabil dezake, zenbait salbuespen era-tzeko; adibdez, peroxidoak sortzeko.
PROPOSATUTAKO JARDUERAK 3
Batu taula baten metalen eta ez-metalen arteko desberdintasunak.
4
Izendatu edo ikurra jarri kasu bakoitzean: Telurioa Artsenikoa Selenioa Iodoa
Karbonoa Nitrogenoa Sufrea Xenona
H F Cl Br
Si B He Rn
2. Oxidazio zenbakia eta balentzia ADIBIDEAK
2.2 Oxidazio Zenbakia
Hidrogenoaren balentzia 1 bada ere, bere oxidazio zenbakia –1 izan daiteke.
Orokorrean, badakigu elementuek gas-nobleen egitura elektronikoa lortu nahi dutela; hau da, azkenengo energia-mailan 8 elektroi izatea.
Oxigenoaren oxidazio zenbakia –2 da (salbuespenak ere badaude).
Metalek elektroiak soberan dute eta oxidazio zenbaki positiboa. Ezmetalek zenbaki negatiboa izango dute, elektroiak faltan dituztelako.
Litioa
+1
KONTUZ: Oxidazio Zenbakia negatiboa izan daiteke, baina balentzia ez!
–1
Batzuetan oxidazio zenbakia eta balentzia zenbakia bat datoz.
Elektroi bat soberan
Hidrogenoa Elektroi bat faltan
3. Formula kimikoa
ADIBIDEA H2O (Ur molekula) formulak hau esan nahi du: “Bi hidrogeno atomo oxigeno atomo batekin elkartu dira.”
Elementuek erreakzionatzen dute, eta konposatuak eratzen dituzte. Konposatuak kimikoki interpretatzeko formula kimikoak erabiltzen dira.
3.1 Formula Kimikoak Formula kimiko bat molekula eta konposatuen adierazpen grafikoa da, letra eta zenbakien bidez adieraziak.
Adibidez:
Ura -- H2O
Formula kimikoetan, ikur kimikoak agertzen dira, elementuen ordezko moduan eta hauetan, azpi-indize bezala adierazita, atomo kopuruaren adierazpena.
10
4. Formulatzeko arauak
Aurretik ikasi ditugunez, formulak ditugu konposatuak grafikoki adierazteko. Baina formula hauek idazteko arau batzuk jarraitu behar dira. Hurrengoak dira jarraitu beharreko irizpideak: 1. Elementuen ikur kimikoak idazten dira. Lehenik elektropositibiagoak direnak, eta gero elektronegatiboenak. Ordena hurrengoa da: Metala
+
Hidrogenoa
+
Ez
Metala
+
Oxigenoa
2. Elementu bakoitzaren balentzia ikertzen da, eta, bitarretan, euren artean elkarbanatzen dira eta azpi-indize moduan idazten da. 1 balentzia ez da izaten, hau da, ez da azpi-indize moduan agertzen. Adibidez: Cu2O Kobreak 1 balentzia ematen dio Oxigenoari eta oxigenoak, aldiz, 2a. 3. Azpi-indizeak bikoitiak badira, laburtu egin daitezke.
ELEKTRONEGATIBITATEA Konposatu hirutarretan eta koaternarioetan, bi metal edo bi ez-metal sartzen badira erreakzionatzen, lehenik elektropositiboogoa dena idatziko dugu, eta ostean, elektronegatiboagoa dena.
Elektronegatibitatea aztertzeko, elementu horren kokapena soilik ikusi beharko da, taula periodikoan noski. Zenbat eta ezkerrerago egon gero eta positiboagoa eta zenbat eta beherago egon, berdin.
Adibidez: Cu2O2 elementuak beste formula baliokide bat du. “CuO” da formula egokia.
Fr eta Li Frantzioa elektropositiboagoa
KONTUZ: Peroxidoak ezin dira laburtu.
Na eta Be Sodioa elektropositiboagoa
4. Konposatu hirutarra bada, aurrerago ikusiko dugun metodoa eta prozedurak erabiliko ditugu.
ADIBIDEAK (b i t a r r a k) Hidrogenoa (1) eta Oxigenoa (2) elkartzean, balentziak trukatu egingo dira. Beraz, hidrogenoak 2 azpi-indizea izango du, eta oxigenoak 1 (ez da idazten). Ordenen arauak errespetatuz: H2O sortuko da.
Platinoa (4) eta Sufrea (2). Pt2S4 elementua sortuko litzateke. Baina azpi-indizeak bikoitiak direnez, laburtu egin daitezke PtS2
11
5. Nomenklaturak edo Izendegiak
AURRIZKIAK Aurrizkiak erabiltzeko salbuespenak daude. Elementuak 1 azpi-indizea (ez da idazten) ez da monoatzizkia idatzi behar. Oxigenoarekin adibidez, mono- atzizkia idaztea ez da derrigorrezkoa, gehientan horrela agertzen bada ere.
Nomenklaturak edo izendegiak, formula bati izena emateko erabiltzen diren irizpideak dira. Bitarretan eta hidroxidoetan erabiltzen diren izendegi garrantzitsuenak ikusiko ditugu:
5.1 Sistematikoa Sistematikoa. Izendegi honetan elementuaren izena eta konposatu mota idazten da (Oxidoa, Hidruroa, …). Garrantzi handia du atomo kopurua (azpi-indizeagaitik jakin ditzakegu). Horrela, elementu eta konposatu izenaren aurretik zenbait atzizki erantsiko ditugu.
BeO – Berilio Monoxidoa BeO – Berilio Oxidoa
AURRIZKI ATZIZKIAK Nomenklatura tradizionalean, aurrizki eta atzizki desberdinak erabiltzen dira. Balentzia 1 badu -IKO beti 2 balentzia baditu --IKO handiarentzat --OSO txikiarentzat
MONO- Atomo 1 DI- 2 atomo TRI- 3 atomo TETRA- 4 atomo
Adibidez:
3 balentzia baditu PER–IKO handiarentzat --IKO handiarentzat --OSO ertain handia HIPO–OSO ertain txikia
5.2 Stock-ena Stock-en izendegia. Alfred Stock-en omenezko nomenklatura. Honetan, elementuaren izena idatziko dugu lehenik. Gero, parentesi artean eta zenbaki erromatarrez elementuak erabilitako balentzia idatziko dugu, baldin eta balentzia kopuru bakarra ez badu. Horrela izango balitz, balentzia ez da idazten. Br2O7 Bromo (VII) Oxidoa BeO Berilio Oxidoa
5.3 Tradizionala Tradizionala. Nomenklatura honetan, konposatu mota idatziko da lehenik. Ondoren elementuaren izena idatziko dugu eta erabiltzen duen balentziaren arabera, aurrizki eta atzizki batzuk erabiliko ditugu. (ikus
ezkerreko taula) Adibidez:
12
Br2O7 Dibromo heptaoxidoa BeO Berilio monoxidoa
Mono- atzizkia ez da derrigorrez erantsi behar.
Adibidez: 3 balentzia baditu --IKO handiarentzat --OSO ertainarentzat HIPO–OSO txikiarentzat
PENTA- 5 atomo HEXA- 6 atomo HEPTA- 7 atomo Etab.
Br2O7 Anhidrido Perbromikoa BeO Oxido Berilikoa
6. Konposatu bitarrak: oxigeno - konbinazioak
6.1 Oxidoak Oxidoak eratzeko oxigenoa eta metal bat elkartu behar dira. Oxigenoak 2 bi balentzia erabiltzen duenez, gehienetan laburtuta ager daitezke (Lurralkalinoak, adibidez). Oxidoak izendatzeko hiru izendegiak erabiliko ditugu: Sistematikoa
Stock
Tradizionala
PbO2
Berun dioxidoa
Berun (IV) oxidoa
Oxido plunbosoa
SnO2
Eztainu dioxidoa
Eztainu (IV) oxidoa
Oxido eztainikoa
Al2O3
Dialuminio trioxidoa
Aluminio oxidoa
Oxido aluminikoa
Hg2O
Dimerkurio monoxidoa
Merkurio (I) oxidoa
Oxido merkuriosoa
IZENDEGI TRADIZIONALEKO ELEMENTUEN SALBUESPENAK Izendegi tradizionalean elementu batzuen izena idazteko, latinerazko izenak erabiliko ditugu:
BERUNA Plunbosoa eta Plunbikoa KOBREA Kuproso eta Kuprikoa URREA Auroso eta Auriko
6.2 Anhidridoak
ZILARRA Argentiko
Anhidridoak eratzeko ez metal bat eta oxigenoa elkartu behar dira. Hiru izendegiak erabiliko ditugu. Lehen bietan “oxido” moduan hartuko ditugu; tradizionalean, anhidrido moduan.
SUFREA Hiposulfuroso, Sulfuroso eta Sulfurikoa
Sistematikoa
Stock
Tradizionala
SO2
Sufre dioxidoa
Sufre (IV) oxidoa
Anhidrido sulfurosoa
Cl2O3
Dikloro trioxidoa
Kloro (III) oxidoa
Anhidrido klorosoa
CO2
Karbono dioxidoa
Karbono (IV) oxidoa
Anhidrido karbonikoa
N2O3
Dinitrogeno trioxidoa
Nitrogeno (III) oxidoa
Anhidrido nitrosoa
BURDINA Ferroso eta Ferriko NITROGENOA Hiponitroso, Nitroso eta Nitrikoa
GOGORATU (Izendegi tradizionala) Gogoratu kromoa eta manganesoa salbuespenak direla. Kromoak 2 eta 3 balentziekin soilik erreakzionatuko du. 2 balentziarekin –OSO atzizkia erabiliko du eta 3 balentziarekin, -IKO. Manganesoarekin berdin: 2 –OSO eta 3 –IKO .
13
6. Konposatu bitarrak: oxigeno - konbinazioak
KONTUZ!
Peroxidoak ezin dira laburtu
ADIBIDEA
6.3 Peroxidoak Peroxidoak kimikako salbuespenak dira. Oxido metalikoen antzekoak dira, baina honetan. (-1) oxidazio zenbakiarekin eta 1 balentziarekin jolasten du oxigenoak. Peroxo taldean daude. 1 balentziadun metalekin elkartzean honako hau gertatzen da: oxigenoak molekula diatomiko bezala (O2) erreakzionatuko du metal pare batekin. Izendegiak direla eta: hirurak erabiliko ditugu, oxidoen antzera, baina Stock eta Tradizionalean peroxido izena jarriz. Formula dela eta, ezin dira laburtu.
Aurkitu dezakeegun peroxidodik nagusiena Ur oxigenatua edo hidrogeno peroxidoa da.
Adibidez:
FORMULA eta IZENDEGIAK
Lurralkalinoekin eta 2 balentziadun metalekin honako hau gertatzen da: Oxigeno atomo bakoitzak -2 oxidazio zenbakiarekin jolasten du. Hori dela eta, atomo batekin nahiko da. Oxigenoak bat balentzia emango dio metalari, eta honek 2 balentzia:
H2O2 Dihidrogeno dioxidoa Hidrogeno peroxidoa Ur oxigenatua
14
Adibidez:
K2O2
+2
Dipotasio dioxidoa Potasio peroxidoa Peroxido potasikoa
-2
SrO2
Estrontzio dioxidoa Estrontzio peroxidoa Peroxido estrontzikoa
Sistematikoa
Stock
Tradizionala
CaO2
Kaltzio dioxidoa
Kaltzio peroxidoa
Peroxido kaltzikoa
CuO2
Kobre dioxidoa
Kobre (II) peroxidoa
Peroxido kuprikoa
BaO2
Bario dioxidoa
Bario peroxidoa
Peroxido barikoa
Li2O2
Dilitio dioxidoa
Litio peroxidoa
Peroxido litikoa
Na2O2
Disodio dioxidoa
Sodio peroxidoa
Peroxido sodikoa
Cu2O2
Dikobre dioxidoa
Kobre (I) peroxidoa
Peroxido kuprosoa
7. Konposatu bitarrak: hidrogeno - konbinazioak Oxigenoarekin egiten diren konposatu bitarrak ikusi ostean, hidrogenoarekin elkartzean sortuko direnak datoz:
7.1 Hidruro metalikoak Hidruro metalikoak eratzeko metalak eta hidrogeno atomoak elkartu behar dira. Hidrogenoak 1 balentziarekin jolastuko du beti. Beraz formula orokorra horrela geratuko zaigu: METALA
azpiindizerik ez
+ HIDROGENOA
metalaren balentzia azpiindizea
Hiru izendegiak erabiliko ditugu metal-hidruroak izendatzeko. Honetan “oxido” idatzi beharrean “hidruro” idatziko dugu.
Adibidez:
CoH3
Koblato trihidruroa Kobalto (III) hidruroa Hidruro kobaltikoa
HIDROGENO HALUROAK SORTZEKO ERABILTZEN DIREN EZ-METALAK Honako hauek erabiliko ditugu azido hidrazidoak sortzeko.
F 1 balentziarekin Cl 1 balentziarekin Br 1 balentziarekin I 1 balentziarekin S 2 balentziarekin Se 2 balentziarekin Te 2 balentziarekin
7.2 Hidruro haluroa / Azido hidrazidoa Hidrogenoaren eta ez-metalen arteko konbinaketa da. Azido hidrazidoak dira, uretan murgiltzen azido bihurtzen direlako.
HIDROGENO HALUROAK ADIBIDEAK
Formulako ordena hurrengoa izango da:
H2S
HIDROGENOA
ez-metalaren azpiindizea+
EZ METALA hidrogenoaren azpiindizea (ez)
Kasu honetan ez ditugu hiru izendegiak erabiliko. Bi soilik erabiliko ditugu, ez metalek balentzia bakar bat soilik erabiltzen dutelako honako hauek sortzeko (ikus alboko taula).
Adibidez:
HCl
Hidrogeno kloruroa Azido klorhidrikoa
HAU DA, Lehen izendegian “hidrogeno + ez – metal erroa + -uro” eredua jarraituko dugu. Tradizionalean, berriz, “azido + ez-metal erroa + -hidriko” eredua.
Hidrogeno sulfuroa Azido sulfhidrikoa
HBr Hidrogeno bromuroa Azido bromhidrikoa
SALBUESPENA Hidrogeno fluoruroa edo azido fluorhidrikoaren formula HF izan beharrean H2F2 formula erabiltzen da, eta laburtu ezina da. Arrazoia naturan bikoteka agertzen direlako da.
KONTUZ: Arauei jarraituz: sulfhidriko idatziko dugu eta ez sufrhidriko.
15
7. Konposatu bitarrak: hidrogeno - konbinazioak
7.3 Hidruro hegazkorrak / Hidruro lurrunkorra Hegazkorrak dira (gazteleraz, volรกtil) aire librean uztean, arin bihurtzen delako gas.
Hidruro hegazkorrak ez-metal eta hidrogenoa elkartzen direnean sortzen dira. Honetan beste ez-metal batzuek parte hartzen dute
Sortzeko erabiltzen diren ez-metalak: N, B, P As, Sb, Si eta C. Bi ere erabiltzen da ez-metal bezala.
Formulen ordena aldatu egiten da, araua hautsiz. Lehenik ez-metala kokatuko da eta gero hidrogenoa, ez-metalak emandako balentziaazpiindizearekin. Hidruro hegazkorrek izendegi bakarra dute, eta izenak ikastekoak dira, prozedura gabekoak. Ikus egizu hurrengo hegazkorren taula:
(ikus ondoko taula)
NOMENKLATURA SISTEMATIKOA Izendegi tradizionala da erabiltzen dena hidruro lurrunkorrak izendatzeko. Hala ere, sistematikoan ere izendatu daitezke: SbH3 Estibina Antimonio trihidruroa
Amoniakoa
Boranoa
Formula
Izena
NH3
Amoniakoa
BH3
Boranoa
BiH3
Bismutina
PH3
Fosfina
AsH3
Artsina
SbH3
Estibina
SiH4
Silanoa
CH4
Metanoa
Fosfina
Artsina
HIDRURO HEGAZKORRAK Estibina
16
Silanoa
Metanoa
8. Konposatu bitarrak: gatz bitarrak
8.1 Gatz bitar neutroak Gatz bitarrak metalen eta ez-metalen arteko nahasteak dira. Formulak adierazteko hurrengo eredua jarraituko dugu: METALA
ez-metalaren azpiindizea
+ EZ-METALA metalaren
azpiindizea
Ez-metal batzuekin soilik sor daitezke (ikus ondoko taula) Izendatzeko zenbait arau jarraitu behar dira: Sistematikoa: aurrizkia + metala ez-metala + -uro Stock-ena: metala (metala) ez-metala + -uro Tradizionala: ez-metala + -uro aurrizkia + metala + atzizkia
Adibidez:
AlF3
Aluminio trifluoruroa Aluminio fluoruroa Fluoruro aluminikoa
Adibidez:
PbS2
Berun disulfuroa Berun (IV) sulfuroa Sulfuro plunbikoa
GATZ BITARRAK SORTZEKO ERABILTZEN DIREN EZ-METALAK Honako ez-metal erabiliko ditugu bitarrak sortzeko.
hauek gatz
F 1 balentziarekin Cl 1 balentziarekin Br 1 balentziarekin I 1 balentziarekin S 2 balentziarekin Se 2 balentziarekin Te 2 balentziarekin
GATZ HEGAZKORRAK ADIBIDEAK
8.2 Gatz bitar hegazkorrak Gatz bitar hegazkorrak sortzeko bi ez-metalen elkarketa gertatu behar da. Zein ez-metal jarri behar da lehenengo? Lehenik elektropositiboagoa den ez-metala jarri behar da. Hurrengo taula ere jarraitu daiteke: B, Si, C, Sb, As, P, N, Te, Se, S, I, Br, Cl, O, F
Adibidez:
PF5
Sb2Se5 Diantimonio pentaseleniuroa Antimonio (V) seleniuroa Seleniuro antimonikoa CTe Karbono telururoa Karbono (II) telururoa Telururo karbonosoa NCl5 Nitrogeno pentakloruroa Nitrogeno (V) kloruroa Kloruro nitrikoa
SISTEM . Fosforo pentafluoruroa STOCK Fosforo (V) fluoruroa
17
9. Konposatu hirutarrak
9.1 Hidroxidoak BALENTZIA AZTERTZEA ETA ASMATZEA
Bi bide daude ezmetalaren balentzia asmatzeko:
Ur molekula kentzea Daukagun azido oxoazidoari ur molekula kenduko diogu:
Hidroxidoak konposatu hirutarrak dira; hau da, hiru elementuren batzearen ondorio dira. Honetan hiru mota hauetako elementuak elkartzen dira: METALA + OXIGENOA + HIDROGENOA Kasu honetan, Hidrogenoa eta oxigenoa batera doaz (OH) konposatu bezala (hidroxidoen taldea). Honek 1 balentziarekin jolasten du:
Adibidez:
Zilarra + Oxigenoa + Hidrogenoa AgOH Kaltzioa + Oxigenoa + Hidrogenoa Ca(OH)2
Metal bat urarekin elkartzean sortzen da.
H2SO4 – H2O = SO3 SO3 anhidridoan, sufrea VI balentziarekin dago.
Oxidazio-zenbakia Hidrogenoaren oxidazio zenbakia +1 da eta oxigenoarena –2. Aurreko oxidazio - zenbakiak atomo kopuruengaitik biderkatuz, zenbateko oxidazioa beharko den jakingo dugu karga neutroa izateko. Hala ere, hurrengo formula hau aplikatu dezakegu ez - metalaren balentzia - maila aurkitzeko: HaXbOc
Adibidez: H2SO4
9.2 Azido oxoazidoak Azido oxoazidoak sortzeko anhidrido bat eta ur molekula (H2O) bat elkartu behar dira. EZ METALA + OXIGENOA + H2O Bi zatitan zatituko dugu puntu hau. Lehenik, izendatzea, eta gero, formulatzea.
IZENDATZEA Azido oxoazidoak izendatzeko hiru nomenklatura erabiliko ditugu: Sistematikoa, Sistematiko-funtzionala eta Tradizionala. Izendatzen hasi baino arinago, anhidridoa sortu duen ez- metalaren balentzia asmatu beharko dugu (Ikus ondoko taula). Sistematikoa: Hidrogeno + atzizkia + oxo + ez-metal erroa + -ato (balentzia) Sistematiko-funtzionala Azido + atzizkia + oxo + ez-metal erroa + -iko (balentzia) Tradizionala Azido + anhidridoa hitz bera barik
18
9. Konposatu hirutarrak
GOGORATU!
Adibideak HClO2
Balentzia: 3
Sistematikoa: Hidrogeno dioxokloratoa (III) Sistematiko funtzionalak: Azido dioxoklorikoa (III) Tradizionala: Azido klorosoa HNO2
Balentzia: 3
Sistematikoa: Hidrogeno dioxonitratoa (III) Sistematiko funtzionalak: Azido dioxonitrikoa (III) Tradizionala: Azido nitrosoa H2CrO4
Balentzia: 6
Sistematikoa: Hidrogeno tetraoxokromatoa Sistematiko funtzionala: Azido tetraoxokromikoa Tradizionala: Azido kromikoa
Gogoratu zenbait metal daudela ez-metal moduan jokatzen dutenak konposatu hirutarretan: Manganesoa 4 6 eta 7 balentziekin jolastuko du, eta atzizkiak honakoak izango dira: 4 manganoso 6 manganiko 7 permanganiko Kromoa 6 balentzia soilik dauka, beraz sistematikoetan ez da idatziko. Honako atzizkia erabiliko du beti:
6 kromikoa
FORMULATZEA Formulatzea zailagoa izan ohi da. Honako pausu hauek bete behar dira: 1. Sistematikoa, sistematiko-funtzionala edo tradizionala den jakin. 2. Anhidridoa eraikiko dugu. Sistematikoa eta sistematikofuntzionala bada, parentesi arteko balentzia erabiliko du. Tradizionala bada, anhidridoak duen atzizkiaren arabera jakingo dugu. 3. Anhidridoa jakinda, ur molekula gehituko dugu (+ H2O) 4. Laburtu ahal bada, laburtu. 5. Sistematikoetako atzizkiarekin oxigenoaren atomo kopurua konprobatu; hau da, tetraoxo… bada O4 agertu beharko da.
Adibidez:
Azido perIodikoa I2O7 + H2O = H2I2O8 = HIO4
19
9. Konposatu hirutarrak: Hidrogeno-konbinazioak
9.3 Azido bereziak 3 DIMENTSIOKO AZIDOAK
Badakizunez, azido oxoazidoak sortzeko, anhidrido bat eta ur molekula bat elkartu behar dira. Baina batzuetan, 2 edo 3 ur molekulekin elkartzen da edota polimerizazio maila desberdina dute. Orduan, kasu bereziak ematen dira, azido bereziak izeneko substantziak sortuz. Izendatzeko jarraitu behar diren pausuak azido oxoazidoen berdinak dira, baina aurreko bi faktoreen arabera beste bi atzizki eransten dira:
Azido sulfurikoa 1. GEHITU DIREN UR MOLEKULEN ARABERA: Anhidridoak 2 edo 3 ur molekulekin elkartu ahal dira. Normalean molekula batekin soilik elkartzen dira, P, As eta Sb izan ezik (Normalean, 3 ur-molekulekin elkartzen dira). Hurrengo atzizkiak eransten dira, ur molekulen arabera, nomenklatura tradizionalean soilik: -META atzizkia gehitzen da P, As eta Sb ur molekula bakarrarekin elkartu direnean.
Azido Fosforikoa + 3(H2O)
-PIRO atzizkia gehitzen da bi ur molekulekin elkartzean. -ORTO atzizkia eransten zaie hiru ur molekulekin elkartutako ez-metal guztiei , P, As eta Sb-rekin izan ezik.
Adibidez: Azido (orto) fosforosoa P2O3 + 3(H2O) = H6P2O6 = H3PO3 Azido metafosforosoa P2O3 + H2O = H2P2O4 = HPO2 Azido Nitrikoa
Azido (meta) seleniosoa SeO2 + H2O = H2Se2O3 Azido ortoseleniosoa SeO2 + 3(H2O) = H6SeO5
20
9. Konposatu hirutarrak
3 DIMENTSIOKO AZIDOAK
2. POLIMERIZAZIO MAILAREN ARABERA. Polimerizazio maila, atomoak ordenatzeko dagoen antolaketa da. Batzuetan, aurretik ikasitako azidoen atomoak, binaka edo hirunaka agertzen dira. Horrela, polimerizazio maila ezberdinetako elementuak sortzen dituzte. Bi atzizki erabiltzen dira: -DI: Aurretik ikusitako azidoetako bat binakako atomoetan agertzen bada, eta ur molekula bat kenduta. Hau da, azido oxoazido bati bider bi, ken ura. DI 2 × (HXO) – H2O
-TRI: Asko ikusten ez bada ere, hurrengo kasuetan gertatzen da: azido oxoazido bat hiru biderrez agertzen denean, eta bi ur molekula kenduz. Hau da, hiru bider azidoa, ken 2 ur molekula, TRI 3 × (HXO) – 2 H2O Di- eta Tri- atzizkiak nomenklatura guztietan idatzen dira eta meta- edo orto- atzizkiekin konbina daitezke.
Azido trimetafosforikoa GOMENDIOA DI- atzizkia erantsi behar baden ala ez jakiteko hurrengo konprobazioa egin dezakegu: Azpiindizeak bikoiti, bikoiti eta bakoiti badira, hurrenez hurren, H2Cr2O7 DI bai TRI, ordea, bakoiti, bakoiti eta bikoiti ordena gertatzean
Adibidez: Sistematikoa
Stko. funtzionala
Tradizionala
H2CrO4
Hidrogeno tetraoxokromato
Azido tetraoxokromiko
Azido kromikoa
H2Cr2O7
Hidrogeno heptaoxodikromato
Azido heptaoxodikromiko
Azido dikromikoa
H4P2O3
Hidrogeno tetraoxodifosfato (I)
Azido tetraoxodifosforiko (I)
Azido (orto)dihipofosforosoa
H2C2O5
Hidrogeno pentaoxodikarbonato (IV)
Azido pentaoxodikarboniko (IV)
Azido dikarbonikoa
21
9. Konposatu hirutarrak: Hidrogeno-konbinazioak
9.4 Gatz hirutarrak edo Oxigatzak (gatz neutroak) 3 DIMENTSIOKO OXIGATZ - EGITURAK
Konposatu bitarrekin gatzak sortzeko aukera dagoela ikasi dugun moduan, hirutarrekin egindako gatzak edo oxigatzak ikasiko ditugu orain: Oxigatzak azido oxoazidoetatik eratortzen dira. Oxigatz bat eraikitzeko, beraz, lehenik, azido oxoazidoa eraiki beharko da. Oxigatzak osatzeko derrigorrez:
hurrengo
elementuak
agertu
behar
dira
Metala + Ez-metala + Oxigenoa IZENDATZEA Formulatzeko hiru izendegi erabiliko ditugu: Sistematikoa, Tradizionala eta Stock (*), hurrenez hurren, eta orden horretan. Nitrato Sodikoa
Oxigatzak, azido oxoazidoetatik eratorriak direnez, metal kopurua kendu (laburtuta egon daiteke) eta bere ordez hidrogenoa jarri dezakegu, azidoa lortuz. Horrela, ez.metalaren balentzia kalkulatu dezakegu: Fe2(SO4)3
H2SO4 tik eratorria da (Burdinaren balentzia kenduta) S –ren balentzia 6
SISTEMATIKOAN: Metala (balentiza) + Jatorrizko oxoazidoaren izen bera. TRADIZIONALA: Oxoazidoren izena atzizkiak aldatuta + metala atzizkiekin
Sulfato Kuprikoa
Tradizionalean erabiliko diren atzizkiak, oxoazidoetako atzizkien (-oso, -iko…) aldagaiak dira. -OSO ITO bihurtzen da.
(*) Stock Izendegia Stock izenarekin deituko diogu, baina benetan, ez da Stock. Aurreko bi izendegien nahastea da.
22
-IKO ATO bihurtzen da.
STOCK (?): Metala (balentzia) + oxoazidoaren izena atzizkiak aldatuta.
Adibidez: Fe2(SO4)3
Burdina (III) tetraoxosulfatoa (VI) Sulfato ferrikoa Burdina (III) sulfatoa
9. Konposatu hirutarrak
Adibideak AgClO3
(HClO3)
Zilar trioxoklorato (V) Klorato argentikoa Zilar kloratoa
Pb(CO2) 2
(H2 CO2 )
Berun (IV) dioxokarbonato (II) Karbonito plunbikoa Berun (IV) karbonitoa
FORMULATZEA Formulatzea zailagoa izan ohi da. Formulatzeko bi puntu izan behar ditugu kontuan beti: 1. Gatza zer azido oxoazidotik eratorria den asmatzea. Kontuz! Batzuetan laburtuta egon daiteke eta! 2. Azido oxoazidoa daukagula, ez-metalaren balentzia kalkulatzea.
Adibidez: Ca3(PO4)2
ďƒ H3PO4 tik eratorria. Kaltzio tetraoxofosfato (V) Fosfato kaltzikoa Kaltzio fosfatoa
(*) Na2Cr2O7
ďƒ
H2Cr2O7 tik eratorria.
(*) KONTUZ ! Batzuetan, eratorritako azido oxoazidoak, DI edo TRI motakoak izan daitezke. Baita META, PIRO edo ORTO ere! Konbinazio guztiak posible dira. Meta edo Orto atzizkiekin, gaztetan, izendegi tradizionalean eta stockean idatzi behar dira. Di edo Tri ren kasuan, izendegi guzti guztietan gehitu behar da.
Sodio heptaoxodikromatoa Dikromato sodikoa Sodio dikromatoa
23
9. Konposatu hirutarrak: Hidrogeno-konbinazioak
9.5 Azido Peroxoazidoak PEROXOPeroxo- atzizkiak oxigeno gehiago esan nahi du. Beraz, oxigeno1 taldearekin jokatu beharrean, oxigeno2 taldearekin jokatuko du. Hori dela eta, azido oxoazidoetan baino oxigeno molekula bat gehiago dute beti.
Oxido peroxidoen antzera, azido peroxoazidoak sortzen dira. Honetan, oxigenoak balentzia eta oxidazio zenbaki ezberdinarekin jolastuko du, ikasi dugun bezala. Azido oxoazidoetatik eratorriak dira. Oxoazido baten oxigeno molekula kopuruari gehi bat egitean sortzen da. HNO3 HNO4
Azido nitrikoa Azido peroxonitrikoa
HClO4 HClO5
Hidrogeno tetraoxoklorato (VII) Hidrogeno trioxoperoxoklorato (VII)
PEROXOAZIDOAK IZENDATZEA NOMENKLATURA SISTEMATIKOAK Sistematikoetako –oxoaurreko atzizkiak aldatu egiten dira. Azpiindizeko zenbakiaren bi unitate gitxiagoko balioa adierazten duena erabili behar da. Adibidez: O5 -- trioxo… O6 -- tetraoxo… O8 – hexaoxo… Hau geratzen da, peroxo-en taldea -2 oxidazioa dutelako.
Peroxoazidoak izendatzeko: 1. TRADIZIONALA: Peroxo- atzizkia gehitu nitriko – peroxonitriko 2. SISTEMATIKOA: Hidrogeno + (azpiindizea -2) + oxo + peroxo + … -ato (b) 3. SISTEMATIKO F: Azido + (azpiindizea -2) + oxo + peroxo + … -iko (b)
Balentzia kalkulatzeko, oxigeno molekula kopuruari ken bat egingo diogu, eta azidoaren kalkulua aplikatuko dogu: HIO5
Hidrogeno trioxoperoxoiodato (VII) Azido trioxoperoxoiodiko (VII) Azido PeroxoperIodikoa
FORMULATZEA Formulatzeko, lehenik azido oxoazidoa izango balitz moduan formulatuko dugu, eta ostean, oxigeno molekula bat gehitu. Azido Peroxokarbonikoa Azido karboniko tik eratorria 1. Azido karbonikoa eraiki H2CO3 2. Formulari oxigeno molekula gehitu H2CO4
24
9. Konposatu hirutarrak
9.6 Tioazidoak
TIO-AZIDOAK Theion azidoak
Tioazidoak sortzen dira gitxienez bi oxigeno molekula badaude. Horrela bada, oxigeno molekula bat gelditu egingo da, eta bestea sufre molekula bihurtuko da. Konposatuan sufrea agertzen baldin bada, sufre molekula bat gehituko zaio, hirutarra mantenduz, baina sufrea ez badago, sufre atomo bat sartuko da, lautarra sortuz.
Adibidez: H2SO4
H2S2O3 bihurtuko da (hirutarra)
HPO3
HPSO2 bihurtuko da (lautarra)
1. SISTEMATIKOA: Oxoazidoen antzera, oxo ostean tio gehituz. 2. SISTEMATIKO FUNTZIONALA Oxoazidoaren antzera, oxo ostean tio gehituz. 3. TRADIZIONALA Oxoazidoen antzera, hasieran tio erantsiz.
KASU BEREZIAK
Balentzia kalkulatzeko, lehenik azido bihrutuko dugu.
Adibidez:
HPSO2
Hidrogeno trioxotiosulfatoa (VI) Hidrogeno trioxotiosulfurikoa (VI) Azido tiosulfurikoa
Hidrogeno dioxotiofosfatoa (V) Azido dioxotiofosforiko (V) Azido tiometafosforikoa
KONTUZ ! Konposatu lautarra sortzen badu (Hidrogenoa, bi ez metal eta oxigenoa) sufrea ez den ezmetala izango da garrantzitsua eta sufrea ez da izendatuko.
IZENDATZEA ETA FORMULATZEA
H2S2O3
Theion hitzak sufrea esan nahi du.
(*)
Tioazidoek ez dute beti bi oxigeno atomo galdu behar. Batzuetan, bi galdu ditzake (edo gehiago) eta ditio, tritio… atzizkia erantziko dugu. Adibidez: H5P3O10 Azido trifosforikoa H5S2P3O8
Azido ditiotrifosforikoa
25
10. Konposatu lautarrak edo koaternarioak
NaHCO3
Gatz lautarrak edo koaternarioak azido oxoazidoetatik eta oxigatzetatik eratorriak dira.
10.1 Gatz azidoak NaHCO3 konposatuak beste izen tradizional bat du, baina ez da kimikoki onartua: Bikarbonato sodikoa
Gatz azidoak sortzeko azido oxoazido batetik abiatuko gara. Oxoazido horrek hidrogeno molekula bi (edo gehiago) izan beharko ditu. Hidrogeno molekula horretatik bat kanporatu egingo da eta horren ordez, metal bat sartuko da.
Adibidez: H2SO4 –hidrogeno 1 +metala NaHSO4 SISTEMATIKOAN
Sistematikoan metalaren balenzia ere jarri behar da parentesi artean, (erromatarrez).
Horrela gatz azido bat sortuko dugu.
GATZ AZIDOAK IZENDATZEA 2 izendegi erabiliko ditugu: 1. SISTEMATIKOA Metala + (Di, tri…) Hidrogeno + atzizkia (O) + oxo + … -ato (b)
FORMULATZEA Sodio hidrogenotrioxokarbonatoa (IV)
Azidoa eraikitzea: CO2 + H2O = H2CO3 Gatz azidoa eraikitzea: NaHCO3 Potasio fosfato azidoa
Azidoa eraikitzea: P2O5 + 3H2O = H6P2O8 = H3PO4 Gatz azidoa eraikitzea: K2HPO4
26
2. TRADIZIONAL ONARTUA 1. Metala + azido mota (ito/ato) + “azidoa” hitza 2. Hidrogeno + azido mota (ito/ato) + metala + atzizkia
Adibidez: H2SO4 tik NaHSO4 Sodio hidrogenotetraoxosulfatoa (VI) Sodio sulfato azidoa Hidrogenosulfato sodikoa FORMULATZEA 1. Lehenik azido oxoazidoa eraiki 2. Gero oxigeno kantitateak aldatu izendegiaren arabera eta metala gehitu.
10. Konposatu lautarrak edo koaternarioak
GATZ BASIKOAK
10.2 Gatz basikoak Gatz basikoak, koaternarioen barnean dago. Honetan, gitxienez, bi hidrogeno egon beharko dira. Gainera, hidrogeno bat gelditu egingo da (edo gehiago) eta beste(ar)en ordez, OH taldea gehituko da.
Gatz basikoak dira, gatzak hidroxido taldeekin elkartzen direlako eta hidroxidoak baseak edo basikoak dira.
FORMULATZEA ETA IZENDATZEA Bi izendegi erabiliko ditugu (gatz azidoetan bezala): 1. SISTEMATIKOA: - Metala (b) + (di…) hidroxi + atzizkia (O) + ez-metal –ato (b) 2. TRADIZIONAL ONARTUA - Metala + azido mota (ito/ato) + “basikoa” hitza - (di…) Hidroxido + azido mota (ito/ato) + metala (oso/iko…)
Adibidez:
Cu2(OH) 2SO4
Kobre (II) dihidroxitetraoxosulfato (VI) Kobre (II) sulfato dibasikoa Dihidroxido-sulfato kuprikoa
KONTUZ! : Hidroxidoaren azpiindizearen araberakoa da bigarren izendegietako atzizkiak: (OH) 2 dibasikoa / dihidroxido (OH) 3 tribasikoa / trihidroxidoa Formulatzea zailagoa izan ohi da. Baina izendatzearen kontrako pausuak jarraitu behar dira.
Aluminio dihidroxitetraoxoklorato (VII) 1. Anhidridoa eraiki: Cl2O7 2. Azidoa eraiki: Cl2O7 + H2O = H2Cl2O8 = HClO4 3. Gatz basiko bihurtu: AlClO4 (OH) 2
ELEMENTUEN ORDENA Lau elementu hauek agertuko dira, eta elektronegatibitatearen araberakoa izango da ordena. Gehienetan: 1. 2. 3. 4.
Metala Ez-metala Oxigenoa (OH) taldea
GATZ BASIKOAK Gatz basikoak gatz bitar batetik etor daitezke hidroxido taldearekin elkartuz eta gatza sortuz: NaBr Sodio Bromuroa NaBr(OH) Sodio Sodio hidroxibromuroa
27
10. Konposatu lautarrak edo koaternarioak
BIGARREN JATORRIA Honetan ere, gatz bitar batetik eratorriak izan daitezke, hau da, bi metal gehi ez-metala. Na 3RbS 2
Rubideo eta Trisodio disulfuroa
10.1 Gatz anizkoitzak (bikoitzak, hirukoitzak…) Beste gatz koaternario honetan, gauzak aldatzen dira. Gatz Azidoetan Hidrogeno bat gelditu eta bestea metal bihurtu Gatz Basikoetan Metal bat eta OH taldea elkartzen dira. Azken gatz mota honetan, gatz anizkoitzetan, metal bat baino gehiago gehituko dira.
Adibidez: H2 SO4 KNaSO 4 bihur daiteke. Bikoitza da. SISTEMATIKOAN Sistematikoan metalaren balenzia ere jarri behar da parentesi artean, (erromatarrez).
H3PO4 KLiNaPO4 bihur daiteke. Hirukoitza da.
IZENDATZEA ETA FORMULATZEA Bi izendegiak erabiliko ditugu:
FORMULATZEA Sodio hidrogenotrioxokarbonatoa (IV)
Azidoa eraikitzea: CO2 + H2O = H2CO3 Gatz azidoa eraikitzea: NaHCO3 Potasio fosfato azidoa
Azidoa eraikitzea: P2O5 + 3H2O = H6P2O8 = H3PO4 Gatz azidoa eraikitzea: K2HPO4
28
1. SISTEMATIKOA Metalen izenak + atzizkia (O) + oxo + ez-metal + ato (b)
2. TRADIZIONAL ONARTUA Metalen izenak + azido mota (ato…) + (bikoitza/hirukoitza…)
Adibidez: CoNaPO4
Kobalto (II) eta Sodio tetraoxofosfato (V) Kobalto (II) eta Sodio fosfatoa (bikoitza)
Formulatzean jarraitu beharreko pausuak 1. Azidoa eraikitzea: P2O5 + 3H2O = H6P2O8 = H3PO4 2. Hidrogenoak ordezkatu: Co + Na (balentziak 2 + 1 = 3) 3. Gatz bikoitza formulatzea: CoNaPO4
29
ERANSKINA -- Birpasatzeko
BITARRAK OXIDOAK: Metala + Oxigenoa
Ag2O, Dizilar monoxidoa, Zilar oxidoa, Oxido argentikoa ANHIDRIDOAK: Ez-metala + Oxigenoa
Cl2O3 , Dikloro trioxidoa, Kloro (III) oxidoa, Anhidrido klorosoa PEROXIDOAK: Metala + Oxigenoa (--1·2)
K2O2 , Dipotasio dioxidoa, Potasio peroxidoa, Peroxido potasikoa HIDRURO METALIKOA: Metala + Hidrogenoa
MgH2, Magnesio dihidruroa, Magnesio hidruroa, Hidruro magnesikoa HIDROGENO HALUROA / AZIDO HIDRAZIDOA: Zenbait ez-metal + Hidrogenoa
HCl, Hidrogeno kloruroa, Azido klorhidrikoa HIDRURO HEGAZKORRA / LURRUNKORRA: Zenbait ez-metal + Hidrogenoa
AsH3, Artsina
CH4, Metanoa
GATZ BITAR NEUTROA: Metala + Ez-metala
Cr2Te3, Dikromo tritelururoa, Kromo (III) telururoa, Telururo kromikoa GATZ BITAR LURRUNKORRAK:
SCl2, Sufre dikloruroa, Sufre (II) kloruroa, Kloruro hiposulfurosoa
HIRUTARRAK HIDROXIDOA / HIRUTAR BASIKOA: Metala + (OH- taldea)
Pb(OH)2, Berun dihidroxidoa, Berun (IV) hidroxidoa / Hidroxido plunbikoa AZIDO OXOAZIDOA: Anhidridoa + Ur molekula 1
H2CO3, Hidrogeno trioxokarbonato (IV), Azido trioxokarbonikoa (IV), Azido karbonikoa AZIDO BEREZIAK: Anhidridoa + Ur molekula bat edo gehiago (P, As, Sb) eta dimeroa, trimeroa…
HPO3, Hidrogeno trioxofosfato (V), Azido trioxofosforikoa (V), Azido metafosforikoa H4P2O7, Hidrogeno heptaoxodifosfato (V), Azido heptaoxodifosforikoa (V), Azido difosforikoa
30
ERANSKINA -- Birpasatzeko
PEROXOAZIDOAK: Anhidridoa + Peroxo taldea Oxigenoa (-1). Oxigeno azpiindizeari +1
HClO5, Hidrogeno trioxoperoxoklorato (VII), Azido trioxoperoxokloriko (VII), Azido peroxoperklorikoa TIOAZIDOA: Azido bateko oxigenoak sufre bilakatu.
HClSO3, Hidrogeno trioxotioperklorato (VII), Azido trioxotioperkloriko (VII), Azido tioperklorikoa OXIGATZAK: Oxoazidoa + Hidroxidoa = Gatza + ura, hidrogeno beharrean, metala ezartzea.
Na2CO3, Sodio trioxokarbonato (IV), Sodio karbonatoa, Karbonato sodikoa
LAUTARRAK GATZ AZIDOAK: Oxoazido bateko hidrogenoren bat gelditu eta metala ezarri
Fe(HCrO7)3, Burdin (III) hidrogenoheptaoxodikromatoa, Dikromato azido ferrikoa GATZ BASIKOAK: Oxoazido bateko hidrogenoak desagertarazi, metal eta OH taldeak ezartzeko.
FeS2O7(OH), Burdin (III) hidroxiheptaoxodisulfatoa (VI), Disulfato basiko ferrikoa GATZ ANIZKOITZAK: Oxoazido bateko hidrogenoak kendu, honen adina metal ezartzeko (bikoitz‌)
CaMg(CO3) 2, Kaltzio eta magnesio bis[trioxokarbonatoa (IV)]
31
ARIKETA EREDUAK
ULIBARRI
Programa
“Karmengo Ama” ikastetxea
Hurrengo oxidoak izendatu: BeO = Berilio monoxidoa / Berilio oxidoa / Oxido berilikoa Au2O3 = Diurrea trioxidoa / Urrea (III) oxidoa / Oxido aurikoa CaO = Kaltzio monoxidoa / Kaltzio oxidoa / Oxido kaltzikoa ZnO = Zink monoxidoa / Zink oxidoa / Oxido zinkikoa CrO = Kromo monoxidoa / Kromo (II) oxidoa / Oxido krosoa HgO = Merkurio monoxidoa / Merkurio (II) oxidoa / Oxido merkurikoa PtO2 = Platino dioxidoa / Platino (IV) oxidoa / Oxido platinikoa CuO = Kobre monoxidoa / Kobre (II) oxidoa / Oxido kuprikoa Al2O3 = Dialuminio trioxido / Aluminio oxidoa / Oxido aluminikoa Mn2O3 = Dimanganeso trioxidoa / Manganeso (III) oxido / Oxido manganikoa Hurrengo oxidoak formulatu: Oxido kromikoa: Cr2O3 Oxido merkuriosoa: Hg2O Oxido plunbosoa:PbO Litio oxidoa: Li2O Diurre trioxidoa: Au2O3 Kobalto (II) oxidoa: CoO Zilar oxidoa: Ag2O Bario oxidoa: BaO Kromo trioxidoa: CrO3
Merkurio (II) oxidoa: HgO Rubidio oxidoa: Rb2O Oxido kuprikoa: CuO Burdina (III) oxidoa: Fe2O3 Nikel monoxidoa: NiO Berilio monoxidoa: BeO Kadmio oxidoa: CdO Oxido estannosoa: SnO Oxido kobaltosoa: CoO
Hurrengo peroxidoak izendatu:
K2O2 = Dipotasio dioxidoa / Potasio peroxidoa / Peroxido potasikoa MgO2 = Magnesio dioxidoa / Magnesio peroxidoa / Peroxido magnesikoa Li2O2 = Dilitio dioxidoa / Litio peroxidoa / Peroxido litikoa BaO2 = Bario dioxidoa / Bario peroxidoa / Peroxido barikoa SrO2 = Estrontzio dioxidoa / Estrontzio peroxidoa / Peroxido estrontzikoa Rb2O2 = Dirubidio dioxidoa / Rubidio peroxidoa / Peroxido rubidikoa Cu2O2 =Dikobre dioxidoa / Kobre peroxidoa / Peroxido kuprosoa CaO2 = Kaltzio dioxidoa / Kaltzio peroxidoa / Peroxido kaltzikoa H2O2 = Dihidrogeno dioxidoa / Hidrogeno peroxidoa / Ur oxigenatua Hurrengo anhidridoak izendatu:
N2O = Dinitrogeno monoxidoa / Nitrogeno (I) oxidoa / Anhidrido hiponitrosoa P2O3 = Difosforo trioxidoa / Fosforo (III) oxidoa / Anhidrido fosforosoa SeO3 = Selenio trioxidoa / Selenio (VI) oxidoa / Anhidrido selenikoa I2O7 = DiIodo heptaoxidoa / Iodo (VII) oxidoa / Anhidrido perIodikoa Br2O5 = Dibromo pentaoxidoa / Bromo (V) oxidoa / Anhidrido bromikoa TeO2 = Telurio dioxidoa / Telurio (IV) oxidoa / Oxido telurosoa CO = Karbono monoxidoa / Karbono (II) oxidoa / Anhidrido karbonosoa P2O = Difosforo monoxidoa / Fosforo (I) oxidoa / Anhidrido hipofosforosoa
35
Cl2O3 = Dikloro trioxidoa / Kloro (III) oxidoa / Anhidrido klorosoa N2O5 = Dinitrogeno pentaoxidoa / Nitrogeno (V) oxidoa / Anhidrido nitrikoa As2O3 = Diartseniko trioxidoa / Artseniko (III) oxidoa / Anhidrido artseniosoa SO2 = Sufre dioxidoa / Sufre (IV) oxidoa / Anhidrido sulfurosoa CO2 = Karbono dioxidoa / Karbono (IV) oxidoa / Anhidrido karbonikoa Sb2O5 = Diantimonio pentaoxidoa / Antimonio (V) oxidoa / Anhidrido antimonikoa Br2O7 = Dibromo heptaoxidoa / Bromo (VII) oxidoa / Oxido perbromikoa Cl2O = Dikloro monoxidoa / Kloro (I) oxidoa / Anhidrido hipoklorosoa TeO3 = Telurio trioxidoa / Telurio (VI) oxidoa / Anhidrido telurikoa Hurrengo anhidridoak formulatu: Dinitrogeno pentaoxidoa = N2O5 Dikloro trioxidoa = Cl2O3 Nitrogeno monoxidoa = NO Sufre (IV) oxidoa = SO2 Iodo (III) oxidoa = I2O3 Anhidrido hipobromosoa = Br2O Anhidrido nitrikoa = N2O5 Anhidrido sulfurikoa = SO3 Selenio (VI) oxidoa = SeO3
Fosforo (V) oxidoa = P2O5 Anhidrido perbromikoa = Br2O7 Anhidrido karbonikoa = CO2 Anhidrido fosforikoa = P2O5 Sufre trioxidoa = SO3 Anhidrido telurosoa = TeO2 Artsenio (V) oxidoa = As2O5 Anhidrido antimoniosoa = Sb2O3 Anhidrido iodosoa = I2O3
Hurrengo konposatuak izendatu: Br2O = Dibromo monoxidoa / Bromo (I) oxidoa / Anhidrido hipobromosoa K2O = Dipotasio monoxidoa / Potasio oxidoa / Oxido potasikoa Cs2O2 = Dizesio dioxidoa / Zesio peroxidoa / Peroxido zesikoa SeO2 = Selenio dioxidoa / Selenio (IV) oxidoa / Anhidrido seleniosoa Cl2O7 = Dikloro heptaoxidoa / Kloro (VII) oxidoa /Anhidrido perklorikoa ZnO2 = Zink dioxidoa / Zink peroxidoa / Peroxido zinkikoa I2O3 = DiIodo trioxidoa / Iodo (III) oxidoa / Anhidrido iodosoa Li2O2 = Dilitio dioxidoa / Litio peroxidoa / Peroxido litikoa PtO = Platino monoxidoa / Platino (II) oxidoa / Oxido platinosoa Cu2O = Dikobre monoxidoa / Kobre (I) oxidoa / Oxido kuprosoa Br2O5 = Dibromo pentaoxidoa / Bromo (V) oxidoa / Anhdirido bromikoa Au2O = Diurrea monoxidoa / Urrea (I) oxidoa / Oxido aurosoa As2O5 = Diartseniko pentaoxidoa / Artseniko (V) oxidoa / Anhidrido artsenikoa Ag2O = Dizilar monoxidoa/ Zilar oxidoa / Oxido argentikoa PbO2 = Berun dioxidoa / Berun (IV) oxidoa / Oxido plunbikoa CO2 = Karbono dioxidoa / Karbono (IV) oxidoa / Anhidrido karbonikoa CuO = Kobre monoxidoa / Kobre (II) oxidoa / Oxido kuprikoa N2O = Dinitrogeno monoxidoa / Nitrogeno (I) oxidoa / Anhidrido hiponitrosoa HgO = Merkurio monoxidoa / Merkurio (II) oxidoa / Oxido merkurikoa P2O5 = Difosforo pentaoxidoa / Fosforo (V) oxidoa / Anhidrido fosforikoa SnO2 = Eztainu dioxidoa / Eztainu (IV) oxidoa / Oxido eztainnikoa Fr2O2 = Difrantzio dioxidoa / Frantzio peroxidoa / Peroxido frantzikoa
36
Sb2O3 = Diantimonio trioxidoa / Antimonio (III) oxidoa / Anhidrido antimoniosoa SO = Sufre monoxidoa / Sufre (II) oxidoa / Anhidrido hiposulfurosoa TeO3 = Telurio trioxidoa / Telurio (VI) oxidoa / Anhidrido telurikoa CoO = Kobalto monoxidoa / Kobalto (II) oxidoa / Oxido kobaltosoa Br2O = Dibromo monoxidoa / Bromo (I) oxidoa / Anhidrido hipobromosoa Ni2O3 = Dinikel trioxidoa / Nikel (III) oxidoa / Oxido nikelikoa FeO = Burdina monoxidoa / Burdina (II) oxidoa / Oxido ferrosoa SiO2 = Silizio dioxidoa / Silizio oxidoa / Anhidrido silizikoa Hurrengo konposatuak formulatu: Anhidrido hipotelurosoa = TeO Dilitio dioxidoa = Li2O2 Oxido plunbosoa = PbO Oxido manganikoa = Mn2O3 Oxido aurikoa = Au2O3 Difosforo pentaoxidoa = P2O5 Urrea (I) oxidoa = Au2O Anhidrido antimoniosoa = Sb2O3 Anhidrido karbonikoa = CO2 Oxido platinosoa = PtO Potasio peroxidoa = K2O2 Peroxido estrontzikoa = SrO2 Telurio (VI) oxidoa = TeO3 Dikloro trioxidoa = Cl2O3
Oxido ferrikoa = Fe2O3 Anhidrido nitrosoa = N2O3 Litio oxidoa = Li2O Bario peroxidoa = BaO2 Oxido argentikoa = Ag2O Anhidrido seleniosoa = SeO2 Kloro (I) oxidoa = Cl2O Anhidrido iodikoa = I2O5 Oxido kuprosoa= Cu2O Burdina (II) oxidoa = FeO Kadmio oxidoa = CdO Anhidrido artseniosoa = As2O3 Anhidrido fosforikoa = P2O5 Sufre (IV) oxidoa = SO2
Berilio peroxidoa = BeO2 Dinitrogeno trioxidoa = N2O3 AnhĂdrido selenikoa = SeO3 Aluminio oxidoa = Al2O3 AnhĂdrido bromikoa = Br2O5 Magnesio dioxidoa = MgO2 Zink oxidoa = ZnO Karbono dioxidoa = CO2 Disodio monoxidoa = Na2O Dibromo heptaoxidoa = Br2O7 Anhidrido nitrosoa = N2O3 Anhidrido klorikoa = Cl2O5 Anhidrido hipoiodoso = I2O Bromo (I) oxidoa = Br2O
Hurrengo hidruroak izendatu: LiH = Litio hidruroa / Litio hidruroa / Hidruro litikoa CuH = Kobre hidruroa / Kobre (I) hidruroa / Hidruro kuprosoa AuH3 = Urrea trihidruroa / Urrea (III) hidruroa / Hidruro aurikoa NaH = Sodio hidruroa / Sodio hidruroa / Hidruro sodikoa HgH2 = Merkurio dihidruroa / Merkurio (II) hidruroa / Hidruro merkurikoa CrH3 = Kromo trihidruroa / Kromo (III) hidruroa / Hidruro kromikoa ZnH2 = Zink dihidruroa / Zink hidruroa / Hidruro zinkikoa PbH4 = Berun tetrahidruroa / Berun (IV) hidruroa / Hidruro plunbikoa BeH2 = Berilio dihidruroa / Berilio hidruroa / Hidruro berilikoa MnH2 = Manganeso dihidruroa / Manganeso (II) hidruroa / Hidruro manganosoa CoH3 = Kobalto trihidruroa / Kobalto (III) hidruroa / Hidruro kobaltikoa MgH2 = Magnesio dihidruroa / Magnesio hidruroa / Hidruro magnesikoa NiH2 = Nikel dihidruroa / Nikel (II) hidruroa / Hidruro nikelosoa RbH = Rubidio hidruroa / Rubidio hidruroa / Hidruro rubidikoa FeH2 = Burdina dihidruroa / Burdina (II) hidruroa / Hidruro ferrosoa CdH2 = Kadmio dihidruroa / Kadmio hidruroa / Hidruro kadmikoa SnH2 = Eztainu dihidruroa / Eztainu (II) hidruroa / Hidruro eztainosoa
37
Honela izendatzen diren konposatuak formulatu:
Potasio hidruroa = KH Zilar hidruroa = AgH Kaltzio hidruroa = CaH2 Hidruro ferrosoa = FeH2 Magnesio hidruroa = MgH2 Hidruro kobaltikoa = CoH3 Berun (II) hidruroa = PbH2 Aluminio trihidruroa AlH3 Hidruro barikoa = BaH2 Kobre monohidruroa = CuH Hidruro nikelosoa = NiH2
Eztainu (IV) hidruroa= SnH4 Aluminio hidruroa = AlH3 Sodio hidruro = NaH Manganeso (III) hidruroa = MnH3 Hidruro platinikoa = PtH4 Hidruro eztainosoa = SnH2 Kromo trihidruroa = CrH3 Hidruro aurosoa = AuH Berilio dihidruroa = BeH2 Potasio hidruroa = KH Hidruro merkurikoa = HgH2
Formulatu adierazitako konposatuak: Hidrogeno sulfuroa = H2S Azido telurhidrikoa = H2Te Hidrogeno telururoa = H2Te Azido selenhidrikoa = H2Se Metanoa = CH4 Azido sulfhidrikoa = H2S Artsina = AsH3
Azido iodhidrikoa = HI Hidrogeno kloruroa = HCl Amoniakoa = NH3 Azido klorhidrikoa = HCl Estibina = SbH3 Hidrogeno ioduroa = HI Fosfina = PH3
Hurrengo konposatuak izendatu: PbH2 = Berun dihidruroa / Berun (II) hidruroa / Hidruro plunbosoa H2Te = Hidrogeno telururoa/ Azido telurhidrikoa LiH = Litio Hidruroa / Litio hidruroa / Hidruro litikoa PH3 = Fosfina HgH = Merkurio Hidruroa / Merkurio (I) hidruroa / Hidruro merkuriosoa NH3 = Amoniakoa CuH2 = Kobre dihidruroa / Kobre (II) hidruroa / Hidruro kuprikoa HCl = Hidrogeno kloruroa / Azido klorhidrikoa PtH2 = Platino dihidruroa / Platino (II) hidruroa / Hidruro platinosoa SnH4 = Eztainu tetrahidruroa / Eztainu (IV) hidruroa / Hidruro eztainikoa CH4 = Metanoa NiH2 = Nikel dihidruroa / Nikel (II) hidruroa / Hidruro nikelosoa H2Se = Hidrogeno seleniuroa / Azido selenhidrikoa RaH2 = Radio dihidruroa / Radio hidruroa / Hidruro radikoa HBr = Hidrogeno bromuroa / Azido bromhidrikoa
38
Hurrengo konposatuak formulatu: Anhidrido perklorikoa = Cl2O7 Boranoa = BH3 Hidrogeno kloruroa = HCl Sufre (II) oxidoa = SO Anhidrido fosforikoa = P2O5 Oxido kaltzikoa = CaO Oxido nikelosoa = NiO Hidruro manganosoa = MnH2 Hidruro argentikoa = AgH Anhidrido nitrikoa = N2O5 Litio peroxidoa = Li2O2 Magnesio hidruroa = MgH2 Kadmio peroxidoa = CdO2 Azido iodhidrikoa = HI Oxido kromikoa = Cr2O3 Oxido estannikoa = SnO2 Hidruro kobaltosoa = CoH2 Oxido aluminikoa = Al2O3 Azido sulfhidrikoa = H2S Potasio hidruroa = KH
Hidruro ferrosoa = FeH2 Zink hidruroa = ZnH2 Zink peroxidoa = ZnO2 Fosfina = PH3 Azido bromhidrikoa = HBr Berun (IV) hidruroa = PbH4 Dialuminio trioxidoa = Al2O3 Kromo (III) oxidoa = Cr2O3 Hidrogeno sulfuroa = H2S Azido telurhidrikoa = H2Te Artsina = AsH3 Bromo (V) oxidoa = Br2O5 Anhidrido hipoiodosoa = I2O Oxido merkurikoa = HgO Disodio dioxidoa = Na2O2 Metanoa = CH4 Anhidrido hipotelurosoa = TeO Hidruro aurikoa = AuH3 Estibina = SbH3 Berilio dihidruroa = BeH3
Hurrengo konposatuak izendatu: BaO2 = Bario dioxidoa / Bario peroxidoa / Peroxido barikoa PtH2 = Platino dihidruroa / Platino (II) hidruroa / Hidruro platinosoa HBr = Hidrogeno bromuroa / Azido bromhidrikoa PbO = Berun monoxidoa / Berun (II) oxidoa / Oxido plunbosoa Cl2O = Dikloro monoxidoa / Kloro (I) oxidoa / Anhidrido hipoklorosoa N2O3 = Dinitrogeno trioxidoa / Nitrogeno (III) oxidoa / Anhidrido nitrosoa AsH3 = Artsina H2Te = Hidrogeno telururoa / Azido telurhidrikoa BeH2 = Berilio dihidruroa / Berilio hidruroa / Hidruro berilikoa NH3 = Amoniakoa CuO = Kobre monoxidoa / Kobre (II) oxidoa / Oxido kuprika HgH = Merkurio hidruroa / Merkurio (I) hidruroa / Hidruro merkuriosoa I2O7 = DiIodo heptaoxidoa / Iodo (VII) oxidoa / Anhidrido perIodikoa As2O3 = Diartseniko trioxidoa / Artseniko (III) oxidoa / Anhidridro artseniosoa FeO = Burdina monoxidoa / Burdin (II) oxidoa / Oxidoa ferrosoa HCl = Hidrogeno kloruroa / Azido klorhidrikoa P2O = Difosforo monoxidoa / Fosforo (I) oxidoa / Anhidrido hipofosforosoa Mn2O3 = Dimanganeso trioxidoa / Manganeso (III) oxidoa / Oxido manganikoa Au2O = Diurrea monoxidoa / Urrea (I) oxidoa / Oxido aurosoa AgH = Zilar hidruroa / Zilar hidruroa / Hidruro argentikoa
39
SnH2 = Eztainu dihidruroa / Eztainu (II) hidruroa / Hiduro eztainosoa PbO2 = Berun dioxidoa / Berun (IV) oxidoa / Oxido plunbikoa Sb2O5 = Diantimonio pentaoxidoa / Antimonio (V) oxidoa / Anhidrido antimonikoa H2S = Hidrogeno sulfuroa / Azido sulfhidrikoa SbH3 = Estibina K2O2 = Dipotasio dioxidoa / Potasio peroxidoa / Peroxido potasikoa SO = Sufre monoxidoa / Sufre (II) oxidoa / Anhidrido hiposulfurosoa CO2 = Karbono dioxidoa / Karbono (IV) oxidoa / Anhidrido karbonikoa SrO2 = Estrontzio dioxidoa / Estrontzio peroxidoa / Peroxido estrontzikoa Hurrengo gatzak formulatu: Kobre (II) fluoruroa = CuF2 Kromo (III) seleniuroa = Cr2Se3 Bromuro kuprikoa = CuBr2 Fluoruro platinosoa = PtF2 Ioduro sodikoa = NaI Kobre (I) bromuroa = CuBr
Sulfuro plunbikoa = PbS2 Burdin trikloruroa = FeCl3 Telururo estannosoa = SnTe Sulfuro potasiko = K2S Sodio bromuroa = NaBr Seleniuro nikelikoa = Ni2Se3
Hurrengo gatzak izendatu: FeCl2 = Burdina dikloruroa / Burdina (II) kloruroa / Kloruro ferrosoa MnS = Manganeso sulfuroa / Manganeso (II) sulfuroa / Sulfuro manganosoa Cu2Te = Dikobre telururoa / Kobre (I) telururoa / Telururo kuprosoa AlF3 = Aluminio trifluoruroa / Aluminio fluoruroa / Fluoruro aluminikoa Co2Se3 = Dikobalto triseleniuroa / Kobalto (III) seleniuroa / Seleniuro kobaltikoa CuI = Kobre ioduroa / Kobre (I) ioduroa / Ioduro kuprosoa PbBr2 = Berun dibromuroa / Berun (II) bromuroa / Bromuro plunbosoa CaI2 = Kaltzio diIoduroa / Kaltzio Ioduroa / Ioduro kaltzikoa KBr = Potasio bromuroa / Potasio bromuroa / Bromuro potasikoa PtCl4 = Platino tetrakloruroa / Platino (IV) kloruroa / Kloruro platinikoa NiTe = Nikel telururoa / Nikel (II) telururoa / Telururo nikelosoa Hurrengo konposatu bitarrak formulatu: Hidrogeno sulfuroa = H2S Amoniakoa = NH3 Magnesio hidruroa = MgH2 Fosforo trihidruroa = PH3 Dinitrogeno tetrahidruroa = N2H4 Hidrogeno kloruroa = HCl Aluminio hidruroa = AlH3 Kloruro ferrosoa = FeCl2 Berilio hidruroa = BeH2 Estrontzio oxidoa = SrO Metanoa = CH4
40
Diburdin trioxidoa = Fe2O3 Oxido kuprosoa = Cu2O Sufre dioxidoa = SO2 Dikloro heptaoxidoa = Cl2O7 Anhidrido nitrikoa = N2O5 Litio peroxidoa = Li2O2 Kaltzio peroxidoa = CaO2 Oxido kromosoa = CrO AnhĂdrido hipoklorosoa = Cl2O Azido sulfhidrikoa = H2S Karbono dioxidoa = CO2
Hidrogeno bromuroa = HBr Sulfuro nikelosoa = NiS Bario peroxidoa = BaO2 Bromuro argentikoa = AgBr Hidruro ferrikoa = FeH3 Oxido merkuriosoa = Hg2O Metanoa = CH4 Azido iodhidrikoa = HI Silizio dioxidoa= SiO2 Hidruro estannikoa = SnH4 AnhĂdrido nitrikoa = N2O5
Anhidrido seleniosoa = SeO2 Dikloro monoxidoa = Cl2O Estibina = SbH3 Eztainu (II) oxidoa = SnO Hidruro plunbikoa = PbH4 Seleniuro potasikoa = K2Se Sodio hidruroa = NaH Zesio hidruroa = CsH AnhĂdrido artseniosoa = As2O3 Boranoa = BH3 Oxido merkurikoa = HgO
Hurrengo konposatu bitarrak izendatu: MnH2 = Manganeso dihidruroa / Manganeso (II) hidruroa / Hidruro manganosoa Cl2O3 = Dikloro trioxidoa / Kloro (III) oxidoa / Anhidrido klorosoa PtO = Platino monoxidoa / Platino (II) oxidoa / Oxido platinosoa H2Te = Hidrogeno telururoa / Azido telurhidrikoa HgCl = Merkurio kloruroa / Merkurio (I) kloruroa / Kloruro merkuriosoa ZnO2 = Zink dioxidoa / Zink peroxidoa / Peroxido zinkikoa CH4 = Metanoa SnO2 = Eztainu dioxidoa / Eztainu (IV) oxidoa / Oxido eztainikoa CrO = Kromo monoxidoa / Kromo (II) oxidoa / Oxido kromosoa Na2S = Disodio sulfuroa / Sodio sulfuroa / Sulfuro sodikoa HBr = Hidrogeno bromuroa / Azido bromhidrikoa N2O = Dinitrogeno monoxidoa / Nitrogeno (I) oxidoa / Anhidrido hiponitrosoa CuH2 = Kobre dihidruroa / Kobre (II) hidruroa / Hidruro kuprikoa PH3 = Fosfina CaO = Kaltzio monoxidoa / Kaltzio oxidoa / Oxido kaltzikoa Au2O3 = Diurrea trioxidoa / Urrea (III) oxidoa / Oxido aurikoa NiH2 = Nikel dihidruroa / Nikel (II) hidruroa / Hidruro nikelosoa Co2Te3 = Dikobalto tritelururoa / Kobalto (III) telururoa / Telururo kobaltikoa SnO2 = Eztainu dioxidoa / Eztainu (IV) oxidoa / Oxido eztainikoa H2S = Hidrogeno sulfuroa / Azido sulfhidrikoa K2O2 = Dipotasio dioxidoa / Potasio peroxidoa / Peroxido potasikoa AsH3 = Artsina PtTe2 = Platino ditelururoa / Platino (IV) telururoa / Telururo platinikoa FeS = Burdina sulfuroa / Burdina (II) sulfuroa / Sulfuro ferrosoa Br2O7 = Dibromo heptaoxidoa / Bromo (VII) oxidoa / Anhidrido perbromikoa Cr2O3 = Dikromo trioxidoa / Kromo (III) oxidoa / Oxido kromikoa CoH3 = Kobalto trihidruroa / Kobalto (III) hidruroa / Hidruro kobaltikoa PbO = Berun monoxidoa / Berun (II) oxidoa / Oxido plunbosoa AgH = Zilar hidruroa / Zilar hidruroa / Hidruro argentikoa Hg2Se = Dimerkurio seleniuroa / Merkurio (I) seleniuroa / Seleniuro merkuriosoa NH3 = Amoniakoa I2O5 = DiIodo pentaoxidoa / Iodo (V) oxidoa / Anhidrido iodikoa
41
As2O3 = Diartseniko trioxidoa / Artseniko (III) oxidoa / Anhidrido artseniosoa Li2O = Dilitio monoxidoa / Litio oxidoa / Oxido litikoa AuH = Urrea hidruroa / Urrea (I) hidruroa / Hidruro aurosoa AlBr3 = Aluminio tribromuroa / Aluminio bromuroa / Bromuro alumnikoa CO2 = Karbono dioxidoa / Karbono (IV) oxidoa / Anhidrido karbonikoa PtTe2 = Platino ditelururoa / Platino (IV) telururoa / Telururo platinikoa SiH4 = Silanoa Hurrengo hidroxidoak formulatu: Potasio hidroxidoa = KOH Hidroxido aurosoa = AuOH Hidroxido kuprikoa = Cu(OH)2 Zink hidroxidoa = Zn(OH)2 Hidroxido merkuriosoa = HgOH Zilar hidroxidoa = AgOH Manganeso (III) hidroxidoa = Mn(OH)3 Sodio hidroxidoa = NaOH Hidroxido nikelosoa = Ni(OH)2 Magnesio hidroxidoa = Mg (OH)2
Aluminio trihidroxidoa = Al(OH)3 Eztainu (IV) hidroxidoa = Sn(OH)4 Berilio hidroxidoa = Be(OH)2 Hidroxido kromikoa = Cr(OH)3 Hidroxido platinikoa = Pt(OH)4 Hidroxido plunbikoa = Pb(OH)4 Hidroxido ferrikoa = Fe(OH)3 Kaltzio hidroxidoa = Ca(OH)2 Hidroxido ferrosoa = Fe(OH)2 Rubidio hidroxidoa = RbOH
Hurrengo hidroxidoak izendatu: Pt(OH)2 = Platino dihidroxidoa / Platino (II) hidroxidoa / Hidroxido platinosoa CsOH = Zesio hidroxidoa / Zesio hidroxidoa / Hidroxido zesikoa Cu(OH)2 = Kobre dihidroxidoa / Kobre (II) hidroxidoa / Hidroxido kuprikoa Co(OH)3 = Kobalto trihidroxidoa / Kobalto (III) hidroxidoa / Hidroxido kobaltikoa KOH = Potasio hidroxidoa / Potasio hidroxidoa / Hidroxido potasikoa Pb(OH)4 = Berun tetrahidroxidoa / Berun (IV) hidroxidoa / Hidroxido plunbikoa Ni(OH)3 = Nikel trihidroxidoa / Nikel (III) hidroxidoa / Hidroxido nikelikoa Be(OH)2 = Berilio dihidroxidoa / Berilio hidroxidoa / Hidroxido berilikoa AuOH = Urrea hidroxidoa / Urrea (I) hidroxidoa / Hidroxido aurosoa Ba(OH)2 = Bario dihidroxidoa / Bario hidroxidoa / Hidroxido barikoa HgOH = Merkurio hidroxidoa / Merkurio (I) hidroxidoa / Hidroxido merkuriosoa Cr(OH)2 = Kromo dihidroxidoa / Kromo (II) hidroxidoa / Hidroxido kromosoa Mn(OH)3 = Manganeso trihidroxidoa / Manganeso (III) hidroxidoa / Hidroxido manganikoa Hurrengo azidoak formulatu:
Azido hipoklorosoa = Cl2O + H2O = H2Cl2O2 =HClO Hidrogeno tetraoxobromatoa (VII) = Br2O7 + H2O = H2Br2O8= HBrO4 Azido sulfurosoa = SO2 + H2O = H2SO3 Azido trioxokarbonikoa (IV) = CO2 + H2O = H2CO3 Azido hiposeleniosoa = SeO + H2O = H2SeO2 Azido kromikoa = CrO3 + H2O = H2CrO4 Azido nitrikoa = N2O5 + H2O = H2N2O6 = HNO3
42
Hidrogeno trioxoiodatoa (V) = I2O5 + H2O = H2I2O6 = HIO3 Azido tetraoxotelurikoa (VI) = TeO3 + H2O = H2TeO4 Azido sulfurikoa = H2SeO4 Azido karbonosoa = CO + H2O = H2CO2 Azido perbromikoa = Br2O7 + H2O = H2Br2O8 = HBrO4 Hidrogeno trioxosulfato (IV) = SO2 + H2O = H2SO3 Azido nitrosoa = N2O3 + H2O = H2N2O4 = HNO2 Azido oxoklorikoa (I) = Cl2O + H2O = H2Cl2O2 = HClO Hidrogeno dioxoteluratoa (II) = TeO + H2O = H2TeO2 Azido permanganikoa = Mn2O7 + H2O = H2Mn2O8 = HMnO4 Azido trioxosilizikoa (IV) = SiO2 + H2O = H2SiO3 Azido hiposeleniosoa = SeO + H2O = H2SeO2 Azido tetraoxomanganiko (VI) = MnO3 + H2O = H2MnO4 Azido bromikoa = Br2O5 + H2O = H2Br2O6 = HBrO3 Hurrengo azidoak izendatu: H2TeO3 = Hidrogeno trioxotelurato (VI) / Azido trioxoteluriko (VI) / Azido telurosoa HBrO = Hidrogeno oxobromato (I) / Azido oxobromiko (I) / Azido hipobromosoa H2MnO3 = Hidrogeno trioxomanganato (IV) / Azido trioxomanganiko (IV) / Azido manganosoa HClO2 = Hidrogeno dioxoklorato (III) / Azido dioxokloriko (III) / Azido klorosoa H2CO3 = Hidrogeno trioxokarbonato (IV) / Azido trioxokarboniko (IV) / Azido karbonikoa HNO2 = Hidrogeno dioxonitrato (III) / Azido dioxonitriko (III) / Azido nitrosoa HIO4 = Hidrogeno tetraoxoiodato (VII) / Azido tetraoxoiodiko (VII) / Azido perIodikoa H2SO2 = Hidrogeno dioxosulfato (II) / Azido dioxosulfuriko (II) / Azido hiposulfurosoa H2CrO4 = Hidrogeno tetraoxokromato / Azido tetraoxokromiko / Azido kromikoa H2SeO4 = Hidrogeno tetraoxoseleniato (VI) / Azido tetraoxoseleniko (VI) / Azido selenikoa HBrO3 = Hidrogeno trioxobromato (V) / Azido trioxobromiko (V) / Azido bromikoa HClO = Hidrogeno oxoklorato (I) / Azido oxokloriko (I) / Azido hipoklorosoa H2SiO3 = Hidrogeno trioxosilikato / Azido trioxosiliziko / Azido silizikoa HMnO4 = Hidrogeno tetraoxomanganato (VII) / Azido tetraoxomanganato (VII) / Azido permanganikoa HNO3 = Hidrogeno trioxonitrato (V) / Azido trioxonitrato (V) / Azido nitrikoa Hurrengo azido bereziak formulatu. Azido disulfurosoa = SO2 + H2O = H2SO3 2(H2SO3) – H2O = H2S2O5 Azido fosforikoa = P2O5 + 3H2O = H6P2O8 = H3PO4 Azido metaantimonikoa = Sb2O5 + H2O = H2Sb2O6 = HSbO3 Azido antimoniosoa = Sb2O3 + 3H2O = H6Sb2O6 = H3SbO3 Azido diartseniosoa = As2O3 + 3H2O = H6As2O6 = H3AsO3 2(H2AsO3) – H2O = H4As2O5 Azido tetraoxofosforikoa (V) = P2O5 + 3H2O = H3PO4 Hidrogeno trioxofosfatoa (III) = P2O3 + 3H2O = H6P2O6 = H3PO3 Azido dikromikoa = CrO3 + H2O = H2CrO4 2(H2CrO4) – H2O = H2Cr2O7 Azido metaartsenikoa = As2O5 + H2O = H2As2O6 = HAsO3 Azido hipofosforosoa = P2O + 3H2O = H6P2O4 = H3PO2
43
Hidrogeno tetraoxoantimoniatoa (V) = Sb2O5 + 3H2O = H6Sb2O8 = H3SbO4 Hidrogeno heptaoxodifosfatoa (V) = P2O5 + 3H2O = H6P2O8 = H3PO4 2(H3PO4) – H2O = H4P2O7 Azido metafosforikoa = P2O5 + H2O = H2P2O6 = HPO3 Azido disulfurikoa = SO3 + H2O = H2SO4 2(H2SO4) – H2O = H2S2O7 Hurrengo azido bereziak izendatu HPO3 = Hidrogeno trioxofosfato (V) / Azido trioxofosforiko (V) / Azido metafosforikoa H2S2O7 = Hidrogeno heptaoxodisulfato (VI) / Azido heptaoxodisulfuriko (VI) / Azido disulfurikoa H3AsO3 = Hidrogeno trioxoartseniato (III) / Azido trioxoartseniko (III) / Azido artseniosoa H4P2O5 = Hidrogeno pentaoxodifosfato (III) / Azido pentaoxodifosforiko (III) / Azido difosforosoa H3SbO4 = Hidrogeno tetraoxoantimoniato (V) / azido tetraoxoantimoniko (V) / Azido antimionikoa H2Cr2O7 = Hidrogeno heptaoxodikromato / Azido heptaoxodikromiko / Azido dikromikoa H2Te2O5 = Hidrogeno pentaoxoditelurato (IV) / Azido pentaoxoditeluriko (IV) / Azido ditelurosoa H4P2O3 = Hidrogeno trioxodifosfato (I) / Azido trioxodifosforiko (I) / Azido difosforikoa HSbO2 = Hidrogeno dioxoantimoniato (III) / Azido dioxoantimoniko (III) / Azido metaantimoniosoa H4As2O7 = Hidrogeno heptaoxodiartseniato (V) / Azido heptaoxodiartseniko (V) / Azido diartsenikoa
Hurrengo gatzak formulatu: Hipoklorito sodikoa = NaClO Bromato ferrosoa = Fe(BrO3)2 Sulfato alumninikoa = Al2(SO4)3 Permanganato potasikoa = KMnO4 Telurito kuprikoa = CuTeO3 Periodato aurikoa = Au(IO4)3 Selenito platinikoa = Pt(SeO3)2 Kromato mercuriosoa = Hg2CrO4 Nitrato argentikoa = AgNO3 Fosfato litikoa = Li3PO4 Bromito plunbikoa Pb(BrO2)4 Perklorato berilikoa = Be(ClO4)2 Difosfato nikelosoa = Ni2P2O7 Klorato rubidikoa = RbClO3 Hiponitrito zinkikoa = Zn(NO)2 Hiposulfito kaltzikoa = Ca(SO3) Manganato sodikoa = Na2MnO4 Artsenito aurikoa = AuAsO3 Disulfito frantzikoa = Fr2Se2O5 Perbromato kuprosoa = CuBrO4 Metaantimonito zesikoa = CsSbO2 Klorito argentikoa = AgClO2
44
Hurrengo gatzak izendatu: Na2CrO4 = Sodio tetraoxokromatoa / Kromato sodikoa / Sodio kromatoa HgClO2 = Merkurio (I) dioxoklorato (III) / Klorito merkuriosoa / Merkurio (I) kloritoa BeTeO2 = Berilio dioxotelurato (II) / Hipotelurito berilikoa / Berilio hipoteluritoa Cu2BrO3 = Kobre (I) trioxobromato (V) / Bromato kuprosoa / Kobre (I) bromatoa Pt(SeO3)2 = Platino (IV) trioxoseleniato (IV) / Selenito platinikoa / Platino (IV) selenitoa Li4P2O5 = Litio pentaoxodifosfato (III) / Difosfito litikoa / Litio difosfitoa K2MnO4 = Potasio tetraoxomanganato (VI) / Manganato potasikoa / Potasio manganatoa Mg(NO2)2 = Magnesio dioxonitrato (III) / Nitrito magnesikoa / Magnesio nitritoa CaSO4 = Kaltzio tetraoxosulfato (VI) / Sulfato kaltzikoa / Kaltzio sulfatoa KIO2 = Potasio dioxoiodato (III) / Iodito potasikoa / Potasio ioditoa AuAsO3 = Urrea (III) Trioxoartseniato (III) / Artsenito aurikoa / Urrea (III) artsenitoa PbSO4 = Berun (II) tetraoxosulfato (VI) / Sulfato plunbosoa / Berun (II) sulfatoa RbNO3 = Rubidio trioxonitrato (V) / Nitrato rubidikoa / Rubidio nitratoa HgCr2O7 = Merkurio (II) heptaoxodikromato / Dikromato merkurikoa / Merkurio (II) dikromatoa Ba(IO)2 = Bario oxoiodato (I) / Hipoiodito barikoa / Bario hipoioditoa ZnSO2 = Zink dioxosulfato (II) / Hiposulfito zinkikoa / Zink hiposulfitoa AgPO2 = Zilar dioxofosfato (III) / Metafosfito argentikoa / Zilar metafosfitoa Co2(CO3)3 = Kobalto (III) trioxokarbonato (IV) / Karbonato kobaltikoa / Kobalto (III) karbonatoa Ni2As2O7 = Nikel (II) heptaoxodiartseniato (V) / Diartseniato nikelosoa / Nikel (II) diartseniatoa Ca(ClO4)2 = Kaltzio tetraoxoklorato (VII) / Perklorato kaltzikoa / Kaltzio perkloratoa RaSiO3 = Radio trioxosilikato / Silikato radikoa / Radio silikatoa Cs2S2O5 = Zesio pentaoxodisulfato (IV) / Disulfito zesikoa / Zesio disulfitoa Hurrengo konposatuak formulatu:
Zink hidroxido = Zn(OH)2 Azido manganikoa = H2MnO4 Perklorato kobaltosoa = Co(ClO4) Hiposelenito sodikoa = Na2SeO2 Aluminio hidroxidoa =Al(OH)3 Hidrogeno Tetraoxotelurato (VI) = H2TeO4 Azido tetraoxokromikoa (VI) = H2CrO4 Hidroxido kromikoa = Cr(OH)3 Bario hidroxidoa = Ba(OH)2 Silikato kaltzikoa = Ca(SiO3) Perbromato aurikoa = Au(BrO4)3 Difosfato argentikoa = Ag4P2O7
Azido nitrikoa = HNO3 Azido pentaoxodiantimonikoa (III) = H4Sb2O5 Iodito magnesikoa = Mg(IO2)2 Permanganato estannosoa = Sn(MnO4)2 Hidroxido ferrikoa = Fe(OH)3 Hiponitrito platinosoa = Pt(ON)2 Radio hidroxidoa = Ra(OH)2 Telurato manganosoa = MnTeO4 Azido sulfurikoa = H2SO4 Azido diseleniosoa = H2Se2O5 Hidrogeno trioxokloratoa (V) = HClO3
45
Hurrengo konposatuak izendatu: Pt(OH)2 = Platino dihidroxidoa / Platino (II) hidroxidoa / Hidroxido platinosoa Au2O3 = Diurrea trioxidoa / Urrea (III) oxidoa / Oxido aurikoa HNO2 = Hidrogeno dioxonitrato (III) / Azido dioxonitriko (III) / Azido nitrosoa Cl2O5 = Dikloro pentaoxidoa / Kloro (V) oxidoa / Anhidrido klorikoa K2O2 = Dipotasio dioxidoa / Potasio peroxidoa / Peroxido potasikoa CaSO3 = Kaltzio trioxosulfato (IV) / Sulfito kaltzikoa / Kaltzio sulfitoa FeH3 = Burdina trihidruroa / Burdina (III) hidruroa / Hidruro ferrikoa NiCrO4 = Nikel (II) tetraoxokromato / Kromato nikelosoa / Nikel (II) kromatoa CO2 = Karbono dioxidoa / Karbono (IV) oxidoa / Anhidrido karbonikoa NH3 = Amoniakoa PbO2 = Berun dioxidoa / Berun (IV) oxido / Oxido plunbikoa HgCl2 = Merkurio dikloruroa / Merkurio (II) kloruroa / Kloruro merkurikoa Na2O = Disodio monoxidoa / Sodio oxidoa / Oxido sodikoa H2S = Hidrogeno sulfuroa / Azido sulfhidrikoa HBrO = Hidrogeno oxobromato (I) / Azido oxobromiko (I) / Azido hipobromosoa Li2O2 = Dilitio dioxidoa / Litio peroxidoa / Peroxido litikoa CuOH = Kobre hidroxidoa / Kobre (I) hidroxidoa / Hidroxido kuprosoa ZnSe = Zink seleniuroa / Zink seleniuroa / Seleniuro zinkikoa HPO2 = Hidrogeno dioxofosfato (III) / Azido dioxofosfato (III) / Azido metafosforosoa TeO3 = Telurio trioxidoa / Telurio (VI) oxidoa / Anhidrido telurikoa AgH = Zilar hidruroa / Zilar hidruroa / Hidruro argentikoa PH3 = Fosfina Ba(NO2)2 = Bario dioxonitrato (III) / Nitrito barikoa / Bario nitritoa HCl = Hidrogeno kloruroa / Azido klorhidrikoa Ca2P2O5 = Kaltzio pentaoxodifosfato (III) / Difosfito kaltzikoa / Kaltzio difosfitoa SrO2 = Estrontzio dioxidoa / Estrontzio peroxidoa / Peroxido estrontzikoa H2SO2 = Hidrogeno dioxosulfato (II) / Azido dioxosulfuriko (II) / Azido hiposulfurosoa As2O5 = Diartseniko pentaoxidoa / Artseniko (V) oxidoa / Anhidrido artsenikoa HBrO4 = Hidrogeno tetraoxobromato (VII) / Azido tetraoxobromiko (VII) / Azido perbromikoa FeO = Burdina monoxidoa / Burdina (II) oxidoa / Oxido ferrosoa Ni(OH)2 = Nikel dihidroxidoa / Nikel (II) hidroxidoa / Hidroxido nikelosoa SiH4 = Silanoa Co(ClO2)3 = Kobalto (III) dixoklorato (III) / Klorito kobaltikoa / Kobalto kloritoa H2CrO4 = Hidrogeno tetraoxokromato / Azido tetraoxokromiko / Azido kromikoa KMnO4 = Potasio tetraoxomanganato (VII) / Permanganato potasikoa / Potasio permanganatoa Ag2O2 = Dizilar dioxidoa / Zilar peroxidoa / Peroxido argentikoa H2Te = Hidrogeno telururoa / Azido telurhidrikoa MnI2 = Manganeso diIoduroa / Manganeso (II) ioduroa / Ioduro manganosoa CO = Karbono monoxidoa / Karbono (II) oxidoa / Anhidrido karbonosoa H3SbO4 = Hidrogeno tetraoxoantimoniato (V) / Azido tetraoxoantimoniko (V) / Azido antimonikoa
46
SnSe = Eztainu seleniuroa / Eztainu (II) seleniuroa / Seleniuro eztainosoa Ni2O3 = Dinikel trioxidoa / Nikel (III) oxidoa / Oxido nikelikoa CaO2 = Kaltzio dioxidoa / Kaltzio oxidoa / Oxido kaltzikoa HPO = Hidrogeno oxofosfato (I) / Azido oxofosforiko (I) / Azido metahipofosforosoa AlCl3 = Aluminio trikloruroa / Aluminio kloruroa / Kloruro aluminikoa Mn(OH)3 = Manganeso trihidroxidoa / Manganeso (III) hidroxidoa / Hidroxido manganikoa H2S2O7 = Hidrogeno heptaoxodisulfato (VI) / Azido heptaoxodisulfuriko (VI) / Azido disulfurikoa Sb2O3 = Diantimonio trioxidoa / Antimonio (III) oxidoa / Anhidrido antimoniosoa ZnO = Zink monoxidoa / Zink oxidoa / Oxido zinkikoa HIO4 = Hidrogeno tetraoxoiodato (VII) / Azido tetraoxoiodiko (VII) / Azido perIodikoa PtTe2 = Paltino ditelururoa / Platino (IV) telururoa / Telururo platinikoa KOH = Potasio hidroxidoa / Potasio hidroxidoa / Hidroxido potasikoa CrH2 = Kromo dihidruroa / Kromo (II) hidruroa / Hidruro kromosoa H3AsO3 = Hidrogeno trioxoartseniato (III) / Azido trioxoartseniko (III) / Azido artsenikoa PH3 = Fosfina CuI2 = Kobre diIoduroa / Kobre (II) ioduroa / Ioduro kuprikoa HNO = Hidrogeno oxonitrato (I) / Azido oxonitriko (I) / Azido hiponitrosoa Hurrengo konposatuak formulatu:
Anhidrido hipoklorosoa = Cl2O Azido periodikoa = HIO4 Azido klorhidrikoa = HCl Hidroxido ferrosoa = Fe(OH)2 Bario peroxidoa = BaO2 Bromuro nikelikoa = NiBr3 Sulfato ferrikoa = Fe2(SO4)3 Amoniakoa = NH3 Hidrogeno trioxonitrato (V) = HNO3 Oxido plunbikoa = PbO2 Karbonato kaltzikoa = CaCO3 Sufre dioxidoa = SO2 Hidroxido manganosoa = Mn(OH)2 Azido heptaoxodiartsenikoa (V) = H4As2O7 Permanganato alumninikoa = Al(MnO4)3 Potasio peroxidoa = K2O2 Hidruro nikelosoa = NiH2 Hidrogeno seleniuroa = H2Se Artsina = AsH3 Azido metaantimonikoa = HSbO3 Azido dikromikoa = H2Cr2O7 Anhidrido hiponitrosoa = N2O Estrontzio hidroxidoa = Sr(OH)2
47
Kaltzio kloruroa = CaCl2 Oxido merkuriosoa = Hg2O Karbonato ferrosoa = FeCO3 Azido sulfhidrikoa = H2S Hidrogeno dioxoteluratoa (II) = H2TeO2 Kromo trioxidoa = CrO3 (?) Hidruro kuprikoa = CuH2 Anhidrido antimoniosoa = Sb2O3 Azido fosforosoa = H3PO3 Sulfito ferrosoa = FeSO3 Hidrogeno dioxokloratoa (III) = HClO2 Azido disulfurikoa = H2S2O7 Peroxido argentikoa = Ag2O2 Anhidrido karbonikoa = CO2 Metanoa = CH4 Fluoruro kromikoa = CrF3 Difosforo pentaoxidoa = P2O5 Manganeso (III) hidruroa = MnH3 Hipobromito aurosoa = AuBrO Hidruro estannikoa = SnH4 Azido pentaoxodifosforiko (III) = H4P2O5 Metaartseniato litikoa =LiAsO3 Fosfina = PH3 Oxido kuprosoa = Cu2O Eztainu (II) hidroxidoa = Sn(OH)2 Azido manganikoa = H2MnO4 Telururo sodikoa = Na2Te Anhidrido perbromikoa = Br2O7 Hiposulfito rubidikoa = Rb2SO2 Bario oxidoa = BaO Hidruro magnesikoa = MgH2 Fosfito nikelikoa = NiPO3 Hidrogeno bromuroa = HBr Hidrogeno dioxonitratoa (III) = HNO2 Azido tetaoxomanganikoa (VI) = H2MnO4 Karbonato ferrikoa = Fe2(CO3)3 Litio hidruroa = LiH AnhĂdrido klorosoa = Cl2O3 Diartseniato kuprikoa = Cu3(AsO4)2
48
OHARRAK
OHARRAK
OHARRAK
OHARRAK
EGILE ETA ESKERRAK Egilea: Aritz Labrador Odriozola Apunteen moldaketa eta ariketen jardutzea
Eskerrak: Karmele Rekalde, Kimikako irakaslea Apunte orokorren funtsak erakusteagaitik eta ezagutza berriak erakusteagaitik Edurne Oribe, Kimikako irakasle aditua Duda ezberdinak konpontzeagaitik Aurreko bien eskerrik beroenak Ariketen enuntziatu eta testuen egiteagaitik Iritzia: Kimikako ezagutzak betiko gordetzeko herraminta hau baliogarria izatea espero dut, bai niretzat, bai beste edozeinentzat. Geroaldi baten, kimika ikasterakoan, liburuxka hau birmoldatuko nuke eta gusto handiaz gainera. Nire ametsa, kimikarekin zerikusia duen zeozer ikastea bada, gustatuko jatan horrelako liburu konpletoago bat publikatzea. Apunte orokorren liburua egitea plazer handia eta ikasteko ona izan dela uste dut.