O mozo que chegou de lonxe by Biblioteca Marioneta

CENTRO DRAMÁTICO GALEGO

Severiano Carballal

Directora en funcións Dorotea Bárcena Xefe de Producción Severiano Carballal Xefe de Promoción e Imaxe Teresa G. Hermida Secretaria de Dirección Manuela Domínguez Amoscótegui Axudante de Producción Xosé Lois Rivera Auxiliar Administrativo Contable Roberto Díaz Rey Administración Celia Yebra-Pimentel Encargado de Talleres Pablo Seoane Boullón Xefe Técnico Pako de Pink Coordenación Técnica Modesto Román González

Teresa Hermida Manuela Domínguez

Modesto Román

Roberto Díaz

Xosé L. Rivera

Cecilia Yebra

Carpos suorosos, palla polo chan, tipos que beben, mulleres que buscan heroes peculiares, actores repetindo escenas unha e outra vez; rnáis suor, horas, días, meses, traballo exultante de paixón, de entusiasmo, de té. Qué máis dá que chegue a luzada e eles aínda estean traballando? Cando Compostela durme ou se divirte, os teatreiros ensaian; cando Compostela trabaila, eles durmen. Son os cómicos, esa etnia especial, marxinal, que ten vocación de bufón; bufón da sociedade, bufón do poder, bufón da relixión, bufón do amo... E o bufón, a pesares de el rei, a pesares dalgunha que outra deformidade física, a pesares do pesar, busca a Iiberdade. Liberdade para ser, liberdade para crear, liberdade para dicir, liberdade para errar, liberdade para aprender, Iiberdade para ser...CÓMICO E non ser máis nada. Soamente, CÓMICO

l·' ,.

Dorotea Bárcena

¡oltar 8 Irlanda. e irse 8 illas d 'Aran. no esremo Oesle. pol'a badía de Galway. onde ¡ive aindd a tradición ga 'Iica, nos mariñeiros idos por meio salvaxe. ynge foi aló, y-es'udou a fala e os coslume , os contos e as baladas. Sobre d'aQuelo escribeu un libro: The

Aran Is/ands. En 1903, púxose no Abbey Thealre de Dublin, sede·do Teatro acional Irlandés, a SUd primeira peza /n Ihe shadow of Ihe O/en (1). N-ela, Nora Burke. peisana de Wicklow, casa· da c'un brllto d'un vello Que se fai o mOíto pra ver s'ela o Quer, fuxe c'un andarín, En 1904, foi /liders lo Ihe Sea (2), Que paSa pra moitos poi-a millor das sUa obras. O poeta Xan Ramon Jiménez e a Ua muller puxérona en ca')telán (Madrid, 1920). Mallrya. unha probe muller das i\la oucidenlás. leva perdido xa o home e seis fillos. A todos 110 levou o mar. Un a un, foron montando a ca· balo e alá van a morrer no mar. Michael acábase d 'afogar, e o derradeiro, Barlley, marcha taméll. e 6 pouco tran o corpo morlo. E Maurya fica 6 fin tranQuía, porQu'o mar xa non Ile pode levar mais fillos ...

Retrato de J.M. Synge

renacencia

e é 1 t ga

A Moderna Literatura Irlandesa (Proseguimenlo) VI

meirande dramaturgo d'lrlanda, é }ohn nRa· lhfarnham, condado de Dublin.

Mil/inglon Synge, Que naceu en t 71

Pirmeiro, Synge Quixo s r mú ico, depr nd u o viollll e viaxou por Al maña, ltlllia e Francia, Por fin. eu dar a Parí. on liña mais de corenta libr~s de renta 6 ano, e viveu probe, dicindo Qu'en París podía andar porco se lIe petaba. Leeu toda d literatura france a,

especial m nle Flaubert, Maupassant. Anatole France e Pierre Loti. Quería sel-o críteco das liras france aS na Gran BrdañéL En t 98, lando Yeats en París soup d' íl foi~o ver 6 fayado do Hot I Corneille. por fr nI 6 Od ón. E laba preparando un e do. en col da e tética do simbolismo, mais os traballos Qu'escribía pra revistas e xornais in· gTeses, 8s vece non 1I0s pubricaban. Yeals ad viñoulle o xenio, edíxo\le Que Xa deprendera d'abondo cos france es, Que tiña QlI

The well 01 Ihe sainls (3) estreousc en 1905, Dous cegos Qu'andaban a pedir pll-a portas, vólvelles a vista por un miragre. e d'aQuela láyanse do feo Que é o mundo, e do millores Qu'eran os seus soños, cando podían vivir sin traballar. escoilando o paxaros o~ inos lonxanos, e aldráxan e o un Ó oulro. The Playboy of Ihe Weslern World (4) é de 1907, Pegeen Mike, unha moza da aldeia. está aborrecida do eu mozo, Shawn Keogh. Que se non eslreveu a irlle Quitar o medo unha noile, porque ainda non estaban ca ado e pecaba. -esto aparece un rapaz QU2 ven fuxido porQue pensa Que matou 6 seu pai. Cháma e Christy Mahon. A Pegeen énchelle o 0110 Christy, e cando están oilos, Chri ty cóntalle coma matou 6 seu pai. Esto dalle moita sona na aldeia as rapazas todas véñeno ver ademiradas. Todos o agasallan. Mais despois chega o pai. e meu gozo n-un pozo: Christy

lu-

(1) NII sombra dll encllnllda. (i) A cabllllllldll car'o mar.

~~~

grllur~~~1~8 ~~n~~~dO

oucldenla1. FlIllIndo d'uu cómico frllncb escrlbfll en 1922 Phlllppe Soupaull: iI es! Ju qU'á pre!lenl le ~ul IIcfeur qul pourrall Jouer les pi~ces d~ fhéálre qul noua IImusenf encore. le Baladiu d!J Mond~ OccIdental. Ubu

Rol el l'OuN el la /une.

non era parricida e ten medo de perdel-a sona: entón, pra facer atgo sonado, pégalle 6 pai dianle da xente. Mais a xente e Pegeen. QU'o Qu'ademiraban era a cousa lonxana e novelei. ra, non Queren Xa ver mais QU'o feito ruín de Christy, A derradeira peza repersentada vivindo Synge, foí The linkers wedding(l) en 1908, poi o ano seguinle morreu d'un cancro, n-un anatoiro particular. 6s 38 anos, deixando escrita oulra peza: Deirdre of the Sorrows. Que puxeron de pois d'il rnorrer Ainda deixou ouIra libro de viaxes: Wick/owand Kerry, e ouIra de ver o seus e alleos traducidos: Poems

and Tra /alions, Escrilor eminelll mente realista, - por lal o teñen o seu s crileco - non deixan as Ua causas de teren un fondo d'idealidade e de misleiro superior 6 de Maeterlinck. por eixémpro, e dende lago mais imitante 6 dos e crilore nórdicos: Slrindberg. Bilorsonll, Ibsen: por mais Qu'il nun fora de ningún xeito. afeizoado 6 teCltro social e de tésis, causa Qu'il desbora defide lago. especialmente no prólogo de The linker's weddmg. 6 principio, antes de Synge principiar a trabaIlar. ITIéUlifestáronse duas lendenzas no teatro Irlandés: Edward Martyn e George Moore, ibsenians, Qucrian un tealro psicolóxico e social. poI-o xeilo d'lbsen, o QUal era a modernidad e d'aQuil tempo. Era unha porfia imilante 8 Qu'~iQuí e move, mais ou menos manifesta, arredor da nosa nacente novela e do noso case nonnato teatro: había Quen, com'Edward Martyn e George Moore, Quería millar Que facer obra orixinal. facer obra Que non desdixera da Qu'a moda impuña nos grandes centro europeus. Yeats. pol.a confril, e3tilbil pol-o teatro poético, 6 xeito de certo simbolistds, e poI-as pezas d'asunto al· deán. ande millar s'amostra o enxebre. conservado na Irlanda com'alén, na vida dos labregas e os mariñeiros. E aconteceu o Que tiña Qu'aconlecer: a moda pasa e a arte fica: hoxe ninguén filIa dos irlandese Que seguiron a moda ibseniana, e os nom¡¿s de Yeats e de ynge, os enxebres, vai enchendo o mundo. Synge amostra uas su aS obras enxebremente irlandesa ,o universal humán, coma nono po(1)

o casoiro do caldeirciro,

N I

I J1 QU'

v J1 r nd

Ir r

nd x m i da vida o Qu'aló bu car n s contubernios mi turanza cosmopolita. 1r 1 d yn mó frase o univer al e rn ,Ningunh cou a e pod'atopar mais mal p r rib do ambente moderno, d dr m de Yllge. ond'as almels módlan/e d'un fondo costante de Nalureza, qu obra n-elas, e do qu'elas son un

N fureza é un perso[lxe de cale presente bra de ynge: d'ela estcise falando 11- I o/ío. H ¡ Quen pensa qll'a Ndlureza dos poetas é m m da cencia e dos novelistas n.:ituréllisnzouféldos comél 20la en preconcrzit03 nlificUa . Non hai tal COUS1J. A Ndtureza dd n j é unha aparencia, unha da ap.m?ncias d Nd/ureza. artificialmente arreddda das outr poi-a mente dos sabios, qu'a couta pía lraballar n-ela. Esa Naturez.1 ap.1rzncial, esco11 ita, ven corresponder non esautamente co mUlldo sensibre.. estreitamente interpretddo. Mai a Natureza reéll e verdadeira non remata no qu'abranguen os sensos físecos. enon qu~ t n un fondo prolongamento no alén, e amoslrasenos inzada de fontes acochadas de forzas egredas qu'obran unhas sobr'oulras e sobre n' tamén. Esto que souperon os imligos, que ouperon os Druidas - com:1 qu'o erro dos élnligo non foi mais qu'o d'adouraren eS:1S forz gr dds comd se fOrilll deuses, iliorando eu qU'as nove - sinteno dindél hoxe os ¡) anos e os poétas. Poidél qu'o pensamento d ynge chegélr~ na bUSCd d'aquil plasmd primi val do pensamento, do que falamos en1Jn1 ,a elélpa anterior a descobertél dél Causa Pirm irél, que se manifestaré} Ela mesmél, desi do Dioibo, a casle d' Abrdham - ~nque h x certa so.speita de sí os mesmos Druidds fI • r n tamén a descoberla. Anqu'así sea o D ni mo de Synge sempre viría acaer co pani m inxelamenle estético de tantos dos e critores galegos de hoxe. m bon irlélndés. coma perfeito oucii'?nyn • decididamente un romántico, e In t 1, borréce11e a nosa civilización a~tifiI I yr vizante. Com'o noso Ponda\: simA p ti n11 o r beldes, os vagamundos, o ¡soI d , 1 d 1... que acel1an revoltándose conIr rllfi i lid d moderna. Houbera tido env Xl! 1 m 'n do • fe ro corvos de Xallas. - ise

vello símbolo céltigo - e sen dúbida cantou té!mén os .sonorosos e vagaoundos bardos •. Tampouco hahíél-ir descamiña~o quen pul(,era en comparanZél o seu humorismo lírico, xeneroso e crmd co do Castelao, imitantes nefondo e nel forma. os dous de cepa peisana, os dous espresados sinxelélmente e sen retórica, porq~e un e outro foron dos que lIe retorceron, o pescozo a elocuencia. Os dous sacan o sel1s temas direitamente da vida, e fan co-ile cadriños pequenos, sinxelos e punxenle , do mais líreco e do menos literario que roída haber. O 2stilo d2 Synge. deprendido nas illas Aran.

é o estilo élldeán. Iodo imaxes, estilo dilaclo poi-a pant~sia e poI-o ~rQzón, e non poi-a mente m2canizada, com'o dCl x nle dllS vilCl ; eslilo a un tempo lírico e plástico, interprelCldo por un múseco de fonda culrura coma é Synge. Estilo de poeta, c.,mbeante e variado, en temp'Js difrentes. d'unha po ía e unha vida que non doadamente e pod'igualar.

Synge foi mo.i combatido poI-o estrevemenlo do seu humorismo. Puxérono de decadente e d'cstranx'Zirizado. Por fin trunfou Ternos visto un rlrralo d'il, en fotograbddo e posto de piZrfil. Teil o cClbelo longo; frente b'Jtada pra trás: naris dos que din sinuo'>o, con depresión no nacemento; o bigote acocréJ os beizos: a qurzixada e cadradél e saínte. Simone Téry atopa o realismo espresado na parle in~~riar da face, e o idealismo nos 01105 e niJ frenL... Nin se detén moito Simone Téry,no estu do dCls fisiognomíél • nin semellél qu'estea moi ó tanto do éJsunto. Eu penso que non está diZ mais deixar postos ¡stes datos: ;, cencia da fisiognomía é moí importante, y-eu cando teña vagar hei ensaiar un estudo das féJces d'algús dos nosos e!critores en comparanza coas su as obras e co que se sabe das suas vidas. Vicente Risco Revista "NÓS" 15 Marzo 1926

.,- ,;-

Escribe no dialeito anglo-irland¿ , que é o que falan os irlélndese na~ bi barr~s ondo erse se perdeu. N-il. a v rba on cáxeque todas ingresas, mail-a e pr i' n a intaxe son irlandesas. Dialeito ri o, con r to. cheo de xiros espresivos e pinlor co e d'imélxes. cum'o das leendas. Non é coma Y at . qu'empregd o ingrés verJadeiro. Non ab mos o que durará isle palois, o que Syn d u con agración literaria, si a Irlandél ch ga a rehabilitar, coma pretende, a sua léngoa nacional.

Synge durante un ensaio de "The playboy of the Western World" en Xaneiro de 1907. Debuxo de J.B. Yeats.

Isidoro Millán

SYNGE EN ARAN, NO SALNÉS VALLE-INCLÁN Dánse na vida raras coincidencias. A visita da miña exdiscípula Tareixa Gómez Hermida, co rogo aficado de que escribise estas páxinas encol de John Millington Synge e do máis sonado dos seus dramas, THE PLAYBOY OF THE WESTERN WORLD, aconteceu no mesmo día dunha prolongada e delizosa conversa, invitado a un a1morzo por Ramón Piñeiro, coa profesora irlandesa Elisabeth Frances Keating, docente de Literatura Hispana na Universidade de Cork. Catedrática naquela Universidade do Eire -téñoa, coas suas pedras oghámicas, moi viva na miña lembranza-, a profesora Keating obtivo hai pouco na de Madrid unha segunda láurea académica, cunha importante tese doutoral. Ven se-lo tema da sua disertación o da comparanza das obras de . Valle-Inclán de asunto galego, maiormente as dramáticas, en canto ó fondo social e no tocante á técnica transcriptiva das falas das xentes, coa dosgrandes dramaturgos angloirlandeses, Synge e Yeats os primeiros deles. Ningunha noticia poidera encaixar aquí máis axeitada e propia. Porque o estudio eanálise da Dra. Keating comproba, nun plano teorético, a semellanza real dos dous mundos dramáticos, da que será unha mostra práctica, levada ó escenario pola primeira vez en Santiago de Compostela, a versión daquela peza ó galego: O MOZO QUE CHEGOU DE LONXE. Sen facer conta, neste traslado ó galego, dun natural e deliberado propósito de acomodación do texto orixinal ás nosas

cousas e ditos, calquera que se pon a ler, con dobre dominio idiomático, o conxunto da obra daqueles autores, en angloirlandés, e a de Valle-Inclán, en castelán con clave galaica, decátase axiña do sutil e íntimo achegamento da realidade humana e social respresentadas en ámbalas dúas e máis do das formas, lingüísticas e estilísticas, de representala. Son moitas as razóns do caso. Desenvolvelas pediría, a mais de tempo e espacio dabondo, licencia de reproducir aquí, poño por mellor exemplo, o eruditg traballo da Dra. Keating. Non se trata, vaia por diante, somente dunha semellanza lóxica e doada, por mor do parecido esencial da configuración da vida, antre duas sociedades de tipo rural, asentada-las duas a carón do Atlántico nas terras últimas de Europa e constituidas por pobos antigos de fervorosa cristianización, a sobreporse e enguedellarse con raigañas persistentes e atávicas de paganía. Todos estes motivos sociolóxicos ou xeográficos, extrínsecos, son certos, mai-Io etnógrafo ou lingüista ou literato que investiga, embaixo desta cobertura, ou retrata e recompón, poéticamente, a intimidade espiritual do pobo, e desatui e describe o tesouro agachado das creencias e dos costumes, encóntrase nas mans, con ben pouco de esforzo, ás veces sen se dar cata delo, cun vencello intrínseco e profundo, cunha urdime de comuns lazos segredos, soterrados baixo de capas innúmeras de Historia esquecida. (En Inish-mor, en Aran, resistíuseme, entercado, o home da iIIa que me acompañou por ela na miña estancia, a darme a voz goidela correspondente á "cobra", inglesa "snake". "¡Serpes e cobras botounas todas San Patricio de Irlanda!". Idéntica historia que a que seconta en Bergantiños de GAlicia de San Andrés ou de San Adrián. E tantos outros feitos ou ditos cuspidos cos nosos...). Esa pescuda da alma do seu pobo foi a que realizaron, como artistas cada un pola sua banda,. Synge no Eire, en Galicia Valle-Inclán . Synge foi refacendo, pedazo a pedazo, a imaxe característica do inglés de Irlanda -trasunto aínda vivido do gaéli~ con ecos de cantos de berce e de falas dos seus días de neno, con ditos labregos, con frases de mendigos, de pastores, de mariñeiros dende Kerry a Mayo, con versos de baladas. Mais non foi él quén de desencantar e de apropiarse a alma de Irlanda ata que non a bebeu, debruzado e a morro, na fonte caudal do gaélico, nas iHas de Aran. Postas en arredo do mundo, enfiadas ó último carreiro diurno do sol, entoldadas da brétema e cinguidas daquelas vagas do mar grisento de Irlanda, que cortan lixeiras, con rauda begada, as finas proas dos "curaghs", as tres iIIas irmás, Inishmor e Inishmaan e Inishere, foron o máis querido fegar da curta vida de Synge e obradoiro artístico dos seus dramas. THE PALYBOY OF THE WESTERN WORLD xurdeu dunha historia que lIe contou, en Inishmaan, un vello habitante da iIIa.

Valle-Inclán, ¿quén non o sabe?, viviu e se incorporou, na terra do Salnés, a sustancia galega da súa obra dramática. De rapaz e de mozo andou arreo polos seus camiños, ávido de ollar lugares e de escoitar xentes. Lembraráos a decote na poética lonxanía dos soños e dos versos: -iAlma que encantada fuiste en tu alborada por entre la mies, doliente alma mía, vuelve en romería tierras de Salnés r A dimensión máis profunda dun tema dramático enraizado, como o está THE PLAYBOY OF THE WESTERN WORLD, na mentalidade social do pobo irlandés que él tratou, dánola o propio Synge comentando, nas memorias de THE ARAN ISLANDS, o relato do vello a que aludin arriba: -O impulso po rile dar amparo a un criminal é do máis común no occidente de Irlanda. Semella que se deba, de primeiras, á asociación da idea da xusticia co aborrecido dominio do pobo inglés, pro aínda moito máis ó sentimento primitivo da xente irlandesa, que nunca se consideran criminais inda que sempre capaces de cair nun crime, poisque un home, segundo eles coidan, non delinquirá xamáis, non sendo polo arrebato dunha paixón, que está tan a salvo e livre de culpa como o está unha tormenta que remove e alporiza o mar. Se un home matou ó pai, e amóstrase logo esmorecido e desfeito polos remorsos, non ven eles ningunha razón pola que haxa que turrar dél e matalo no nome da Lej-. Tócanse aquí raíces antiquísimas dunha concepción, en grande parte premoral, da responsabilidade do home, impelido e cegado, nos feitos desmesurados, por forzas incoercibles supremas. Conteñen os poemas de Homero exemplos a fartar desta mentalidade. O "ménos" incontrastado acrece o valor do guerreiro; "áte" cega ó criminal e sntoléceo no seu malfeitío. Coido, pois, que ten interés recordar que no relato que motivou o drama, na súa interpretación polo propio Synge e, seguramente, na intención primordial da súa peza, o tema central do parricidio, feito enorme, rompedor do orde do mundo, tremendo, provoca abraio -espanto admirativo- e protector amparo ó criminal errabundo, mais non se ten de ver na propia acción criminosa o puro desafogo gratuito, instintivamente animal, de personaxes da literatura tremendista dos nosos días. Quen foí capaz de tal crime é víctima e portador, a un tempo, dun poder sobrehumano que atrai e espanta. Unha hermenéutica "moderna", desatenta ó arcaico mundo de sentimentos e escuras creencias que pervivía na Irlanda gaélica que coñeceu e poetizou Synge, fariano-Io hoxe pensar doutro modo, erroneamente, na miña apreciación.

Mario Gas

DilO E FBTO Hai monas maneiras de voltar a teu país, pero. para un escrnor a mellor de todas é que lIe encarguen algo do seu. En marzo do 1988 eu estaba en Milán escribindo un libro para rapaces na diminuta sala-de-estar do meu apartamento Lombardo. Instalárame o ano anterior no norte italiano e Galicia existía no meu traballo matinal como escritor para esvaecer, por días considerablemente, coa inmersión no mundo laboral da capnal, do melodrama europeo. Oteatro mantívose vivo en min da man de Si~ vano Piccardi e o seu "Filodramaticci" e Irlanda existía nas palabras de Annette O'Brien na Vía Luigi Soderini. Aquela mañá recibín unha chamada de Gustavo Luca de Tena quen, sabedor dos meus praceres eda miña te1ma de gañar algo de cartos coa escrha, me informou que o Centro Dramático Galego quería representar un Pinter e buscaba un traductor (iollo! oC.D.G. paga as traduccións mellor cas ednoriais). Nin máis nin mangas puxen unha conferencia a Santiago de Compostela e falei con Dorotea Bárcena. Non era Pinter o traducible senón John M. Synge, autor irlandés do que nalgún recanto deste programa se dará cumprida información. A meu amigo Gustavo, como adona suceder, escapáralle o santo ó ceo e sen embargo fixera diana igualmente no que se refería a meu interés polo autor. A señora Bárcena informoume que sería o director catalán Mario Gas quen ía dirixi-Ia peza. No que o demo esfrega un 0110 collín tres tristes trens para unha viaxe divertida cara a Barcelona. No teatro Condal coñecín ó señor Gas e descubrín o profundo coñecemento que tiña desta peza en particular -non en ván asúa compañeira, a actriz Vicky Peña, fixera no seu día unha traducción ó catalán que por razóns infraestructurais nunca deu gaveado polo proscenio arriba- e do teatro irlandés en xeral. O título era "The Play-boy of the Western Wortd" eo señor Gas quería unha adaptación a Galicia pois consideraba apeza tan de Breogán como da Verde Eirín. Otraballo dividino en tres fases. Primeiro un enfrentamento a peito descuberto co propio texto e con ese vocabulario que Synge afirma recoller diredamente das fontes e das bocas populares e que non figura nos diccionarios, nin no maxín dos meus amigos irlandeses de hoxe. O resu~ado foi unha traducción plana, descolorida, máis pálida ca unha heroina de Poe. En segundo lugar propúxenme "versionar" aquel todo, ubicaJo nas súas referencias na Galicia de primeiros de século pero fuxindo do determinismo das datas. Atopámonos nun microcosmos de pulsións tremendamente autóctonas etribais, co agrarismo e o movemento anticaciquil de telón de fondo pero non determinante na actitude dos seres que pisan este barro e son quen de dicir esas palabras que deixarían sen fala ómellor poeta da feira. Oterceiro e case ú~imo paso foi vulgarizar, enlamar e 6tempo darlle color a esa Iíngua porque tiña que ser real. O idioma galego cando entra en contacto con calquera das artes da representación ten o "deber" de aparecerse máis verdadeiro ca nunca e os actores neste caso teñen a responsabilidade de facelo aparecer como algo orgánico e completamente integrado neles. Era responsabilidade miña facer un idioma coherente co mundo que o director e máis eu queríamos representar. Estes foron algúns dos camiños para tentar de conseguilo: Escoitei á nai e ás tías de Isabel Estévez entre os montes de Lalín, puxen atención ós informes contradictorios dos vellos sobre a existencia de certas tradicións galegas, trufei o texto con ditos que están na lingua, fuxindo sempre do "ripio", e que me servían para definir personaxes ou snuacións. Efinalmente pasei pola peneira dos consellos dun heme de Chantada e de Irlanda, o xornalista Alfonso Eyré "Pucheiro" quen comunicou axiña co meu texto e fixo suxerencias imprescindibles (o Padre Mesiano, personaxe tantas veces citado na versión, forma parte da "mitoloxía" da súa propia familia). Pero hai sempre un chanzo principal en teatro: o corpo e maila voz do actor. O feno de traballar como axudante de dirección deume aposibilidade de matizar eda-los ú~imos toques en contacto cos actores. Todos eles amosaron o nivel de compromiso co texto propio da súa profisionalidade. Son os actores quen dan vida ó drama escrito e os desta función asegúrolles que saen adeixa-Ia pel sobre a escena porque cren no que fan. A este respecto teño que dicir que o señar Gas non só traballou cun idioma alleo sen problemas -o cal sería virtude filolóxica do anima~ senón que se preocupou en todo momento poia calidade lingüística do producto que agora ofrecemos e ¡so desde un país coma este agradécese e ben. De Mario Gas podería dicir, parafraseando ópoeta basco Gaztambide, que acabará deixando o nariz sobre un escenario, porque boxea por amor. Sei que os actores agradecerán que eu agradeza a presencia e os ánimos durante a época de ensaios de colegas como Vicky Peña, Emilio Gutiérrez Caba, Mercedes Sampietro, Walter Vidarte ou Pepa Valiente. Así como o apoio dos compañeiros galegos da profesión. Esobre todo o abrazo a Carlos Lucena que deu tanta calor e compaña mentres Ramón ofrecía conforto bebible e musical postensaio. Finalmente Zunilda Garro colleu un avión para U.S.A. e fomos ficando sós o texto, o teatro e máis nós.

Alberto Avendaño

CANTIGA DE CRISTOBO ALVEIROS NUN "LWAR" DE NON SEI ONDE A BEIRA DE NON SEI CANTO ACONTECEU UN NON SEI QUE CA TODOS FIXO CHORAR TANTO:

MEUS SEÑORES E MIÑAS DONAS POÑAN MOITA ATENCiÓN QUE ISTO Fol O QUE O MOCIÑO CONTOU

"CANTIGA DE CR/SrOBO AL VE/ROS"

APAÑEI O SACHO POLO CABO E FENDINLLO NA TESTA FfxENLLE TAL FENDECHA QUE MORREU COMA UNHA BESTA

NA BAIUCA DE MIGUEL DO CASTRO CANDO IAN A UN VELORIO APARESCEU UN "JALOPIN" CON FARRAPOS DE "LABOIRO" ¿QUEN ERA AQUEL CONDANADO? ¿QUE FACIA POLA ALDEA? TODA A XENTE SE PREGUNTA TODA A BAIUCA CHISMORREA ¿SERA UN TOLO OU UN FUXIDO DA CADEA TRISTE HISTORIA SEÑORES CONTOU O MOZO DESLEIGADO DE COMO MATOU Ó SEU PAI CUN SACHO ARREBIRADO

ESTE É UN HOME DE LEI QUE DICIAN OS PRESENTES FORTE E CABAL TEN QUE SER BÓ MARIDO PRA MULLER MAIS AQUI SE COMPLICA A HISTORIA CANDO SE NAMOROU DA FILLA DO TABERNEIRO O PRETENDIENTE DE AGARCITA XAN BUXO, QUE LLE DICIAN ERA "CAJIÑA" E COBARDE BEATO E PANXOLlÑAS.

. : •

MAIS Asf SENTENCIOU O PAI DEAGARCITA ESTE CRISTOBO É MOl GARRIDO QUEDARÁ A TRABALLAR NA CASA "É MILLOR TER NETOS FARRUCOS QUE PITIÑOS DE MANTIDO" A FAMA DO MOZO QUE CHEGOU DE LONXE PERCORREU DE SEGUIDIÑA A BISBARRA TÓDALAS MOZAS O DISPUTABAN E MAIS UNHA VIUVA MOl PARRANDEIRA PERO O SEU AMOR VERDADEIRO É AGAR A FILLA DO TABERNEIRO AS MOZAS LLE REGALABAN MOITAS LAMBERETADAS CANDO EL CONTABA OS FEITOS FICABAN COMO ALELADAS E CANTO MAIS SE ABALOUFABA ACONTECEU O QUE MENOS ESPERABA

CANDO DE SÚPETO APARESCEU ¡Al QUE TRISTEZA, Al QUE DOLOR! A PANTASMA DO SEU PAI RONDANDO POLO ARREDEDOR ¿POR QUÉ APARESCEU O FINADO? ¿QUÉ MALA MORTE O MATOU? ¿Al QUÉ ANIMA O ATORMENTA? ¿OU CRISTOBO NON O ENTERROU? ¡QUÉ ESPANTADA, QUÉ ESTADEAl DEUS NOS GARDE DA SANTA COMPAÑA DOS TRASGOS E MAlLAS BRUXAS QUE HABELAS SEI QUE HAINAS SE A SUA CURIOSIDADE QUEDA ESPILlDA DABONDO MIÑAS DONAS E MEUS SEÑORES PASEN E MIREN COMO REMATOU ESTA HISTORIA QUE ACONTECEU NUN LUGAR DE NON SEI aNDE A BEIRA DE NON SEI CANTO

I . :'i.~-

Ilustración de J.B. Yeats para "The playboy of the Western World

"O MOZO QUE CHEGOU DE LONXE" "A cantiga de Cristobo Alveiros"

de J.M. Synge Traducción e adaptación: Alberto Ayendaño

REPARTO: Agar Castro

María Pujalte

Xan Buxo

Miguel de Lira

Bieito Freixo

Pancho Martínez

Felipe Cores

Fernando Pedrido

Xaime Fandiño

Vicente Montoto

Miguel Anxo Castro

Xosé M. Olveira "Pico"

Raúl Dans

Cristobo Alveiros Viuva Vilariño Susana

María Xosé Bouzas

Sara

Luz Tellería

Dorotea

Teresa Morán

Vello Alveiros

Xoan Cejudo

Sabela a do acordeón

Isabel González Muñoz

O zanfoneiro dos tres rizos

Anxo Lois Pintos

O gaiteiro de Cedeira

Laura Ponte

Santiago Cribeiro Galego

MarĂa Pujalte como Agar de Castro

~~) tt~~-

~ J ~Ct-'\jl.'u-e

CA..

fLá0

oude

.¿

~tvJ

lo r) Jz aln -1;;;;-fé;J. ~ -. - · t::L

Cl/.)

r(/~

Wl~~~(..

~O<r0-5 ,I

rk-.

~(ftf¿.) ~~

er ~

~~/

rn'

¿;t

Raúl Dans, como Cristobo Alveiros

X.M. Olveira "Pico", como Miguel Anxo Oastro

Xoan Cejudo, como Vello Alveiros

€L(Á/ (,¡-/-IN'" j.qJ'7DRÍq~ 1.~('J4 GfG CAM4. /t(JI8'9ll4rl 'F#fTof M ~I·rJ9lA. J '" \ 7>()1!~ I /tú)H 'lE"1'i,f'lH I/Or/€!>€.t;f)1.)(; .f~ {.()'ifJU ~ Hi¡rj 4S NtJ1~c 'eCHé> 1'4~A DeÍ}l.AiJ.N"S -'bS, ~J9.r2M~JJo DVS <N'fV6 A ¿~'9LJ,q

e (.~Mo i. r10f 'F4<.é~ /o.Jlo o e ~Hi¡.:¡ O? NéS1J4 /Yorli: 110M VéM, NIN fU' j"~ros.

~é

r~><G"" _./J.4I:/G F~-)(~/'1....l fb¡:..t

CDHo"RJi .Q(.I6

VAN6' véíie/"l t>./' Sl9l'lCDj

r«.o

t-ft6.I'/1kEj ?6'rú'D 1-14 1'IIZ'.,J¿N NA

O¿L.Ah'i&:> eD/r1o

~41l __ . ~

'P.á;~J;Z.·A

tJt.~N~,,*. Hl:~ocJl!.t!i'..rL~. M -r~~ /JIA.'1 NA --P¿AMt:e-"I

t>e'~~iJY ''Jf~ 4.~

1'/" A~íZ4, Ha

No t:4,!

"1"'141.. nI 1)'/./1 M6'I.t. li:1l.4 I N" ./éltl"o I No

. _. e Nd Ft.!rl.€ _ ~~é ~ &~vol. l/e, 1UJ1: /"1G t:J&.IDR.~.~MIZ 4H.fGl/r~·1:1, A.l.IG"..,'; .ae.J'''Cc¿,¡SA GlNH~ WiC /t"1Ars--_ G é.i¿ MEkS

rE)( o

71+1-1 ../O¡':J" T41-f7D.J' ANo..!' _ •• /

f.!5 o',

fU..I€

riJ-lqt.

Jfi, tf f~h'

..IG1Cá¡je. ~ (%f)~ R6'.IU¿~ 41~#4S,q4H C~f4 ~~

Jé I/AI ~Dr1)'r.J,Ae ebA

PéRo, ..I¿'IYÍ¿H G j'!}¡¡"'tt.f€ ('tTM.;)¿)OJ

Je ffZ 1'1 •

P~JUJtJé, .fe 8A:.4'~ 'Ft:>~4 C4i%'~,

é J'~ ~4~o Folt:4 $~4'/o/l!1i:-.J4'4(/!{é

íS'()¡¿/tS

.-¿. ~,y..w!.

~o H/.I/Y}./tJe ~/ ?R'í/cu~z·n..!1 F1.z()TA~ 1fé,e~DS ?DL~~~, •• (1

H4H~t:1

eHovS,t2

k.n-1l4 Vé'2.J) V4i

1'bAl J-IQ./

I"I~ H~gJ:/H4 -. ~ ~Tot/ ;F'JK6'N.A o

?O¡4 GL..

t!J

fiNe,:)

,,-J

• 2.it:.ú' ~A VLtlVA Vli."/lt:It~

/t841L. ..

Laura Ponte, como vi uva Vilariño

Miguel de Lira, como Xan Buxo

Vicente Montoto, como Xaime Fandi単o

MI XosĂŠ Bauzas, como Susana

A1tw~ ~ -~e-) 05

~S<'J

~G-

C-D~~

~ I

M-k.J¿)C!J C-

~-6.A...'i>c.",-J....o

-()

C-

~ ~eÁ,-

~ "'-'--->.5 ~ G~ .5, O:-~)<:1 "\ "-~~ u ~

ve f.JL-j

.. y-

.:- '> ~

() G=-+-v=

o .JL

~~YL:f' ..

á vj

~5 ~\~ /

C~\A.~J.c-.J

c::::.S

~c..e:-l~

t-S~V-

C-

\A-.::> "

/¡ '-'

lA.-."--- "--

"":)~ ~~

IJ\. ,-,---~.

e/k ~'----\. ~ ¿/~.

S,v_ - L--) Luz Tallaría, como Sara

~~.

~ ~ tM4 ccvtl4. ev ~ ~ () ~ jJn ~cu;tr ~ t»aX7Q, h1.tU,. ~ ~ ~IM ~ e Pta.IJ/tVnrk ~ da ~UL . /lb ~ ~~.

4"'-

¡i,' a. Ar1~ ~ eIte ~ JtQ, ~. ~ ~ flM ~ ~~ ~ ~ a-1Itn ~.á, e",jUd~ di MAn¡ ~ 'k~ tL?,4t'

~dQ/l'1d#

fVYldAA a, ~~

~ e ~ ~ ~ #tl/nad c4/dh e r:J a,; hI4- "1Ia«Jwna.. o ~ ea.o ~, e A.. ~b ~ 'Je(.1J4 e />llm dwur. ~ ~ tA4.

'"~ ma.i. ~" ~~ u ~ ~ ~ .IihuL ~ ..bt ~ ac,- e-n /WJ/.>'et.l:2~a. -Ir ~ ~' h ~a.cUnt «~4W ~ .ti4 t11u·.

Fernando Pedrido, como Felipe Ceres

Teresa Morรกn, como Dorotea

Pancho MartĂnez, como Sieito Freixo

~ MJ~kcl ro

Q.oI.

C>I..

e el. .) cJ .

CCY\: c." e- V'\\~ Qsí,,/ dQ-(r-"¡ ~ do M05'Ífol J0(. ti {¡ 1< (6 11

A de,~¡Jc.d:Ja

f'e.-~')'\\e~

!:o eL 3a.;{ol.

1\0

1R~S~

cj Q; ,;(0/ ( J

'íÍ r,H

Gd~s

de. c). Bic.os.

--Isabel González, como Sabela a do. acordeón

¡.

(cTY>r-tr

p-a<ú

toó~

Ié-o.-

aAflYl?O>'

-<u,t

~~k ~Ih",

~ dfN:.4 / ~ C(lo.1~, ú-e..tk-~ .~~ vk 6(!M..d~v~

c4 k-",,-,

~io... -5<uM~:

Fr./;"""~.J':.cv:, ~~¡...-~~ ~ ~~€4l~ o-XA.Ad~ ~ ~/4'"Y~t:rY-/J"LtA~~ ".e~v'tv'" ~ /A.c;.c.cMfú'

¿<..-t~ -

-M/U

",-"

J~€'/HApj

~..¿~~/U~ ~

~~~ ¡;~ ~t>-d>.... .... ~AA

e-~,{,

1"0

~b'")

uk re~c;..k ofa.tJ/~1u ~4....

okJ S'tzMt7V'''

o~ ~

~er

tA../YHI,,~k ;r~ru...~ •••

~ 7~ vélA, ~tJ /O;~~

V8u'I"G"UM

/.(!JéO

4~i> ?ow..... ,., ~ ' .

~¿I:A. t>fJ~"é /h't6lf r~

, i'_:

.fJt!

ro 066,

dl>-C:t>-v'

/'HiM~

,...

~, o

v~ ~r<>p.

/ht e

/ h,... 1~ t> t>-CJk",/v,

1b-e-fW'

t81Ac..&;.~~, ~e &~/.Il.

v~¿~tC- ~~"'- ~ fjM./Z.

~ ~b~~;¿

Anxo Lois Pintos, como o zanfoneiro dos tres rizos

~o6

1- â&#x201A;Ź-i1\ L,o

ate sr 0"5

Q~fecJ~~

o{Âż,(,:/L

Santiago Cribeiro, como O gaiteiro' de Cedeira

"¡O que está tolo é vostede, meu señor!"

"¿Non te amolará que che pregunte... se es solteira?"

"¿E quen che vai facer mal a ti, que es unha muller de bota-los cans contra as paredes?"

"Ese tipo da fendedura na testaestá tolo de atar."

"Pois nunca na miña vida aira eu falar dun home así"

"ÂĄManda chover na Habana!"

"ÂĄĂ&#x2030;chevos un home enteiro'"

Música:

FICHA TÉCNICA Escenografía, vestuario e atrezzo

Kukas

Axudante de escenografía

Suso Bermejo

Deseño de iluminación

Mario Gas

1.º tema de zanfona

Antón Corral

Muiñeira de Cangas

Tradicional

Habanera Santiago Cribeiro Balada (extraída da suite "The Brendan Voyage") Shaun Davey

"A Reviravolta"

Nazario González ("Moxenas") Anxo Lois Pintos Xosé Romero

Operador de son e iluminación

Pako de Pink

Técnico de escena

Salvador Forján

- Tema de Amor - A Camposa

Técnico de iluminación

Suso Bermejo

Arranxos

Realización de vestuario

Concha Abad

Santiago Cribeiro e Anxo Lois Pintos

Realización de escenografía

Pablo S oan e Salvador Forj , n

Cántiga de Cristobo Alveiros Letras das cancións sobre ritmos populares

Kukas

Maquillaxe.. ~

María Luis Veloso

Realización de atrezzo

Pablo S o n e Kukas

Ambientación escéncia

"Pico" Olveira e A.Avendaño

Axudante de dirección e director en xira

Alberto Avendaño

Dirección

MARIO GAS

Soledad B rral David C rb lIal José Tojo

Deseño de publicidade e carteis

Kukas

Fotografía

Tino Viz

Imprenta

Paredes

Estructuras metálicas

Armesa

Reproducción fotográfica

Tadel e TAU

Kukas

Éche ben certo ¡si señor!, non hai cousa que dicir do chirimbolo, ¡así é! Aínda lembro a Sra. Palmira, a filia do Breixo o do muiño que casou con Lorenzo o da Torreira; si, ouh, si, o que foi a Venezuela de pastor e rematou en Brasil cun feixe de pousadas en Copacabana... ¡Moitos cartos fixo! non se sabe como, o caso é que agora é millonario, mais Palmira vive como pode... Hai xente con pouco sentidiño ¿non si?, e aínda os mozos do lugar fixéronlle uns versos de moi mala leite que din: "¿Onde vai o meu Lorenzo?, dixo Xosé ¿Onde vai o condanado?, Hai tres días non o vexo, dixo Manoel Está durmindo no carro". Como sarrapian os que degoxan a fortuna dos demais. Por iso Benito colleu cheo de carraxe un martelo e ¡zaca! ¡menuda a armouL .. Que vos vou contar do chollo este... mirádeo ben que éche o que hai.

Pablo Seoane

Salvador Forjรกn

Pako de Pink

Suso Bermejo

Concha Abad

Tino Viz

JosĂŠ Tojo

David Carballal

Soledad Barral

""-I'---'

~ .. '

'"""" ..

v."

- y

Fondo: 8 mts Altura: 5 mts.

Boca: 10 mts. Potencia en W.: 60.000

NOSO AGRADECEMENTO:

Ó COLEXIO "MANUEL PELETEIRO" pola cesión desinteresada dos seus locais para a selección do reparto.

A D. Xerardo Estévez, alcalde, e a D. Xosé Lois Losa, concellal de cultura, do Concello de Santiago de Compostela.

A Pilar e Esther pola súa estreita e paciente colaboración dende o Teatro Condal de Barcelona.

- Ó persoal do Teatro Principal de Compostela; especialmente a Avelino, Ramón e M.S! Teresa

CONSELLERrA DE CULTURA E DEPORTES