2019 Tijdschriften
Bibliotheek Breitner Academie November 2019
Bekijken Beleven Beschri'ven
nhoud
I
I '
www.salabronsgieterlJ.nl
Glet Beeld&Deslgn voor U In Brom .. gratis halea en
1////II//II/IIIIIII //Ill!,,,,,,,,,,,,/////I/Ill/Ill/I/II/Ill,,,,,,,,,,,,/I/Ill //II/II/IIIll//////
Groningen
Mendini
Duizendpoot van het postmodernisme
Delft
Pieter de Hooch Het doorkijkje als handelsmerk Landen
Toetanchamon Afscheid van de gouden farao
t tentoonstellingsagenda
pagina's gratis bijlage
!I 111111JIJ lll!IJll
Iii
11111111i11f
MO DERN E K UNS T
2 2 Waterlelies
De herontdekking van Monets zinderende tuinlandschappen door Hom me Siebenga
28 -20 MUSEUM - KORT
30 Museumtijdschrifttips: de mooiste tentoonstellingen in binnen- en buitenland
_- 8 5
40 55
MUSEUM&MEER het atelier Katinka Lampe de gevestigde Ad de -Jong de nieuwkomer Tobias Lengkeek boeken & meer CO LU M NS
OekdeJong Metamorfose Maria Barnas
34 43 48
53 Museumtijdschrift-
arrangement Lezing Pieter de Hooch + kort ing:
11
73
PAN-kaarten Entree Catharijneconvent
Groninger Museum 25
Eerbetoon aan Men dini. frontman van het postmodernisme door Eda Duiksterhuis
OUDE K UNST
Rembrandt-Velazquez
Dialoog tussen Nederlandse meesters en hun Spaanse geestverwanten door Er ik Spoons
HEDE NDA AGS E KUNS T
50 jaar keramieklab
Orie kunstenaars over de bepalende invloed van het EKWC door de redact ie
O UDE KUNS T
Pieter de Hooch
Treedt de Delftenaar uit de schaduw van stadgenoot Vermeer? door Jaron Beekes A RC HEO LO GI E
56 KoningToet
Afscheidstournee van een ook bij diplomaten zeer geliefde farao door Theo Toebosch
Paul Chan
A A N B IED ING EN
DESIGN
MO DER NE KUN ST
64 Freudiaans
Zes decennia aan nietsontziende zelfportretten van Lucian Freud door Koen
70
Kleijn
KUNST 6 ERFGO ED
Middeleeuws Europa Verrassende overeenkomsten tussen Noorse en Catalaanse kunst door Fra nk va n de r
Ploeg
museumtijdschrift /
9
-
-
-
-
- OPENBAAR KUNSTBE ZIT- -· -
I FT '
' f
'
' ! '
'.l'
i ,•
11 j
,
'J ' (
I
+· .
11 ·••
Zonlicht in de hoofdrol La ure ns Mee rm an
Een bezem, een binnen· plaatsje, een kind en een hond, een vrouw die het wasgoed opvouwt. Die toewijding aan het gewone wist Pieter de Hooch (1629 • ca.1679) in zijn beste jaren te vangen in een betoverende verpakking van ruimte en licht. Zo ontstond die soms overrompelende illusie van nabijheid met een lang vervlogen wereld.
Doorkijkje
Ode aan het gewone Mariette Haveman Laurens Mee rman
Levenstekens Margrie t Verh oef
Kinderen bij De Hooch 'More light on Delft'
Ult de schaduw van Vermeer te zien in Museum
Op vrijdag 25 oktober a.s. vanaf 10.30 uur geeft conservator David de Haan in Museum Prinsenhof
The sort of thing to buy David de Haan
thee en toegang tot de tentoonstelling, kost
€ 10,00. Abonnees genieten voorrang. Voor meer informatie en aanmelden zie p. 44. Schilderijen in dit nummer met een
stip zijn
Op maandag 2 december a.s. om 14.0 0 geeft conservator Gregor Weber een lezing in het Rijksmuseum over Rembrandt en Velazquez. Zie voor meer informatie p. 44.
De Hooch en de diepte Ar ja n de Koo men
te zien op de tentoonstelllng in Delft.
REDAC T I E
Kunstsch r ift Postbus 10859 1001 EW Amsterdam 020·6251607 06·40406607 info@kunstschrift.nl www.k unstschrift.nl LIT HOGRA f lE EN DRUK Wilco Art Books, Ame rsfoort AA NMELDEN EN VR AGEN ABONNEMENT
Abonnemententand Postbus 20, 1910 AA Uitgeest +31(0)251·25 79 24 kIantenservi ce@aboIand.nI
• jaarabonnement (6 nummers) € 57,• kortlngsabonnement 65+ € 55, • abonnement buitenland € 70, kortl ng van € 1,50 bij beta ling
met automat isc he incass o
een lezing over de geschiedenis van de waardering voor Pieter de Hooch. De lezing, inclusief koffie/
redactieraad Paul van den Akker Ann-Sophie Lehmann Annemiek Overbeek Ruud Priem Margriet Verhoef VO R MGEVIN G
is de tentoonstelling Pieter de Hooch in Delft. Prinsenhof Delft.
REDACTI E hoofdredactie Mariette Haveman beeldredactie Andrea MOiier-Schirmer eindredactie Laurens Meerman tekstredactie Ingrid Mersel
Omar Saiid Saiid & Smale, Amsterdam
naar John Updike,
Van 11 oktober 2019 t/m 16 februari 2020
KUNSTSC HRI FT is een tweemaandelijkse uitgave van Kunst en Sch r ijven bv, Amsterdam/Zutphen 63ste jaargang, nr. 5 oktober/november 2019
Uit de keuken van de kunstgeschiedenis • Kunstena ars ontdekken Dongen in Breda • Het gehe u gen van de tentoonste ll ing sm aker 11 R uud Priem • De ke us van d e kun ste naa r 11 A nul i Cr oon
• studentenabonnement (max. drie jaar) € 48,• proefabonnement (3 nummers) € 28,• losse nummers € 11,25 (exclusief verzendkosten) • linnen bewaarband € 17,50 (lncluslef ver zendkosten) Om het abonnement op te zeggen hantere n wlj een termlJn van twee maanden. Adreswijzigingen ontvange n wij graag drie weken van tevoren op het mailadres info@kunstschrif t.nl I SSN
0166·7297
A f BEELD ING OMS LAG
Detail van Pieter de Hooch, De moeder, ca. 1661·1663 • zie ook afbeeldlng 1 Af BEELDIN GEN OMSL AG BI NNENZ I JDE
Detail van Pieter de Hooch, Binnenkamer met een moeder die het haar van haar kind relnigt (Moedertaak), ca. 1660-1661 • zie ook afbeelding 18
D Kunstschrlft is ook te volgen op facebook
rvi..: ::• • r ••I •II •• •• •
••l•
•• •• :••••
T
Bibliotheek •
Breitner Academie
Amsterdamse Hogeschool voorde Kunste
N ° 102
t Phalle, Slongenboom, 1992. ,gou , eum, Angers,Fr
kr'k 1J .
es sous © Editions Arola, 20 14.
NIKI DE
�I, '/ROUW EN KUNSTENAAR andrine Andrews
•IKI EN DE NANA
"kilie Martin-Neute
IIKI IN PROTEST
KUNSTJES
1emence Simon
38 PLASTIEK FANTASTIEK
IET PARADIJS '/AN NIKI 'va Bensard
IKI EN HAAR EXPERIMENTEN
door Marlies Nijkamp
40 DOE NIKI NANA door Marlies Nijkamp
'leonore Nessmann
:EL NIKI IN 1 WERK 'lemence Simon
44 MUSEUM BEElDEN AAN ZEE door Camie van Blommestein
ost Bergman
BC
6 MEER O'/ER DADA
H ::::, "TI 0
;o
3 :D
-I
H
rn 0
<
rn ;o :,: C
::::,
u, -I
rn
::::,
<
0
;o
3
"rn' < H
::::,
"'
::::, :D
LJ :D :D
;o N <Sl
co
co en <Sl
#
1 1 1
Inhoud
A LUX BUURmAn OVER REffiBRAnDT
Verfgebruik van de grote meester
H
::, I 0
C 0
u_ LIESBETH PIEnA
Jong u_
WAT IS 'GO E D E' ACRYLVERF?
Vragen van kunstenaars
LIL HUISKAffiER
In DE STAD
Kunst in de openbare ruimte
2..A
DE WITTE ETSGROno VAn REffiBRAnDT
Fons van Laar achterhaalde zijn werkwijze
2..1_
EEn LEVEn ffiET REffiBRAnDT
Ernst van de Wetering over zijn onderzoeken
CHAnTAL ELISABETH ARIEns
Moderne grafiek in de toyo bo-etstechniek
li_
KUnST
& ffiEDIA
3....2...._
ORAL HISTORY VOOR on □ ER Z OEK nAAR PRAKTIJKEn
Interviews om het maakpro ces te achterhalen
3..A
RUZIE In HET ATELIER
Oral history ll
DIAGnOSE OP DOEK
Een medische blik op Rembrandt
onGEWEnSTE GEVOLGEn VAn WARS-HARS BEDOEKinGEn
Kleurverandering van de gronderingen van 17-de eeuwse schilderijen
A...0
ORDE En CHAOS
Kunstenaarsgesprek
4...3..
COLOFOn REDACTIE
nieuwe website In de vorige kM introduceerden we een nieuw ontwerp. We vroe gen om reacties, en die hebben we gekregen. Ik kom daar later in dit voorwoord op terug. Want eerst dit: met de verschijning van dit nummer lanceren wij een nieuwe website. Een belang rijke stap, omdat je voortaan niet alleen in het magazine, maar ook online artikelen kunt lezen. Die worden speciaal voor de website geschreven. Extra, dus 1 Daarnaast komt een wens van veel lezers uit, want op de nieuwe website bieden we de mogelijkheid om eerder in kM verschenen artikelen op onder werp te zoeken. We hebben zogeheten "filters" ingesteld waarmee je eenvoudig artike len kunt vinden op discip line , materiaal, techniek, onderwerp en artikel soort. Let we!: nog lang niet alle nummers zijn op deze wijze "ge'indexeerd". Momenteel heb ben wij artikelen uit nummers 108 tot en met 110 ontsloten. In de loop van de komende maan den zu llen er meer volgen. Wij hopen van harte dat de web site het zoekgemak biedt dat wij voor ogen hebben, en dat de arti kelen die wiJ online publiceren aanleiding geven om de website regelmatig te bezoeken. Tip: meld je aan voor de kM-nieuws brief en ontvang elke week een update.
Nog even over het ontwerp. In deze kM hebben wij gesleuteld aan de opmaak van de tekst. Want het heikele punt dat genoemd werd, was de leesba ar heid van de kopletter. Die hebben wij aangepast. Bovendien heb ben we de broodtekst iets groter gemaakt. Op deze plek wil ik die genen bedanken die de moeite hebben genomen om kritische en lovende feedback te sturen. Ten slotte is het je vast niet ont gaan dat dit nummer in het teken staat van Rembrandt. In deze kM vind je diverse materi aaltechnische artikelen die ge'inspireerd zijn door werk en werkwijze van deze grote Ho!landse meester. Zo dook schil derexpert Lux Buurman - die ook de cover van deze nieuwe uitgave siert - voor ons in de samenste lling van de verf van Rembrandt en interviewde zij Rembrandtkenner Ernst van de Wetering. Vee! leesplezier 1 Wouter de Vries wouter@dedoelenpers.nl
0 2 0 3
-
0
a: w
z
w w
z
w
Cl)
w
'
::, C
c( 0:: t!)
0
C")
Cl)
0::
w
z
t!)
Cl)
w C
:::c ::, C
....... CIO
+
:::c
u
Cl)
0
m
z
w C ::, Ill
dude
-
CONTENTS
e ·
ll:3 \
-14 - - - - -
\
e,1 Acq,-.,
,r;.,.
"($
Overhoeklpleln 2
-i.
1031 KS A,naterdam
T02052772 20
lbiblio
'q,'
,..
u,
I / ,.-§
'b,·
. li"V•acho<>\ ,.cP
SIMON BUIJS Sterk, slim, verrassend of ver
Optimistisch, gedreven,
nleuwend In concept, uitvoering,
nieuwsgierig, dat is Simon Buljs
orlglnallteit of commercieel
alias BobbyPola . Een creatleve
lnzicht. We vonden dertig kers
pionierende geest, de 'eeuwige
verse designers, die met hun werk
student' die met een kinderlijke verwondering naar de wereld kijkt, wilblijven experimenteren, bevragen, grenzen oprekken,
zie je hun winnende projecten, Stay fresh
beren in samenwerking met zijn opdrachtgevers. Geanlmeerde
38
CAREER
lllustraties en ge"illustreerde animaties blijven zijn grote liefdes.
doen. In deze eindexamenspecial
32
CONTINUED
en nieuwe technieken ultpro
rulmschoots aan deze eisen vol
ARTIKELEN
Design power
dealt de selectlecommissie plulmen ult en lees je hoe het vijf young alumni van vorig jaar verging .
44
CHEMISTRY Gesamtgezin
48
BARRIERS Creatief met taal
36
LEGACIES Ontregelaar ontmoet
52
rechtlegger
58
ESSAY lncluslef design
62
VERSUS Ontworpen kwaad
66
INTERNATIONAL
COLUMNS
Techtheater
FREEKKROESBERGEN
36
BUSINESS
NICOLINE DORSMAN
72
Checkl
RUBRIEKEN SHARES & LIKES DUDELICIOUS SHOP & SALES
96
5
PARTNERS COLOFON
6 25 98 100 103
â&#x20AC;˘
Amsterdamse Hogeschool voor de Kunste
Breitner Academie
Bibliotheek
03 Redactioneel 06 Beeldreportage:
50 Weerwerk:
Sam Reekers
13 Leer mij kennen:
54 Van Gerwen denkt door 59 De afzwaaier:
24 Beeldreportage:
60 Beeldreportage:
28 De Canon van Rop :
62 63 64 66 67
Tanja Ritterbex Daisy Vergeer
Fleur Reinten
Twee puttertjes 34 Ce nter fold : Keetje Mans 42 Buitenblik: Marianne Zwagerman
Fako Kluiving
The Return, Luc Tuymans Gespot: Boeksignalementen On Stage Cultuurbarbaar Lidstaat & Helpdesk VLS/VONKC Colofon
Thema
Thema
Foam en De Cultuurschool tippen over de organisatie van aanbod voor het mbo
Mbo-ers op onderzoek in musea voor moderne kunst
Alg emeen
Weerwerk
On Stage
Deo p le i ding mbo Artiest heeft maatschappelijke waarde
'Neem jezelf niet te serieus, denk ik vaak'
Een opmerkelijke kennismaking met Mounir Samuel KUNSTZONE / 5
INHDUD
KZD6//2019
THEMA
ALGEMEEN
19 Intro: Met creativiteit op toekomst voorbereid 20 'Kunsteducatie in het mbo,
08 Ruimte voor de museumbezoeker
PIONIEREN I N HET MBO
waar beginnen we [aanl...?' 26 Dans in het mbo: last of verrijking? 29 Cultuureducatie van vmbo naar mbo 30 Cultuureducatie in het mbo mag geen incident zijn 33 Mbo'ers in een kunstmuseum 36 Hoe organiseer en financier je kunstaanbod voor het mbo? 40 Kunst als motor voor brede vorming 43 Mbo-docenten die het verschil maken Enthousiast, maar roepende in de woestijn 46 Mbo'ers in een kunstmuseum 47 Coda: Nieuwe horizonten
12 De kracht van Trots 14 Meet the Maker Kunsteducatie vanuit het perspectief van... Merlijn Twaalfhoven 16 Opdrachten met 'energielabel' 48 Nieuwe vervolgstudies = nieuwe kunstlessen?
52 Beroepsperspectief mbo-artiest Een meer dan complexe discussie 55 Vernieuwen ;, dogma De kunstdocent als onderwijsvernieuwer 58 Makers Leiden rond
Beeldreportage Achter een facade van plezier toont Tanja Ritterbex haar
Algemeen Van KuB-kwaliteitsl complete leerlijn
kritische blik op de maatschappij
20
DB Ll
Algemeen
Thema
Waarom is het vak van rondleider in een museum eigenlijk zo belangrijk?
De eerste programmeregeling van Fonds 21 laat zien dat om mooie projecten voor het mbo te maken
RED DE WERELD
Met Jonathan Safran Foer LOSLATEN
Levenskunst van de Stoa EROTIEK ·
Ontregelende sekslessen
NOVEMBER 2018
Deze maand: 6 9
10
Focus Alicja Gescinska: tikkende klok Moree! dilemma: ls de Amazone alleen van Brazilie? 4 vragen aan Fokke Obbema DOSSI ER : ONSTERFELIJKHEID
18 22 28
34
40 HISTORISCH PROFIEL
Stoicisme
Vijf denkers over eeuwig !even Waarom we blij moeten zijn met de dood Ad Verbrugge: 'Als de tijd niet drin gt, verliest het !even aan gewicht' Sovjetdromen in Silicon Valley Denkpraatje : hoe religieus is de wetenschappe lijke zoektocht naar onsterfelijk heid? TIJDGEEST & GROTE DENKERS
Maak je niet druk om wereldse zaken, zei : Zeno. Keizer Marcus Aurelius nam zijn ideeen ter harte. Een historisch tweeluik.
58
. 43 44
51 52
58 ¡ 62 I
Rene ten Bos: de eeuwige zie l Ype de Boer over lessen uit de erotiek Stine Jensen : het laatste mannetje De wereld redden met Jonathan Safran Foer Zeno's levenslessen Historisch profiel: Marcus Aurelius RECENSIES
70
---¡-----BOEKEN
Overhet existentialisme Je levensdoel mag je zelf bepalen, zegt Sartre. Jannah Loontjens over de verantwoordelijkheid die dat met zich meebrengt.
70
74
76
Het juk van de vrijheid Een beetje filosoof spreekt Engels Herinneren nieuwe stijl TOT SLOT
80 82 83
Het moment: kritisch kunst kijken Agenda Colofon & Volgend nummer
Coveri11ustratie Olf de Bruin
Filosofie Magazine I november 2019
m
INHOUD
DOSSIER
Onsterfelijldteid Wat als we in de toekomst eeuwig kunnen leven? Dat wordt een tragedie.
17-41
I
4 VRAGEN
INTERVIEW
SPREKENDE DENKER
De zin van het leven
Erotielc
Fokke Obbema werd getroffen door een hart stilstand en begon daarna een interviewserie over de zin van het leven.
We beleven ons lichaam, onze lust en onze verlan gens veel te eendimensio naal, vindt Ype de Boer.
Jonathan Safran Foer
12
44
ml Filosofie Maga zine I november 2019
Red de wereld, drie keer per dag.
52
Bibliotheek
I
Ng 5-2019 OKT/NOV
fli 8 710966 363799
â&#x20AC;¢
9,95 EURO
Breitner Academie
Amsterdamse Hogeschool voor de Kunste
PRIX DE ROME, LUBAINA HIMID NEL AERTS, ANDREJ TARKOVSKI
EXTRA: JONGER DAN VEERTIG-JE BENT JONG EN JE WIL WAT?
INHOUD
CATALOGUE IM A G I N
68
Subliem
Door Moosje Goosen
69
Het wereldmuseum
Door Fiep van Bodegom PLATFORM
70 M et /Zon der Titel
18 Colums
Door Victoria /vanova,
(2019-2039) Door Tim Hollander
20
Sweet sweet change
Suzanne Wallinga
73
Kunstenaarsbijdrage
Door Simon(e) van Sssr/oos
Door Ne/ Aerts
74
24
Proof of concept
40 jaar Metropolis M C.A. Wertheim Door Alir de Msssiac
Door Brenda Tempe/as, 74
Dual Fusion
27
Door Femke de Vries
In gesprek met Monika Szewczyk van De Appel
77 Spelend wijs
Door Domeniek Ruyters 29
Door Selin Ku ,u
Door Timo Demollin, Peter l emmens , Laurens Otto, Nssrin Tork en Astrid Vereycken
78 Tijdelijke littekens
Kunst zonder zichtbaarheid
Door Helens Hoogenksmp
PLATFORM EXTRA Jonger dan veertig
32
Je bent jong (en je wil wat?) Door Vincent van Ve/sen
34
Jonge galeries in Nederland
Door Linda K6ke
79
37
REVIEW S
Cul t ure le omslag in de Witte de Withstraat
82
Door Manus Groenen
41 Nieuwe projectruimtes in musea Door Sanneke Huisman
72
Stormy Weather: Klimaatverandering en socia le rechtvaardigheid Door Masrten Buser
84
KP Brehmer , Real Art - Fake News
44
Door Domeniek Ruyters
Beeldbijdrage
Door Dustin Thierry
86
Computer Grrrls
Door Kyveli Msvrokordopoulou 88
Een stad van komen en gaan
Door Lotte Hsagsms
FEATURES
48
Waarnaartoe met de Prix De Rome? Door Jorsm Kraa1/eveld 54 Zelf het verschil maken Lubaina Himid Door Corine van Emmerik
60
Gevloek in het trapportaal Andrej Tarkovski's Bermuda driehoek Door Mark Kremer
60
CATALOGUE IMAGINE
november-decemb er 2019 ! nummer 6 I 39e jaargang € 6,50
Het enige Nederlandstalige keramiektijdschrift
■
Annette Wandrer ■ Isabel Ferrand ■ Juliane
■ ■
Dien Jorien Geertsma ■ KLElsymposium
Herden ■ Majiayao Cultuur ■ NVK 45 jaar
KERAMIEK MAGAZINE
Meester en Gezel
Esther Stasse
Op de grens van functioneel en autonoom
lnhoud 4
Isabel Ferrand
Nieuwsgierigheid is de drijfveer die Isabel Ferrand aanzet tot onderzoek waarvan ze de uitkomst vertaalt in een visualisatie van haar bevindingen. Het resultaat kan uitgevoerd worden in verschillende materialen en door middel van diverse disciplines.
8
Annette Wandrer "De vaasobjecten zijn gecompliceerd om op te bouwen. Bij het samenvoegen mogen de al bedrukte kleiplaten niet beschadigen. "
11 Esther Stasse
Hoewel de verschijningsvorm van de objecten de vaas is, interesseert functie haar nauwelijks; het gaat haar
primair om de vorm en om wat die te zeggen heeft. Het moeten echter wel altijd containervormen blijven.
14 Juliane Herden
De illusie dat het van papier of karton is, brengt de kijker aan het twijfelen, tot de werkelijkheid doordringt. Dat is de bijzondere kracht van dit werk.
20 5000 jaar oude Chinese Majiayao cultuur Om bekendheid te geven aan de
Majiayao cultuur heeft de Chinese regering Jackson Li samen met de Nederlandse Simone Haak gevraagd om int ernationale kunstenaars uit te nodigen om in vijf weken tijd werk
En verder 18
KleiGalerij - Keramiek met andere materialen (2)
24 Kort Nieuws 30 Boeken 32 Van inspiratie tot creatie - Dien Jorien Geertsma 33 Lotte's Blikvanger 34 Technieken - Glazuurspuit 36 Meester en Gezel (16) 38 40 42 43 46 47
NVK 45 jaar KLElsymposium 2020 Praktisch KeramiekAgenda Markten en Evenementen Klei(n)tjes: De Les Gewezen, Biscuitjes
te maken dat ge"i"nspireerd is op deze oude cultuur.
KLEI
I NOVEMBER-DECEMBER
2019
3
BK-informati<-' l'l'tll'n\'l'l'rligsll' jaargang - nununl'l' 7 - 8 no\'ember 20 I H
Vakhlad ,·oor heeldend knnsh .•naar V rschijnt ad1t kcer per jaur · U1tgnn • van de Stichting: HK-informntie Ahonnl mcntsprijs € 22,50 per jaur
Biennale Gelderland
2019-7
BK-in formati e - eenenveertigste jaargang - nummer 7 - 8 november 2019
REDACTIONEEL
... bewaar de adresstrook die met de-::,e, ofeen eerdere, BK-informatie meekwam goed, want daarop staat uw abonneenwnmer waarmee u uw 011/ine BK-account kwzt aanmaken ...
'Vierde dimensie' Een steeds groter dee! van de were ld, van het !even speelt zich online af. Het internet is onze vierde dimensie geworden, een almaar uitdijende vi.ttuele realiteit waarin we ans verplaatsen van de ene naar de andere bran en waar zich van alles afspeelt: het uitwisselen van i nfo rmatie , het leggen en onder houden van contacten, het kijken van fil ms, noem maar op. Nieuwe generaties groeien op met de digitale wereld a.ls hun ijkpunt. Jonge volwassenen schrikken van post op de deurmat omdat dit in hun ogen meestal op slecht nieuws duidt, van de belasting bijvoorbeeld of rekeningen. Leu,ke post komt in hun beleving a.Ileen nag digitaal binnen. Net a.ls heel veel infonnatie. Gelukkig weten wij beter. Want u , onze le zer, waardeert de gedrukte versie van BK-informatie onvenninderd. Zo bleek uit ans le zersonderzoek van 2017. Toch zou een digitaal magazine a.ls aanvu11ing op het fysieke blad geen over bodige luxe zijn. Op die manier kunnen onze abonnees altijd en overal bij een groot dee] van de infonnatie die wij bieden en kunnen we beter inspelen op de actualiteit. Bovendien hopen we op deze manier oak nieuwe genera.ties kunstena ars te bereiken met de beroepsinformatie die wij bieden.
INHOUD
Met dat in ans achterhoofd zijn we de afge lo pen maanden in samenwerking met de ontwerpers en bouwers a.an de slag gegaan en het resuJtaat, onze ver nieuwde en uitgebreide website a.ls digitaal mag azine, mag er zijn. Als abonnee kunt u bij a.Ile informatie op de website, niet-abonnees slecht s bij een dee! ervan. Bewaart u de adresstrook die met deze, of een eerdere, BKinformatie meekwam goed, want daarop staat uw abonneenummer waar mee u uw online BK-account desgewenst kunt aanmaken. Eenmaal op de site , wijst het zic h verder vanzelf. Bij het verschijnen van deze BK-infon natie is de nieu we sit e in de lucht en kunt u hem dus bezoeken. En wanneer u de website bezoekt, la at ans dan meteen weten welk kunstwerk in de openbare ruimte volgen s u een sleu tel werk in Nederland is en waarom. Dit in het kader van onze jubileumviering die van stait gaat. U lees t er a.lies over op pagi na's 4 en 5 van deze BK-info rmatie . En op de website.
Colofon
2
Redactioneel - 'Vierde dimensie'
Beeldende Kunst in de Openbare Ruimte - Zeist - Schiedam - Leiden
3
Activiteiten binnenland Tentoonstellin gen - Form at - Vers bij MIJ. Sterk werk van HKU-lichting - Biennale Gelderland - Kunstmaand - 30 jaar Noorderlicht - Embodied Lines - 21 grams - Instrum ents make play - Panta Rh ei, alles stroomt - Depart ment store - 75 jaar beeldende kunst in Heerlen - Prix de Rome - Expositie Try Out - Nieuwe voorzitter Akademie van Kunsten Prijzen - Sieger White Award - WinnaarVan Ommeren deVoogt Prijs - SBK Sprouts Young Talent Award - Insta nt fame with the frame - ABN Amro Kun stpri js Personalia - Nieuwe directeur Kunsthal Rotterdam - Nieuwe directeurVan Gogh Museum - Bestuur Akadernie van Kunsten Overige - Nieuwe opzet Sonsbeek - Fair Practice Code works hop - Tableau Fonds - Update Cultuurindex Nederland
Inhoudsopgave 'lbelichting en verantwoording beeldbijdrage Jubileum - Veertig jaar BK-informatie
4
Raad voor Cultuur - Bescherming cultureel erfgoed
6
Ingezonden artikel - Leo van Osch: Een juridische sprang in het diepe Landelijk - RKD digitaliseert - Beeldende kunst in Leidse curriculum Geneeskunde - Nieuwe kleineondememers-regeling - Muse umcijfers 2018 - Open oproep Eigentijds gebruik van ambacht en - Recente honoreringen Mondriaan Fonds - Bijdr agen presentatie-instellingen en tijd schrift en
7
9 10 11
Provincies en Gemeenten - Gelderse Cultuurlening - AIR platform Brabant online - Cultuurplan Rott erdam
12
Europa - Creative Europe: Europese samenwerkingsprojecten
13
Column - Noar van der Brugge: Pushkin
14
Activiteiten buitenland - Duitsland - Tsje chie - Span je - Portugal Ierland - Europa - Canada - Verenigde Staten - Nepal
Xandra Nibbeling redactie @ bk-i nfo.nl
16
Toelichting en verantwoording beeldbijdrage Biennale Gelderland 2019 I Seelenwanderung
17
18 19
20 21
22
23
24
Advertenties, opdrachten, e.d. 28 - Vraag en aanbod- oproepen- advertenties
Museum Arnhem en Museum HetValkhof brengen samen de nieuwe editie van de Biennale Gelderland. Productiehuis Plaatsmaken is curator en project leider. Binnen het thema Seelenwanderung staat de relatie tussen mens en natuur centraal. Arnhem: langs de Jansbeek Aan de geselecteerde kunstenaars is gevraag d met een voorstel te komen voor een werk in de open bare ruimte waarin de bezoeker de natuur in zich zelf of in de stad op bijzondere wijze kan ervaren. Toneelgroep Oostpool levert daarnaast een vijftal tekstwerken naar aanleiding van het thema. Tot en met 24 november 2019 Nijmegen: Museum HetValkhof
In Museum HetValkhof is een tentoonstellingte
zien waarin het werk dat in Arnhem is te zien in de context van het oeuvre van de deelnemers wordt geplaatst, ee n antler soort meer mentale Seelen wanderung waarin herkenning, mijmering en ver langen naar vrijh eid van geest een belangrijke rol speelt. Tot en met 5 januari 2020 Deeln emende beeldend kunstenaars: Frank Bruggeman , Mirka Farabegoli, Gijs Frieling, Roos van Haaften, Femke Herregraven,Seet van Hout, Karlijn Jansen, Aldwin Lehr,Thijs Linssen, Erik Mattijsen , Erik Odi jk,Vanessa J ane Phaff , Maria Roosen, Rob Sweere, Gerda ten Thije, Isolde Ve nrooy,Gijs Verhoofstad en Rob Voerman. Meer info rmatie: biennalegelderland.nl
LF
Marco Snoek over de profesModerne leraren gezocht in sionele identiteit van de leraar tijden van schaarste
Vakblad voor voortgezet onderwijs â&#x20AC;˘ Jaargang 29 november 2019
Gino Camp over Wijze Lessen
,,-----
/
_..,,,,/
I
I
I I I
I
/
I
-, -18
COLOFON
18 'Het ging mij vooral om het docentschap' Reda ctie m.m.v. Albert Boks lag
20
Moderne leraren gezocht in tijden van schaarste Redactie m. m.v. Elly Loman
24 Wortels en Vleugels
Jannie Steegenga en Ella Kwakk estein
28
Ouders betrekken: het vraagt om een nieuwe aanpak
Mariette Lusse
34
Het profiel van schoolleiders in beeld
36
Op Onderwijsreis
38
Wijze lessen
Leezan van Wijk
Maarten Willms, Dieuwer tje Kuppens, Colette Vester
Redactie m.m.v . Gino Camp
44 Luisteren via je ogen Carla Desain
46
Mantelzorg bespreekbaar maken in de klas
42
Zelf voedsel telen maakt leerlingen bewust
Man telzorgNL
Ida Hendricks
36 15
5 9
Gastcolumn Tine Beneker:
Maarten Willm s, Dieuwertje Kuppens en Colette Vester
Curriculummakers
Op Onderwijsreis
Editorial Column Anne Bergsma: Trouvaille
30 In het kart 40 Kennisrotonde NRO : Een 43
onderzoekende houding in de lerarenopleiding Column Frans O ttenhof : Leraar met pensioen
48 De Leesclub van het Cygnu s: Perfectionistische leerlingen
50 Boe ken 53 Onderwijs onderzoek, voor u geselecteerd door Didactief
54 BILDUNG: Sjoerd Slagter
VA NTW A ALF TOT ACHTT I EN NOVEMBER 2019
Redactieadres: Pompweg 19, 6574 AP Beek Ubbergen, Tel. 06 1 41 22190, redactie@van 12tot18. nl, www.van12tot18.nl Redactie: Renske Valk (hoofdredactie en eindredactie), Annemoon van den Broek (algemene redactie, correctie, boeken) Henk Sissing (Bildung) Redactieadviesraad:Hakan Akkas (Montessori Scholengemeenschap Amsterdam), lhsaneBeyd (Jan van Brabant College), Johan van Oriel (lchtus College), Iris Driessen (Hyperion), Gabrielle Franquinet (Montessori College Nijmegen), Jeroen van Grunsven (Picasso Lyceum),Joany Krijt (Comenius College Capelle aan den IJssel), Alike Last (Taalleermethoden), Anton Nanninga (RSG Pantarijn), Frans Ottenhof (Da Vinci College), Lia van de Pas, Kirsten Roosenbrand (IJburgCollege), Pieter Snel (Tiener College Gorkum), Marenka van Toor (Liemers College), Patrick Vaanhold,Cor Verheul,Rijk Vlaanderen. Aan dit nummer schreven mee: Martine Braaksma, Bregje Beerman, Stijn Verbeek, Anne Bergsma, Anke Herder, Marco Snoek, Thijs Desain, Albert Bokslag, Elly Loman, Jannie Steegenga, Ella Kwakkestein, Maarten Willms, Dieuwertje Kuppens, Colette Vester, Tine Beneker, Mariette Lusse, Lisette Uiterwijk, Rena Punt, Carla Desain, Gino Camp, Leezan van Wijk, Frans Ottenhof, Gert Bos, Karin Nijman, Ida Hendricks, Mirjam Braaksma, Maartje van der Wiel, Sjoerd Slagter, H enk Sissing. Ontwerp en realisatie: FIZZ I Digital Agency - fizz.nl Fotografie: Shutterstock tenzij anders vermeld. Abonnementen en adreswijzigingen: Van Twaalf tot Achttien,Postbus 1064 7940 KB Meppel, tel. 085 273 63 67 e-mail: vtta@tenbrinkuitgevers.nl Abonnementsprijzen: een jaar abonnement kost € 69,00. Losse nummers € 6,95 excl. verzendkosten. Een abonnement wordt automatisch verlengd, tenzij het drie maanden v66r de vervaldatum schriftelijk is opgezegd. Advertentie-acquisitie: Recent, Prins Hendrikkade77b, 10 12 AE Amsterdam, telefoon: (020) 330 89 98, e-mail: ray@recen t.nl. Van Twaalf tot Achttien is een uitgave van Ten Brink Uitgeverij le Meppel, in samenwerking met diverse partners. © Van Twaalf tot Achttien, 20 19. Overname uit deze uitgaveop welke wijze dan ook is uitsluitend toegestaan met bronvermelding en na schriftelijke toestemming van de uitgever. ISSN 1380- 4731.
II
Van Twaa/1 tot Achttien is een maandblad voor leraren, teamleiders en schoo lleiders in het voortgezet onderwijs. Het magazine gaat over werken en leren in een moderne school. Elke maand brengen wij u verhalen over belangrijke onderwijsontwikkelingen, actuele discussies en inform atie die uw beroepsuitoefening kunnen verrijken. Wilt u zelf publiceren over uw beroep of school? We zoeken graag een plekje voor uw verhaal. Van Twaa/1 tot Achttien, een onmisbaar magazine, waarin plezier en professionalisering samenkomen.
VanTwaalfTotAchttien nr. 9 november 2019 /
/
,,,,----
nieuwe kijk op het beroep en een pleido i v or een
IO Een eerste indruk: kanÂ
sen maar ook vraagtekens
II
12 Over de professionele identiteit van de leraar
16 'Wat ik wil en wat ik doe overlappen niet altijd'
Anke Herder
Marco Snoek
Redactie m.m.v. Thijs Desain
Hoe denken opleiders over de een nieuwe opleidingsstructuur? Anke Herder, zelf onderzoeker en opleider, sprak met elf bevlogen lerarenopleiders van vier hogescholen en twee universiteiten.
Leraren ontlenen een belangrijk dee! van hun (professionele) identiteit aan de opleiding die ze genoten hebben. Wat betekent dat voor het fundamenteel veranderen van een opleidingsstructuur?
Thijs Desain is bijna bevoegd. Leren uit het boek en leren door doen gaan nu hand in hand, de leraar in hem is langzaam aan het ontstaan.
VA NTWA ALF TOT ACHTT IEN NOVEMBER 2019