Magazine wijs

Veilig mobiel Smartphones openen een nieuwe online wereld voor kinderen.

Help je kind de mogelijkheden te verkennen en wijs ze op de risico’s. vodafone.nl/kinderen

Vodafone Power to you

de online wereld in Digitaal opvoeden voor alle leeftijden Gratis meeneemblad

me handit bewa ge postearr

IES ADV N DIG ing

VOOR

OU D

ERS

U d DESK ediaopvoe m r e ov

D ICT IN

MEE ‘ M et

’

STER ssen ver jn le mi

DEN

ela

RE

S n THUI ervaringe OOR e V n i l n GELS ver o

k is n g ri j

prate

no

T ABLE EN T

HONE t ARTP t aan heef M S JE wa

UIT zin EER t hele ge M L e A h A r H aa 38 a

AS

t ate n GT res u l REN e B d re n G IJ S b ete

GOU zo b

E KL

p ps

w

voo t ips • s r pe a i a to p f u l m e d i m ed d e n i g n m 4x jo ebruik • d er: g r n e o v o En l ef e r te s lim m

Co-funded by the European Commission of the European Union and the Safer Internet programme

r

— inhoud en voorwoord

2 DIT HOUDT ZE BEZIG 5-8 jaar Feiten & cijfers

8

4 MYTHES OVER KINDEREN EN MEDIA Achtergrond

7

ZO VADER, ZO ZOON Interview Menno & David

8

3X GAMEN SAMEN MET JE KIND Interview

11 DE LEUKSTE APPS EN SITES VOOR 5-8 jaar Tips & advies

14

14 BIJ ONS THUIS Interview

16 DIT HOUDT ZE BEZIG 9-12 JAAR Feiten & cijfers

18 WAT VOOR MEDIAGEBRUIKER BEN JIJ? Test

20 VAN SMARTPHONE TOT SMART KID Tips & advies

23 ZO HOU JE HET PRIVÉ Bewaarposter

26

‘Volwassenen moeten kinderen helpen om mediawijs te worden’ Klaske de Jonge Vodafone

• digitaal opvoeden

24

VEILIGHEID VOOROP Bewaarposter

47

27 ZO MOEDER, ZO DOCHTER Interview Samantha & Zoë

28 JONGE MEDIATOPPERS Interview

32 DIT HOUDT ZE BEZIG 13-15 JAAR Feiten & cijfers

34 MINDFUL MEDIA Achtergrond

36 EN WAT DOET SCHOOL? Achtergrond

39 ZO MOEDER, ZO DOCHTER Interview Marion & Cherryl

40 OVER DE GRENS Achtergrond

44 GEZIN 3.0 Tips & advies

47 ZO VADER, ZO ZOON Interview Harmen & Liam

48 HANDIG VOOR OUDERS Tips & advies

49 AFZENDER EN COLOFON

36

WIJS de online wereld in

O

nze kinderen groeien op met smartphones

WIJS helpt je hierbij. Samen met Mijn Kind Online,

en tablets. Al vanaf een jaar of twee spelen

Mediawijzer.net en Digibewust hebben we dit

ze enthousiast spelletjes op de mobiel van

magazine voor je gemaakt. Je leest over nieuwe

hun ouders. En als ze naar de middelbare school

ontwikkelingen, kansen en valkuilen. Je krijgt

gaan, krijgen ze in veel gevallen zelf hun eerste

gouden tips en advies over het mediagebruik van

smartphone. Het leuke is: ze vinden het geweldig!

kinderen tussen 5 en 15 jaar. En je kunt lezen hoe

Ze zijn net zo gebiologeerd door de mogelijkheden

andere gezinnen thuis met media omgaan.

die mobiele apparaten bieden als hun ouders.

Lees en doe er je voordeel mee: stap samen met

Als moeder van twee kinderen en als directeur

je kind WIJS de online wereld in.

bij Vodafone vind ik het belangrijk dat we mobiel internet leuk en leerzaam, maar ook veilig maken

Veel leesplezier!

voor onze kinderen. Wij als volwassenen moeten ze op weg helpen om mediawijs te worden. Dat

Klaske de Jonge

kunnen ze niet zelf. Mobiele technologie biedt

Directeur Corporate Affairs & Strategie

volop kansen voor kinderen, thuis en op school, maar we moeten ze wél meenemen om dat verantwoord te doen.

digitaal opvoeden • 1

— FEITEN & CIJFERS Illustratie Ivo van IJzendoorn

Twee op de drie gezinnen heeft een tablet in huis.

SPELEN Ukkies spelen graag met een smartphone of tablet.

Filmpjes kijken en spelletjes spelen zijn het populairst.

Vooral tekenspelletjes en avonturengames zijn populair.

In verreweg de meeste gezinnen met kinderen tot 8 jaar is een tv (97%) of laptop aanwezig (91%).

5-8 jaar

Dit houdt ze bezig

e en z oek pele z t sim able s de t s, van elletje p Op p p s ps a e p i a g e i rl e alle f grapp achtig ennis o iz- hun k en. u q st tot ee ze n te rm kunne waa

Ze kunnen zelf internetten via de computer, maar doen dat nog wel veel onder het zicht van hun ouders. De allerkleinsten zitten ook vaak met broertjes en zusjes samen aan de computer. Van vriendjes horen ze wat ‘coole’ sites en apps zijn.

2 • digitaal opvoeden

Geadviseerde schermtijd 4-6 jaar: 10 à 15 minuten per keer, tot maximaal 1 uur per dag; 6-8 jaar: maximaal 1 uur per dag, verdeeld over periodes van maximaal 30 minuten.

MOEDERS EN VADERS Moeders gebruiken vaker dan vaders samen met hun kind digitale media. In een op de tien gezinnen is het altijd de moeder die samen met het kind een spelletje op de smartphone of iPad speelt.

In 37% van de gezinnen is het vaker de moeder dan de vader.

Bij 9% is het vaker de vader, bij 44% is het gelijk verdeeld.

In 56% procent van de gezinnen is meer dan één smartphone aanwezig. Ouders hebben er vaak allebei één.

STARTLEEFTIJD Een kwart van de ouders geeft aan dat hun kind 0 of 1 jaar oud was toen het voor het eerst een tablet gebruikte. Bij 13% van de ouders was het kind bij de start van het gebruik 5 jaar en bij 14% 6 jaar of ouder.

Een vergelijkbare ver­deling van de startleeftijd is te zien bij het eerste gebruik van de smartphone.

digitaal opvoeden • 3

Bronnen Iene Miene Media, Mediawijzer.net/Stichting Mijn Kind Online, 2013 www.mediaopvoeding.nl Peter Nikken, Ouders over het internet en hun kind, Mijn Kind Online/Motivaction, 2009 Contact! Kinderen en nieuwe media, Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), Stichting Mijn Kind Online, Digivaardig & Digibewust, 2010 www.ouders.nl

BEGELEIDING Ouders van kinderen van 2 tot 12 jaar begeleiden vooral op een afstand hun kinderen bij het internetgebruik. Ouders laten hun kind zelfstandig surfen, maar zorgen er wel voor dat ze in de buurt zijn en een oogje in het zeil houden.

Ruim 11% van de ouders met kinderen tussen de 6 en 9 jaar vindt dat hun kind te lang bezig is met gamen en bij de 10- tot 12-jarigen is die bezorgde groep bijna 20%.

— achtergrond tekst Fenna Blaas

5 Mythes over ki

Peter Nikken is psycholoog en gespecialiseerd in de invloed van media op de ontwikkeling van kinderen. Hij is bijzonder hoogleraar Mediaopvoeding aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Daarnaast werkt hij bij het Nederlands Jeugdinstituut als expert op het gebied van kinderen en media.

1

Justine Pardoen is hoofdredacteur van de site mediaopvoeding.nl en van Ouders Online. Sinds 2002 verdiept zij zich in media-opvoeding, in het bijzonder de begeleiding van internetgedrag van kinderen. Ze schreef (o.a. met Remco Pijpers) verschillende boeken over kinderen en media en is mede-oprichter van stichting Mijn Kind Online.

FOTO rodney Kersten

FOTO HApÉ Smeele

Over kinderen en digitale media wordt veel beweerd. Wat moet je geloven en wat is complete onzin? Hoogleraar Peter Nikken, mediadeskundige Justine Pardoen en Mijn Kind Online-directeur Remco Pijpers laten hun licht schijnen over de meest hardnekkige mythes.

Remco Pijpers is medeoprichter en directeur van stichting Mijn Kind Online. Remco Pijpers is auteur van tal van rapporten en boeken over jeugd en nieuwe media, in het bijzonder social media.

Games zijn verslavend

G

amen is leuk, maar wanneer speelt je kind meer games dan verstandig is? Peter Nikken: ‘Het is een veel gehoorde vraag en zorg van ouders:

Zijn games verslavend? Zitten mijn kinderen te veel achter beeldschermen? We kunnen deze mythe nog niet helemaal ontkrachten, maar we kunnen ook niet zeggen dat het waarheid is.’

Justine Pardoen: ‘Lang niet alles wat je intensief onderneemt, is een verslaving. Er wordt pas van een verslaving

Remco: ‘Stel regels op voor het gebruik van alle beeldschermen’

een beeldschermverslaving, maar afgaand op studies is slechts een paar procent van de jongeren echt verslaafd.

Deze studies zijn wel een momentopname, dus mogelijk hebben deze jongeren over een half jaar geen problemen meer. Het is een mythe dat alle jongeren verslaafd zijn, maar er zijn wel risico’s verbonden aan veel gamen.

Je moet goed in de gaten houden dat het niet uit de hand gaat lopen en daar als ouder op tijd bij zijn. Te veel is nooit goed.’

gesproken als het problemen gaat veroorzaken in het

Remco Pijpers: ‘Kinderen worden in veel gevallen vrij

dagelijks leven, en dit gaat bijna altijd samen met proble-

gelaten om zelf te bepalen wat wel en niet goed voor

men thuis, op school of met vrienden. Zolang het goed

ze is. Ze worden weinig gecontroleerd door hun ouders,

gaat op school, kinderen hun sociale afspraken nakomen

terwijl dat wel nodig is. Stel regels op voor het gamen

en ook interesse blijven houden in andere dingen dan

en voor het gebruik van alle beeldschermen, zeker als

gamen, is er niks aan de hand.’ Peter Nikken: ‘In de

de computer niet in de woonkamer staat.’

verslavingszorg is een toename te zien van jongeren met

4 • digitaal opvoeden

nderen en media 2

Kinderen kunnen media-multitasken

K

inderen doen vaak van alles tegelijk. De televisie aan, laptop op schoot en mobieltje in de hand, whatsappend en facebookend, terwijl ze

ondertussen ook nog hun huiswerk aan het maken zijn.

Ze lijken daar op het eerste gezicht geen moeite mee te hebben. Klopt dat? Kunnen ze dit wel allemaal tegelijk?

Peter Nikken: ‘Kinderen kunnen niet multitasken. Uit allerlei studies blijkt dat kinderen in de praktijk geen taken tegelijk kunnen uitvoeren of dingen kunnen combineren.

Het gaat altijd ten koste van hun concentratie. Vooral taken waarbij je goed moet opletten en onthouden, zijn moeilijk te combineren.’ Justine Pardoen: ‘Echt

Justine: ‘Door verschillende taken tegelijkertijd uit te voeren, doe je er veel langer over’

verschillende taken ten koste van de kwaliteit ervan en doe je er veel langer over dan eigenlijk nodig is. In eerste instantie denken jongeren dat ze alles tegelijk kunnen, maar dat blijkt flink tegen te vallen. Help je kinderen om hun tijd goed in te delen en leer ze dat ze eerst hun huiswerk moeten doen, voordat ze losgaan op internet.’

Remco Pijpers: ‘Je kunt heel makkelijk testen of kinderen kunnen multitasken. Laat je kind woordjes leren terwijl op de achtergrond allerlei social media aanstaan en overhoor deze woordjes. Laat je kind daarna woordjes leren zonder afleiding en overhoor ook deze woordjes.

Praat er vervolgens met je kind over: Welke manier van leren werkt beter?’

multitasken is heel lastig, daar zijn onze hersenen niet op ingesteld. Bovendien gaat het tegelijkertijd uitvoeren van

3

Er is een digitale kloof tussen ouders en kinderen

K

inderen van nu zijn digitaal erg vaardig, waardoor ouders het idee hebben dat ze achterblijven. Zijn ouders er door hun kinderen uitgesurft? Remco

Pijpers: ‘Een kloof suggereert dat er een afstand is die niet meer overbrugd kan worden, maar dat is niet zo.

Kinderen ervaren het zelf vaak helemaal niet als kloof, de onzekerheid zit vooral bij de ouders. Ouders denken dat hun kinderen alles begrijpen wat er op internet gebeurt, maar dat valt wel mee.’ Ouders moeten zich niet laten intimideren door de digitale vaardigheden van hun kinderen, vindt ook Peter Nikken. ‘Kinderen zijn wat

Peter: ‘Het helpt kinderen als ouders toegeven dat ze het ook niet weten’

als ouders eerlijk aan hun kinderen meegeven dat ze het ook niet weten. Dat helpt kinderen.’

In tegenstelling tot wat wel wordt beweerd, worden de verschillen in digitale vaardigheden tussen ouders en kinderen juist steeds kleiner. Peter Nikken: ‘We gebruiken allemaal laptops, smartphones en tablets. Hierdoor worden we allemaal steeds handiger.’ Remco Pijpers: ‘Kinderen kunnen hun ouders helpen en ouders stimuleren hun kind ook door ze als deskundige te behandelen.

Zo wordt de afstand verkleind.’

Belangrijk is wel dat ouders en kinderen goed met

de techniek betreft misschien sneller, ze proberen meer

elkaar blijven praten over het gebruik van digitale media.

dingen uit en zijn minder bang om fouten te maken.

Remco Pijpers: ‘Kinderen raken soms hopeloos de weg

Maar als het aankomt op bijvoorbeeld het kunnen

kwijt op internet. Ze vinden het fijn om er met hun

overzien van de gevolgen van hun mediagedrag, hebben

ouders over te praten, al weten hun ouders er misschien

ouders meer kennis en overzicht. Kinderen zijn over wat

minder van af. En als ouder kun je op die manier het

ze tegenkomen, over de inhoud dus, soms ook heel on-

goede voorbeeld geven, door te laten zien dat er meer

zeker, alleen beseffen ze dat niet. Het is daarom niet erg

is dan je smartphone en je tablet.’

digitaal opvoeden • 5

— achtergrond tekst Fenna Blaas

De straling van mobieltjes is schadelijk voor de gezondheid van kinderen

4

I

s de elektromagnetische energie die een mobiele telefoon uitstraalt schadelijk voor de gezondheid of niet?

Wetenschappers kunnen het maar niet eens worden

met elkaar.

Peter Nikken: ‘Er is weinig echt goed onderzoek gedaan naar het effect van straling. Uit het ene onderzoek blijkt dat het wel effect heeft op de gezondheid, uit het andere onderzoek blijkt juist van niet. Vaak hangt het resultaat af van wie het onderzoek heeft uitgevoerd en welke belangen er meespelen.’ Door deze wetenschappelijke onduidelijkheid worden er momenteel per land verschillende maatregelen genomen. Peter Nikken: ‘In België wordt je bij het kopen van een mobiele telefoon

Peter: ‘Het komt nauwelijks voor dat kinderen hun mobiel zo intensief gebruiken’

ren. Maar in Nederland bleek uit een onderzoek van twee jaar terug dat de straling binnen de normen valt van wat toelaatbaar geacht wordt.’

Hoewel zo goed als alle wetenschappers het er over eens zijn dat gezondheidsschade door de straling onwaarschijnlijk is, durft niemand volledige zekerheid te geven. Peter Nikken: ‘Het antwoord ligt voorlopig in het midden en daarom kunnen we maar beter voorzichtig zijn. Maar we moeten er ook niet te zwaar aan tillen. Het is slecht om de hele dag met je mobiele telefoon bezig te zijn, maar in de praktijk komt het nauwelijks voor dat kinderen hun mobiel zo intensief gebruiken. Het is aan de ouders om ervoor te zorgen dat kinderen verstandig met hun mobiele telefoon omgaan.’

gewaarschuwd voor de gezondheidsrisico’s en zijn mobiele telefoons uit voorzorg verboden voor jonge kinde-

Je wordt dom van het gebruik van digitale media

5

H

Het voortdurende gebruik van digitale media zorgt ervoor dat het geheugen ongetraind blijft en daardoor steeds kleiner wordt. We kunnen

toch alles opzoeken op internet en hoeven dus nooit meer iets te onthouden. Het gevolg is dat hoe meer we digitale media gebruiken, hoe meer ons geheugen achteruit gaat. Dat was althans de conclusie van een geruchtmakend onderzoek van de Duitse psychiater en geheugenonderzoeker Manfred Spitzer. De nieuwe iPad-scholen, waarop kinderen vanaf vier jaar met een tablet werken, noemt hij zelfs kindermishandeling. Word je dom van digitale media?

Peter Nikken: ‘Dit is klinkklare onzin. Door het gebruik

Remco: ‘Digitale media kunnen een bijdrage leveren aan het leren voor school’

misschien niet slimmer, maar van bijvoorbeeld oefenen met games word je juist bekwamer in vaardigheden die je op een andere manier niet kunt oefenen.’

Kinderen kunnen hun voordeel doen met wat digitale media ze te bieden hebben, vindt ook Remco Pijpers: ‘Dingen veranderen en sommige mensen raken daardoor in paniek. Maar digitale media kunnen juist heel goed een bijdrage leveren aan bijvoorbeeld het leren voor school. Bijna elk klaslokaal heeft een digitaal schoolbord, kinderen gebruiken WhatsApp om met elkaar te overleggen en ze zoeken extra informatie over hun schoolwerk op Google en YouTube.’ Peter Nikken: ‘Kinderen gebruiken media gretig en willen onderzoeken, exploreren en

van media, waarmee je makkelijker dingen kunt vinden,

uitzoeken wat ze ermee kunnen. Het gaat om variatie in

word je niet dommer. Het gaat erom hoe je die media

wat je doet en de juiste hulp en interactie met ouders,

inzet. Van alleen maar simpele tekenfilms kijken word je

broertjes, zusjes en leerkrachten. Gebruik goede apps en websites, dan kunnen media juist een waardevol instrument zijn om de algemene intelligentie te ontwikkelen.’

Lees r ove meer p de o leren op iPad p. 38 6 • digitaal opvoeden

— INTERVIEW Tekst Lotte Boot Beeld alwin slomp

Zo vader, zo zoon David (6) Scholier groep 3 Speelt het liefst een eng zombiespel.

Menno Siljee (46) Studentendecaan aan de Hogeschool Rotterdam Pakt bewust weer vaker de krant.

David: ‘Ik speel vaak op de iPad en soms ook op de

David: ‘En Harry Potter!’

iPhone van papa of mama. Monsters Inc vind ik heel

Menno: ‘Ja, maar daar moet je veel bij lezen, dat is nog

leuk. Dan ben je een geel poppetje, een minion, dat

een beetje moeilijk.’

alle slechteriken moet ontwijken en bananen moet ver-

David: ‘Nou, maar dat kan ik al heel goed, hoor. Net als

zamelen. Als ik een nieuw spel heb, verzin ik meestal

het zombiespel, dat wil ik hebben maar dat mag ik niet.

zelf hoe ik het moet spelen. En soms vraag ik het aan

Want er komt allemaal bloed uit als iemand dood is.’

papa of mama. Facetimen kan ik al zelf. Dan bel ik mijn

Menno: ‘Dat spel vind ik zo eng, daar ben je veel te

vriendje dat om de hoek woont. Ik ben af en toe wat

jong voor. Op de naschoolse opvang ziet hij wel eens

lui, dan hoef ik niet zover te lopen.’

spellen bij oudere kinderen, waarvan ik denk: Of dat

Menno: ‘Of ik de iPad zelf veel gebruik? Mijn vrouw

nou zo leuk is?’

lacht nu, maar ik vind het wel meevallen. Misschien

David: ‘Ja! Dat is leuk!’

drie kwartier per dag. Ik gebruik hem om het nieuws

Menno: Hij speelt niet veel, in het weekend hooguit

te lezen. En ik zit vrij veel op Twitter, ook omdat ik

een half uurtje. Maar ik merk dat hij het moeilijk kan

gemeenteraadslid ben. Mijn vrouw zit juist weer meer

loslaten als hij eenmaal bezig is. Daar krijgen we later

op Facebook. En David en ik zoeken samen wel eens

vast nog wel wat mee te stellen.’

dingen op op YouTube of op Google Earth. Of we spelen samen Candy Crush of Angry Birds.’

digitaal opvoeden • 7

— INTERVIEW Tekst Jeannette Jonker Beeld JORRIT ’T HOEN ILLUSTRATIES IVO VAN IJZENDOORN

3X gamen samen met je kind

1

Samen gamen is nóg leuker! Verdiep je in wat je kind speelt en speel eens een potje mee. Drie ouders en hun kind vertellen over hun gezamenlijke passie voor gamen.

Zelf films maken op MovieStarPlanet Ongeveer vier keer per week speelt Ties (10) op

met mijn vriendinnen afspreken, maar spreek ik ze toch

MovieStarPlanet (MSP). Anne (44), moeder van Ties en

nog even op MSP.’

leerkracht in het basisonderwijs, vindt MovieStarPlanet eigenlijk niets aan, maar kijkt wél mee.

Anne: ‘Het is een goed middel om op jonge leeftijd te leren hoe je je online moet gedragen. In het begin had ik

Ties: ‘Ik maak vooral movies: verhalen waar ik tekstbal-

niet door dat ze ook met vreemden kon praten, dus toen

lonnen bij typ. Ik verdien fame als anderen mijn filmpjes

hebben we duidelijk besproken dat ze geen persoonlijke

bekijken. Meestal krijg ik leuke reacties. Als iemand

gegevens mag vertellen en dat ze haar wachtwoord ge-

niet aardig doet, blokkeer ik die persoon. Een keer zei

heim moet houden. Ook mag ze geen VIP worden. Ik heb

iemand steeds ‘schatje’ tegen me via de chat, toen heb

haar uitgelegd dat de makers daarmee alleen maar geld

ik dat gelijk aan mijn moeder verteld. Ik weet dat ik nooit

willen verdienen. Ze mag er van mij op om te relaxen en

mijn echte naam of adresgegevens op internet mag ge-

zodat ze iets voor zichzelf kan doen. Maar het liefst niet

ven. Het is vooral leuk dat ik op MSP movies, artbooks en

langer dan een uur, want het is ook belangrijk dat we

kleding kan ontwerpen. Soms kan ik na schooltijd niet

samen thee drinken, kletsen of een potje kaarten.’

8 • digitaal opvoeden

Interactief, sociaal en leerzaam Een game is spannender en interactiever dan een boek of een tvprogramma. Spelletjes speel je vaak tegen of met iemand, dus het is voor je kind een sociale bezigheid. Ze kunnen er wat van leren: er zijn games die het ruimtelijk inzicht en doorzettingsvermogen vergroten, of die creatief en uitdagend zijn. Het leert ze ook om met teleurstellingen om te gaan.

2

Creëren met Minecraft Wel of niet geschikt?

Let op de Pan European Game Information (PEGI) om te bepalen of een game geschikt is voor jouw kind.

Deze classificering gebruikt aparte logo’s om te laten zien of er seks of geweld in een spel voorkomt. Het ‘PEGI OK’-logo geeft aan dat er juist geen geweld, seks, naakt, grof taalgebruik, gokken, angstaanjagende scènes of drugs- en alcoholgebruik in een game voorkomen. Kijk op www.kijkwijzer.nl en www.pegi.info voor meer informatie.

Tristan (11) mag onbeperkt Minecraft spelen als zijn

Ans: ‘Het is een digitale zandbak met onbeperkte

huiswerk af is en de turnlessen zijn afgelopen.

mogelijkheden. Bij Lego heb je altijd te weinig blokjes

Ans (35), moeder van Tristan, leerkracht in het basis-

en zijn de kleuren beperkt. In Minecraft kan alles.

onderwijs en talentbegeleider van hoogbegaafden,

Het sociale aspect is ook groot. Via Skype commu-

is heel enthousiast over Minecraft.

niceren ze met zijn tienen tegelijk hoe ze een filmpje gaan maken. We doen ook aan ComputerCraft, dat

Tristan: ‘Ik bouw elke dag wel iets, speel met vrien-

is programmeren in Minecraft. Heel creatief en uit-

den op servers en maak filmpjes voor YouTube. Daarin

dagend. Tristan mag zo lang spelen als hij wil, omdat

laat ik bijvoorbeeld zien hoe je een ‘T flip flop’ bouwt,

hij er genoeg naast doet. Ik wil hem zelfdiscipline

dat is een knop waarmee je een deur van meerdere

bijbrengen, zodat hij zich niet verliest in het gamen.

kanten kan openen. Minecraft verveelt nooit en ik doe

Ik speel zelf mee omdat ik wil weten wat hij doet en

het al vier jaar. Door het spel heb ik veel moeilijke

waar hij terechtkomt. Tristan en zijn broertjes spelen

Engelse woorden geleerd en maak ik nieuwe vrienden.

beneden, dus ik kijk altijd mee. In het begin toen

Soms lig ik in bed na te denken wat ik allemaal nog

Tristan net begon met gamen, zag ik beren op de

kan bouwen. In het begin was het wel frustrerend als

weg, maar ik zit zelf ook vaak achter mijn computer.

iets niet lukte. Mijn moeder speelt ook mee en kon

Het is een groot deel van ons leven en daarom wil ik

me toen gelukkig helpen. Veel ouders denken dat

ze leren hoe ze ermee om moeten gaan.’

Minecraft gewelddadig is, maar ze kennen het helemaal niet. Je vecht soms wel, maar er is geen bloed te zien.

Het is helemaal niet realistisch en dat is juist leuk.’

digitaal opvoeden • 9

— interview Tekst Jeannette Jonker Beeld JORRIT ’T HOEN ILLUSTRATIES IVO VAN IJZENDOORN

3

Strategisch denken bij Clash of Clans Niek (11) speelt om de dag en vindt het leuk om na

Gelukkig verdien ik de laatste tijd veel punten, dus ik

te denken over de juiste inrichting van zijn Clash of

kan het wel aan.’

Clans-dorp. Marien (43), vader van Niek en innovator sociaal ondernemen, snapt wat zijn zoon aantrekkelijk

Marien: ‘Hij wordt uitgedaagd om na te denken hoe

vindt aan deze game.

ze hem zo min mogelijk kunnen aanvallen of hoe ze, als ze hem aanvallen, zo min mogelijk buit kunnen maken.

Niek: ‘Ik bedenk tactieken om tegenstanders aan te

Hij moet heel strategisch nadenken. Het aanvallen zelf

vallen en om mijn dorp te beschermen. Mijn buurjon-

vind ik minder leuk, maar dat hoort bij het spel. Ik ver-

gens zitten ook in mijn clan en we helpen elkaar door

gelijk het maar met het Stratego of schaken. We kijken

troepen aan elkaar te geven. Soms spelen we samen

mee als hij speelt en er zit een ingewikkeld wacht-

achter de computer bij mij of bij hen thuis. Ik mag

woord op de iPad dat mijn vrouw en ik alleen kennen.

ongeveer een uur per dag spelen en dat snap ik wel.

Wij geven de iPad aan hem als hij wil spelen en houden

Ik zou dat ook zo doen als ik zelf kinderen had. Het is

de tijd bij. We zijn niet heel streng, maar ik vind het

ongezellig als je de hele tijd op de iPad zit. Soms ben

belangrijk dat ze af en toe ook lekker gaan voetballen.

ik net aan het aanvallen als mijn ouders zeggen dat

Dat snapt Niek wel. Het grappige is dat hij soms online

de tijd voorbij is, dan moet het spel uit en verlies ik.

met zijn buurjongens besluit om buiten te gaan spelen.’

3 gouden regels over gamen volgens mediaopvoeding.nl 1. Kweek zelfredzaamheid bij kinderen en zorg ervoor dat ze zelf inzien dat gamen niet ten koste mag gaan van school en andere verplichtingen.

10 • digitaal opvoeden

2. Noem het geen verslaving, maar help je kinderen door ze op bepaalde afspraken te wijzen. Zo voorkom je dat ze het idee krijgen dat ze steeds falen.

3. Leef je in en speel eens mee. Vraag waarom ze een bepaalde game leuk vinden en luister zonder vooroordelen.

Is er sprake van problematisch game-gedrag? Vraag dan via de huisarts om professionele hulp.

— TIPS & ADVIES tekst Margreet Algra

De leukste sites en apps voor

5 tot 8 jaar

Welke websites en apps zijn leuk én goed voor jonge kinderen? Deze tips maken kiezen gemakkelijker.

websites

bibliotheek.nl/jeugd

Let op: kinderen kunnen doorklikken naar

Inhoud informatie, leren,

de winkel.

lezen 5+

zappelin.nl

Via de portal van de bibliotheken

Inhoud verhalen, filmpjes,

kun je per leeftijdsgroep rondsurfen op de

okki.nl

muziek, dans, spelletjes,

jeugdsites. Daar vind je heel veel leuks om te

Inhoud testjes, spelletjes, mu-

lezen 5+

lezen, maar ook informatie voor werkstukken

ziek, moppen, filmpjes, leren 6+

Zelfstandig navigeren naar allerlei activitei-

en spreekbeurten. En je vindt er alles wat je

Samen met Okki gaan kinde-

ten lukt kinderen uitstekend. De Zappelin-

wilde weten over je favoriete schrijver. Wist

ren op ontdekkingsreis naar verschillende

presentatrice vertelt hen wat ze moeten

jij dat Paul van Loon (van De Griezelbus en

planeten. Mooi vormgegeven en afwisselen-

doen. Een leuke optie is het tv-scherm

Dolfje Weerwolfje) eigenlijk tekenaar wilde

de site, met deels auditieve ondersteuning.

waarop kinderen zichzelf kunnen zien bij de

worden?

De navigatie hapert soms en dan klinken

liedjes en dansjes. Aantrekkelijke, heldere

de stemmen door elkaar. Let op: kinderen

en complete site. Zappelin heeft ook een

.

gratis app, voor iPhone en iPad.

bobo.nl

kunnen doorklikken naar de winkel.

Inhoud knutselen, muziek,

mijnnaamishaas.nl/ spinternet

spelletjes, leren 5+

schooltv.nl/1-2

In de boomhutten van Bobo

Inhoud spelletjes, liedjes,

is van alles te doen. De spelletjes zijn leuk

filmpjes, knutselen, verhaaltjes,

en leerzaam. Wel jammer dat Bobo begint

Inhoud spelen, leren 8-

leren 5+

te praten zodra kinderen met de muis

8 jaar spelenderwijs het ABC op het gebied

Spinternet leert kinderen tot

De homepage heeft geen auditieve

over het scherm bewegen. Hierdoor

van mediawijsheid, bijvoorbeeld met internet.

ondersteuning en nodigt zo uit om samen

klinken de stemmen tijdens een spel

Met spelletjes en opdrachten worden kin-

te kiezen uit het aanbod. Zoals letterspel-

soms door elkaar en dat is verwarrend.

deren wegwijs gemaakt. Aanrader!

letjes doen in de Schatkast, of spelen met Moffel en Piertje. Vooral de educatieve spelletjes van Koekeloere zijn een aanrader.

Met volledige auditieve ondersteuning en een applaus voor elke goed uitgevoerde opdracht.

schooltv.nl/3-4 Inhoud proefjes, knutselen, spelletjes, leren 6+ Rijke site waarop kinderen kunnen doorklikken naar de Huisje Boompje Beestje-clubpagina. Hier vinden ze per thema

vangoghmuseum.nl/kijkdoos

schilderij, vertelt hoe het moet. Is de

verschillende activiteiten. Ook is er een link

Inhoud spel 6+

kijkdoos af, dan kan het tafereel tot leven

naar Leesdas Lettervos. Dit onderdeel start

Een kijkdoos maken met elementen uit

worden gebracht. Mooi gemaakt en ver-

wat traag op, maar is het wachten waard. Met

schilderijen van Vincent van Gogh.

zorgd spel.

leuke boeken, lees- en spellingsspelletjes.

Camille, een jongetje uit een Van Gogh-

digitaal opvoeden • 11

— TIPS & ADVIES tekst Margreet Algra

dierenzoeker.nl Inhoud educatief, spel 7+ Een dier in huis, de tuin of de sloot en geen idee wat het is?

De dierenzoeker helpt. De site vereist wel een scherpe blik en een goed onderscheidingsvermogen. Dat is nog best moeilijk voor jonge kinderen. Maar samen zoeken is ook leuk.

Ook verkrijgbaar als gratis app voor Apple en Android.

De drie biggetjes

worden aangeraakt op het scherm. Kinder-

Inhoud: interactief verhaal 5+

stemmen lezen het verhaal voor. Zelf lezen

kenny.nl

De biggetjes praten, springen

kan ook. Prachtig uitgevoerd sprookje in 3D.

Inhoud filmpjes, muziek,

en maken salto’s wanneer ze

iPad, iPhone € 4,49

knutselen, spelletjes, leren 5+ Vogel Kenny woont in een

apps

koekoeksklok en wordt omringd door spelletjeswolken. Bij ieder spel staat een oudertip

Lego App4+ Inhoud spel 5+

om de educatieve waarde te vergroten. Ook is het mogelijk om filters in te stellen op

Where’s Wally Now?

thema en duur van een spel. Een uitgebreide

Inhoud spel 7+

site met een uitstekende educatieve inhoud,

Even concentreren en speuren

zoveel mogelijk bouwsteentjes. Prima app met

naar Wally. De app is Engelstalig,

één spel dat kinderen, ondanks het ontbreken

gemaakt door Kennisnet.

Bouw een legovoertuigje, leg een parcours af en vang onderweg

Tip Kenny heeft ook een leuke app met vier

maar zevenjarigen kunnen na één keer uitleg-

van een toelichting, snel doorhebben.

educatieve spelletjes. Gratis voor iPad en

gen zelfstandig op zoek naar de rood-witge-

Gratis voor iPhone, iPad, Android

Android.

streepte vrolijkerd. iPhone € 0,89,

TIP!

iPad € 2,69

Zoek het uit!

Android € 0,89

Inhoud proefjes, experimenten 5+

appselectie.vodafone.nl

Leuke Klokhuis-app waarmee

Op zoek naar apps voor

Speurprent

gezinnen met huis-, tuin- en keukenspullen

ukkies of juist voor tieners?

Inhoud spel 5+

zelf kunnen experimenteren met wetenschap

AppSelectie van Vodafone

Voor kleuters is Wally vinden

en proefjes. Probeer het antwoord op de

nog moeilijk. Voor hen is er

Sappige Vraag te vinden.

geeft tips voor kinderen in alle leeftijden,

Gratis voor iPad

van games & fun tot apps over huisdieren

Speurprent. Met zoekplaten van onder meer

en de hipste social media-apps van dit

een camping en een boerderij. Iets gevon-

moment. Er is een uitgebreid aanbod

den? Dan volgt applaus en komt er een

voor de mobiele besturingssystemen iOS,

nieuwe zoekopdracht bij. Een ouderwets

Fiete Match

Android, BlackBerry en Windows Mobile.

zoekboek in een aantrekkelijk digitaal jasje.

Inhoud memoriespel, vormen,

iPad € 1,79

cijfers en rekenen 5+ Fiete woont in een vuurtoren en speelt daar graag een potje memory. Met plaatjes, cijfers of sommen. Ouders kunnen het aantal kaarten en de moeilijkheidsgraad instellen. Wat deze mooi uitgevoerde app echt bijzonder maakt, zijn Fiete’s reacties. Als de tegenspeler bijvoorbeeld te lang wacht, kijkt hij op zijn horloge of valt in slaap. iPhone, iPad € 0,89

Timo en het Toverboek Inhoud interactief voorleesboek 5+

Toca Boca

hebben een oudermenu met (Engelstalige)

Inhoud spellen 5+

tips om nog meer spelplezier uit de app te

Met de populaire Toca Boca-

halen. Alle apps van deze ontwikkelaar zijn

Timo het pakje en dat is het begin van een

apps kunnen kinderen van alles.

Timo krijgt een toverboek cadeau van zijn oom. Per ongeluk schudt

duidelijk, werken goed en zien er mooi uit.

spannend avontuur. Hij wordt in het boek gezo-

Koken, muziek maken, kleding ontwerpen,

iPhone, iPad, gratis tot € 2,69. Een deel van

gen, samen met zijn moeder. Leuk, interactief,

bouwen of autorijden. Maar ook samen spe-

de apps is ook beschikbaar voor Android-

spannend én inmiddels een app-klassieker!

len in een winkel of kapsalon. De meeste apps

toestellen.

iPad € 3,59 iPhone € 1,79 (pocket-editie)

12 • digitaal opvoeden

Prinses Stuiterbal Inhoud interactief verhaal 5+ Prinses Stuiterbal roetsjt van de trap, tekent op de muur en peutert in haar neus. De koning, zelf ook wel in voor een ritje van de trapleuning, krijgt klachten over zijn dochter. Hij besluit neuspeuteren te verbieden. Tot hij merkt hoe lastig zo’n verbod is. Grappig verhaal met vrolijke interactieve afbeeldingen. iPad € 2,69

Foldify

LetterSchool

luisteren, kijken, overtrekken en schrijven.

Inhoud creatief 5+

Inhoud letters en cijfers leren

De beloning is telkens een geweldige

Een knutsel-app met een hele-

herkennen en schrijven 5+

animatie. Bloemen, snoepjes, treinen en

boel vouwmodellen. Bewerk

Letters herkennen en schrij-

auto’s maken van elke letter een feestje.

het model in de app met kleuren, tekeningen,

ven volgens de logische opbouw van

iPad € 2,69

of plaatjes en print het uit om er een echt 3D-vouwwerkje van te maken. Creatieve app die een brug slaat tussen digitaal en

Maan roos vis letterlegger

‘echt’ knutselen. iPad € 3,59

Een goede app is - Aantrekkelijk

Inhoud spel, leren lezen 6+

De app is leuk, overzichtelijk en visueel

Beginnende lezers leggen de

aantrekkelijk, heeft een simpel startscherm

Hello Crayon

juiste letter(s) bij een afbeelding. Ze begin-

en een heldere navigatie met duidelijke

Inhoud creatief 5+

nen met alleen de eerste letter en in de

iconen. De app past bij de belevingswereld

Creatief met krijtjes, stiften

hogere niveaus leggen ze het hele woord.

van het kind en staat niet vol reclame.

of penselen. Met de keuze uit

Om frustratie te voorkomen wordt een

kleurplaten, zelf tekenen of het bewerken van

woord automatisch gelegd na drie foute

- Betrouwbaar

een eigen foto. De app heeft de mogelijkheid

antwoorden. Prima app die aansluit bij het

De app heeft een (voor kinderen lastig

tot in-app aankopen, maar het winkelicoontje

leesonderwijs in groep 3.

te bereiken) oudergedeelte met infor-

kan niet geopend worden wanneer de iPad

iPad € 4,49

matie en geeft voorafgaand aan het

eenmaal kindvriendelijke instellingen heeft.

iPhone € 4,49

downloaden informatie over het niveau

Gratis voor iPhone, iPad, Android

Android € 3,99

en doel van de app.

- Gebruiksvriendelijk De app voorkomt dat kinderen op verkeerde pagina’s terechtkomen, zoals aankooppagina’s, en stimuleert de betrokkenheid van ouders. De app heeft een korte laadtijd, weinig tekst en veel visuele en auditieve navigatie.

Doe het samen Bewust omgaan met media, moeten

Rompompom ik leer letters

met letterherkenning. De app is opge-

kinderen leren. Het is goed om als ouder

bouwd uit meerdere niveaus, van letters

afspraken te maken over mediagebruik

Inhoud spel, letterherken-

tot woorden herkennen. Verzorgde app

en om alleen kwalitatief goede apps, sites

ning 5+

met een duidelijke navigatie en uitleg.

en games aan te bieden. Je leert kinderen

iPad, iPhone, Android € 2,69

ook veel door actief betrokken te zijn bij

Kleuters kunnen in drie spelletjes oefenen

hun digitale leven. Door interesse te tonen voor wat ze doen op internet en tablet.

TIP! voor ouders

Praat er samen over en speel een spelletje www.mediasmarties.nl

mee. Neem ook de tijd om ze uit te leggen

Op de site van Mediasmarties kun je een uitgebreid overzicht van kindermedia vinden,

waarom sommige spelletjes niet geschikt

afgestemd op de leeftijd van je kind. Van informatie over de inhoud en geschiktheid van

voor ze zijn.

tv-programma’s en (bioscoop)films tot aan games, apps en websites. Voor ouders van

Download gratis 104 Leerzame apps & sites

kinderen tot 12 jaar.

op kn.nu/leerzame-apps-sites

digitaal opvoeden • 13

— interview Tekst Marienke Tau Beeld Jorrit ’t Hoen

Bij ons thuis ZATERDAGMIDDAG 14.00 UUR Bo (13) Scholier 2e klas vwo

Martijn (51) Restauranteigenaar De Pizzakamer / sieradenontwerper

In de klas mag Bo haar mobiel gebruiken om dingen op te zoeken. Op social media in de pauze hoeft niet zo nodig van haar, dan heeft ze andere dingen te doen.

Berichtjes storen Martijn.

Hij fotografeert en belt vooral met zijn telefoon.

Sandrien (46) Ex-castingdirector Sandrien dreigt wel eens dat ze Bo’s mobiel afpakt. ‘Tegen haar vriendinnen zeg ik ook: “Jongens telefoon weg, jullie zijn nu bij elkaar.”’

Bo: ‘Kijk ik zondag op WhatsApp, dan staat er bij papa: woensdag voor het laatst gezien!’

Senne (9) Scholier groep 5 Senne corrigeert haar zus op momenten dat die zich in haar telefoonscherm verliest.

D

oor de sportieve stadskinderen van de familie

die mobiele telefoons. De kamer is vol met honderden

Potgiesser wordt wel vier keer per week

mensen, terwijl we eigenlijk met z’n vieren willen zijn.’

gesport, maar soms voelt het alsof ze in

Sandrien vindt het ook lastig: ‘Ik heb er lang over

digitaal mierennest zijn beland. Martijn: ‘We hebben

nagedacht om Bo een abonnement te geven waarmee

onze eigen wereld van het denken, de wereld van het

ze online kan. Ik wil duidelijke afspraken maken. Als

samenzijn en dan ook nog eens de interactie tussen al

het niet werkt, pas ik het abonnement aan.’

14 • digitaal opvoeden

Safiya (13) Scholier 2e klas vwo Safiya is online op haar telefoon tussen het huiswerk maken door, als ze wakker wordt en voor ze naar bed gaat.

Neil Producer Anaïsa (35) Uitgever

Neil vindt het belangrijk om ook persoonlijk contact te blijven houden binnen het gezin ‘Alles gaat zo snel nu.’

‘Vanochtend dacht ik dat Safiya heel lang uitsliep, tot ik op WhatsApp zag dat ze al online was geweest.’

Izaura (9) Scholier groep 6 Izaura is dol op inparkeren en vindt het heerlijk om auto te rijden. Van spelletjes met bussen tot limousines: de iPad staat er vol mee.

S

afiya Henry is zo serieus met haar school bezig

‘Het is een nieuwe manier van communiceren. Heel

dat ze van haar ouders veel vrijheid krijgt om

leuk maar ook heel anders,’ vindt Anaïsa. Ze merkt

leuke dingen doen met haar telefoon. Met z’n

hoe goed Safiya in de gaten heeft hoe het werkt

vieren in een restaurant komt haar mobiel snel even

op social media: dat er ruzie kan ontstaan om een

op tafel omdat ze een mooi gerecht wil fotograferen

kleine, rare opmerking en hoe een bericht zonder

voor op Instagram, en vanmiddag heeft ze afgespro-

smiley anders geïnterpreteerd wordt dan eentje

ken om met haar Engelse familie te facetimen.

met smiley.

digitaal opvoeden • 15

— Feiten & cijfers Illustratie Ivo van IJzendoorn

9-12 jaar

Dit houdt ze bezig

Eigen account Aan het eind van de basisschool, vlak voor de overgang naar het voortgezet onderwijs, heeft bijna elk kind social media ontdekt.

Soms hebben ze ook al een account op Twitter en/of Facebook.

Iets oudere kinderen gebruiken media steeds zelfstandiger, vaak ook op hun eigen kamer.

Veel ouders vinden het belangrijk om duidelijke grenzen te stellen. Gewelddadige games spelen of films kijken, verbieden ze.

Vrienden en vriendinnen bepalen wat populair is; ze doen mee met allerlei rages.

Social media worden meer en meer door deze kinderen gebruikt om hun vriendengroepen te bevestigen.

Ze willen bij een groep horen en gebruiken daar bewust de media bij.

Verleid Kinderen weten dat reclames bedoeld zijn om producten te verkopen, maar kunnen — vooral op internet — nog niet altijd doorzien wat commercieel is en wat niet. Ze worden gemakkelijk verleid door commerciële aanbiedingen.

79% van de 8- tot 18-jarigen heeft een mobieltje. 63% van de jongeren met een mobiele telefoon zegt te kunnen internetten en 54% heeft een smartphone. Beide factoren zijn sterk afhankelijk van leeftijd: hoe ouder, hoe vaker een kind een mobiel met internet of een smartphone heeft.

16 • digitaal opvoeden

Geadviseerde schermtijd 8-10 jaar: maximaal 1 à 1 1/2 uur beeldschermtijd per dag; 10-12 jaar: maximaal 2 uur beeldschermtijd per dag.

rapportcijfer Ouders zijn bewust bezig met de internetopvoeding van hun kind en zeggen goed te weten wat hun kinderen op internet doen. Zowel voor het computeren in het algemeen, als voor hun internetkennis, geven ouders zichzelf een ruime 7 als rapportcijfer.

Elke dag Nederlandse kinderen van 10 tot 14 jaar kijken ongeveer 5,5 uur per dag naar een beeldscherm: van een smartphone en computer tot tv-scherm.

Kinderen worden kritisch over wat ze in de media tegenkomen. Belangrijke onderwerpen zijn bijvoorbeeld: dierenleed en milieuvervuiling.

25% van de Nederlandse jongeren is weleens opgezadeld met een ongewild abonnement op een sms-dienst. Tegen hun zin en vaak zonder dat ze het weten zijn ze tussen de 10 en 250 euro kwijt aan diensten als wallpapers, ringtones en spelletjes voor de mobiele telefoon. Ook een op de tien kinderen tussen 8 en 12 jaar met een mobiele telefoon is de dupe van deze misleiding.

digitaal opvoeden • 17

Bronnen www.mediaopvoeding.nl Peter Nikken, Ouders over het internet en hun kind, Mijn Kind Online/Motivaction, 2009 Hey, what’s app? 8-18-jarigen en mobiele telefoons, Stichting Mijn Kind Online, 2012 Altijd binnen bereik, 8-18-jarigen en mobiele telefoons, Stichting Mijn Kind Online/Qrius, 2010 CCAM, 2013

Veel ouders houden nog wel een oogje op het mediagebruik; te gewelddadige films en games zijn verboden.

— Test tekst Mediawijzer.net Illustratie Ivo van IJzendoorn

wat voor mediagebruiker ben jij?

Deze mini-test is gemaakt voor ouders van tieners van 10 tot 16 jaar. Doe de test en gebruik wat je te weten komt over jezelf als mooie aanleiding voor een keukentafelgesprek met je kind.

3. Veel mensen zijn enthousiaste gebruikers van social media, zoals Instagram, Facebook, WhatsApp en Twitter. Hoe actief ben jij op social media?

A Ik heb er niets mee en doe er dus ook niets mee.

B Ik facebook, whatsapp en twitter af en toe (2 keer per week of minder).

C Ik gebruik social media met regelmaat (zeker 3 keer per week of meer).

1. Hoe belangrijk is jouw smartphone voor jou?

A Heel erg belangrijk.

B Een beetje belangrijk.

C Niet belangrijk.

2. Jullie gaan een week op vakantie.

Helaas heeft het vakantiehuisje geen wifi. Wat doe je?

A Ik laat mijn smartphone de hele week in mijn koffer zitten. Lekker rustig!

B Ik zoek een of twee keer in de vakantieweek een café op met wifi om mijn email en social media te checken.

C Ik ga niet mee op vakantie. Een week zonder wifi gaat echt niet!

4. Ouders willen vaak vaste regels afspreken over het gebruik van smartphone, iPad, PlayStation of laptop.

Ze zijn bang dat hun kind er anders te afhankelijk van wordt.

Wat vind je daarvan?

A Regels opleggen helpt niet. Samen bespreken en afspraken maken wel.

B Ik snap het wel. Zelf vind ik het ook best moeilijk om hem weg te leggen. Als je geen regels stelt worden ze verslaafd aan al die media.

C Precies hierom moet het gebruik van media tot een minimum worden beperkt.

6 tips om het gesprek met je kind aan te gaan 1. Grijp situaties uit het dagelijks leven aan om een gesprek te beginnen, zoals een tv-programma, een artikel of een situatie op school.

2. Gebruik humor. Vraag je kind naar grappige situaties of filmpjes en gebruik deze als aanleiding voor een gesprek over media.

18 • digitaal opvoeden

3. Ga naast je kind zitten en vraag hem om jou wegwijs te maken op Twitter, Facebook, WhatsApp of andere plekken waarop hij online is. Je kunt dan ongedwongen vragen stellen over wat daar gebeurt.

4. V oorkom gezichtsverlies van je kind. Als hij ergens niet over wil praten, laat dat dan zo.

5. Kies een gesprekssituatie waar je elkaar niet recht in de ogen hoeft te kijken, bijvoorbeeld naast elkaar in de auto of tijdens de afwas.

6. P robeer het niet altijd beter te weten, maar stimuleer een kind zelf hardop na te denken over zijn eigen mediagedrag.

Light gebruiker (0 tot 5 punten) Je geeft aan dat je weinig hebt met online devices. Je vindt dat je kind het gebruik van media ook niet moet overdrijven – liever heb je zelfs dat hij er weinig tot niets mee doet. Terughoudendheid in het mediagebruik van jou en/of je kind kan een aantrekkelijke weg lijken, maar heeft ook een keerzijde. De vraag is namelijk niet óf jij en je kind te maken krijgen met internet en social media, maar hoe veel en hoe vaak. Je doet er verstandig aan je kind te begeleiden in dat gebruik en dat kan onder meer door zelf een voorbeeld te geven.

Als je met je kind kunt praten over het gebruik van media, kan hij ook zijn (goede en slechte) ervaringen met je delen. Als je het gebruik ervan al op voorhand afwijst, wordt zo’n gesprek heel moeilijk.

Verstandige gebruiker (6 tot 10 punten) Je bent zelf redelijk actief in je mediagebruik. Je hebt nagedacht over welke grenzen je jezelf wilt

5. Leg jij jezelf regels op voor het gebruik van media?

Bijvoorbeeld: geen smartphone bij het eten, geen tv bij huiswerk of als bewegend behang, niet sms’en tijdens een gesprek etc.

stellen en je hebt afspraken gemaakt met je kind.

Bijvoorbeeld over wanneer de tablet of smartphone wel en niet mag. Verstandig, maar let op!

In veel gevallen denken ouders dat ze met hun kinderen duidelijke afspraken hebben gemaakt

A Ja, maar ik hou me er niet altijd aan.

B Nee, waarom zou ik?

C Ja, ik heb mezelf duidelijke regels gesteld en hou me daar ook aan.

=

1

= 3

2

3 =

over mediagebruik, en dat ze vaak genoeg met hun kind over zaken als internet en games praten.

Maar kinderen vinden vaak helemaal niet dat er duidelijke regels zijn, of dat er vaak wordt gesproken over hun media-ervaringen. Wees dus duidelijk over de regels die in huis gelden voor internet, social media en games en pleeg onderhoud: praten dus. Fris met regelmaat het geheugen van

V

2

2 V 0

=

= 3

= 1 V

raag raag V

=

4

0

1

1

=

=

2

raag raag V

= 1 = 5

3 = 2 =

0 = 3 =

raag

je kind weer even op.

Afhankelijke gebruiker (10 tot 14 punten) Het lijkt erop dat je het net zo moeilijk vindt om een dag offline te zijn als je kind. Dat is mooi meegenomen, want dan weet je hoe alles werkt en dat kun je delen met je kind. Toch is het goed je ervan bewust te zijn dat jongeren anders met media omgaan dan volwassenen. Ze zijn minder ervaren in het sociale verkeer dan wij en daarom kwetsbaarder. Ze hebben begrenzing nodig en iemand die soms prioriteiten voor ze stelt: eerst je huiswerk, dan whatsappen. Je weet zelf al hoe moeilijk het voor je is om je smartphone een uur weg te leggen – hoe moeilijk moet dat dan voor een 14-jarige zijn? Gebruik deze mini-test als mooie aanleiding om media-ervaringen te delen en in gesprek te gaan. Afspraken maken over mediagebruik betekent vooral praten met elkaar over media.

De uitgebreide versie van deze test is te vinden op www.mediawijsheid.nl/ouders digitaal opvoeden • 19

— TIPS & ADVIES Tekst Esther Smid illustratie richard wouters

Van smartphon Smartphones zijn in recordtijd een onmisbaar ingrediënt geworden van het leven van kinderen en jongeren. Help ze om smart te worden en uit hun mobiel te halen wat erin zit.

De beste leeftijd voor een mobiel Beginnen zonder internet Het geeft veel ouders een veilig gevoel als hun kind bereikbaar is. Op steeds jongere leeftijd krijgen kinderen daarom een mobiel. De meesten zijn dan tussen 8 en 10 jaar.

Het kan slim zijn om te beginnen met een mobiele telefoon, waarmee je alleen kunt bellen en sms’en. Zo voorkom je dat kinderen ongewenst op internet gaan surfen.

Ook kunnen ze geen dure smartphone verliezen.

Zelf vragen stellen Op welk moment een kind een mobiel krijgt en wat voor soort telefoon dat dan is, hangt af van verschillende factoren. Ligt de school vlak bij huis of moet het kind een eind fietsen? Hoe vaak is het kind alleen thuis of alleen onderweg? Is er een oud toestel van een van de ouders beschikbaar? Als dat niet het geval is, hoeveel geld willen ouders dan uitgeven aan een nieuw toestel? Hoe graag wil het kind een mobiele telefoon? Hoeveel klasgenoten hebben een mobieltje?

Middelbare school verandert veel Er bestaan geen regels voor en er is geen ideale leeftijd, maar in de praktijk blijkt dat in de bovenbouw van het basisonderwijs nog lang niet alle kinderen een mobiele telefoon hebben.

Zodra ze op de middelbare school zitten, hebben vrijwel alle kinderen een mobieltje. Steeds vaker is dat een smartphone, waarmee je naast bellen en sms’en, ook kunt mailen, surfen en gebruikmaken van social media.

Zo hou je de kosten in de hand

Vast abonnement Kies je wel voor een abonnement, let dan goed op de kosten voor gebruik buiten de bel- of sms-bundel. Die verschillen flink per abonnement en provider. Laat je goed informeren over de aansluitkosten, hoe lang het goedkope maandtarief geldig blijft en wat je daarna precies gaat betalen.

Prepaid Om kinderen te leren hun belkosten binnen de perken te houden,

Telefoonkosten verdelen

kan het slim zijn om te beginnen met prepaid. Bij prepaid betaal

Wie betaalt het toestel en wie de belkosten? Je kunt afspreken

je vooraf. Je weet dus precies wat je uitgeeft en krijgt geen hoge

om de maandelijkse kosten samen te betalen of om het zakgeld

rekeningen achteraf. Is het beltegoed op, dan kan je kind niet

te verhogen met een vast bedrag voor belgeld. Als kinderen meer

meer bellen, totdat het weer is opgeladen. Je kunt overigens wel

willen ‘verbellen’, kun je ze dat zelf laten betalen. Zo voorkom je

gebeld worden als je beltegoed op is. Met een prepaid smart-

extreem hoge kosten en maak je kinderen bovendien bewust van

phone kun je, als er wifi is, ook gewoon internetten.

hun belkosten.

20 • digitaal opvoeden

e tot smart kid

Let op de valkuilen Betaalde sms-abonnementen

Smart kids etiquette

Er kunnen hoge kosten worden gemaakt met abonnementen op ringtones of sms-diensten (dagelijkse berichten met bijvoorbeeld een mop of horoscoop). Als niet duidelijk is hoe je je hiervoor kunt afmelden, ga dan naar www.smsafzeggen.nl Op www.payinfo.nl kun je alle sms-abonnementen voor het mobiele nummer van je kind blokkeren.

Virtuele credits kosten geld Do’s

✔ Rekening houden met

Don’ts

✘ Binnengekomen be-

Kinderen geven regelmatig (te) veel geld uit aan het kopen van credits voor virtuele werelden of spellen. Met die credits kun je

medepassagiers in de

richten op je telefoon

spullen of extra’s kopen in een game. Bijvoorbeeld een poppetje, of

bus of de trein door

checken als je met

meubeltjes. Credits aanschaffen gaat vaak heel makkelijk via sms.

niet heel lang te bellen,

iemand aan het praten

harde muziek te luisteren of met geluid aan spelletjes te spelen.

bent. Wel zo sociaal.

✘ Bellen of sms’en op de

Stemmen op je favoriete kandidaat Een sms sturen om te stemmen bij televisieprogramma’s kan

fiets. Het leidt tot tien-

behoorlijk wat geld kosten. Praat hierover met kinderen en maak

tallen ongelukken per

duidelijke afspraken. Zo maak je ze bewust van wat bellen en

om persoonlijk aan je

jaar. Alles wat afleidt

sms’en kost.

vriend(in) te vertellen

van het verkeer kan

dat je de relatie wil

gevaarlijke situaties

✔ Een afspraak maken

verbreken. Uitmaken via WhatsApp of via een sms is laf.

✔ Je telefoon wegstop-

opleveren.

✘ Maak niet tegen de zin van een ander rare foto’s of filmpjes van

pen als je met anderen

elkaar. Het kan als grap

in gesprek bent, of

bedoeld zijn. Maar dat

wanneer je afrekent bij

kan vervelend aflopen.

de kassa. Doe oortjes om muziek te luisteren ook uit in dat geval.

bben ls he Reg e ka n s eeste lde m ls vo gen a a l de s e va n t go en he n n e e s v s ge wa beeld s u d voor r a ch d a n. e en zi d u an ho ook a digitaal opvoeden • 21

— TIPS & ADVIES Tekst Esther Smid illustratie richard wouters

Handig van Vodafone Vodafone wil ouders en kinderen ondersteunen in veilig en verantwoord gebruik van mobiele digitale producten. Met deze handige hulpmiddelen kunnen ouders worden ondersteund bij de mediaopvoeding.

• Voor ouders die hun kind met een gerust gevoel een mobiele telefoon willen geven, heeft Vodafone een speciale prepaid simkaart, die te gebruiken is in alle typen mobiele telefoons (basistoestellen en smartphones). Met deze Kind Veilig Sim zijn bereikbaarheid en veiligheid gegarandeerd. Betaalde 0900-nummers, betaalde sms-abonnementen en bellen naar het buitenland zijn standaard geblokkeerd. Zo worden ongewenste kosten voorkomen. Ook als het beltegoed op is, blijft je kind telefonisch bereikbaar; hij kan dagelijks twee gratis sms’jes versturen naar de 06-nummers van zijn ouders. Kind Veilig Sim is een prepaid simkaart. Dit betekent dat je kind alleen gebruik kan maken van een vooraf opgewaardeerd tegoed. Via My Vodafone hebben ouders inzicht in de kosten. Bij aanschaf van Kind Veilig Sim krijgt het kind vijf gratis sms’jes om familie en vrienden te laten weten dat hij een nieuw nummer

• Met de gratis Mobile Protect app kun je een tele-

heeft. Met de Kind Veilig Sim zijn twee gratis apps verkrijgbaar:

foon bij verlies of diefstal terugvinden. Ook kun je

Safety Net en Mobile Protect.

het toestel op afstand vergrendelen en vanachter je pc of laptop persoonlijke gegevens zoals foto’s, video’s, sms’jes en contactgegevens wissen. Je kunt het telefoonalarm activeren om je toestel te vinden, zelfs als het op de stille stand staat. Door een bericht te sturen naar je verloren toestel wordt het getoond op het scherm. Als je kiest voor de Mobile Protect premiumversie - waar je e 2,- per maand voor betaalt - is je smartphone ook nog beschermd tegen schadelijke virussen. Kijk voor meer informatie op vodafone.nl/mobileprotect

• Safety Net is een gratis app voor Android-toestellen, die ouders en kinderen helpt bij het veilig en verantwoord gebruiken van een smartphone.

Met deze app kunnen ouders een tijdklok instellen voor mobiel internet, zodat duidelijk is op welke tijdstippen en hoe lang mobiel internetten is toegestaan. Overmatig gebruik is daardoor onmogelijk en je kunt dus ook regelen dat je kind zijn mobieltje tijdens schooltijden of ’s nachts niet mag gebruiken. Je kunt zelfs instellen dat je kind tijdens het gebruik van de mobiele telefoon om de zoveel tijd een pauze moet inlassen. Met de Veilig Surfen-optie blokkeer je websites met schadelijke of ongewenste informatie. Dit kan per leeftijdscategorie worden ingesteld (tot 6 jaar, 6-12 jaar, 12-16 jaar en 16-18 jaar). Speciale software maakt gebruik van een zogenaamde ‘zwarte lijst’, waarin websites staan met ongeschikte content. Je

• Via de My Vodafone app heb je direct inzicht in het

kunt zelf websites toevoegen via de optie ‘speciale instellingen’. Vervolgens

verbruik van je kind. Je ontvangt een sms-bericht

kun je via de tijdsklok instellen wanneer het kind de website mag bezoeken.

wanneer 75% van de databundel is verbruikt. Als de

Ook is het mogelijk om bepaalde telefoonnummers te blokkeren. Dat kan

kosten te hoog worden, kun je daar vervolgens het

een oplossing zijn bij digitaal pesten. Je kunt met Safety Net ook bepalen

bel-/sms-/internetgedrag van je kind op aanpas-

naar welke telefoonnummers je kind zelf mag bellen of sms’en. Handig als

sen. Je kunt ook het beltegoed opwaarderen op

je betaalde sms-diensten wilt blokkeren. Ook als je alle uitgaande gesprek-

een vaste dag. My Vodafone kun je gebruiken op de

ken hebt geblokkeerd, kan je kind altijd de hulpdiensten, ouders en de

mobiele telefoon van je kind, op je eigen telefoon of

Kindertelefoon bereiken. Verder kun je bepalen of jouw kind zelf apps op

op de pc of laptop thuis. Kijk voor meer informatie

de smartphone mag installeren en verwijderen. De app heeft nog meer

op vodafone.nl/kinderen

voordelen: toegang tot websites wordt geregeld via een filter en de app voorkomt ook het verspreiden van ongewenste beelden. Oudere kinderen kunnen de app zelf beheren.

22 • digitaal opvoeden

digitaal opvoeden • 23

Ha a en l de ha po ng st ’m er e op rui ! t

Formeel mogen jongeren vanaf 13 jaar Twitter gebruiken. Veel gebruikers zijn jonger dan 13. Twitter is een heel open medium. Elk profiel is zichtbaar voor iedereen, net als elke tweet. Dat betekent dat het verstandig is om er geen privacygevoelige informatie op te zetten. Wel kun je ervoor kiezen om je tweets alleen te sturen naar mensen die je volgen. De tweets zijn dan niet meer openbaar, maar staan achter een slotje. Kies via ‘instellingen’ voor tweetprivacy en kies voor ‘tweets afschermen’.

Twitter

Facebook

dlijncontrole Taggen en tij . Dat mensen je naam ’ en Soms ‘tagg met to fo of ht ric het be betekent dat Een t. m ko t ofiel terech de tag op je pr ormainf re ba en op je ander kan dan kelijk wat je toegan tie zien en alles alleen en nn ku rs ne . Tie hebt gemaakt den’ ien vr n ienden va ‘vrienden’ en ‘vr taggen. en als n melding krijg Wil je eerst ee een foto op of ht ric be je naam in een t-instel? In je accoun wordt getagd kun je en ’ en ing eld ‘m lingen vind je elijk om og m t . Ook is he dat aangeven verwijte to fo n ee lfs een tag en ze an de ‘opties’ ondera deren: klik op rapporg ‘ta op na ar da afbeelding en olgens rv ve s eren’ en kie teren/verwijd ‘tijdlijnet he t Di ’. to ‘fo tussen ‘tag’ of wat er n je zelf bepalen controle’. Zo ku t. ze ge t rd op je tijdlijn wo

Privacyinstellingen Het plaatsen van een bericht, foto of een statusupdate: als je op Facebook staat geregistreerd als jonger dan achttien jaar, dan kunnen alleen ‘vrienden’ en ‘vrienden van vrienden’ dat zien. Dat geldt ook als je ergens incheckt. Let er wel op dat een kind zich ook aanmeldt als gebruiker die jonger is dan achttien jaar.

Ouders kunnen zelf kiezen wie hun berichten mogen lezen. Dat kan door op het pictogram ‘delen’ te klikken en te kiezen uit ‘openbaar’, ‘vrienden’, of ‘aanpassen’. Kies je voor ‘openbaar’, dan kan iedereen je gegevens zien – ook mensen die niet geregistreerd staan op Facebook.

lezen? www.v Kijk op odafon e.nl/kin Daar v deren ind je o ok han dleidin gen om social m edia veilig in te stell en.

Vei verbinlig den Wil je m eer

Windows 7 maakt het ouders gemakkelijk om ‘toezicht’ te houden. Er kan gekozen worden voor een tijdslot, waarmee tablets, desk- en laptops automatisch worden afgesloten als de tijd verstreken is. Ook kunnen bepaalde spelletjes worden geweerd.

Heeft je kind een Windows 7-account, dan kun je via het configuratiescherm ‘ouderlijk toezicht voor elke gebruiker instellen’ bepalen hoe je het toezicht regelt. Je kunt daarna kiezen welke spelletjes je kind mag spelen op basis van spelclassificatie, type of naam. Met Windows Live Family Safety bepaal je welke websites je kind mag zien en met wie ze online mogen praten. Ook zijn er rapportages van hun online activiteiten.

Microsoft

Google heeft net als YouTube een SafeSearch filter. Ouders kunnen de browserinstellingen aanpassen, zodat ongeschikte websites niet als zoekresultaten opduiken. Op de site van Google klik je op het radar-icoontje, vervolgens ga je naar ‘zoekresultaten’ en kies je voor ‘SafeSearch filter’. Het strenge filter houdt zoveel mogelijk extreme teksten en beelden tegen, het gematigde filter alleen extreme beelden. Je kunt je keuze vergrendelen als je een account hebt. Gebruik je meerdere browsers? Dan moet je bij elke browser de filter inschakelen.

Google

Een veiligheidsmodus van YouTube zorgt ervoor dat er geen seksueel getinte filmpjes worden getoond, of opnames van geweld of pesten.

Maar YouTube kan niet garanderen dat deze beelden door het filter nooit te zien zijn. De veiligheidsmodus is standaard uitgeschakeld. Wanneer je je aanmeldt, kun je deze modus onderaan de pagina inschakelen. Deze instelling kun je vervolgens opslaan en vergrendelen. Op de smartphone of tablet kunnen via ‘mijn account’ de instellingen worden bekeken. Schakel daar optie ‘SafeSearch’ in.

YouTube

24 • digitaal opvoeden

1

• Leer je kind om niet te reageren op pesterijen, dreigementen of scheldpartijen, maar ook om zelf altijd vriendelijk en eerlijk te blijven en niet (terug) te schelden. Geschreven woorden kunnen snel verkeerd overkomen.

• Wijs je kind op het belang van privacy en leer hem dat het niet verstandig is om zomaar foto’s, filmpjes en berichten van anderen online te plaatsen.

• Let op wat je kind doet voor een webcam. Als foto’s en filmpjes eenmaal over het internet zwerven, weet je niet wie het allemaal te zien krijgt en kun je het niet meer terugdraaien.

Respect is belangrijk, ook op internet. Het is niet leuk als kinderen geen rekening houden met elkaars privacy of elkaar digitaal pesten. Hoe voorkom je dat?

ONGEWENST GEDRAG

RISICO

2

• Bedenk dat je op internet nooit zeker weet met wie je te maken hebt. Maak je kind duidelijk dat hij geen persoonlijke informatie mag geven aan mensen die hij alleen van internet kent.

• Leer je kind om alleen uitnodigingen en vriendschapsverzoeken van bekenden te accepteren en check zo nu en dan samen de contactenlijst.

• Leg je kind uit dat het verstandig is om een nepnaam te gebruiken als hij wil chatten met onbekenden.

• Spreek af dat je kind niet zomaar mag bellen of sms’en met mensen die hij alleen van internet kent en spreekt. Wil je kind afspreken met een vriend van internet? Ga dan mee.

Kinderen maken moeilijk onderscheid tussen ‘echte’ vrienden en online vrienden. Die werelden lopen door elkaar heen. Als ouder heb je een schone taak om je kind te leren wie hij kan vertrouwen.

CONTACT MET VREEMDEN

RISICO

Internet kent een aantal mogelijke risico’s. Zo herken je de meest voorkomende en weet je wat je als ouder kunt doen.

3

• Zorg ervoor dat de beeldschermtijd beperkt blijft.

Dit geldt voor de computer, maar ook voor de televisie, mobiele telefoon en tablet.

• Leg uit waarom het goed is dat je kind ook andere dingen onderneemt, zoals buiten spelen.

• Maak onderscheid tussen gebruik voor huiswerk of voor fun en zorg dat dit niet in elkaar overloopt.

Spreek af dat je kind eerst aan zijn huiswerk werkt, voordat hij bijvoorbeeld gaat gamen.

Het risico van veelvuldig gebruik van digitale media is dat het van kwaad naar erger kan gaan. Er bestaat soms een kans op verslaving. Door strenge regels op te stellen, zorg je ervoor dat de kans op verslaving vermindert. Maar pas op dat het geen averechts effect heeft!

OVERMATIG GEBRUIK

RISICO

VEILIGHEID VOOROP

TEKST MARTINE BORGDORFF

— BEWAARPOSTER

digitaal opvoeden • 25

4

• Moedig je kind aan om altijd zijn echte leeftijd in te vullen. Zo komt hij alleen op websites die voor hem bedoeld zijn en kunnen anderen zien dat er een minderjarige bij betrokken is.

• Leer je kind om iets weg te klikken als hij het niet wil zien en om hulp te vragen als dat niet lukt.

Voelt hij zich vervelend over wat hij heeft gezien?

Praat er dan samen over.

• Met downloads komen regelmatig virussen of andere ongewenste dingen mee, ook bij het downloaden van games of muziek. Zorg ervoor dat je kind niets downloadt zonder jouw toestemming of zonder dat je erbij bent.

• Twijfel je of een game geschikt is voor je kind?

PEGI geeft een leeftijdsaanduiding voor games en waarschuwt je voor schadelijke of ongeschikte games: www.pegi.info

Lang niet alles op internet is geschikt voor kinderen. Help je kind bij het vinden van geschikte apps, sites en games.

0-16

TOEGANG TOT SCHADELIJKE OF ONGESCHIKTE CONTENT

RISICO

5

• Maak duidelijke afspraken met je kind over het uitgeven van geld online, zoals dat het alleen mag als je erbij bent. Leg duidelijk uit waarom deze afspraken zijn gemaakt.

• Ouders zijn aansprakelijk voor de schulden die hun kinderen maken en moeten dus betalen als het uit de hand loopt. Laat je kind wel de consequenties voelen van zijn gedrag, bijvoorbeeld door af te spreken dat hij (een deel van) de kosten moet terugbetalen.

• Speel samen een game of kijk actief mee. Begrijp het plezier dat je kind heeft, maar ga ook samen na welke reclame er allemaal in die game of app verstopt zit.

• Spreek af hoeveel je kind per maand krijgt aan bel- of speelgeld en hou je daar ook aan.

• Wil je meer informatie over kinderen en virtueel geld? Stichting Weet Wat Je Besteedt geeft informatie over kinderen, jongeren en geld: www.wwjb.nl

Virtueel geld is makkelijk uit te geven. Veel online games laten kinderen eerst gratis spelen, maar proberen ze daarna met echt geld te laten betalen voor extra’s. Vaak kan dat gewoon met een sms, zonder tussenkomst van de ouders. Hoe voorkom je hoge rekeningen?

HOGE KOSTEN

RISICO

Mobile Protect app Heeft je kind zijn mobiel verloren?

Met Mobile Protect kun je het toestel vinden, vergrendelen en wissen van af je computer. Vinden, vergrendelen en wissen is geheel gratis en kun je doen via My Vodafone. Als je kiest voor de premiumversie is de telefoon van je kind beschermd tegen virussen dankzij McAfee virusbescherming.

Premium kost € 2,- per maand. vodafone.nl/mobileprotect

Safety Net app De Safety Net app beschermt kinderen tegen de belangrijkste risico’s van mobiel telefoongebruik.

Denk aan risico’s zoals hoge kosten door veel (internet)gebruik, pesten en het verspreiden van ongewenste afbeeldingen. Met de Safety Net app kun je gesprekken, berichten en andere functies eenvoudig beheren.

Nieuw is de Veilig Surfen-optie waarbij kinderen niet meer op ongeschikte sites terecht kunnen komen. Lees meer op vodafone.nl/safetynet

Kind Veilig Sim De Kind Veilig Sim is verkrijgbaar voor alle typen mobiele telefoons.

De sim blokkeert 0900-nummers en deactiveert betaalde sms-diensten.

Zo worden ongewenste kosten voorkomen. Met twee sms’jes per dag blijft het kind wel altijd bereikbaar, ook als het beltegoed op is. Lees meer op vodafone.nl/kindveiligsim

MAAK JE SMARTPHONE EN TABLET KINDVRIENDELIJK

26 • digitaal opvoeden

V

Ook instanties komen meer van je gezin te weten dan je lief is. Werkgevers, studiebeursverstrekkers, ziektekostenverzekeraars en opsporingsinstanties kunnen in alle rust jouw profiel of dat van je kind bestuderen. Het is de moeite waard om je daar in te verdiepen.

En er is nog een reden om je bewust te

ADVERTEERDERS LOKKEN

alle informatie gewoon op straat. Oók die vakantiefoto van je dochter met afgezakte bikini. Niet zo handig, als zij straks gaat solliciteren naar een nieuw oppasbaantje.

Soms worden mediabedrijven teruggefloten in hun honger naar persoonlijke gegevens. De Europese privacywaakhond verbood Facebook bijvoorbeeld om de privacyinstelling automatisch op

SNEL VERSPREID

zijn van het belang van privacy. Sociale netwerksites zijn in de eerste plaats commerciële bedrijven die handelen in persoonlijke informatie. Met de gegevens van gebruikers worden adverteerders gelokt. Informatie over jou en je gezin kan dus aan onbekenden worden verkocht, terwijl je dat helemaal niet wilt.

‘delen met iedereen op Facebook’ te zetten. Daarvoor in plaats kwam: ‘alleen delen met vrienden’. Maar gebruikers van Facebook en andere social media hebben ook hun eigen verantwoordelijkheid, vindt europarlementariër Sophie in ’t Veld (D66), die zich bezighoudt met online privacy. ‘Buiten op straat vertel je ook niet van alles over jezelf aan iedereen. Waarom dan wel op internet?

Daar heb je nog minder zicht op wie de informatie krijgt. Het verspreidt zich snel en blijft heel lang bestaan.’

Maak met je kind duidelijke afspraken over privacy op social media. Bijvoorbeeld deze: • Wees met opzet geheimzinnig: gebruik een nepnaam, geef geen info over je leeftijd, school of adres.

• Geef van jezelf of van anderen geen (email)adressen, namen, telefoonnummers, foto’s, wachtwoorden aan mensen die je niet buiten internet kent.

• Respecteer de privacy van anderen: verspreid geen informatie of foto’s van anderen zonder dat te vragen.

• Gebruik de privacyinstellingen!

Geen privélevens online

Je kunt zelf bepalen wie wat van jou of je kind te zien krijgt

5X je instellingen checken

raag je aan mensen aan wie ze hun huissleutel zouden toevertrouwen, dan zijn dat hooguit de buren, wat vrienden en familie. Maar op internet zijn persoonlijke gegevens zichtbaar voor de halve wereld. Social media, zoals Facebook en Twitter, zijn de ideale hangplek om privéfoto’s met vrienden te delen, de laatste nieuwtjes door te nemen en afspraakjes te maken.

Privacy is dan niet het eerste waar gebruikers aan denken. Tieners niet, maar óók de meeste ouders niet.

Als je de privacyinstellingen van je tablet, smartphone of laptop niet aanpast, ligt

HET PRIVÉ

Voor kinderen en tieners is privacy wel erg ver van hun bed. Zij willen juist zoveel mogelijk over zichzelf online met vrienden delen. Toch is het belangrijk om je kind te vertellen dat hij zelf moeten bepalen wie zijn foto’s en updates mag zien.

ZO HOU JE

TEKST HESTER OTTER

— BEWAARPOSTER

— INTERVIEW TEKST Lotte Boot Beeld alwin slomp

Zo moeder, zo dochter

Samantha Beaufort (40) Landelijk adviseur bij het UWV Deelt een iPad met Zoë.

Zoë (7) Scholier groep 4 Heeft een iPhone en is gek op paardenspelletjes.

Samantha: ‘Soms wil Zoë op de iPad Candy Crush

nieuw spel, dat vraag ik dan aan papa.’

spelen, maar dat mag niet van mij, dat is míjn Candy

Samantha: ‘We hebben een wachtwoord op iTunes

Crush, haha.’

gezet, anders koopt ze de hele App Store leeg.’

Zoë: ‘Mama speelt echt héél erg vaak Candy Crush,

Zoë: ‘Dat zou zomaar kunnen, ik weet precies hoe ik

vaker dan ik.’

er in kom.’

Samantha: ‘Dat klopt niet helemaal hoor, ik lees ook

Samantha: ‘Ik wil dat Zoë ‘s ochtends eerst ontbijt en

het nieuws op de iPad, ik bestel even snel wat koffie,

zich klaarmaakt voor school. Als er tijd over is mag ze

of zoek een recept op, en scroll door mijn social media.

nog een spelletje doen. En op woensdagmiddag wil ik

Facebook vooral, Twitter vind ik te overweldigend. Op

ook dat ze buiten speelt of een boek leest. In de winter

kantoor kijk ik de hele dag niet op mijn telefoon. Maar

speelt ze meer met haar iPhone dan in de zomer en

‘s avonds na het rennen en vliegen vind ik het lekker

dat is prima. We hebben geen strakke regels, het moet

om even met de iPad op de bank neer te ploffen.’

gewoon een beetje in balans zijn, vind ik.’

Zoë: ‘Mijn favoriete paardenspel staat op de iPad.

Zoë: ‘We googelen ook vaak dingen, dat vind ik leuk.’

Daarnee leer ik hoe ik ze eten moet geven en hoe ik

Samantha: ‘Ja, dan pakken we de iPad erbij en zoeken

moet opzadelen. Paarden zijn mijn lievelingsdieren.

we bijvoorbeeld samen een filmpje op waarin te zien is

Met mijn verjaardagsfeestje wil ik ook paardrijden, dan

hoe yoghurt wordt gemaakt. Voor haar is internet iets

ga ik op het grootste paard, denk ik. Soms wil ik een

heel gewoons.’ digitaal opvoeden • 27

— jonge mediatoppers Tekst Lotte Boot Beeld Valentina Vos

‘Ik heb mezelf leren programmeren’

DE GAMEBOUWER Tom de Ruiter (12) Scholier 2 havo

Tom heeft zijn eigen game gemaakt: Mokie, een spelletje voor de iPhone dat al 5.000 keer is gedownload. ‘Bij Mokie moet je zo vaak mogelijk binnen een bepaalde tijd een springend aapje aanraken. Ik zat gewoon te brainstormen met mezelf, dat doe ik wel vaker, dan bedenk ik dingen die ik kan maken. Ik vind techniek heel leuk. Ik hou er van om dingen te slopen en te zien hoe ze in elkaar zitten.

Het leek me geweldig als mensen mijn spelletje zouden downloaden en er met plezier mee zouden spelen. Toen ben ik op zoek gegaan naar tips en video’s op internet. Ik moest iets bedenken wat leuk zou zijn om aan te raken.

Ik dacht aan een oogbal. Maar uiteindelijk vond ik een aap toch leuker. Ook moest ik zorgen dat mensen hun highscore konden bekijken. Zo heb ik mezelf leren programmeren.

Samen met een vriend heb ik een app gemaakt voor school waarmee mensen hun rooster sneller kunnen bekijken. Die wordt heel veel gebruikt. Eerst was ik meer bezig met programmeren dan met mijn huiswerk, toen ging het even niet zo goed. Nu ben ik er vooral in de weekenden mee bezig. Mijn ouders vinden het leuk dat ik dit doe. Ze zeggen niet: “Ga nou eens naar buiten”.

Ik ben nu bezig een cijferspelletje te maken. Uiteindelijk wil ik een bedrijf oprichten om games en nuttige apps voor de iPhone te maken.’

28 • digitaal opvoeden

‘Lifesplash hangt samen met mijn persoonlijkheid’ DE LIFESTYLEBLOGGER Jiami Jongejan (14) Scholier 3 vwo

Jiami is eigenaar van het beauty-, fashion- en lifestyleblog lifesplash.nl. Ze heeft in 2013 de Gouden Apenstaart gewonnen voor beste website gemaakt door kinderen. ‘Een blog is zo leuk omdat ik dan tegelijkertijd kan schrijven, vormgeven, fotograferen, ondernemen en samenwerken met bedrijven.

Lifesplash hangt helemaal samen met mijn persoonlijkheid. Ik probeer altijd mezelf te zijn; een gewoon meisje van veertien dat haar passie volgt. Ik betrek mijn bezoekers bij wat ik doe. Dankzij social media kan ik direct contact met ze onderhouden.

Ik denk altijd goed na over wat ik wel en niet op internet zet.

Persoonlijke informatie over vrienden en familie plaats ik niet.

Een tijdje geleden kreeg ik een verjaardagskaart thuisgestuurd van iemand die via familieleden mijn adres had opgezocht. Dat vond ik heel lief, maar ik heb wel gezegd dat ik het liever niet had omdat ik mijn privacy wil beschermen.

Ik heb nu 75.000 unieke bezoekers per maand. Dat was niet vanaf het begin zo, ik moet geduld hebben, hopen op mondtot-mondreclame en contact leggen met mensen op allerlei internetfora.

Ik maak zoveel leuke dingen mee: ik mag binnenkort zelfs naar Londen om een pers-event te bezoeken waar een product wordt gepresenteerd en ik met mensen van dat bedrijf kan praten. Ik wil Lifesplash verder uitbouwen. Om ervan te kunnen leven, moet ik door blijven groeien en meer bezoekers en sponsoren krijgen. Als ik klaar ben met school, ga ik een opleiding volgen in de richting van media, mode, marketing of pr.’

digitaal opvoeden • 29

— jonge mediatoppers Tekst Lotte Boot Beeld Valentina Vos

‘Singles release je het snelst via social media’

DE CELEBRITY Laura van Kaam (15) Scholier 4 havo

Laura is de winnares van The Voice Kids 2013. Dankzij social media heeft ze veel contact met haar fans. ‘De release van mijn single I gotta have you vond via social media plaats. Dat is tegenwoordig de snelste manier.

Mensen delen het nummer met elkaar en zo bereik je in korte tijd een groot publiek. Zeker als mijn coach Marco Borsato, met wie ik nog steeds goed contact heb, het retweet aan zijn 480.000 volgers.

Ik stond dezelfde dag al in de iTunes Top 100.

Ik heb een website, een Twitter- en Facebookaccount, een kanaal op YouTube en een Snipperwall voor korte filmpjes. Ik doe alles zelf, al helpt mijn vader me ook. Hij leest wat er over me geschreven wordt en hij houdt in de gaten wat ik zelf post.

Ik moet nadenken over wat ik online zet, even snel mijn mening geven kan me zomaar negatieve publiciteit opleveren. Ik heb wel klasgenoten die op Twitter sook chrijven hoe stom ze een leraar vinden. Dat zou ik nooit doen.

Op mijn privé-Facebook ben ik voorzichtig. Een screenshot is zo gemaakt.

Bij The Voice Kids zijn we gecoacht in het omgaan met kritiek en social media. Van negatieve reacties kan ik soms wel iets leren. Maar stom vind ik het wanneer mensen schrijven dat ze me een lelijke snol vinden of zoiets.

Dan denk ik: Waarom zet je dat er op? Je kent me niet eens. Mensen durven op internet meer te zeggen dan in het echt.’

30 • digitaal opvoeden

‘Ik zet mijn gedachten om in iets dat de computer begrijpt’

DE INTERNETONDERNEMER Puck Meerburg (15) Scholier 4 havo

Puck programmeert al vijf jaar en heeft inmiddels vijftien apps gemaakt. Zijn CatStacker-app werd meer dan 100.000 keer gedownload. ‘Ik heb ooit samen met een vriend een prijs van Microsoft gewonnen voor onze website Blackspots, waarop je de veiligste verkeersroute van huis naar school kunt berekenen. Ik ben nu al een paar keer op het Microsoft-hoofdkantoor op Schiphol geweest, dat is een heel mooi gebouw en er heerst een leuke sfeer, daar zou ik best willen werken. Ze hebben me gevraagd of ik CatStacker ook wil maken voor Windows 8 - daar ben ik nu mee bezig.

Van Apple heb ik tickets gekregen om samen met mijn moeder naar de aankondiging van iOS7 in San Francisco te komen. Er waren alleen maar ontwikkelaars die allemaal nieuwe dingen lieten zien. Ik had meegedaan aan een wedstrijd en een app over mezelf gemaakt. Ik was een van de drie winnaars van de Student Apple Design Award, werd op het podium geroepen en kreeg een iPad Mini. Niet lang daarna werd de CatStacker-app gepromoot in de App Store en werd die in korte tijd ineens flink gedownload, wel 16.000 keer op één dag.

Ik vind programmeren heel leuk.

En ik verdien er iets extra’s mee, dat is ook mooi meegenomen.

Het gaat er bij programmeren om dat je je gedachtes moet kunnen omzetten in iets dat de computer begrijpt, dat vind ik er zo leuk aan. En het is een uitdaging om apps voor Apple, Android en Windows Phone te maken, want de taal is overal net weer anders.’

digitaal opvoeden • 31

— feiten & cijfers Illustratie Ivo van IJzendoorn

Social media Ongeveer 9 op de 10 jongeren maken gebruik van social media. Van de oudere internetters maar 2 à 3 op de 10.

Het social-mediagebruik verschilt relatief weinig naar geslacht, herkomst en opleiding. Socialmediagebruikers maken meer gebruik van (mobiel) internet en beschikken meer over algemene internetvaardigheden dan niet-gebruikers.

Geadviseerde schermtijd 12 jaar en ouder: maximaal 3 uur beeldschermtijd per dag.

85% van de 10- t/m 17-jarigen zoekt extra informatie over de leerstof op Google en 61% van hen zoekt extra informatie over de leerstof op YouTube.

naar school Een groeiend deel van de kinderen in deze leeftijd neemt dagelijks een laptop of tablet mee naar school.

Bronnen Hey, what’s app? 8-18-jarigen en mobiele telefoons, Sichting Mijn Kind Online, 2012 www.mediaopvoeding.nl CBS, Bevolkingstrends 2013, Gebruik en gebruikers van sociale media, oktober 2013 www.ouders.nl Samen leren - tieners en sociale media, Kennisnet/Stichting Mijn Kind Online, 2013

Nederland behoort met haar grote aandeel social media­ gebruikers tot de top van de Europese Unie.

friends only Jongeren maken veel gebruik van social media om te kunnen communiceren met vrienden, veelal bekenden van school of de sportclub.

32 • digitaal opvoeden

WHATSAPP Internetten is een dagelijkse bezigheid geworden. Facebook en Twitter zijn populair voor de sociale contacten, maar vrijwel alle tieners vinden WhatsApp echt onmisbaar.

13-15 jaar

Dit houdt ze bezig Tegen de tijd dat kinderen naar de brugklas gaan, hebben ze zo goed als allemaal een mobiel.

Steeds vaker is dat een smartphone. Deze groep noemt WhatsApp onmisbaar en is gewend om met zijn telefoon te communiceren.

Ongeveer zeven op de tien Nederlandse internet­gebruikers van 12 jaar en ouder maakten in 2012 gebruik van social media.

Pubers krijgen hun eigen computer of een eigen laptop. Steeds vaker staat die niet meer alleen in de huiskamer, maar kunnen ze er draadloos op elke plek in huis mee het internet op.

FACE-TO-FACE Voor driekwart van de jongeren is face-to-facecontact nog steeds de favoriete manier om te communiceren.

GAMEN Jongens houden gemiddeld meer van gamen dan meisjes (vooral omdat er voor jongens meer aantrekkelijk titels beschikbaar zijn dan voor meisjes). Online games waarbij je lid bent van een gilde of een clan hebben een grote aantrekkingskracht (bijvoorbeeld World of Warcraft). digitaal opvoeden • 33

— achtergrond Tekst Hester Otter

mindful media help pubers hun mediagebruik te managen

Facebook checken gebeurt met regelmaat tijdens het huiswerk maken, onder etenstijd en zelfs in bed. Justine Pardoen, hoofdredacteur van Ouders Online en gespecialiseerd in mediaopvoeding, geeft tips hoe je tieners bewust met social media leert omgaan.

S

ocial media brengen een dilemma met zich mee.

informatie tot je te nemen, met elkaar te verbinden en

Ouders zien dat hun kinderen verknocht zijn aan

tijd te nemen voor reflectie en het ontdekken van eigen

hun smartphone. Het is de toegangspoort tot

standpunten. De puberteit is de belangrijkste periode

hun ‘wereld’, vol vrienden die constant met elkaar in

om dit onder de knie te krijgen. Op latere leeftijd is dat

verbinding staan. En vriendschappen gun je je kind toch?

niet meer mogelijk, of een stuk moeilijker, zeggen neuro-

Intussen groeit het besef dat het checken van Facebook,

wetenschappers.’

WhatsApp en andere sociale sites, de leerprestaties niet bepaald goed doen.

Huiswerk Veel ouders zeggen regelmatig dat tieners hun mobiel

34 • digitaal opvoeden

Focus

beter kunnen uitzetten als ze huiswerk maken. En dat ze

Psychiaters en neurowetenschappers waarschuwen dat

anderen moeten aankijken, in plaats van naar hun smart-

intensief gebruik van social media tieners er van weer-

phone te koekeloeren. De meeste pubers weten dat ook

houdt om zich te focussen. En focus is belangrijk om

wel, maar blijven ‘plakken’ aan hun mobieltjes. ‘Voor

‘diep te kunnen lezen en leren’, vertelt Justine Pardoen,

tieners is het contact met anderen net zo belangrijk als

hoofdredacteur van Ouders Online en gespecialiseerd in

ademhalen. Daarin spelen social media een grote rol’,

mediaopvoeding. ‘Deze vaardigheden zijn nodig om veel

zegt Pardoen. ‘Social media buiten de deur houden kan

niet meer en dat hoeft ook niet. Maar ouders kunnen hun

blijkt dat veel mensen telkens wat stress opbouwen als

kinderen een groot plezier doen, door met hen te praten

er berichtjes binnen komen. Ook zijn er oefeningen en

over hun mediagebruik en hen te vooral te leren bewust

filmpjes waarmee je zelf kunt ontdekken hoe het is om

om te gaan met alle mediamogelijkheden in hun leven.’

tegelijkertijd verschillende taken uit te voeren. ‘Door jongeren zelf iets te laten ervaren, wordt het voor hen

Mediadieet De hulp van ouders is nodig, simpelweg omdat een tiener zichzelf niet aan zijn eigen haren uit het moeras kan trekken. Een streng ‘mediadieet’ of een verbod om te bellen, is niet de oplossing, zegt Pardoen. ‘Als ouders over het gebruik van social media door hun kinderen beginnen, vinden tieners vooral dat ouders zeuren. Het gaat erom dat ze zichzelf leren managen. Als ze regels krijgen opgelegd, zullen ze zich daar tegen verzetten en geen bewuste keuzes maken wanneer ze wel en niet gebruik maken van social media.’

Echte ondersteuning bestaat uit het stellen van de juiste vragen. ‘Als ouder moet je niet gaan preken, maar duidelijk maken dat je echt een open gesprek wilt. Stel vragen waar je zelf het antwoord niet op weet en wees

‘Sociale media buiten de deur houden kan niet meer en dat hoeft ook niet’

gemakkelijker om keuzes te maken. Ze kunnen in hun eigen lichaam voelen wat social media met hen doen, hoe ze worden afgeleid en dat het heel mindful kan zijn om stil te staan bij jezelf.’

Doelen Dat betekent niet dat de smartphone voor lange tijd opgeborgen moet worden in de bureaula. Soms kan het juist handig zijn om via social media met klasgenoten huiswerkopdrachten te bespreken. Een tiener mag best twee keer zo lang over z’n huiswerk doen, als het maar vanuit een bewuste keuze gebeurt.

Het geheim is dat pubers moeten ontdekken hoe zij zichzelf en hun mediagebruik kunnen managen. Dat is een lastige opgave. Vaak beseffen zij niet hoe intensief

echt geïnteresseerd in hun ideeën en meningen. Pubers

ze bezig zijn met social media, juist omdat ze door social

vinden het leuk om kritisch na te denken over dingen die

media de tijd niet nemen hierover na te denken. ‘Tieners

er voor hen toe doen. Maak daar op een slimme manier

hebben het idee dat ze onmiddellijk moeten reageren op

gebruik van.’ De antwoorden hoeven niet per se in het

de stroom berichten. Door met hen te praten, beseffen

straatje van de ouders te passen, het gaat tenslotte om

ze dat dit helemaal niet nodig is. Op een later moment

bewustwording.

kunnen ze aan hun vrienden vragen of ze iets gemist hebben. Zo houden ze zelf de controle.’

Stroom

Zelfmanagement en focus zijn belangrijk om te weten

Eigen ervaringen zijn bij die bewustwording een goede

waar je mee bezig bent, zegt Pardoen. Dan pas kun je

leerschool. Zo kun je tieners laten nadenken over het

beargumenteren waarom je iets belangrijk vindt. ‘Als je

effect van al dat multitasken. Of over wat die constante

weet wat je doelen zijn, vind je de motivatie om door

stroom berichtjes op het scherm met hen doet. Online

te gaan als het lastig wordt. Dit besef is een must om je

kun je daar van alles over vinden. Op internet bestaat

als puber verder te kunnen ontwikkelen. Dat lukt niet

bijvoorbeeld een test, www.ademhalingstest.nl, waaruit

zonder mindful mediagebruik.’

Leer Echte Vragen stellen In haar boek Focus! Over sociale media als de grote afleider, legt Pardoen uit hoe je ‘Echte Vragen’ kunt stellen. Echte Vragen zijn vragen waar je zelf het antwoord niet op weet. De vraag stimuleert je kind om zelf na te denken. Een goed of slecht antwoord bestaat dus niet. Een paar voorbeelden van Echte Vragen:

•W anneer word jij blij van iets wat op social media gebeurt? En wanneer word je somber?

• Als jij les zou moeten geven aan jonge kinderen die voor het eerst op internet gaan, wat zou dan de belangrijkste regel zijn die je ze wilt leren om misverstanden te voorkomen?

• Wat is beter: Eerst je huiswerk doen en dan jezelf belonen met iets leuks, of eerst iets leuks doen ter ontspanning en dan je huiswerk doen?

Meer weten over het boek? focus.swpbook.com

digitaal opvoeden • 35

— Achtergrond Tekst Esther Smid Beeld Alwin slomp

En wat doet school Het is belangrijk om je kind te begeleiden bij bewust en veilig mediagebruik. Ook scholen spelen daarbij een belangrijke rol. Wat mag je als ouder van school verwachten? Wat zou de school moeten doen op het gebied van mediawijsheid?

O

uders zien steeds vaker het nut in van me-

ouderavonden worden georganiseerd over mediawijs-

diaopvoeding. Gelukkig beseffen de meeste

heid en dat er nagedacht is over regels, bijvoorbeeld

scholen inmiddels ook dat er ‘iets’ met media-

over mobieltjes in de klas. Ik vind het een goede zaak

opvoeding moet gebeuren. Frans Schouwenburg, stra-

dat ouders scholen een beetje onder druk zetten, want

tegisch adviseur bij Kennisnet, bevestigt dat: ‘Je kunt in

mediaopvoeding is een belangrijk onderwerp. Het initi-

deze tijd echt niet meer zeggen dat je van niks wist en

atief voor de Steve Jobsscholen (de zogenaamde iPad-

dat doen scholen dan ook niet. Mediaopvoeding is een

scholen, zie kader) komt vanuit ouders die het huidige

zaak van ouders, kind en onderwijs samen.’

systeem niet goed vinden aansluiten bij de moderne digitale wereld. Steeds vaker wordt het beleid over me-

Regels

diaopvoeding een selectiecriterium bij de schoolkeuze.

Docenten weten wel dat smartphones, laptops en ta-

Sommige ouders kiezen bewust voor een iPad-school,

blets belangrijke onderdelen zijn van het leven van hun

andere juist voor een school waar mobieltjes de klas

leerlingen. De meeste leerlingen vinden het ook ont-

niet eens in mogen.

zettend leuk als die media worden ingezet op school.

Het werkt motiverend: de lessen worden interessanter,

Kiezen

afwisselender en interactiever. Toch worden bijvoor-

De overheid bepaalt in de kerndoelen waar elke school

beeld social media nog maar weinig in het onderwijs

aan moet voldoen dat er aandacht moet zijn voor

gebruikt.

mediawijsheid. De onderwijsinspectie ziet toe op de

Vaak denken scholen in eerste instantie aan vervelende

naleving van die kerndoelen. Maar hóe de kerndoelen

incidenten, zoals digitaal pesten, bedreiging, intimida-

voor mediawijsheid worden ingevuld in het program-

tie of agressie. ‘De meeste scholen reageren op zulke

ma, is aan de scholen zelf. Regels over mediaopvoe-

incidenten met regels’, vertelt Frans Schouwenburg.

ding, social media of smartphones zijn er niet. Scholen

‘Het is natuurlijk beter wanneer scholen niet alleen re-

mogen hierover zelf beslissen. Frans Schouwenburg

actief beleid hebben, maar van tevoren nadenken over

vindt dat scholen goed moeten nadenken en vooral

wat ze willen voorkomen en wat ze willen aanmoedi-

onderbouwd en bewust een keuze moeten maken.

gen. Daarom is het belangrijk om met het hele team de

‘Kennisnet hoopt dat scholen aandacht besteden aan

tijd te nemen om de visie van de school te beschrijven.

mediawijsheid waar dat mogelijk en relevant is. Of dat

Van daaruit kun je samen beleid maken over mediaop-

nu in een aparte les is, of geïntegreerd in bestaande

voeding.’

lessen. Wij adviseren niet over het wel of niet gebruiken van smartphones in de klas. Het belangrijkste is

Verwachtingen

dat de school erover nadenkt en een bewuste keuze

‘Uit onderzoek blijkt dat ouders steeds meer verwach-

maakt. Kennisnet doet wel onderzoek, bijvoorbeeld

tingen hebben van scholen’, zegt Frans Schouwenburg.

naar het gebruik van smartphones voor lesdoeleinden.

‘In ieder geval verwachten ze dat er beleid is over

Leidt dat tot betere resultaten, hogere motivatie of

social media en internet. Maar nog lang niet alle scho-

meer efficiency? Scholen kunnen de resultaten van ons

len hebben dat. Ook verwachten ouders dat scholen

onderzoek gebruiken bij het maken van hun keuze.’

aandacht hebben voor digitale geletterdheid, dat er

Ook voor een onderwerp als ‘veilig internet’ bestaan

36 • digitaal opvoeden

Meester Gijs Wie Gijs Palsrok (32) Wat Docent Engels Waar op het Veluws College in Apeldoorn En ook freelance onderwijsdeskundige, gespecialiseerd in ICT in de klas

‘Doordat alles online staat, kunnen leerlingen gerichter aan de slag’ Gijs Palsrok

‘Tijdens mijn lessen zet ik vaak de laptop in, die leerlingen zelf meenemen. Dat noemen ze BYOD, Bring Your Own Device, en dat is bij ons op de hele school ingevoerd. Doordat alles online staat, kunnen leerlingen gerichter aan de slag. Ze bepalen zelf de volgorde en het tempo waarin ze werken. Ik geef ze die vrijheid, maar eis bijvoorbeeld wel dat ze aan het eind van de les bepaalde oefeningen van de methode af hebben.

Speelse werkvormen Als docent moet je niet regeren óver een klas, maar reageren óp een klas. Alleen maar luisteren naar docenten die vertellen hoe de wereld in elkaar zit, is niet motiverend. Ik zet nieuwe media in bij verschillende speelse werkvormen. Vraag je leerlingen wat ze van mijn lessen vinden, dan zeggen ze enthousiast dat ze erdoor geboeid worden. Nog belangrijker is dat de resultaten verbeteren!

Extra bron Met www.meestergijs.nl bied ik mijn leerlingen de mogelijkheid om onafhankelijk van tijd en plaats Engels leren. Ik zet ook leuke filmpjes over de Britse cultuur online. Met regelmaat gebruiken leerlingen mijn site ter voorbereiding op de lessen of als extra bron tijdens de les. Steeds meer leerlingen van andere scholen bezoeken mijn site: ik voorzie blijkbaar in een behoefte!

Verbeteringen Als @meestergijs communiceer ik met leerlingen via Twitter.

Van de 1.500 leerlingen op onze school zijn er 500 die mij volgen.

Ik twitter bijvoorbeeld links naar video-uitleg over grammatica of een bericht dat er cijfers online staan. Ik ben altijd op zoek naar verbeteringen. Het onderwijs loopt onvermijdelijk achter op de maatschappij, maar wat mij betreft moet die achterstand zo klein mogelijk zijn. De ideeën komen niet uit Den Haag, die komen van docenten.’

digitaal opvoeden • 37

— Achtergrond Tekst Esther Smid

e iPad r e n op d

Nieuwe voor een Onderwijs zomer en Stichting afgelop T) opende sscholen. b Tijd (O4N Jo e ev iPad- of St angde eerste is een bel van O4NT ak np t. aa le b In de voor de ta eggelegd hool rijke rol w iPad op sc e d et m t ef he nd ki e el Ieder een ‘virtu egang tot én thuis to ren altijd en le n ka r ierdoo school’. H . atsvinden overal pla

Le

n leerbehalen va ld op het p ze ro beoordee aa w r ie aar de man doelen, m dus vrij. is n ke ei len ber die leerdoe

n anier talente en op de m dat kinder is en ee nn id ku et er H en bet hun talent ze en d van O4NT or w n ie n. Bovend ontwikkele logische k op techno ru d na e d er op de door et b en d vaardighe kennis en d. voorberei en met toekomst t gesprekk er vo T N 4 O g in nd. ht la ic er l St ed smidde n in heel N het Nie uw le olbesture lgend en wordt ho vo ol f sc ch na ss va b dat e Jo achting is r zijn geen Op de Stev E len zal rw . ho ve en e sc at D rl ntal model ve n groot aa en ee en ar klassikale ijd ja n st ol va O4NT. e le scho alen, vast de aanpak e het nieuw vaste leslok appen naar In st r. er ee ov m krachten eigen vaste leer erling zijn est elke le ki ach, el . NL od t d lesm ht wor co or de leerkrac Onderwijs voTijd eren nd ki leerweg en e we D eu dt. ei een Ni el eg b gen die leerlin dere t als alle an worden ne en er nd ki se Nederland

O4NT

Samen huiswerk maken geen regels. Sommige scholen laten leerlingen in een beveiligde omgeving internetten, andere laten hun leerlingen juist vrij zodat ze de gevaren leren kennen.

Volgens Frans Schouwenburg heeft dat met de opvattingen van de school te maken: ‘Er zijn reformatorische scholen die jaren geleden al een eigen filter hebben geïntroduceerd om het internetgedrag van hun leerlingen te regelen. Wij juichen het toe dat er bewust wordt nagedacht en een beredeneerde beslissing wordt genomen.’

Mediaopvoeding Kinderen en jongeren gaan steeds jonger digitale media gebruiken. Het is voor hen vanzelfsprekend dat ze overal online kunnen zijn: thuis, op school en zelfs onderweg. De digitale wereld is voor hen intussen minstens zo belangrijk als de wereld buiten internet. Beide werelden zijn allang in elkaar overgelopen.

Frans Schouwenburg: ‘Thuis zullen ouders het informele gedrag van hun kind op internet in goede banen proberen te leiden. Het gaat dan bijvoorbeeld om gamen, surfen en social media. Op school zullen docenten aandacht besteden aan formelere taken, zoals betrouwbare informatie verzamelen op internet of online onderzoekjes doen. Dat informele en formele internetgedrag zijn op een natuurlijke manier met elkaar verweven. In het meest gunstige geval vullen ouders en school elkaar aan in de mediaopvoeding.’

38 • digitaal opvoeden

Middelbare scholieren maken veel en vaak gebruik van media bij het maken van hun huiswerk. Ze zoeken extra informatie op over de leerstof via Google of YouTube, maken oefentoetsen op internet of overhoren zichzelf online op speciale overhoor-websites. Met social media als Twitter, WhatsApp en Facebook is het heel gemakkelijk geworden om samen te werken aan een werkstuk, elkaar te adviseren, samenvattingen te delen of elkaar links te sturen naar YouTube-filmpjes van andere docenten met een betere uitleg.

Omgedraaid Flipping the Classroom is een onderwijsontwikkeling die goed aansluit bij deze nieuwe media. Bij Flipping the Classroom worden de lessen omgedraaid. Huiswerk wordt klassenwerk en andersom. Leerlingen krijgen de theorie buiten het leslokaal via videolessen en instructie op internet. De klassikale lessen worden gebruikt om ermee te oefenen. Voordeel? Er is meer tijd beschikbaar voor vragen en interactie.

Leerlingen bekijken de instructie thuis op hun eigen moment en in hun eigen tempo en komen met betere vragen naar de les. Leerlingen zijn bovendien erg enthousiast over deze nieuwe manier van lesgeven.

Meer tips vind je in het inspiratieboek Sociale media op de basisschool, www.mijnkindonline.nl

— interview tekst Lotte Boot Beeld alwin slomp

Zo moeder, zo dochter Cherryl: ‘Ik gebruik mijn tablet vooral voor spelletjes.

ten, ik sta vaak versteld van haar rake, wijze opmerkin-

Mijn dolfijnenshow vind ik leuk, en Pou. Soms probeer

gen. Toch mag ze alleen op internet als ik erbij ben, in

ik iets op te zoeken voor school, een rekenspel bij-

de huiskamer, en dan vraag ik haar regelmatig wat ze

voorbeeld, maar dat kan ik nooit vinden. Mijn moeder

doet. We kijken samen wie ze kan toevoegen aan haar

vraag ik liever niet om hulp, want dan gaat ze zich

vriendenlijst en ze mag niet chatten met mensen die

ermee bemoeien en houdt ze er niet meer over op.

ze alleen van internet kent. Cherryl mag een half uur

Ik zit ook veel op Facebook. Ik heb meer dan twee-

per dag Facebooken, meestal na het eten. Ik vind het

honderd vrienden. Met hen speel ik spelletjes, schrijf

knap dat ze altijd eerst haar huiswerk maakt, ik heb

berichtjes, of ga zitten chatten. Over Emeli Sandé

zelf minder discipline.’

bijvoorbeeld, omdat ik van haar muziek hou.’

Cherryl: ‘Ja, mama is verslaafder dan ik. Ze zit echt de

Marion: ‘Cherryl kan zichzelf ook prima vermaken met

hele dag op Facebook. Of ze is met Pou aan het spelen.’

haar barbies, is vier keer per week bij haar pony en zit

Marion: ‘Maar dat is jouw schuld! Zij heeft Pou op mijn

ook nog op turnen. Ik zou graag zien dat ze de tablet

telefoon gezet en nu moet ik hem verzorgen, want

wat vaker voor school gebruikt, maar ach, dat komt

zij doet dat niet. Maar goed, Facebook is voor mij

nog wel als de Cito dichterbij komt. Cherryl weet nu al

inderdaad een vorm van ontspanning na een dag hard

heel goed wat ze wel en niet op Facebook moet zet-

werken.’

Cherryl (8) Scholier groep 6 Heeft een smartphone, tablet en Facebookaccount.

Marion Batenburg (44) Marketing- / salesmedewerker bij de gemeente en alleenstaande moeder Brengt veel tijd door ‘op stal’ met het paard en de pony.

digitaal opvoeden • 39

— achtergrond Tekst Martine Borgdorff Illustratie Richard Wouters

Jongeren gebruiken digitale media om contact te leggen en zich te presenteren zoals ze graag gezien willen worden.

Op een bewerkte foto, of als de meeste gevatte gast van de klas. Hoort allemaal bij pubers. Oók dat ze de grezen opzoeken en daar (soms) overheen gaan.

Over de grens Wat mag wel en niet op internet? ➊ Cyberpesten Pesten via internet kan verder gaan dan een geintje.

Van de neiging die jongeren hebben om grenzen op te zoeken, kunnen anderen de dupe worden. Lastig daarbij is dat tieners een andere kijk hebben op wat pesten is. In de ogen van veel jongeren heeft pesten een hoge fun-factor en is het juist stoer om tot het randje (of erover) te gaan. Wat ze zich niet realiseren, of wat hen ‘gewoon niet boeit’, is dat wat op internet gebeurt niet zomaar weer verdwenen is. Uit onderzoek blijkt dat één op de drie jongeren wel eens online is getreiterd.

Dat kan gaan om een kwetsend bericht, lastig gevallen worden via MSN of foto’s die openbaar worden gemaakt via mail of sociale netwerksites.

Strafbaar?

Pesten is niet strafbaar, tenzij een kind bijvoorbeeld stelselmatig wordt belaagd. Dan is er sprake van stalking en kunnen ouders aangifte doen. Binnen het pestgedrag kunnen wel degelijk strafbare gedragingen zijn. Zodra het pesten uitmondt in bijvoorbeeld bedreiging, stalking of als er sprake is van het plaatsen van bewerkte foto’s waar een kind schade van ondervindt, kan wel aangifte worden gedaan. Ook wanneer een kind lichamelijk letsel of materiële schade is toegebracht, kan aangifte worden gedaan.

40 • digitaal opvoeden

➋ Digitaal kinderlokken en grooming

➌ Sexting Sexting is het versturen van seksueel getinte berichten,

Grooming is hetzelfde als digitaal kinderlokken. De

foto’s en video’s. Online seks dus, waar de meeste tie-

groomer doet zich vaak voor als een leuke jongen of

ners bijna dagelijks mee te maken hebben. Het lastige

populair meisje en probeert op die manier online in

hierbij is dat wat in feite normaal experimenteergedrag

contact te komen met jonge meisjes via social media.

van pubers is, strafbare feiten kan opleveren. Sexting

Bijna iedere jongere is in een chatroom of op een fo-

kan een hoop schade veroorzaken. Foto’s en video’s

rum wel eens actief benaderd door een vreemde. Soms

die zijn bedoeld voor vrienden, kunnen gaan zwerven

gaat het dan om een volwassene met slechte bedoe-

over internet en in kinderpornonetwerken terechtko-

lingen, bijvoorbeeld het voeren van seksueel getinte

men, zonder dat je ze ooit weg kunt krijgen.

gesprekken of het plegen van seksueel misbruik. Vaak begint het contact onschuldig, maar dat kan al snel een

Strafbaar?

andere kant opgaan, bijvoorbeeld als de ander vraagt

Beelden die op internet zijn gezet, zullen daar niet

om foto’s of om contact via de webcam. Pubers zijn

meer verdwijnen en altijd weer kunnen opduiken.

een kwetsbare groep, ze zijn gevoelig voor complimen-

Volgens de letter van de wet kunnen jongeren die

ten. Ook hebben tieners niet altijd door wat de echte

met seks experimenteren op internet vervolgd

bedoelingen van de ander zijn. Hun nieuwsgierigheid

worden voor het maken, bezitten en verspreiden

kan jongeren zo in vervelende situaties brengen.

van kinderporno. Gelukkig houdt de rechtspraak in Nederland rekening met experimenteergedrag en

Strafbaar?

zal onder normale omstandigheden geen vervolging

Het grooming-artikel in het Wetboek van Strafrecht

worden ingesteld. Iemand bewust schade berokkenen

stelt het strafbaar om via telecom (internet, chats,

door de beelden te verspreiden, wordt echter wel

WhatsApp etc.) afspraakjes te maken met kinderen

gezien als een serieus strafbaar feit en kan vervolgd

jonger dan 16 jaar, als dat afspraakje is gemaakt met het

worden als belediging of smaad.

➍ Belediging, smaad en laster

➎ Bedreiging

Op internet is het makkelijk om anderen te beledigen

Soms zijn iemands pijlen sterk op één persoon gericht.

of iemands goede naam aan te tasten. Denk aan een

Uit jaloezie, woede of wraak kan iemand overgaan

Facebookpagina met bewerkte foto’s, een emailadres

tot bedreiging van een (mede-)leerling. Jongeren zijn

onder de naam van een ander aanmaken en daarmee

hierbij een kwetsbare groep. In hun levensfase volgen

kwetsende teksten rondsturen of uit naam van een

persoonlijke ontwikkelingen en verwikkelingen elkaar

ander kwetsende teksten op een forum plaatsen. Het

in hoog tempo op, waarbij de sociale vaardigheden

kan heel moeilijk zijn om zulke praktijken te beëindigen

niet altijd even snel meegaan. De laagdrempeligheid

en de beledigingen weer van internet te krijgen.

van internet wakkert de verleiding om iemand via chat, mail of sms stevig lastig te vallen flink aan. ‘Gewoon’

Strafbaar?

ruziemaken en het uiten van bedreigingen of stelsel-

Belediging, smaad en laster zijn strafbaar. Maar in de

matig treiteren liggen daarbij dicht bij elkaar.

praktijk kan een goed gesprek met de verspreider van de uitingen al een hoop oplossen. Vaak is er meer

Strafbaar?

aan de hand: er is bijvoorbeeld sprake van pesten.

Als er sprake is van bedreiging, kun je aangifte doen.

Het slachtoffer heeft er in zo’n geval meer aan als het

Ook wanneer het slachtoffer lichamelijk letsel of materi-

onderliggende probleem wordt aangepakt.

ële schade is toegebracht, kan aangifte worden gedaan.

digitaal opvoeden • 41

Met dank aan de experts Jeugd & Media van de Politie.

doel om ontucht te plegen of kinderporno te maken.

— achtergrond Tekst Martine Borgdorff Illustratie Richard Wouters

Wanneer stap je naar de politie? > Voor het doen van een MELDING.

telijk onderzoek in te stellen. De aangifte is doorgaans

Als je geen aangifte wilt doen of als er geen aangifte

het begin van een politieonderzoek. De politie maakt

gedaan kan worden, kan een melding wel heel zinvol

dan een proces-verbaal van aangifte op. Als je min-

zijn. Je brengt de politie dan toch op de hoogte van

derjarig bent, is het goed om een van je ouders mee

de situatie en de feiten en dat kan in de toekomst

te nemen naar het politiebureau. Het doen van een

belangrijk zijn.

(telefonische) melding is géén aangifte.

Je hoeft zelf geen slachtoffer of benadeelde te zijn om naar de politie te stappen. Ook als je wilt voorkomen dat een ander mogelijk slachtoffer wordt van strafbare

> Wat neem je mee naar de POLITIE?

feiten op internet, kun je aankloppen. Je kunt bij de

Noteer en verzamel zoveel mogelijk informatie en

politie ook vragen stellen over cybercrime.

bewijsmateriaal, zoals: • Data en (exacte) tijdstippen • Email- en internetadressen (url)

> Voor het doen van AANGIFTE.

• Gebruikersnaam en nickname(s) van betrokkene(n)

Zoals bij alle andere vormen van criminaliteit kun je,

• Prints van chatlogs en mailberichten

als je slachtoffer van cybercriminaliteit bent of denkt

• Bewaarde sms-berichten

te zijn, aangifte doen bij het politiebureau. Door het

• Schermafdruk (via print screen of maak een foto)

doen van aangifte verzoek je de politie een strafrech-

7x tips voor tieners

➊ A ls iemand vervelende dingen vraagt, zeg dan dat je dat niet wilt, weiger of blokkeer de afzender, en reageer niet meer.

➋ A ls je gestalkt of gepest wordt via internet,

➎ D enk goed na over de foto’s die je van jezelf verstuurt of op internet zet. Kan het op de voorkant van de krant die bij je ouders in de bus valt?

op met ‘print screen’ en bewaar ze. Laat je nooit

Nee? Dan ook niet op internet!

bent.

➏ B edenk wat je via de webcam laat zien. Houd er rekening mee dat iemand webcambeelden kan

V oel je niet schuldig als er iets vervelends ge-

opnemen. Wil je die beelden later terugzien? Op

beurt. Als je het niet zelf hebt uitgelokt, is het

internet?

niet jouw schuld. Maar in de oplossing heb je wél een groot aandeel: zorg dat je er niet in je eentje

➐ V ertrouw op je eigen intuïtie: als je ergens ‘voelt’

mee blijft rondlopen. Vraag hulp (ouders, docen-

dat iets niet klopt, luister dan naar dat gevoel!

ten, kindertelefoon.nl, question-zone.nl).

Meld rare dingen altijd bij de beheerder van de

➍ S tel zelf geen persoonlijke vragen aan mensen die je niet kent. Voorkom dat iemand denkt dat

42 • digitaal opvoeden

en van jou afhankelijk wordt.

verzamel dan bewijs. Sla alle apps, mails en chats chanteren, ook niet als je op diegene verliefd

➌

jij hem kunt helpen met zijn of haar problemen

site of chat.

ige Hand sites

• O p www.meldknop.nl vind je informatie over en hulp bij internetproblemen. Ook over pesten vind je hier informatie en advies over wat je kunt doen als je op internet wordt lastiggevallen. Je kunt via deze website de Meldknop ook installeren op je computer.

Praten met pubers

Dan staat hij tijdens het internetten altijd in beeld en

‘Gaat het over grenzen? Luister dan, in plaats van te preken’

maken.

heb je met een klik op de Meldknop meteen informatie, hulp en advies. En je kunt direct een melding

•w ww.helpwanted.nl is een site voor jonge-

Mediadeskundige Justine Pardoen: ‘Net zoals je een peuter niet kunt dwingen om

ren tussen de 12 en 18 jaar en hun opvoeders die

te eten, zo kun je een puber niet dwingen om te praten. In beide gevallen verdient

informatie willen of melding willen doen van seksueel

het aanbeveling om over te gaan tot een verleidingstactiek. Pubers willen vaak niet

misbruik via internet. De site is een onderdeel van het

praten omdat ouders gaan preken. Ze hebben het idee dat het eenrichtingsverkeer

Meldpunt Kinderporno op Internet.

is, en dat er niet naar hen geluisterd wordt. Je kunt proberen met je kind te praten zónder een ‘gesprek’ te voeren. Vaak breng je dat op gang door eerst iets over je-

• Wordt een kind gepest, heeft het problemen thuis,

zelf te vertellen, of iets ter sprake te brengen wat je ergens gezien of gelezen hebt,

ruzie met vrienden of voelt hij zich rot, dan kan hij bel-

dus door het te koppelen aan anderen dan het kind zelf. Waarover wil je eigenlijk

len of chatten met de Kindertelefoon (0800 0432 of

praten? Als het over grenzen gaat, kunt je je kind vragen wat hij of zij bijvoorbeeld

Live Messenger-chat: chatbot@kindertelefoon.nl). Op

van een nieuwsbericht over online misbruik vindt. Wees slim, en forceer niets.

de website www.kindertelefoon.nl is ook veel

Gebruik afleidingsmanoeuvres en verleid je kind ertoe om iets te vertellen zodat je

informatie te vinden. De Kindertelefoon is er voor alle

kunt luisteren, in plaats van preken.’

kinderen en jongeren tussen de 8 en 18 jaar.

• O p www.vraaghetdepolitie.nl kunnen kinderen tussen 12 en 18 jaar oud vragen én antwoorden vinden over veiligheid, zoals over loverboys, drugs, geweld, boetes, internet, alcohol of cybercrime. Ook kun je op deze site chatten met politieagenten.

• w ww.digibewust.nl wil het veilig en verantwoord gebruik van internet en van computer, mobiele telefoons en andere digitale middelen stimuleren.

Digibewust is onderdeel van het programma Digivaardig & Digiveilig dat een samenwerkingsverband is tussen overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Op de site vind je advies en handige tips over veiligheid.

digitaal opvoeden • 43

— tips & advies Tekst Fenna Blaas

Gezin 3.0 Welke apps en sites mag je thuis niet missen? Maak het jezelf een stuk makkelijker met deze (bijna) gratis websites en apps voor het gezin van nu.

A

Animoto

B

Bucket List

Met Animoto kun je van jullie eigen foto’s en filmpjes gemakkelijk één filmpje maken.

Je hoeft alleen maar te kiezen welke stijl en welke muziek je wil gebruiken, en je familiefilmpje is klaar.

Bucket List is een digitaal boodschappenlijstje in de ruimste zin van het woord. Je kunt er een overzicht mee maken van dingen die je nog wilt (of moet) doen. Deze lijst kun je delen met anderen.

Tip Maak een filmpje van vakantiefoto’s of

Tip Gebruik de app om een activiteitenlijstje

een familiefeestje.

te maken voor de schoolvakantie.

www.animoto.com / app voor iOS, Android

Voor iOS, Android, Windows Mobile

Prijs gratis

Prijs gratis

C

ChorePuppy

Handige digitale dobbelsteen, voor als

wanneer het jouw beurt is om deze uit te

je even geen echte dobbelstenen bij de

voeren. Dat voorkomt een hoop discussies.

hand hebt.

Tip Verdeel met deze app eerlijk de taken in huis. Nooit meer ruzie over wie de vaat-

Tip Gebruik deze app bij een spelletjesavond. Zeker weten dat er dan niemand

wasser uit moet ruimen.

vals speelt

Voor Android

Voor iOS, Android, Windows Mobile,

Prijs gratis

E

D

Dobbelsteen

ChorePuppy verdeelt taken en laat weten

Evernote

F

BlackBerry Prijs gratis

Facebook

Handige app / site om allerlei gegevens te verzamelen. Zo kun je alles opslaan waarvan je bang bent dat je het vergeet, én je kunt het delen met anderen.

Hij mag niet ontbreken, dit populaire sociale netwerk. Je kunt er op je profiel je interesses en belevingen delen, maar ook volgen wat vrienden en familieleden doen. Let wel op

Tip Gebruik Evernote Food om een lijst te

jullie privacy!

maken van jullie favoriete familierecepten.

Tip Maak een pagina aan met alle gezinsle-

www.evernote.com / app voor iOS, Android

den, waarop je foto’s en berichtjes naar elkaar

Voor Windows Mobile, BlackBerry

kunt sturen.

Prijs gratis

www.facebook.com / app voor iOS, Android

G

GameChanger Prijzig, maar ook heel erg leuk. Met GameChanger verander je je iPad in een ouderwets speelbord. Speel Ik hou van Holland, Wildlife en veel andere familiespelletjes met je iPad als middelpunt.

44 • digitaal opvoeden

Voor Windows Mobile, BlackBerry

H

Prijs gratis

Help, I’m OK Met deze app kun je twee soorten berichten sturen. Druk op de Helpknop als je hulp nodig hebt, of druk op de I’m OK-knop om te laten weten dat alles goed gaat.

Tip Vervang tijdens een spelletjesavond de

Tip Stel je gezinsleden in als de vijf

ouderwetse gezelschapsspellen eens door

contacten waar de app een bericht

dit interactieve spel.

naar stuurt.

Speelbord waar je je iPad inklikt.

Voor iOS, Android

Prijs € 29,99

Prijs gratis

I

Instagram Op het populaire Instagram plaats je geen tekstjes over wat je bezighoudt, maar foto’s. Zo kan iedereen zien wat je aan het doen bent. Met effecten kun je gewone foto’s pimpen.

J

Just Match Leer elkaar nóg beter kennen met het spel Just Match. Door vragen te beantwoorden als ‘Wie rent er het hardst?’ en ‘Wie leest er het liefst een boek?’ kom je erachter hoe je over elkaar denkt.

Tip Plaats een foto van waar je bent en laat

Tip Verzin vragen die extra goed passen bij

anderen raden waar het is.

jullie gezin, zoals ‘Wie eet er het snelst zijn

Voor iOS, Android

bord leeg?’.

Prijs gratis

Voor iOS

K

Keepy

Lino

Keepy zorgt ervoor dat je zoveel mogelijk

Met Lino kun je een digitaal prikbord

over je kind vastlegt tijdens het opgroeien: foto’s, video’s, knutselwerkjes, schoolop-

maken, waarop je plaknotities en foto’s hangt. Zo kun je berichten versturen en

drachten en ingesproken berichten. Aanrader!

Tip Maak voor elk van je kinderen een aparte

M

L

Prijs gratis

delen met anderen.

Tip Vervang het memobord in de keuken

tijdlijn, waarin je mooie herinneringen vastlegt.

door dit digitale prikbord dat iedereen

Voor iOS

altijd bij de hand heeft.

Prijs gratis

en.linoit.com

Moonfrye

N

Name that…

Met de app Moonfrye maak je niet zomaar collages: de app knipt automatisch de mensen uit een foto, zodat je ze voor leuke achtergronden kunt plaatsen.

Tip Vrolijk saaie familiefoto’s op door de

Van de Name that…-app bestaan heel veel varianten, van fruitsoorten tot dierengeluiden.

Het idee is simpel: benoem wat je hoort of ziet.

Leuk om samen te spelen als je even wat tijd over hebt.

achtergronden te veranderen en er grap-

Tip De app is in het Engels. Laat jonge kinderen

pige stickers bij te plakken. Leuk voor oma’s

de plaatjes benoemen en oudere kinderen ook

verjaardag!

het juiste Engelse woord erbij zoeken.

Voor iOS

Voor iOS, Android, Windows Mobile

Prijs gratis

Prijs € 0,89

O

Odosketch Op deze website vind je de mooiste digitale tekeningen, maar je kunt er ook zelf een digitale tekening maken.

Tip Maak een tekening voor een feestelijke gebeurtenis en laat deze afdrukken op een

P

Pinterest Op Pinterest verzamel je afbeeldingen van alles waar je inspiratie van krijgt.

Deze afbeeldingen sorteer je in verschillende mappen.

Tip Maak een map waarin het hele gezin

t-shirt of tas. Zo maak je een persoonlijk en

zijn ideeën kan stoppen voor een vakan-

origineel cadeau.

tiebestemming of een nieuwe inrichting.

sketch.odopod.com

Voor iOS, Android, Windows Mobile Prijs gratis

digitaal opvoeden • 45

— tips & advies Tekst Fenna Blaas

Q

QikBuddy

R

Roomsketcher

QikBuddy verzamelt alle gegevens van sociale netwerksites op één pagina, zodat je meteen en overzichtelijk alle informatie over iemand kunt vinden. Je hoeft niet meer alle sites apart te bezoeken om te zien wat

Met Roomsketcher kun je een gebouw of ruimte virtueel inrichten. Je kunt er echt bestaande producten in zetten en alles aanpassen zoals jij dat wil.

Tip Probeer met je kind een nieuwe inrich-

iemand plaatst, maar ziet het in één oog-

ting van zijn kamer uit met Roomsketcher.

opslag. Handig!

www.roomsketcher.com / app voor iOS,

Tip Volg met QikBuddy wat je puber op

Android

social media meemaakt.

Prijs gratis

www.qikbuddy.com / app voor iOS, Android Prijs gratis

T

S

Schooltas

Tumblr

Handig, als je kind op school veel met een

Met Tumblr maak je gemakkelijk een eigen

tablet werkt. Met Schooltas kun je eenvoudig

weblog, maar vaak wordt het alleen gebruikt om foto’s, video’s en korte quotes

met de digitale boeken werken, maar ook zelf

te delen.

links, audio en video toevoegen en uitwisse-

Tip Plaats om de beurt een bericht en maak

len door het plaatsen van prikkers.

Tip In zijn eigen prestatiescherm kan je kind

zo een blog over het gezin, of een bijzonde-

bijhouden hoeveel prikkers en aantekeningen

re gebeurtenis. Leuk om later terug te lezen!

hij heeft gemaakt en hoeveel ‘vind ik leuks’ hij

www.tumblr.com / app voor iOS, Android,

heeft verzameld.

Windows Mobile, BlackBerry

Voor iOS, Android

Prijs gratis

Prijs gratis

U

Uitzending Gemist Kijk wanneer je maar wilt tv-programma’s van de publieke omroep terug. De programma’s verschijnen kort na het uitzenden en blijven tien dagen beschikbaar.

Tip Is er een favoriet gezinsprogramma?

Kijk het met z’n allen terug als jullie het een

V

Voorleestijd Met deze app vol verhaaltjes van verschillende Nederlandse kinderboekenschrijvers heb je altijd een voorleesverhaal bij de hand.

Tip Nog snel een verhaaltje voor het slapen

gaan of heb je meer tijd om voor te lezen?

keer gemist hebben.

Geef de voorleestijd aan en de app zoekt er

www.uitzendinggemist.nl / app voor iOS,

een verhaaltje bij.

Android, Windows Mobile

Voor iOS

Prijs gratis

Prijs gratis

W

X

WhatsApp

Xtimeline

Mag niet ontbreken, deze populaire

Op de website Xtimeline kun je zelf een

vervanger van sms. Je kunt er gratis be-

digitale tijdlijn maken en zo informatie op chronologische volgorde zetten.

richtjes mee versturen als je een

Tip Maak een tijdlijn van het gezin. Je

(mobiele) internetverbinding hebt.

Tip Open een groepsapp voor het gezin,

kunt zo ver terug gaan als je wilt: begin

zodat je nooit meer iedereen apart hoeft

Y

je bij de bruiloft van de ouders of bij de

te berichten

geboorte van opa’s en oma’s?

Voor iOS, Android, Windows Phone,

www.xtimeline.com

BlackBerry Prijs gratis

Yurls Deze website gebruik je om al je favoriete websites op te slaan, zodat je er nooit meer een vergeet.

Tip Deel je favorieten met elkaar en zie wat anderen inspireert of

Z

Znappit Hiermee maak je een gedeeld fotoalbum, waarin iedereen foto’s kan plaatsen. Znappit maakt er vervolgens een compilatiefilmpje van anderhalve minuut van.

Tip Gebruik Znappit om de leukste familie-

bezighoudt.

foto’s die iedereen heeft gemaakt bij elkaar

www.yurls.net

te zetten. www.znapp.it

46 • digitaal opvoeden

— interview tekst Lotte Boot Beeld alwin slomp

Zo vader, zo zoon Harmen Boerboom (57 Journalist Woonde een tijd met Liam in Suriname.

Liam (12) Scholier groep 8 Is gek op gamen.

Liam: ‘Ik speel shootergames als Call of Duty en Grand

als hij na zes keer roepen nog niet kwam eten.

Theft Auto. Ik maak filmpjes van mijn acties en zet die

Woedend werd hij dan. Maar nu stopt hij uit zichzelf.’

op mijn YouTube-kanaal. Ik krijg geld van een bedrijf

Liam: ‘Ik mag alles spelen, als het maar niet té bloede-

voor elke hit. Ik wil later games gaan ontwerpen, en

rig is. Gears of War is bijvoorbeeld met kettingzagen,

daarom leer ik nu al veel over techniek. Papa gebruikt

dat vond mijn vader niet zo leuk. Ik werd er een beetje

zijn laptop vooral voor werk.’

agressief van, vooral als iemand me stoorde tijdens

Harmen: ‘Vooral voor Facebook, emailen en het surfen

het gamen.’

naar nieuwssites. Facebooken doe ik soms teveel, ik

Harmen: ‘Hij kon altijd al slecht tegen zijn verlies,

ben nog op zoek naar een balans. Ik vind het knap dat

ik heb dat nooit gerelateerd aan het geweld in die

Liam die filmpjes maakt en er nog geld mee verdient

games. Niet dat ik het leuk vind. Ik heb zelf in oor-

ook. Laatst is hij een Facebookactie gestart voor een

logsgebieden gewerkt en die graphics zijn enorm

Vietnamese jongen in zijn klas die zou worden uitge-

realistisch. We hebben eens samen een filmpje beke-

zet. Ik was zo trots!’

ken van Amerikaanse militairen die een cameraploeg

Liam: ‘Ik game bijna elke dag en dan best lang, maar

neerschieten omdat ze denken dat het terroristen

niet zo lang als vroeger. Toen kon ik me niet op iets

zijn. Hij was geschokt. Ik vroeg: Dat doe jij toch ook in

anders concentreren en ben blijven zitten.’

die games? Hij keek me verbijsterd aan: maar dat zijn

Harmen: ‘Ik heb wel eens het internet eruit getrokken

gámes! Die reactie heeft me wel gerustgesteld.’

digitaal opvoeden • 47

— tips & advies

handig voor ouders > help je kind om veilig te internetten

5 -12 jaar

1. Laat een kind liefst niet alleen op internet, zorg bij voorkeur

> zo praat je met je tiener over social media

12+

1. Ga niet zitten voor een goed gesprek over seks bijvoor-

dat je je kind kunt zien als hij online is.

beeld, maar grijp kleine voorvallen in het dagelijks leven aan, zoals een programma op tv, iets in de krant of een

2. Praat geregeld met je kind over wat hij online doet en met wie

verhaal over school.

hij praat en toon interesse als je kind iets wil vertellen of laten zien.

2. Neem vragen van kinderen altijd serieus en geef altijd antwoord. Ook als je dat moeilijk vindt; je kunt dat erbij zeggen.

3. Surf ook eens samen met je kind. Neem de tijd om te zien wat

Als je het geven van een antwoord moet uitstellen, maak dan je belofte waar en kom er later op terug.

je kind op internet doet, wat zijn of haar interesses zijn en leer zelf ook werken met de programma’s en social media die je kind gebruikt.

3. Voorkom gezichtsverlies van een kind. Als hij of zij aangeeft ergens niet op door te willen gaan, laat dat dan zo.

4. Maak duidelijke afspraken met je kind over het internetgebruik, zoals de tijd die online wordt doorgebracht.

4.

Kies situaties waarin je je puber niet recht in de ogen hoeft te kijken: naast elkaar in de auto, samen de hond uitlatend

5. Help je kind een nickname of emailadres te kiezen, waaruit

of staand aan de afwas zijn goede momenten.

geen persoonlijke informatie kan worden afgeleid. Voorkom vooral suggestieve namen zoals ‘lovelygirl’.

5. Luister vooral en breek niet te snel in tijdens een verhaal. Stel vooral vragen die het kind stimuleren om nog meer te vertellen.

6. Instrueer kinderen om geen persoonlijke gegevens aan onbekenden te geven (adres, telefoonnummer, bankrekening-

6. Probeer niet ten koste van alles het altijd beter te weten

nummer etc.).

of met de juiste oplossingen te komen, maar stimuleer een kind zelf hardop na te denken over zijn eigen situatie of

7. Maak je kind duidelijk dat de virtuele wereld een schijnwereld

probleem, of dat van een ander.

is. Wat gepresenteerd wordt als echt, kan een verzinsel zijn.

8. Schakel bij steeds terugkerende dreigmail de school in.

9. Praat met andere ouders over het mediagebruik van je kind.

Bijvoorbeeld op het forum van www.ouders.nl

7.

Voorkom dat je alleen over risico’s en gevaren praat.

8. Voorkom dat je alleen nog praat wanneer er iets misgegaan is.

9. Blijf proberen om contact te houden, ook al lijkt je tiener on-bereikbaarder dan ooit. Stel grenzen en blijft duidelijk maken wat jij en je partner vinden van dingen. Ook al gaan ze tegen je in, het geeft pubers juist steun, hoe gek dat ook klinkt. Te veel vrijheid maakt nog onzekerder.

10. Als praten echt niet meer lukt, is schrijven een optie. Ga emailen, chatten, whatsappen, twitteren enzovoort. Grote kans dat je dan stukje bij beetje weer contact krijgt, ook over ‘grote’ onderwerpen. Lees meer op www.mijnkindonline.nl

48 • digitaal opvoeden

— afzender en colofon

WIJS de online wereld in is een uitgave van Vodafone, in samenwerking met Digibewust, Mediawijzer.net en stichting Mijn Kind Online.

Over Vodafone Veel kinderen maken gebruik van mobiele telefoons, smartphones, tablets en laptops. Dat maakt communiceren laagdrempelig en geeft ouders een veilig gevoel, omdat kinderen bereikbaar zijn en hulp kunnen inroepen bij een noodgeval. Het gebruik van mobiele apparaten, zoals smartphones, kan echter ook risico’s met zich meebrengen. Vodafone wil als aanbieder van mobiele diensten ouders en kinderen ondersteunen in veilig en verantwoord gebruik van mobiele digitale middelen. Dat gebeurt met het programma ‘Kinderen Veilig Verbinden’. Ook werkt Vodafone samen met maatschappelijke organisaties en overheid om digitale veiligheid voor kinderen te vergroten. www.vodafone.nl/kinderen

Over Digibewust Digibewust wil het veilig en verantwoord gebruik van internet en van computer, mobiele telefoons en andere digitale middelen stimuleren. Digibewust is onderdeel van het programma Digivaardig & Digiveilig dat een samenwerkingsverband is tussen overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Dit programma wordt ondersteund door het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, de Europese Commissie en diverse bedrijven en wordt uitgevoerd door ECP, Platform voor de Informatiesamenleving (www.ecp.nl). www.digibewust.nl

Over Mediawijzer.net Mediawijzer.net is het mediawijsheid expertisecentrum dat in

Over stichting Mijn Kind Online

2008 door het ministerie van OC&W is opgericht en heeft als doel

Stichting Mijn Kind Online is een onafhankelijk expertisecen-

om mediawijsheid van kinderen van 0-18, hun ouders en opvoeders

trum jeugd en media. De belangrijkste missie van Mijn Kind

in Nederland te bevorderen. Mediawijzer.net is ook een netwerk

Online is het helpen van ouders, scholen en professionele

organisatie waarin zich meer dan 900 organisaties, bedrijven

opvoeders bij de mediaopvoeding. Mijn Kind Online onder-

en instellingen op het gebied van media hebben verenigd.

steunt de mediaopvoeding met voorlichting, lesmateriaal,

Mediawijzer.net wordt aangestuurd door vijf toonaangevende

onderzoek en redactionele publicaties. Speerpunt is kwa-

organisaties op het gebied van media: NTR, Stichting Kennisnet,

liteit van digitale media voor kinderen. Hoe zorgen we dat

het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (SIOB), het Nederlands

het digitale aanbod voor kinderen (apps, sites, games) nog

Instituut voor Beeld en Geluid en ECP, platform voor de informatie-

beter wordt? www.mijnkindonline.nl

samenleving. De 900 netwerkpartners van Mediawijzer.net bieden voorlichting, lesmateriaal, workshops, handboeken, projecten en doen onderzoek naar mediawijsheidonderwerpen. Wegwijzer in mediawijsheid: www.mediawijsheid.nl Netwerkcommunity: www.mediawijzer.net

Vragen of opmerkingen?

Mail de redactie van WIJS via samenleving.nl@vodafone.com

Dit magazine is ook te vinden op vodafone.nl/wijsmagazine Coördinatie Vodafone Floor Klein, Francis Mustert, Danielle Puma Concept en realisatie Martine Borgdorff en Remco Pijpers, Stichting Mijn Kind Online, Marienke Tau en Olivier Wegloop, Axioma Communicatie Redactie Mijn Kind Online, Margreet Algra, Fenna Blaas, Lotte Boot, Martine Borgdorff, Jeannette Jonker, Hester Otter, Esther Smid Visueel ontwerp Axioma Communicatie, www.axioma.nl Vormgeving en illustraties Mirjam Herrebrugh (artdirection), Ivo van IJzendoorn (o.a. infographics), Richard Wouters Fotografie en beeld Jorrit ’t Hoen, Alwin Slomp, Valentina Vos@Witman Kleipool (o.a. cover) Haar en make-up Elise Haman@NCL Met dank aan No6 studio’s Lithografie Fritz Repro Druk Senefelder Misset Disclaimer Uitgever en producenten streven bij de totstandkoming van Wijs uiterste zorgvuldigheid na.

Zij aanvaarden echter geen aansprakelijkheid voor onjuistheden in dit magazine. © 2013 Vodafone Libertel B.V.