PAZOS DE SALCEDA: PEGULLAL, ABALLE E PICOÑA 1.-SITUACIÓN NO MAPA TOPOGRÁFICO -Sinala os tres pazos no teu mapa topográfico. 2. O PAZO DE PEGULLAL 2.1.-SITUACIÓN DO PAZO
2.2. O PORTALÓN Arco:.................................................................................................................. Flanqueado por:............................................................compostas de:.............. ................................................................................................................................................... separados por unha..............................., con remates......................................, coroados por... ........................................Todo de ................................................................... Sobre o arco, no que destacan as pedras de arranque, chamadas ...................., e inmediatamente sobre a ..................., corre a imposta, sobre a que se sitúa, centrado con respecto ó arco, o escudo do pazo. Destaca a coroa ................................ A súa superficie está dividida en varias partes, chamadas ………………., nas que están representados símbolos das diversas familias que confluíron na dos fundadores do pazo: os Correa(no centro), os Quirós, Sarmiento, Zúñiga, Quirós e Sousa, Soutomaior, Mendoza, Ozores, e Silva. Arredor ten unha decoración vexetal. A ámbolos dous lados ten ......................... e ..................................... Fai aquí un debuxo do portalón.
E agora, debuxa o escudo, con tódolos elementos que poidas distinguir:
2.3. EDIFICIO PRINCIPAL E XARDÍNS Ten planta en forma de .................., con ............... andares. Está feito de .......................................... Entre os dous corpos laterais hai unha dobre escalinata barroca con .............. que conduce á solaina, orientada ó ................A solaina ten varanda, tamén está abalaustrada e sobre ela érguense esveltas columnas con capiteis de orde .........................Algúns puntos da balaustrada da escaleira tamén teñen ..............................como adorno, do mesmo tipo cos que figuran no portalón. No centro da solaina ábrese unha ................................................. (As dúas fiestras laterais son de apertura recente, produto da reforma do pazo). Debaixo da balaustrada, servindo de apoio á súa parte superior ábrese un fermosísimo ............................................................ Hai algunhas fiestras con sobrepenas. Onde están situadas?........................... ........................................................Que función teñen as sobrepenas?................................... .................................................Hai seteiras?...........Se hai, indica onde están:...................... Diante do edificio principal hai hoxe un estanque, pero non sempre foi así. Antes había un camiño que conducía directamente ó pazo, con xardín a ámbolos dous lados. En que corpo do edificio sobresae a cheminea?..................................... Como é?........................................................................En que está rematada?.................................. Se bordeamos o edificio, que encontramos nesa parede?........................................... …………………………………………………………………………………………. Agora atopamos unha ...............O xardín ten un deseño xeométrico, tipo francés. Ó fondo hai unha .............................de...........................recuberta con .................................., pola que baixamos ó …………………......No muro atopamos ………………………. como surtidores de auga. Debuxa aquí: un balaustre, unha columna da solaina, un pináculo e o arco carpanel.
2.4. A CAPELA. Situación:....................................................................................................................... Acceso:...................................................................................................................................... Planta:....................................Naves:............... A parte do fondo, a ábsida, como se observa no exterior?.................................................Como se dispón no interior?.........................................Fachada dividida en .......... partes. Na segunda sitúase o …………………..Culmina nunha ......................... en cuio oco hai unha …………….. A ………......... coróase con …………………… A que santo está adicada?..........................................................Hai imaxe? ............. De que material?...............................................Como se representa o santo?.......................
..................................................................................................... 2.5. O HÓRRREO OU CANASTRO Situación:....................................................................................................................... Cantos tramos ten?....................Cantos pés?........................... Lonxitude aproximada:........ ..................................................... Material de que está feito?................................................ Debuxa aquí o hórreo.
2.6. OUTROS DATOS Época da súa construcción?.....................................................Estado de conservación?....................................... Propietarios actuais:................................................... 3. O PAZO DE ABALLE 3.1. SITUACIÓN DO PAZO
3.2. O PORTALÓN Portal cun arco ................................................................., no que resalta a súa .......... e ......................................... O portal está enmarcado por dúas ........................ Sobre o arco, e continuado nas pilastras a modo de capitel, corre un ...................................... liso, no que sobresae a ........................... Sobre esta, hai un ..................................................., que alberga no seu centro o ………………………. O escudo representa unha........................ coroada, que ten nas súas garras................. ........................................................, e no peito , nunha figura en forma de ............................. o símbolos heráldicos da familia, entre os que distinguimos:................................................... ................................................................................. O frontón remata en .............................. O central sosten a figura dun .................................................., que á súa vez ten man de .................................................................................Nos laterais do frontón hai ......................... A ámbolos dous lados do portalón continúase o muro. Pechando o muro nos laterais hai ........................................... que recordan....................................Hai unha liña de ............. A ............................ cúrvase nos extremos, o contacto coas ..........................Sobre ela, a
modo de remate do muro, hai unha franxa de pedra, adornada con elementos triangulares, e nos extremos, sobre as columnas, rematan ............................................................... Fai aquí un debuxo do portalón de Aballe.
Agora debuxa aquí o frontón co escudo.
3.3. O EDIFICIO Planta en forma de ..............................Accédese por unha ..............................con ....................................................., adornada nos seus extremos con ....................................consistentes en.................................................... As escaleiras conducen a unha ...........................................ou ........................................., con arcos ..............................................................., sustentados en ........................... con ......................adosadas, sendo o central o máis ...........................................Nos arcos remárcanse especialmente as .......................... Sobre o arco central hai un ................................................................coroado por...........................................................
A ámbolos dous lados do ...........................corre unha franxa de pedra, con tramos separados por ...........................................Da .................... saen ..................................., cuia función é ......................................................... Nun dos corpos laterais, e orientada hacia ......................................................, hai unha ................................................................, con ......................... arcos de .............................................., sendo os arcos laterais ............................................ 3.4. OBSERVACIÓN DOUTROS ELEMENTOS Destácase a cheminea? En que parte? Cómo é?........................................................ .................................................................................................................................................. Hai canastro? ........................Xardín?................Descríbeo (situación, orde,etc):................. ........................................................................ 3.5. OUTROS DATOS Época da súa construcción:................................................Estado de conservación:........................................ Propietarios actuais:................................................... 4. O PAZO DE PICOÑA 4.1.-SITUACIÓN DO PAZO
4.2.- O PORTALÓN -Arco ................................ -Frontón semicircular sobre o arco, cun escudo: -Elementos/descrición:...................................................................................... .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. -Atribucións familiares:..................................................................................... .................................................................................................................................................. -Elementos que rematan o muro:................................................................................... ................................................................................................................................................... -Inscrición:....................................................................................... ................................................................................................................................................... -A argola, situación e significado:................................................................................. ................................................................................................................................................... -Realiza un sinxelo debuxo deste portalón:
4.3.- ESCULTURAS E INSCRICIÓNS *Anota en cada cadro unha inscrición.
*Análise do relevo. -Describe qué representa:.................................................................................. ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... -Análise. Suliña, en cada caso, o máis axeitado: Altorrelevo/Baixorrelevo. Material:.......................... Localización:..................................................................................................... Textura das superficies:lisas, finas, pulidas; ásperas, rugosas... Policromía: si/non Abstracta/figurativa Naturalismo/Antinaturalismo/Simbolismo Tema ¿En que época a podemos situar? *Outras esculturas: De que se trata? Onde están situadas?........................................... …............................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ………………………………………………………………………………………………... Describe o escudo que está situado sobre a serea:........................................................
................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... 4.4.-O CANASTRO -Elementos sustentantes:............................................................................................. -Materiais:.................................................................................................................... 4.5.-O EDIFICIO PRINCIPAL *Ten planta en forma de ..................... *Cantos torreóns ten?...............Rematados en .................. *Dependencias antigas do pazo(que se poden inferir, anteriores ó estado de subdivisión actual):................................................................................................................... .................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................... *Material de construción:............................ *Tipo de aparello: regular ou irregular:........................................ *A galería: -Disposición:..................................................................................................... -Orientación:............................................. -Función:................................................... -Arcos:...................................................... -Número de arcos:..................................... -A balaustrada:.................................................................................................. -As pías: situación e significado:....................................................................... *Hai un par de balcóns. Onde?..................................................En que están sustentados?....................................... *Elementos decorativos: -Remates do edificio:............................ -Gárgolas: situación, otras observacións:.......................................................... .................................................................................................................................................. -Outros elementos decorativos:......................................................................... .................................................................................................................................................. *A adega. Situación, materiais, etc............................................................................... ................................................................................................................................................... 4.6..-DESCRICIÓN XERAL DO ESTADO DE CONSERVACIÓN DO EDIFICIO, CONSTRUCIÓNS MODERNAS ADXACENTES, IMPACTO VISUAL. VALORACIÓN CRÍTICA. OPINIÓN PERSOAL SOBRE COMO PODERÍA MELLORARSE E O SENTIDO DUNHA CONSERVACIÓN AXEITADA. ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................
4.7.OUTROS DATOS. Época da súa construción?................................Propietarios actuais:........................ ..................................................................................................................................................
5. OUTROS ASPECTOS NON RECOLLIDOS NESTA FICHA E QUE POIDAN RESULTAR INTERESANTES (referidos ós tres pazos visitados) ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... 6. REDACTA UN TRABALLO SOBRE ESTES PAZOS.
-PAZO (Palatium) casa solarega (solar e linaxe antigo de nobreza) dunha familia nobre.
Antiga casa señorial galega, construída no campo e destinada a residencia fixa ou temporal de familias nobres –particularmente fidalgas- , con signos heráldicos nalgunha das súas paredes e de proporcións e trazas suntuarias que superan notoriamente as das vivnedas campesiñas normais da súa redonda. Edificio situado nunca cidade con estas características (pazo de Bendaña Santiago). Mesma orixe etimológica, pazo e palacio, son sinónimas, pero a palabra pazo en tratados técnicos tende a identificarse só con “casa señorial”. -HISTORIA DOS PAZOS emprázase, moitas veces, sobor das pedras dos castelos derrubados. Xurdiron como torres inofensivas, en tempos de máis harmonía e paz, na Idade Moderna, sobre todo no s.XVIII.
PAZO DE PEGULLAL Don Pedro Alemparte Correa. Arcedíago (diácono da igrexa) edifica a casa e granxa de Pegullal. O bisneto Alfonso Correa Sotomayor. Construción en forma de U, escalinata de estilo barroco con balaustrada que dá acceso ao primeiro andar, baixo a que se abre un espacioso arco apainelado, con asentos laterais e argolas de ferro, para amarrar as cabaleirías. Fontes con 10 mascaróns, xardíns, labirinto. Fonte de San Bieito, Fonte do Fauno. Capela brasonada no frontispicio e na ábsida. Adicada a San Bieito anterior ao 1400. Canastro de 12m de lonxitude e 18 pés. Portón con arco de medio punto con 2 torres laterais cilíndricas con remates semiesféricos e coroados cunha cruz. Enriba o escudo de armas con coroa de marqués. No centro Correa, máis nos outros cuarteis Quirós, Sarmiento, Soutomaior, Mendoza, Ozores, Silva, Zúñiga. Propietario actual é Manuel Fernández Sousa (dono de Pescanova) fixo laboura de restauración: estanque novo, recente fronte á fachada principal do pazo. O título de vizconde de Pegullal pertence hoxe a Don Ángel de Luis Donostere y Garra. Felipe V concedeu o 14 abril 1728 o título de vizconde do Pegullal a todos os primogénitos da casa dos Marqueses de Mos o 1º foi en 1728 Don Benito Bernardo Correa y Sarmiento de Sotomayor. Explotación da propiedade: kiwis, cabalos…
PAZO DE ABALLE
Parroquia de Santa María de Salceda. Case arruinado, foi destinado a moitos usos, entre eles o de escola. Estilo barroco, pero con elementos que fan supoñer varias construcións. Nunha cartela que coroa a 1º andar ten gravado o ano 1787. Solaina de 5 arcos de medio punto e balaustrada, con 6 pináculos e no centro un anxo sostendo un fermoso sol que dá orixe ao escudo do concello. Portón con escudo orixinal con forma de corazón, armas de Avalle, Lira, Sarmiento, Falcón,… Propietaria actual María Jesús Nodar García, boa restauración e explotación da propiedade con viño. Gárgolas.
PAZO DE A PICOÑA Picoña = especie de pico pequeno de canteiro. Ferramenta pequena de madeira semellante ao legón, que se utilizaba para bater os ourizos e sacarlle as castañas. Igrexa de Picoña de principios do s. XVII. Ten portón adiantado, sobre o seu arco de medio punto ostenta un escudo con celada, escoltado por 2 leóns, coas armas dos Troncoso de Lira e Soutomaior e as dos QuirogaLosada. Embutida na pedra unha gran argola de ferro, que representa o chamado “dereito de amparo ou de asilo” Un delincuente podía agarrarse á argola e quedar libre da persecución dos cuadrilleiros da xustiza. O dono e señor do pazo podería elixir: aceptalo como servo, con todos os dereitos de vida ou morte sobre el, ou ben entregalo á Irmandade. Laterais do portón con troneiras para disparar e defenderse. Tiña capela, cabaleirías, torres, extensa galería de arcos semicirculares sobre piastras. Á beira do camiño, nun dos portais, unha pedra ao lado con inscrición: DAMAS SI DE NATURA MENGUADO OS OFRESCO MI VIVIR -QUANTO OS DEBE MAS SERVIR- EL QUE NATURA A OBLIGADO- piropo dirixido ás damas polo señor de pouca estatura, ou ben que a súa natureza (sexual)fora vergonzante. Escaleiras cos restos do pazo: león mutilado, anxo labrado nunca pedra, canastro con capiteis invertidos por moas, pombal. Muro con figuras e inscricións máis significativas colocadas a antoxo: Esta obra se hizo por mandado de Luis Troncoso de Lira, sr. de esta villa, San Martín, año 1603, data de reconstrución do pazo. Vera nobilitas- est theologalis- qua consistit- yno perib factis- in servire altisim… ( a verdadeira nobreza é a teologal, a cal consiste en facer obras ó servizo do altísimo) Escudo1: con armas de Don Luis Troncoso de Lira, con tronco de árbore. Escudo 2: a súa dona María Falcón de Sotomayor.