İnceleme nüshası talepleriniz için
https://goo.gl/cw6SpX
İnternette, cepte, tablette her yerde!
www.bigbangyayinlari.com
ÖZET İÇINDEKILER
1. GIRIŞ Armağan Emre Çakır
2. POLITIKA BOYUTU Armağan Emre Çakır
3. EKONOMIK BOYUTU Tevfik F. Nas
4. GÜVENLIK BOYUTU Pınar Bilgin
5. ELITLERIN GÖRÜŞÜ BOYUTU Nathalie Tocci
6. KAMUOYU BOYUTU Ebru Ş. Canan-Sokullu Çiğdem Kentmen
İÇINDEKILER
1. GIRIŞ
15
Armağan Emre Çakır Notlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
2. POLITIKA BOYUTU
27
Armağan Emre Çakır Giriş. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Yunanistan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Yorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 İspanya ve Portekiz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Yorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Avusturya, Finlandiya, ve İsveç. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Yorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Afrika, Karayip ve Pasifik Ülkeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Yorum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
Fas, Tunus, Cezayir ve İsrail. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Yorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 Beşinci Genişleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 Orta ve Doğu Avrupa Ülkeleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Yorum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Kıbrıs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Yorum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 Gelecekteki genişlemeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Yorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Sonuç. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Notlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
3. EKONOMIK BOYUTU
89
Tevfik F. Nas Giriş. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 AB’ye Katılıma Giden Yol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Ekonomik Değişim ve Yeniden Yapılanma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Türkiye’nin Ekonomik Dönüşümünün Altında Yatan Etkenler.104 Türkiye Sonunda AB’ye Katılacak mı? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Notlar
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
4. GÜVENLIK BOYUTU
121
Pınar Bilgin Giriş. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 Avrupa Birliği’nde Güvenlik Kültürünün Evrimi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 Türkiye ve Avrupa Birliği: Farklı Güvenlik Kültürleri. . . . . . . . . . . . . . 139 Sonuç. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 Notlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 Çevirmenin Notu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
5. ELITLERIN GÖRÜŞÜ BOYUTU
153
Nathalie Tocci Giriş. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 AB-Türkiye İlişkileri Üzerine Elit Tartışmaları: Bağlantısız Analiz Düzeyleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 Küresel Düzey: Türkiye’nin Katılımının AB’nin Dünyadaki Rolüne Olan Etkisi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 AB, Türkiye ve Küresel Ekonomi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 AB, Türkiye ve Enerji Güvenliği. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 AB, Türkiye ve Avrupa Dış Politikası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 Avrupa Düzeyi: Türkiye’nin Katılımının AB Kurumları, Toplumları ve Ekonomisi Üzerindeki Etkileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 Türkiye ve AB kurumları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 Türkiye ve Avrupa Seçmen Kitlesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 Türkiye ve AB Kimliği. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 Türkiye ve AB Bütçesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164 Ulusal Düzey: Türkiye’nin Katılımının Üye Devletler ve Türkiye’ye Etkisi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 Türkiye ve Göç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 Türkiye ve Ulusal Güvenlik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 AB-Türkiye İlişkileri ve Türkiye’nin Reform Süreci . . . . . . . . . . . . . 167 AB-Türkiye İlişkileri Hakkında Elit Paydaşlar: Farklı Tartışmaları Kim Benimsemekte?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 Devlet Kurumları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 Siyasî Partiler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 İş Dünyası. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 Sendikalar ve Meslekî Dernekler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 Medya. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 Kiliseler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 Diasporalar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
Elit Tartışmalarını Şekillendiren Faktörler: Çıkarlar, Algılar ve Önyargılar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 İç Politika ve Çıkarlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 ‘Avrupa’ Algısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 Türkiye Hakkındaki Yanlış Algılar ve Önyargılar . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Sonuçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 Notlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
6. KAMUOYU BOYUTU
201
Ebru Ş. Canan-Sokullu Çiğdem Kentmen Giriş. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 Avrupa Birliği’nin Genişlemesi Hakkındaki Kamuoyuna Teorik Bir Bakış . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 Faydacılık Teorileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 Kimlik Temelli Teoriler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 Metodoloji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 Ampirik Analiz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 Genişleme ve Türkiye’nin ‘Uzatmalı’ Katılım Süreci Üzerine Avrupa Kamuoyunda Görülen Kalıplara Betimleyici Bir Bakış. . . 216 Çokterimli Lojistik Regresyon Analizi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225 Türkiye’nin AB Üyeliği Konusunda AB15 Kamuoyu: Maliyet Hoşnutsuzluğuna Karşı Kültürel Zenginlik . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
1 GIRIŞ Armağan Emre Çakır
31
Temmuz 1959’da Türkiye, Avrupa Ekonomik Topluluğu’na (AET) ortaklık başvurusu yapalı elli yıl oldu.1 2009 itibariyle, Türkiye hâlâ -şimdiki- Avrupa Birliği’nin (AB) bir üyesi değil ve en iyimser tahminlere göre bile 2014’ten2 önce de olamayacak. AET’ye başvurusunu Türkiye’den sadece birkaç hafta önce yapmış olmasına rağmen 1981’de üye olmuş Yunanistan’dan bir sonraki aday olan Türkiye’nin bekleme salonundaki uzun süren bekleyişi daha yakın bir incelemeyi hak ediyor. Ülkelerin ömürlerinde onyılların günler gibi olduğu doğrudur. Bir devletler ailesine kabul edilmenin uzun zaman alabileceği de doğrudur. Örneğin, Birleşik Devletler eyaletleri arasında, eyalet statüsüne ulaşmak Arizona’nın 40, New Mexico’nun ise 62 yılını almıştır.3 AB’nin durumunda ise “ortalama bekleme süresi” yaklaşık 9-10 yılken,
AB-TÜRKIYE İLIŞKILERININ 50 YILI
15
16
1. Bölüm
Türkiye, 2014’te tam üye olabilirse 55 veya 27 yıl beklemiş olacak.4 (bkz. Tablo 1.1.) Türkiye’nin bu oldukça uzun bekleme süresinin birkaç önemli çağrışımı vardır:
Bir şeylerin sadece planlanması yetmez, tamamlanmaları da gerekir; niyetin gerçeğe dönüşmesi için, efor sarf edilmesi gerek. Walt Kelly (Amerikalı karikatürist, 1913-1973)
Ankara Antlaşması’nın 1964’te yürürlüğe girmesinden beri, Türkiye–AB ilişkileri belli bir plan izledi: antlaşmanın kendisinin önerdiği planı. Buna göre, ilişkiler üç aşamadan geçecekti (Antlaşmanın 2. Maddesi): (i) hazırlık aşaması, (ii) geçiş aşaması, ve (iii) son aşama. Son aşama muhtemelen Türkiye’nin tam üyeliğiyle sonuçlanacaktı (Madde 28). Bu plan bugüne dek olması gerektiği gibi uygulandı. AB’yle bir gümrük birliği oluşturmuş olan Türkiye şimdi son aşamada, AB’ye katılım müzakereleriyle uğraşıyor. Bu yüzden, ilk bakışta Türkiye–AB ilişkilerinde bir gecikme olmamış gibi gözükebilir. Ancak, bir dizi gecikme bu aşamaların her birini olabilecek en uç noktaya kadar uzattı. 1959’daki başvuru ve 1964’te yürürlüğe giren Ankara Antlaşması arasındaki gecikmeyle de birlikte, Türkiye’nin üyelik sürecinin tamamlanması beklenenden çok daha uzun sürmekte. Yunanistan ve Türkiye’nin üyeliklerinin kronolojileri arasında bir karşılaştırma Türkiyeninkinin neden uzadığı hakkında daha iyi bir fikir verebilir. (Bkz. Tablo 1.2) Her bir aşamadaki gecikmenin kendi sebepleri vardı;
Giriş
bazen isteksiz taraf Türkiye oluyordu, ya da aslında ek süre istiyordu ve bazen de Birlik veya üye devletlerden bazıları erteleme için ısrar ediyorlardı. Suç ortakları olarak, Türkiye, AB ve üye devletler plan için yeterince efor sarf etmediler ve onu bir bilinmezliğe sürüklediler. Bu kitabın yazarları, bu elli yıllık gecikmenin arkasındaki sebepleri anlamamıza yardımcı olacaklar.
Gecikme her zaman tehlike doğurur ve büyük bir tasarımı sürüncemede bırakmak çoğunlukla onu mahvetmektir. Miguel de Cervantes Saavedra (İspanyol romancı, şair ve oyun yazarı, 1547–1616)
Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne katılma beklentisi diğer birçok Avrupa ülkesinin katılma sürecinden daha büyük önem taşır. Eğer Türkiye AB’nin bir üyesi olursa, bu hem Türkler hem de Avrupalılar için, ilk kez William Penn5 tarafından düşünülmüş olan asırlık bir fikrin gerçekleşmesi anlamına gelecek. Bu üyelik, yüzde 99’u Müslüman olan bir ülke nüfusunun Avrupa’ya katılımı anlamına gelerek, Hıristiyanlık ve İslâm’ın, Avrupa ve Asya’nın ve Doğu ve Batı’nın barış içinde birlikte var oluşlarını veya daha çok, harmanlanmalarını müjdeleyecektir. 12 Eylül 1963’te Ankara Antlaşması imzalanırken, Hıristiyan bir demokrat ve sonradan AET Komisyonu Başkanı olan Walter Hallstein işte bu vizyon ve coşkuyla şu sözleri dile getirmişti: Bugün politik açıdan büyük öneme sahip bir olaya tanıklık ediyoruz. Türkiye, Avrupa’ya aittir. Bu sürecin en derin anlamı budur. Bu süreç, en çağdaş şekliyle,
17
18
1. Bölüm
coğrafî bir önermenin kısaltılmış bir ifadesinden ya da birkaç yüzyıldır geçerli olan tarihî bir gözlemden daha fazlası olan bir gerçeğin teyit edilmesi olarak düşünülmelidir. Türkiye, Avrupa’ya aittir. […] Böylece, kendimizi Türkiye ve Topluluk arasında oluşacak sıkı bir işbirliği döneminin başlangıcında buluyoruz. İki taraf Ortaklık Konseyi’nde (Association Council) buluşacaklar, eşit ortaklar olarak kaygılarını tartışacaklar ve bu yeni sinerjiyle, böyle bir projede ortaya çıkabilecek sorunları çözecekler. […] Ve bir gün, son adım gerçekleştirilmeli: Türkiye, Topluluk’un tam üyesi olmalı.6
Ancak, Avrupa Parlamentosu’nun 27 Eylül 2006 münazaralarında, bir başka Hıristiyan demokrat ve Avrupa Halk Partisi (Hıristiyan Demokratlar) grubunun ve Avrupalı Demokratlar’ın (EPP-ED)7 başkan vekili, Hartmut Nassauer “Türkiye’nin, tarihin gerçekleriyle yüzleşmeden AB üyesi olmasının düşünüleme[yeceğini]” iddia etti.8 Eylül 1963-Eylül 2006 arasında değişen tutum, uzun bir zaman aralığında gelişmiş bir bozulmanın işaretidir. Bu bozulma, Avrupa halklarının akıllarına giderek yerleşiyor ve Türkiye’nin AB üyeliğine karşı olan AB vatandaşlarının sayısı sürekli olarak artıyor (bkz. Şekil 1.1). Bu elli yıllık zaman diliminin Türklerin akıllarında da olumsuz etkileri oldu ve şimdi “Türkiye Batı’ya sırtını ne kadar dönse haklı gibi duruyor”;9 AB üyeliği için Türk halkının desteği büyük ölçüde düşmüş durumdadır (bkz. Şekil 1.2). Benzer şekilde, Türklerin AB’ye olan güveni de azalmaktadır (bkz. Şekil 1,3).
Giriş
Bu gecikme Türkiye ve AB arasındaki ilişkilerin bozulması tehlikesini doğurmuştur ve Türkiye’nin Avrupa’ya eklemlenmesi projesini tehlikeye atmıştır. İki tarafın halkları bir süredir birbirlerinden uzaklaştılar. Zihinlerinin bir köşesinde ilişkilerdeki bu gerileme ile kitabın yazarları, bu elli yıllık gecikmenin Türkiye’ye ve Avrupa Birliği’ne olduğu kadar medeniyetlerarası diyalog açısından da maliyetini anlamamıza yardımcı olmaktadırlar.
Erteleme, reddetmenin en ölümcül şeklidir. Cyril Northcote Parkinson (İngiliz deniz tarihçisi ve yazar, 1909–1993)
19. Yüzyıl’ın ikinci yarısından beri, Türkiye yüzünü Batı’ya döndü. Kemalist devrimle birlikle, Türk halkının pek çok karakteristik özelliği, alfabeden kıyafete, çarpıcı ve neredeyse geri çevrilemez şekilde değiştirildi. Türkiye, NATO üyesi olduğunda ve AB üyeliği için adaylık talebiyle Batı’yla siyasî bir ittifak kurdu ve böylece kendini Doğulu komşularından ve özellikle de İslâm ülkelerinden ayırmış oldu. Ancak, Türkiye’nin beklentileri karşılanmamıştı. Doksan yıl önce Osmanlı İmparatorluğu’nun küllerinden doğmuş olan laik (en azından resmî olarak) Türkiye’nin kendini İslâm ve Müslümanlardan belli ölçüde uzaklaştırmış olmasına rağmen, AB tarafından yönetilen “Hıristiyan Dünyası” (başta Avrupa ve Amerika olmak üzere) Türkiye’nin, “Hıristiyan Dünyası” için yaptığı fedakarlıklardan tatmin olmuş gözükmüyor.10 Türkiye’nin bölgedeki diğer ülkelerle ilişkileri Türkiye–
19
20
1. Bölüm
AB ilişkilerine bir alternatif oluşturmaktan çok uzaktadır: Hamas lideri Halid Meşal’in 2006’daki Türkiye ziyareti ve 2008–2009 İsrail–Gazze çatışmaları sırasında Başbakan Erdoğan’ın İsrail seferberliğini sert bir şekilde kınaması Türkiye ve İsrail arasındaki ilişkileri gerdi. AB’nin bazı mekanizmaları ve fonksiyonlarını taklit edebilmek için kurulan (üyeleri Afganistan, Azerbaycan, İran, Kazakistan, Kırgızistan, Pakistan, Tacikistan, Türkiye, Türkmenistan ve Özbekistan olan) Ekonomik İşbirliği Teşkilatı’nın (Ekonomic Cooperation Organisation - ECO) ve (üyeleri Arnavutluk, Ermenistan, Azerbaycan, Bulgaristan, Gürcistan, Yunanistan, Moldova, Romanya, Rusya, Sırbistan, Türkiye ve Ukrayna olan) Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü’nün (Black Sea Economic Cooperation - BSEC) icraatları da yetersiz kaldı. Türkiye’nin AB’ye üyeliğinin ertelendiği her yılla hem Batı hem de Doğu tarafından adaletsiz bir şekilde reddedilmesinden kaynaklanan şikayetleri de artıyor. Avusturya Eski Şansölyesi Wolfgang Schüssel’in de dediği gibi “eğer müzakereler başarısız olursa, Türkiye hiçbir alternatifi olmadan bir ‘karadelik’te bırakılmış olacak.”11 Türkiye’nin Doğu ve Batı arasındaki pozisyonunu zihinlerinin bir köşesinde tutarak bu kitabın yazarları Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne katılmasının anlamını onun kimliği ve dış politikası bağlamında analiz ediyorlar.
Ben olağanüstü sabırlıyımdır, sonunda istediğimi aldığım sürece. Margaret Thatcher (İngiliz politikacı, 1925-2013)
Giriş
Ankara Antlaşması’nın 28. Maddesi Türkiye’ye AB’ye katılma konusunda bir umut verdi: Bu antlaşmanın uygulanması Türkiye’nin, Birlik’in kurulduğu antlaşmadan doğan yükümlülükleri tamamen kabul etmesini öngörmeyi meşrulaştıracak seviyeye gelir gelmez, sözleşmenin tarafları Türkiye’nin Birlik’e katılma ihtimalini gözden geçirmeliler.
Ancak, AB’de bazı öne çıkan figürler bu beklentiyi geçiştirmek için zaman zaman yeni yollar bulmaya çalıştılar. İlk olarak, Türkiye’nin ortaklık ilişkisinin illa AB’ye üyelikle son bulması gerekmediğini iddia ettiler: 60’larda verilen sözler farklı bir bağlamdaydı. O sözler, Türkiye’nin o zamanlar sadece ekonomik boyutu olan Ortak Pazar’a muhtemel girişiyle ilgiliydi. Bu sözlerin tutulduğu söylenebilir, zira AB 1995’te Türkiye’yle onu bu pazara sokacak gümrük birliğini imzaladı.12
Türkiye ısrarla bu yaklaşımı reddetti ve tam üyelik için uygun nitelikte olduğunu öne sürdü. İkinci olarak, Türkiye’nin tam üyeliğine alternatif oluşturacak başka seçenekler geliştirdiler. Bunlardan biri Angela Merkel’in 2004’te Almanya’daki HDB/HSB (Hıristiyan Demokrat Birliği/Hıristiyan Sosyal Birliği) Bloku’nda ortaya attığı ‘imtiyazlı ortaklık’ kavramıdır. İmtiyazlı ortaklık, ortaklıktan yukarıda ve tam üyelikten aşağıda bir statü olacaktı, ancak bu kavram ne resmileştirildi, ne de içeriği netleştirildi; yine de Fransa eski cumhurbaşkanı ve Avrupa Kongresi başkanı Valéry Giscard d’Estaing, Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy ve Avusturya eski Şansölyesi
21
22
1. Bölüm
Wolfgang Schüssel’in desteğini aldı. Türkiye bu seçeneği de kesin olarak reddetti. Türkiye’ye sunulmuş bir diğer seçenek ise, 2007’de Sarkozy tarafından dile getirilen ‘Akdeniz için Birlik’ projesine dahil edilmekti. Başlangıçta Türkiye’nin tam üyeliğine bir alternatif olması planlanan bu seçenek de Türkiye tarafından reddedilince, plan 2008’de Akdeniz için Birlik’e üyeliğin Avrupa Birliği’ne üye olmaya bir alternatif olması yerine, AB’ye giriş için bir basamak olması şeklinde yeniden düzenlendi. Ancak o zaman Türkiye, Akdeniz için Birlik’e katılma davetini kabul etti. Bu kitabın yazarları, aslında hedefi her zaman için tam üyelik olan Türkiye’nin izlediği dolambaçlı yolun izini sürmekteler. Bu elli yıllık sürece şaşırtıcı ve alışılmışın dışında birçok farklı bakış açısıyla yaklaşıyorlar. Armağan E. Çakır, Türkiye’nin rakiplerinin AB–Türkiye ilişkileri üzerinde önemli bir etkisi olduğunu; literatürde buna sık rastlanmasa da, bu ülkelerin icraatlarının, elli yıllık uzamanın arkasındaki önemli sebeplerden biri olduğunu iddia etmektedir. Tevfik F. Nas, Türkiye’nin ekonomik performansının AB’ye katılma şansını etkilediği şeklindeki bilindik mantığı tersine çevirmiş, Türkiye’nin AB’ye üyelik beklentisinin son elli yıldaki ekonomik gelişmesi üzerinde olumlu bir etkisi olduğunu öne sürmüştür. Pınar Bilgin, AB ve Türkiye’nin yıllar içinde ayrı ayrı güvenlik kültürlerinin oluşmasının izini sürüyor. Ona göre, AB, daha kapsamlı bir anlayış ve askerî olmayan uygulamalar edinme yoluyla bir ‘güvenlik birliği’ oluştururken, Türkiye’nin güvenlik kültürü askerî araçlara bağlı kalmıştır.
Giriş
Nathalie Tocci, Türkiye’nin katılım süreci ve Avrupa’nın Türkiye söylemleri arasındaki kayıp bağlantıya ışık tutuyor. Avrupa elitlerinin dikkatlerini AB–Türkiye ilişkilerine ancak son zamanlarda çevirdiğini ve onların görüşlerinin hâlâ net olmadığını, zira bu ilişkilerin aslında onların odak noktalarının dışında kaldığını iddia etmektedir. Ebru S. Canan-Sokullu ve Çiğdem Kentmen, Türkiye’yle ilgili Avrupa kamuoyunun değişiminini analiz ediyorlar ve Türkiye’nin AB’ye olası üyeliği için popüler desteğin çeşitliliğinin ana belirleyicilerini açıklıyorlar. Chris Rumford ve Hasan Turunç, Türkiye’nin AB’ye katılımını Batılılaşmayla eşit tutan yaygın görüşe karşı çıkıyorlar. Hem AB hem de Türkiye’nin her biri kendi koşullarına uygun Batılılaşma sonrası (Postwesternisation) bir dönemde olduklarını iddia ediyorlar. Thomas Diez, uluslararası etiği AB–Türkiye ilişkilerine uygulayarak, onun, genişleme süreçlerinin yerleşmiş rutinleri, kuralları ve prosedürlerinin AB ve Türkiye arasındaki müzakereler için tek rehber ve tarafların hak ve yükümlülüklerinin tek kaynağı olması gerektiği sonucuna varıyor. NOTLAR 1.
Türkiye’nin bu başvurusu ortaklık için olmasına rağmen, Türkiye’nin AET’ye tam üyeliği bekleniyordu. (bkz. Ankara Antlaşması’nın 28. Maddesi). Türkiye 1987’de, bu sefer doğrudan, tam üyelik için olan başka bir başvuru yaptı.
2.
“2014” yılından ilk olarak Konsey tarafından, Türkiye ve AB arasındaki müzakerelerin resmî olarak başladığı 3 Ekim 2005’te kabul edilen Müzakere Taslağı’nda bahsedilmiştir: ‘Türkiye’nin katılımının önemli ekonomik sonuçları olabileceğinden dolayı, müzakereler ancak 2014’ten itibaren Finansal Taslak’ın oluşturulmasından sonra sonuçlanabilir.’ http:// ec.europa.eu/enlargement/pdf/st20002_05_tr_framedoc_en.pdf adresinden ulaşılabilir. (20 Aralık 2009’da erişildi).
23
24
1. Bölüm
3.
Türkiye’nin durumuyla Arizona ve New Mexico’nunki arasında bir bağlantı kurma fikri Scherpereel’e aittir. Bkz. John Scherpereel, ‘The dynamics of EU enlargement in American Perspective,’ N. Jabko ve C. Parsons (ed.) (2004) The State of the European Union: With US or Against US – European Trends in American Perspective. Oxford: Oxford University Press, s. 358.
4.
Birleşik Krallık, İrlanda ve Danimarka üç başvuruda bulundu, ikisi Fransa tarafından veto edildi. Burada, ilk başvuru tarihleri dikkate alınmıştır. Başvurusu AET tarafından reddedilen Fas ve üyelikleri kendi kamuoyları tarafından reddedilen Norveç ve İsviçre tabloya dahil edilmemiştir. Türkiye ve Yunanistan, ilk önce üyelik öngörüsüyle ortaklık başvurusu yaptıklarından ve daha sonra bu sefer ikisi de üyelik için başvuruda bulundukları için onların ‘bekleme zamanı’ olarak iki seçenek vardır. Bu aynı zamanda AB’nin toplam bekleme süreleri için iki ortalama ortaya çıkarmıştır.
5.
17. Yüzyıl’da William Penn, Diet adını verdiği bir çeşit Avrupa parlamentosu hayal etmişti. Avrupa devletleri, Diet’te zenginliklerine göre belirlenecek belli sayıda koltuk sahibi olacaktı. Hükûmetlerarası müzakerelerle çözülemeyen sorunlar Diet’e getirilecek ve dörtte üçlük bir çoğunlukla karara bağlanabilecekti. Penn’e göre, Rusya ve Osmanlı İmparatorluğu da isterlerse Diet’te yer alabilecekti. Bkz. Gladwyn Jebb (1967) The European Idea, Londra: New English Library.
6.
European Navigator, ‘Walter Hallstein’ın, AET ve Türkiye arasında ortaklık anlaşması imzalanması sebebiyle yaptığı konuşma (Ankara, 12 Eylül 1963)’. http://www.ena.lu/?doc=17464&lang=03 adresinden ulaşılabilir, kendi çevirim (17 Aralık 2008’de erişildi).
7.
AHP-AD (Avrupa Halk Partisi–Avrupalı Demokratlar), 2009’da orijinal ismine döndü (AHP).
8.
Avrupa Parlamentosu, “Tartışmalar, Çarşamba, 27 Eylül 2006, Strasbourg”. http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=// EP//TEXT+CRE+20060927+ITEM-006+DOC+XML+V0//EN adresinden ulaşılabilir (10 Aralık 2008’de erişildi).
9.
S. Özel (2007) “Turkey faces West”, The Wilson Quarterly, 2007, Kış. http://www.aicgs.org/documents/oezel0107.pdf adresinden ulaşılabilir (18 Şubat 2009’da erişildi).
10. A. Al-Hail (2006) “Whose Accession to Whom: Turkey to EU? Or Vice Versa”, Today’s Zaman, 6 Aralık. 11. P. Kieffer ‘Germany’s new chancellor discusses EU admission for Turkey”, http://www.ucg.org/commentary/euturkey.htm (12 Mart 2009’da erişildi) adresinden ulaşılabilir. 12. V. Giscard d’Estaing (2004) ‘Turquie: Pour le retour à la raison’, Le Figaro, 25 Kasım, kendi çevirim.
İnceleme nüshası talepleriniz için
https://goo.gl/cw6SpX
İnternette, cepte, tablette her yerde!
www.bigbangyayinlari.com