KEN DE ONDERDELEN LEER DE BASISSTRUCTUREN INVENTARISEER HET MATERIAAL BEGIN BIJ HET BEGIN: REKENEN! MAAK HET DE LEZER MAKKELIJK BEPAAL EEN ORDE WEEG ALLE ELEMENTEN AF DEFINIEER RUIMTE MET KLEUR COMMUNICEREN MET FUNCTIONEEL WIT NEEM DE LEZER MEE GEEF HET ONDERWERP EEN GEZICHT WERK MET BREDE MARGES LET OP PROPORTIES GEEF KOLOMMEN GELIJKE WAARDE FUNCTIONELE VORMGEVING DE KRACHT VAN EEN LIJN GEBRUIK DE RUIMTE DEFINIEER ZONES OP HET GRID MET TYPOGRAFIE MIX GRAPJES MET CONSISTENTIE ALTERNATIEVE OPZET HOUD HET SIMPEL DEFINIEER DE KOLOMMEN MET TYPOGRAFIE VOORKOM CHAOS MAAK DE KOLOMMEN KORTER VERANDER VAN VORM WEG VAN DE GEBAANDE PADEN MAAK EEN MIX BLIJF IN CONTROLE VERMIJD EEN BABYLONISCHE SPRAAKVERWARRING: WEES DUIDELIJK WEBSITE BASICS MAAK EEN ONDERVERDELING HOUD HET LUCHTIG WEES RATIONEEL KIES VOOR EEN GEORDENDE WERELD MODULES HOEVEN NIET TE WORDEN AFGEBAKEND BESCHOUW EEN SCHEMA ALS EEN GEHEEL ILLUSTREER SCHEMA’S ZORG VOOR VERRASSING OMLIJN KADERS ZORGVULDIG VERLEG GRENZEN GEBRUIK KLEUR OM AANDACHT TE VRAGEN STEL EEN KLEURSCHEMA VAST LAAT DE KLEUR DE INFORMATIE ZIJN VERBIND KLEUR EN TYPOGRAFIE MET KLEUR ONDER CONTROLE GEBRUIK KLEUR IN TYPOGRAFIE ALS ACCENT GEEF DE INFORMATIE KLEUR KLEURCODES ISOLEER TEKST MET KLEUR GEBRUIK TINTEN OM KLEUR TE ‘MAKEN’
Grids 100 manieren om grids toe te passen Van het werken met één kolom tot meerkoloms schema’s, gebruikmakend van typografie, kleur, beeldmateriaal en meer Beth Tondreau
ELEMENTEN OP EEN GRID
1. Ken de onderdelen
D
e belangrijkste onderdelen van een grid zijn marges, markeringen, kolommen, hanglijnen, blokken en vakken.
KOLOMMEN zijn verticale kaders die tekst of beeld bevat-
BLOKKEN
ten. Het formaat en het
zijn groepen van vakken
aantal kolommen op een
of kolommen die een
pagina of scherm hangt
specifieke plaats kunnen
af van de inhoud.
aangeven voor tekst, advertenties, beeld of andere informatie.
HANGLIJNEN
VAKKEN
verdelen de bladspiegel
zijn terugkerende vlak-
in horizontale banen. Het
ken, gescheiden door
zijn geen zichtbare lijnen,
een vaste witruimte, die
maar een manier om met
in combinatie kolommen
elementen die aan deze
en rijen van verschillend
lijnen worden ‘gehangen’
formaat kunnen vormen.
de lezer over de pagina te leiden.
MARGES X
zijn bufferzones, de
MARKE-
ruimtes tussen de blad-
RINGEN
spiegel (de netto pagina)
helpen de lezer door
en de zetspiegel (het
een document te
bedrukte gedeelte van
navigeren. Denk hierbij
de pagina). Marges zijn
aan terugkerende items
ook een goede plek voor
als paginanummers,
secundaire informatie als noten en bijschriften.
10
■
Grids |
X
titelregels en iconen.
BASISGRIDS
2. Ken de basisstructuren
Een EENKOLOMS-
VAKKENGRIDS lenen
GRID wordt meestal
zich bij uitstek voor het
gebruikt voor langlopen-
vormgeven van com-
de tekst, zoals essays,
plexe informatie – denk
rapporten en boeken.
aan krantenpagina’s,
Het blok tekst is het
kalenders, schema’s en
belangrijkste element op
tabellen. Ze combineren
de pagina.
verticale en horizontale kolommen en delen de ruimte op in kleinere
Een TWEEKOLOMS-
stukken.
GRID geeft controle over grote hoeveelheden tekst, en is handig om
HIËRARCHISCHE
diverse soorten infor-
GRIDS verdelen de
matie in afzonderlijke
pagina in zones. Veel
kolommen te plaatsen.
hiërarchische grids
De kolommen kunnen de-
bestaan uit horizontale
zelfde of een afwijkende
kolommen.
breedte hebben. In het laatste geval is het vaak mooi als de bredere kolom twee keer zo breed is als de smallere.
MEERKOLOMS-GRIDS bieden meer flexibiliteit dan een- of tweekolomsgrids, kunnen variabel brede kolommen hebben en worden veel gebruikt voor tijdschriften en websites.
Basisgrids
■
11
KIES HET JUISTE GRID
3. Inventariseer het materiaal
I
nhoud, marges, hoeveelheid beeld, gewenst aantal pagina’s, schermen en panelen zijn de factoren die
• een VAKKENGRID is handig om complexe informatie als een kalender of schema in ‘hapklare’
bepalen hoe je een grid opzet. Vooral de inhoud be-
brokken op te delen. Het wordt ook gebruikt voor
paalt de structuur van het grid. Welk grid je gebruikt,
krantenpagina’s, die immers veel verschillende
hangt af van de specifieke ontwerpproblemen, maar
informatie-elementen moeten herbergen;
hier volgen toch een paar algemene richtlijnen: • HIËRARCHISCHE GRIDS verdelen pagina’s of • gebruik een EENKOLOMS-GRID wanneer je
schermen horizontaal en worden vaak gebruikt
werkt met langlopende tekst, bijvoorbeeld een
voor eenvoudige websites, waar brokken informatie
essay of boek. Een enkele kolom tekst komt minder
zo worden geordend om scrollen te vergemakke-
bedreigend en ‘luxer’ over dan meerdere kolom-
lijken.
men, wat dit grid heel geschikt maakt voor kunstboeken en catalogi;
Alle grids zorgen voor orde, en vereisen plan- en rekenwerk. Of een ontwerper nu werkt in pixels, pica’s
• TWEE- of MEERKOLOMS-GRIDS geven flexibiliteit bij meer gecompliceerd materiaal. Kolommen
of millimeters, de sleutel tot een succesvol stramien is alles eens goed optellen.
die vervolgens nog in tweeën zijn te verdelen, bieden de meeste variatie. Meerkoloms-stramienen worden veel gebruikt voor websites, om zo een veelheid aan informatie als tekst, video’s en advertenties te kunnen rangschikken;
Project Good magazine Klant Good Magazine, LLC Ontwerp Open Ontwerper Scott Stowell Schetsen van een topontwerper laten zien hoe een grid ontstaat.
12
■
Grids |
Schetsen van mogelijke grids voor een tijdschrift.
TYPOGRAMMEN
4. Begin bij het begin; rekenen!
B
ekijk eerst de hoofdtekst en analyseer de complexiteit van het project – de meeste projecten
hebben richtlijnen als formaat, aantal pagina’s en kleurgebruik. Neem deze criteria mee als je naar de inhoud kijkt. Weet je het formaat van de pagina of het scherm en ken je de tekst, kijk dan hoe de elementen op de pagina passen. Werk je alleen met tekst, dan kun je die
Eén kolom tekst voor dit boek over astronomie versterkt het idee van eindeloze ruimte.
passen binnen het vastgestelde aantal pagina’s. Als je daarnaast ook beeld, koppen, kaders of schema’s moet verwerken, bereken dan eerst hoeveel pagina’s er nodig zijn voor de tekst. Wat overblijft is de ruimte voor de overige (beeld-)informatie. Vaak een flinke rekenklus... Is de basisopzet klaar en past alles, dan kun je je verdiepen in de details van de typografie en hiërarchie (zie regel 5). TIPS VOOR TYPOGRAFIE Of een lopende tekst goed leesbaar is, wordt bepaald door het gekozen lettertype, de corpsgrootte, spatiëring, breedte van de kolom en witregels. Deze Projecten
elementen zorgen voor een consistent beeld. Als je
Astronomy en
met veel tekst te maken hebt, moet het lettertype
Symbols of Power
zowel functioneel als mooi zijn. Het corps en de inter-
Klant Harry N. Abrams, Inc.
linie moeten groot genoeg zijn om uit te nodigen door te blijven lezen. Zijn de kolommen smal, let dan goed op de spatiëring bij uitgevulde tekst, of kies voor
Artdirector Mark LaRivière
vrije regelval.
Ontwerp BTDNYC Ontwerper
Een catalogus met lappen tekst gebruikt een tweekoloms-grid om
Beth Tondreau, Suzanne
tekst en beeld in te passen.
Dell’Orto, Scott Ambrosino (alleen voor Astronomy) De keuze voor een een- of tweekoloms-grid hangt af van de inhoud en lengte van de tekst.
Typogrammen
■
13
MEER KOLOMMEN
27. Maak een mix
G
ewicht. Formaat. Textuur. Vorm. Schaal. Ruimte.
basis en doet een artikel met veel koppen en beeld tot
Kleuren. Het is mogelijk een hoop elementen te
zijn recht komen. Variatie in fonts, vorm en formaat
combineren en zo een dynamische, maar toch samen-
van afbeeldingen trekt aandacht, zonder de leesbaar-
hangende indruk te creĂŤren. Een sterk grid vormt de
heid van het verhaal te schaden.
Het stevige vijfkoloms-grid dat door het hele tijdschrift wordt gebruikt, is het fundament voor deze spread en ondersteunt een keur aan vormen en formaten. De compositie is sterk, vooral dankzij het ruime wit rondom de illustraties.
Hoewel de tekst zwart is met slechts een enkel kleuraccent, ontstaat kleur en textuur door de dynamiek van een vet, Project
stencilachtig font tegenover
Metropolis magazine
lichtere, kleinere fonts. Dikke en dunne lijnen zorgen voor extra structuur.
Klant Metropolis magazine Artdirector Criswell Lappin Het gedegen grid laat lokaal werk goed uitkomen. Een sterk meerkoloms-grid als basis verleent de spread een raamwerk
OP DE RECHTERPAGINA :
voor een waterval aan maten,
vormen de dragers voor de
gewichten en kleuren.
vrijstaande schommelstoelen.
54
â–
Grids |
Lijnen
TYPOGRAFISCH GRID
59. Speel met het grid
N
et als jazzmuziek kan ook typografie een syncopisch ritme hebben. Zelfs binnen een strak en weloverwogen grid is het mogelijk een typografische
jamsessie te houden door afwisseling in maat, gewicht en positie. De volgende stap is te kijken wat er gebeurt als je alles op z’n kop zet.
Het gebruik van een kleine, schreefloze letter tegen de zware tekstregel erboven, geeft een sterk gevoel van Project
beweging. Diagonaal en over
Advertenties en
de gelaagde, vrijstaande foto’s
reclamemateriaal
heen geplaatst, begint deze tekst te swingen.
Klant Jazz at Lincoln Center Ontwerp JALC Ontwerp Department Ontwerper Bobby C. Martin Jr. Het gezicht van Jazz in Lincoln Center is fris, gedisciplineerd en energiek. Het ontwerp is strak, Zwitsers, maar syncopisch – en schitterend.
118
■
Grids |
De diapositieve tekst in kaders van verschillende afmetingen speelt een slim en ritmisch spel met de zorgvuldig uitgesneden foto’s.
Typografisch grid
■
119
ZWITSERSE PRECISIE
78. Zet een systeem op
E
en veelzijdig systeem zorgt ervoor dat verschillen-
‘programma’ formuleerden voor het construeren van
de maten, vormen en soorten informatie in diverse
een scala aan visuele oplossingen. Lupton noemt als
samenstellingen werken.
de belangrijkste aspecten van Zwitsers design: ‘De ontwerpers maakten gebruik van de restricties van een
PIONIERS
herhaalde structuur om variatie en verrassing te ge-
Ellen Lupton beschrijft hoe de Zwitserse gridpioniers
nereren. Een systeem dat zowel compacte als luchtige
Josef Müller-Brockmann en Karl Gerstner een ontwerp-
pagina’s binnen een en hetzelfde project toelaat.’ Het systematische grid biedt de mogelijkheid een pagina op te delen in tweeën, drieën of vieren; ook een horizontale verdeling is mogelijk.
Het sterke grid dicteert beeldformaten en staat variatie daarin toe.
Project étapes: magazine Klant Pyramyd/étapes: magazine Ontwerp Anna Tunick Dit tijdschriftartikel maakt gebruik van een flexibel systeem voor de visuele recensie van het werk van de grid-virtuoos Josef Müller-Brockmann.
156
■
Grids |
Strakke grids sluiten levendigheid niet uit. Boeiende foto’s en een ritmische plaatsing zorgen voor variatie en verrassing.
Deze spread laat zien hoe op het grid heel eenvoudig plaats gecreëerd kan worden voor kadertekst en toont tegelijkertijd dat ook een pagina met veel wit uitstekend oogt.
Zwitserse precisie
■
157