Land Kunst Krant 2016

Land Kunst Krant

ZUIDERWATERLINIE

KUNST AAN DE MAAS

N65 LANDKUNST OP DE BUISSE HEIDE NATUUR ALS MATERIAAL

BELS LIJNTJE

www.landkunst.nl

A50

BIESBOSCH MUSEUMEILAND

GARDENMANIA

en heel veel meer...

2016

HALVE ZOLEN ROUTE

colofon

Redactioneel Land Kunst Krant 2016

D

e paden op, de lanen in!

Eindelijk, die prachtige tijd van het jaar om lekker naar buiten te gaan is aangebroken. Geniet deze zomer weer van de geweldige verscheidenheid in de Brabantse natuur: de uitgestrekte weidegebieden, de vele vennen en rivieren, de natuurlijke bossen en de aangelegde parken, de weelderige heidegebieden en de woestijnachtige duinen.

In het Brabantse landschap heeft de geschiedenis een duidelijke stempel gedrukt. Helaas zijn deze belangrijke en bijzondere verhalen hier en daar zo diep weggezakt, dat nog maar een handjevol mensen ze kent. Landkunst is een uitgelezen middel om de geschiedenis opnieuw tot leven te wekken en verbindingen naar het nu te leggen: in de hoofden van volwassen, en spelenderwijs in de koppies van kinderen. In deze editie van de Land Kunst Krant zetten we projecten waarbij de genius loci, de geest van de plek, centraal staat met veel trots voor je op een rij. Stop deze krant in je tas, en onderzoek met ons het

Redactie en organisatie bkkc · Hermelinde van Xanten,

roerige verleden van natuurgebied Het Bossche Broek. Of ontdek waarom men vroeger de Maas tussen Grave en Cuijk regelmatig exprés liet overstromen.

projectleiding · Sanne van de Loo en Iris van den Boezem, communicatie en advertentiewerving Teksten

Verder vertellen we je in deze krant over nieuwe Landkunst, maar we herinneren je ook net zo lief even aan wat er vorig jaar ook al was. Veel van de bestaande projecten zijn namelijk uitgebreid: er zijn bijvoorbeeld kunstwerken bij gekomen of de samenstelling is veranderd. En weet je even niet waar je moet beginnen? Blader dan eens naar de plattegrond in het midden van deze Land Kunst Krant.

Daarop vind je een overzicht van alle permanente en tijdelijke werken en tentoonstellingen in Brabant.

· Partners en bkkc Foto’s · Cover: Koen Vercauteren, De dodendraad leeft · Daar waar geen fotograaf wordt benoemd: partners en bkkc Grafisch ontwerp · Steffen Maas, Rotterdam Drukwerk · Rodi Rotatiedruk B.V. Noord-Scharwoude

Een zomer lang genieten van Landkunst! Wat wil je nog meer?

Land Kunst Krant is een uitgave van bkkc, Tilburg

Hermelinde van Xanten, Sanne van de Loo en Iris van den Boezem, bkkc Mei 2016

Mei 2016 oplage 8500 Deze krant is met zorg samengesteld. Desondanks kunnen wij niet instaan voor eventuele wijzigingen, druk/zetfouten of

23

A

Deze nummers en letters verwijzen naar de locatiegegevens op pagina 12 en 13.

2

onjuistheden. www.landkunst.nl www.bkkc.nl

tijdelijke expositie in het bossche broek

Moerasdraak: landkunst en de Zuiderwaterlinie

D

it jaar organiseert het bkkc in samenwerking met Staatsbosbeheer en Erfgoed Brabant opnieuw een tijdelijke Landkunst expositie op een bijzondere plaats aan de Zuiderwaterlinie. Ditmaal staat natuurgebied Het Bossche Broek centraal. Negen jonge kunstenaars maken speciaal voor deze locatie kunstwerken. Voor inspiratie putten ze uit de rijke geschiedenis van de Zuiderwaterlinie.

Laten we alvast een tipje van de sluier oplichten.

Eén van de deelnemende kunstenaars werkt aan project Moerasdraak. Hij doet dit niet alleen: het publiek helpt mee. De naam Moerasdraak verwijst naar de geuzennaam voor Den Bosch tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Door het moerassige karakter van Het Bossche Broek werd de stad toentertijd als een onneembare vesting gezien.

Zelf meewerken aan de Moerasdraak, of benieuwd naar de andere activiteiten? Kijk voor de actuele data en tijden op www.landkunst.nl.

Geschiedenis De meeste mensen kennen de Nieuwe Hollandse Waterlinie of de Grebbenlinie wel. Maar de Zuiderwaterlinie, die van Bergen op Zoom tot aan Grave loopt, is redelijk onbekend. En dat is onterecht: bij de Zuiderwaterlinie vind je namelijk een interessant onderdeel van de Brabantse geschiedenis.

Werkzaamheden Dit najaar is Staatsbosbeheer in Het Bossche Broek druk aan het werk met graafmachines. Het Bossche Broek wordt weer natter gemaakt om zo de hoogwaterpieken van de stad ’s-Hertogenbosch te kunnen opvangen en om de natuur nog gevarieerder te laten worden. De oevers van de sloten worden natuurvriendelijk gemaakt door ze een flauwe helling te geven. In Het Bossche Broek is echt bijzondere flora en fauna te vinden.

Hoe dat zit? Welnu: langs de Zuiderwaterlinie ligt een aantal Brabantse vestingsteden. Denk bijvoorbeeld aan Heusden en Den Bosch, maar ook aan Klundert, Zevenbergen en Willemstad. In de verdediging van het economische hart van de Republiek der Verenigde Nederlanden – Holland – namen deze steden een cruciale strategische plaats in. Daarbij was in de verdedigingstactiek een belangrijke rol weggelegd voor de Zuiderwaterlinie.

De gebieden rond de vestingsteden konden namelijk onder water worden gezet. Het water in deze zogenaamde inundatiegebieden stond dan net te laag om er doorheen te kunnen varen, maar te hoog om er te voet doorheen te waden.

De Zuiderwaterlinie vormde zo een perfect verdedigingsmechanisme, zeker in combinatie met de bestaande defensieve infrastructuur van de vestingsteden.

Het Bossche Broek In het dal van de Dommel en aan de zuidkant van de binnenstad van Den Bosch ligt een oud moerasgebied: Het Bossche Broek. Het gebied wordt een ‘broek’ genoemd vanwege opwellend grondwater (kwel), maar ook vanwege de Dommel die vroeger bijna ieder jaar overstroomde waardoor Het Bossche Broek blank stond. In Het Bossche Broek is het eigenlijk altijd nat, ook in periodes van weinig regen. Leuk weetje over het kwelwater: dit water kan wel 10.000 jaar geleden zijn gevallen, bijvoorbeeld in de Ardennen. Al die tijd reisde het water door de grond, om uiteindelijk in Het Bossche Broek op te wellen. Schrik niet van het bruinachtig filmlaagje op kwelwater, want dat is puur natuur. Vooral ijzerresten zijn verantwoordelijk voor deze verkleuring.

Wanneer: 23 september – 13 november, van zonsopgang tot zonsondergang Waar: Direct ten zuiden van de omwalling van ’s-Hertogenbosch, in het westen begrensd door de Dommel, in het oosten door de wijk de Pettelaar en de Zuiderplas, in het zuiden door de A2.

Deelnemende kunstenaars: Lotte Dirks, Martijn van Dalen, Josua Wechsler, Jolanda van Nuenen, Maud van den Beuken, Manuel Marengo de Swaaf, Laura Schippers, Sil Krol en Thom Brand.

H

Voor de tentoonstelling is een wandelroute uitgezet in het noordelijke deel van Het Bossche Broek.

Het Bossche Broek strekt zich ook uit ten zuiden van de A2. Hier hebben we samen met het Brabants Landschap een fietsroute uitgezet langs bijzondere plekken in dit eeuwenoude en gevarieerde landschap.

Kijk voor meer informatie op: www.landkunst.nl Openstelling atelier Leon Adriaans Gedurende de tentoonstelling wordt het atelier van de overleden Bossche schilder Leon Adriaans twee middagen voor publiek opengesteld. Normaal is het alleen op afspraak te bezichtigen, nu is het atelier geopend op vrijdag 23 september tussen 13.00 en 17.00 uur en op zondag 2 oktober tussen 13.00 en 17.00 uur.

Het atelier ligt net onder de A2 aan Sterrenbos 2 in Sint Michielsgestel. Kijk voor meer informatie op: www.leonadriaans.nl.

Uitkijken over de hemelse stilte van Het Bossche Broek: het kan vanuit de kleine, moderne kapel die Carmela Bogman voor het natuurgebied ontwikkelde.

Alhoewel, hemels? Vanwege het gewelddadige verleden van het natuurgebied kreeg het kunstwerk de naam Woeste Stilte. carmela bogman | woeste stilte Ervaar het deze zomer zelf!

Woeste Stilte is ontwikkeld in opdracht van de gemeente ’s-Hertogenbosch, het bkkc en de provincie Noord-Brabant.

3

3

vincent van goghhuis Het Vincent van GoghHuis is een levend kunstcentrum op de geboortegrond van één van de beroemdste kunstenaars uit de geschiedenis. Geen klassiek museum, maar een actieve belevingswereld, voor zowel kunstliefhebber als toerist.

Met een prikkelende presentatie over het leven en werk van Vincent van Gogh. De vaste presentatie Vincent van Gogh – De wortels van een meester staat op zichzelf, maar vormt ook een opmaat voor de wisseltentoonstellingen. Het programma richt zich op kunstenaars van de 20e en 21e eeuw die zich lieten of laten inspireren door Vincent van Gogh. Op een steenworp afstand van het Vincent van GoghHuis staat de gerestaureerde kosterswoning uit de tijd van Van Gogh.

Hier is een galerie gevestigd en ernaast staat een nieuw gastatelier waar kunstenaars uit binnen- en buitenland werken ‘in de geest van Van Gogh’. De resultaten daarvan worden in het Vincent van GoghHuis gepresenteerd.

Kijk voor meer informatie op: www.vangoghhuis.com Foto’s: Marja van Hassel

Landkunst op de Oude Buisse Heide o A

· Deelnemende kunstenaars: Leonard van Munster, Ronald van der Meijs, Luk van Soom, Iris Hofland · Deelnemende schrijvers: Anne Vegter, Elfie Tromp · Het eerder gemaakte werk van o.a.

Cousijn van Leeuwen, Thomas Bakker, Lucia Luptáková en Will Beckers is ook nog te bezichtigen.

p de rand met de Belgische grens – tussen Zundert en Achtmaal – kwam Vincent van Gogh in zijn jeugd regelmatig op de Buisse Heide om te wandelen in de bossen en op de heide. De inspiratie die de Buisse Heide hem gaf, zien we terug in zijn latere schilderijen.

Ook voor dichteres Henriette en beeldend kunstenaar Richard Roland Holst was de Buisse Heide in het begin van de twintigste eeuw een inspiratiebron en artistieke buitenplaats. Ze ontvingen er tal van gasten uit de wereld van de politiek, kunst en literatuur.

De aantrekkingskracht van het landgoed op natuur- en cultuurliefhebbers is nu nog even sterk als toen. De Herenkamer, de Angorahoeve en het atelier van Roland Holst zijn in oude glorie hersteld. Natuurmonumenten zorgt voor het behoud en herstel van het natuurgebied en beschermt de dierenpopulatie.

Van zonsopkomst tot zonsondergang wordt het landgoed opengesteld voor wandelaars. Er zijn verschillende routes uitgezet, waaronder de gedichtenroute van Henriette Roland Holst.

Langs deze gedichtenroute organiseren het Vincent van GoghHuis en bkkc in 2016 voor de vijfde maal Landkunst op de Oude Buisse Heide. Hedendaagse kunstenaars en schrijvers maken van de heide opnieuw hun artistieke domein.

Vanuit vorige edities hebben nog een zestal kunstwerken een permanent plekje op de heide gevonden.

atelier roland holst 4

johan gelper | landschap editie 2015

Natuurlijk biedt de historie van deze bijzondere buitenplaats volop inspiratie. Daarvoor verblijven de kunstenaars en schrijvers een tijdlang in het atelier Roland Holst.

Vervolgens maken ze objecten of verhalen die tijdelijk langs de gedichtenroute worden geplaatst.

wanneer 路 Landkunst op de Oude Buisse Heide is te bezichtigen van 9 september t/m 30 oktober 2016, van zonsopkomst tot zonsondergang

wiesje peels en steffen maas | bloesem iii editie 2015

waar 路 Startlocatie: Roosendaalsebaan 19, 4885 kc Achtmaal (rij helemaal door tot aan de parkeerplaats, links vanaf het Proathuisje) 路 De wandelroute is verkrijgbaar bij het Vincent van GoghHuis/ VVV Zundert en beschikbaar in de app brabant vertelt. www.vangoghhuis.nl Mogelijk gemaakt dankzij bijdragen van Brabant C en Stichting De Leeuwenberg

couzijn van leeuwen | zonder titel | editie 2014

5

gps-route nar | de aa veghel

Verwonder je over de stilte en rijkdom rondom de A50

m

Verborgen verhalen Op de NAR | de Aa Veghel is heel wat te beleven. Zo leer je via de app brabant vertelt bijvoorbeeld meer over de verborgen verhalen van de streek.

In totaal bevat de route 34 POI’s (points of interest): interessante punten die verhalen over de cultuurhistorie en het landschap van de streek.

Verschillende kunstenaars hebben een bijdrage geleverd aan de route.

Demian Geerlings en Yi Zhao maakten twee bijzondere animaties geïnspireerd op de plek. Laat je meevoeren door het troubadourslied over de Aa, speciaal geschreven voor deze route door Hans van Gorp. Schrijver Ted van Lieshout en cabaretière Katinka Polderman spraken de teksten in.

et de GPS-route NAR | de Aa Veghel ontdek je bijzondere plekken. Laat je verrassen door de stilte en rijkdom van de streek rondom de A50: de levensader die ons op verschillende manieren verbindt. De verscheidene kunstwerken en de Landschapsprotheses die je op de route tegenkomt, zorgen ervoor dat je de omgeving op een speciale manier beleeft.

Landschapsprotheses Om het struinen en zwerven mogelijk te maken in dit gebied, hebben beeldend kunstenaars Kiki van Eijk en Joost van Bleiswijk landschapsprotheses

ontworpen: een trapje, een brug, een bankje, een uitkijkpost en een hek.

Je komt deze kunstwerken – te herkennen aan hun roestbruine kleur en hun schetsmatige uiterlijk – vanzelf tegen op de wandelroute. Nieuw in de app is dat je nu ook kunt horen wat Kiki en Joost zelf te vertellen hebben over hun werk en samenwerking.

Heb je de NAR | de Aa Veghel vorig jaar al eens gelopen? Loop ‘m dan dit jaar zeker nog een keer. Want de route is vernieuwd: onder meer met vijf nieuwe landschapsprotheses en met toevoegingen in de brabant vertelt app.

GPS De NAR | de Aa Veghel is onderdeel van het project Kunst aan de A50.

De struinroutes van de NAR voeren je door het snelweglandschap van het Brabantse deel van de A50.

Alle routes van de NAR vind je terug in brabant vertelt-app. Wandelaars en fietsers kunnen de NAR via GPS volgen en cultuurhistorische informatie over het gebied krijgen. Download de route-app via www.brabantvertelt.nl. bkkc voert voor de Stichting Kunst aan de A50 het artistiek inhoudelijk advies en de projectorganisatie uit.

waar Dr. Verbeeksingel 13, 5461 aj Veghel

openbaar vervoer

w

nieu In Noord-Oost Brabant – tussen Oss en Eindhoven – slingert sinds 2005 het nieuwe deel van de snelweg a50 door het landschap. Achter de geluidsschermen en de anonieme bedrijventerreinen ligt een verborgen landschap met grafheuvels, urnenvelden, pelgrimsroutes, beekdalen, wijstgronden en bijzondere woonwijken.

Met de Nieuwe Arcadische Route (NAR) ga je op ontdekkingstocht door dit wonderlijke gebied. En waar de natuur of de mens de doorgang bemoeilijkt, zijn er zogenaamde landschapsprotheses die je helpen om je weg te vervolgen.

32

Vanaf busstation Veghel is het een paar minuten lopen naar het beginpunt van deze route. Buslijnen die hier langskomen zijn 160, 157, 25, 152, 158 en 253.

Plan je reis via www.goedbezigbus.nl

eigen vervoer Auto: Parkeren doe je in de parkeerzone bij de Hertog Janstraat.

Fiets: Je moet een beetje improviseren om je fiets goed te stallen in de buurt van de Hertog Janstraat in Veghel.

36

Brug Sonniuspark | frank havermans w

nieu

6

Sinds maart dit jaar is in het Sonniuspark in Son en Breugel een bijzondere brug geopend. Het is een houten brug, die als een soort driepotig insect het openbaar park de Brink, de wijken Gentiaan en het Sonniuspark met basisschool De Ruimte in Son verbindt.

Veiligheid en verbinding Het is maandagochtend, half negen: de zoemer gaat.

De bovenbouwleerlingen van basisschool De Ruimte in Son moeten naar hun klassen op de eerste verdieping van het gebouw. Zonder last frank havermans | brug sonniuspark, 2015 te hebben van de zich naar hun werk haastende fietsers, rennen de kinderen al joelend en spelend naar binnen.

Dankzij de nieuwe brug.

Want parallel aan basisschool De Ruimte loopt een druk fietspad. Om onveilige situaties en ongelukken te voorkomen, gaf de gemeente Son en Breugel opdracht aan het bestuur van de school om een oplossing te bedenken.

En dat is deze constructie geworden.

De veiligheid was overigens niet de enige reden om een brug te ontwerpen. Er moest namelijk ook een verbinding komen tussen school en omgeving. Aan de ene kant gebruiken de schoolkinderen het aangrenzende park als schoolplein, en andere kant wordt de school opengesteld voor gebruik door buurtbewoners.

Ontwerp Kunstenaar Frank Havermans en architectenbureau EN/EN ontwierpen een brug met een bijzonder open karakter. Het is de bedoeling dat voorbijgangers en buurtbewoners zich daardoor uitgenodigd voelen om de brug als ontmoetingsplaats te gebruiken. Door de grote

ruimte in het midden van het object, leent de brug zich hier dan ook perfect voor.

Maar de brug kan bijvoorbeeld ook heel goed door de school worden ingezet voor sport- en spelactiviteiten.

Zelf bekijken? Basisschool De Ruimte ligt aan Honingbij 1 in Son en Breugel.

nieuwe tijdelijke kunstroute in omgeving best en oirschot

C

w

nieu

euro land art 2016 In het kader van het Jeroen Boschjaar en EuroLandArt 2016 organiseert LANDSTAGE een breed kunst- en cultuurproject in Best en Oirschot.

De route – die het thema kunst verbindt krijgt – loopt door de buurtschappen Aarle en Straten. Van half juli tot en met 18 september is de tocht geopend voor publiek.

De organisatie van de LANDSTAGE route Aarle-Straten is ambitieus: met verschillende activiteiten wil ze zoveel mogelijk doelgroepen aanspreken.

Bovendien worden de evenementen ook mét diverse bewonersgroepen georganiseerd: bijvoorbeeld met jongeren en met kinderen.

Het gekozen thema is niet voor niets: kunst verbindt.

startpunt de Jeroen Boschtuin, Hagelaarweg 21 in Best.

Er is voldoende parkeergelegenheid.

Ook kun je hier een fiets huren: reserveren info@dehagelaar.nl.

Houd www.LANDSTAGE.nl in de gaten voor actuele informatie, want naast de kunstroute is er een uitgebreide randprogrammering.

artist-in-residence | keramiek

Van 30 juli tot en met 10 augustus laten acht buitenlandse en vier Nederlandse keramisten zich inspireren door Jeroen Bosch. Op locatie gaan ze aan de slag, en het publiek mag meekijken terwijl ze aan het werk zijn. Op verschillende momenten zijn er presentaties, voordrachten en worden er een aantal masterklassen gegeven.

Kijk voor meer informatie op: www.h-earth.nl

foto: ton van de meulenhof

in ontwikkeling

De Beerse Maas: een rivier met twee gezichten kunstproject beerse maas

v

riend van de één, maar vijand van de ander. Niet alle inwoners van de omgeving rond het plaatsje Beers ontwikkelden door de eeuwen heen een goede relatie met de Beerse Maas. Een vergeten geschiedenis die het verdient om zichtbaar en beleefbaar te worden gemaakt. En daarom ontwikkelen twee kunstenaars een plan, dat ze in mei presenteerden.

Q

De Beerse Maas werd vanaf de Middeleeuwen gebruikt om land gecontroleerd te laten overstromen.

Dit systeem – ook wel een overlaat genoemd – was veel veiliger dan ongecontroleerde, willekeurige overstromingen. Het water dat bij Beers over de lage oeverwal liep, zocht zijn weg vervolgens via het achterland naar het westen. Veertig kilometer verder bereikte het water via de Dieze bij ’s-Hertogenbosch opnieuw de Maas.

Schade Toch was niet iedereen blij met de oplossing bij de Beerse Maas.

Het water had namelijk een sterk negatieve invloed op de agrarische en sociaaleconomische ontwikkeling van het hele Maasland. Stadjes en dorpjes langs de Maas waren soms wekenlang geïsoleerd. Honderden hectare vruchtbare grond kon alleen nog maar als hooiland worden gebruikt. Om de schade nog enigszins

te beperken, werd de regel ingesteld dat de Beerse Overlaat alleen tussen 15 november en 15 maart kon worden gebruikt. In 1942 is de overlaat aan de Beerse Maas buiten werking gesteld.

Meer weten over de geschiedenis van de Beerse Maas?

Kijk eens op de website van het Brabants Historisch Informatie Centrum (bhic): www.bhic.nl.

Ga voor meer informatie over Kunstproject Beerse Maas naar www.landkunst.nl.

7

N65

als etalage

in ontwikkeling

L

H

et gebied rond de n65: een typisch Brabants landschap met boomkwekerijen, landschapselementen, natuur, recreatieve trekpleisters, oude landgoederen en nog veel meer. Iedereen, rijdend tussen Tilburg en ’s-Hertogenbosch, moet in de toekomst de n65 herkennen als etalage en toegangspoort van het Brabantse landschap.

Met kunst en cultuur als verbindende factor.

Een mooie ambitie, waaraan in de Land Kunst Krant van vorig jaar ook al aandacht werd besteed.

Wat zijn de nieuwste ontwikkelingen?

Om de n65 op de kaart te krijgen als mooiste rijksweg van Noord-Brabant sloegen (boom)kwekers de handen ineen. Samen met bkkc en BTL Advies stelden ze een bidbook op: De n65 als etalage en nog veel meer. De (boom)kwekers aan zet!

landschappelijke catwalk | hans van lunteren

een lint van licht | zeger reyers

Dat was de stand van zaken vorig jaar: er lag een bidbook met vier projectvoorstellen. Met het bidbook onder de arm kregen een aantal kunstenaars en ontwerpers de opdracht om denkrichtingen te ontwikkelen. Hoe kun je kunst en vormgeving inzetten in de omgeving van de n65? Sinds 15 maart staan de resultaten van dit werkatelier n65 op de website van het bkkc. Om je alvast een idee te geven, lichten we hieronder twee denkrichtingen van kunstenaars uit: Landschappelijke catwalk | Hans van Lunteren Ritme en regelmaat. Dat is wat je ervaart wanneer je over de n65 langs de percelen van de boomkwekers rijdt. Alle bomen staan netjes langs elkaar in rijen, de ruimte tussen de bomen op iedere plek even groot. Het prettige ritme van deze bomenrijen inspireerde Hans van Lunteren tot zijn idee voor een landschappelijke catwalk aan de n65.

Je moet je de catwalk als volgt voorstellen: rijen met bomen, waaronder de grond lichtjes oploopt tot ongeveer tachtig centimeter hoogte. De bomen staan in roestbruine bakken van cortenstaal.

De naam van de kweker is af te lezen van de bakken die aan de kant van de weg staan. Doel: de ritmische beleving van de grens tussen de rijksweg en de kwekerijen versterken en het landschap minder anoniem maken.

Een lint van licht | Zeger Reyers Als je vaak over de rijksweg tussen Tilburg en ’s-Hertogenbosch rijdt, dan herken je dit beeld vast en zeker: met die prachtige eiken langs de weg heb je haast het gevoel dat je een heuse monumentale passage doorkruist. Om te voorkomen dat lantarenpalen langs de weg deze cadans verstoren, bedacht Zeger Reyers een innovatieve manier om de weg ’s nachts te verlichten. Veilig en met respect voor de omgeving.

Zo pleit Reyers voor een 25 kilometer lang lint van groen oplichtende kattenogen. Op die manier is een ritje over de n65 ook ná zonsondergang een bijzondere ervaring. En uniek. Want stel dat dit idee gerealiseerd wordt, dan is de n65 de enige rijksweg die zo’n lint heeft. Zo weet iedereen die eroverheen rijdt: dit is die beroemde weg van Tilburg naar Den Bosch.

Kijk voor meer informatie op www.bkkc.nl/projecten/ruimte/werkatelier-n65.

35

GardenMania kunst en stadslandbouw | strijp-s wat

waar

wanneer

Maak kennis met ecologisch

GardenMania is een

Het seizoen van Garden-

tuinieren. GardenMania

community garden, een

Mania loopt van april tot en

teelt groenten, fruit en

stadstuin die in 2013 is ver-

met oktober. De tuin is open

(eetbare) bloemen in bak-

rezen op een strook asfalt

op woensdag, zaterdag en

ken en zakken. Natuurlijk

(1500 m2) op Strijp-S in

zondag, vrij toegankelijk

en duurzaam. Als je wilt,

Eindhoven. Daarmee is de

van 12:00 uur tot 19:00 uur.

mag je meteen zelf aan de

tuin een oase binnen het

Op 18 juni viert GardenMa-

slag. Daarnaast heeft de

industriële erfgoed van

nia de zomer tijdens het

tuin een culturele agenda:

Strijp-S, het nieuwe creatie-

Midzomernachtfeest. Met

kunstenaars en vormgevers

ve hart van Eindhoven. Door

eten, dj’s, live music en

uit binnen- en buitenland

slim gebruik van industriële

kunst. Kijk op de website

onderzoeken de wissel-

materialen voor de mobiele

voor het programma!

werking tussen natuur en

tuinunits, krijgt Garden-

cultuur.

Mania een unieke uitstraling en geeft hiermee een eigen draai aan stadslandbouw.

8

midzomernachtfeest gardenmania, 2015

Meer informatie vind je op www.gardenmania.nl, www.landkunst.nl

landkunstexpositie bkkc

Het landschap als materiaal

G

dit jaar meer varens planten | iris hofland

H

et landschap als materiaal staat centraal tijdens deze zomerexpo bij het brabants kenniscentrum voor kunst en cultuur (bkkc) in Tilburg.

Kunstenaars die werken met natuurlijke landschappelijke materialen worden uitgedaagd te werken op een binnenlocatie: de expositieruimte van het bkkc.

Onder de deelnemende kunstenaars bevinden zich Nadine Sterk en Lonny van Ryswyk van Atelier NL en Maarten Kolk. Zowel Atelier NL als Kolk deden onderzoek in de Noordoostpolder.

De polder is op zee gewonnen land,

platform nieuwe experimentele muziek De natuur is de perfecte plek om in alle rust van muziek te genieten, toch? Al wandelend, fietsend of zittend onder een boom laat je je meevoeren op nieuwe klanken en betoverende ritmes. En precies op die manier biedt de PNEM Sound Art-route je een geheel nieuwe ervaring in natuurgebied De Maashorst. Een digitale route voert je door het gebied en laat je luisteren naar natuurgeluiden en geluidskunst waarin stad en land, mens en natuur, cultuurhistorie en hedendaagse kunst samenkomen.

Bekijk ook het informatieve en leuke filmpje op www.arttube.nl/nl/video/Boijmans/Atelier_ Deelnemende kunstenaars: Iris Hofland, Studio Maarten Kolk en Guus Kusters, Atelier NL, Ninette Koning en Marielle Lapidaire.

dat officieel pas bestaat sinds 1942.

Maarten concentreerde zich met zijn onderzoek op de tijdlijn van natuurlijke en gecultiveerde vegetatie.

In een leporello (een boek dat je kunt uitvouwen) laat hij zien welke planten eerst in de Noordoostpolder groeiden, en welke er zich later vestigden.

Atelier NL richtte zich op de bodem.

Ze deed onderzoek naar de samenstelling van de grond, naar wat er groeit en naar de boeren die het land bewerkten. Na het onderzoek en archivering van materialen maakten de vormgevers vervolgens producten van het landschap, zoals een servies en enorme herbaria.

pnem sound art maashorst

De feestelijke opening van de tentoonstelling vindt plaats op donderdag 14 juli a.s. om 17.00 uur. Daarna kun je de expositie nog bezoeken tot en met zondag 4 september.

waar bkkc, spoorlaan 21 i-k in tilburg De tentoonstellingsruimte en het documentatiecentrum van bkkc zijn tijdens exposities geopend van maandag t/m vrijdag 9:00 – 17:00 uur en in het weekend 13:00 – 17:00 uur.

Toegang is gratis.

J

De Maashorst is het grootste aaneengesloten natuurgebied van Noord-Brabant, omgeven door de gemeenten Bernheze, Uden, Landerd en Oss. Een verrassend natuur- en cultuurlandschap met prachtige bossen en heidevelden, stuifduinen, vennen, weiden en kronkelbeekjes. Kortom: een plek met talloze aanknopingspunten en inspiratie voor bijzondere geluidskunst.

Unieke beleving via PNEM-app pnem Sound Art Maashorst is een initiatief van het Platform Nieuwe Experimentele Muziek (pnem). De route in de Maashorst bevat geluidsprojecten van verschillende internationale kunstenaars. Bij elk project

krijg je niet alleen informatie over de compositie en de kunstenaar, maar ook over de specifieke plek in de natuur. pnem verbindt zo soundart met de infrastructuur van De Maashorst.

De route volg je via de app en via QR-markeringen op de locaties langs de route. Download de app via www.psam.nl.

Bevalt de route je? Ga dan ook volgend jaar zeker nog eens terug. Want de route wordt elk jaar uitgebreid met nieuwe geluidsprojecten die voortkomen uit het internationale pnem Sound Art Festival.

Meer informatie vind je op www.pnem.org

9

vogelhuis studio 1:1 gerealiseerd

Vogels spotten bij ziekenhuis Bernhoven

40

studio 1: 1 | bernhoven biotoop 8, 2015

s

inds juni vorig jaar staat er een bijzondere vogelkast op het buitenterrein van ziekenhuis Bernhoven.

En dat is niet zonder reden: het ziekenhuis in Uden ligt namelijk midden in natuurgebied De Maashorst. Het vogelhuis is in het bijzonder geschikt gemaakt voor vogels die in De Maashorst leven.

raam een verrekijker gemonteerd. Wie de verrekijker op de vogelkast richt, kan vogels die zich in de kast gaan nestelen spotten.

Het vogelhuis is het derde kunstwerk in het project ‘De regenboog van Bernhoven’. Eerder realiseerden het kunstenaarsduo

De vogelkast staat aan de westkant van het ziekenhuis. Op de polikliniek kindergeneeskunde is aan de binnenkant van het

De breuklijn van Brabant Door de Peel loopt een geologische breuklijn: van Oss tot onder Roermond. Maar er zijn niet zo veel mensen die weten van dit bijzondere en zeldzame natuurverschijnsel.

Volgens de Provincie Noord-Brabant en verschillende gemeenten en organisaties moet daar verandering in komen. En daarom is er sinds twee jaar het project ‘Breuken Beleven’, waarmee bijzondere plaatsen op de breuklijn zichtbaar worden gemaakt.

komt heeft door het hoge ijzergehalte een bruinige kleur. Dat water vertelt ons dus bijzonder veel over de verborgen schatten in de bodem.

En wist je dat de breuken steeds in beweging zijn? Ze verschuiven zonder dat je het echt kunt waarnemen, maar

Midden op de Brabantse Kempen ligt de gemeente Eersel. Het is niet voor niets dat deze gemeente te boek staat als de parel van de Kempen. Je vindt er namelijk volop natuurschoon: er zijn bos- en heidegebieden met vennen in overvloed. En nu krijgt de gemeente Eersel dan eindelijk ook een eigen kunstroute.

De kunstroute bestaat op dit moment alleen nog op papier. Op initiatief van de Adviescommissie Beeldende Kunst (ABK) van de gemeente Eersel heeft het bkkc advies uitgebracht: wat zijn de

10

Het kunstwerk van Studio 1:1 kwam tot stand dankzij financiële steun van de provincie Noord-Brabant en deskundige ondersteuning door het bkkc.

in ontwikkeling

23

has Hogeschool cortenstalen vensters. Deze werken zijn het afgelopen jaar in het landschap geplaatst.

Met de gps wandelroute Doden- en Goden landschap bij Oss loop je deels door de omgeving rond de Peelrandbreuk. Deze route is onderdeel van de app brabant vertelt, en ontwikkeld in opdracht van Stichting Kunst aan de a50.

De app brabant vertelt is gratis te downloaden via www.brabantvertelt.nl.

Wat maakt deze breuklijn nu zo bijzonder? Door verschillende diktes van de grondsoorten wordt het water bij breuken naar de oppervlakte gestuwd. Op die manier ontstaan zogenaamde wijstgronden: natte hoger gelegen gebieden. Het kwelwater dat daar aan de oppervlakte

Kunst in het Landschap Eersel

er is wel degelijk verandering!

In het werkatelier Zichtbaarheid Wijst is door verschillende partijen nagedacht over manieren waarop dit bijzondere natuurverschijnsel meer zichtbaarheid en bekendheid kan krijgen.

Ook ontwikkelden studenten van de

BROOS en Ben Raaijman ontwerpen voor dit project.

roberto ruggio | project voor de peelrandbreuk

in ontwikkeling

O

mogelijkheden om een kunstroute in het landschap te realiseren? De uitkomst is een voorstel voor een route van de markt in Eersel tot aan de markt van Eindhoven.

De nog te ontwikkelen route loopt over het grondgebied van de gemeente Eersel, de gemeente Veldhoven en de gemeente Eindhoven. Ook Oogenlust en grondgebied van Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer ontbreken niet in de tocht. Daarnaast zijn Waterschap De Dommel en de gemeente Waalre bij het plan betrokken.

Voor de kunstzinnige invulling van de route is er

gekozen voor een open benadering. Dat betekent dat afhankelijk van de locatie invulling wordt gegeven aan een kunstopdracht. Kunst in relatie tot de natuur staat daarbij in ieder geval centraal, naast kunstwerken die een verbinding leggen met de gerenommeerde high-tech Brainport van Eindhoven.

Wil je de route zelf wandelen? Dan moet je nog eventjes wachten. Op dit moment werkt de gemeente Eersel hard aan een verdere concretisering van de route.

Wordt vervolgd!

b

edekt met groen en omsloten door een weids rivierenlandschap. Daar – midden in de Biesbosch – ligt het Biesbosch MuseumEiland. Als je er overheen vliegt, zou je het haast niet zien liggen. Het museum versmelt letterlijk met haar omgeving.

Die versmelting zie je niet alleen terug in de architectuur. Ook in de

Biesbosch MuseumEiland F Hilweg 2 4251 mt, Werkendam Vanaf 1 april 2016 tot 31 oktober 2016: Maandag 13.00 – 17.00 uur Dinsdag t/m vrijdag 10.00 – 17.00 uur Zaterdag en zondag 11.00 – 17.00 uur www.biesboschmuseumeiland.nl

vaste en tijdelijke tentoonstellingen gaat het museum een dialoog aan met de omgeving rond het gebouw.

Door grote, glazen wanden is de kunst in de tentoonstellingsruimte ook van buitenaf zichtbaar. En via het glas reflecteert in de kunstwerken die binnen staan, de natuur rond het museum. Deze lente en zomer zijn in het museum twee tijdelijke exposities te zien.

In de directe omgeving van het Biesbosch MuseumEiland kun je ook vijf landkunstwerken bezoeken. Deze werken zijn gerealiseerd toen de Noordwaard van polder tot natuur werd getransformeerd. Kijk ook op de landkaart in het midden van deze krant. Voor meer informatie: www. landkunst.nl

Zomerexposities Biesbosch MuseumEiland bob negryn

sjoerd buisman

waanwolkenland 27 mei – 28 augustus 2016 | Solo-expositie Bob Negryn Het is een voortdurend proces: mensen proberen steeds grip op de natuur te krijgen – aan te passen aan de behoeften van de mensheid. Bij kunstenaar Bob Negryn roept deze controledrift een onverzadigbare nieuwsgierigheid op.

“Voortdurend observeer ik en probeer ik het te begrijpen”, zegt hij daarover. Deze observaties vormen de inspiratiebron voor zijn werken.

Tijdens zijn solotentoonstelling in het Biesbosch MuseumEiland toont Bob Negryn een combinatie van sculpturale schilderijen, drie-dimensionale stillevens en grote energieke blauwgroene lentefoto’s.

De lente speelt een prominente rol in de expo. Volgens Negryn is dit seizoen het enige moment waarop we de controle over het

landschap lijken te verliezen. De lente is zo overvloedig, uitbundig en abrupt dat het meestal weken duurt voordat alles weer onder controle is.

Op de vrolijke blauwgroene lentefoto’s van Bob Negryn staan grassen en onkruiden.

Ze doen denken aan het ruime, open Nederlandse rivierlandschap, zonder dat je het landschap zelf te zien krijgt.

oh, natuurmens Augustus – November 2016 | Expo over de vervlechting van mens, natuur en cultuur Sinds jaar en dag is de natuur voor kunstenaars één van de grootste inspiratiebronnen. Dat is niet zo vreemd: natuur, mens en cultuur zijn namelijk sterk met elkaar vervlochten.

Met vijf kunstenaars presenteert het Biesbosch MuseumEiland deze zomer

een hedendaags overzicht van kunst met, over en door de natuur.

Voor Lucia Luptáková is de plek waar haar installaties staan cruciaal.

Met haar werken nodigt ze de bezoeker uit tot een geconcentreerd, misschien zelfs contemplatief aanwezig zijn op een plaats die daarvoor de ruimte biedt. Bezoek en ervaar, dat is het devies.

Beeldhouwer Sjoerd Buisman analyseert de natuur op een heel concreet niveau: hoe zit een boom in elkaar?

En hoe groeit een tak? Wat is de vorm van een blad? Zijn onderzoek naar processen in de natuur komt terug in zijn gehele oeuvre; niet zo gek dus dat Buisman voor deze expositie gevraagd is. Ook te zien: werk van Simon Kentgens, Jasper van Aarle en Renée Verberne.

Biesbosch MuseumEiland Gedichtenroute Acht locaties, vier seizoenen en 32 gedichten. Dit voorjaar gaat de wandeling langs de seizoensgedichten in de Biesbosch in première. Laat je inspireren door acht gedichten van nationaal bekende dichters, en 24 gedichten van woordkunstenaars die meer bekendheid verdienen.

Het Nederlandse landschap maakt gedurende de verschillende seizoenen een indrukwekkende transformatie door: de lente, de zomer, de herfst

wandeling langs seizoensgedichten in de biesbosch

en de winter – het lijkt bijna alsof het andere werelden zijn. En precies met dat gegeven in het achterhoofd stippelde de stichting Poëzie Land van Altena in nauwe samen-

werking met het Biesbosch MuseumEiland een gedichtenroute uit langs acht bijzondere locaties in de Biesbosch.

Nationaal bekende en minder bekende dichters

lieten zich inspireren door elk één specifiek seizoen en één specifieke plek.

Het resultaat: per locatie voor ieder seizoen een gedicht. In totaal zijn het dus acht keer vier

seizoensgedichten, allen te lezen vanaf borden op de locaties in kwestie.

Van de gedichten verschijnt ook een bundel, inclusief een inlegkaart met de route. En op de achterzijde van de kaart staan foto’s van de locaties waarlangs de gedichtenroute leidt.

Op zaterdag 28 mei is de gedichtenroute officieel geopend. Ga voor meer informatie naar: www.biesboschmuseumeiland.nl

De seizoensgedichten in de Biesbosch zijn vanaf 28 mei te vinden op acht locaties: · Spaarbekken Petrusplaat · Buitenmuseum De Pannekoek · Voormalig woonhuis Dr. de Bruin · De Wassende Maan · Veerweg Kop van ’t Land · Zichtpunt Merwede · Polder Jantjesplaat · Jantjespad

11

Martijn Engelbregt,OntsnapOntsnapMartijn Engelbregt, pingsroute Bossche Broek, pingsrouteHet Bossche Broek, ’s-Hertogenbosch

1

A

Lucia Meanwhile MartijnLuptáková, Engelbregt, Ontsnapin the woods...

Oude Buisse pingsroute Bossche Broek, Heide, Achtmaal ’s-Hertogenbosch

2

Carmela Bogman, Woeste Martijn Engelbregt, OntsnapStilte Bossche Broek,Broek, Vught pingsroute Bossche ’s-Hertogenbosch

3

B

Landkunst op de Oude Buisse Heide, Roosendaalsebaan, Achtmaal

Willem Martijn Claassen, Engelbregt,HilverkaveOntsnapling Hilver, tussen Biestpingsroute Bossche Broek, Houtakker en Haghorst ’s-Hertogenbosch

Sannah Belzer, Watermerk Vlijmen, Biessertpolder/A59

4

5

C

Film De pauw en de pelikaan Vlaamse schuur, Kerkdreef 6, Chaam

Paul de Kort, De Wassende Maan Bandijk, Werkendam

6

Landkunst Best/Oirschot

Kunst aan de Maas Buitengebied tussen Maren-Kessel en Ravenstein

F

De Kwekerij, Landlopers Park Moerenburg, Tilburg

7

9 8

tijdelijke projecten

Waanwolkenland / Oh, natuurmens / Gedichten, Biesbosch MuseumEiland, Werkendam

7

D

F E

Jeroen Hoogstraten, Panoramatafel Bandijk, Werkendam

6

10

BIESBOSCH

13 39

G

Het landschap als materiaal Landkunstexpositie in bkkc, Spoorlaan 21 i-k, Tilburg

BREDA

H

K

34

TIL G

Zuiderwaterlinie Bossche Broek

B

I

11

A

N

2

12

33 38

41

Theaterfestival Boulevard Locatievoorstellingen, www.festivalboulevard.nl

Land Kaart

J

PNEM Sound Art Maashorst Vestzaktheater Naat Piek, Uden

M

Op de achterkant van deze krant vind je een activiteitenoverzicht.

Kijk voor een actueel overzicht van locaties en evenementen op www.landkunst.nl

K Breuken Wijs naar Wijst Deurne Astrid Huijbregts, Roel Sloot, Het Groeilokaal, MOB Tilburg, IJpelaereweg, Tilburg

in ontwikkeling N

in ontwikkeling

L

De poorten van de N65 N65 tussen Tilburg en ’s-Hertogenbosch

12

O

Brabantse wal Route van de Zoom/ Landschap van Allure

Kunst in het landschap Eersel

Kunstroute Halvezolenlijn Van Geertruidenberg tot Drunen

De Beerse Maas

GardenMania Strijp-S, Eindhoven

35

P

Q

Marius Boender, Tijdsequentie voor een strooiveld Begraafplaats Zuylen, 34 Tuinzigtlaan 1, Breda

Frank Havermans, Sonniuspark, Son en Beugel

Anne Pillen, Boshut Het Goordonk 15, Baarle-Nassau

36

33

Andreas Hetfeld, De Groene Ontmoeting Veghels Buiten

37

NAR routes Veghel | Oss | Eindhoven | Son en Breugel

32

Hans van Lunteren, IJkplaats Veghels Buiten

37

Hester Pilz en Marten Groen, Oerbank, Waterschapshuis De Dommel, Boxtel

31

Urs Pfannenmüller, Uitkijk op het landschap De Hilweg, Werkendam

8

Frank Halmans, (Her)huisvesting Polder Pannekoek, Werkendam

9

Frank Halmans, Rustplaats voor vogels De Hilweg, Werkendam

Auke van der Heide/Jan Wessendorp, De emmer van toen...

Binnenbandijk, Bergen op Zoom

10

Edward Geluk, De Traan 2e Hoogerwaardseweg, Woensdrecht

Marius Boender, De Wachter Oostdijk, Willemstad

15

(semi) permanente kunstwerken

16

Nienke Korthof, LDD Oude Bosschebaan, Biezenmortel

25 Q

D

13

12

11

24 22 D

Irene Fortuyn, Waterlabyrinth Moerenburg, Tilburg

14 17

Lucas Lenglet, Uitkijktoren rond door recht Boskantseweg, Sint-Oedenrode

Frank Havermans, Observatorium Dommel, Sint-Oedenrode

18

32 Bram Braam, Occupied Spaces Landgoed Velder, Liempde

5

DEN BOSCH

P

1 3

I

40

30

H

19

J

42 32

21

Kees Wevers, Droomtijd van de raaf Kasteel Nemerlaer, Kasteellaan 2, Haaren

L

15

37

31 19

LBURG 14

20

20

KAMPINA

E

27

18

17 16

32

C

26

4

Margriet Kemper, In de schaduw van de taal Natuurtheater, Gemullehoekenweg 147, Oisterwijk

36

32 21

35

28

EINDHOVEN

M 23

U

Mariëlle Lapidaire, Het Boomkompas Structuurweg, Schijndel

29

22 O

grote peel Willem Claassen, De Maasarm Maasdijk, Keent

23

Roberto Ruggiu, Project voor de Peelrandbreuk Heiakker, Deurne

24

Tjep, Van maaiveld tot goot en nok Veghels Buiten 37

Artists in Residence Adriaans, Bossche Broek, ’s-Hertogenbosch

30

Stichting Verhalis, De dodendraad leeft, www.verhalis.nl

Sannah Belzer, Ode aan de Zandrug, De Vest, Waspik

38

39

Beleef de Kempen Studio HB, Dwaallandschap, Vessem

Beleef de Kempen | Atelier van Asseldonk, Informatiezuilen, Vessem

29

28

Studio 1:1, Vogelkast, Ziekenhuis Bernhoven, Uden

Roos Terra en Jaap Dirk Tump, Levende Brug, Sint-Oedenrode

40

Bels Lijntje Cultureel Fietsevenement tussen Tilburg en Turnhout

41

Ben Raaijman, Dommelbalkon, Son

27

26

Rob Moonen en Albert Kliest, MOB Wanroij, Boompjesweg, Wanroij

42

Hans van Gerwen Schakel 304 Nabij Maren-Kessel

25

Roberto Ruggiu, Intending White Park De Bleek, Ravenstein

13

maren-kessel en ravenstein

Kunst aan de Maas K unst aan de Maas is een leuke, actieve manier om kunst en cultuur te beleven in het buitengebied van de gemeente Oss. In drie jaar Kunst aan de Maas, kent het evenement een groeiende belangstelling. Vorig jaar bezochten 15.000 mensen de kunstroute. Momenteel wordt hard gewerkt aan een professionaliseringsslag gericht op 2017, zowel inhoudelijk als organisatorisch. Voor 2016 is een alternatieve kunstroute uitgestippeld in het buitengebied aan de Maas. Het gebied ligt tussen ’s-Hertogenbosch en Nijmegen en grenst aan het natuurgebied de Maashorst. De kunstroute opent 17 juni en is te bezichtigen tot en met september 2016.

Dit jaar wordt een verrassende impuls gegeven aan de kunstroute; gericht op bijzondere verhalen over idyllische plekken langs de Maas. Kunstenaar en fotograaf Wiesje Peels maakt fotowerken voor deze editie van Kunst aan de Maas.

Haar werk vertelt over de rivier, het landschap en zijn bewoners; de geschiedenis en identiteit van het gebied.

Deze kunstwerken krijgen een plek op de route, langs de oevers, in het landschap en de directe omgeving van de Maas.

Bezoekers worden daarmee uitgenodigd met andere ogen naar het gebied te kijken. Daarnaast worden kunstwerken uit eerdere edities van het evenement opnieuw in het zonnetje gezet.

Zo kunnen bezoekers gedurende deze zomer genieten van al het moois dat deze streek te bieden heeft. Kunst, cultuur, water, rust en ruimte. Pittoreske dorpjes, historische stadjes, het prachtige natuurlandschap, met in het hart de stad Oss. Bezoekers kunnen genieten van talloze culinaire en recreatieve verrassingen.

Degenen die langer willen verblijven in het buitengebied, hebben de keus uit talloze overnachtingsplekken: van hotel of camping tot bed & breakfast.

wiesje peels | bij de clarissen

bestaand en nieuw werk aan de oevers van de maas

wiesje peels | bij opa boe

Kunst aan de Maas is een initiatief van stichting Maasmeanders, met steun vanuit de Gemeente Oss en bkkc. www.kunstaandemaas.nl

herman coppus | maasbaken

14

D

h

eb jij het bijzondere gebied rond het tracé van de voormalige Halve Zolenlijn al ontdekt? Sinds vorige zomer is hier namelijk een nieuwe kunstroute geopend. En vanaf komend najaar wordt de tocht nog verder uitgebreid met werken van onder meer John Körmeling en Harald Vlugt.

Het gebied waar de Halve Zolen Route doorheen loopt – beter bekend als de Langstraat – was in de middeleeuwen nog een moerassig, geïsoleerd gebied.

Tijdens de industriële revolutie groeide het uit tot het centrum van de schoenen lederindustrie.

Landkunst De twintig kilometer lange Halve Zolen Route voert je van de Markt in Geertruidenberg naar de Markt in Drunen. Onderweg kom je prachtige kunstwerken tegen: verwonder je bijvoorbeeld over het monumentale Ode aan de Zandrug van Sarah Belzer.

Op de locaties Drunen en Raamsdonk zijn vanaf het najaar ook respectievelijk het wachthuisje van John Körmeling en een sculptuur van Harald Vlugt te zien.

Spring op de fiets en geniet!

halve zolen route

brabant vertelt Via de gratis te downloaden app brabant vertelt navigeer je door de Halve Zolen Route met je smartphone.

Via de app ontdek je de kunstwerken langs de route. Door animaties en speciaal voor de route geschreven gedichten gaat de route echt leven: je leert over de bewogen geschiedenis van de Langstraat en over de natuur eromheen. Goed om te weten: je kunt de Halve Zolen Route thuis alvast downloaden, zodat je onderweg geen internet nodig hebt.

Meer informatie vind je op www.brabantvertelt.nl. Download de app en ga op pad!

ode aan de zandrug | sannah belzer

ode aan de zandrug | sannah belzer

39

In natuurpark De Vest in Waspik kun je er echt niet omheen: de twee enorme, langgerekte, liggende betonnen sculpturen van Sannah Belzer. Met dit werk verwijst Belzer naar het ontstaan van de verschillende nederzettingen op de zandrug tussen Geertruidenberg en Besoyen. De Ode aan de Zandrug dankt zijn ontwerp aan de hoogtelijnen die terug te vinden zijn sannah op historische belzer, ode kaarten aan de van zandrug het gebied.

- artist Als impression je er bent, klim dan ook eens op het werk: je ziet daar namelijk de namen van de verschillende dorpen staan!

theaterfestival boulevard | theater in de natuur

I

Elk jaar weer blinkt Theaterfestival Boulevard ’s-Hertogenbosch uit met bijzondere voorstellingen op locatie: er zijn zelfs voorstellingen middenin een natuurgebied! Het festival toont de (inter)nationale theatertop naast de nieuwste generatie makers. Gaat dat zien: van 4 t/m 14 augustus 2016 beleeft het festival alweer zijn 32e editie.

Nieuw dit jaar is Het Josephkwartier – een festivaltuin midden in de stad.

Hier creëert Theaterfestival Boulevard een vrijplaats voor dialoog tussen kunstenaar en publiek.

Een ontmoeting met theatermakers die zich verhouden tot de actualiteit.

Laboratorium én speelplaats.

Ontmoet elkaar in de fantastische festivaltuin tussen Pand 18 en Theater Artemis.

Voor actuele informatie, kijk op: http://www.festivalboulevard.nl.

theaterfestival boulevard | karin jonkers

15

Het Groeilokaal school zonder muren Het Groeilokaal is een burgerinitiatief, een stichting in oprichting. Een ontmoetings- en educatieplek voor jong en oud in het buitengebied aan de noordkant van Tilburg. Het is een plaats waar kunst en cultuur – midden in de natuur – bij elkaar komen.

Het Groeilokaal creëert zo een nieuw beeld van ons toekomstige landschap.

Op het terrein van Het Groeilokaal vind je bijvoorbeeld een proefbos.

Hier zijn hazelaars en frambozenstruiken, er is een buitenkeuken en een drinkwatervoorziening en er wordt gewerkt aan een T-tuin en een bijenweide.

K

Zelf zien? Het Groeilokaal organiseert regelmatig publieksactiviteiten: in het voedselbos, met een buitenklas, een gastatelier, een theetuin, buitenexposities of een kleinschalig festival.

Ga naar www.hetgroeilokaal.nl voor meer informatie. Je kunt Het Groeilokaal ook volgen via Facebook en Twitter.

waar IJpelareweg 55, 5048 ta Tilburg

42

N

Een plan voor een uniek kunstproject

DE BRABANTSE WAL EN HAAR ROUTE VAN KINETISCHE KUNST

in ontwikkeling

zogenaamde landschapsLangs de Brabantse Wal Bergen op Zoom, etalage. En door middel komt een kunstroute Steenbergen en een met bijzondere kinetistukje door Roosendaal. van kinetische kunst – dat is kunst waarin sche installaties. De 22 De hoogteverschillen beweging centraal staat kilometer lange tocht in het omliggende – krijgt elke etalage een wordt gekoppeld aan de landschap kenmerken unieke identiteit. Samen dit bijzondere aardvoormalige turfroutes vormen deze etalages kundige verschijnsel: tussen Roosendaal en Activiteiten en openingstijden je op www.hetgroeilokaal.nl de walvind bereikt hoogten de knooppunten in een Bergen op Zoom.

Wil je gebied waaraan de van ongeveer 20 meter de route zelf beleven, turfvaart in het verleden boven nap. dan moet je nog even een belangrijke bijdrage wachten. De route wordt heeft geleverd.

Met de kunstroute namelijk in de zomer worden straks zeven van 2018 geopend.

Ga voor meer belangrijke gebiedsDe Brabantse Wal is een delen rond de Brabantse informatie naar www.brabantsewal.nl.

Wal in de spotlights echte wal of steilrand, gezet. Elk van de zeven die loopt door de gegebieden vormt een meenten Woensdrecht,

MOB Wanroij herbeleef de koude oorlog

Geïnteresseerd in de Koude Oorlog?

Dan is een bezoek aan mobiliteitscomplex (MOB) Wanroij zeker de moeite waard. Een multimediale route over het terrein vertelt je over de geschiedenis, en over de positie van Nederland tijdens deze periode.

Tijdens de Koude Oorlog kende Nederland zo´n honderd militaire bases, bedoeld om een opmars van de Sovjet-Unie te stuiten. Het mob Wanroij is er daar één van. Inmiddels is het complex onder leiding van kunstenaars Rob Moonen en Albert Kliest ingericht als herinneringspark over de Koude Oorlog. Sinds vorig najaar is het mobiliteitscomplex geopend voor publiek.

Met behulp van qr-codes en jaartallen kom je tijdens een wandeling over het mobiliteitscomplex Wanroij alles te weten over bijzondere en belangrijke gebeurtenissen tijdens de Koude Oorlog. De route is multimediaal: naast tekstuele informatie wordt er veel gebruik gemaakt van beeld en geluid. Zo componeerden de Tilburgse componisten Jeroen Strijbos en Rob van Rijswijk muziek speciaal voor mob Wanroij. Een bijzondere presentatie van kruisraketten vormt ook een onderdeel van het project.

waar mob-complex Wanroij, Boompjesweg 2 Landhorst

openingstijden Zaterdag en zondag tussen 11.00 – 16.00 uur, buiten openingstijden op afspraak

16

Actuele informatie vind je op www.coldwar.nl

Telefoon: 06 150 11 777 Email: office@coldwar.nl

conferentie sculpting nature | from land art to eco art and bio art

v

an 29 september tot en met 1 oktober organiseert Sculpture network de internationale conferentie. Dit jaar is het thema ‘Sculpting nature: from land art to eco art and bio art’.

De conferentie vindt plaats in België en het programma is samengesteld door de Nederlandse kunstpublicist en tentoonstellingsmaker Anne Berk.

Zij zal ook de Landkunstexpositie in het bkkc in Tilburg openen op 14 juli.

Natuur als materiaal

Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw werken kunstenaars met natuurlijke materialen in land art, eco art en in bio art. In plaats van de natuur af te beelden, gebruiken de kunstenaars het materiaal van de natuur zelf: aarde, planten, bomen, en sinds korter ook dieren: koeien, vlinders en bijen, levende organismen en genetisch materiaal. Deze kunstenaars werken vaak buiten in de natuur met vergankelijke materialen.

De conferentie bestaat uit verschillende lezingen, onderlinge gesprekken en bezoeken aan een museum en twee particuliere kunstcollecties.

Op 29 september en 1 oktober gaan we naar het Middelheim Museum in Antwerpen en twee privecollecties in Brussel: De Vanhaerents Art Collection en Villa Empain.

Op vrijdag 30 september houden een aantal coryfeeën op het gebied van land art, eco- en bio art een lezing bij de Verbeke Foundation (dicht bij Antwerpen). Deze private kunstlocatie brengt kunst, natuur en ecologie samen in een indrukwekkende verzameling moderne en hedendaagse beeldende kunst. Een van deze kunstenaars is Koen Vanmechelen, die met bkkc samenwerkt in FoodLabPeel (zie pagina 20 in deze krant).

nils udo | the nestearth, 1978 Sculpture network is een Europees netwerk voor makers, bemiddelaars, verzamelaars en liefhebbers van driedimensionale kunst (ook in de buitenruimte) en bestaat nu tien jaar. Het netwerk heeft meer dan duizend leden in veertig landen, en een nieuwsbrief die 18.000 contacten bereikt. Sculpture network organiseert internationale Forums, Experiences (gespecialiseerde reizen), en lokale Dialogues waar sculptuurliefhebbers informatie kunnen uitwisselen en waar ze kunnen netwerken.

nils udo | zonder titel, 1998

Meld je aan voor deze conferentie via www.sculpture-network.org.

Kun je niet alle drie de dagen? Er zijn ook modules mogelijk.

17

wat

De Boshut is het voormalige huis van dichteres Sonja Prins. Prins kwam er in de jaren 70 van de vorige eeuw wonen. En ze woonde er tot ze er op 96-jarige leeftijd stierf. Sonja Prins richtte stichting Boshut op met als doel deze plek voor toekomstige schrijvers en kunstenaars te behouden en verder te ontwikkelen.

33

Open Boshut

wanneer Zondag 26 juni en 10 juli van 10 tot 17 uur Vrije toegang, al zijn donaties welkom

Het lukte haar niet deze doelstelling in haar eigen leven te realiseren. De Boshut leek na haar dood eerst gedoemd te sneuvelen onder bulldozers of binnendringende natuur.

Sinds 2010 geeft kunstenares Anne Pillen op haar eigen manier vorm aan de doelstellingen van de stichting.

wie Beeldend kunstenaars Anne Pillen Steven van der Gaarden

wat Workshop Sweet Syria

wanneer Zondag 17 juli 2016 van 13 tot 17 uur Entrée 15 euro (incl. koffie/thee en alle benodigde materialen) Aanmelding vóór 1 juli op deboshut@xs4all.nl o.v.v. Workshop Sweet Syria

Ontwerpers Wil Molenaar, Gouda (sieraden) Masja Mols, Tilburg (grafisch design)

wie De Syrische beeldend kunstenares en illustrator Neyruz Abou Jamra deelt haar goede herinneringen aan haar land.

De Boshut | anne pillen

brabants jong talent 26 juni Dantae Jubithana Saskia Snelders Boaz Wiersma 10 juli Romy van Dongen

i

n en rondom de Boshut is het afgelopen jaar veel gebeurd: het dak is vernieuwd en er zijn diverse kleinere en grote renovaties uitgevoerd. Doel: de plek behouden en verder ontwikkelen tot blijvende creatieve broedplaats voor schrijvers en kunstenaars.

Beheerder en kunstenaar Anne Pillen is sinds juni 2015 erfpachter van de Boshut en een deel van het terrein, dat zij al sinds 2010 beschouwd als

41

een voortdurend veranderend totaalkunstwerk.

Alweer voor het vijfde seizoen organiseert zij een verrassend publieksprogramma waarbij andere kunstenaars, ontwerpers en jong Brabants talent is uitgenodigd op deze unieke locatie hun werk aan een breed publiek te tonen.

Naast twee Open Boshut-zondagen is er deze zomer ook een workshop die wordt begeleid door een Syrische collega van Anne.

Kijk voor actuele informatie op www.boshutannepillen.wordpress.com of www.annepillen.nl

waar Boshut, Het Goordonk 15, 5111 GG in Baarle Nassau

BelsLijntje: van Tilburg naar Turnhout

s

toom door stad en land, doorkruis bos en heide en verwonder je over het bijzondere gebied. Het BelsLijntje doorkruist een streek vol prachtige natuur: geniet van de diversiteit van onder meer Stadsbos 013, natuurgebied De Kaaistoep en De Regte Heide.

18

Als je wel eens over het BelsLijntje hebt gefietst, dan kun je het je haast niet voorstellen. Maar nog niet zo heel lang geleden – rond 1980 – reed er van Tilburg tot aan de Belgische grens een stoomtreintje. Speciaal voor de toeristen die toch nog eens wilden reizen over het befaamde BelsLijntje.

Daarna was het toch echt afgelopen met de spoorverbinding tussen Tilburg en Turnhout.

Of dat erg is? Voor fietsers en wandelaars zeker niet: zij maken nu dankbaar gebruik van het volledig geasfalteerde tracé om het bijzondere gebied te ontdekken!

brabant vertelt Via de gratis te downloaden app brabant vertelt krijgt je ontdekkingstocht over het BelsLijntje een extra dimensie. Met de routes in de app laten wij je onder andere zien hoe kunst en kunstenaars een bijzondere rol spelen in het visualiseren van de identiteit van het BelsLijntje. In de app zijn ook foto’s en geluidsfragmenten opgenomen van het Cultureel Fietsevent, dat hier in 2013 én 2014 plaatsvond. Tijdens deze dagen traden direct langs het BelsLijntje verschillende artiesten op.

Tip! Download de routes alvast thuis, zodat je onderweg geen internet meer nodig hebt.

Download de route-app via www.brabantvertelt.nl.

vierde zomer op rij te zien op de kerkdreef in chaam

filminstallatie de pauw en de pelikaan Johan de Pauw, pater in de abdij van Tongerlo, ontdekt tijdens een speurtocht in het abdijarchief eeuwenoude documenten die wijzen op een langdurige relatie van zijn voorgangers met de bevolking van Chaam. Nieuwsgierig naar de sporen die de Norbertijnen hebben achtergelaten, gaat hij op reis.

Heeft het verleden toekomst?

Het project De pauw & de pelikaan is een filminstallatie in een eeuwenoude, gerestaureerde Vlaamse schuur, onderdeel van een monumentale boerderij in Chaam. In de speciaal verbouwde schuur is een documentairefilm van 15 minuten te zien, gemaakt door het kunstenaarsduo Anne Pillen en Bas de Leijer. In de film gaat een pater uit de abdij van Tongerlo op zoek naar het verleden van Chaam.

B

De installatie vormt een aanvulling op het bestaande Kerkdreef-monument. De film verduidelijkt de historische context van de locatie door middel van een bijzondere en unieke beleving.

De installatie is in totaal vijf zomers geopend, van 2013 tot en met 2017.

openingsdata zomer 2016 11 juni t/m 25 september 2016: Alleen op do-vr-za en zo van 10:00 u – 17:00 u.

waar Vlaamse schuur, Kerkdreef 6, Chaam Meer info: www.pauwenpelikaan.nl

honderd geocachers helpen bij realisatie landkunstwerk ‘de dodendraad leeft’ Maar liefst 24.000 witte krokussen markeren het traject van de dodendraad uit de eerste wereldoorlog bij Zundert.

Bij deze grensafscheiding vielen honderd jaar geleden meer dan duizend doden.

De dodendraad stond namelijk onder hoogspanning. Onder de slachtoffers bevonden zich met name Belgen die naar het neutrale Nederland wilden vluchten. Het landkunstwerk ‘de dodendraad leeft’ stelt de actuele vraag: hoe gaan we in Europa om met grenzen?

Geocachers maken landkunst

De deelnemende geocachers kregen aan het begin van hun speurtocht een doosje krokusbolletjes mee die ze op specifieke gps-coördinaten moesten planten.

Het project is een initiatief van Stichting Verhalis (Carine van Vugt en Jeroen Neus) in samenwerking met de Gemeente Wuustwezel en Zundert, de plaatselijke VVV’s en de KWB. De fietsroute is te downloaden via www.verhalis.nl.

38

Zo hielpen ze mee aan een deel van het elf kilometer lange monument. De andere krokussen werden geplant door scholieren en grensstreekbewoners.

Het witte lint loopt voor een deel langs de smalle landweggetjes bij de grens, maar ook dwars door akkers en weilanden.

Meer dan twintig boeren uit de omgeving gaven toestemming om de krokussen op hun land te planten. De bloemen komen ieder voorjaar weer terug en brengen zo de Dodendraad steeds opnieuw tot leven.

Het is de ambitie van de makers om de hele Belgisch-Nederlandse grens de komende jaren te beplanten met witte krokussen, over een lengte van 350 kilometer. Er zijn al gesprekken met de gemeente Baarle-Nassau en Hamont-Achel.

19

koen vanmechelen | lucy – peel petuum mobile, maquette

foodlabpeel Vorig jaar las je in de LandKunstKrant al over FoodLabPeel. In dit bijzondere project zijn boeren uit de Peelregio gekoppeld aan een ontwerper.

Via co-creatie ontwikkelen zij nieuwe ideeën en concepten. Hoe staat het nu met FoodLabPeel? We lichten één van de samenwerkingen uit.

Ontwerper Koen Vanmechelen werkt samen met vier varkenshouders van de Heydehoeve in Nuenen. De boeren

willen de buitenwereld graag op een creatieve manier laten zien wat ze allemaal doen. En zo ontwikkelden ze samen met Vanmechelen Lucy Peel Petuum Mobile. Meer weten? Ga dan naar: www.agrimeetsdesign.nl of naar www.bkkc.nl.

FoodLabPeel komt tot stand door samenwerking tussen ZLTO, Agri Meets Design en bkkc.

een wandeling waarbij het landschap decor is voor theater en dans

E

De Kwekerij presenteert: Landlopers #4 Het rumoer van de stad ontvlucht

d

e zomerse buitenvoorstelling van De Kwekerij draait om een succesvolle carrièretijger, die in zijn maatpak de jachtige stadse beschaving ontvlucht. Als ware pelgrim gaat hij op zoek naar de rust en troost van de Abdij in het Tilburgse buitengebied. Deze plek van stilte en verlossing blijkt echter een fata morgana.

De man van de wereld raakt steeds verder de weg kwijt. Zijn gedroomde pad verandert langzaam in een queeste, waarin hij als zonderlinge kluizenaar één wordt met de natuur.

Tijdens alweer de vierde voorstelling in landschapspark Moerenburg stuurt De Kwekerij de bezoekers met de pelgrim mee de natuur in. Een volledig ander stuk van het terrein wordt verkend. Maar is de stadse mens nog wel opgewassen tegen die zelfverkozen vrijheid? Het gebied naast waterzuiveringsinstallatie Moerenburg zit vol historische feiten en natuurlijke verrassingen. Tijdens de wandeling, die geschikt is voor jong en oud, vormt de natuur het decor voor een mix van theater, dans, muziek en verhalen.

Speeldata: 1, 2, 3, 8, 9, 10, 15, 16 en 17 juli.

Vrijdag- en zaterdagavond start de wandeling om 19.30, 20.00 en 20.30 uur Zaterdag- en zondagmiddag om 15.00, 15.30 en 16.00 uur Beperkt aantal plaatsen per wandeling, reserveren via reserveren@dekwekerij.nl De Kwekerij biedt ook (bedrijfs)wandelingen op maat aan, zie www.dekwekerij.nl

foto: marco maas

20

foto: peter van midde

Je eigen kunstwerk in Veghels Buiten

Land Kunst

...ontdek de mystiek van Het Groene Woud

Ben jij toe aan een creatieve uitdaging?

In Veghels Buiten zijn kavels te koop

Wil je lekker landelijk wonen en toch

om zelf jouw ideale huis te bouwen.

overal dichtbij? Bouw dan je eigen huis

Geef je fantasie de ruimte en creëer je

in Veghels Buiten op een prachtige plek

eigen ‘kunstwerk’! Je eigen kavel koop

midden in het groen.

je al vanaf 159.400 euro.

Veghels Buiten, voor mensen met lef.

Bezoek Het Groene Woud en ontdek de mystiek van dit Nationaal Landschap, die versterkt wordt door de aanwezige Land Kunst. Heel de zomer zijn in Het Groene Woud veertien permanente Land Kunstwerken te zien. De kracht en schoonheid van Land Kunst verrijken de natuurbeleving in en de leefbaarheid van Het Groene Woud.

www.hetgroenewoud.com | www.vvvhetgroenewoud.nl www.eurolandart.nl | www.landkunst.nl

www.facebook.com/veghelsbuiten

HGW LA adv.indd 1

veghelsbuiten.nl

22-04-16 09:42

ontdek brabant via je smartphone

achtergrondfoto edward geluk

brabant vertelt

Met gedichten, geluiden, beelden en animaties reis je door de vele verhalen die Brabant rijk is.

download de gratis app of kijk op www.brabantvertelt.nl

21

Kijk op www.mestmag.nl of neem een abonnement op MEST magazine. facebook.com/MestMag

@mestmagazine

mestmagazine

linkedin.com/company/ mest-magazine

alsmaar

RECHTDOOR Lef, uithoudingsvermogen & pioniersgeest Dat kenmerkt het ontstaan van De Langstraat. Deze kunstroute voert je langs het Halvezolenpad. Een voormalig spoorwegtracĂŠ door Heusden, Waalwijk en Geertruidenberg.

Spring op de fiets en ontdek de verhalen Download de route in de app

Over de rijke historie van schoen en leder. Over het ontstaan van het landschap,

brabant vertelt of kijk voor

en het belang van de Halvezolenspoorlijn. Maak kennis met de trots

meer informatie op

en creativiteit van de regio.

www.halvezolenroute.nl

22

Kunst op het platteland en kleine kernen?!

Lees de rubriek van de bkkc in de Kleine Kernen Krant

Maak op het Biesbosch MuseumEiland kennis met verleden, heden en toekomst van de Biesbosch. Combineer het museum met een vaartocht met de fluisterboot en een wandeling door buitenmuseum De Pannekoek.

Biesbosch MuseumEiland Hilweg 2 • 4251 MT Werkendam • Tel.: 0183 - 504009 E-mail: info@biesboschmuseumeiland.nl Voor meer informatie en de vaaragenda:

www.biesboschmuseumeiland.nl OPeNiNgstijdeN museum : maandag (van 1/4 t/m 31/10) : 13 - 17 u dinsdag t/m vrijdag : 10 - 17 u Zaterdag, zon- en feestdagen : 11 - 17 u Het Biesbosch MuseumEiland maakt deel uit van het stelsel van Brabantse Natuurpoorten. het bezoekerscentrumdeel en de horeca zijn gratis toegankelijk.

De Kleine Kernen Krant St. Josephstraat 18 5089 NK Haghorst Internet www.kleinekernenkrant.nl Mail: info@kleinekernenkrant.nl

U kunt ons natuurlijk ook volgen op

15 juli - 18 sept

van Best tot Oirschot

www.landkunst.nl

www.landstage.nl

12573-SBB opmaak_210 22-04-16 15:45 Pagina 3

Knetterend verlangen Zo. Dat hakt erin. Eerst een stevige wandeling in de frisse lucht. En nu rust. Bij je zelf gemaakte kampvuur. Met een slaapplaats op steenworp afstand. Mooier kun je het niet krijgen.

Klein geluk binnen handbereik. Net als die houtblokken om het vuurtje brandend te houden.

H A www.staatsbosbeheer.nl

23

agenda Veel van de kunstwerken en projecten kun je op ieder gewenst moment bezoeken. Meer informatie en concrete data vind je op www.landkunst.nl en op de websites van de partners.

mei 27 mei t/m 28 augustus, Waanwolkenland, Biesbosch MuseumEiland, Werkendam Vanaf 28 mei, Seizoensgedichten in de Biesbosch, Biesbosch MuseumEiland, Werkendam

juni 11 juni t/m 25 september, Filminstallatie De pauw en de pelikaan, Vlaamse schuur, Chaam 17 juni t/m september, kunstroute aan de Maas 18 juni, Midzomernachtfeest met kunst, dj’s en food GardenMania, Strijp-S, Eindhoven 26 juni, OPEN BOSHUT met diverse kunstenaars en ontwerpers, Boshut Anne Pillen, Baarle Nassau 26 juni, Brabants Jong Talent, Boshut Anne Pillen, Baarle Nassau

juli 1–3 | 8–10 | 15–17 juli, Landlopers van De Kwekerij, Moerenburg, Tilburg 7 juli, Workshop Sweet Syria, Boshut Anne Pillen, Baarle Nassau 10 juli, OPEN BOSHUT met diverse kunstenaars en ontwerpers, Boshut Anne Pillen, Baarle Nassau 10 juli, Brabants Jong Talent, Boshut Anne Pillen, Baarle Nassau 14 juli t/m 4 september, Landkunstexpositie Het landschap als materiaal, bkkc, Tilburg 15 juli t/m 18 september, LANDSTAGE 2016, kunstroute buurtschappen Aarle en Straten, tussen Best en Oirschot 30 juli t/m 10 augustus, LANDSTAGE 2016, presentaties, voordrachten, masterklassen, Hagelaarweg 21 Best

augustus 4 t/m 14 augustus, Theaterfestival Boulevard, ’s-Hertogenbosch t/m november, Oh, natuurmens, Biesbosch MuseumEiland, Werkendam

september 9 september t/m 30 oktober, Landkunst op de Oude Buisse Heide, Achtmaal 23 september t/m 13 november, Landkunst expositie in Het Bossche Broek, ’s-Hertogenbosch 29 september t/m 1 oktober, Sculpture network, internationale conferentie, België

november Festival PNEM Sound Art, Maashorst Vestzaktheater Naat Piek, Uden

will beckers