Mest #5 by Kunstloc Brabant

OOK MET: DE BESTE EN: PLATENZAKEN EEN EIGEN van het zuiden MEST-SINGLE! Met 2 briljante oldies

Nr 5

Maart 2014 € 7,95

CHOREOGRAFE

KATJA HEITMANN:

MEST nr 5

“WE HOUDEN ONS MASKER OP EN SPELEN HET SHOWTJE DAT ‘LEVEN’ HEET”

[Advertentie]

CMY

resr?kso?ers? eop o k k p p o o o s s s isatie mm naoinsraigsta ag aietnie g r r esfreoerrnemneren o o r r n n n o o e e e f f s s d d d n n n i i i a a a e e e r r r h h h t t t r ver vevreO OO vta vnnasnht evhtaent het t s s n n u u u k k k r edve er de vevred OO O

Pon PonJaarboek Pon Jaarboek Jaarboek 2014 2014 2014 Meer Meer informatie: Meer informatie: informatie: www.hetpon.nl www.hetpon.nl www.hetpon.nl h.maas@hetpon.nl h.maas@hetpon.nl h.maas@hetpon.nl

MEST nr 5

INHOUD Nr 5

JAN SLUIJTERS IS KWIJT

“WE HEBBEN DE ZIEL UIT ONS TIJDSGEWRICHT GESLOOPT”

“IK ZOU BEST WEL EENS WILLEN WETEN HOE DAT VOELT, NEERSTORTEN”

“MET TONEEL MENSEN OP EEN ZACHTE MANIER AAN HET DENKEN ZETTEN”

TRUMPSTEIN & DE LEIJER BEGINNEN EEN ONDERGRONDSE BOEKENCLUB

IEDEREEN BEROEMD: BRABANTSE VOORRONDE KUNSTBENDE

ONDERGRONDS BREDA MET CULTUURWETHOUDER SELÇUK AKINCI

DE ZONE: DODENDRAAD

BESTE VINYLZAKEN VAN HET ZUIDEN

19 april: Record Store Day. We kozen de beste platenzaken van Brabant en Limburg. En brachten zelf een single uit.

KUNSTMAATJES

Shakira (12): “Vlekken bestaan niet, je kunt van alles weer iets moois maken.”

MEST nr 5

EST heeft een nieuwe website. Of beter gezegd: we hebben nu een echte website. Een website die we willen laten uitgroeien tot dé community voor cultuur in Noord-Brabant. Daarbij richten we ons vooral op mensen uit de cultuursector, en zij die daar in hun werk vaak mee te maken hebben. Met de site willen we ertoe bijdragen dat makers, zij die hen ondersteunen en beleidsmakers hun werk beter kunnen doen. Samen met hen willen we laten zien wat er nu al in Noord-Brabant aan bijzondere kunst en cultuur is en wat er zou moeten komen. Met nieuws, service, tips en discussie.

In het tijdschrift doen we dat ook, vier keer per jaar. Het tijdschrift is er niet alleen voor de cultuurprofessional, maar ook voor de liefhebbers. Waarbij we ons vooral richten op verhalen over bijzondere culturele makers en producties. Op cultuur in de brede zin van het woord. Van dans tot metal, van beeldende kunst tot bloemencorso. Omdat we ‘hokjes’ onzin vinden en zeker weten dat er veel culturele omnivoren zijn zoals wij. Belangrijkste doelen: • bekendheid en daarmee draagvlak vergroten voor interessante en zinnige cultuur in Noord-Brabant, ook buiten de cultuursector en buiten deze regio. • laten zien dat cultuur geen speeltje van de elite is, maar een cruciaal onderdeel van onze samenleving. Met de site en het tijdschrift tonen we de waarde van cultuur. Onder andere door te laten zien wat de waarde van kunst en cultuur is voor verschillende andere facetten van ons persoonlijke en maatschappelijke leven, zoals welzijn, economie, wetenschap, politiek en milieu. Op mestmag.nl kun je je ook abonneren op de mailservice Trends & Ontwikkelingen. Je ontvangt dan wekelijks een selectie van het belangrijkste culturele nieuws uit NoordBrabant en de rest van Nederland in je mail. MEST magazine wordt in controlled circulation verspreid onder ongeveer drieduizend personen, binnen en buiten Noord-Brabant, die belangrijk zijn, kunnen zijn of moeten zijn voor kunst & cultuur in Brabant. Daarnaast is MEST een publiekstijdschrift: het wordt verspreid via de boekhandel en belangstellenden kunnen zich abonneren (zie ook pagina 30).

www.mestmag.nl 4

MEST nr 5

MUZIKAAL DICTATOR FLIP NOORMAN

wil een verbod op het woord bourgondisch

“Wie de koe bij de horens vat, kan haar niet meer melken.”

HEEFT NOORD-BRABANT EEN TOEKOMST? Vernieuwing komt van kunst & cultuur. Wie dat vergeet, riskeert een opstand.

BURENGERUCHT

MEST schuimt de grens af, op zoek naar overeenkomsten tussen Vlamingen en Brabanders.

SLECHT CULTUURONDERWIJS?

"Je moet ons niet wegzetten als het achterlijke neefje van Europa."

MEST nr 5

CURSUSJE GRAFFITI VOOR BEGINNERS 5e editie Step in the Arena. “De Berenkuil is mijn kerk.”

k had al zo’n angstig voorgevoel. In een boek dat probeert de Brabantse ziel te vangen en vooruit te helpen, struikel je vast voortdurend over het woord bourgondisch. En inderdaad, in veel essays uit de publicatie ‘Het Nieuwste Brabant’ (zie ook pag 32) is het weer buitengewoon gezellig in Brabant. De opstellers willen met het boek naar eigen zeggen nieuwe perspectieven op de toekomst van Noord-Brabant presenteren. Dat doen ze onder andere met opstellen van wetenschappers. Dan hoop je toch dat de verlichte geesten van het Zuiden de woorden bourgondisch en gezellig als de ultieme kwalificaties van de Brabantse volksaard subiet de nek omdraaien. Maar het gemoedelijke stigma blijkt taai. Hoe kan dat toch? Als de Brabander al ooit behept was met die geaardheid, dan toch slechts hier en daar. Aan tafel bij bisschoppen en andere notabelen wellicht, in keurig geconserveerde steden als Breda en Den Bosch. Maar toch niet op de schrale zandgronden, in de Eindhovense arbeiderswoninkjes van meneer Philips of rij-aan-rij in de Reeshof. Daar huizen nog steeds vooral aardappeleters. De gecanoniseerde bourgondische gemoedelijkheid is minder onschuldig dan ze lijkt. Ze is een aantrekkelijk excuus om de ander te ontzien. Een verleidelijk alibi ook, om elkaar fijn egalitair te behandelen, je stem niet te verheffen en je vooral dommer voor te doen dan je bent. Je schiet er geen moer mee op, met die vermeende gezelligheid, het houdt mensen klein. De geschiedenis wordt geschreven voor en door de overwinnaars, en die waanden zich blijkbaar graag Bourgondiërs. We hadden één regel toen we met MEST begonnen: het B-woord is verboden. Vanaf heden meer dan ooit.

Stan van Herpen Hoofdredacteur

[Advertentie]

GA JE MEE NAAR BUITEN?

Ap pn uo

ok me t ro ut

altijd verrassend dichtbij es! Download nu de InBrabant app

In deze app vind je alle uitjes van UitinBrabant.nl en de UITpunten, aangevuld met toeristische informatie van de VVVâ&#x20AC;&#x2122;s en de mooiste thematische routes van RoutesinBrabant.nl. Meer weten? InBrabant.nu

ER LOOPT WEER EEN HOND OVER MIJN GRAF Schrijver / journalist Eric Alink bezoekt graven van illustere Brabanders. Dit keer: schilder Jan Sluijters (1881-1957)

Wij zijn thinner rtikel 149 van het Wetboek van StrafA recht wil het niet hebben. Op kerkhoven mag de bezoeker geen kist opgraven.

Toch kun je bij Kees schepjes lenen. Hij is baliemedewerker op begraafplaats Zorgvlied in Amsterdam. In zijn lade liggen zo’n 25 schepjes. Ooit had hij er vijftig. Maar de helft is verdwenen. Souvenirtje. Of handig. Thuis in het verleden spitten kan ook fijn zijn. Kees kijkt zorgelijk. Hij kantelt zijn baliecomputer. Samen kijken wij in de leegte. Een wit zoekscherm, zonder resultaten. Da’s vreemd. Na zijn dood op 8 mei 1957 werd schilder Jan Sluijters in het Stedelijk Museum opgebaard. Enkele dagen later eindigde de oud-Bosschenaar op dit kerkhof aan de Amstel. Nu is hij kwijt. Thinner, terpentijn, wasbenzine. Onmisbaar in ateliers. Ze verdunnen, ze lossen op. Heeft Jan Sluijters zoveel dampen geïnhaleerd dat zijn lichaam post mortem in het niets is verdwenen? De troost: zijn schilderijen zijn er nog. De winnaar van de Prix de Rome 1904 verrukte het publiek met klotsend fauvisme en luminisme. Uit zijn tubes verf kwam levenslust: rood, geel, blauw en wit licht. Zijn oeuvre telt veel landschappen, stadstaferelen en kinderportretten. Maar Sluijters liet vooral vrouwen na – binnen en buiten lijsten. Kees wil verder. De dood morst al genoeg tijd. “Momentje, even hogerop zoeken”, zegt hij en verlaat de balie. Hij loopt naar een halletje. Gaat een smalle trap op. Tegen het

stootbord van de achtste tree is een tekstplaatje geschroefd: ‘Toegang uitsluitend voor personeel’. Boven zit God. Die weet vast waar Jan Sluijters is gebleven. Zie je wel. Na tien minuten komt Kees opgelucht beneden. Hij draagt een registerboek en kaartenbak. Onder grafnummer O-II-0199 staat de handgeschreven naam Jan Sluijters. Maar de letters zijn zorgvuldig doorgehaald. Met rood. Inkt liegt net zo min als verf: het graf is op 21 januari 1997 geruimd. Nog diezelfde vrijdag is Pietje Boerma op de plek begraven. Leeftijd: veertien dagen. Protest van Sluijters, die in 1924 trots zijn pasgeboren dochter Liesje schilderde, is uitgebleven. Het graf van Pietje blijkt vlot te vinden – een wonder op Zorgvlied, waar zelfs de dood zou verdwalen. Op zijn gedenkplaat van glas staat het keelpropgedicht De gestorvene van Ida Gerhardt. In de modder verandert een ijzeren Mini Coopertje in roest. Eén glimlach: de overbuurvrouw van Pietje is Annie M.G. Schmidt. Zij heeft een vrolijk graf, waar een struik bij staat. Hasselbramen bloeien zelfs ’s winters. Nee, had Kees nog gezegd. In welke knekelput de stoffelijke resten van Jan Sluijters liggen, is onbekend. Het zijn er nogal wat. Ik snuif de lucht van Zorgvlied op. Ik speur naar een vleugje verdunnings- of oplosmiddel. Vergeefs. Alles is vluchtig. Wij zijn thinner. Tekst Eric Alink Beeld Anouk Essers

MOOI-LEKKER-HANDIG

-BOEIEND-PIJNLIJK-GRAPPIG

iedereen is te koop DE STILTE THUIS

vanaf €325,00

Eén van de voorstellingen van De Stilte, dansgezelschap voor kinderen, die je ook thuis kunt boeken, zijn de 1-2tjes. Dansduetten op locatie, op een vloer van 3,5 bij 3,5 meter. Daar zitten de kinderen vervolgens aan drie kanten omheen, bijna op schoot bij de dansers, waardoor ze op een intense manier kennis maken met dans. Naast het duet kunnen de dansers ook vragen beantwoorden van de kinderen en een korte workshop met ze doen. www.destilte.nl

DANS

MUZIEK

VOGELS HUILEN NIET

€24,95

Fotografe Anjès Gesink (1981, Berlicum) begon in 2012 als vrijwilliger bij een opvang voor wilde vogels in Rotterdam-Zuid. De vogels zijn verzwakt, tegen een gebouw gevlogen of verstrikt geraakt in visdraad of mensenhaar. Anjès Gesink verzorgt de vogels niet alleen, maar fotografeert ze ook. Op 17 mei komt haar fotoboek uit, Vogels huilen niet (uitgeverij Lecturis). In het boek ook verschillende essays van stadsecologen over de leefwijze van vogels in de stad en de problemen die ze ervaren in een overwegend menselijke leefomgeving. Expositie Vogels huilen niet: 17 mei t/m 31 augustus in Het Natuurhistorisch Museum Rotterdam. www.anjes.nl

FOTOGRAFIE

MOORDPLAAT €7,00

We zijn er wat laat mee, maar de nieuwe Niels Duffhuës laten we niet links liggen. Dus, voor wie ‘m gemist heeft: de zwartste stem van ons land bracht eind januari een nieuwe plaat uit. En wat voor een. There’s a storm coming is alweer zijn zevende album, maar misschien dat dit dan eindelijk de langverwachte nationale en internationale doorbraak gaat betekenen. Helemaal alleen opgenomen, lo-fi en in mono, is dit zijn beste plaat tot nu toe. We overdrijven? Dan toch in gezelschap. OOR: ‘Kannibalisme, moord, doodslag en huilende wolven, dat is het decor waar de korte, donkere zwart-witfilms zich in het hoofd van Duffhuës afspelen. Soms is het muzikale decor sober en horen we hem alleen op gitaar, met wat percussie, een paar keer dendert hij met luide gitaren als in de hoogtijdagen van de stonerrock als een stoomwals over u heen. Moordplaat.' De plaat is vooralsnog alleen digitaal te beluisteren en te koop. Op: nielsduffhues.bandcamp.com www.nielsduffhues.com

MEST nr 5

COL

UMN

HOUD DE ZINLOZE BOEKHANDEL LEVEND e rookwolken zijn opgetrokken, de ruïne wordt zichtbaar. Polare is in de afgrond D gelazerd en sleurde tal van Nederlandse

DESIGN

DE ZIEL

N.O.T.K. Multidisciplinair designtalent Daphna Isaacs Burggraaf schopte het in 2012 tot plaats 21 in de top 25 van Dutch designers van Eigen Huis & Interieur. Op de jaarlijkse hoogmis van het design in Milaan (8 t/m 13 april) presenteert ze haar nieuwe serie glaswerk, Ziel. De titel verwijst naar de ronde instulping in de bodem van een wijnfles, die ziel wordt genoemd. En die vormt het centrale uitgangspunt voor de drinkglazen, het karaf en de schaal. www.daphnaisaacs.nl

KUNST

# 87 (2011), 18x18x9cm

MEST nr 5

CECI N'EST PAS UN BOUTON ROUGE €500,00 De Eindhovense kunstenaar Teun Kuipers onderzoekt al tien jaar de relatie tussen twee- en driedimensionale vormen. Het resultaat is een groeiende collectie objecten, die wordt gekenmerkt door een ontroerende helderheid en eenvoud. Kuipers in het Eindhovens Dagblad: “Ik geef nooit titels, alleen nummers. Ik wil de kijker zo min mogelijk sturen. De menselijke geest werkt nu eenmaal zo dat we in een abstract werk toch iets herkenbaars zoeken.” Niet doen dus. www.teunkuipers.nl

boekwinkels mee in de val. Wie Cor Molenaar, commissaris van de keten, aan het woord heeft gehoord, kan daar nauwelijks van opkijken. Visieloos gezwatel over verdienmodellen en financiële erfenissen. De man pruttelde wat ontkennends toen hem de feedback van zijn klanten – ‘Polare heeft de ziel uit onze boekwinkels geknepen’ – werd voorgelegd en begon maar weer over overgenomen schulden en moeilijke tijden. Nergens ging het over literatuur en haar rol in de maatschappij van vandaag. Nergens ging het over liefde. Dit soort bestropdaste hansworsten wens ik een voetbalclub toe. Daar houden ze het met die flauwekul nog geen half jaar vol. Supporters vegen hun reet af met verdienmodellen en komen je thuis opzoeken. Ze schamen zich niet voor hun hartstocht. Weet u wat? Het is onze eigen schuld. We hebben de ziel uit ons eigen tijdsgewricht gesloopt. Er is geen geld en daarom gaat het er steeds over, daarom regeren de cijfers. Maar geld of niet, literatuur heeft een huis nodig. Een dak. Ramen. Een plek waar het warm is, waar je de boeken kunt aanraken, kunt ruiken, waar je jezelf wijsmaakt dat je aan de kaft kunt zien of je een meesterwerk of een miskleun in handen hebt. Dat valt niet te boekstaven. En daarom wint niet de boekhandel waar de top-60, maar waar het hart een prominente plaats heeft. De liefde. Gaat de opkomst van de e-reader op termijn het papieren boek verdringen? Dikke kans. Wordt het hierdoor moeilijker of zelfs onmogelijk nog winstgevende boekhandels te bestieren? Hoogstwaarschijnlijk. Maar heeft het dan geen zin meer om ervoor te vechten? Het hangt er maar net vanaf, hoe je de wereld zien wilt. Een levend organisme is inefficiënt, een hart kloppend houden in principe zinloos. Het jaagt je maar op kosten, en uiteindelijk staat het alsnog een keertje stil. Maar om dan nu alvast maar ter plekke dood neer te vallen… Tekst Lucas de Waard

MEST nr 5

VAN PROBLEEMKIND TOT KUNSTENAAR

S TARTS HERE Wat heb je aan kunst wanneer je in de jeugdzorg zit? Best veel, bewijst het project Dossier 3.0 van De Cultuurkantine. Vijftig kinderen werden gekoppeld aan even zoveel kunstenaars en gingen samen aan de slag. Het resultaat is nog tot en met 6 april onder de naam Kunstkameraden te zien in het Noordbrabants Museum. “Bij Sandra ben ik gewoon mezelf, niet het stempel dat van bovenaf op me is gedrukt.”

S HA KI RA & AAGJ E

Model Sap Aag je Pelt en Shakira (12)

MEST nr 5

hakira (12) wijst op de vlek in haar dummy. De afgelopen maanden heeft ze daar hard in gewerkt. Het is een soort dagboek geworden, maar dan in de vorm van tekeningen en knipsels. Toen er per ongeluk een grote vlek in kwam, vond ze dat niet leuk. “Maar van Aagje heb ik geleerd dat er eigenlijk geen vlekken of rotzooi bestaan”, vertelt Shakira. “Omdat je van alles iets nieuws en moois kunt maken, ook al denk je dat het rommel is.” Dus pakte Shakira haar potlood en maakte van de vlek een mars-

mannetje. Vol trots laat ze hem zien. Shakira moet van haar eigen leven ook weleens hebben gedacht dat het een rommeltje is. Ze woont nu bijna drie jaar in een pleeggezin. Daarvoor woonde ze tien maanden in een ander pleeggezin en weer daarvoor zat ze in een tehuis. Acht jaar was Shakira, toen ze uit huis werd geplaatst. De reden? Ruziënde ouders. “Eerst maakten mijn ouders een beetje ruzie, daarna maakten ze meer ruzie, en toen maakten ze zoveel ruzie dat ik uit huis moest.” Met een busje werd ze opgehaald. Tijd om afscheid te nemen was er niet. De dag dat Shakira wegreed van haar ouderlijk huis, is de verdrietigste uit haar leven.

“Als ik iets aan het maken ben, denk ik niet meer aan de problemen van vroeger” Maar nu heeft Shakira een leuk pleeggezin. En ze heeft Aagje. Aagje Pel (62) woont en werkt in Bergen op Zoom. Afgedankte spullen geeft ze met haar kunst een nieuw leven. Alles is recyclebaar, vindt Aagje, en dat is dan ook een van de eerste dingen die ze Shakira heeft geleerd. Andersom heeft Shakira Aagje kennis laten maken met haar zingende naamgenoot. “ Wist je dat ik nog nooit een nummer van Shakira had gehoord?”, zegt Aagje. “Dankzij de kleine Shakira hier ben ik veel meer met de moderne tijd in aanraking gekomen.”

DOSSIER 3.0 VAN DE CULTUURKANTINE Dossier 3.0 is georganiseerd door de Bredase zussen Karin en Lisette Fleur. Samen vormen zij De Cultuurkantine, een stichting die kunst en cultuur bereikbaar wil maken voor kinderen. Lisette is grafisch ontwerper, Karin werkte als communicatieadviseur in de jeugdzorg. In 2011 startten zij Dossier 1.0; tien kinderen uit de jeugdzorg werden gekoppeld aan professionele kunstenaars. Het eindresultaat: tien prachtige kunstwerken en tien apetrotse kinderen. Het project kreeg het jaar daarop een vervolg met twintig kinderen en kunstenaars. En nu is Dossier 3.0 een feit, met vijftig kunstenaars en kinderen. De kunstwerken die daar uit voortvloeiden, zijn momenteel te zien in het Noordbrabants Museum onder de naam Kunstkameraden. Het is de eerste keer dat kunstwerken uit het Dossier-project museaal worden getoond. Koningin Máxima opende de expositie, die nog loopt tot en met 6 april.

Stuurs puberkind

Bij de eerste kennismaking hadden Shakira en Aagje nog geen idee wat ze wilden maken. Ze knutselden en praatten wat, zodat ze elkaar beter leerden kennen. Dat verliep verbazingwekkend goed. Aagje: “Ik had me voorbereid op een wat stuurs puberkind. Maar Shakira is heel rustig en geconcentreerd.” Zo geconcentreerd als bij Aagje is Shakira niet altijd. Thuis en op school kan ze erg onrustig zijn. Maar zodra ze bij Aagje is, verdwijnt dat. Ze vergat zelfs een paar keer haar thee omdat ze zo druk bezig was. “Als ik iets aan het maken ben, denk ik nergens meer aan. Niet aan problemen van vroeger, of aan andere dingen. Het is een goede afleiding. Daarom kom ik hier graag.”

Iets met kakkers

Na de eerste ontmoetingen wist Shakira dat ze iets met mode wilde doen. En met ‘kakkers.’ Dat idee kreeg ze toen Aagje haar vroeg wat voor rol in een toneelstuk ze het allerliefste wilde spelen, als ze zelf mocht kiezen. “Een kakker”, antwoordde Shakira toen. Waarom? “Die zijn rijk en hebben succes.” Dus gingen ze aan de slag en maakten uit hout menshoge, modieuze kakkers. Het kunstwerk is mooier geworden dan Shakira had verwacht. Volgens Aagje komt dat vooral omdat Shakira een doorzetter is, iets waar ze erg veel bewondering voor heeft. “Shakira heeft het moeilijk gehad, maar gooit nooit het bijltje erbij neer. Daar kan ik iets van leren. Vergeleken bij haar ben ik echt verschrikkelijk soft.”

“KUNSTWERKEN HEBBEN ECHT KWALITEIT” Kinderkunst, hoort dat wel thuis in een serieus museum? Charles de Mooij, directeur van het Noordbrabants Museum, geeft toe dat hij eerst zo zijn twijfels had. “Ik ben van nature voorzichtig met het tonen van kunstwerken van kinderen in ons museum. Dat kan heel leuk zijn, maar wij streven als Noordbrabants Museum wel een bepaalde standaard na.” Toch enthousiasmeerde Dossier 3.0 De Mooij zodanig dat hij besloot zijn museum beschikbaar te stellen, nog voordat hij de kunstwerken had gezien. “Ongeacht de artistieke waarde vind ik dat projecten zoals Dossier 3.0 een podium verdienen. Het laat zien wat voor een positieve invloed kunst kan hebben, ook daar waar je het in eerste instantie niet verwacht.” Inmiddels heeft De Mooij de kunstwerken gezien en is hij aangenaam verrast. “Over de hele linie beschouwd, is het een prachtexpositie. Er hangen kunstwerken bij die echt kwaliteit hebben.”

Tijdens de opening van de tentoonstelling in het Noordbrabants Museum door koningin Máxima draagt Shakira een galajurk. Ze kan niet wachten totdat de eerste bezoekers haar kunstwerk zullen bewonderen. Ook na afloop van het project willen Shakira en Aagje elkaar blijven zien. “De deur staat altijd open voor haar”, zegt Aagje. “ We zijn een soort van vriendinnen geworden”, beaamt Shakira. Hoe vaak ze elkaar zullen zien weten ze nog niet, want Shakira heeft het erg druk met school en haar twee paarden, die ze graag verzorgt. En er moet aan de toekomst worden gewerkt, want Shakira weet al wat ze wil worden: modeontwerpster. Zodat ze later zelf ook een kakker kan worden, precies zoals in haar kunstwerk. Waar ze al haar geld aan gaat uitgeven, daar hoeft Shakira niet lang over na te denken: “Lekker veel shoppen bij de Action.”

MEST nr 5

Het laatste skatersmaal – Stijn Bles en Rik (15)

Ricks visvijver – Marieke Tol en Rick (12)

MEST nr 5

No Title – Hanneke Wetzer en Christian (16)

Casper’s Wensvogel – Hanneke Klinkum en Casper (11)

Handschrift – Marie José Eijkemans en Romana (16)

King of the Road – Maarten Donders en Tren (15)

Tortuga – Mandy den Elzen en Jay (17)

No Fear – Colin Peters en Wesley (16)

MEST nr 5

The fairytale starts here – Sandra van den Berg en Nikki (16)

N I KKI & SA NDRA

ls je Nikki (16) ergens midden in de nacht voor wakker kan maken, dan is het voor death metal. Softe popliedjes zijn niet aan haar besteed, zij gaat voor het betere gooi- en smijtwerk. De andere kinderen in haar leefgroep vinden Nikki’s muzieksmaak op zijn zachtst gezegd een beetje raar. Maar toen ze kunstenares Sandra van den Berg ontmoette, bleek zij een stevige grunt op z’n tijd ook te waarderen. En dat was niet de enige overeenkomst. Sandra is grafisch vormgever, en laat het nou zo zijn dat Nikki in haar vrije tijd graag tekent en foto’s bewerkt op de computer. “ We hadden meteen een klik”, grinnikt Nikki. Niet eerder in haar carrière werkte Sandra samen met een zestienjarige. Voor de eerste ontmoeting was ze behoorlijk zenuwachtig. “Je weet niet wie je gaat ontmoeten en wat voor interesses diegene heeft. Voor hetzelfde geld had Nikki gezegd dat ze een olieverfschilderij wilde maken. Dan hadden we toch een probleem gehad.” Ook Nikki was zenuwachtig. Kunstenaars, dat zijn toch een beetje vage types met rare kleren? Het tegenovergestelde bleek waar. De eerste keer dat Nikki bij Sandra in Helmond over de vloer kwam, voelde ze zich meteen op haar gemak. “Sandra’s appartement staat vol met

aparte spullen en beeldjes die ze verzamelt. Toen ik dat zag, voelde ik me weer kind. In het tehuis waar ik zit, is alles streng en strak.” Nikki woont al twee jaar niet meer thuis. Op een gegeven moment werd haar thuissituatie zo onveilig dat ze werd overgeplaatst naar een opvangtehuis. Er zat niets anders op, dat weet ze wel, maar leuk is anders. Het went niet, in een tehuis wonen. Als Nikki thuiskomt, wordt ze altijd overvallen door het gevoel dat er iets zwaars op haar drukt. Een tehuis blijft een huis tegen wil en dank.

Sprookje

Sandra was van tevoren niet op de hoogte van Nikki’s problematiek. Dat was een verademing voor Nikki. “Als je in de jeugdzorg zit, ben je een probleem. Zo voel ik dat. In je dossier staat alleen maar wat er mis is met je leven, niet wat je leuk vindt of wat de dingen zijn die je graag doet. Bij Sandra ben ik gewoon mezelf, niet het stempel dat van bovenaf op me is gedrukt.” Voor een periode van drie maanden bezocht Nikki wekelijks het atelier van Sandra. Naar die bezoekjes kon ze dagenlang uitkijken. “Het was het hoogtepunt van de week. Bij Sandra valt alle ellende van me af.” Dat klinkt als een sprookje. Niet voor niets wordt de collage die Nikki en Sandra hebben gemaakt opgesierd met een quote: ‘The fairytale starts here’. Tegen een bosrijke

“Het bezoek aan Sandra was het hoogtepunt van de week. In het atelier viel alle ellende van me af ” MEST nr 5

achtergrond heeft Nikki met begeleiding van Sandra een collage gemaakt van spullen die ze mooi vindt of waar ze aan hecht. Wie goed kijkt zal bijvoorbeeld Nikki’s gitaar zien, of de knuffels die al naast haar slapen sinds ze een peuter is. Het is een avontuurlijke en warme wereld, waarin je als kijker gemakkelijk verdwaalt en steeds nieuwe dingen ziet. “Normaal laat ik niet snel iets van mezelf zien”, zegt Nikki. “Ik hecht me niet makkelijk. Maar bij Sandra was dat geen probleem.”

Trots en verdrietig

De samenwerking heeft Nikki meer zelfvertrouwen gegeven. Ze gelooft nu meer in haar eigen talenten. Ook Sandra heeft het gevoel dat ze is gegroeid. “Nikki heeft me geleerd om knopen door te hakken. Ik ben een ontzettende perfectionist, kan blijven pielen. Nikki zegt sneller: zo is het goed. En weet je, meestal heeft ze gelijk. Mijn gepiel maakt het er niet altijd beter op.” Jammer genoeg duren sprookjes niet voor altijd. Nu het project is afgelopen, is Nikki trots en verdrietig tegelijkertijd. Trots omdat ze een kunstwerk heeft gemaakt dat zowaar in een museum komt te hangen. Verdrietig omdat ze Sandra niet meer wekelijks kan zien. Daar hebben ze het samen over gehad. Sandra: “Ik vind het zelf ook moeilijk, maar je moet wel een punt zetten achter de wekelijkse afspraakjes. Je moet het afronden.” Neemt niet weg dat Nikki weet dat ze er een steun en toeverlaat bij heeft, die ze altijd kan bellen of mailen. “Nikki is altijd welkom”, zegt Sandra, “dat weet ze.”

Tekst Bart Smout Fotografie Linelle Deunk

KRONIEK DER

MINIMUSEA

“Ik zou best wel eens willen weten hoe dat voelt, neerstorten”

eerstorten mag niet. “Dat vinden mensen geen fijne ervaring”, zegt instructeur Ed. We vliegen boven Seattle. Het landschap onder ons ziet eruit als een groen tafelkleed, met bruine en grijze vlekken. Even krijg ik de aandrang om de neus van het vliegtuig naar beneden te duwen. Kijken hoe de groene vlekken een bos worden, hoe het bos uiteenvalt in bomen en hoe wij uiteindelijk dwars door zo’n boom rammen en te pletter slaan in een bal van vuur. Ik zou best eens willen weten hoe dat voelt. Misschien helpt dat wel tegen vliegangst. Maar instructeur Ed is streng. Zodra het vliegtuig ook maar een beetje uit balans raakt, neemt hij de stuurknuppel over. Ed vliegt graag binnen de lijntjes. Bloedserieus We zijn in het Museum voor Vluchtsimulatie in Someren. En ook al is alles wat ik door de ramen van de cockpit zie nep, toch is de sfeer bloedserieus. Een tikje gespannen zelfs. Dat komt misschien ook omdat het een kleine cockpit is. Ed en ik zitten praktisch bij elkaar op schoot. En dat terwijl we elkaar pas een half uur kennen. Ik zweet een beetje. Dat maakt het er niet beter op. In het Museum voor Vluchtsimulatie staan elf historische simulators, waar ooit echte piloten in hebben getraind. Het museum is gevestigd in een kleine, grauwe kantoorruimte. Wegens ruimtegebrek kunnen niet alle simulators tegelijkertijd worden tentoongesteld. Stuk voor stuk zijn ze opgeknapt en worden ze onderhouden door de drie eigenaren: Arnold van Genesen, Leo van der Weerden en Ed Draisma. Alle drie zestigers, alle drie verzot op nepvliegen. Een echt vliegbrevet hebben ze nooit gehad. Toch is voor deze mannen de cockpit een tweede huiskamer. Ieder knopje kennen ze, iedere beweging met de vleugels kunnen ze dromen. Het mag allemaal een illusie zijn, dan wel eentje die niet van echt te onderscheiden is. 16

Takelwagen De oudste simulator die je kunt bezichtigen, is een zogenaamde Link AT-10, uit 1960. Een soort houten kist op blaasbalgen. Nieuwste aanwinst, en pronkstuk van de collectie: de Airbus A310. Een loeder van een vluchtsimulator, 12,5 ton zwaar en zo groot dat het dak gelicht moest worden om hem via een takelwagen naar binnen te krijgen. Maar goed, dan heb je ook wat. De Airbus werkt nog niet, daar wordt aan gesleuteld. Als het eenmaal zover is gaan Arnold, Leo en Ed ongetwijfeld helemaal berzerk. Laat ik er geen doekjes om winden. De ruimte waarin het museum is gevestigd, heeft de charme van een Noord-Koreaans belastingkantoor. En de rondleiding die je krijgt is alleen interessant als je tot die minderheidsbeweging hoort die écht wil weten waar ieder frutseltje in zo’n cockpit afzonderlijk voor dient. Er staan levens op het spel Maar het vliegen. Het vliegen maakt alles goed. Al snel wil ik helemaal niet meer neerstorten omdat ik de vlucht net zo serieus neem als instructeur Ed. Het zweet staat in mijn handen, ik knijp mijn ogen tot spleetjes. De landing wordt ingezet en ik wil niet falen. Er staan levens op het spel. Als ik samen met Ed uitstap kijkt Arnold me grijnzend aan. “Je hebt de blik in je ogen van iemand die voor het eerst heeft gevlogen.” Ik knik, de opwinding giert nog door mijn lijf. Met mijn hand grabbel ik in mijn broekzakken, pak mijn mobiel eruit, kijk op het scherm. Er zijn drie kwartier verstreken. Het voelt als vijf minuten. “Ongelooflijk”, zeg ik. “Ja”, zegt Arnold en spreidt zijn armen alsof hij alle simulators in de ruimte tegelijk wil omarmen. “De tijd is hier het enige wat echt vliegt.” Tekst Bart Smout Fotografie Erik van der Burgt

MEST nr 5

Museum voor Vluchtsimulatie, Half Elfje 10, Someren www.vluchtsimulatie.nl MEST nr 5

V De Vlaming:

“BRABANDERS ZIJN GEEN DIKNEKKEN” serie

BURENGERUCHT Leg je oor te luisteren, diep in het hart van een Brabander, en je hoort de grom van de Vlaamse leeuw. Maar de liefde lijkt nauwelijks wederzijds. Onze verslaggever en tekenaar – beiden genetisch deels geworteld in de onvruchtbare klei van het Vlaamse grensdorp Essen – onderzoeken de culturele overeenkomsten. Twee cultuurprominenten (NL/B) uit de streek zijn te gast in een grenscafé. Deel 1: de Bostella, ‘op den buiten’ in Essen-Hoek (B), met Jan Rot en Raf Walschaerts.

b De Brabantse Hollander:

“IK KRAAK ALLE VOLKEREN AF, BEHALVE DE BELGEN” 18

MEST nr 5

lijk een stokje voor de verkoop. Ook de zakjes gebakken spek, achter de bar verkocht, werden in de ban gedaan. Ordinaire chips staan er nu voor in de plaats.

De Bostella, bij Roosendaal de grens over en dan net voorbij Essen, is een begrip. Alle wegen uit de nabije omstreken lijken naar dit café te leiden. Het bier is er goedkoop, de sfeer nog gemoedelijk, het bloemetjesbehang en de Perzische tapijtjes authentiek.

De Muur is hoog

en winterse vrijdagmiddag rond de klok van drie. Café de Bostella in Essen-Hoek zit vol, zoals gewoonlijk. In een hoek is nog één tafeltje vrij, naast zakken ajuinen en een gloeiende houtkachel. Het vuur weerkaatst op een koperen Rubens-plaquette. Aan de tafel ernaast drinken een man en een vrouw geuzebier en snijden stukken van een homp kaas. Ze dopen de kaas diep in een pot mosterd.

RAF WALSCHAERTS (KOMMIL FOO) -Maakte zo’n vijftien theatershows. -Wonnen in 2005 de Poelifinario en in 2013 een nominatie. -Met Breken staan ze nog tot en met juni in Nederland en België in het theater. -www.kommilfoo.be

JAN ROT -Maakte zo’n dertig albums en scoorde hitjes in de jaren 80. -Schreef o.a. liedjes voor Rob de Nijs, Henny Vrienten en Herman van Veen. -Hertaalde de Mattheuspassie van Bach en vertaalde musicals als Hair en Love story. -Sluit op 5 april zijn theatershow Nummerrr 1! af in Theater aan de Parade in Den Bosch. -Van 8 tot en met 20 april zingt hij zijn Mattheuspassie. -www.janrot.nl 20

Achter de toog: Julia Van den Bergh (83), sinds 46 jaar de kroegbaas. Om acht uur 's ochtends gooit ze de zaak open, zeven dagen in de week. Dan staan ze soms al voor de deur, de stamgasten. De luiken gaan weer dicht als ‘de leste buiten gaat’. Naast een eigen biljart-, wieler- en kaartclub heeft de Bostella een zeevisclub: De Noordzeevissers. Op de dagen dat de mannen de zee op gaan, doet Julia haar café al om vijf uur open.

Waar ben ik beland?

Dochter Annie (50) helpt mee in de bediening. Ze is vandaag niet in goeden doen. Eerder deze week heeft ze haar 25-jarige zoon moeten afgeven. Boven de bar hangt zijn portret. “Hij werd ziek. Op vier dagen tijd was hij dood.” Annie neemt nog een slok uit haar bierpul. Het zijn rare tijden: de week daarvoor was het haar schoonvader. Een man loopt binnen, onder zijn arm een zak polderpatatten. Mag het? “Jot, steek ze daar maar weg, naast de eikes”, roept Julia. De Bostella is behalve café ook een permanente markt, op en rond het biljart: van pralines en groentes tot kleren. Met de verdiensten betalen de boeren en marktkooplui hun drankrekening. De goedkope worsten en hammen van de Bostella waren een begrip, mensen kwamen er voor uit Bergen op Zoom. Maar de voedingsdienst stak recente-

Even voor vieren stapt Jan Rot (1957) wilde haren, verbaasde oogopslag - het café binnen. Zanger, ‘hertaler’, wat al niet meer. Verhuisde zo’n vijftien jaar geleden vanuit Amsterdam naar de voormalige burgemeesterswoning in het Brabantse Ossendrecht, acht kilometer van Essen. “ Waar ben ik beland? Kom ik elf jaar niet in het café en dan dit.”

De boomlange Hollander wordt niet herkend. De goed gesoigneerde Raf Walschaerts (1965), pretoogjes, haar strak achterover, wél. Een man in wielerpak schudt hem de hand. “Amai, den Raf. Ge zijt fors geworden. Waar is den Mich, hoe’st met uwe vader Jef ? Ik ben de papa van Nancy, witte nog?” Raf vormt al 25 jaar met jongere broer Mich muzikaal cabaretduo Kommil Foo, populair in België én Nederland. Groeide op in Essen. Vader Jef - een bekende verschijning - was uitbater van dancing Picasso, vlakbij de grens. Op zijn achttiende vertrok Raf naar Gent om - bijna - nooit meer terug te keren. Hij lacht. “Meer op den buiten dan hier kom je niet.” Maar hij had er een fijne jeugd. “Gek genoeg staken we nooit de grens over. Zelfs in Nispen, vijfhonderd meter verder, kwam je nooit. De grens was De Muur. Kan ik me niet meer indenken. De grens bestaat voor ons niet meer, we steken die bijna achteloos over." Maar voor veel Vlamingen bestaat die barrière nog wél, merkt Raf. “De culturele wereld houdt vaak op bij de grens. De Essenaren komen niet naar Roosendaal voor onze optredens, maar gaan liever naar Antwerpen, veel verder weg. In Roosendaal komen ze hooguit om kleren te kopen.”

Niemand kijkt meer naar de Nederlander Jan Rot, gevierd zanger in Nederland, hot als vertaler van (musical)liedjes,

MEST nr 5

maar volstrekt onbekend in België. “Ik zong laatst op de school van mijn kinderen in Kalmthout, zei een vader: ‘U bent een echte artiest, u zou hier uw beroep van moeten maken’.” Gek hoe dat werkt, vindt Raf. “ Waarom is Jan hier nooit doorgebroken, en Rob de Nijs, Boudewijn de Groot en Bram Vermeulen wel? Terwijl we dezelfde taal hebben. Ik weet nog dat ik een liedje van Jan hoorde - Rocker in Holland - op de Duitse radio!” Rot: “ Wij kennen Guido Belcanto, De Kreuners en Gorki niet, maar Raymond van het Groenewoud wel. Waarom?” Raf: “ Wij hadden vroeger alleen de BRT en de Nederlandse zenders. Theater bestond hier nauwelijks, maar wel bij jullie. Wij keken naar Van Duin, Hermans, Van Veen en Neerlands Hoop. Die artiesten zijn nu nog populair in Vlaanderen, geen toeval. Nu er driehonderd kanalen zijn, kijkt niemand nog naar de Nederlander.” Jan Rot wil het op zijn 55e alsnog in België proberen, “misschien tegen beter weten in.” Met vriendin Daan en de vier kleine ‘Rotjes’ verhuist hij binnenkort naar Antwerpen, op 3 mei doet hij een verkenningstry-out voor een eerste Vlaamse tournee: Nederbelg. Plaats van handeling: Zaal De Zolder in Kalmthout-Nieuwmoer, waar Kommil Foo nota bene debuteerde. Rot: “Ik heb al een speciaal lied: De Bovenste Beste Belgen. Ik kraak alle volkeren af, behalve de Belgen. Die fascineren me ook echt.”

Ze pissen in Antwerpen tegen de kathedraal

Nederlanders hebben vaak een veel te romantisch beeld van de Vlaming, vindt Raf. “Ze hebben zo’n zacht taaltje, zijn zo lief, maar ook een beetje naïef en simpel. Ze kijken op tegen hun kleine broertje.” Andersom ligt dat anders. De Hollandse ‘diknekken’ zijn nog steeds niet erg populair in Vlaanderen, en niet alleen omdat ze in Antwerpen tegen de kathedraal pissen. Raf: “ Wij vinden de Hollanders een beetje achterbaks.” Rot: “Dat klopt niet!” Raf: “Heel rechtstreeks, bedoel ik.” Rot: “Dat klopt wél.” Raf: “Dat zie je ook aan het publiek. Veel directer, ook in hun oordeel. En luidruchtiger.” Al is er in Nederland een verschil tussen

MEST nr 5

noorder- en zuiderlingen, daarover zijn Raf en Rot het eens. Onder de rivieren ligt een andere wereld. Raf: “Mijn tongval is geen probleem in het zuiden, daarbuiten moet ik me vaak aanpassen. Als ik in Amsterdam iets bestel op het terras, antwoorden ze in het Engels. Daar zijn wij echt exoten.” Rot voelt zich juist een exoot in Brabant. Terwijl hij voor Hollanders steeds meer ‘die Brabander’ werd, heeft hij zich nooit zo gevoeld. “Brabant voelt voor mij als Frankrijk; de vakantie begint zodra ik het Hollandsch Diep over ben. Ik ken niemand in het dorp, probeer contact te vermijden. Ik kom uit de grachtengordel en heb weinig op met die zogenaamde Brabantse jovialiteit. ‘Moet een kogel tegenaan’, grappen ze over mijn oude huis. ‘Zeker niks te doen?’, als ik over straat loop. Onder het mom van gezelligheid halen ze snel iets onderuit.”

In de praktijk blijkt het zeer goed te mengen

De Brabander en de Vlaming hebben meer gemeen dan de Vlaming met de Hollander, denkt Raf. “Ik voel mezelf in ieder geval meer verwant met Brabant. Vlamingen hebben geen probleem met het Brabants, maar vinden het Hollands vaak niet mooi; te hard en moeilijk. Dat heb ik ook. Een collega als Lebbis kan ik moeilijk volgen.” Vanuit Gent beziet Raf Walschaerts het anders dan in zijn jeugd. “ Van een afstand zie ik nu dat de Noorderkempen en Brabant precies dezelfde mentaliteit hebben, en dezelfde tongval. De tegenstellingen zitten ‘m in folklore, maar in de praktijk blijkt het zeer goed te mengen. We hebben zoveel gemeen, van mij mogen Brabant en Vlaanderen gerust bij elkaar komen, zodat we de cultuurkloof kunnen dichten.” In de Bostella bestaat geen kloof. Waar vijftig jaar geleden de Essenaren nog naar Nederland trokken om op de vuist te gaan met de Roosendalers, ‘mengt het hier allicht’, zegt stamgast Valeer (73), die ‘op de Heikant’ (B) woont. Hij komt al dik veertig jaar in het café. Nationaliteit heeft hier nooit een rol gespeeld, zegt hij.

De Hollanders hier zijn geen diknekken

Ook bekende mensen weten de weg naar de Bostella inmiddels te vinden, zegt zijn kroegmaatje en veel jongere ex-buurvrouw Brigitte. “Professor Coolsaet kwam hier aanfietsen. Godverdomme, professor Coolsaet! Hij kon niet kiezen hè, pak ik hammekes of spekskes. Of die hele bekende zanger uit Etten, goh Valeer, hoe heet-ie…? Rob van Dael! Kwam hier gewoon ‘ne trappist doen.” De Hollanders die hier komen, dat zijn geen diknekken of belastingontduikers, weet Brigitte. Dat zijn Brabanders, die komen voor een pint en wat leut. “Mensen gelijk wij. Nooit geen rottigheid mee gehad nie.” Ze wijst naar stamgast Louis (64) uit Bergen op Zoom. Hij wenkt. “Moje luistere, het gras is hier gewoon groener dan over de grens. Veel gemoedelijker joh dan in Nederland. En ja, ook goedkoper. Ik kwam hier al toen een biertje nog 18 frank kostte, nu is dat 1,30. Het is hier altijd ‘nog één biertje dan, for the road’, en dan via de sluiproutes terug naar Bergen.”

1830

Hollanders, ze kwamen al die jaren al, zegt barvrouw Julia, alias ‘moeke Bostella’. Vanuit Pindorp (Wouws Plantage), Bergen, Roosendaal en ’t Heike (St. Willebrord). “In 1830 hebben we de Hollanders weggejaagd, maar ze zijn allemaal weer teruggekomen.” Hollander of Vlaming, Julia leeft met haar steeds ouder wordende klanten mee. Ook als ze dood gaan, zegt ze, wat de laatste tijd nogal eens gebeurt. “Bijna alle weken.” Iets na zessen komt er in de Bostella één plekje vrij: Rot moet terug naar Ossendrecht. “Ajuus”, zegt hij, “tot in België”, en beent het café uit, een halfvolle trappist achterlatend. Raf blijft nog even, zijn alcoholvrije biertje is nog niet op. “Salukes hè, dat was plezant”, zegt de cabaretier als ook hij afscheid neemt. “ Tot in Holland.”

Tekst Dieter van den Bergh Beeld S. Lloyd Trumpstein

5E EDITIE STEP IN THE ARENA

“DE BERENKUIL IS MIJN KERK ”

Step in the Arena – dit jaar (21-22 juni) de vijfde editie – is één van de belangrijkste graffiti-festivals van Europa. Uniek vanwege de deelname van internationale helden, de familiale sfeer en de locatie, verkeersknooppunt de Berenkuil in Eindhoven. Met Emil van der Wijst (39), medeorganisator en dé Eindhovense graffiti-autoriteit, nemen we de meest bijzondere pieces van de afgelopen vier jaar door. Cursusje graffiti voor beginners.

T Emil van der Wijst

egenwoordig wordt de Berenkuil genoemd als must see in de brochures van de VVV en is het zelfs een populaire trouwfotolocatie. Er zijn graffiti-puristen die daarvan gruwen. Niet Emil van der Wijst. Ook hij was jarenlang zo’n Zorro met een spuitbus, verliefd op de nacht, de hoodie en maagdelijke muren. Hij koesterde het mysterie, niemand wist wie er achter zijn tag schuilging. Dat veranderde in 2006, toen zijn vriend en spuitbroeder Peter Strijbos (alias Jump) plotseling overleed. “Dat zette mijn leven op z’n kop.” Emil besloot uit de schaduw te stappen om de street art in een positiever daglicht te plaatsen en startte een eigen graffitibedrijf. Waarom? Omdat graffiti en street art dat verdienen, vindt hij. “Ik denk dat street art na de pop art de nieuwe, grote

kunststroming was. En misschien nog wel is.”

Ik was hier

De Berenkuil, begin jaren tachtig. De betonnen platen zijn nog maagdelijk grijs en vormen het decor van een bits verkeersknooppunt, een complex van fiets- en voetgangerstunnels waar je ’s nachts liever niet in je eentje doorheen wandelt. Samen met zijn broer is Emil (dan een ventje van een jaar of tien, elf ) vaak te vinden bij de nabijgelegen Karpendonkse Plas, om er te surfen. Ze delen samen een plank, en als Emil op zijn beurt moet wachten, schuimt hij hier de tunnels af, langs de eerste tags van de jaren tachtig. Hij neemt velletjes papier mee om de pieces na te tekenen, in 1987 zet hij er zijn eerste tag. Die gespoten handtekening, zíjn gespoten

MEST nr 5

handtekening, voelt als een bevrijding. Niet eens zozeer omdat het illegaal en rebels is. Het is voer voor de identiteit. Zo’n grote tag die zegt: ik besta, en ik was hier. Dat waren de beginjaren, toen in navolging van hun Amerikaanse geestverwanten de eerste graffitischrijvers in Nederland actief werden. Amsterdam en Eindhoven spanden de kroon, later nam Rotterdam de leidende rol van Amsterdam over. Dat is volgens Emil geen toeval. “Eindhoven heeft, net als Rotterdam, van oudsher een do-it-yourself mentaliteit.” Die pioniersrol van Eindhoven verklaart deels de huidige, bijkans mythische status van de Berenkuil. Hier spoot Niels Wildenberg (alias Skip) - tegenwoordig eigenaar van een mannenmodezaak - in 1984 zijn klei-

MEST nr 5

ne Buurman & Buurman-piece op het plafond van één van de tunnels. Die piece wordt dertig jaar na dato nog steeds als een kostbaar relikwie bewaakt. Geheel tegen de mores van de scene in, want graffiti is synoniem aan vergankelijkheid. Wat alles zegt over de status van de Berenkuil en haar protagonisten.

Mijn kerk

De graffiti bracht hem in buitenlandse steden, voor ontelbare muren, in veel korte nachten, meestal crashend op de bank bij bevriende spuitartiesten. Maar dat onooglijke kruispunt van beton bleef altijd de thuisbasis. “ Voor mij is de Berenkuil zo’n beetje mijn kerk. Hier ben ik opgegroeid, hier ga ik naartoe als ik me goed of slecht voel, hier vierde ik m’n vrijgezellenfeest, hier eerde ik het leven van mijn beste vriend.”

Graffiti-artist Belin (Spanje) in 2010 (foto: Marcel Wiegerinck)

DE 15 MEEST

BIJZONDERE PIECES VAN 4 JAAR STEP IN THE ARENA VOLGENS EMIL VAN DER WIJST

Artiest: BELIN (Spanje) - 2010 “Belin is technisch gezien de beste fotorealistische spuiter ter wereld. Maar het is ook altijd erg fantasierijk wat hij maakt. Hij is door de jaren heen een soort vriend van ons festival geworden. Belin is echt groot aan het worden, ook in de reguliere kunstwereld. Ik ben er best trots op dat wij een onderdeel zijn van zijn ontwikkeling.”

STEP IN THE ARENA Als leek ontgaat je zoiets, maar Step in the Arena is nationaal en internationaal in een paar jaar tijd uitgegroeid tot een fenomeen. Graffiti-grootheden uit landen als Amerika en Australië dienen regelmatig zelf een verzoek in om deel te mogen nemen. Dat heeft te maken met de status van de Berenkuil, maar ook met de aanpak van het festival. De sfeer is er meer een

van een familiefestival dan van een hardcore graffiti-hangout. Er komen ook veel ouders met kinderen op af. Medeorganisator Dave van den Berg: “De artiesten vinden de vibe te gek. Zeker de Amerikanen, die slaan stijl achterover als ze zien dat hier zo’n breed publiek een oprechte interesse heeft in graffiti. In Amerika en Australië bestaan dit soort festivals niet, daar is graffiti nog steeds een underground-scene.”

Step in the Arena, dat wordt georganiseerd door jongerencentrum Dynamo, zet bewust grote gevestigde namen naast aanstormend talent. Graffiti en street art zijn een belangrijk onderdeel van de Eindhovense urbancultuur en sporen volgens Dave van den Berg veel jonge mensen aan tot creativiteit. Daarom is talentontwikkeling een belangrijk uitgangspunt van het festival, dat kinderen en jongeren creatief wil prikkelen.

MEST nr 5

Artiest: ADNATE & SOFLES (Australië) - 2013 “Resultaat van een eenmalig samenwerkingsverband van twee van de meest populaire Australische graffiti-artiesten van dit moment, Adnate en Sofles. Bijzonder vanwege het politieke thema, het gaat voor mij over onderdrukking en macht. En bijzonder vanwege de combinatie van stijlen, de realistische portretten van Adnate met de meer pure lettergraffiti van Sofles.”

Artiest: BOOYABASE - 2011

“Kunstwerk in de Schellensfabriek, ter plekke gemaakt door het collectief Booyabase, in het kader van festivalonderdeel Hidden Beauty (zie ook kader pagina 26). Op de achtergrond zie je een bestaand werk waar ze vervolgens een installatie aan hebben gekoppeld. Thema: e-waste. Ik wilde laten zien dat er graffiti-artists zijn die met een eigen, oorspronkelijke beeldtaal op een overtuigende wijze de stap weten te zetten naar de beeldende kunst.”

Artiest: BLADE (VS) - 2013. Op de foto: Blade (l.) met Dave van den Berg “Blade is één van de grondleggers van de graffiti, bij hem is het begonnen, begin jaren zeventig in de New Yorkse subway. Zijn stijl is in die jaren nauwelijks veranderd en het is prachtig om die iconische stijl uit de beginjaren bij ons te kunnen zien. Zo’n piece vangt de essentie van graffiti, alle ingrediënten vind je nog steeds terug in de pieces van nu.” MEST nr 5

E-MOVES

Wat Step in the Arena ook bijzonder maakt, is de combinatie met allerlei side events. Step in the Arena is sinds twee jaar onderdeel van E-Moves (dit jaar van 13 - 22 juni), het grootste urbanfestival van Nederland, georganiseerd door Dynamo en Mad Skills. Een festival met o.a. breakdancers, rappers, graffiti, beatboxers, skaters en BMX-ers. Met wedstrijden, cursussen, demo’s en workshops. Verder zijn er per discipline NK’s, EK’s, WK’s en internationale jams. Zo vindt dit jaar in het eerste weekend de World B-Boy Classic plaats, het WK Breakdancen voor duo’s.

Artiest: DOME & NYCHOS (Duitsland & Oostenrijk) - 2011 “Ook dit is een prachtig voorbeeld van een piece waarin twee verschillende stijlen elkaar hebben gevonden. Bijzonder ook vanwege de sobere kleurkeuze. De bijdrage van Dome (links) heeft iets teers, iets poëtisch; bijna een illustratie die je ook in een kinderboek zou kunnen tegenkomen. Die stijl staat bijna haaks op het gangbare, tamelijk macho beeldidioom van de graffiti, waarbij het toch vooral gaat om het verkopen van je eigen naam. Er zijn ook genoeg puristen die vinden dat je dit geen graffiti mag noemen.”

Artiest: EWOK (VS) – 2012 “Ewok, lid van de MSK Crew uit Los Angeles, is een van dé Amerikaanse grootheden van dit moment. Was ook een echte publiekstrekker vorig jaar. Vooral die effecten, die druipende en brandende letters, zijn op dit moment erg in; veel mensen proberen dat na te doen. De scene in LA heeft zich de laatste jaren sterker ontwikkeld dan die in New York.”

HIDDEN BEAUTY

Artiest: ECB (Duitsland) – 2011 “Dit is een piece op een muur van de Schellensfabriek, van de Duitser ECB. De organisatie van de eerste editie van Hidden Beauty in 2011 was een heel gevecht, dus de uitspraak op dit kunstwerk had voor mij ook persoonlijk betekenis. En het sluit mooi aan bij een van de doelstellingen van Hidden Beauty: de strijd voor acceptatie van graffiti als kunstvorm.” 26

In 2011 is in samenwerking met Niels Wildenberg – oud-graffitischrijver en eigenaar van Wildenberg Mode – het side-event Hidden Beauty bedacht. Step in the Arena wil met Hidden Beauty de bezoeker verrassen met street art, in of op een bijzonder gebouw in Eindhoven. In de afgelopen jaren werden onder andere de oude fabriek van Schellens Textiel aangepakt, evenals de oude Grafische School in de wijk Gestel, het gebouw van skatehal Area51 op Strijp-S en tien stroomhuisjes van energienetwerkbedrijf Endinet. Foto's: Vincent Huibers, Loni Stevensz, Josine Frankhuizen, Harry Frankhuizen, Supadope, Dave van den Berg

MEST nr 5

Artiest: EMIL VAN DER WIJST (Nederland) en collectief BOOYABASE – 2013 “Ons eerbetoon aan Dick Raaijmakers, pionier van de elektronische muziek, die hier op Strijp-S werkte op het Natlab van Philips. We hebben er één grote muziekmachine van gemaakt, met Dick zelf behind the weels of steel. Zijn artiestennaam Kid Baltan was eigenlijk ook een soort tag; als je goed kijkt kun je zien dat we die hebben verwerkt in de piece.”

Artiest: o.a. SMUG (Schotland), ZEDZ (Nederland) en KOFI (VS) – 2012 “Dit is een piece op de liftkoker van de voormalige Grafische School aan de Karel de Grotelaan in de Eindhovense wijk Gestel. De buurtbewoners hadden een aantal thema’s aangedragen, en een daarvan was exotisch eten. Het meisje houdt een prikker vast met daaraan allemaal griezelig eten, zoals een gefrituurde krekel. De buurt vond het geweldig. We waren een week lang bezig en hebben alleen maar positieve reacties gehad. Ze kwamen zelfs soep brengen.”

MEST nr 5

Artiest: INTI (Chili) – 2013 “Hij gebruikt eigenlijk een hele traditionele beeldtaal, die raakt aan de Chileense folklore. Dat zie je bijvoorbeeld aan het kleurgebruik, en aan de patronen in de kleding. Die combinatie van traditionele beelden met een moderne techniek als graffiti, dat vind ik erg inspirerend.”

Artiest: NASH (Sittard) – 2011 “Deze foto geeft de essentie van het festival goed weer: een jongetje dat helemaal opgaat in de afbeelding. Die inspiratie, die willen we bieden. Nash is een van de old school character kings van Nederland. Dit is een B-boy, echt zo’n typisch graffiti-character. Vind ik een mooi iconisch beeld.”

Artiest: ZENKONE (Breda) – 2013 “Dit is een memorial voor John Ducker, alias Med, een van de pioniers van de Eindhovense graffiti-scene. Op de muur van skatepark Area51 op Strijp-S. Dit is ‘m zelf, verkleed als een soort Sherlock Holmes. John overleed in maart 2013 aan kanker.”

Artiest: OPIUM (Italië) – 2011

“Dit is een piece waar het gewone publiek vaak aan voorbij loopt, op weg naar Belin. Maar de kenners en puristen blijven juist bij dit werk staan. Omdat het een prachtige samenvatting is van de perfecte, klassieke piece. Kleurrijk, wild, 3D, harde lijnen, de energie spat er vanaf. Het oogt voor een leek wat nonchalant misschien, naïef ook, maar dat hoort bij klassieke graffiti. En het is veel moeilijker dan het lijkt.” 28

MEST nr 5

Artiest: SMUG (Schotland) – 2013

“Belin en Smug, dat zijn op dit moment wereldwijd de meesters van het realisme. Zie je dat aureooltje linksboven? Dat is een knipoog naar de jaren zeventig en tachtig. Toen plaatsten graffiti-schrijvers vaak kroontjes of aureooltjes boven hun tags om zichzelf heilig te verklaren.”

GELD VOOR GRAFFITI Er zijn graffiti-fundamentalisten die vinden dat werk in opdracht geen graffiti mag heten. En spuiten in gedoogzones vinden ze ook maar dubieus. Feit is dat graffiti en street art de afgelopen decennia steeds meer onderdeel zijn gaan uitmaken van de mainstream. Officieel onderzoek is er volgens hem nooit gedaan, maar Emil van der Wijst schat dat er in Nederland op dit moment zo’n honderd professionele graffiti-bedrijven actief zijn die in opdracht werken. Emil

runt zelf sinds zijn coming out graffitibedrijf Decofiti. Daarnaast zijn graffiti en street art gevestigde kunstvormen geworden, waar vaak serieus geld voor wordt betaald. Dat begon ooit met artiesten als Keith Haring en Jean-Michel Basquiat, maar ook een recenter voorbeeld als Banksy is uitgegroeid tot een wereldwijd fenomeen. www.dynamo-eindhoven.nl www.stepinthearena.nl www.emoves.nl www.decofiti.nl

Artiest: o.a. BELIN (Spanje), SMUG (Schotland), ZEDZ (Nederland) en EMIL zelf – 2012 “Dit is hetzelfde gebouw als bij nummer 8, de oude Grafische School. Het eerste project in het kader van Hidden Beauty waarbij we met zoveel mensen samenwerkten aan één piece. Ik vind het zo mooi dat het ondanks alle verschillende stijlen toch één geheel is. Wat je ook vaak ziet: graffitischrijvers die elkaar afbeelden. Links zie je Dave van den Berg, in een PSV-shirt. En rechtsboven, die dj, dat ben ik. Ja, we blijven toch selfkickers natuurlijk.”

Kijk voor extra foto's op www.mestmag.nl tekst Stan van Herpen MEST nr 5

[Advertentie]

GIER MEE EN NEEM NU EEN JAARABONNEMENT OP

Voor €30,– per jaar, 4 edities vol bijzondere cultuur in Noord-Brabant. Wie nu een abonnement neemt op MEST, kan kiezen uit twee welkomscadeaus:

De nieuwe cd henosis van Bram Stadhouders (winkelprijs €18,95). Of de debuutroman van Mijke Pol, Panty (winkelprijs €15,–).

Ga voor het afsluiten van een abonnement naar

www.mestmag.nl

[editorial]

B@ttleweters: de slimste zoeker wint! Succesvol samenwerkingsproject rondom mediawijsheid Twee teams, één taak! Dé ultieme test om je te bewijzen als betweter. Niet door het oplepelen van parate kennis, maar door de juiste bronnen te vinden en de juiste informatie te verzamelen. Dát is B@ttleweters; een spannende interactieve battle voor leerlingen uit groep 7/8 van het primair onderwijs. Leerling krijgen vragen op zich afgevuurd waar zij met volle overgave hun tanden in kunnen zetten en daarnaast verdedigen zij een stelling in een debat. De eerste editie van B@ttleweters, afgelopen najaar door Cubiss in samenwerking met diverse partners georganiseerd, was een groot succes. Reden voor de samenwerkingspartners hier een vervolg aan te geven en het concept zelfs uit te breiden. De B@ttle Om de felbegeerde titel “B@ttleweter” te behalen, moeten de deelnemers zo snel mogelijk een antwoord vinden op de gestelde vragen. Spelenderwijs werken kinderen aan verschillende vaardigheden op het gebied van mediawijsheid, zoals het beoordelen, zoeken en vinden van de juiste informatie. Ze maken gebruik van diverse media, zowel fysiek als digitaal. De inzetbare media zijn te vinden op de Mediabar, een presentatiemeubel met verschillende multimediale apparatuur. Daarnaast debatteren leerlingen over actuele stellingen. De leerlingen beginnen goed voorbereid aan de strijd. Voorafgaand aan de battle wordt op school gewerkt aan hun informatie- en mediavaardigheden.

Belangrijk onderdeel van B@ttleweters is de website kinderkennisbank.nl (initiatief van Tilburg University); een website vol informatie en kennis voor nieuwsgierige kinderen. De website interesseert kinderen voor wetenschap en nodigt uit om op onderzoek uit te gaan. Zowel de vragen als de stellingen zijn gebaseerd op de kennismakingsmodules uit deze digitale Kinderkennisbank en worden aangevuld met vragen uit de jeugdliteratuur. En het werkt…! B@ttleweters is ontwikkeld en geïnitieerd door de Brabantse Netwerkbibliotheek, Cubiss en Wetenschapsknooppunt Brabant (samenwerkingsverband van Tilburg University & Technische Universiteit Eindhoven), als één van de

grensoverschrijdende maatschappelijke initiatieven in Tilburg tijdens de European Social Innovation Week. De eerste editie van B@ttleweters in het afgelopen najaar had als thema filosofie: “Wat is geluk eigenlijk? Wie deed de uitspraak ‘ik denk dus ik ben’? En noem eens een typisch voorbeeld van goed gedrag?” Zomaar een greep uit de vragen die de leerlingen op zich afgevuurd kregen. De battle vond plaats in de Spoorzone 013, broedplaats voor kennis en innovatie. Spelleidster en gezicht van RTL Nieuws Meike de Jongh, een driekoppige jury en meer dan 50 super gemotiveerde kinderen vormden de ingrediënten van een succesvolle lancering van B@ttleweters. Hoe succesvol? Ga naar www.battleweters.nl, en de beelden spreken voor zich! B@ttleweters 2014 Cubiss, Wetenschapsknooppunt Brabant en Kinderkennisbank.nl werken in samenwerking met de Brabantse bibliotheken hard aan een vervolg en een uitbreiding van de battle in 2014. Als een olievlek verspreidt de kinderkennisbattle zich langzaam over Brabant en popt al op diverse evenementen op. Ben je geïnspireerd? Wil je ook aan de slag met B@ttleweters en de Mediabar? Laat het ons weten en neem contact op met Ingrid de Jong (i.dejong@cubiss.nl).

Tekst: Ingrid de Jong, adviseur educatie Cubiss

VERNIEUWING KOMT VAN KUNST & CULTUUR. WIE DAT VERGEET

RISKEERT

EEN VOLKSOPSTAND Wim van de Donk (commissaris van de Koning) nodigde wetenschappers, ondernemers en creatieve geesten uit te speculeren over de toekomst van Noord-Brabant. Op 20 maart presenteerde hij het boek 'Het Nieuwste Brabant'. MEST las de essays over cultuur en pikte dat van hoogleraar Hans Mommaas eruit. Enkele passages.

Wat is volgens jou het nieuwste Brabant? Laat het weten op www.mestmag.nl

“N

aast de populariteit van Guus en zijn Brabant komt het Brabantgevoel pregnant naar voren uit een onderzoek in 2006 door het PON in samenwerking met Omroep Brabant (Brabants Dagblad, 13 januari 2006). Een ruime meerderheid van de ondervraagde inwoners van Noord-Brabant blijkt er iets mee te hebben. De waarden die daarbij de boventoon voeren zijn weinig verrassend en wijken eigenlijk nauwelijks af van wat al in Het Nieuwe Brabant van De Quay c.s. uit 1953 wordt aangehaald als ‘Brabants eigen’: gezellig, gemoedelijk, gastvrij. Nog meer

dan Guus Meeuwis wordt Gerard van Maasakkers door de ondervraagden getypeerd als Brabantse zanger.”

HET NIEUWSTE BRABANT

“Maar (…) zelfs in Brabant valt met enige regelmaat de verzuchting waar te nemen of de idee van het Bourgondische Brabant niet eens kan worden bijgezet in het museum van overleefde tradities, om te worden ingeruild voor iets meer eigentijds, iets hips, iets met hightech, design, of ‘smart solutions’ (persoonlijke ervaring van de auteur).”

Het Nieuwste Brabant bestaat uit essays (o.a. van Gerard Rooijakkers, Thom Aussems, Arnoud-Jan Bijsterveld en Gabriël van den Brink) en interviews (o.a. met Kiki van Eijk en Joost van Bleijswijk, Jan Marijnissen en Frits van Oostrom). Die worden afgewisseld met foto’s van Marc Bolsius, gedichten van Vicky Francken en kunst van Marc Mulders.

Kunstzinnige pretentieloosheid en ruimte voor experiment

Het Nieuwste Brabant, uitgeverij Lecturis, 672 p, €29,90.

“Parallel aan de economie zijn ook

MEST nr 5

Illustratie: Martyn F. Overweel

MEST nr 5

“Zelfs in Brabant valt met enige regelmaat de verzuchting waar te nemen of de idee van het Bourgondische Brabant niet eens kan worden bijgezet in het museum van overleefde tradities” GERARD ROOIJAKKERS OVER NEW KIDS TURBO “Hoezeer het krampachtig van bovenaf aansturen van identiteit faalt, wordt eens te meer geïllustreerd door het succes van New Kids Turbo. Deze film is nou niet bepaald het gedroomde exportproduct waarmee Brabant zichzelf op de kaart zou willen zetten. Laat staan dat dit nu het gedroomde Brabant is.” “Alle brave dialectprijzen vallen in het niet bij het Brabantse vocabulaire van deze jongens, die in al hun absurde overdrijving een raak beeld neerzetten van de Brabantse samenleving. Zij tonen de achterkant en de onderbuik van de regionale cultuur, met het voor Brabant zo typerende lokalisme in de vorm van Maaskantje.” “Kijk naar deze film en je begrijpt waarom georganiseerde criminaliteit (van roversbenden en smokkelaars, via illegale alcoholstokerijen en wietplantages, al dan niet in woonwagenkampen) al eeuwenlang endemisch is in Brabant, waar-

om de plaatselijke politieagent (net als de veldwachter uit het verleden) in een spagaat terechtkomt tussen lokale loyaliteit en overheidsgezag. Kijk naar het publiek in de bioscoop en hou jezelf niet langer voor de gek: dit is het echte Brabant dat betutteling en neerbuigendheid zat is. De bioscoopbezoeker krijgt van de New Kids simpelweg de groeten uit Brabant, vergezeld van een krachtig drieletterwoord. Het is een zelfbewustzijn dat tot uitdrukking komt in ironie en zelfspot. Absurdistische krachttermen als paradoxale zwakke signalen. Het contrast met de oude, anti-modernistische voormannen van Brabantia Nostra, die zich onzeker en bedreigd krampachtig vastklampten aan brave identiteitsconstructies, kon niet groter zijn.”

in de kunsten regionale sentimenten traceerbaar. Hier speelt de positie van Brabant een rol als overgangszone tussen een protestants-modernistisch noorden en een katholiek-continentaal zuiden. Enerzijds zou dit een grotere gevoeligheid met zich meebrengen voor publieke vormen van vertoning en voor beeldcultuur, een mooie voedingsbodem voor theater, kleinkunst, beeldende kunst. Anderzijds stimuleert een positie in de marge van de nationale kunstenhiërarchie of onder het juk van ‘overherige’ verhoudingen tot relativiteit, ironie, eigenzinnigheid. Het is opvallend hoe Noord-Brabant kan fungeren als een broedplaats voor vernieuwende cultuuruitingen, zoals in de sfeer van de jazz, popmuziek, cabaret en kleinkunst; van het nieuwe circus en de musical tot het absurdisme, sculpturale architectuur, straatpoëzie, locatiekunst, animatie, design. Becijferd is het niet, maar er leeft wel degelijk een beeld waarin Brabant, juist vanwege zijn kunstzinnige pretentieloosheid, wordt geassocieerd met een vrij kunstenklimaat, met ruimte voor experiment op de ‘crossovers’ tussen kunstvormen. Dat beeld kan vervolgens weer functioneren als een in-

Gerard Rooijakkers is o.a. oud-hoogleraar Nederlandse Etnologie aan de Universiteit van Amsterdam en lid van de Raad voor Cultuur.

MEST nr 5

HET NIEUWE BRABANT Wim van de Donk liet zich voor zijn initiatief inspireren door Het Nieuwe Brabant, een driedelige publicatie (het eerste deel verscheen in 1952), samengesteld door Jan de Quay, commissaris van de Koningin in Brabant van 1946 tot 1959 en minister-president tot 1963. De Quay had een boek voor ogen dat de identiteit en de mogelijkheden van de regio in kaart bracht, met bijdragen van gastauteurs. Uit de inleiding: “Dit boek is allereerst bedoeld voor ons zelf, d.w.z. om de Brabanders te leren hoe hun gewest was en is, hoe het worden kan en blijven moet.”

spiratiebron voor nieuwe artistieke initiatieven: van Jeroen Bosch en Van Gogh naar Gummbah en Körmeling (Luycks 2009).”

“De wederopstanding van het Brabantgevoel lijkt te hebben plaatsgevonden via de sfeer van de popcultuur”

“Anders dan in Het Nieuwe Brabant ontleent Het Nieuwste Brabant zijn symbolische lading vooral aan de onderlinge rituele beleving ervan in de eigenzinnige alledaagsheid van de kroeg, het popconcert, de bumpersticker of de niet stil te krijgen nieuwjaarsreceptie. De wederopstanding van het Brabantgevoel lijkt in eerste instantie te hebben plaatsgevonden via de sfeer van de alledaagse cultuur en de popcultuur, doordat het gevoel daarbinnen in staat was tot het faciliteren van gedeelde werelden; van de sfeer van de kroeg, de kermis en het verenigingsleven, via de wereld van de podiumkunsten (popmuziek, kleinkunst, festivals, musical, circustheater) tot de beeldende kunst (het absurdisme van Gummbah, de beeldende kunst van Joep en Erik van Lieshout, de architectuur

MEST nr 5

De foto’s op deze pagina’s zijn van Marc Bolsius en afkomstig uit het boek.

van John Körmeling). Pas daarna is het opnieuw gemobiliseerd in bestuurlijke kring, als onderlegger van economisch, ruimtelijk en bestuurlijk beleid (De Agenda van Brabant). De sterkte van het tegenwoordige Brabantgevoel is dat dit juist niet is voortgekomen uit een of andere doelbewuste politiek-bestuurlijke organisatie, maar is ontstaan vanuit alledaagse rituelen en praktijken. Wie dat vergeet en het hedendaagse Brabantgevoel klakkeloos functionaliseert ten behoeve van de een of andere ondoordachte machtsstrategie, maakt inbreuk op dat alledaagse karakter, om daarmee onherroepelijk een volksopstand over zich af te roepen, of in ieder geval de oorspronkelijke energie van zich te doen vervreemden.”

Maatschappelijke betrokkenheid: onder het landelijk gemiddelde

“Uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek naar de sociale samenhang in Nederland blijkt dat de inwoners van Brabant weliswaar vergelijkenderwijs meer contact hebben met vrienden en familie, maar dat hun maatschap-

DEBATREEKS De provincie organiseert vier debatten, die in het teken staan van de vier thema’s van Het Nieuwste Brabant: ondernemen, verbinden, verbeelden, organiseren. De debatten zijn op 21 mei, 26 juni, 11 september en 9 oktober. Locaties, tijdstippen en aanvullende info: www.brabant.nl/hetnieuwstebrabant pelijke betrokkenheid nogal te wensen overlaat (CBS 2010). In algemene termen van sociale samenhang scoort de provincie eerder onder dan boven het Nederlandse gemiddelde. De Brabantse gezelligheid lijkt dus vooral een kwestie van een concrete ‘bonding’ onder elkaar, en minder van een meer abstracte ‘bridging’ met anderen in een breder maatschappelijk verband (Putnam 2000).” Hans Mommaas is hoogleraar Vrijetijdswetenschappen aan de Tilburg University en directeur van Telos, Centrum voor Duurzame Ontwikkeling.

HET Oftewel: hoe een boek, lied, kunstwerk

LICHT of voorstelling iemands leven heeft veranderd.

“Met toneel kun je mensen op een zachte manier aan het denken zetten” Farrieda Smit, (net) afgestudeerd actrice uit Geldrop

“T

itanic”, zegt ze zonder omhaal. “Die film heeft mijn leven veranderd.” Om zich daarna overvloedig te verontschuldigen met termen als ‘afgezaagd’ en ‘meisjesachtig’. Toch blijft ze bij haar keuze. Ze heeft er lang over nagedacht. Ze bestelt thee in de Eindhovense stationsrestauratie waar het rustig is deze maandagmorgen. Ze hengelt het theezakje in het glas, maar raakt dat vervolgens nauwelijks aan. Ze praat. Haar lippen zijn subtiel gekleurd, haar ogen donker opgemaakt, haar lange haar valt nonchalant om haar gezicht. Ze lijkt niet te merken dat de grof gebreide trui van haar rechterschouder zakt. Farrieda Smit (19) is net geslaagd voor de ROC-opleiding Artiest Theater in Eindhoven. Als afstudeervoorstelling maakte ze haar eigen versie van het stuk Oumi, geschreven door Maria Goos en gebaseerd op het levensverhaal van acteur en Gouden Kalf-winnaar Nasrdin Dchar. Over leven tussen twee culturen. “Toen ik het voor het eerst las, dacht ik: ‘Dit had ik kunnen schrijven’.” Ze is de derde in een gezin met vier kinderen. Haar Marokkaanse moeder is kapster, haar Nederlandse vader vrachtwagenchauffeur en militair. Ze is niet gelovig opgevoed, eet bij haar ene oma couscous en bij de andere stamppot. Waarom Titanic? “Wij waren vroeger thuis niet echt met kunst bezig. We deden andere leuke dingen. Gingen naar attractieparken en zo. Maar toen zag ik die film en ik dacht, wow, dat is vet! Dat wil ik ook! Vanaf dat moment wist ik dat ik actrice wilde worden. Ik was denk ik elf jaar.” Wat raakte je zo? “Het was een gevoel dat nauwelijks uit te leggen is.” Als liefde op het eerste gezicht? “Precies ja. Eerst is het alleen: bam! Pas jaren later kun je precies beargumenteren waarom die ene man zo geweldig bij je past.” Kun je het terugkijkend verwoorden? “Ik kom uit een groot gezin, dan is het moeilijk om gezien te worden. En ik dacht steeds: ‘Ik heb zoveel te 36

vertellen’. Na het zien van Titanic begreep ik dat je als actrice verhalen mag vertellen.” Dus koos je voor de opleiding Artiest Theater? “Daar ontwikkelde ik me in het kijken naar kunst. Ik moest verplicht naar twaalf voorstellingen per jaar en zag toneel dat me geweldig inspireerde. Bijvoorbeeld een stuk van Sanne Vogel. Zij had het zelf geschreven en geregisseerd, waardoor het zó eigen werd. Of de voorstelling Arend van Afslag Eindhoven. Daarin werd niet zomaar een verhaal verteld. Er werden luchtacrobaten gebruikt om onder andere een kind in de baarmoeder uit te beelden. Die voorstelling zette me aan het denken over vertelvormen.” Wat wil jij bijvoorbeeld vertellen? “Elke dag kom ik wel iets tegen dat me aan het denken zet. Dan studeer ik daar net zo lang op tot ik voor mezelf een conclusie bereik. Als het zover is, voel ik me opgelucht en wil ik die conclusie delen.” Welke conclusie wil je bijvoorbeeld delen? “Er zijn in mijn omgeving mensen die zich laten leiden door hun geloof. ‘Als ik dit doe, ga ik naar de hemel, als ik dat doe, ga ik naar de hel’, zeggen ze. Ik begreep daar niets van en ben me in geloven gaan verdiepen. Uiteindelijk vond ik een documentaire waarin werd gezegd: ‘Je creëert je hemel of hel zelf, hier op aarde’. Daar kon ik iets mee. Als ik op die manier de Bijbel of de Koran lees, begrijp ik hen wél.” En toen? “Toen ben ik begonnen mijn eerste eigen toneelstuk te schrijven. Het heet Down to earth. Het gaat over een vrouw die na haar dood terug komt op aarde. Ze maakt duidelijk dat mensen die voortdurend hun best doen in de hemel te komen, enkel bezig zijn hun eigen hachje te redden.” “Ik ontdek steeds meer dat je mensen op het toneel iets kunt vertellen zonder dat ze zich direct aangevallen voelen. Het is een zachte manier om mensen tot nadenken aan te zetten.” Tekst Esther Wittenberg Fotografie An-Sofie Kesteleyn

MEST nr 5

RECORD STORE DAY

IN VINYL WE TRUST De platenkoper heeft sinds een aantal jaar zijn eigen internationale feestdag: Record Store Day (dit jaar op 19 april). Met speciale vinylreleases en liveoptredens wordt wereldwijd het bestaan van de onafhankelijke, zeg maar bĂŠtere platenzaak gevierd. We doen met MEST dit jaar graag mee. Met de keuze van de dertien beste vinylzaken van Zuid-Nederland. En met een eigen vinyl-single.

MEST nr 5

LEVE DE PLATENZAAK! Elk jaar vieren miljoenen muziekliefhebbers en duizenden bandjes op dezelfde dag het bestaan van de betere platenzaak. Met speciale releases en optredens in meer dan tweeduizend platenzaken in Amerika, Europa, Australië en Japan. Met al die activiteiten en ambassadeurs als Josh Homme, Ozzy Osbourne, Iggy Pop en Jack White, is Record Store Day het grootschaligste kleinschalige muziekevenement ter wereld. In Nederland zijn tijdens Record Store Day meer dan 250 optredens in meer dan tachtig platenzaken. Veel artiesten touren door het land om er zo veel mogelijk aan te doen. Daarnaast verschijnen op Record Store Day exclusieve releases, die alléén op die dag verkrijgbaar zijn. Nieuwe liedjes, remixes, gekleurd vinyl, nooit eerder uitgebrachte juweeltjes; allemaal bijzondere items, zoals de eerste single van MEST Records. Voor optredens, releases en deelnemende platenzaken: www.recordstoreday.nl.

SINGLE: GRATIS VOOR MEST-ABONNEES De single met Maternité van MAM en de twee nummers van The Four One & Only’s komt uit op Record Store Day op 19 april. Het artwork voor het hoesje is van kunstenaars Jeroen de Leijer en S. Lloyd Trumpstein, en werd met de hand gezeefdrukt. De single is te koop bij de deelnemende platenzaken voor E5,betalende abonnees van MEST kunnen de single er gratis ophalen en ontvangen daarover nog bericht. Hou voor actuele info onze site in de gaten (www.mestmag.nl).

MEST nr 5

MEST-SINGLE MET MAM EN THE FOUR ONE & ONLY'S Zo’n idee ontstaat onschuldig tijdens een redactievergadering: we brengen zelf een single uit, met een nummer dat onterecht nooit een wereldhit werd! En voordat je het weet, heb je een eigen platenlabel. Wekenlang zochten we naar een vergeten parel, zeg maar de Little Green Bag van Brabant. We struinden door de jaren vijftig en zestig, langs The Tielman Brothers (Breda/Empel), The Phantoms (Eindhoven) en Peter & The Beats (Breda), op zoek naar dat ene liedje. Uiteindelijk belandden we in de jaren tachtig, bij het onvergetelijke Maternité van MAM (Tilburg) en twee briljante liedjes van The Four One & Only’s (Breda). MAM - Maternité De band MAM van Tom America (Tilburg) - nog steeds alive & kicking als componist, tekstschrijver en kunstenaar ontstond begin jaren tachtig en speelde lastig te typeren, groovy wave, met Nederlandstalige teksten. De single Maternité verscheen in 1986 op het verzamelalbum La Grande Parade, een plaat naar aanleiding van een tentoonstelling in het Stedelijk Museum Amsterdam. Op de lp schreven artiesten een compositie bij een schilderij. Maternité is gebaseerd op het schilderij van Pablo Picasso en bevat een sample met de tekst 'Mam, weet jij nog wanneer ik voor het eerst een boterham met kaas gegeten heb?' Het nummer werd een klein radiohitje. Tom America, die nog steeds veel met stem-samples werkt: “Het nummer was een ontzettend belangrijke stap op weg naar de ontwikkeling van een eigen vorm.” MAM was in de muziekscene een

invloedrijke band. Zo was Henny Vrienten een groot fan. Tom America: “Een mooi moment was de eerbiedige mail die ik kreeg van ene Erik de Jong, die het nummer zocht voor twee uur radio die hij moest vullen, bij Kink FM geloof ik. Kort daarna kwam zijn eerste cd uit, onder het alias Spinvis, en vertelde hij in interviews dat mijn stijl van invloed was geweest op zijn ontwikkeling.” The Four One & Only’s - Completely Nude Between Forgetmenots “Eind 1985 vonden we het tijd voor een single”, zegt oud-bandleider Marthy Coumans. “Onze carrière werd geteisterd door alcoholmisbruik en anarchistische chaos, we wilden de band steviger op de rails krijgen.” Op de A-kant: The Rock of Love. “Ongeveer ons enige nummer dat het publiek echt leek te vatten.” Op de B-kant het wat eigenaardige Completely Nude Between Forgetmenots. Na drie maanden waren er twintig exemplaren verkocht. Toen brak - halverwege ‘86 - het glorieuze moment aan dat John Peel (legendarisch BBC-dj) de single ging draaien. Even later werd een clip van Completely Nude bij VPRO’s Jonge Helden uitgezonden. “De opmaat tot krankzinnige avonturen.” The Four One & Only’s - Walking in the Wood Marthy Coumans: “Ik had een nieuwe melodie verzonnen. Er was alleen geen tekst. Terwijl we de melodie oefenden, moedigden we zanger Marcel aan om wat te zeggen, maakte niet uit wat. Na een keer of negen riep hij ineens met angstige ogen: I'm walking in the wood. Nooit gesnapt waar het vandaan kwam, maar het was perfect. Het nummer zijn we altijd blijven spelen.”

Bergen op Zoom De Waterput (1969)

Bosstraat 36

2 6 1 8

Antwerpen

Coffee & Vinyl

(2011)

Breda

Volkstraat 45

Tunes Ville (1985)

Haagdijk 15

Gent

Music Mania (1969)

Sint-Pietersnieuwstraat 19

Roosendaal Blue Moon (1994)

Hoogstraat 8 40

MEST nr 5

Beeld Shootmedia

Nijmegen

De Waaghals (1985)

Achter de Hoofdwacht 7

Den Bosch

De Langspeelplaat (2011)

Hinthamereinde 71

Tilburg

Vinyl Destination (2013)

Sint Annaplein 6B

Antenne (2001)

Noordstraat 82

Sounds Tilburg (2001)

Nieuwlandstraat 33

Eindhoven

Venlo

CD Teek

Sounds Venlo

(1989)

Kleine Berg 52

(1984)

Parade 66

Heerlen 13

Satisfaction Records

(1970)

Oranje Nassaustraat 29 MEST nr 5

DE 13 BESTE

VINYLZAKEN VAN HET ZUIDEN

Huilen, lachen, roken en drinken; alles mag bij Blue Moon, behalve door de muziek heen lullen en kwaadspreken over Bob Dylan.

ROOSENDAAL 1

BLUE MOON (1994) Hoogstraat 8 in Roosendaal Nergens in het zuiden, of nee, nergens op áárde wordt muziek oprechter beleefd dan in de Blue Moon. Het is een echt liefhebberszaakje, waar het aanbod bepaald wordt door de verfijnde smaak van de eigenaar en zijn vaste klanten. “Een speciaalzaak is altijd een weerspiegeling van de eigenaar”, meent Peter van Loon. Hij heeft alles, maar blinkt uit in singer-songwriter en blues. Huilen, lachen, roken en drinken; alles mag bij Blue Moon, behalve door de muziek heen lullen en kwaadspreken over Bob Dylan.

BREDA 2

TILBURG 4

TUNES VILLE (1985) Haagdijk 15 in Breda

VINYL DESTINATION (2013) Sint Annaplein 6B in Tilburg

Gert-Jan Schutte runt een volbloed verzamellaarshol in Breda. Wie graag in één blik op de hoogte is van de hippe releases heeft hier niets te zoeken. De krappe bakken en kartonnen dozen herbergen – natte vinger in de lucht – 30.000 lp's en 20.000 cd's. Ja, de winkel ziet er wat sjofeltjes uit, maar de collectie is frisser dan in menig andere zaak. Door het diepe aanbod van hiphop, reggae en house is de zaak nog altijd populair bij jonge vinylkopers.

Hier is de liefde voor het medium even groot als voor de muziek. “ Vinyl heeft eeuwigheidswaarde”, meent Raymond Kok. Dat geloof is zo sterk dat hij, midden in het digitale tijdperk, een platenzaak opende. In zijn overzichtelijke winkeltje biedt hij een uitzonderlijk diep assortiment. In het vakje ‘Beach Boys’ vinden we niet alleen de band in kwestie, maar ook alles van hun tekstschrijver Van Dyke Parks, bijvoorbeeld. In de bakken staan louter originele persingen tegen een nette prijs. Diepe buiging namens MEST.

GENT

TILBURG

MUSIC MANIA (1969) Sint-Pietersnieuwstraat 19 in Gent Wel ja, ook in een overgesubsidieerde staat vol goede smaak moet er één de beste zijn. Music Mania is een parel in het toch al rake platenzakenlandschap onder de zuidgrens. Hier zijn ze pas content als een klant tenminste één plaat meeneemt die de grenzen van zijn muzikale smaak oprekt. “ Wij zijn dan ook gezegend met een bijzonder openminded cliënteel”, verklaart mede-eigenaar Karel Van Audenaerde. “Bovendien, 95 procent van onze verkoop is vinyl.” MEST schreef het al eerder: in Vlaanderen is alles beter.

ANTENNE (2001) Noordstraat 82 in Tilburg Sjak van Bussel, ook zo'n volhardende held. Tussen de rekken van kledingzaak Sam Sam runt hij de laatste onafhankelijke housespecialist van Nederland. Zeiden we house? Eigenlijk kan iedere liefhebber van elektronische muziek hier terecht. Of hij nu keurig into dubstep is of van computerdrones en aanverwante ‘moeilijke shit’ houdt. “Alles wat nieuw en goed is moet ik hebben, ook al vraagt er nu nog niemand naar”, zo duidt de rossige baardman zijn collectie van ruim zesduizend fonkelnieuwe platen.

MEST nr 5

TILBURG 6

BERGEN OP ZOOM 8

NIJMEGEN 10

SOUNDS TILBURG (2001) Nieuwlandstraat 33 in Tilburg

DE WATERPUT (1969) Bosstraat 36 in Bergen op Zoom

Het grote muziekhart van Tilburg bonkt het luidst aan de Nieuwlandstraat. Eigenaar Maarten Koehorst zoekt voortdurend de kruisbestuiving met lokale initiatieven, van kleine avonden in muziekpodium Paradox tot grote festivals als Best Kept Secret. Sounds heeft zich snel opgewerkt tot een van de bekendste zaken onder muziekliefhebbers van allerlei aard, al dragen veel van hen een zware baard, want: “ Tilburg houdt nu eenmaal van het hardere werk.” Sinds 2007 biedt Jaap de Groot zijn tweedehands vinyl aan in een voormalig rommelhok van de winkel.

Bij Gilly Verrest is het al vijfenveertig jaar Record Store Day. Elke dag. Hij heeft de vinylcollectie nooit de deur uitgedaan en zijn lijst met instore-optredens doet niet onder voor het programmaboekje van menig popzaal. Urban Dance Squad (1994), dEUS (2006) en zelfs Uriah Heep (2001) speelden in De Waterput. Specialisatie? Van Charles Mingus tot party-DJ BoozyWoozy. Dat – plus de rijke geschiedenis – levert de zaak een terechte cultstatus op onder Zeeuwen, Belgen en Brabanders (zie ook pagina 44 en 45).

Fred, Gijs, Peer en Paul vormen het vierkoppige platenmonster dat De Waaghals heet. Echt, we zouden een stripverhaal kunnen maken over de eigenzinnige personages achter de toonbank. Deze zaak blikt dan ook uit in persoonlijkheid. Een enkel bezoekje is genoeg om vrienden voor het leven te maken. Met enthousiasme loodsen de vier hun klanten door het indrukwekkende aanbod. “Als we de winkel in Arnhem erbij rekenen, hebben wij zo'n 80.000 albums op voorraad”, beweert Peer. Poeh hé.

Alles aan Sounds Venlo is groot. De vloeroppervlakte (800 vierkante meter), het muzikaal geweten van Geert Driessen en Leo Hagens, en de afzetmarkt (Limburg, Brabant en het Ruhrgebied). Het laatste zorgt ervoor dat de afdeling met schlagermuziek wat groot is uitgevallen. Soit. Met deze reusachtige, brede collectie is het moeilijk voor te stellen dat deze zaak zo'n tien jaar geleden nog in een klein pand aan de Koninginnesingel zat. Een speciaalzaak met het aanzien van een megastore, het kan dus gewoon nog hè.

DEN BOSCH

EINDHOVEN

ANTWERPEN

HEERLEN

DE LANGSPEELPLAAT

(2011)

Hinthamereinde 71 in Den Bosch

De Langspeelplaat is een stichting, de commerciële belangen zijn hier minimaal. Kunnen ze zich tenminste bezighouden met dat waar het écht om draait in hun nobele métier: platen draaien. In de zaak is veel ruimte voor tweedehands, en ze juichen het toe als een jonge artiest zijn muziek op vinyl uitbrengt. Achter de toonbank vindt u fijne stijfkoppen die graag uitleggen hoe je een plaat schoonmaakt, of waarom het vroeger allemaal beter was, en de jeugd geeft ze tegenwoordig nog gelijk ook. Ha!

MEST nr 5

DE WAAGHALS (1985) Achter de Hoofdwacht 7 in Nijmegen

VENLO

CD TEEK (1989) Kleine Berg 52 in Eindhoven

COFFEE & VINYL (2011) Volkstraat 45 in Antwerpen

Kop op, Eindhoven, ook bij MEST snoten we een doos tissues vol toen Bullit de deuren sloot in 2012. Maar aan de Kleine Berg gloort hoop. Het vinyl wint steeds meer terrein van de naamgevende Compact Disc hier. Eigenaar Ronnie Blommendaal richt zich sterk op nieuwe muziek, maar houdt het lokale adagium ‘doe maar normaal’ hoog in het vaandel. Hoe hipper het bandje, hoe groter de argwaan achter de toonbank. Dat is, inderdaad, Eindhoven in het klein en wel zo betrouwbaar.

Uit de lange nominatielijst van Antwerpse platenzaken moet dit de mooiste zijn. 'De Vinyl' was al jaren een begrip onder verzamelaars. Toen zoon Lars Coseman het van zijn vader overnam, maakte hij er een frisse, stijlvolle conceptwinkel van. Koffie, soep, véél indierock en scherpe heruitgaven. Het resultaat: een zaak vol hippe lui zoals in het Londense Soho. Voor wie aan Coffee & Cigarettes van Jim Jarmusch moet denken: roken mag niet, maar met een knoest zoethout tussen de tanden is het ook fijn grasduinen.

SOUNDS VENLO (1984) Parade 66 in Venlo

SATISFACTION RECORDS (1970) Oranje Nassaustraat 29 in Heerlen Het platenzaakloze Maastricht moet jaloers zijn op Heerlen. Velen kennen Satisfaction Records als de winkel waar je nog zo'n mooi, fullcolour Pinkpopkaartje kunt kopen. Bovendien kent Nederland geen grotere specialist in progressieve en symfonische rock, te danken aan de muzikale voorkeur van eigenaar Rob Eijsvogels. Het beste nieuws: na jaren van afwezigheid staat er weer vinyl in de bakken. De wederopleving van het zwarte goud in het voormalige kolenmijngebied.

Gilly Verrest, eigenaar van De Waterput.

“HET IS HIER AL

45 JAAR

RECORD S TORE DAY ” Een platenzaak met cultstatus. Vanwege de legendarische instore-optredens van bands als Uriah Heep, dEUS en Triggerfinger. En Gilly’s muurvaste geloof in vinyl. MEST zat een middag aan de luisterbalie van De Waterput in Bergen op Zoom. Tijd voor een eerbetoon.

MEST nr 5

oor een platenverzamelaar begint elk gedenkwaardig avontuur met een krakende deur. Zo laten ook de hemelpoorten naar De Waterput zich met toepasselijk lawaai opengooien. Natuurlijk. Een bekwame platenspecialist spuit geen WD-40, basta. Wie zich graag laat föhnen door de verwarming boven een 'open winkeldeur' gaat maar naar de Free Record Shop, verderop aan de Wouwsestraat. O nee, die is failliet; voilá, ons punt is gemaakt. Drie tevreden stappen verder staan we voor de tafel met nieuwe releases. Oh, de nieuwe Mogwai: op naar de toonbank! “Dat is wederom een mooi album voor fans, maar vernieuwen doen ze al jaren niet meer hoor”, zo klinkt het goudeerlijke koopadvies. “Ik zou 'm eerst even luisteren. Koffie?” We zijn binnen.

met platenzaken. Dat klopt dus niet, of het is op z'n minst achterhaald. Verrest heeft meters leegstand voor de deur. 't Lekker Plekske – 'heerlijk verse broodjes' – is verdwenen. Run2Day, gesloten. En, wel ja, makelaar Helmig timmert verderop nog een Te Koop-bord tegen de gevel. Maar met De Waterput is het in jaren niet zo goed gegaan. “2013 was juist weer een goed jaar. Klanten en journalisten willen ons steeds herinneren aan de 'gouden' jaren negentig. Ik zie geen reden om terug te kijken. Ik hou er ook niet van. We redden het nu, dat is wat telt.”

Schoudertas

Gilly Verrest. Iedereen in platenland kent hem. In 1986 – toen de compact disc langzaam het vinyl in de vergetelheid drukte – begon hij als 22-jarige bij De Waterput als weekendhulp. Een groot deel van de winkel was toen nog gevuld met kleding. “Een echt hippiewinkeltje”, noemt Verrest het. “Als het buiten dertig graden was, hing er een bordje op de deur: ‘Morgen weer open’.” De verkoop van bootlegs bleek al snel een succes, zo lezen we in het boek 40 jaar De Waterput van popjournalist Willem Jongeneelen. Met het klimmen der jaren werd De Waterput steeds meer een platenzaak. Toen Verrest de zaak overnam, zag hij het niet langer zitten zich te voegen naar de grillen van de modewereld. Alleen wat shirtjes met boze metallogo's getuigen in de Bosstraat van dit verleden.

Een rondje door de platenzaak. Gilly zet platen in de roodgeverfde bakken, zoon Yannick bewaakt de toonbank. Er verschijnt een hoofd in de deuropening. “Heeft u ook Hazes?” Wanneer een bevestigende knik volgt, stapt het hoofd met bijbehorend lichaam naar binnen. Achter in de zaak kijkt een grijsharige man met schoudertas – pas op, doorgewinterde verzamelaar – met minachting naar de binnengekomen klant. Snobs en Hazes-fans, met zijn enorme vloeroppervlak kan de winkel alle muziekliefhebbers bedienen. Vooraan in de zaak vormen good old cd's de hoofdmoot. Achterin staan de hoezen trots drie keer groter te wezen. Zie hier het hippe verkoopwonder, genaamd: vinyl. “Ik heb die platen nooit weggedaan”, zegt Gilly. “Dat is meer liefde dan een vooruitziende ondernemersblik hoor. De laatste Queens of the Stone Age verkocht beter op vinyl dan op cd. Dat zag ik niet aankomen, nee, maar ik begrijp het wel: het is een mooi product, je hebt iets in handen, heel de luisterervaring voelt exclusiever.”

“Maar, euh, wat voor verhaal wil je eigenlijk maken”, zegt de ondernemer terwijl hij ons bekertje koffie hartelijk doch wantrouwend op de luisterbalie zet. “Sorry hoor, maar de negatieve publiciteit zit me echt tot hier.” In de geschreven werkelijkheid heerst de opvatting dat het altijd maar slechter gaat

De herboren geluidsdrager blaast nieuw elan door krakende voordeuren wereldwijd. Op Record Store Day vult Gilly zijn bakken met zo'n 120 releases die uitkomen op de feestdag. Ook spelen er bandjes in de winkel. “Mensen komen op zo'n dag weer eens in de platenzaak, en als het bevalt komen ze vol-

Hippiewinkeltje

MEST nr 5

gende week weer. Al is het niets nieuws voor ons. Bijzondere platen, mooie instores, het is hier al vijfenveertig jaar Record Store Day.”

Poppodium

Achterin de zaak staat een podium van een paar vierkante meter. Sinds hij eind jaren tachtig het stokje overnam, programmeert Gilly regelmatig actuele live-acts op het podium. dEUS-voorman Tom Barman stond er. Spinvis. Triggerfinger. Uriah Heep. De bodyguards van Uriah Heep. De oudere jongetjes uit Bergen op Zoom en omgeving herinneren zich ook de Urban Dance Squad nog. De concertlijst van De Waterput doet niet onder voor menig popzaal. Toen een paar Bergenaren het plan opvatten om een popzaal te starten, hoefden ze dan ook niet lang te denken wie het affiche moest gaan vullen. En dus is de platenman sinds 2010 ook programmeur van de lokale popzaal Gebouw-T. “Ik was al aangenomen voor ze een voorzitter hadden gevonden.” Zo wordt de handtekening van Gilly Verrest steeds zichtbaarder in de West-Brabantse popcultuur. Met als fundament de platenzaak waar, even tellen, toch alweer acht mensen grasduinen deze vrijdagmiddag. Vier scholieren bij het vinyl, een vaste klant die binnen deze muren gewoon Toine heet en, verrek, nog steeds de man met de schoudertas. Bij de cd-afdeling staat een vader met zijn dochtertje. “Wat zijn dat, papa?” Vader kijkt niet op van de bakken maar antwoordt: “Dat zijn lp's, een soort cd's, maar dan groter. Kom, papa gaat cd's afrekenen.” Het meisje twijfelt aan haar vaders keuze. “Ja maar, die grote zijn toch veel mooier?” De Bosstraat. De Waterput. Gilly Verrest. Voorlopig blijft het nog wel even zo.

Tekst Thomas Snoeijs Foto Lars van den Brink

[Advertentie]

bkkckennis en ontmoeting wo 28 mei | inspiratiebijeenkomst who cares 2 ma 7 t/m do 10 apr | de kunstopdracht

do 5 of 12 juni | netwerkbijeenkomst gemeenten

do 10 & 24 apr, 8 & 22 mei | cursus businessplan schrijven

do 12 juni | portfoliomiddag public space

wo 16 apr | bkkc connects: marketing in cultuur 1: co-creatie en crowdsourcing do 24 apr | opening expositie plafondkunst

wo 21 mei | bkkc connects: financieringsmix

aanbod voorjaar & zomer 2014

do 22 of vrij 23 mei | KONKAV connects: productie

meer informatie Uitgebreide en actuele informatie over alle activiteiten is op www.bkkc.nl te vinden. Wil je op de hoogte blijven, schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief via www.bkkc.nl/nieuwsbrief.

[Advertentie]

ste

Het leukste tekenlokaal van het land

50ste INTERNATIONAAL VOCALISTEN CONCOURS 4 – 14 september 2014 Theater aan de Parade ’s-Hertogenbosch

Opera | Oratorium | Lied Duo

www.vincentstekenlokaal.nl

Cv-ketel

huur en lease al vanaf

€ 25,- p/mnd

Meer dan 200 installateurs staan voor u klaar!

W W W. G A S N E D . N L

www.ivc.nu

Er was eens… De collectie nu vanaf 02.11.2013

PETER VAN DEN BRAKEN CENTRUM

Schilders uit Brabant

Concerten Oirschot 4, 5 en 6 april 2014 Franz Joseph Haydn (1732-1809)

Heezerweg 2, Sterksel www.petervandenbrakencentrum.nl

www.stabatmater.nl 5113035 STA advertentie 60 x 36 mm.indd 1

29-10-13 09:52

de nieuwe klassieker fontys.nl/kunsten

volg ons via

facebook

twitter

CACAOKADE 5 NL-5705 LA HELMOND

HET GAAT BEST GOED MET CULTUUREDUCATIE OP DE BASISSCHOOL

Het aanbod van het cultuuronderwijs op de basisschool is om te huilen, concludeerde Volkskrant-journalist Karolien Knols afgelopen december in een spraakmakend artikel. Scholen en cultuurinstellingen boos, handige zzp’ers twitterden dat kinderen bij hun in ieder geval wél goede muzieklessen krijgen. Maar is het wel zo treurig gesteld met ons onderwijs? “Je moet ons niet wegzetten als het achterlijke neefje van Europa.”

MEST ging via Facebook en Twitter op zoek naar opvallende ‘kinderkunst’. Dat hebben we geweten. Op deze en de volgende pagina’s een selectie. Aquarel hier rechts is gemaakt door Tom Overweel (toen 4 jaar), zoon van illustrator Martyn F. Overweel.

MEST nr 5

Stoel van Abel (toen 9 jaar), zoon van Petra Servaes (gezondheidszorgpsycholoog Radboud UMC).

Tekening van Toon (9 jaar), zoon van Francine Bardoel, hoofdredacteur van Univers.

Maanmannetje van Dot (6 jaar), dochter van Daniëlle Schaffelaars (illustrator).

rots gaf de buurjongen (6) me afgelopen kerst een zelfgemaakt schilderij. Hij had rode, groene en roze vakken geschilderd en geprobeerd binnen strakke lijnen te kleuren. “Net als Mondriaan”, zei hij achteloos, waarna hij wegliep om verder te spelen met zijn nieuwe auto. Na wat doorvragen, bleek dat de juf hem op school had verteld over de schilder. Ze had schilderijen laten zien en daarna mocht hij zelf zo'n kunstwerk maken. Mijn buurjongetje snapte niet waarom ik zo verbaasd was. “Zal ik het je leren? Er is niks aan.”

gramma's, veelal in samenwerking met scholen. Het is een aardig steuntje in de rug, dat scholen de kans biedt kunsten cultuureducatie naar een (nog) hoger plan te tillen.

school maandelijks naar het museum gaat en de andere het houdt bij een middagje herfstbladeren plakken. Is dat erg? Soms wel. Als een school het bijvoorbeeld anders wil, maar de mogelijkheden niet heeft. Voor dat soort scholen kan De Cultuur Loper een oplossing zijn. Maar de regeling is ook bedoeld voor scholen die al veel verder zijn. Petra Levert van Kunstbalie: “ We hebben er expliciet voor gekozen om te starten met scholen die de ambitie hebben om cultuureducatie beter in hun onderwijs te verankeren. Niet het niveau waarop ze nu zitten, maar het feit dát ze stappen vooruit willen zetten, is bepalend geweest voor hun deelname.” Alle scholen mogen dus meedoen, ook zij die al heel ver zijn met kunst - en cultuureducatie.

Bak met geld

In 2012 presenteerde het ministerie van OCW het programma ‘Cultuureducatie met Kwaliteit’. Een stimuleringsregeling die tot 2016 tachtig miljoen beschikbaar stelt voor kwalitatief goed cultuuronderwijs op de basisschool. Hoewel ‘onderwijs’ suggereert dat lagere scholen aanspraak kunnen doen op de regeling, is dat niet zo. Scholen kunnen niet zelf een aanvraag doen, culturele instellingen wel. Zij ontwikkelen vervolgens pro-

Ook Kunstbalie, het expertisecentrum voor cultuureducatie en amateurkunst in Noord-Brabant, deed een beroep op de regeling. Het centrum introduceerde samen met Erfgoed Brabant in 2013 De Cultuur Loper, een programma waarmee scholen (online) ondersteuning en advies krijgen over het versterken van hun cultuurprogramma. Volgens de bedenkers geen overbodige luxe. Doordat gediplomeerde vakleerkrachten Beeldende Vorming zijn wegbezuinigd, moeten de groepsleerkrachten op de basisschool tegenwoordig van alle markten thuis zijn. Voor sommige docenten is dat geen probleem, maar scholen in achterstandsgebieden of met speciale kinderen in hun klas (u weet wel: de rugzakjes) hebben wel wat anders aan hun hoofd. Zij moeten al hun aandacht richten op lezen en schrijven, kunsten cultuuronderwijs schiet er dan wel eens bij in. Dat betekent dat de ene

Geen rigide sturing

En die zijn er genoeg. Hoewel de stimuleringsmaatregel van het ministerie lijkt te suggereren dat de cultuureducatie wel wat hulp kan gebruiken, moeten we niet denken dat het zo slecht gaat in Nederland. Volgens Volkskrant-journalist Karolien Knols lopen we achter op de rest van Europa, maar dat valt wel mee. Wie zich verdiept in enkele onderzoeken

MEST nr 5

Schilderij van Mirthe Trieling (11), dochter van Marieke Trieling.

kan zelfs optimistisch zijn. Al voordat de miljoenen subsidie vrij kwamen, wezen wetenschappers erop dat we het best goed doen. In opdracht van de Europese Commissie verscheen in 2009 een groot onderzoek naar kunsteducatie in Europa. De onderzoekers stelden vast dat een rigide nationale sturing in Nederland ontbreekt, waardoor scholen niet verplicht worden om een aantal uur aan kunsten cultuuronderwijs te besteden. Wat geen negatieve gevolgen hoeft te hebben. Die vrijheid kan er namelijk ook toe leiden dat scholen zich vrij voelen om álle kunstvormen te onderwijzen en zich niet beperken tot een verplicht rijtje.

Nederland loopt voorop

Daarnaast worden Nederlandse scholen, net als in sommige andere landen, aangemoedigd om met hun leerlingen naar het museum of theater te gaan. Dat is anders in sommige Oost-Europese landen, waar geen samenwerking is tussen musea en scholen. Nederland loopt samen met Vlaanderen en Denemarken voorop in het stimuleren van samenwerkingen tussen scholen en instellingen voor extra activiteiten, buiten het reguliere curriculum om.

MEST nr 5

Tekening van Tina de Leijer (9 jaar), dochter van tekenaars Jeroen de Leijer en Marjolein Schalk.

We lopen voorop

Dat klinkt dus helemaal niet zo slecht. Tot die conclusie kwam Anne Bamford, professor aan de University of the Arts in London, in 2007 ook al. Ze deed onderzoek naar kunsten cultuureducatie in ons land en concludeert dat het niveau hoog is. Ook de culturele vorming staat verhoudingsgewijs internationaal gezien op een hoog peil. Folkert Haanstra, bijzonder hoogleraar cultuureducatie en cultuurparticipatie aan de Universiteit Utrecht: “Ze noemde ons zelfs 'potentially leading'. Het beeld dat Knols van de Nederlandse situatie schetst in haar artikel is veel te negatief. Je moet ons niet presenteren als het achterlijke neefje van Europa. Ook als je kijkt naar de mate van cultuurdeelname doen we het in vergelijking met de rest van Europa helemaal niet slecht. Dat is deels te danken aan het onderwijs.”

Maar: er zijn grote verschillen

Gaat alles dan goed? Nou nee. Zoals gezegd zijn er grote verschillen tussen scholen. Wanneer dat een vrije keuze is, hoeft dat niet erg te zijn. Het Nederlandse onderwijssysteem wordt gekenmerkt door een grote mate van vrijheid. We hebben geen nationaal curriculum, ook

Zandsculptuur van Ravi (9), kleinzoon van kunstschilder JCJ Vanderheyden.

niet voor rekenen en taal. Zoals uit het Europese onderzoek bleek, kan dit positieve gevolgen hebben. Maar uiteraard zit er ook een andere kant aan. Scholen kunnen het zich permitteren nauwelijks iets aan cultuuronderwijs te doen, daar wordt op dit moment niet op gecontroleerd. Volgens Haanstra is dat een zwakte in ons systeem. “De onderwijsinspectie controleert van alles, maar kunsten cultuureducatie hoort daar niet bij.” Ook de bedenkers van De Cultuur Loper worstelen daarmee. Kunstbalie en Erfgoed Brabant zijn daarom nu druk bezig meerdere instrumenten te ontwikkelen die de diverse culturele vermogens bij leerlingen kunnen toetsen en stimuleren. Zij zijn blij met de nieuwe financiële middelen van het Rijk. Vroeger kon ieder kantklosmuseum of creatief-met-kurk-instelling subsidie krijgen, als ze er maar het predicaat ‘educatie’ op plakten. De nieuwe regeling van het ministerie is een stuk strenger en zinvoller. Tera Uijtdewilligen van Erfgoed Brabant: “Er zit nu veel meer controle op de besteding van het geld. Vroeger kon iedereen die iets met educatie deed, geld

Tekening van Carel (7 Jaar), zoon van kunstenaars Roel Sloot en Ulrike Doszmann. krijgen. Uiteindelijk werd helemaal niet getoetst of leerlingen er ook echt iets aan hadden. Dat is nu anders.”

Wakker worden

Ook Haanstra is blij met dit programma, maar ziet nog wel een verbeterpunt. “De regeling komt van het ministerie van OCW, maar is geïnitieerd vanuit het departement Cultuur. En dat zien we veel vaker. De C-poot trekt er binnen het ministerie veel harder aan. Culturele instellingen ontwikkelen bijvoorbeeld nu weer veel aanbod, terwijl onderwijs ook wel eens wakker zou mogen worden. Dat alle vakleerkrachten Beeldende Vorming zijn wegbezuinigd, lijkt me bijvoorbeeld een punt van aandacht. ‘O’ mag best wel eens vaker op de koffie bij ‘C’ om die dingen bespreekbaar te maken en samen op te trekken.” Een voorbeeld van een school waar het al heel goed gaat, is De Bron in Den Bosch. De christelijke basisschool is bijzonder actief op het gebied van kunst en cultuur en maakt die ook toegankelijk voor kinderen van andere scholen. Twee jaar geleden organiseerde de school bijvoorbeeld voor het eerst de Pythische Spelen, de culturele tegenhanger van de Olympische Spelen. Directeur Marco

Meima: “Een groot cultureel evenement waar het niet zozeer gaat om te winnen, als wel om de aanraking met allerlei vormen van kunst en cultuur. Kinderen uit Den Bosch en omliggende dorpen kunnen kiezen uit beeldende kunst, muziek, taal, dans en theater. En wie niet van wedstrijden houdt, kan ook vrijblijvend aan workshops meedoen."

en kinderen. Backx' ogen beginnen te schitteren wanneer ze vertelt over een kind dat wat schuchter binnenkwam. “Ze leefde die zondagmiddag helemaal op. Haar ouders vertelden later dat ze dyscalculie en dyslexie heeft en dat ze op school moeilijk meekomt. Hier voelde ze eindelijk eens dat ze best ergens goed in is.”

Gratis aan de slag

Tekst Mijke Pol

Van zulke initiatieven wordt Joke Backx van het Stedelijk Museum in Den Bosch vrolijk. Het hoofd Publiekszaken werkt intensief samen met scholen en onderzoekt een mogelijke samenwerking tussen het museum en De Cultuur Loper. “ We merken dat sommige scholen al heel ver zijn, maar hier komen ook kinderen die helemaal niet gewend zijn aan kunsten cultuuronderwijs.” Iedere zondag kunnen kinderen gratis naar het museum, wordt er naar kunst gekeken en gaan ze zelf aan de slag. “Dan zie je meteen voor welke kinderen dit nieuw is. Zij vinden het lastiger iets op papier te krijgen; ideeën te vertalen in beeld. Kinderen die dat wekelijks op school doen, vinden dat veel gemakkelijker.” Regelmatig zorgen de workshops in het museum voor enthousiasme bij ouders

ZO MOEILIJK IS HET NIET We kunnen heel ingewikkeld doen over kunsteducatie, maar zo moeilijk hoeft het niet te zijn. Joke Backx van het Stedelijk Museum 's-Hertogenbosch (SM'S) heeft een gratis tip (kost je dagelijks maar vijf minuten lestijd): “Al zou je als leerkracht maar iedere ochtend vijf minuten met je klas naar een schilderij kijken. Dan heb je na acht jaar basisschool zo'n ontzettende rijkdom aan kunst gezien!” Voor scholen die méér willen doen, bezoek de site van De Cultuur Loper (www.decultuurloper.nl) of die van het SM'S (www.sm-s.nl).

MEST nr 5

TRUMPSTEIN

MEST nr 5

& DE LEIJER

SCHREEUWPOËET EN TROUBADOUR

FLIP NOORMAN

ALS GROMMEN ZOU VOLSTAAN DAN ZOU IK ALLEEN MAAR

GROMMEN “Wat zit je nou te kijken, vuile kankerhoer?” Zo sprak Flip Noorman (1988) het publiek toe tijdens zijn optreden in de Onze-Lieve-Vrouwekerk te Breda. Ooit punker, toen koorknaap, schotelt hij ons tegenwoordig muziektheater met een punk-attitude voor. De Almachtige heeft het geweten, evenals de blozende dame op de eerste rij. Met zijn bejubelde debuut-lp Bellse Parese op zak, geldt hij als een van de grootste poptalenten van Nederland. Een met de poëtische kracht van Leonard Cohen en de theatrale inborst van Tom Waits. “Ik wil mijn publiek domineren.”

MEST nr 5

wee weken na zijn optreden in de kerk kapen we een tafeltje in café De Bommel in Breda. “Een beetje achterin, alsjeblieft”, zegt de slaperige troubadour. Het is nog vroeg. “Normaal halen mijn gasten hun bestelling op bij de bar”, knipoogt de barman als hij de koffie op tafel zet. “Sterallures, meneer”, glimlacht Flip Noorman verontschuldigend. Hij moet vanmiddag in zijn voormalige woonplaats Ulvenhout zijn. Vader Marcel heeft een gitaarschool aan huis waar ook zijn zoon – afgestudeerd muziekdocent – lesgeeft. Op doordeweekse dagen werkt Flip op een basisschool in Zoetermeer, 's avonds treedt hij op. Naast ons tafeltje staan twee gitaartassen en een zware reiskoffer. De wieltjes van het ding zijn vastgelopen, of gebroken, of in ieder geval: kapot. “Kijk.” Flip gaat staan en sleurt de koffer over de houten cafévloer. “Zo beweeg ik mij dus dagelijks door Nederland.” Beestenwerk.

Maniakale dictator

Een groot deel van de koffer is gevuld met platen: Bellse Parese, het debuutalbum van Flip Noorman, dat eind vorig jaar uitkwam. Zoals een beginnend schrijver met zijn roman van de ene uitgever naar de andere leurt, zo 'leurt' Flip langs theaterzalen. Hij is ook wel te vinden in popzalen, maar meestal steken zijn luisteraars de billen in het pluche. Hij biedt dan ook eerder muziektheater dan een popshow. Voorbeeld: tijdens een theateroptreden in Breda liet hij ons – de bezoekers – de zaal betreden op het ritme van dwangarbeid. Zijn gitarist gaf met ketting en kookpan de maat aan, hijzelf schreeuwde als een maniakale dictator. Twee boze liedjes later pakte hij een gitaar om een poëtische ballade te spelen. “Ik probeer mijn publiek te onderwerpen”, legt hij uit. “Mensen mogen best even denken dat ik gek ben. Dat creëert een soort vacuüm, dat ik vervolgens vul met een mooi liedje.”

Ben je kleinkunstenaar of popmuzikant?

“ Weet je, er is ooit een onderscheid gemaakt tussen kleinkunst en pop, maar volgens mij bestaat dat helemaal niet. Een muzikant doet wat hij doet, en daar zoekt hij vervolgens een publiek bij. Ik denk dat ik elk publiek kan dienen. Ik heb de energie om een popzaal mee te krijgen, en ben hopelijk tekstueel interessant genoeg voor theater.”

Wat vind je leuker om te doen?

“Geen voorkeur. Een kleinkunstpubliek wil vaak een lach-of-ik-schiet-show. Heel stom. Die mensen zien kleinkunst staan en denken: leuk, cabaret. Die komen naar mij om te lachen, terwijl ik mijn teksten niet per se grappig vind. Dat irriteert me. Ze lijken niet te snappen waar ik mee bezig ben. Dat levert weleens strijd op. Maar goed, een artiest moet altijd worstelen met zijn publiek. In popzalen heb je juist weer mensen die door de muziek heen lullen. Het is blijkbaar een soort natuurkracht dat mensen daar komen om te ouwehoeren. Het is niet anders. Daar kan je heel kwaad over worden, maar dat is vechten tegen aardbevingen.”

Kies je daarom voor die provocerende werkwijze, om de aandacht op te eisen? “Nee, dat is me komen aanwaaien. Mis-

MEST nr 5

schien komt het omdat ik vroeger in een punkband speelde. Dat was provoceren en meppen. Ik trek mensen graag uit hun comfortzone, maar het moet wel leuk blijven. Dat is mijn manco nog misschien. Je kan pas een méésterwerk maken als je de totale absurditeit opzoekt hè. Maar dat is dan weer zo'n recensentending. Als iemand zich op het toneel ophangt aan een varkensdarm, noemen ze dat een meesterwerk. Want ja, anders zitten ze gewoon te kijken naar iemand die zich ophangt aan een varkensdarm. Zo werkt het ook met muziek. Als het onluisterbaar is, zal het wel briljant zijn, anders is het gewoon kutherrie.”

Stookhout

Men zegt dat appels niet ver van bomen vallen. Als we die gedachte volgen, liet Flip zich in een rechte lijn naar beneden tuimelen. Vader Marcels debuutalbum Shorttrack was net uit toen hij in 1988 werd geboren. Zijn vader zag het album als het startschot voor een carrière als troubadour. Eigen liedjes, eigen smoel. Op de hoesfoto zien we een lachend gezicht onder een krullenbos, gitaar onder zijn rechterarm. Precies Flip. Maar vader moest ook drie zonen voeden destijds. “En mijn moeder werd chronisch ziek dat jaar. Ze is harpiste, maar ik heb haar niet vaak horen spelen.” Vader Marcel trok zijn conclusies en ging werken in de entertainmentwereld. Nu ook die branche is opgevreten door de economische crisis, voorziet de gitaarschool hem in brood en stookhout. Toch: “Het pad van mijn ouders is niet echt zaligmakend.”

Waarom kies je dan toch voor het zware muzikantenbestaan?

“Ik bewonder enorm wat mijn vader toen gedaan heeft. Hij wilde mooie poëtische liedjes zingen, maar gaf dat op omdat hij ons had. Er zijn genoeg mannen die dan zeggen: dikke lul, ik heb mijn carrière. Ik hoop dat ik hetzelfde zou doen, echt. Maar ík krijg de kans nu wel. Het is hard werken, maar wel een droom. Gisteren bijvoorbeeld. Er zat twintig man in de zaal in Drunen. Dan denk je: shit. Aan de andere kant ben ik ook trots dat die mensen 12,50 euro voor mij te betalen. Ik vind dat enorm eervol. Ik geef mezelf vijf jaar om te slagen. Als het niet lukt, heb ik altijd het docentschap om op terug te vallen.”

MEST nr 5

Dat is ook een onzeker bestaan momenteel. “Ja, die bezuinigingen. Heel die cultuurdiscussie is oneerlijk man. De politiek is daar veel te bot in naar mijn mening. Opeens moet alles anders in de sector, terwijl ik zelden een goed argument hoor. Ze zeggen: cultuur heeft geen aanwijsbaar nut, dus daar kunnen we op bezuinigen. Dat argument klopt inhoudelijk niet. Cultuur moet plezier geven, en nutteloosheid is volgens mij juist een vóórwaarde van plezier. Dat kan dus nooit een reden zijn om alles kapot te bezuinigen.”

Lulverhalen

Op de leestafel van De Bommel ligt een stapel tijdschriften. 'Zelden zo'n complete kunstenaar ontdekt', zo bespreekt muziekblad OOR Bellse Parese. 'Een van de mooiste Nederlandse singer-songwriterplaten dit jaar', meent popmagazine Heaven. Tussen alle loftoeters door klaagt een enkele recensent over het gebrek aan eigenheid; de plaat zou te veel leunen op Tom Waits en Boudewijn de Groot. “Nou ja, ik geloof sowieso niet in authenticiteit. Lopen leer je door het na te doen. Praten ook. Buiten de zuigreflex is alles plagiaat. Na de geboorte ga je vanuit het niets naar de borst, verder is niks oorspronkelijk.” In 2013 studeerde Flip af als filosoof aan de Universiteit van Amsterdam. Bellse Parese staat vol met taalkundige doordenkers. ‘Wie de koe bij de horens vat, kan haar niet meer melken’, bijvoorbeeld. Of het nihilistische Alles van Waarde: ‘Voer je idealen aan de slager. Alles van waarde zal hoe dan ook vergaan.’ Als er een klein meisje aan ons tafeltje verschijnt, valt de troubadour stil. Ze houdt een Liga-koekje in de lucht. “Koek”, zegt ze. Na deze onderbreking komt Friedrich Nietzsche het gesprek binnenlopen. “Schrijf dat gewoon op”, zegt Flip lachend.

Koek?

“Ja. Dat is toch veel mooier dan mijn geouwehoer, man. We zijn altijd zo uitleggerig over alles. Neem nou zo'n interview als dit. Ik kan op alles wat ik doe wel definities plakken, maar het is gewoon ‘koek’. Het is geen ‘etenswaar gemaakt van deeg met suiker dat gestold is tot een lekkernij’. In ons hoofd is het

gewoon: ‘koek’. We willen denken in definities, omdat het de wereld inzichtelijk maakt, maar het is niet onze natuur. Het is gewoon koek, tafeltje, grom, brul. Alles wat we daar omheen verzinnen is alleen maar gelul omdat we geen vrouwtje kunnen krijgen, of zo. Dat denk ik echt. Als grommen zou volstaan, dan zou ik alleen maar grommen, maar omdat we met zoveel samenleven, moeten er een hoop lulverhalen omheen.”

Wat zegt dat over de poëet, filosoof en troubadour Flip Noorman?

“Kijk, ik kan lullen wat ik wil, maar het maakt allemaal geen flikker uit joh. Ik maak muziek en dit is mijn plaat, Bellse Parese. Mijn optredens zijn zoals ze zijn. Ik ben er trots op, maar wil er verder geen waarheid of argumenten aan koppelen. Dat zijn allemaal rationele bouwwerkjes die heel makkelijk kunnen instorten. Wat zegt het over mij? Dat ik een mislukte alfa ben.”

Tekst Thomas Snoeijs Fotografie Arold van der Aa

FLIP NOORMAN 1988 Geboren in Utrecht, opgegroeid in Ulvenhout 2005 Punkzanger bij Stuart O'Malley & The Whiskey Gullivers 2007 Studie docent muziek (Codarts Rotterdam) 2010 Koorzanger bij Laurenscantorij in Rotterdam 2011 Studie filosofie (Universiteit van Amsterdam) 2013 Oprichter theateravond De Biecht (Maaspodium Rotterdam) 2013 Debuutalbum Bellse Parese (Bastaard Platen) 2014 Halve finalist Amsterdams Kleinkunst Festival O ja. Flip doet ook mee aan Proud of the South, een nieuw talentenprogramma van zes Brabantse poppodia en bkkc. www.flipnoorman.nl

KUNST VOOR ALLE BRABANTSE JONGEREN [Advertentie]

21ST CENTURY SKILLS

VISIE ONTWIKKELING

DESKUNDIGHEIDBEVORDERING

VOORTGEZET ONDERWIJS Jongeren moeten de kans krijgen kunst te ervaren en te beleven. Kunst verwondert, ontwikkelt kritisch denkvermogen en stimuleert creativiteit. Kunsteducatie is onmisbaar voor het ontwikkelen van de 21st century skills.

INSPIREREN

Kunstbalie maakt zich als provinciaal expertisecentrum op het gebied van kunsteducatie en kunstbeoefening sterk voor: • ondersteuning bij visieontwikkeling met De Cultuur Loper; • deskundigheidsbevordering van docenten en medewerkers van culturele instellingen; • inspirerende kunstprojecten met het Investeringsprogramma Voortgezet Onderwijs; • de Kunstbende Scholenwedstrijd; • GOT2 cultuurdagen over mediakunst, dans en theater; • de verbinding tussen kunst en onderwijs met programmaadvies en kennisdeling. Ga voor meer informatie naar

www.kunstbalie.nl/vo 58

MEST nr 5

Schakel in het Brabantse cultuursysteem

[Advertentie]

Cultuur verbindt. Al voor E 4 sluit u zich aan.

teur a n do u! d r Wo juist n

Ook MEST wordt ondersteund door het Cultuurfonds. Beeldende kunst, geschiedenis & letteren, monumentenzorg, muziek & theater en natuurbehoud. Het Prins Bernhard Cultuurfonds zet zich in voor cultuur die u raakt. Al vanaf e 4 per maand sluit u zich aan. Ga naar www.cultuurfonds.nl.

IEDEREEN

BEROEMD

Er is zweet. Er zijn tranen. Er leeft hoop. Er sneeft een droom. Maar vergeefs is het zelden. In de serie Iedereen Beroemd duiken we in de wereld van de culturele wedstrijden. Van schuttersfeesten en talentenjachten, tot aan harmonieconcoursen en filmprijzen. Cultuur huist overal, op naar bokaal en zilverpoets.

Inez van Kessel (2e van links) en haar modellen pauzeren buiten voordat ze de catwalk op moeten.

KUNSTBENDE

â&#x20AC;&#x153;FIJN DAT JE GEEN

GIGATALENT HOEFT TE ZIJNâ&#x20AC;?

De Bredase politie? Slapjanussen. Vroeger niet. Op 30 april 1981 arresteerden ze 148 jongeren. Louter op verdenking van plannen om een koninklijk bezoek te verstoren. Maar anno 2014 laten ze 350 Brabantse crimineeltjes doodleuk samenscholen. Geen wietbende. Erger. Kunst.

MEST nr 5

Model van Luuk Huijsmans backstage.

“Schat, doe maar twee bh’s over elkaar aan. Voor het volume.”

oördinator Florien was de klos. Net zoals Lysanne, Consuela en Hannah. Maar niemand klaagde op deze zondag, 9 maart. Onchristelijk vroeg hadden ze de bestelbus van de Kunstbende gelost. Om 09.15 uur was Kim naar de receptie van het Chassé Theater gelopen. Daar had ze 650 consumptiemunten, 35 uitrijkaarten en tien portofoons opgehaald. De paaldanspaal zou pas later komen. In de ondergrondse artiestenfoyer had Florien hardop voorspeld dat het een ijzersterke 24ste editie van Kunstbende Noord-Brabant zou worden. De lichtbak boven het poolbiljart had haar waarzeg-

De danseressen van dansgroep 24/7 luisteren naar het oordeel van de jury. Zij winnen in de categorie dans.

MEST nr 5

gerij ondersteund. ‘Magic is in the air!’ stond er in viltstiftletters op gekrabbeld. Was getekend: Hans Klok.

Kersenrood

Gaat de illusionist gelijk krijgen? Tegen twaalven. In een kleedkamer van het Chassé Theater hangen zeven meiden plus een verstikkende wolk haarlak. Maar het kan modeontwerpster Simone niet schelen dat Elnett Blauw Extra Sterke Fixatie onder de Opiumwet zou moeten vallen. Ze is al in de bonen: “Zooooo gaaf om aan de Kunstbende mee te doen! Het fijne is dat je geen gigatalent hoeft te zijn.” Met zes vriendinnen uit SintOedenrode maakt ze zelf vilt en kleding. Waar de benodigde wol vandaan komt? “ Van at random schapen”, glimlacht model Amy. Slechts kersenrodemondjesmaat geeft ze uitleg over de collectie. “ Wij houden van geheimzinnigheid. Onze inspiratie? Die halen we uit het werk van Kat Von D. Komt uit Amerika. Ze ontwerpt tattoos.” Schrijf het in onuitwisbare inkt: dit is de dag. Deskundige jury’s – wat in Nederland maar geen pleonasme wil worden – zullen de acts en inzendingen van zo’n 350 jongeren uit Noord-Brabant beoordelen. De zeven categorieën: dans,

muziek, fashion, film & animatie, theater & performance, expo en taal. Het thema: ‘ Wordt vervolgd’. Dat geldt ook voor de opwarmoefeningen van hiphopgroep Clique Crew. Korte pauze, slokje water. Hoppa: weer verder. Het zevental uit Bladel moet zo op. Coach Manon zit al nagelbijtend in de zaal. “Hoogste tijd!”, roept een medewerkster van de Kunstbende. In de coulissen storten de dansers zich in een laatste rituele groepsknuffel. Dan lopen ze het licht in: One small step for man, one giant leap when you come from Bladel. Na exact 126 seconden hiphop, dancehall en house, hollen ze onder applaus het podium af. ‘ Verboden te roken’, mompelt het back stage-bordje. Te laat: de Clique Crew dampt na. “Onze gemiddelde polsslag? Zo’n 140”, schat Lynn. In de kleedkamer maakt het sms’je van coach Manon alles goed: ‘Energiiiiiiie! Nice work!’

Delfts blauw

Verderop in de catacomben oefenen vier jonge modellen hun loopje. Oogopslag: I’m Antarctica, but melting inside. Ontwerper Luuk kijkt kritisch en klampt een van zijn nimfen aan: “Schat, doe maar twee bh’s over elkaar aan. Voor

De modellen van ‘Viltfashion’ in de kleedkamer.

KUNSTBENDE Kunstbende is de bekendste landelijke cultuurwedstrijd voor jongeren van 13 t/ m 18 jaar. Die tonen hun talenten in de categorieën dans, dj, expo, fashion, film & animatie, muziek, taal en theater & performance. In elke provincie zijn voorrondes, die van Noord-Brabant was op zondag 9

maart in het Chassé Theater in Breda. De winnaars van de voorrondes vertegenwoordigen hun provincie tijdens de landelijke finale op zaterdag 3 mei in de Melkweg in Amsterdam. Voor een overzicht van de winnaars van de Brabantse voorronde: www.kunstbendebrabant.nl

MEST nr 5

Merel (14) vertelt over haar porseleinige oma. Die heeft Alzheimer en belegt broodjes met papieren zakdoekjes.

Modeontwerper Raf Hermens (l.) en een van zijn modellen.

het volume.” Voor een habbekrats kocht de achttienjarige Tilburgse fashionista op internet een lap stof met Delftsblauwe tegelprints. Nachtwerk, om alle galaen cocktailjurkjes tijdig af te krijgen. Maar het is Luuk gelukt. Stijl: feestelijk, vrouwelijk. Van de huispakken van stadsgenoot Roy Donders krijgt hij hoofdpijn. Op verzoek van Luuk wiebelen zijn hooggehakte modellen nog eenmaal tussen brandblusser en klapdeur. Art Gang Next Top Model? Haha, antwoorden vier lipstiftronde monden. Maar later brood op de catwalk verdienen? De zestienjarige Rana onthutst : “Nee jôh, ik doe VWO.”

len-stemming. Op het grasveld voor Chassé zitten twee jongens dromerig gitaar te spelen. Mart (17) uit Ulvenhout moet over een half uur voor de leeuwen. Diederik (18) uit Eindhoven is al geweest – en niet verslonden. Zijn stijl: folky. What’s an age? heette zijn liedje. Over de liefde van een jongen voor een vrouw. Autobiografisch, erkent hij. Ze heette K. Twee uur later zal Diederik op het grote podium horen dat hij de winnaar in de categorie muziek is. Maar K. zal dat nooit weten. Hij is haar liefde en 06-nummer kwijt.

Inbrekers

Ziel

In de White Noise Expo etaleren negen jongeren hun beeldende kunst en fotografie. Een kluitje toehoorders luistert naar Aniek (18). Interactive Crime heet haar fotoserie over twee inbrekers die een kraak zetten en vluchten. De afloop? Het publiek mag uit twee bedekte eindfoto’s kiezen: De Goede of De Slechte Afloop. In koor roepen de bezoekers om het belabberd einde – de apocalyps heeft toekomst. Zwijgend onthult Aniek het finale beeld: boeven achter tralies. Maar in haar ogen glinstert alweer een ijzerzaagje. Ze maakt zo’n 30.000 foto’s per jaar. Ook in de Black Book-zaal zijn pixels aan de macht. Hier tonen jonge filmers hun creaties. Social media spelen een grote rol in de scripts. Meest geliefde stijl: suspense. Het oog ziet cryptische sms’jes, stalkers, een opwaaiend lentejurkje maat 38. Opvallend is de hoge technische kwaliteit. “Hoe heb je die bewegingen zo soepel kunnen filmen?”, vraagt een jurylid aan de veertienjarige Thieu Schraven. Laconiek: “Met een dolly. Voor m’n verjaardag gehad.” De sfeer bij de Kunstbende is ontspannen, vrolijk. Geen dood-of-de-gladio-

MEST nr 5

Tijd voor taal. Alle zes deelnemers zijn vrouwelijk – mannen zijn stiltegebieden. Sophie opent. Bij een geprojecteerde zwartwitfoto van een hoofddoekjesvrouw spreekt ze haar aanklacht tegen verkrachtingen in Syrië uit. Het is muizevalstil. Op rij 6 stoel 1 bidt een jongen dat zijn zakje paprikachips niet kraakt. Dan krijgt Ilse het woord. Vanaf een omgekeerd Heineken-kratje voert zij het publiek dronken met haar dichterlijke lof op Amsterdam. Zelf komt ze uit Waalwijk – vandaar. Het derde taalmeisje is Liscious (16). Terwijl filmbeelden van de zee achter haar klotsen, jut de zestienjarige dreadlock queen herinneringen aan een lief. Hoe hij kwam. Hoe hij plotseling weer ging. Want zo is het getijdenboekje van de ziel: onberekenbaar.

Vlinder

Tegen vijven. Landerigheid op het zonbeschenen achterplein. Tatjana uit Den Bosch slurpt witte wijn. Dochter Inez Carmen (15) is ontwerpster van de collectie Papillon: vier vernuftige creaties die de evolutie van de vlinder tonen.

Maar cocon Sarah is moe, rups Clara wil onderhand chocomel. Het is een lange dag voor koolwitjes en ander fladdergeluk. Wat houdt jongeren in 2014 bezig? Ten dele valt het uit de titels van hun bijdragen te destilleren. Die heten ‘Not to be continued’, ‘Gifbeker’, ‘Mejor muerte que tarde’, want spleen is van alle tijden. Maar er ritselt ook hoop: ‘Mijn droom’, ‘The weather of tomorrow’ en ‘Die blik’. Een onvermoed populair thema blijkt dementie. Zo vertelt Merel (14) over haar porseleinige oma. Die heeft Alzheimer en belegt broodjes met papieren zakdoekjes. “Ik zag tranen in je ogen”, zal een jurylid even later begripvol tegen Merel zeggen. “Dankuwel”, antwoordt ze zacht. Het is gebiggeld, het is niet onopgemerkt gebleven.

Banaan

Ook drie van de zeven theateracts en performances gaan over gaten in oude geheugens. Liz versnippert een foto van haar oma. Jongerengezelschap Just Us laat bejaarden op een gesloten afdeling kijven. En Tessa toont een man-in-regressie die nog amper weet wat een banaan is. Stilmakend besef: deze kleinkinderen van 2014 zullen ooit zelf bejaard raken. Zullen hun kinderen deelnemen aan Kunstbende 2064 en inspiratie vinden in de vergetelheid van hun ouders? Time is a cliffhanger. Wordt vervolgd.

Tekst Eric Alink Fotografie Joyce van Belkom

GOED

GRUT

KUNST VOOR

ALZHEIMERPATIËNTEN et Stedelijk Museum Amsterdam gezondheid. en het Van Abbemuseum orgaH De rondleiding, Onvergetelijk Van niseren sinds kort speciale, interactieve rondleidingen voor mensen met Alzheimer. Omdat kijken naar kunst de mogelijkheid biedt om ideeën uit te wisselen zonder terug te hoeven vallen op het kortetermijngeheugen. Mensen met dementie kunnen zich makkelijker uiten omdat kunst eerder een beroep doet op het langetermijngeheugen en refereert aan persoonlijke ervaringen. Bovendien stimuleert kijken naar kunst de hersenen – onderzoek toont aan dat dit een positief effect heeft op de

Abbe, kan volgens het museum ook positieve effecten hebben op de relatie tussen patiënt en mantelzorger. Wanneer? Iedere tweede maandag van de maand, tussen 14.30-16.00 uur. Prijs: €7,50 per deelnemer, inclusief entree. Reserveren moet: reserveringen@vanabbemuseum.nl 040 - 238 1042.

Foto: Archipel/Freekje Groenemans

IK AANBID U,

OH ALMACHTIGE RIFF onde om zo’n statement te verZ talen, dus dat doen we dan ook maar niet. “Since 1999 we at Roadburn have emphasized the cutting edge, honored the forefathers, and worshipped THEE RIFF. This is a celebration of tube-driven distortion and crackling electric guitars, a raising of musical consciousness and brotherly and sisterly love, a communion with THEE MIGHTY RIFF, a time and place to get high en mass and bask in the heaviness.” Festival Roadburn / Afterburner dus. Bijzonder dit jaar is o.a. het feestje in café Cul de Sac op 11 april rondom het vijftien jarig bestaan van Exile on Mainstream Records. 64

Tips van onze eigen Thomas Snoeijs: Opeth (zanger Mikael Åkerfeldt is ook curator van het festival), Carlton Melton (een van de spannendste psychrockbands momenteel), de oude shoegazers van Loop (net weer bij elkaar) en de trashy one-man-punkband Joe Buck Yourself. Tips van gitarist Ron van Herpen (bekend van The Devil’s Blood en A5trosoniq, vult zelf een blok van een uur op 11 april): Beastmilk, Horisont, Triptykon, Harsh Toke. Roadburn: 9 - 12 april, o.a. 013 en Cul de Sac, Tilburg Afterburner: 13 april, 013, Tilburg www.roadburn.com MEST nr 5

GEJAAGD DOOR DE WIND jaar geleden verscheen de worden vertolkt door Anna Drijver (o.a. legendarische film, naar het 75 Komt een vrouw bij de dokter) als boek van Margaret Mitchell, over de Scarlett O’Hara en Nasrdin Dchar ondertussen iconisch geworden liefde tussen Scarlett en vrijbuiter Rhett. Gone with the wind schetste ook een mooi beeld van de overgangsperiode tussen de oude en nieuwe wereld, in het Amerika tijdens de Burgeroorlog. Nu brengt Madeleine Matzer de roman naar het toneel. De hoofdrollen

(Rabat, Charlie) als de vrijgevochten buitenstaander Rhett Butler. De kostuums zijn ontworpen door Jan Taminiau. De voorstelling ging op 14 maart in première in de Verkadefabriek in Den Bosch en is tot en met 5 juni 2014 te zien in schouwburgen in heel Nederland.

GEEN DADEN

MAAR WOORDEN

isschien wel het leukste festivalletje van Nederland, M met jaarlijkse edities in Utrecht,

LEVE DE

The Incredible Shrinking Man

VERWONDERING! The Singularity, die speculeert over et Natlab, de voormalige het moment waarop computers onze ideeënfabriek van Philips H intelligentie en ons bewustzijn en (tegenwoordig o.a. het huis van filmtheater Plaza Futura) werd honderd jaar geleden opgericht en viert dat met een bijzonder festival, Age of Wonder. Het festival kijkt terug naar en vooruit op bijzondere visies en vindingen van de mensheid. Met speelfilms, documentaires, sprekers, installaties en performances. Zoals de Nederlandse première van de internationaal veel geprezen speelfilm Upstream Color. En de documentaire MEST nr 5

creatief vermogen volledig kunnen nabootsen. Eén van de sprekers is Nick Bostrom, directeur van Oxford’s Future of Humanity Institute.

De website (www.ageofwonder.nl) is het bekijken waard, o.a. met de prachtige trailer van de oude sciencefictionfilm The Incredible Shrinking Man, ingesproken door Orson Welles.

Rotterdam en Den Bosch, en vooral literatuur en muziek. De Bossche editie is dit jaar op zaterdag 24 mei (Verkadefabriek). Met o.a. Adriaan van Dis over ‘zijn Parijs’ en Kristien Hemmerechts over haar in België uiterst controversiële boek over de vrouw van Dutroux. Schrijver Peter Terrin wil je ontredderd achterlaten met zijn verhaal over rallymonteur Jack Preston en filmster Deedee. MESTs eigen Eric Alink (tevens stadschroniqueur) is er, evenals de mooie liedjes van Jeroen Kant en Clean Pete. www.gdmw.nl Schrijfster Maartje Wortel is er ook bij.

ONDER

GROND

In elke editie van MEST graaft een gastredacteur in de ondergrond van zijn/haar stad. In deze editie: cultuurwethouder Selçuk Akinci - Breda.

OMFIETSPODIUM Een onverwachte plek eigenlijk, zo'n in onbruik geraakte loods aan een in onbruik geraakt goederenspoor, midden in de voormalige industriewijk Belcrum. Waar vroeger de conserven van Klavers-Jansen werden opgeslagen, is nu een vlakkevloertheater dat ruimte biedt aan al die podiumkunsten die in het grote theater niet de intimiteit vinden die nodig is. Een buurttheater? Welnee. De programmering en de sfeer van PodiumBloos rijken tot ver buiten de grenzen van de wijk. En daarvoor neem ik zelfs de winterse kou, die soms iets te lang in de loods blijft hangen, meer dan voor lief. Naar analogie van de omfietswijn is dit wat mij betreft een omfietspodium.

r de

p e r fo r m a n ce ti j d e n

ht B

e re i di n ge n Voorb van

nac

olo

o vo

ltu

www.podiumbloos.nl

reda op 24 jan uari . fo to:

EPISCH EXPERIMENT

A ll

elei

Club Solo opende eind januari de deuren. Website is nog in de maak.

o li

Op de verschroeide aarde die het kabinet-Rutte 1 aan de Kloosterlaan achterliet, nadat het in zijn bezuinigingsdrift ook Lokaal 01 had geslachtofferd, ontstond in de loop van 2013 een nieuw idee. Wat als we vergeten kunstwerken uit de collecties van bijvoorbeeld Boijmans, het Van Abbe of het Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen gebruiken om met hedendaagse kunstenaars een nieuwe dialoog aan te gaan? En wat als we daar de cultuurgenieter nou eens een actieve rol in geven? En wat als dit alles nou eens aan de Kloosterlaan zijn epicentrum vindt? Een episch experiment waar we vanaf nu deelgenoot van kunnen worden, want bovengenoemde musea doen mee. Club Solo is zo'n plek waarover we later zeggen dat er twee soorten mensen zijn: zij die erbij waren en zij die het hebben gemist.

BELCRUM BEACH

Illustere plekken als De Wasserette en De Boulevard sloten in 2013 weliswaar de deuren, de zomer was er niet minder om. Op mooie dagen, en zelfs op regenachtige dagen, kon Breda voortaan voor een beugeltje Grolsch terecht op stadsstrand Belcrum Beach. Gelegen op een half verlaten industriehaven aan rivier de Mark, met knotwilgen langs de kade en een bescheiden poging tot stadslandbouw als natuurlijke barrière tussen de spelende strandbezoekers aan de ene kant en de heftrucks van Manitowoc en de koeltoren van Nemijtek aan de andere. Een gezellige en geslaagde poging van Stichting Braak om op een braakliggend terrein maatschappelijke meerwaarde te creëren. Alhoewel die terminologie eerder in een beleidsnota thuishoort dan in een blad als MEST. Het is gewoon gaaf. www.belcrumbeach.nl

MEST nr 5

“WE GAAN NAAR DE KLOTEN!”

ul d

e da

r tij

an .

Wie op een donderdag met enige regelmaat de meer populaire kroegen f ‘Bonkie’, nacht van Breda bezoekt, loopt het risico een wat ui-vormige veertiger aan b ur nk ’ o ge m ‘Bo de lampen van een etablissement te zien hangen, onder het luidruchtig s lia ee a uitslaken van de kreet "we gaan naar de kloten". De persoon in kwestie , s te n e is 'Bonkie', naast kersvers drager van de eretitel Nachtburgemeester vooral berucht als eigenaar van skateshop Bonk. Niet alleen al twintig jaar dé plek voor je boards, wheels en bijbehorende suburban supplies, maar vooral ook de hangout voor hen die nog weten wat hard en compromisloos op je bek gaan betekent. Pedagogisch en didactisch volstrekt verantwoord, mits je niet van het risicomijdende soort bent.

GASTREDACTEUR SELÇUK AKINCI

ETHIOPISCHE KOFFIE

Slow coffee? Moet koffie tegenwoordig ook al langzaam zijn? Je zou denken dat de Slow-beweging toch echt over haar hoogtepunt heen is. Maar nee, de langzaam verhitte Ethiopische koffiebonen zorgen voor een bijzondere en frisse koffie, die in de verste verte niet op 'onze' koffie lijkt. Yirga is een prettig ingerichte huiskamer waar je op je gemak kunt genieten van een laat ontbijt, een goede lunch of een afternoon tea or coffee. En dat in de Annastraat, wat in toenemende mate toch al een plek is voor creatieve winkeltjes in de categorie er-is-meer-in-het-leven-dan-geld-verdienen. Binnenkort maar weer 'ns een bakkie doen.

MEST nr 5

Selçuk Akinci (1978) is wethouder Mobiliteit, Duurzaamheid, Cultuur en Mondiaal Beleid in Breda. Hij was fractievoorzitter van GroenLinks in de Bredase gemeenteraad en medewerker van de Tweede Kamerfractie van GroenLinks. Was ook ooit radiomaker, o.a. bij de NPS voor het programma 4FM op Radio 4. Werkte ook een tijdje bij Omroep Brabant en dagblad BN DeStem.

Locaties met een geschiedenis.

Of nabije toekomst.

DE ZONE

Hochspannung Om het binnen en het buiten van elkaar te scheiden en om te laten zien: tot hier en niet verder Een lint van dood, verlies van achterblijven en van de verkoolde armen en benen van mannen en vrouwen die niets met oorlog te maken wilde hebben en om het anderen onmogelijk te maken ook neutraal te zijn; Alles voor de lieve vrede en hoe we al die jaren bange mannen zijn gebleven Tot hier en nog verder

De Dodendraad, of simpelweg De Draad, was een prikkeldraadversperring langs een groot deel van de grens van Nederland met België. De versperring werd in de Eerste Wereldoorlog (die dit jaar honderd jaar geleden uitbrak) gebouwd in opdracht van de Duitsers. Die wilden daarmee vooral voorkomen dat oorlogsvrijwilligers uit België zich via het neutrale Nederland en Engeland zouden aansluiten bij de geallieerde legers. Op het prikkeldraad stond een dodelijke 2000 volt, maar dat weerhield mensen (naast oorlogsvrijwilligers ook smokkelaars, spionnen, vluchtelingen en omwonenden) er niet van een poging te wagen aan de overkant te komen. De Draad heeft naar schatting aan zo’n zeshonderd mensen het leven gekost. Op verschillende plekken zijn ter nagedachtenis reconstructies van de Dodendraad gebouwd (deels met origineel materiaal), zoals hier, in het Vlaamse Zondereigen. www.dodendraad.org

Gedicht Martijn Neggers Fotografie David Stevens 68

MEST nr 5

FIJNE TIPS VAN DE

Maria van der Heyden fotograaf, beeldredacteur MEST Het project To How To in het kader van The One Minutes door Hans Aarsman. De Pont, Tilburg, 24 mei - 31 aug.

Lucas de Waard schrijver, columnist Blood Red Shoes. 20 April, Melkweg. Hard, gruizig, gelaagd, geil.

Erik van der Burgt fotograaf Tentoonstelling Waanzien. MOTI, Breda, t/m december 2014.

Thomas Snoeijs muziekjournalist Eindhoven Psych Lab (6 en 7 juni) koppelt psychedelische muziek slim aan industrieel erfgoed. Locatie nog onbekend.

Anouk Essers illustrator Kunstenfestival Tweetakt & Kaap, 4-21 april & 4 april-29 juni, Utrecht

Dieter van den Bergh journalist en eindredacteur Kierewiet invites Zodiak Commune (Eindhoven). Undergroundfuif voor acidfreaks en tekno-zombies. Maassilo Rotterdam, 19 april.

Arold van der Aa fotograaf Ruud van Empel, een van de meest bijzondere kunstenaars van dit moment. 15 feb - 8 juni, Noordbrabants Museum, Den Bosch.

David Stevens fotograaf De film La Grande Bellezza: de grootsheid van het leven in flarden pure schoonheid vertoond.

Eric Alink journalist, stadschroniquer Bosch Parade op de Dommel, 19, 21 en 22 juni Den Bosch.

Stan van Herpen hoofdredacteur MEST Age of Wonder: films, kunst, lezingen over spectaculaire visies en vindingen. Natlab Eindhoven, 28-30 maart (zie ook pag. 65).

Esther Wittenberg journalist Portret van kluizenaar Henk door kunstenares Mo van Hal. Film met foto's en tekst staat op site Brabants Dagblad (zoek op “kluizenaar”).

IS EEN UITGAVE VAN bkkc, Cubiss, Erfgoed Brabant, Kunstbalie, het PON, Vrijetijdshuis Brabant, met medewerking van het Prins Bernhard Cultuurfonds en de Provincie Noord-Brabant. Oplage: 4500 MEST verschijnt medio eind maart, eind juni, eind september en eind december. ISSN 2214-451X CONTACT Redactie: redactie@mestmag.nl Abonnementen, vragen, adreswijzigingen of nazendingen: www.mestmag.nl of info@ mestmag.nl

MENSEN

Jeroen de Leijer Tekenaar Expositie Reflections van Daan van Golden in GEM, Den Haag, t/m 4 mei.

Advertenties: Henk van Loon h.van.loon@bcm.nl REDACTIEADRES MEST, Postbus 72, 5000 AB Tilburg www.mestmag.nl HOOFDREDACTIE Stan van Herpen, stan@mestmag.nl BASISONTWERP + ART DIRECTION GOOD Inc. www.goodinc.nl Luis Mendo + Masaya Takeda EINDREDACTIE Dieter van den Bergh en Stan van Herpen GIERTEAM VAN #5 Maria van der Heyden, Bart Smout, Thomas Snoeijs, en S. Lloyd Trumpstein.

Mijke Pol schrijver, journalist Het Groot Letterfestival, nieuwste literatuurevenement in Eindhoven. Met o.a. Kees van Kooten. 13 april.

Martyn Overweel tekenaar Mobiele tentoonstelling Afgeluisterd van Persmuseum, t/m april, Openbare Bibliotheek Den Haag.

VORMGEVING Masaya Takeda

DRUKWERK PreVision Eindhoven

AAN DIT NUMMER WERKTEN VERDER MEE Arold van der Aa, Selçuk Akinci, Eric Alink, Joyce van Belkom, Lars van den Brink, Erik van der Burgt, Linelle Deunk, Anouk Essers, An-Sofie Kesteleyn, Martijn Neggers, Martyn F. Overweel, Mijke Pol, Shootmedia, Thomas Snoeijs, Jeroen de Leijer, David Stevens, Milan Vermeulen, Lucas de Waard, Esther Wittenberg.

ABONNEMENTEN Een abonnement kost € 30,- voor vier nummers per jaar. Zie ook pag 30. Aanmelden kan via www.mestmag.nl. Ook voor vragen, adreswijzigingen of nazending van een editie kun je op de site terecht. Abonnementen worden aangegaan tot wederopzegging. Opzegging kan schriftelijk, per mail (info@mestmag.nl) of via de website tot uiterlijk één maand voor het einde van de lopende abonnementsperiode.

LITHOGRAFIE Plusworks Amsterdam

Papier Munken Print White Fonts Macula, Brandon Grotesque en Paperback.

MEST #6 VERSCHIJNT EIND JUNI www.mestmag.nl

ADVERTENTIES BCM, Postbus 1392 5602 BJ Eindhoven. Contactpersoon: Henk van Loon, 06 – 5385 3047 COPYRIGHT Alle zorg is besteed aan het achterhalen van de rechthebbenden. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen contact opnemen met de redactie. © Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder nadrukkelijke toestemming van de uitgever.

MEST nr 5

JONG OP

DE COVER

Interview met het talent op de cover.

“Niemand zit op ons te wachten, daarom geven we onszelf maar een taak in het leven” De van oorsprong Duitse danseres en choreografe Katja Heitmann (1987) — oud-tapdanskampioen — tast op inventieve wijze de grenzen van mime, dans en performance af. 27 maart, op Festival Cement, presenteert ze haar drieluik ‘This is not a show’.

“D

ans was er altijd, overal. Mijn ouders hadden een dansschool, in een dorpje bij Hamburg. Je kon er de chachacha dansen, Weens walsen, maar ik raakte gefascineerd door de tapdans. Daar hield ik me intensief mee bezig, tot aan het wereldkampioenschap toe. Maar uiteindelijk wilde ik op mijn eigen manier verder met dans. Dat kon in Nederland. Ik stapte helemaal uit de wereld waar ik vandaan kwam. Dans was daar vooral een vorm, een virtuoos middel en trucje, niet echt om iets mee te vertellen. En het ging in het dorp en bij mijn familie altijd om keeping up appearances. Tijdens mijn opleiding heb ik ontdekt hoe ik mijn achtergrond kon inzetten op een danstheatrale manier.” Het showtje dat leven heet “Er komt veel uit mijn leven terug in mijn choreografieën. Ik maakte een autobiografische solo, een omgevormde tapdans, waarbij ik de tapplankjes niet onder de voeten, maar op mijn borsten en knieën had genaaid. Dat werd een soort tapdans met het hele lichaam. Hilarisch, maar ook wrang omdat het pijnlijk wordt, letterlijk en figuurlijk. Ook als we niet meer op

Leven

• geboren in Winsen-Luhe (Duitsland) in 1987. • verhuisde in 2008 naar Nederland voor een opleiding aan de Fontys Dansacademie in Tilburg. • in 2012 genomineerd voor de Jacques de Leeuwprijs, voor veelbelovend talent van de Fontys Hogeschool voor de Kunsten, en voor de Boulevard Entreeprijs van Theaterfestival Boulevard. • woont en werkt in Tilburg.

MEST MEST nr 5nr 5

Werk

onze benen kunnen staan, ‘tappen’ we gewoon door. We houden ons masker op en spelen het showtje dat ‘leven’ heet. Alsof er niets aan de hand is.” “Op de dansacademie kwam ik in aanraking met nieuwe dans. Ik werd bijvoorbeeld enorm geraakt door mensen als Marina Abramović en Ivo Dimschev. En dan vooral zijn show Lili Handel. Erg absurd en fysiek, hij durft heel ver te gaan, tot bloedens toe. Ze kiezen allebei voor een zeer persoonlijke invalshoek, net als ik.” Buiten de lijntjes “Ik ben altijd op zoek naar een nieuwe esthetiek en wat dat doet met het publiek. Ik wil niet slechts een ‘mooi’ dansstuk maken, maar het publiek te pakken nemen. Bij de tapsolo begint het publiek te lachen, impulsief, want het is hilarisch. Ook als het pijnlijk wordt lachen ze nog, maar slaat ook de twijfel toe. Van lachen naar huilen, van comfortabel naar ongemakkelijk, daar wil ik naar toe. Ik wil geen stuk voor alleen mijn eigen zolderkamer maken, maar durf toch risico’s te nemen. In het programmaboekje staat dat het ‘dans’ is, maar mijn werk

Heitmann was Duits tapdanskampioen in 2006 en 2009 en 4e bij het WK in 2006. In 2010 maakt ze de solo ‘P.A.T. Nostalgaholic’, in hetzelfde jaar ontwikkelt ze choreografieën voor het Flux-S-festival in Eindhoven. In 2012 staat ze met ‘Hype Art!’ op Theaterfestival Boulevard en met ‘Che-SelLüch’ op Amsterdam Fringe. In 2013 toerde ze met haar tentjesvoorstelling ‘Kraud-FunDing’ door Nederland, en trok meer dan 9000 bezoekers.

is eigenlijk veel meer een mix van mime, muziek, tekst, theater en performance. Ik kleur buiten de danslijntjes, en juist daarom herkent een breed theaterpubliek zich in mijn werk.” Levend standbeeld “De façade die we onszelf voorhouden, de controle die we over onszelf willen houden; dat soort dingen inspireren me. We bouwen hordes voor onszelf en proberen er vervolgens overheen te springen. We dragen hoge hakken, waarop we nauwelijks kunnen lopen, maar doen alsof er niets aan de hand is. Daarom fascineert het ‘rode mannetje’ me ook zo. Die staat altijd in een winkelstraat in Tilburg, helemaal in het rood. Hij wil een levend standbeeld zijn, maar dat lukt hem niet, zijn masker valt steeds af. Ik heb bewondering voor hem, dat hij doet wat-ie wil doen, maar hij is ook wel een beetje zielig. Niemand zit op hem te wachten. Maar dat geldt voor ons allemaal. Daarom geven we onszelf maar een taak in het leven.” Tekst Dieter van den Bergh Fotografie (cover en achterpagina) Milan Vermeulen

This is not a show

gaat op 27 (t/m 29) maart in première in Den Bosch op Festival Cement. De voorstelling bestaat uit drie korte acts, van spitzenspektakel tot slappekoordperformance, die ook los worden gespeld: ‘Eggs are good for your hair’ (performance: Melanie Hagedorn), ‘Anna Blume’ (performancce: Josse Vessies) en ‘Drag Child’ (performance: Helma Melis). Meer info over Festival Cement: www.festivalcement.nl 71 71

Choreografe

Katja Heitmann { zie ook pagina 71 }