Colofon
Multimail Jaargang 1 > 0802 Ingenieursbureau Multical Uitgave Ingenieursbureau Multical B.V. Schouwburgplein 30-34, Postbus 397 3012 CL ROTTERDAM, 3000 AJ ROTTERDAM T (010) 404 63 50 F (010) 411 55 72 E postbus@multical.nl I www.multical.nl KvK Rotterdam 24169588 De MultiMail verschijnt twee maal per jaar in een oplage van 1000 stuks en is bestemd voor alle relaties van Ingenieursbureau Multical Redactie Michael Dirks, Machiel Kuijt, René van Wijk Heeft u ideeën of suggesties voor een volgende uitgave van de MultiMail ? Mail die dan naar: multimail@multical.nl Foto’s Ingenieursbureau Multical, tenzij anders vermeld Interview/redigeren Sarah de Preter Vormgeving en productie Figé productions BV, Schiedam Niets uit deze MultiMail mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.
Verleden of toekomst? “De rekenliniaal ging, internet kwam. Van initiatief tot en met instandhouding
Ons luisterende oor bleef.” Inleiding directie Ingenieursbureau Multical.
Ingenieursbureau Multical houdt zich sinds 1988 bezig met de begeleiding van bouwprocessen. Vanaf de initiatieffase tot en met de instandhouding
“Als we bouwen, laten we het dan in één keer goed doen”
MULTIMAIL
van gebouwen worden medewerkers van Ingenieursbureau Multical voor management en support ingeschakeld. Daarbij is het vooral de deskundigheid van de medewerkers die bepalend is voor de kwaliteit van de te leveren diensten en producten. Deze kwaliteit blijft niet beperkt tot de bouwtechnische aspecten. Wij hebben ervaren dat goed luisteren naar de wensen van onze opdrachtgevers de basis vormt voor een deskundige advisering. Want,
“Voor ik écht stop, ga ik nog wat doen. We moeten weer leren bouwen in dienst van het wonen en niet andersom.” Een int erv iew met Igo van Bohemen, directeur van Bohemen Beleggingen B.V.
daar waar het om ‘echte’ communicatie gaat, zijn wij van mening dat luisteren vaak belangrijker is dan praten. En dàt is een kwaliteit die u van de
20 jaar Ingenieursbureau Multical Vandaag, vrijdag 17 oktober 2008,
begeleiders van uw bouwproces verwachten mag.
bestaat Ingenieursbureau Multical 20 jaar. Een goed moment om even stil te blijven staan bij enkele ‘milestones’ uit de afgelopen twintig jaar.
Coverfoto
Begeleiders van het bouwproces
(voormalig) Kantoorgebouw Sanofi B.V. te Maassluis
8.286 www.fige.nl
Eén van de eerste projecten waaraan Ingenieursbureau Multical een bijdrage mocht leveren, was de renovatie van het kantoor van het farmaceutisch bedrijf Sanofi B.V. te Maassluis. In opdracht van Architectenbureau Böhtlingk uit Maasland werden daarvoor een bouwkostenraming en een bouwkundig bestekboek vervaardigd.
Jaargang 1> 0802 MultiMail is een uitgave van Ingenieursbureau multical
Bohebitat bindt strijd aan met niet duurzame eengezinswoningen
Verleden of toekomst? Ondernemen is vooruitzien. Elders in deze MultiMail geven wij aan welk belang wij hechten aan een vooruitziende
“Als we bouwen, laten we het dan in één keer goed doen”
blik. Weinigen zullen de noodzaak daarvan betwisten. Deze MultiMail staat echter ook in het teken van het
Na de verkoop van zijn bedrijf Bohemen
wonen en voor een ‘win-win’-situatie gaan: compactere
verleden. Op 17 oktober 2008, de dag dat deze nieuwsbrief
Vastgoed had Igo van Bohemen kunnen gaan
stadswijken, parkeren onder het maaiveld, afgedekt
bij u wordt bezorgd, is het twintig jaar geleden dat Ingeni-
rentenieren. Zijn mening over de Nederlandse met plantsoenen of speelplaatsen. Het wordt dan wonen
eursbureau Multical werd opgericht. Samen met u willen wij
woningmarkt weerhield hem daarvan. Het
tussen het groen in appartementen met grote terrassen.
graag even stilstaan bij enkele ‘milestones’ uit het verleden.
wooncomfort holt snel achteruit, vindt Van
De afgelopen vijftig jaar hebben we massaal portiek-en
Maar er is méér waarbij wij graag even halt willen houden.
Bohemen. “Voor ik écht stop, ga ik nog wat
galerijflats gebouwd. Deze inmiddels verguisde woon-
Mogen wij vaststellen dat het verleden is geweest en de
doen. We moeten leren bouwen in dienst van
complexen hebben het gestapelde wonen een negatieve
toekomst nog in het verschiet ligt, dan kunnen wij niet ont-
het wonen en niet andersom.”
status gegeven. Ze zijn ook niet duurzaam ontworpen,
kennen dat er ook nog een ‘heden’ is. De bewuste beleving
waardoor men ze veelal niet kan aanpassen aan de
Een ontwerp voor 24 appartementen in 6 woonlagen. Architectenbureau Van Manen te Noordwijk.
van het heden, het moment waarop u dit voorwoord leest,
Bohebitat heet het concept dat Van Bohemen ontwikkel-
huidige woontrends en –kwaliteitseisen. Wel zien we de
wordt vaak ‘verstoord’ door gedachten aan het verleden of
de om een breed publiek aan een betaalbare, duurzame
laatste twintig jaar ‘schoorvoetend’ luxe appartementen-
bespiegelingen over de toekomst. Aan het verleden kan men
en comfortabele woning te helpen. Gezien de noodzaak
gebouwen ontstaan. Een doorsnee burger kan dit echter
Sneller bouwen
‘afbouwgilde’ de afwerking van de woningen. “Faalkos-
tijd een appartementengebouw met mooie gevels en
niets veranderen en in de toekomst … ach, het loopt toch
tot stedelijke verdichting gaat het om gestapelde
niet betalen. Daarom moeten we een goed alternatief
Om alles betaalbaar te houden, pleit Van Bohemen
ten en tijdverlies ontstaan vaak door afstemmingsfouten
flexibel indeelbare ruimten, die je eenvoudig kunt aan-
altijd anders.
woningbouw. “Ik zet me af tegen de manier waarop in
zoeken voor het grondgebonden wonen. We zullen met
voor een reorganisatie van het bouwproces. “Het is niet
tussen de vaklieden die op een bouwplaats rondlopen.
passen aan gewijzigde woontrends. Een ‘eeuwigdurende’
ons land met woonruimte wordt omgesprongen. Begin
een flexibel indeelbaar appartement moeten komen. Als
meer aanvaardbaar dat tien procent of soms zelfs meer
Wat dat betreft kunnen we in de woningbouw nog een
draagconstructie met een geliefde architectuur.”
Het past bij een onderneming om vooruit te zien. Ook u, in
vorige eeuw hebben we met succes tuinsteden gebouwd.
we toch bouwen, laten we het dan goed doen: gelijk-
van de bouwkosten opgaat aan faalkosten. Door meer
flinke slag maken. Vandaar het afbouwgilde: een team
Van Bohemen wil op korte termijn met de bouw het
welke sector u ook werkzaam bent, zult zich bezighouden met
Vergeleken met de armoedige volkswoningbouw van die
vloerse, waardoor levensbestendige woningen met grote
prefabricage, meer efficiency en door het vermijden van
van vakspecialisten die perfect op elkaar ingespeeld zijn. eerste Bohebitat appartementen van start gaan. Uiter-
het maken van toekomstplannen. Welke sector kan het zich
tijd was dit een enorme kwaliteitssprong. Mensen kregen terrassen en hangende tuinen. Betaalbare woningen van
vorst- en regenverlet kunnen we sneller bouwen.”
Ze voeren hun werk uit in een droge omgeving, volgens
aard voorzien van duurzame energiesystemen. “Met
veroorloven om het opstellen van een begroting achterwege te
degelijke huizen met een voor- en achtertuin. Omdat de
enige standing, die je kunt aanpassen aan gewijzigde
Met als uitgangspunten duurzaamheid, wooncomfort
de huidige Arbovoorschriften.”
zonnepanelen zouden we bijvoorbeeld in de energiebe-
laten? Dat is onvoorstelbaar. Evenmin kun je je indenken, dat
tuinsteden geliefd werden, zijn we na 1945 op dezelfde
gezinsomstandigheden en woontrends. De al veertig
en lagere bouwkosten kwam Van Bohemen uit op een
Het interieur van de Bohebitat-woningen staat voor
hoefte kunnen voorzien. Maar ik wil ze wel in het totale
er geen belangstelling meer zou zijn voor de in het verleden
manier aan de wederopbouw begonnen. Maar door de
jaar gepredikte doorstroming van sociale woningen naar
dragend betonskelet met een vrije overspanning van acht flexibiliteit en aanpasbaarheid. Hiertoe is een speciale
ontwerp verwerken, anders wordt het een rommeltje.”
behaalde resultaten. Ook al beseffen wij best dat deze geen
massale groei van het autobezit werd de ruimte rond
wat grotere woningen, kan dan eindelijk verwezenlijkt
of negen meter. Nadat het gebouw glas- en waterdicht
niet-dragende scheidingswand ontwikkeld. Projectleider
Wat niet erg Bohemiaans zou zijn. “Als we bouwen, laten
garanties inhouden voor de toekomst.
de woningen steeds krapper. Voortuinen veranderden
worden.”
is gemaakt, kan een droge afbouw en inrichting in een
René Koteris: “We gebruiken geen massieve bin-
we het dan in één keer goed doen.”
Verleden of toekomst. Het gaat maar zelden over het heden.
in parkeerplaatsen, straten in parkeerterreinen. De
geconditioneerde ruimte plaatsvinden. Dit sluit aan bij
nenwanden, maar metal studs of wood frame wanden
Vandaag staan wij even stil. Ingenieursbureau Multical
Vinex-wijken aan de randen van de steden breiden zich
Flexibel en duurzaam
het idee van architect John Habraken om dragers en
met aan twee kanten beplating. Je krijgt dus een holle
bestaat 20 jaar. De ontwikkelingen hebben in de afgelopen
sindsdien uit als een inktvlek. Helaas hebben we hierbij
Met Bohebitat bindt Van Bohemen de strijd aan met de
inbouw van elkaar te scheiden. “We bouwen eerst het
wand, waarin je alles kwijt kunt: leidingen, elektriciteit,
twee decennia niet stilgestaan. De rekenliniaal ging, internet
een kwaliteitssprong gemist. Daardoor neemt het woon/
saaie eengezinswoningen aan een parkeerterrein. “Je
geraamte en gaan daarna, onafhankelijk van elkaar, met
verwarmingselementen. Leidingen en kabels komen
kwam. Ons luisterende oor bleef. Om halt te mogen houden
werkverkeer gestaag toe. Planologisch gezien is het
koopt een vrije ruimte van zo’n 120 vierkante meter zon-
de buiten- en de binnenkant aan de slag. Dat verkort
samen in een kabelgoot aan de onderkant van de holle
bij u. Dank daarvoor.
onacceptabel om op deze wijze door te gaan. Terwijl
der kolommen en bepaalt zelf waar de woon-, werk- of
de bouwtijd aanzienlijk en is dus kostenbesparend. Het
wand. Deze goot is altijd bereikbaar. Hierdoor kan men
het fileprobleem ons land langzaam opvreet, wordt het
slaapkamers komen. Sanitaire ruimten zet je neer waar
betonskelet laten we geprefabriceerd en zonder leidingen tijdens en na de afbouw alsnog wandcontactdozen aan-
wooncomfort er niet beter op. Wat krijg je voor je geld
je wenst. Een handige klusser kan latere aanpassingen
aanvoeren. Het is in zes weken tijd op de bouwlocatie
brengen waar men maar wil. Voor de dragende betonnen
in een smalle grondgebonden woning? Een woonkeuken,
grotendeels zelf doen. Alle appartementen hebben
gemonteerd en biedt veel vrijheid voor het plaatsen van
muren hanteren we een soortgelijk systeem. In deze
tevens living, met een kleine achtertuin, drie slaapka-
een ruim terras met windschermen, waardoor het een
verschillende ramen. Het leidingwerk nemen we op in
muren zitten om de zestig centimeter uitsparingen voor
mers en een parkeerplaats naast de voordeur. Dergelijke
seizoenverlengende ‘buitenkamer’ wordt. Beplanting in
het isolatiemateriaal op de dragende vloeren. Er komen
leidingen en kabels. Ook deze komen weer samen in een
smalle huizen kun je later nauwelijks aanpassen aan
vaste bakken is een vast onderdeel van de buitenruimte.
droge vloerplaten overheen, die je makkelijk kunt weg-
kabelgoot, juist boven de vloerplaat.”
alsdan gewijzigde woonwensen. Er zullen altijd weer
Het zorgt voor privacy en camoufleert de spullen die
nemen. Je bouwt dus in een droge omgeving af. Als men
nieuwe woontrends ontstaan. Wat deze trends zijn,
mensen neerzetten op hun terras. Via een automatisch
op een later tijdstip de woning anders wil indelen, zijn
Unieke buitenkant
B.V. te Voorb urg. Ruim 40 jaar actief als projecto ntw ikk elaar.
weten we niet, maar laten we er in ieder geval rekening
bevloeiingssysteem krijgen de planten water en voeding.
de leidingen gemakkelijk om te leggen. Ze zijn immers
Aan de buitenkant kunnen architecten de gevel naar
Hij realiseerde ond ermeer het project “Queens Towers” te
mee houden door duurzaam te bouwen.”
De half verdiepte parkeergarage, afgedekt met beplan-
nergens in de betonnen vloer gestort.”
eigen inzicht vormgeven. Van Bohemen mikt op hoog-
Amsterdam; 3 kant oort orens met een vloeroppervlak van
waardige duurzame gevels met een door consumenten
27.000 m2 vvo, gelegen langs de A10, nabij het World Fashion
Nieuwe wandtechniek
gewenste architectuur. ”Aan de buitenkant kleed je het
Centre. Ook is hij de initiatiefnemer van het project “Sijtw en
In het wind- en waterdicht gemaakte casco verzorgt een
telkens weer anders aan. Zo realiseer je in een half jaar
de” te Voorburg; een combinatie van 2 km tunnel met 700
Machiel Kuijt
Foto: Rob ’t Hart Fotografie
Het roer moet om “Laten we een einde maken aan het feitelijk armoedig
ting, heeft een capaciteit van gemiddeld anderhalve parkeerplaats per appartement.”
De heer Igo van Bohemen, directeur van Bohemen Beleggingen
woningen.