& wederhoor
HOOR
magazine van Het Gelders Orkest | jaargang 1 | nummer 2 | 2010 Alexej Pevzner Op zoek naar de ware…
Jörgen van Rijen
Met mijn trombone zend ik beelden…
Steinway geeft je vleugels
Het Gelders Orkest daar horen we
& wederhoor
HOOR
Een muzikale lente …
Na een lange winter viert Het Gelders Orkest de lente met prachtige concerten en de tweede editie van ons ‘nieuwe’ magazine. U maakt kennis met een nieuwe viool en onze nieuwe concertvleugel. U leest alles over hoe belangrijk onze Stichting Mecenaat, onze Partners en onze Vrienden voor ons zijn. We introduceren een van onze solisten, lichten een tipje van de sluier op van de educatieve activiteiten en laten een van onze belangrijkste ambassadeurs aan het woord.
ADVERTENTIE
The best things in life are created in harmony Working together as a real team not only makes the work itself more pleasurable, it delivers a better end product every time. In music and in business. That’s why Teijin Aramid, one of the worlds biggest producers of the ultra strong, lightweight and sustainable aramid fiber focuses on partnership with its customers. To create the best and most sustainable solutions. Time and time again.
In de concertzaal spelen twee prominente orkestmusici een hoofdrol in Beethovens Tripelconcert, geven we enerverende Prokofjev-concerten onder leiding van Nikolai Alexeev en zetten we twee trombonisten in de spotlights. En heeft u al gestemd voor ons Wensconcert op 18 juni? We nodigen u van harte uit om deze lente niet alleen naar buiten te gaan, maar ons ook op te zoeken in de Gelderse concertzalen. Want: daar horen we. George Wiegel Algemeen directeur Het Gelders Orkest
•
•
INHOUD: pag. 4 Een nieuwe lente pag. 6 Steinway geeft je vleugels pag. 10 ‘Op zoek
• pag. 14 Onmisbare gebaren • pag. 16 Jörgen van Rijen en Christian Lindberg • pag. 20 Jong geleerd • pag. 24 Wenen stad van muziek • pag. 30 Jan Willem Palsenbarg over ‘een heerlijke baan’ • pag. 34 Column Jan Terlouw • pag. 37 Toonaangevend Nijmegen • pag. 38 Concertagenda • pag. 40 Vrienden van Het naar de ware...’
Gelders Orkest
www.teijinaramid.com 2
Teijin Aramid is the main sponsor of the Arnhem Philharmonic Orchestra since 2002.
3
Een nieuwe lente Nieuw geluid:
Sociale media
Arthur Ornée
Uw wensconcert
Arthur Ornée is met
Programmeer uw eigen wensconcert
manieren kunt volgen? Behalve via Gehoord,
en geniet van uw favoriete klassieke
Hoor & Wederhoor, onze seizoensbrochure en
muziek. Niet via uw geluidsinstallatie
onze website, zijn er pagina’s op Facebook en
thuis in uw luie stoel, maar echt live in
Hyves gewijd aan Het Gelders Orkest. Ook op
de concertzaal. Tijdens het Wenscon-
het netwerk LinkedIn kunt u berichten over
cert op 17 juni in Musis Sacrum in
Het Gelders Orkest lezen. En tenslotte is er een
Arnhem, spelen wij de meest geko-
heuse twitterpagina: @geldersorkest. Meld u
zen klassieke werken van ons publiek!
aan en volg Het Gelders Orkest!
ingang van 1 maart 2010 onze nieuwe plaatsvervangend aanvoerder bij de tweede violen. Arthur (1983) studeerde viool aan het Conservatorium van Amsterdam. Tijdens zijn studie maakte hij kamermuziek in diverse combinaties, was hij geregeld concertmeester van het conservatoriumorkest en speelde hij solo bij verschillende ensembles. Verder was Arthur tijdens een aantal tournees aanvoerder van de tweede violen van het European Youth Orchestra. Vorig
Wist u dat u Het Gelders Orkest op allerlei
Ga naar www.hetgeldersorkest.nl en stem op uw favoriete werken uit de wenslijst. We hebben er luistervoor-
jaar was hij aanvoerder van de tweede violen van het
beelden bijgevoegd. De meest popu-
Rotterdams Kamerorkest en voor de periode 2009-2011
laire stukken spelen wij voor u tijdens
is hij aangenomen aan de Academie van het Concertge-
het feestelijke, laatste concert van het
bouworkest. Wij heten Arthur Ornée van harte welkom
jubileumseizoen 2009-2010!
bij Het Gelders Orkest.
Vriendenkorting Kamermuziek Graag herinneren wij onze Vrienden aan de speciale korting die zij krijgen op onze kamermuziekconcerten: maar liefst € 10,- per kaartje.* We spelen twee kamermuziekprogramma’s in april en mei. Vooraanstaande strijkers uit Het Gelders Orkest, onder wie concertmeester Roeland Gehlen, spelen het prachtige Strijkkwintetten. Daarna kunt u genieten van Het Gelders Mahler Ensemble met een bijzonder Mahlerprogramma. Een unieke kennismaking met onze musici. Bent u nog geen vriend? Meld u nu aan via onze site www.vriendenhgo.nl. * op vertoon van lidmaatschapskaart, max 2 kaarten per Vriend.
4
nieuws van Het Gelders Orkest
Nieuwe functie: Jelena Ristic tic Met ingang van 1 maart is Jelena Ris ter. benoemd tot 1ste 2de concer tmees
Jelena, gefeliciteerd!
Dat klinkt goed! In 2004 maakten wij een cd-opname van Mahlers Zesde symfonie, de ‘Tragische’. Het cd-tijdschrift Luister beloonde deze cd met een 10! En wij geven u nu een prachtkorting op deze cd. Met de actiecode 20102011 kunt u tot 30 april 2010 deze cd met € 5,- korting in onze webshop bestellen. Hij kost dan € 14,95 in plaats van € 19,95. Ga naar webshop.hetgeldersorkest.nl en bestel uw cd.
Nieuwe seizoensbrochure In de tweede helft van april komt onze nieuwe brochure uit met het aanbod van alle abonnementen voor het nieuwe seizoen. We hebben de series weer met zorg voor u samengesteld. Dus als vanouds heel veel prachtige muziek – met Beethoven, Mahler en Sjostakovitsj als rode draden – en fantastische dirigenten en solisten in uw eigen vertrouwde concertzalen. Meer Familieconcerten, een groot avontuur met onze nieuwe composer in residence (wie dat is houden we nog even geheim) en in Arnhem een Warme Winterserie. We zien u graag terug in het nieuwe daar horen we seizoen. Het Gelders Orkest
5
Steinway geeft je vleugels Onder het podium van Musis Sacrum is een geheime ruimte. In deze ruimte heerst een ideaal klimaat qua warmte en vochtigheid. Daar staat sinds jaar en dag de ‘eigen’ concertvleugel van Het Gelders Orkest. En af en toe wordt deze prima donna via zijn eigen lift het podium op gebracht. Ondanks alle goeie zorgen is deze vleugel aan het einde van zijn muzikale latijn gekomen. Na ruim 15 jaar trouwe dienst als concertvleugel, werd het tijd voor een nieuwe ster. Het Gelders Orkest ging op zoek naar nieuw geld en een nieuwe vleugel. En dat doe je niet elke dag, dat doe je maar één keer in de 15 jaar, met een man of vijf. Extra budget door donaties Een dergelijke investering past niet in het reguliere budget van een orkest. Het totaalbedrag van ruim € 125.000 is dan ook op een andere manier bij elkaar gebracht. Vriend, Partner en Mecenas meneer Kuiper en zijn echtgenote hebben een substantiële schenking gedaan aan de Stichting Mecenaat, speciaal voor een nieuwe vleugel. De rest van het bedrag is geschonken door de Stichting Partners.
Weer een Steinway In de basis is het eigenlijk geen lastige keuze, de Steinway D-274 is dé vleugel die wereldwijd op alle podia, door bijna álle solisten wordt gebruikt. Het instrument is 274 cm lang, en bijna 500 kilo zwaar. Daarbij is hij geschikt voor alle stijlen muziek, en voor alle speelwijzen. Want de ene pianist is de andere niet!
6
7
Steinway & Sons Van oorsprong is deze vleugel en pianobouwer Duits. Maar nadat Heinrich Engelhard Steinweg in 1851 met zijn zoons emigreerde naar de Verenigde Staten, veranderde hij zijn naam. Leuk detail: één zoon bleef achter in Duitsland, en tot op heden worden er onder de naam Steinweg ook piano’s en vleugels gebouwd. Maar Steinway & Sons is veruit het meest bespeelde merk en heeft inmiddels weer een Europese vestiging in Hamburg.
Maar welke Steinway D-274?
Karel Wolters, Jan Krüs, George Wiegel en Frits de Haen in de toonzaal van Steinway & Sons in Hamburg.
De Steinway D-274 is dé vleugel die wereldwijd op alle podia, door bijna álle solisten wordt gebruikt.
Merk en type zijn bekend, maar daarmee begint het pas. Karel Wolters vertelt. “We zijn op weg gegaan naar Hamburg. Aan mij werd gevraagd namens de Artistieke Commissie van het orkest mee te gaan. Ik maak al jaren van elk concert een geluidsopname voor het archief, en tot voor kort was ik op die opnames zelf ook te horen op de piccolo.” Het gezelschap bestond uit vier man. “Met directeur George Wiegel, programmeur Frits de Haen en pianostemmer en -technicus Jan Krüs zijn we in de auto gestapt. Bij aankomst in Hamburg wapperde de Nederlandse vlag, en stonden maar liefst zes vleugels te wachten. En twee meesterpianisten.”
Duel der giganten “Het orkest had Rian de Waal gevraagd om mee te gaan de vleugel uit te zoeken. Het was eigenlijk toeval, maar in Hamburg was ook Jean-Yves Thibaudet. Samen met Rian de Waal ging hij de vleugels te lijf. En wij luisterden. Vleugel na vleugel beluisterde ik op dezelfde afstand, want de plek waar je staat maakt veel uit. Natuurlijk waren het allemaal prachtige instrumenten. Maar langzaam werd het duidelijk… het ging om twee vleugels. En het bijzondere was dat uiteindelijk ook beide pianisten er eensgezind over waren.” Dus toen waren jullie er bijna uit? “Nee, toen waren we op de helft.”
De tweede helft
8
U kunt het eerste concert op de nieuwe
“We namen even afscheid van de vleugels en werden getrakteerd op
Steinway bekijken en beluisteren via
een heerlijke lunch. Na de lunch
webshop.hetgeldersorkest.nl. Kijk ook op www.hetgeldersorkest.nl voor een filmpje over de aankomst van de vleugel in Arnhem.
gingen we gewoon verder met spelen en luisteren.” Was dit dan het technische beoordelen, de stemming, een natuurkundige klankanalyse misschien? Karel heeft jaren als opnametechnicus bij de
radio gewerkt, dus hij weet veel van nuances, decibellen, contrasten en ga zo maar door. “Nee, we gingen gewoon weer spelen. En weer luisteren.”
Van een andere kant bekeken Tijdens de lunch waren de mannen van Steinway & Sons zo ‘vriendelijk’ geweest de vleugels even een beetje te wisselen. En dit werd de test, kwamen we gezamenlijk weer tot dezelfde keuze?” En? “Ja hoor, het was best lastig, maar uiteindelijk kwamen we tot de conclusie dat het één bepaalde vleugel zou moeten worden: en dat was een van de vleugels die we ook die ochtend uitkozen.”
Vuurdoop in Arnhem Na de keuze voor het instrument was er nog een kleine uitdaging. Kon het instrument binnen een week in Arnhem zijn? “We hadden in december immers onze kerstconcerten, daarvoor zou Pascal Rogé op de nieuwe vleugel Saint-Saëns’ Vijfde pianoconcert spelen.” En? Was je er blij mee? Er breekt een gulle glimlach door op zijn gezicht. “Ja! Mijn herinneringen aan Hamburg werden bevestigd: een mooie vleugel.”
Een genereuze schenking Het was de heer Kuiper zelf die erover begon. Hij wist van de wens van Het Gelders Orkest een nieuwe concertvleugel aan te schaffen. “Wat kost een nieuwe vleugel eigenlijk?” Die vraag was snel beantwoord: om en nabij € 125.000. Waarop zijn aanbod volgde: “Als ik nou eens een substantieel bedrag schenk voor jullie 120ste verjaardag, kunnen jullie dan de rest zelf bij elkaar brengen?” Dat kon, dankzij de Stichting Partners van Het Gelders Orkest. Niet lang na deze genereuze schenking werd de heer Kuiper, Vriend, Partner en Mecenas van Het Gelders Orkest, ziek. Hij overleed voor de vleugel werd uitgezocht. Toen het instrument bij de kerstconcerten in 2009 voor het eerst in Arnhem op het concertpodium te horen was, zat mevrouw Kuiper in de zaal: “Ik had er heel gemengde gevoelens bij. Ik miste hem op dat moment. Het is zo jammer dat hij dat moment niet meer heeft kunnen meemaken. Hij zou er zo van genoten hebben. Maar gelukkig kan ik bij alle pianoconcerten die Het Gelders Orkest speelt van de nieuwe vleugel genieten en weet ik dat mijn man dat ook gedaan zou hebben.” 9
Alexej pevzner violist
Op zoek naar de ware… De koffie is warm en er ligt een viool op tafel, inmiddels een bekend gegeven. In het vorige nummer kregen we een verhaal over een 16de eeuwse Tielke altviool te horen. Nu spreken we Alexej Pevzner (38) over zijn ‘nieuwe’ viool. Dankzij het instrumentenfonds van de Stichting Mecenaat Gelders Orkest is deze viool uit-
Alexej is inmiddels alweer 20 jaar in Nederland. Zijn vader reisde hem ooit vooruit, als kwartiermaker. Vanuit één van de grote orkesten uit Moskou maakte hij de stap naar het Limburgs Symfonie Orkest, en Alexej ging mee. Alexej was al violist in hart en nieren, hij studeerde op de muzikale middelbare school, samen met andere (klassieke) talenten.
eindelijk in Arnhem terechtgekomen. Alexej is er erg blij mee, en steekt die trots niet onder stoelen of banken. Sterker nog, die trots ligt gewoon op tafel! 10
“Ik herinner het me nog goed, het was september, en in Moskou was het toen niet alleen slecht weer, maar
het was ook nog de ‘oude’ tijd. Veel grauwe, vieze gebouwen, veel kou, heel depressief. En toen we op Schiphol aankwamen en een overstap moesten maken op Amsterdam CS… Het was een soort shock. Die kleuren, dat station, de geuren, het licht… Ik moest er echt even aan wennen. Maar in de trein ging het gewoon verder, voortrazend naar Maastricht, langs al die groene weilanden. De wereld ging voor me open.” Zijn vader speelde trouwens lange tijd in het LSO, maar inmiddels is hij gevraagd om de wereld over te reizen met André Rieu.
11
Dus voor zijn vader is nu echt de hele wereld open gegaan? “Het is een hele andere wereld, maar in zijn tijd bij het Russische Orkest had hij alle grote podia al gezien.” Na zijn studie in Amsterdam, bij een Russische violist, is Alexej aangenomen bij ‘ons’ Gelders Orkest. Hij zat lange tijd aan de eerste lessenaar bij de tweede violen, nu is hij 2de 2de concertmeester. Hoe dat precies zit, dat leggen we later nog wel eens een keer uit. Natuurlijk gaat het gesprek alle kanten op. Maar uiteindelijk komen we bij de zoektocht.
De start: een eerste aanzet “Ik speelde op een Russische viool van mijn vader. Daar was ik aan gewend, mee vertrouwd, het instrument paste me gewoon. Toch begon er wel iets te knagen, niet aan de viool, maar aan mijn ziel. Ik betrapte me er op dat ik aan de top van het instrument zat, ik kwam niet verder, ik moest iets doen.” Alexej begint aan zijn lange verhaal. “Maar daarmee zat ik ook wel gelijk klem, want violen zijn erg duur.” Zo’n twee jaar geleden kwam er licht in de muzikale duisternis. “Er werd gesproken over een nieuw instrumentenfonds, waar alle orkestleden aanvragen konden doen. Er was ruimte voor de aanschaf van een hele mooie viool. De topklasse kunnen we niet betalen, maar er was wel ruimte voor een instrument waar ik weer verder mee kan groeien.”
Nieuw instrumentenfonds “Zo’n twee jaar geleden is dit instrumentenfonds, als onderdeel van de Stichting Mecenaat, opgericht op initiatief van de jubilerende Vereniging Vrienden van het
selecteerde ik twee ‘toppers’ die ik dan weer naast andere toppers ging bespelen.” Naast een muzikaal gebeuren is dit natuurlijk ook een commercieel gebeuren? Uiteindelijk wil de vioolhandel ook iets verdienen. “Natuurlijk, maar men wil ook echt de beste viool vinden voor het minste geld, die het best past bij de bespeler, het is gewoon zoeken naar de juiste match. Ik werd ook vaak gebeld. “En, wat vond je ervan? Heb je al een keuze gemaakt? Daarmee kon ik goed omgaan, maar alle goedbedoelde tips over soorten snaren, andere speelwijzen, verschillende kammen… daar kreeg ik wel genoeg van.”
Teleurgesteld “Die eerste selectieronde, dat was een bittere teleurstelling. Uiteindelijk lagen er prachtige violen, maar met geen had ik een klik. Ik ben ermee gestopt, er zat al zoveel tijd in. Ik was hard aan vakantie toe, en ben met mijn vrouw en kinderen op weg gegaan naar Hongarije, daar woont haar familie. Vanuit Hongarije is het een klein stukje rijden, dus uiteindelijk kon ik het niet laten, en ben bij een Weense vioolbouwer gaan kijken. Deze vioolbouwer kende ik goed, want hij had mij al eens geholpen met een oude viool.” Ook in Wenen was Alexej een graag geziene gast, en lag er een hele rij violen klaar. Helemaal links lag een bijzonder exemplaar. “Die was speciaal voor mij geselecteerd, die zou mij echt passen. Mijn wensen, mijn manier van spelen, mijn gedroomde klank. Maar uiteindelijk nam ik twee andere violen mee om goed te bekijken. Maar ook die bleken in Nederland niet te voldoen. Ik was niet tevreden, ik stuurde de violen weer terug. Gaan die violen per DHL de wereld over?
“Na een paar streken wist ik het: dit is hem!” orkest. “En het werkt, want ik kon gewoon echt gaan zoeken. Dan gaat er een wereld voor je open.” Het werden drukke tijden, Alexej bezocht alle belangrijke vioolbouwers en taxateurs in Nederland. “Overal werd ik natuurlijk als een Russische Grootvorst ontvangen, en lagen veel violen voor me klaar. En dan begint het spelen, het luisteren, het wegleggen en later opnieuw weer pakken… Leuk en vermoeiend. Per vioolbouwer 12
Alexej glimlacht. “Nee, natuurlijk niet, ik heb ze meegegeven aan een musicus die op tournee ging, hij heeft ze afgegeven, ik bleef nog met de koffer zitten. Die moest nog een keer terug.” Dat ging wel per DHL? “Nee ook die niet, want inmiddels was het weer tijd voor een familiebezoek aan Hongarije en ik nam me voor om gewoon even langs te gaan in Wenen.”
Onverwachte gast “Een paar dagen later stond ik in het atelier, onaangekondigd, met de koffer.” Verbazing alom, natuurlijk had de vioolbouwer liever gezien dat hij zijn bezoek had aangekondigd, dan was er wat meer tijd om nog te kijken naar violen en ze klaar te leggen. “Daar had ik helemaal geen zin in, ik was echt op vakantie, en dat gedoe met de violen, ik was er even klaar mee.” De vioolbouwer dacht even na, en pakte een viool van zijn werktafel. “Dit was de viool die hij voor me op het oog had, de eerste keer. Hij was echt overtuigd dat het iets voor mij zou zijn. Deze viool heeft hij inmiddels voorzien van een andere kam en stapel , en eigenlijk was hij daar net die ochtend mee klaar. En hij wilde dolgraag dat ik hem even bespeelde, om te kijken of zijn ingrepen inderdaad resultaat hadden.”
De gedroomde viool
Napels 1830 De exacte herkomst van de viool is onbekend, maar er zijn grote vermoedens dat het een Vaneccia is uit Napels. Dit geslacht van instrumentbouwers heeft ook een beperkt aantal violen gebouwd, ze waren meer van de mandolines. “Deze familie was zeer talentvol, maar in detail een beetje slordig. Dat kun je zien bij de inleg, dat is vaak, eigenlijk altijd, een zeer dun lijntje. En bij mijn viool is dat wat uitgelopen, dat is wat dikker, wat stoerder. Nu vindt iedereen die wat dikkere inleg prachtig.” Maar we moeten niet vallen over dit soort details. “Nee, we moeten naar die viool luisteren, het geluid bewonderen.” Het interview eindigt als vanzelf. Alexej begint te spelen en houdt eigenlijk niet meer op. Het geluid is inderdaad betoverend, ik vergeet bijna een paar foto’s te maken. We zijn benieuwd welk bijzonder verhaal we de volgende keer mogen opschrijven!
“En na een paar streken wist ik het: het was hem inderdaad. Met die paar kleine ingrepen was de klank van de viool geheel veranderd.” De vioolbouwer gaf aan dat hij altijd heel veel potentie in het instrument had gezien, maar dat het er dus nog niet uitkwam. “En met een paar ingrepen kwam het echte, volle geluid naar boven. Ook juist in de zachte passages. Meteen was ik al mijn teleurstelling vergeten, ik nam het instrument direct mee.” Niet dat ter plekke de koop werd gesloten. “Nee natuurlijk niet, ik heb hem meegenomen, en in Arnhem bekeken, langs taxateurs geweest, en vervolgens heeft de stichting een deal gesloten.”
13
Onmisbare gebaren
Facts & Figures In drie jaar tijd is ruim € 270.000 binnen gehaald, deels via lijfrentestortingen. Verder een grote schenking van het Orgelfonds (€ 70.000), dat beslo-
Het Gelders Orkest musiceert op hoog niveau, dat kunt u regelmatig horen in de concertzalen, op onze CD’s en op internet. Om dat niveau te handhaven en verder uit te bouwen, zijn uitstekende muziekinstrumenten voor de musici noodzakelijk, om de vermaarde klankkleur van het orkest verder te ontwikkelen.
ten heeft haar vermogen over te dragen aan St. Mecenaat, en inclusief een grote bijdrage van de heer en mevrouw Kuiper voor aanschaf van een nieuwe concertvleugel. Ook heel regelmatig eenmalige schenkingen, ter gelegenheid van huwelijksjubileum, verjaardag, afscheid, etc.
Dat geld is meteen ingezet voor de volgende instrumenten: - een contrabas à € 60.000, - een viool à € 65.000, - een strijkstok à € 10.000, - een altviool à € 16.600, en - een F-tuba à € 20.000. Er is dus in totaal al zo’n € 170.000 besteed en een grote bijdrage gedaan aan de nieuwe concertvleugel
Naast subsidie zijn private middelen onontbeerlijk om de ambities van het orkest te realiseren. Daarom is enkele jaren geleden mede op initiatief van de Vereniging Vrienden van Het Gelders Orkest Stichting Mecenaat Gelders Orkest opgericht. De stichting stelt zich ten doel een vermogen bijeen te brengen in een instrumentenfonds. Dat vermogen wordt gebruikt om te investeren in kwalitatief hoogwaardige muziekinstrumenten die aan Het Gelders Orkest en leden van het orkest in bruikleen worden gegeven. Daarnaast kan de stichting gelden werven voor bijzondere artistieke projecten van Het Gelders Orkest. .
Instrumenten De muziekinstrumenten die de stichting in bezit of beheer heeft, worden uitsluitend in bruikleen of huur gegeven aan orkestleden gedurende de tijd van hun dienstverband bij het orkest. Door musici in staat te stellen op hoogwaardige instrumenten hun vak uit te oefenen, draagt het mecenaat bij aan de kwaliteit van de concerten van Het Gelders Orkest.
stichting maar ook voor particuliere weldoeners een bijzonder gunstig fiscaal regime in geval van giften en legaten. Donaties zijn onder bepaalde voorwaarden fiscaal aftrekbaar van de inkomstenbelasting.
gaan gebruiken. We zullen dus zeker de komende tijd een beroep op u gaan doen, om te zorgen dat de daarvoor noodzakelijke middelen er komen
Lijfrenteschenkingen (minimaal vijf jaar) zijn zonder drempelbedrag fiscaal aftrekbaar, en bieden de stichting meer zekerheid. Lijfrenteschenkingen worden koste loos in een notariële akte vastgelegd door Dirkzwager advocaten & notarissen, één van de sponsors van Het Gelders Orkest.
Schenkingen en nalatenschappen
Symfonische Tafel Gelderland
Vanzelfsprekend zijn alle schenkingen welkom, groot en klein. Omdat Stichting Mecenaat Gelders Orkest door het Ministerie Financiën is erkend als charitatieve instelling (art. 24, lid 4 Successiewet 1956), geldt voor de
De Symfonische Tafel is een groep particulieren die het hart vormt van de schenkingen die de stichting jaarlijks ontvangt. Zij zijn de leden van de exclusieve Tafel die de handen ineen slaan en het bestuur van de stichting in
Een inventarisatie leert dat er diverse musici zijn die graag een instrument via Stichting Mecenaat willen
14
Leden van de Symfonische Tafel heffen het glas op de aanschaf van diverse nieuwe instrumenten.
staat stellen om muziekinstrumenten – die voorkomen in het symfonisch repertoire – te verwerven. De minimum bijdrage voor het lidmaatschap bedraagt € 2.500. Dit bedrag kan onder een fiscaal gunstig regime éénmalig of in vijf jaarlijkse termijnen worden voldaan. Als dank voor de bijdragen van de tafelgenoten biedt het orkest hen een aantal activiteiten en bijzondere services: - Voorintekening voor abonnementen en bijzondere concerten; - Deelname aan een jaarlijks exclusief diner met leden
Bestuur Het bestuur van Stichting Mecenaat Gelders Orkest bestaat uit: prof.dr. A.J.M. Plasschaert (voorzitter) drs. F.J. Engel (penningmeester) mr. A.J. Kronenberg (secretaris) de heer P.E. Edens mevrouw M.J. Louppen-Laurant namens de Vereniging Vrienden van Het Gelders Orkest, initiatiefnemer voor Stichting Mecenaat.
Mecenassen De volgende mecenassen steunen de stichting: A.F. Adams, H.C. Berends, F.Th. Boerwinkel, C.H. Bosschart, W. Bourel, mr. H. Bruggink, ir. P.P. Dessens, drs. F.J. Engel, C.C.A.M. Gielen, P.A.J. de Haan, mr. G.J. den Hartog, A.J.A. van der Heide, H. Hierck en mevrouw J. van Nes, drs. A.H.A. Hoevenaars, J.G. Jansen Schoonhoven, J.H.M. Kerssemakers, mr. A.J. Kronenberg, mw. E. Kuiper-Hohmann, M.J. Louppen-Laurant, E. Meijers, P. Provó Kluit, M.F.J. Pijl, N. Schutte, E. Schwirtz, L.J. van de Velden-Harskamp, C. Venemans, H.P.M. Vos, drs. R.J.X. Wanders, Th. Bakker, M. Roselaar, G. Strik, Jaap van Zweden, Leo Stichting Groep, Accountantskantoor Timmer, Orgelfonds, en bij de oprichting van St. Mecenaat: een aantal Vrienden van Het Gelders Orkest. Daarnaast zijn er nog enkele mecenassen die liever niet met naam worden genoemd. Beschermheer van Stichting Mecenaat Gelders Orkest is Commissaris der Koningin C. Cornielje. Neem voor meer informatie over de mogelijkheden van schenkingen via Stichting Mecenaat Gelders Orkest contact op met Anita van Dijk bij Het Gelders Orkest, dat kan telefonisch (026 - 789 01 45) of via e-mail: anita.vandijk@hetgeldersorkest.nl).
van de Symfonische Tafel met bijzondere en verrassende optredens van musici van Het Gelders Orkest (tegen betaling); - Naamsvermelding in de jaarverantwoording van Het Gelders Orkest; - Ontvangst van de seizoensbrochure, Gehoord en jaarlijkse Vrienden cd.
15
We spreken met Jörgen van Rijen. Aan niets merk je dat het het einde van de dag is. Dat hij dus al een orkestrepetitie in Amsterdam heeft gehad en ook nog drie uur les heeft gegeven in Rotterdam, met daarbij een kleine file. Misschien is de dubbele espresso die hij bestelt dus eigenlijk wel zeer bedoeld en op zijn plaats. Maar aan energie en inspiratie geen gebrek, het werd een levendig gesprek, waarvan we slechts een deel aan u kunnen meegeven.
Nuchtere beroepskeuze Jörgen van Rijen studeerde ooit een blauwe maandag natuurkunde. Want rationeel als hij is, je weet nooit of het gaat lukken in de muziek. Zijn toenmalige trom bonedocent gaf hem geen garanties, maar analyseerde wel dat hij zeer getalenteerd was, en dat als hij er voor ging er best een aardige kans was dat hij met de trombone zijn boterham kon verdienen. Nu, een dikke 15 jaar later is Jörgen alweer 13 jaar (!) solo-trombonist bij het Koninklijk Concertgebouworkest, geeft hij les op het conservatorium in Rotterdam en verzorgt hij over de hele wereld masterclasses. En soleert hij natuurlijk op diverse podia, waaronder met Het Gelders Orkest. Zijn toenmalige trombonedocent is inmiddels directeur van één van de mooiste orkesten van Nederland: niemand minder dan onze eigen George Wiegel. Zijn naam valt overigens vaker in het interview, en met veel respect.
16
Met mijn trombone zend ik beelden…
Een bijzonder gezelschap In de studietijd in Rotterdam zijn vriendschappen voor het leven ontstaan. Nog steeds komen ze samen, want samen musiceren, dat was een groot goed tijdens de studie. “We hebben dat in een ietwat officieel kader gegoten, we zijn gestart met het New Trombone Collective. Met negen trombonisten spelen we natuurlijk ouderwets voor ons plezier, bijvoorbeeld op ons eigen festival.” Jörgen doelt hier op ‘Slide factory’, een tweejaarlijks festival waar inmiddels de derde editie van is
17
geweest. “We werken op veel vlakken samen. Samen met Bart Claessens deel ik de solo-plek in het Concertgebouworkest, en samen met Pierre Volders en Remko de Jager geef ik les in Rotterdam. We geven met z’n drieën alle leerlingen les. Ook hier is weer een soort collectieve verantwoordelijkheid, een gezamenlijke passie. Die samenwerking geeft ons ook de mogelijkheid ruimte voor elkaars projecten te maken. En dat is wel handig, want agenda’s kunnen behoorlijk druk zijn.”
De Rotterdamse school Er is in Rotterdam op trombonegebied duidelijk iets moois ontstaan, en George Wiegel wordt daar zeer nadrukkelijk mee in verband gebracht. “George was voor onze lichting trombonisten helder en duidelijk. Zeer analytisch en inspirerend kon hij precies aangeven wat er aan scheelde. En dat ten overstaan van de hele groep. Zo was het ook gewoon duidelijk, het enige wat we konden doen was nog harder studeren en elkaar helpen beter te worden. Want iedereen had duidelijk zijn ijzersterke en mindere kanten. En we konden elkaar dus ook helpen.” Het sociale en collegiale aspect was een bijzonder onderdeel van de lespraktijk van George toentertijd. Maar het is ook wel opvallend dat deze visie zo is geaard in het collectief van trombonisten. “Dat is inderdaad wel opvallend, we zijn natuurlijk ook wel een beetje een
buitenbeentje. Als klassiek trombonist weet je dat een mooie baan in een orkest eigenlijk het hoogst haalbare is. En in het orkest zijn we niet zo zeer solistisch, maar veel meer een collectief. Prachtige koralen en stevige akkoorden, ook daar heb je elkaar weer keihard nodig.”
In perspectief In de voorbereiding van dit magazine spraken we ook met Christian Lindberg, de Zweedse wereldtrombonist. “Er zijn meer bijzondere plaatsen in de internationale trombonewereld. Hannover, Amerika, Rotterdam is één van de hotspots. Maar ik word in Rotterdam steeds weer geraakt door de compleetheid. Ze nemen de techniek serieus, zijn bereid alle verschillende stijlen te omvatten en nemen ongelooflijk veel initiatief. Ook daar zijn ze met vernieuwende projecten bezig, met soms een bijna intellectuele benadering. Het is in Rotterdam heerlijk fris en up to date. En bovenal zijn het een stel prachtige kerels die met elkaar een gezamenlijk doel hebben. Met de trombone de wereld veroveren. En die spirit, daar geniet ik steeds van.”
Muzikant of meer? We praten over veel aspecten van het orkestwezen. Over ons unieke bestel, over nieuwe initiatieven en over educatie. Jörgen noemt een mooi voorbeeld uit
Venezuela. Hier is een ultiem voorbeeld van educatie, participatie en talentontwikkeling. Elders in dit magazine leest u daar meer over. We vragen Jörgen of hij geen ambities heeft om, zoals George Wiegel, andere rollen te gaan vervullen. Jörgen schudt zijn hoofd “Voorlopig nog lang niet, ik ben nog steeds muzikant in hart en nieren. Het magische van muziek is dat er zo vaak bijzondere dingen gebeuren. En steeds weer op verrassende momenten. De fluitist die net even een melodie anders interpreteert, een subtiel gebaar van een dirigent, een violist die een noot net even langer aanhoudt dan dat je eigenlijk gewend bent: als je dat meemaakt besef je dat dat unieke momenten zijn. En dat is het magische van muziek, dat wil en kan ik echt niet missen, onderdeel zijn van zo’n geweldige ervaring.”
De magie van muziek “Ik zie het steeds scherper, we zijn als muzikanten in staat met onze klanken beelden op te roepen bij het publiek. We spelen natuurlijk de noten, maar we zenden ons eigen gevoel mee, en het resultaat is dat we 2000 mensen op een en hetzelfde moment kunnen raken, aan het denken kunnen zetten. We zenden een collectief kippenvel, zeg maar”. Dus eigenlijk zijn musici een soort wifi-zender, een draadloze connectie. “Misschien wel, en als je die analogie doortrekt: de componist zit aan
het begin van de keten met een super ADSL verbinding. Ook hij heeft beelden die hij voor zich ziet, klanken die hij in zijn hoofd al hoort. Zijn vertaling naar papier, naar de noten is de eerste stap. Wij proberen zijn beeld te creëren, voegen er onze eigen beleving aan toe, en vervolgens zijn we direct verbonden met het bewuste en onderbewuste van ons publiek.”
De trombone in ontwikkeling “De laatste jaren heeft de trombone een grote ontwikkeling doorgemaakt. Mede door Christian Lindberg. Christian heeft de stap genomen om juist als solist de podia op te gaan. Hij is er in geslaagd 98 trombone concerten te laten schrijven, en heeft hiermee zijn eigen repertoire gemaakt, en ook zijn eigen toekomst gesmeed. Voor ons als trombonisten heeft hij enorm veel pionierswerk verricht. Dankzij hem is de trombone als solo-instrument bekend, dankzij hem kunnen we nu overal ter wereld spelen. En binnenkort mag ik samen met hem voor Het Gelders Orkest staan. We gaan er een prachtige serie concerten van maken Ik hoop dat we iedereen kunnen betoveren met de magie en beelden uit onze beider trombones… We gaan er helemaal voor!”
TROMBONISSIMO!
Christian Lindberg & Jörgen van Rijen Dubbelconcert Tijdens de concerten ‘Trombonissimo’ staat een splinternieuw werk op de agenda. Van Jan Sändstrom wordt
en het is echt een razendknap, technisch en energieverslindend werk. Ik ken Jörgen al sinds zijn 17e, en heb al
Echoes of Eternity gespeeld, met daarin twee solo
veel met hem gespeeld. Hij is echt degene die dit werk kan veroveren, hij is in Nederland mijn gedroomde tegenspeler in deze mooie muziek.”
partijen voor trombone. Een prachtig melodisch werk. We spreken Christian Lindberg, dirigent en daarnaast ook verantwoordelijk voor de tweede solopartij. “Dit werk gaat over Cáceres, een eeuwenoud Romeins stadje in het Spaanse Extremadura, vlakbij de Portugese grens. Het is een uitermate poëtisch, melodisch en beeldend werk. Met prachtige verhalen. Vertaald in prachtige Spaanse en Zweedse melodieën. Ik heb de première van dit werk in november 2009 in Extremadura gedaan, 18
Concertdata: vrijdag 14 mei 2010 - Musis Sacrum, Arnhem zaterdag 15 mei 2010 - Orpheus, Apeldoorn zondag 16 mei 2010 - De Vereeniging, Nijmegen Kijk voor kaarten op webshop.hetgeldersorkest.nl 19
“Fluitend verlaten pubers onze zaal.
Tot ze het beseffen, dan zijn ze weer onverschillig”
Jong geleerd
Eén van de belangrijke speerpunten van Het Gelders Orkest is educatie. Aan tafel concluderen we gezamenlijk dat Agnes Bolwiender zich alweer tien jaar richt op deze specifieke taak van het orkest. Het was in 1999 dat Lawrence Renes, de toenmalige jeugdige chef-dirigent, Het Gelders Orkest ook in de richting van educatie dirigeerde.
“Onze chef-dirigent was toen 28 jaar, hij was bevlogen en wilde echt vernieuwen in het publiek. Dus hij organiseerde concerten voor schooljeugd, waarbij de jeugd tussen het orkest plaatsnam. Daar moest iedereen eerst enorm aan wennen, maar het bleek een geweldige ervaring.” Agnes spreekt met zichtbaar genoegen over die eerste probeerselen. “Dat gaf toen zoveel voldoening, dat we educatie anders zijn gaan oppakken, beter zijn gaan structureren en een volwassen plek in ons beleid hebben gegeven. In de afgelopen tien jaar zijn we daarmee geworden tot één van de smaakmakers in educatie.” Natuurlijk houden veel orkesten zich bezig met educatie, overal is dit een integraal onderdeel van het beleid. “Maar ons gevoel is dat we echt een beetje voorop lopen, bij een aantal orkesten is educatie pas een paar jaar actueel. En het wordt ook erkend en herkend. Van alle Nederlandse middelbare scholieren met een Cultuurkaart die orkesten of koren bezochten, werd vorig jaar bijna 70% besteed bij Het Gelders Orkest. Een succes dat we al een aantal jaren kunnen vasthouden.” 20
Mooie plek in het programma Per jaar worden bij het orkest een drie tot vier weken vrijgemaakt voor educatieve taken. Zo waren er in februari de ‘Wat nou?...Klassiek!’ concerten. Maar liefst negen concerten met in totaal bijna 3000 leerlingen van het voortgezet onderwijs. Het orkest speelde ‘An American in Paris’ van Gershwin. “Dat stond in januari op het programma van de Nieuwjaarsconcerten. Een prachtig werk, leuk om mee te werken, en het orkest had het al in de vingers.” Niet dat er niet voor is gerepeteerd. “Natuurlijk moest er gerepeteerd worden. Het stuk werd gedirigeerd door de jonge Nederlandse dirigent Hans Leenders en Jeroen Kramer sloot aan als verteller. Niet alleen heeft hij zijn eigen opvattingen over de muziek, maar ook moesten muziek en verhaal worden samengevoegd tot een leuk concert”. Het was een doorslaand succes. Met zijn allen, orkest én leerlingen in de zaal, niet op het podium. Eén groot feest. Nou ja, niet te uitbundig dan hè…”
21
Het blijven pubers
Een betrokken orkest
“Allemaal komen ze even nors binnen, gewoon zoals pubers zijn. En tijdens de concerten zie je er een heleboel beetje bij beetje ontdooien. Natuurlijk niet te veel, want ze blijven in hun puberrol.” Dat lijkt wel lastig, zo’n kritisch publiek. “Daar zijn we wel aan gewend. Ik ga bij de deur staan als ze naar buiten gaan. En dan hoor je ze soms fluiten of neuriën. Tot ze beseffen dat ik dat zie en daar blij van word. Dan pakken ze automatisch hun rol weer op. En zijn ze even puberig als toen ze binnenkwamen. Maar wij weten genoeg, we hebben ze gewoon even weten te pakken. Dat is voor ons de voldoening.”
Iedereen is gelijk
“Negen concerten in drie dagen met hetzelfde stuk is niet gebruikelijk voor de orkestleden. Daarbij zitten er ook nog eens 350 pubers vlak naast je… Toch lijkt iedereen het met veel plezier te doen. Het plezier en de betrokkenheid van ons orkest daarbij is een groot goed. Gelukkig maar!” Denken orkestleden ook mee over educatie? “Jazeker, we hebben een aantal zéér betrokken musici, die zelfs op scholen componeerprojecten doen rondom educatieprojecten. Die zien dus een aantal van die
El Sistema
leerlingen ook weer terug in de zaal, dat maakt het extra boeiend.”
Familieconcerten
“Wat wel opvalt is dat eigenlijk iedereen gelijk is bij deze concerten”. We kijken haar vragend aan, we vatten het niet direct. “Ik bedoel, we hebben tijdens deze concerten leerlingen binnen van VMBO tot Gymnasium. Maar in de zaal zie je dat verschil niet terug. En dat is dus eigenlijk wel opvallend.” Het blijkt een lastige trend. “Vroeger was dat verschil er meer, nu blijkt de aandacht voor klassieke muziek op scholen en in opvoedingen overal evenveel te ontbreken. En dat is wel zorgwekkend, dat gaat ons in Nederland een keer opbreken. We moeten toch werken aan het levend houden van ons cultuurgoed, en daar hebben we wel publiek bij nodig, ook in de komende jaren.”
Educatie en opvoeden ligt dicht bij elkaar. Dus heeft Agnes ook een rol bij de realisatie van de familieconcerten. “Voor het eerst dit jaar waren er vier concerten, die in korte tijd gepland waren, maar ook in korte tijd uitgegroeid zijn tot een fenomeen. Het laatste familieconcert was zelfs uitverkocht.” Voor de komende jaren staan de familieconcerten wederom op het programma “Dat zijn leuke projecten om aan te werken, zeker omdat we zo succesvol zijn begonnen. Let op de nieuwe abonnementen en programmabrochures, daar komen ze gewoon prominent in!”
Een andere kijk op educatie We spraken met Jörgen van Rijen, en ook met hem kwamen we op educatie. Daarbij gaf hij het voorbeeld van Venezuela. Hij gaf aan dat de politiek van dat land niet per defi nitie zijn voorkeur had, maar dat hier wel een bijzonder soort educatie is. Elk kind een instrument In basis krijgt in Venezuela iedereen les op een muziekinstrument. Die instrumenten worden gratis verstrekt. Hiermee krijgen kinderen allemaal een gelijke kans. Het programma heet officieel Fundación del Estado para el Sistema Nacional de las Orquestas Juveniles e Infantiles de Venezuela, (Fesnojiv). In de volksmond El Sistema
Elk kind in een ensemble Naast de lessen op de instrumenten zijn vooral de bijbehorende ensembles een belangrijk element. Elk kind speelt dus ook samen met
22
Een van de scenes uit het familieconcert In Holland staat een huis, september 2009
andere kinderen van zijn/haar niveau. Daarbij is er een piramide van orkesten ontstaan, die allemaal een eigen functie hebben. In ruim 150 orkesten spelen nu ongeveer 100.000 kinderen.
Aan de top Inmiddels is het hoogste orkest van de piramide, de Simon Bolivar Youth Orchestra, een fenomeen. Dit orkest staat onder leiding van Dudamel. Dudamel wordt wereldwijd gezien als de nieuwe ster. Met het jeugdorkest is hij bijna permanent on tour en viert hij successen op alle grote podia in de wereld. Christian Vasquez, ook exponent van El Sistema, zal volgend seizoen bij Het Gelders Orkest dirigeren.
Een vergelijking met Nederland? Er zijn wijken in grote steden waar alle jeugd gratis mag sporten. Als een investering in de stad, in de kinderen en in nieuwe sociale netwerken. Wat zou er gebeuren als we in onze Nederlandse steden El Sistema zouden introduceren?
23
Foto: Herbert Schwingenschlögl
Wenen stad van de muziek
In de laatste week van februari maakte Het Gelders Orkest een tournee naar Oostenrijk voor concerten in Villach en het Konzerthaus in Wenen. Op het programma stond de Tiende symfonie van Mahler, in de uitvoeringsversie van N. Samale en G. Mazzucca. Bovendien liederen van Alma Mahler, gezongen door de Oostenrijkse sopraan Ingrid Kaiserfeld. Op deze pagina’s een beeldverslag van deze tournee van René Knoop, Jack van Heugten en Janneke Roelofs.
24
25
Alma Mahler, kleindochter van Gustav Mahler, woonde het concert in Wenen bij.
26
27
28
29
“Een heerlijke baan. Dichterbij het orkest kun je niet komen.” Het gesprek met Jan Willem Palsenbarg vindt plaats in Den Haag. In deze stad was hij jarenlang commercieel verantwoordelijk voor het Nederlands Congresgebouw. Hier speelde het Residentie Orkest, dus al jaren was hij betrokken bij het wel en wee van de Nederlandse klassieke orkesten. Inmiddels woont hij in Velp, en via een toevallige ontmoeting kwam hij in gesprek met de Vereniging Vrienden Foto: René Knoop 30
van ‘ons’ Gelders Orkest. We zitten tijdens het gesprek in de sociëteit van InterJan Wilem Palsenbarg bij Kasteel Biljoen-Velp
nationaal Perscentrum Nieuwspoort. Als we de sociëteit binnengaan, passeren we een bord met de mededeling dat vanaf hier de Code van Nieuwspoort geldt.
31
Geen code “De code is dat alles wat hier besproken is onder ons blijft, niets verlaat deze zaal.” Terstond slaan we onze notitieboeken dicht en zetten de recorder stop. We maken zelfs aanstalten om weer te gaan, we zijn immers gekomen voor een interview. “Maar voor jullie maak ik graag een uitzondering, dus vraag maar raak.” Een gulle glimlach staat op het gezicht van Jan Willem. “Als je maar ophoudt met u, zeg gerust jij.” De toon is gezet, de sfeer is uitstekend, de uitsmijters trouwens ook.
Vrienden “Ik was natuurlijk al een tijdje lid van de Vrienden en kwam ook regelmatig in de concertzaal, maar een voormalig lid van de Raad van Toezicht van het orkest vroeg aan me of ik er niet eens over na wilde denken om iets te doen voor het orkest of de Vrienden. Natuurlijk ben ik daar toen over na gaan denken en heb het vervolgens ook met veel plezier gedaan. Ik heb ook nog even in het bestuur gezeten, maar uiteindelijk ben ik nu coördinator van de vrijwilligers. Ik ben de schakel geworden tussen de vereniging en het orkest. Samen met mijn vrouw heb ik bijvoorbeeld de verantwoordelijkheid over de bezetting van de HGO-stand, die inmiddels bij elk concert staat.” De vrijwilligers van de Vrienden doen belangeloos veel en goed werk rondom de promotie van de concerten van Het Gelders Orkest. “De Vrienden staan aan de basis van het orkest en verrichten veel dankbaar werk. Het is een mooie, sympathieke club mensen, die inmiddels ook steeds groter wordt.”
Met de bus “Vanaf het begin ben ik mee gaan reizen met de bus van het orkest. Dat was voor iedereen wel even wennen. Ik moest ook de mores in de bus leren kennen, want er blijken bijvoorbeeld een paar musici met vaste plaatsen te zijn. Maar na een paar keer had ik dat door, en voorzichtig kwamen de gesprekken op gang. Doordat ik in de bus meereis ziet men mij een beetje als lid van het orkest, als onderdeel van de familie. Als het even kan ga ik ook mee naar buitenlandse concerten, dat is toch echt een feestje. Ik heb van iedereen binnen Het Gelders Orkest de mooiste baan, dichterbij kun je gewoon niet komen. Musici kennen me nu goed en komen vanzelf met ideeën aan, ‘waarom doen jullie niet dit zus of zo’. Juist die wisselwerking is goed, uiteindelijk moeten we toch met zijn allen het orkest vooruit helpen. En samen komen we tot de mooiste dingen.” 32
Nobel doel “De Vrienden vormen de vaste achterban van het orkest, maar zorgen er eigenlijk ook voor om iets extra’s te kunnen doen met het orkest. Dankzij de bijdragen van de Vrienden kan het orkest meer. Dure programma’s, inspirerende experimenten: de directeur komt graag met ons praten over zijn wensen, en soms kan de Vriendenvereniging net het beslissende zetje geven. Dat geeft ons allemaal veel voldoening, en ook veel waardering binnen het orkest en het management.”
Creatieve ideeën op de bühne “Mijn rol binnen de Vriendenvereniging is soms ook een beetje creatief. Iets nieuws doen op het podium bijvoorbeeld.” We kijken verwonderd, is deze heer ook in staat om de programmering samen te stellen? Daar hadden we tot nu toe niet van gehoord. Jan Willem ziet ons denken. “Dit was letterlijk bedoeld… we hebben recent een diner op het podium gehouden, met een heuse ‘tafelrede’ van Jan Terlouw vanaf de dirigentenbok. Net voor een concert, we zaten dus tussen alle instrumenten en muziek. Prachtig uitgelicht, heerlijk eten, een zeer bijzondere bijeenkomst.” Jan Willem was en is commercieel, zo blijkt.
Vriendenverkoop We geven aan dat in Amerika veel gebruik gemaakt wordt van vrijwilligers om sponsors te werven. Dat zien we in Arnhem nog niet zo snel en uitgebreid gebeuren, maar het zou natuurlijk wel mogelijk zijn de Vrienden te vragen om in hun netwerk de abonnementen van Het Gelders Orkest te promoten, misschien wel te verkopen. “Aha, zo bedoelen jullie dat. Nou, ik zie wel dat onze vrijwilligers het soms ook een sport vinden om in de HGOstand zoveel mogelijk te verkopen. Dus eigenlijk vind ik het wel een aardig idee, als het maar geen wedstrijd wordt. Dus wie weet moeten we er eens over spreken.” De handschoen is geworpen, we kunnen ons niet voorstellen dat deze lang op de grond blijft liggen.
33
Column “Als kind hoorde ik eens een dominee tegen mijn moeder zeggen: ‘Ik heb besloten geen sonates van Beethoven meer te spelen, ze zijn niet goed voor me.’ De dominee was behalve zielzorger ook een begaafd pianist. Ik weet nog dat ik vurig hoopte dat moeder zou vragen waarom Beethovens sonates dat effect op de prediker hadden, maar dat deed ze helaas niet. Misschien begreep ze het zonder uitleg. Misschien was ze bang dat het antwoord haar zou ontmoedigen
Beethoven, de muzikale gigant Jan Terlouw, Schrijver
zelf ooit nog Beethoven te spelen of naar zijn muziek te luisteren. Ik ben de opmerking nooit vergeten. Ik ben geen expert op het gebied van Beethovens muziek, of op welk muziekgebied dan ook. Maar zoals waarschijnlijk iedereen die dit leest, weet ik dat Beethoven een enorme invloed heeft gehad op alle componisten van de negentiende eeuw, op Mendelssohn, Berlioz, Schumann, en zoveel anderen. Tot op de dag van vandaag kan geen enkele liefhebber van klassieke muziek heen om deze imposante man, met zijn soms zo subtiele, soms zo vervaarlijke muziek. Een uitspraak van hem schijnt te zijn geweest: “Iedereen die mijn muziek begrijpt zal nooit meer ongelukkig zijn.” Hoe zat dat met die dominee: was hij bang nooit meer ongelukkig te kunnen zijn? In mijn schoonfamilie heeft muziek altijd een grote rol gespeeld. Mijn schoonmoeder was violiste en heel wat (schoon)familieleden zijn of waren beroepsmusici. Kamer muziek heeft altijd op de voorgrond gestaan. Ik heb zelf ook een krachtige relatie met een pianotrio, want onze dochter Pauline is violiste in het Orion Ensemble, een trio met verder de pianist Leonard Leutscher en de celliste Carla Schreiner. Ik heb het voorrecht af en toe met dat trio te mogen optreden in literaire concerten. Eén van de mooie dingen van een strijkkwartet, of een pianotrio, is dat iedere musicus er zijn eigen solitaire rol in heeft, dat ieder eigenlijk solist is. Dat is naar mijn ervaring voor een amateur soms beter te volgen en daardoor nog meer te waarderen dan een symfonie met zijn grote groepen strijkers. Hoewel een groot symfonieorkest natuurlijk weer zijn eigen, verplette-
Vanzelfsprekend speelt Het Gelders Orkest ook in het jubileumseizoen weer werk van Ludwig von Beethoven, met name het Tripelconcert, de combinatie van een pianotrio en een orkest. Ik heb het concert op cd beluisterd met Nickolaus Harnoncourt en het Chamber Orchestra of Europe, en Pierre-Laurant Aimard piano, Thomas Zehetmair viool, Clemens Hagen cello. Een prachtig, subtiel, ontroerend Largo. In het derde deel, het Rondo alla Polacca, hoor je weer eens hoe modern Beethoven was voor zijn tijd. Daar zwelt de muziek aan tot aanmerkelijk rumoer. Maar het verschil met muziek waarvan velen vandaag de dag genieten, is groot. Ik heb af en toe geprobeerd te begrijpen wat het is waardoor de Michael Jacksons van deze tijd het publiek zo in vervoering weten te brengen. Vervoering is wellicht niet het goede woord. Het lijkt meer op in trance, in extase raken. Als je de totale overgave ziet bij sommige popconcerten, waar tienduizenden kennelijk iets heel indringends, iets heel heftigs beleven, iets waar de muziek nauwelijks nog een rol bij lijkt te spelen, omdat ver van het podium geen enkele muzikale subtiliteit nog kan doordringen, dan ontdek ik daarin niet de geringste relatie met het beluisteren van muziek van Beethoven. Het horen, het beleven, het ondergaan van klassieke muziek heeft voor mij natuurlijk ook veel te maken met passie, met vervoering, met beleving, maar zodanig dat het cerebrale aspect niet wordt uitgeschakeld. Je blijft genieten. Niet alleen van de klanken, ook van het vakmanschap, van de structuur van de muziek, van de prestatie van de uitvoerenden.
rende indruk kan maken. 34
35
O tempora, o mores. Vandaag de dag zouden de grote werken van Beethoven en andere giganten uit het verleden, niet meer kunnen worden uitgevoerd zonder subsidies van de overheid. De gemeenschap betaalt er aan mee dat wie daar prijs op stelt, en dat is een minderheid van de bevolking, die werken af en toe kan beluisteren. Hoe is dat te rechtvaardigen? Waarom moet een meerderheid, die liever naar popconcerten gaat, mee betalen voor een minderheid die houdt van de klassieken? Thorbecke zei al dat de overheid kunst kan ondersteunen, maar zich geen oordeel moet aanmatigen over de inhoud van die kunstuitingen. Waarom betaalt de overheid dan voor kunst waar een meerderheid van de bevolking weinig belangstelling voor heeft? Waarom worden met overheidsgeld dure musea in stand gehouden, opera-uitvoeringen mogelijk gemaakt, orkesten als Het Gelders Orkest een bestaansmogelijkheid gegeven?
uitgevoerd, beschikbaar moet blijven, al was er nog maar één mens op aarde die de waarde er van ziet. Alleen de overheid kan dat garanderen. Daar heb je een overheid voor. Is dat elitair geredeneerd? Misschien wel. Maar soms is dat nodig. In een democratie hoort de aandacht van leidinggeven den vooral uit te gaan naar minderheden, niet naar meerderheden. Zij die een meerderheidstandpunt aanhangen, redden zich wel. Democratie betekent niet simpelweg doen wat de meerderheid wil. Het gaat er om alles wat waarde heeft zijn plaats te geven, zij het op een democratische manier. Dat geldt zeker voor kunst die de tand des tijds heeft doorstaan, waarvan de waarde een tijdloos, universeel karakter heeft gekregen. Gelderland mag zich gelukkig prijzen met een orkest als Het Gelders Orkest, dat dit seizoen honderdtwintig jaar bestaat. Stormen zijn doorstaan, steeds weer heeft men de rug kunnen rechten. Het niveau is hoog, daar wordt niet mee gesjoemeld. Dat is dan ook het publieke geheim, lijkt me. Kwaliteit staat voorop. Of er nu Brahms ten gehore wordt gebracht, of Sjostakovitsj, of Lehár. Of Beethovens Tripelconcert . De laatste tijd zijn er meerdere films over het leven van Beethoven verschenen. Je schept je een beeld. Een in veel opzichten gekwelde man. Een hartstochtelijke man. Een heerszuchtige man. Een man die moest meemaken dat hij langzaam doof werd en zijn eigen meesterwerken niet meer kon horen. Maar die bleef scheppen. Ook voor ons in Gelderland, twee eeuwen later.”
Over smaak valt niet te twisten. Dat zit nog. Er wordt dagelijks heerlijk getwist over smaak. Maar volgens mij is er ook zoiets als onaantastbare kwaliteit, hoezeer daar ook over moge worden getwist. Beethoven wordt
daar hore
n we
Deze column is één uit een serie.
ers Het Geld
Orke st
‘Seizoen gebonden’ is een speciale uitgave van Het Gelders Orkest en
bewaard, opnieuw moet worden
2009
ONDEN ZOEN GEB - 2010 | SEI
bevat 24 persoonlijke belevenissen
36
n boekje.indd
mslag_colum
909_0920_O
1
SEIZOEN N GEBONDE
rondom onze programma’s in
2009 2010
Hoofdspons
De Partners van Het Gelders Orkest vertegenwoordigen ondernemend Gelderland. Een ondernemend orkest als Het Gelders Orkest wil zich daarmee graag verbinden. Stichting Partners is als sponsor van het orkest de schakel tussen deze twee ondernemende werelden. Partners zijn ondernemingen met een warm hart voor het orkest. Ze willen een bijdrage leveren aan een goed cultureel klimaat in Gelderland, en tegelijkertijd willen ze zich verbinden aan prestaties en klanken van hoge kwaliteit. Verenigd in de stichting ontvangen de Partners bovendien voor hun bijdrage een uitstekende tegenprestatie. Eén van die Partners van Het Gelders Orkest is Peutz. Dit onafhankelijke adviesbureau is één van de leidende bureaus op het gebied van akoestiek. Geluid in al zijn facetten.
Concertgebouw De Vereeniging Eén van de referenties van Peutz is De Vereeniging in Nijmegen. Peutz was enkele jaren geleden al betrokken bij een paar aanpassingen. “Hierbij ging het vooral om het geluid op het podium. Er waren geluiden uit de orkesten dat andere zalen beter waren.” Projectleider Maarten Luykx heeft het allemaal van dichtbij meegemaakt. “We hebben eerst een analyse gemaakt van wat men nu precies bedoelde. Dus in een aantal andere, betere zalen, metingen gedaan, en die vergeleken met de metingen in Nijmegen. En zo konden we precies zien welke frequenties er in de reflectie ontbraken. Met een paar aanpassingen rondom het podium hebben we het geluid op het podium op topniveau gebracht.”
Akoestisch meesterwerk De Vereeniging is een bijna magisch gebouw. Ondanks zijn relatief kleine inhoud heeft deze zaal een prachtige klank met een galm van ongeveer twee seconden. “Dit is exact de galm die we ook in het Concertgebouw in Amsterdam hebben en waar we met alle macht, bij elke aanpassing aan de zaal, aan vast blijven houden. En deze zaal is qua volume echt twee keer zo groot.” Dus ook in De Vereeniging is de galm van twee seconden heilig. “We zijn nu bezig met de vervanging van de stoelen. En dus zijn we weer aan het meten. Want met de nieuwe stoelen mag er niks van de akoestiek verloren gaan.”
De wereld veroveren vanuit Nijmegen De heer V.M.A. Peutz is gestart in Nijmegen, met het eerste Nederlandse akoestisch adviesbureau in 1954. Ruim 50 jaar later heeft Peutz vestigingen over de hele wereld en een zeer indrukwekkende lijst van referenties. Van de Arena tot Ahoy. Van Amsterdam tot Berlijn. Van het Concertgebouw tot De Doelen. Maar uiteraard ook De Vereeniging en Musis Sacrum. In al deze zalen is de handtekening van Peutz hoorbaar!
Stichting Partners van Het Gelders Orkest
niet gespeeld door Het Gelders Orkest omdat hij een Gelderlander was, maar omdat hij van iedereen is. Het werk est ld e rs Owrk Het Ge n e van sommige kunstenaars is zo daar hore goed, is van een zo torenhoge kwaliteit, dat het moet worden
ke st ld er s Or He t Ge we daar horen
Toonaangevend Nijmegen
or:
15-09-2009
Met zo’n 35 ondernemers uit Gelderland, draagt deze stichting bij aan financiële middelen om de kwaliteit van het orkest te waarborgen en stimuleren. De Stichting Partners van Het Gelders Orkest nodigt u van harte uit om aan te sluiten als Partner. De Partners van Het Gelders Orkest vormen een unieke verbinding tussen ondernemend Gelderland en een ondernemend orkest.
seizoen 2009/2010. Bestellen?
Dit geeft u, en uw organisatie, de gelegenheid zich in plezierig gezelschap te verbinden aan ons eigen orkest
webshop.hetgeldersorkest.nl
van internationale allure. Uw steun wordt gewaardeerd en beloond!
Partners hebben zo hun privileges U krijgt een naam- en/of logovermelding in onze media zoals website, seizoensbrochure en ‘Gehoord’. Natuurlijk ontvangt u onze nieuwste CD’s en krijgt u toegang tot het Muzikale Menu van Het Gelders Orkest, een aantal speciaal voor onze Partners georganiseerde evenementen. U bent al Classic Partner vanaf € 1.450,Meer informatie: Het Gelders Orkest, tel. 026 - 789 01 30, partners@hetgeldersorkest.nl
13:00:20
37
concertagenda Datum
Concert
Plaats
Zaal
Aanvang
donderdag 1
Rossini La Cenerentola
Rotterdam
Schouwburg
20.15 uur
woensdag 7
Rossini La Cenerentola
Den Bosch
Theater aan de Parade
20.00 uur
vrijdag 9
Rossini La Cenerentola
Den Haag
Lucent Danstheater
20.00 uur
zondag 11
Passie voor muziek René Berman
Vaassen
Kasteel Cannenburch
11.00uur
zondag 11
Strijkkwintetten Het Gelders Orkest
Wageningen
De Junushof
15.30 uur
zondag 11
Rossini La Cenerentola
Apeldoorn
Orpheus
20.00 uur
dinsdag 13
Rossini La Cenerentola
Breda
Chassé Theater
20.00 uur
woensdag 14
Strijkkwintetten Het Gelders Orkest
Arnhem
Musis Sacrum
20.15 uur
donderdag 15
Rossini La Cenerentola
Utrecht
Stadsschouwburg
20.00 uur
vrijdag 16
Te gast: ‘de ereprijs’
Arnhem
Musis Sacrum
20.15 uur
zaterdag 17
Rossini La Cenerentola
Arnhem
Schouwburg
20.15 uur
zondag 18
Strijkkwintetten Het Gelders Orkest
Zevenaar
Het Musiater
11.00 uur
donderdag 22
Beethoven Tripelconcert
Doetinchem
Schouwburg Amphion
20.00 uur
vrijdag 23
Beethoven Tripelconcert
Arnhem
Serie B
Musis Sacrum
20.15 uur
zaterdag 24
Beethoven Tripelconcert
Nijmegen
Serie 2
De Vereeniging
20.15 uur
zondag 25
Beethoven Tripelconcert
Apeldoorn
Serie II
Orpheus
16.00 uur
dinsdag 27
Mahler Ensemble Het Gelders Orkest
Zutphen
De Hanzehof
20.00 uur
woensdag 28
Mahler Ensemble Het Gelders Orkest
Arnhem
Musis Sacrum
20.15 uur
zaterdag 1
Mahler Ensemble Het Gelders Orkest
Ede
Cultura
20.15 uur
zondag 2
Mahler Ensemble Het Gelders Orkest
Nijmegen
De Vereeniging
12.00 uur
vrijdag 14
Trombonissimo
Arnhem
Serie C
Musis Sacrum
20.15 uur
zaterdag 15
Trombonissimo
Apeldoorn
Serie I
Orpheus
20.00 uur
zondag 16
Trombonissimo
Nijmegen
Serie M
De Vereeniging
14.15 uur
vrijdag 21
Mahler nr. 4
Arnhem
Serie B
Musis Sacrum
20.15 uur
zondag 23
Mahler nr. 4
Utrecht
april 2010
Serie
2010
Serie C
mei 2010
Partners van Het Gelders Orkest:
Zeeuw Communicatie & Management, K+V Interim Management Search, Ondernemers Sociëteit KAN, KplusV Organisatieadvies, KEMA, Kiwa Gas Technology, MeerWaarde Management en Advies, Nysingh advocaten-notarissen, P2 Managers, Handelsonderneming PD, Peutz B.V., PriceWaterhouse Coopers, Q-Marq B.V., Rabobank Arnhem e.o., Saréco, Sequoia Vermogensbeheer, Synthon, Stipp, Tien Organisatieadvies, Thoma TBB Bedrijfsmakelaars, Tüv Rheinland Quality B.V. Donateurs: De heer H. Hierck en mevrouw J. van Nes, De heer en mevrouw B.R.C. de Roo
Gemeente Apeldoorn Gemeente Arnhem Gemeente Ede
Stipp
Hoofdsponsor:
Co-sponsor:
Muziekcentrum
Vredenburg
Mediapartners:
15.00 uur
Projectsponsors: Fourdigits i.s.m. Catharsis, Connexxion
juni 2010 woensdag 2
Lunchconcert
Arnhem
Musis Sacrum
12.45 uur
donderdag 3
Russische contrasten
Zutphen
De Hanzehof
20.00 uur
vrijdag 4
Russische contrasten
Nijmegen
Serie 1
De Vereeniging
20.15 uur
zaterdag 5
Russische contrasten
Apeldoorn
Serie II
Orpheus
20.00 uur
zondag 6
Russische contrasten
Arnhem
Serie M
Musis Sacrum
14.15 uur
zondag 13
Passie voor muziek Jeroen Soors
Ammerzoden
Kasteel Ammersoyen
11.00 uur
donderdag 17
Wensconcert
Arnhem
Musis Sacrum
20.15 uur
Meer informatie over de concerten vindt u op www.hetgeldersorkest.nl Kaarten bestelt u via webshop.hetgeldersorkest.nl
38
Partners: Akkermans Van Elten, Allegro Automatisering, GE Artesia Bank, Wijnhandel Appeldoorn B.V., BDO Accountants & Adviseurs, Rechtskundig Advies- en Incassobureau v/h E. Beekman, Bénard.Verstraaten Advocaten, Breed, Buro voor de Boeg, CCV Holland B.V., Cito, Deloitte Accountants, Djam B.V., Electrabel Nederland N.V., Erku B.V., Eromes Projectinrichting, Den Hartog Heuff Notarissen, Hieke de
Colofon: Hoor & Wederhoor is een uitgave van Stichting Het Gelders Orkest Oplage: 7.500 Concept & vorm: Buro voor de Boeg, Rotterdam Redactie & tekst: Marco van Es, Christine Fleischhacker (Het Gelders Orkest), Dik Gussekloo, Joanne Lammers (Buro voor de Boeg) Fotografie HGO: Bokkie Vink, EneHarry, Peter Casell, Rene Knoop, Jack van Heugten, Janneke Roelofs
Erku Velp
Voor vragen en opmerkingen over dit magazine kunt u zich wenden tot hoorwederhoor@hetgeldersorkest.nl 39
“ De Vrienden zijn een bruisende vereniging.”
EXTRA VRIENDENACTIVEITEN aast de vaste Vriendenactiviteiten is er N dit seizoen een aantal bijzondere Vrienden activiteiten
Marian Louppen, oud-gedeputeerde van de provincie Gelderland en voormalig lid van de Raad van Toezicht van Het Gelders Orkest, is nu ruim een jaar voorzitter van de Vrienden. Ze vindt de Vrienden een bruisende vereniging. Wij spraken met haar.
24 april De Mahlermiddag: lezing in de Synagoge in Dieren
25 en 25 juni Een exclusieve excursie naar ‘De Munt’ in Brussel.
Dierense Sjoel
Meer weten: www.vriendenhgo.nl of bel 026 - 789 01 30
VRIENDEN AAN HET WOORD
Wat verwachtte je toen je toetrad tot het bestuur van de Vrienden? In de voorbereidende gesprekken was sprake van een stuk of vijf vergaderingen per jaar. Dat is te overzien, dacht ik. Maar de werkelijkheid pakte anders uit. Want er wordt juist tussen de vergaderingen door ontzettend hard gewerkt. Ten eerste omdat de bestuursleden zelf veel activiteiten voorbereiden en organiseren. Uiteraard in goed overleg met Het Gelders Orkest. Ten tweede omdat we bruisen van creativiteit. Dit seizoen is er een groot aantal bijzondere nieuwe activiteiten. Met name ons bestuurslid Machteld van der Meij is een onuitputtelijke bron van ideeën.
Marian Louppen
voorzitter van de Vrienden
van Het Gelders Orkest Wim Vee nendaa omdat Hl: “Ik ben vriend GO een fantast ondersteisch orkest is en uning ve rdient ”
Wat vind je na een jaar van de Vereniging? Het is hard werken, maar het resultaat is ontzettend inspirerend! Je merkt dat de Vrienden zich door de Vriendenactiviteiten verbonden voelen met het orkest. Tegelijk leren ze ook andere Vrienden kennen. En dat is leuk: gelijkgestemden ontmoeten die de liefde voor het orkest delen. Op die manier bereiken we ook ons doel: de band met het orkest en tussen de Vrienden onderling versterken.
Noem eens een voorbeeld van een geslaagde activiteit? Dat is moeilijk kiezen! De combinatie van Gelderse cultuurhistorie en kamerconcerten: ‘Passie voor muziek op Gelderse Kastelen’ is een groot succes. Bezoekers zijn enthousiast. Alle drie de keren zijn de kaarten zijn ruim van tevoren uitverkocht. Een recente voltreffer 40
d krijg Dhr. Baidjoe: “Als vrien sici mu de om ns ka de je te ontmoeten”
ee cur“Ik deed aan tw Frans Geerts: aar werd het reilen en sussen mee. D n orkest door musici zeilen van ee kest belicht . uit het or !” Bijzonder leuk
die ik ook absoluut wil noemen is de Tafelrede op het sfeervol ingerichte podium van Musis Sacrum met Jan Terlouw. Echt een doorslaand succes, waar we veel lovende reacties op kregen, ook achteraf. Men vond het echt geweldig!
Wat wil je met de Vrienden bereiken? Wat is je droom? Een groei van 2000 naar 2500 Vrienden. Het is van groot belang dat mensen zich bij het orkest betrokken voelen. Een orkest moet wortelen in de samenleving. En dat is de komende tijd belangrijker dan ooit want er zal waarschijnlijk op cultuur worden bezuinigd. Dus we hebben een grote achterban nodig die stáát voor het Gelders Orkest. Dus op naar de 2500 Vrienden.
ge: “Bij de en v Hoogerbrug Annemieke ontmoetingen die je een.” je ll ti b e it h u n g e a alled Vriend estaan van boven het b
Erica Troost: “Ik kreeg het lidmaat van de Vrienden cadeau. Leuk cadschap eau!”
41
VRIENDENACTIVITEITEN IN BEELD
Tafelre d
e
De Vriendenstand in de
zaal
telen: tussen Gelderse Kas in k ie uz Verwolde s m ui Passie voor ing en concer t op H id rondle
Het is werkelijk: Ongehoord!
STEUN HET GELDERS ORKEST; WORD VRIEND! Door uw vriendschap steunt u het orkest én werkt u mee aan nog meer draagvlak in de samenleving. Voor uw jaarlijkse contributie (minimaal € 30) krijgt u bovendien veel terug. U bent welkom op tal van activiteiten van de Vrienden, u geniet bijzondere voorrechten, jaarlijks krijgt u een CD en u ontmoet mensen die uw culturele belangstelling delen!
Meer weten: kijk op www.vriendenhgo.nl of bel 026 - 789 01 30
Onze eigen webshop ONGEHOORD! Neem snel een kijkje en maak uw keuze!
Hier bestelt u alles. Van CD’s tot posters, van kaartjes tot mini-abonnementen. Alles van Het Gelders Orkest, altijd beschikbaar. Super handig thuis bestellen en snel thuisbezorgd.
Het Gelders Orkest daar horen we
webshop.hetgeldersorkest.nl 42
43
Het Gelders Orkest
daar horen we
Het Gelders Orkest Postbus 1180, 6801 BD Arnhem telefoon 026 - 789 01 30 e-mail: info@hetgeldersorkest.nl