Hoor & Wederhoor nr.1 | 2009

& wederhoor

HOOR

magazine van Het Gelders Orkest | jaargang 1 | nummer 1 | 2009

gave t i u e t s r ee

120 jaar jong:

2009-2010 jubileumseizoen Lavinia Meijer

In Wageningen zullen ze wel denken...

Wim Traa “Gratuliere, Sie haben eine Richtige�

Het Gelders Orkest daar horen we

ADVERTENTIE

The best things in life are created in harmony Working together as a real team not only makes the work itself more pleasurable, it delivers a better end product every time.

In music and in business. That’s why Teijin Aramid, one of the worlds biggest producers of the ultra strong, lightweight and sustainable aramid fiber focuses on partnership with its customers.

To create the best and most sustainable solutions. Time and time again. www.teijinaramid.com 2

Teijin Aramid is the main sponsor of the Arnhem Philharmonic Orchestra since 2002.

& wederhoor

HOOR

Beste concertbezoeker,

Het Gelders Orkest is 120 jaar jong en speelt zoals vanouds de sterren van de hemel. In de loop van dit feestelijke jaar hebben we in onze communicatie met u nogal wat veranderd. Zo staken we onze seizoensbrochure in een nieuw jasje en werd Opmaat vervangen door Gehoord. Maar we hadden nog geen oplossing voor onze wens u dichter bij het wel en wee van uw orkest te brengen. Met Hoor en Wederhoor is ook deze wens van het orkest in vervulling gegaan. Er is hard aan gewerkt en we zijn er trots op.

U leest over de artiesten die meewerken aan de komende concerten en over andere spectaculaire ontwikkelingen.

Zo is onze webshop onlangs geopend en kunt u ons nu ook online, op het door u gewenste tijdstip, in uw eigen huiskamer bestellen in de hoogste beeld en geluidskwaliteit. Ons orkest is hiermee voor altijd gedocumenteerd, ons Gelders Erfgoed leggen we voor eeuwig vast! Ik wens u veel leesplezier en hoop u graag bij één van onze concerten te mogen begroeten.

George Wiegel Algemeen directeur Het Gelders Orkest INHOUD: pag. 4 Het Gelders Orkest daar horen we

• pag. 6 Kynan Johns • pag. 12

• pag. 17 Webshop • pag. 18 Maarten Brandt - “Geef mij maar donder & bliksem” • pag. 26 Clemens Cornielje over ‘Jupiter’ • pag. 28 Nieuwe CD • pag. 30 MonteVerdi - “Hier gaan jullie meer van horen en zien!” • pag. 34 Titus Bekkering • pag. 36 Wim Traa - “Gratuliere, Sie haben eine Richtige” • pag. 42 Vrienden van Het Gelders Orkest • pag. 44 Concertagenda • pag. 46 Mecenaat Lavina Meijer

3

da

Beleef Brittens War Requiem in uw luie stoel Als eerste orkest in Europa heeft Het Gelders Orkest in samenwerking met MonteVerdi Media een concertregistratie voor het internet gemaakt in HD-kwaliteit met 5.1 geluid.

Voor een ongelooflijk scherpe concertbeleving via uw eigen computer thuis. In uw eigen luie stoel, op het moment dat het u het beste uitkomt. Het concert van het War Requiem werd op 19 september jl. live opgenomen in het Arnhemse Musis Sacrum tijdens een speciaal concert gedurende de herdenkingen van de Operatie Market Garden en de Slag om Arnhem, nu 65 jaar geleden. De meercamera-registratie in een regie van Dick Kuijs is tot stand gekomen dankzij financiële bijdragen van de Provincie Gelderland, de Stichting War Requiem – Bridge to the Future en Stichting Partners van Het Gelders Orkest. U kunt ons concert voor slechts € 2,99 beleven via hgo.monteverdi.tv. Meer over de samenwerking tussen Het Gelders Orkest en MonteVerdi Media vindt u op pag. 28.

Feestelijk: de gouden HGO stropdas Speciaal voor het 120-jarig jubileum van Het Gelders Orkest ontwierp Sjaak Hullekes – winnaar van de Dutch Fashion Award 2009 – een gouden stropdas voor Het Gelders Orkest. De musici dragen deze tijdens de matineeconcerten. Een prachtige, feestelijke stropdas die niet in uw garderobe mag ontbreken! U krijgt de stropdas thuisgestuurd in een mooie verpakking. Bestellen kan natuurlijk via webshop.hetgeldersorkest.nl 4

Kasteelconcerten uitverkocht

Genieten van klassieke muziek op bijzondere locaties in Gelderland: dat is het concept van de nieuwe serie van Het Gelders Orkest, Passie voor muziek op Gelderse kastelen. Verschillende ensembles met musici uit Het Gelders Orkest geven concerten in o.a. Huis Verwolde in Laren, Kasteel Ammersoyen in Ammer­ zoden en Kasteel Cannenburch in Vaassen.

Deze serie is zo populair gebleken dat zelfs de laatste twee concerten in april en juni 2010 al zijn uitverkocht. We zijn daarom druk bezig met het plannen van meer concerten in deze serie voor het volgende seizoen. Houdt u onze website in de gaten?

ar horen we Ongehoord!

Een webwinkel vol muzikale cadeaus

Nog op zoek naar dat ene mooie kerstcadeau voor uw geliefde, uw familieleden, buurvrouw of collega? Sinds half november heeft Het Gelders Orkest een gloednieuwe webwinkel boordevol muzikale cadeaus. Of u uw moeder nu wilt meenemen naar een van onze prachtige concerten, uw man een mooie gouden stropdas wilt schenken, of uw eigen Mahler collectie wilt aanvullen met onze prachtige cd ‘Das Lied von der Erde’ met Christianne Stotijn: u kunt uw cadeaus eenvoudig bestellen in onze webshop. Laat u inspireren in onze webshop Ongehoord, kom eens rondneuzen in onze winkel via webshop.hetgeldersorkest.nl

De HGO Cadeaubon: nooit uit de toon!

Wilt u iemand een bijzondere muzikale ervaring cadeau doen? Maar weet nu niet precies of u de persoon in kwestie nu een groter plezier doet met de intense romantiek van Tsjaikovski of de hemelse pracht van Mahler? Dan kunt u een HGO Cadeaubon schenken.

Met deze bon kan de ontvanger naar een concert naar keuze van Het Gelders Orkest in Musis Sacrum Arnhem of Concertgebouw De Vereeniging in Nijmegen. De bon is voor een persoon (‘Welkom’) of twee personen (‘Dubbel Welkom’) verkrijgbaar in onze webshop: webshop.hetgeldersorkest.nl

Vriend van Het Gelders Orkest: iets voor u?

Het Gelders Orkest prijst zich gelukkig met een bijzondere

HGO. Tijdens ontmoetingen op openbare repetities, Vrien-

groep van zo’n 2000 muziekliefhebbers die zich verenigd

denontvangsten rondom concerten en andere speciale

hebben in de Vereniging Vrienden van Het Gelders Orkest.

evenementen voor Vrienden. En verder organiseert de

Zij steunen niet alleen het orkest en het muzikale leven in

vereniging ook nog tal van muzikale uitstapjes zoals een

Gelderland met hun financiële bijdrage van ten minste

bezoek aan de opera in De Munt in Brussel aan het einde van

€ 30 per jaar, maar hebben door de jaren een bijzondere

dit seizoen. Kijk voor nog veel meer informatie over deze

band opgebouwd met de orkestleden en dirigenten van

bruisende vereniging op pag. 42 en www.vriendenhgo.nl

STEUN HET GELDERS ORKEST; WORD VRIEND! Door uw vriendschap steunt u het orkest én werkt u mee aan nog meer draagvlak in de samenleving.

Voor uw jaarlijkse contributie (minimaal € 30) krijgt u bovendien veel terug. U bent welkom op tal van activiteiten van de Vrienden, u geniet bijzondere voorrechten, jaarlijks krijgt u een CD en u ontmoet mensen die uw culturele belangstelling delen!

Meer weten: kijk op www.vriendenhgo.nl of bel 026 - 789 01 30 5

Kynan Johns’ goede voornemen voor 2010:

fotograaf: Rob Nijpels

“ I will bring excitement, energy and passion.”

6

Kynan Johns

dirigent

De roots van Kynan Johns liggen down under. In 1975 werd hij in Australië geboren en volgde daar ook zijn opleiding. In 1996 haalde hij zijn Masters degree aan het conservatorium van Sydney, waar een van zijn belangrijkste leraren de Nederlander David Porcelein was. Datzelfde jaar won hij de Nelly Apt Bequest Prijs van het Westfield Young Conductor of the Year Concours. Dit gaf hem de mogelijkheid in Israël te studeren, bij Noam Sheriff.

In 1997 debuteerde hij bij het Tasmanian Symphony Orchestra. Sindsdien treedt hij regelmatig als gast­ dirigent op bij verschillende orkesten over de hele wereld. In Nederland mocht hij als laureaat van de Kirill Kondrashin-Masterclasses voor orkest­ dirigenten een concert dirigeren met het Radio Symfonie Orkest in het Concertgebouw. Naast zijn internationale optredens als dirigent, is Kynan Johns momenteel directeur muzikale activiteiten op de Rutgers Universiteit te New Jersey (New York).

Hij verblijft vaak in Europa om bijvoorbeeld op te treden in The Opera House in Valencia. Begin januari 2010 dirigeert hij de acht nieuwjaarsconcer­ ten van Het Gelders Orkest, waarbij An American in Paris van Gershwin en The Unanswered Question van Ives worden gespeeld. Bovendien zal Johns met Het Gelders Orkest Lavinia Meijer begeleiden in het harpconcert van de Zuid-Amerikaanse componist Ginastera.

Begin januari 2010 is Het Gelders Orkest in handen van Kynan Johns.

Met zijn 34 jaar is hij een van de jonge talenten op de internationale podia. Als dirigent staat hij voor uiteenlopende orkesten in letterlijk alle windstreken. In zijn vaderland Australië zijn ze nog wat nuchter; “ga het eerst maar eens in de wereld waarmaken en kom dan terug.”

Maar dat deert Kynan geenszins, hij heeft er begrip voor en vrede mee. En aan opdrachten geen gebrek. Hij is blij dat het gelukt is om een langere periode te werken met Het Gelders Orkest. Hij heeft namelijk iets met Nederland. Hij voelt zich hier op zijn gemak, en is elke keer weer verbaasd over onze orkestcultuur.

7

“In Nederland zie ik een bijzondere situatie. Nergens ter wereld functioneren zulke goeie orkesten zo dicht naast elkaar. Ik heb gewerkt met het Rotterdams Philharmonisch, het Radio Filharmonisch en ik kom ook regelmatig bij het Limburgs Symfonie Orkest. Er is werkelijk een prachtige kwaliteit. Zeker als ik het vergelijk met de Verenigde Staten, daar is de kloof tussen de top en de regionale orkesten soms schrikbarend. In Nederland zijn eigenlijk geen slechte orkesten. Een deel van het geheim zit natuurlijk in de verschillende geldstromen. De banden met de lokale overheden zijn in Nederland zo intensief, er is echt duidelijk een betrokkenheid bij elkaar.”

Het Gelders Orkest besteedt

veel aandacht aan educatie om kinderen kennis te laten

maken met klassieke muziek.

Bij een (klassikaal) bezoek

aan openbare repetities van

het orkest, mogen de kinderen standaard op de koortribune zitten om te kijken en te

luisteren. Het Gelders Orkest

ontvangt per jaar tussen de

20.000 en de 40.000 kinderen.

8

De wereld als werkterrein Kynan heeft een druk schema en pendelt in deze periode heen en weer tussen Nederland, de Verenigde Staten en Spanje. “Vorige maand speelde ik nog met het Limburgs Symfonie Orkest in het Concertgebouw, echt een feest om daar te spelen. We brachten een heerlijk vrolijk en energiek programma: Gershwin, Bernstein en Copland.

Nu ben ik weer op weg naar Valencia. Daar ga ik Liszt, Brahms en Wagner doen.”

Dat Kynan zo’n druk schema heeft blijkt best bijzonder.

“De wereld heeft toch wel last van ‘de’ financiële toestanden. Op de American Orchestra Conference sprak ik een aantal collega’s die het aan den lijve ondervinden.

Aan alle kanten wordt het minder en de gevestigde grote dirigenten reageren door gewoon vaker, voor minder geld, te gaan dirigeren. Zo houden ze zichzelf en hun omzet in stand. Dat betekent wel dat er een grote verschuiving is.

Het gevoel is dat er minder concerten zijn. Uiteindelijk komen de jonge talentvolle dirigenten lastig aan de bak.”

Klassiek veelzijdig “Ik hou eigenlijk van alle muziek, ik heb alleen minder met Pop en Country & Western.” En dat speelt hem af en toe parten, zo blijkt. “In de States zijn er de traditionele Pops concerten, waarmee nieuwe sponsors en relaties

“Wanneer kan ik in Gelderland beginnen?”

worden aangeboord. Daar maak ik dus af en toe wel een overstap naar pop. ” Verder is hij gewoon een veelvraat . “Ik hou van alle muziek en ben ook in een periode in mijn carrière dat ik alles wil doen. Van Beethoven tot Stravinsky, van Opera tot kamermuziek. Daarbij is dit ook de periode om veel verschillende orkesten, landen en culturen te ontdekken. Ik hoop later wel nog eens in de gelegenheid te zijn me te specialiseren. Maar daar heb ik nog tijd genoeg voor…”

Dirigeren vanuit de strijkstok “Ik ben violist van huis uit, heb daarnaast ook piano en compositie gestudeerd. Vooral mijn ‘violist-zijn’ levert me veel op. Ik kan met de strijkers enorm in detail werken aan klankkleur, techniek en de lyrische lijnen.

De strijkers zijn toch vanouds de basis van het orkest.

De blazers zijn eigenlijk veel meer solistisch. Ook als ik gastdirigent ben wil ik bij de strijkers het verschil maken, daarmee haal ik het beste uit mijzelf en het orkest.”

Is er dan een groot verschil tussen een vaste dirigent en een gastdirigent? “Eigenlijk wel… als gastdirigent pak je de sterke punten van het orkest beet om te excelleren, als vaste chef ga je juist aan de slag met de zwakke kanten. Als chef heb je ook een langere termijn visie.

Werken aan samenspel, klankkleuren en een gezamen-

lijk gevoel. Daarmee bouw je het orkest voor de toekomst. Daarnaast moet een vaste dirigent in staat zijn om de gemeenschap muzikaal ‘op te voeden’ op een prettige manier. Ik ben er van overtuigd dat dit ook op een moderne manier kan, met behulp van de nieuwe sociale netwerken.”

Zou hij ooit een chef willen zijn? Hij antwoord met een wedervraag: “Wanneer kan ik in Gelderland beginnen?”

Voorbeelden op de bok “Ik heb erg veel op met Maazel. Hij is mijn mentor geweest gedurende een aantal jaren. Hij is muzikaal, erg goed in techniek én relaties bouwen met het orkest. Dat laatste is toch een onderschatte eigenschap. Daarom ben ik ook zo’n fan van Zubin Mehta. Deze mannen hebben naast een muzikaal ook een sociaal talent.”

Een Gelders debuut Maar eerst wacht voor Kynan Johns in januari nog zijn vuurdoop in Gelderland. Voor het eerst voor Het Gelders Orkest. “Ik heb goede dingen over ze gehoord. Exciting, energetic en young.” En met het orkest mag hij ook echt op alle Gelderse podia spelen. Natuurlijk Musis Sacrum en De Vereeniging, maar met Lavinia Meijer en haar harp gaat hij ook naar Doetinchem, Zutphen, Apeldoorn en Winterswijk. Hij vindt het spannend. “Normaal speel je een concert drie of vier keer, nu gaan we acht keer, een soort minitournee. Er schijnt een aantal echt bijzondere zalen tussen te zitten. De akoestiek in Concertgebouw De Vereeniging is legendarisch, dat lijkt me bijzonder.

Maar ook Apeldoorn, daar hoor ik enthousiaste verhalen over. Het Concertgebouworkest komt er ook graag.”

9

En de kleinere zalen? “Het orkest heeft me verteld dat juist daar de kracht van het orkest tot zijn recht komt.

Het zijn enorm dankbare en sfeervolle zalen die iets los maken bij de musici. Ik ga er erg van genieten, denk ik, en ik hoop dat het wederzijds is, dan kunnen we het publiek echt verwennen.”

Jong beginnen Kynan Johns is nieuw, jong en dynamisch. Het is dus logisch hem te vragen welke mogelijkheden hij ziet om de zalen in Gelderland aan te vullen met een jonger publiek. “Daar heb ik wel een mening over, en ook oplossingen. Zo kun je niet vroeg genoeg beginnen, dus breng de scholen maar naar binnen. Laatst was er een klas voor een ochtendje educatie, en die werd door de mensen van het orkest op het balkon gezet, met een strenge blik: wel stil zijn, hè! Ik stond met mijn rug naar een klas kinderen en ik voelde letterlijk de afstand. Dus ik heb afgetikt en de klas op het podium gevraagd. Gewoon de

Acht nieuwjaarsconcerten

Kynan Johns dirigeert begin januari een serie van maar liefst acht nieuwjaarsconcerten waarin o.a. An American in Paris van Gershwin en The Unanswered Question van Ives worden gespeeld.

Bovendien een harpconcert van de Zuid-Amerikaanse componist Ginastera door Lavina Meijer. Kijkt u voor de exacte data, tijden en locaties op www.hetgeldersorkest.nl

10

kinderen tussen het orkest gezet en ben toen gaan dirigeren. Dan zie je de verwondering op die gezichtjes, de beleving… Tot slot heb ik al die kinderen uitgenodigd voor het concert van de dag erna, gratis. Natuurlijk kwam niet iedereen, maar een aantal zaten vol trots in de zaal, met ouders en broertjes en zusjes. Natuurlijk hebben die keurig betaald, dus ook het orkest blij.”

Geef het publiek de tijd “Er zijn natuurlijk enorme verschillen in publiek. Velen komen nooit in de concertzalen, en zeker niet voor een klassiek concert. Dus geef ze een excuus om een keer voorzichtig binnen te komen. Desnoods met een populair programma. Wat mij betreft dirigeer ik zelfs een stukje Country.” Kynan lacht voluit. “Of nodig inderdaad een hele klas uit, dat zijn kostbare kennismakingen met een orkest. De klassieke fout die orkesten in Amerika maken, en misschien hier ook wel, is dat ze deze nieuwe klanten daarna vanaf dag één volgooien met aanbiedingen, abonnementen en zelfs schaamteloze sponsorverzoeken. Maar geef het tijd, uit alle onderzoeken blijkt dat het minimaal zeven jaar duurt om van incidentele, eerste bezoeker uit te groeien naar een vaste bezoeker. Mijn advies is: back off, gun het tijd en blijf incidenteel luisteraars verleiden. Daarmee bereik je uiteindelijk het meest.

En als ze na zeven jaar een trouwe bezoeker zijn, dan zijn ze waarschijnlijk als vanzelf ook al sponsor geworden.”

Januari in Gelderland Wat kunnen we tijdens de Nieuwjaarsconcerten verwachten? “In ieder geval neem ik mijn goede voornemens mee.

Dus ik ga er tegenaan, het wordt exciting, energic and passionated. We doen An American in Paris, dat is een heerlijk stuk en biedt ook solistisch enorm veel ruimte.

Over solisten gesproken, ik mag met Lavinia Meijer werken in een bijzonder harpconcert. Zij is één van de Nederlandse parels van dit moment, daar kijk ik erg naar uit. Dus wat mij betreft, als de zalen nog niet zijn uitverkocht, sla uw slag, komt allen, het wordt een feest!”

11

Het gelijk van Lavinia fotograaf: Marco Borggreve

12

In Wageningen zullen ze wel denken‌.

Lavina Meijer is harpiste. En niet de eerste, maar misschien wél de beste. De jury van de Nederlandse Muziekprijs heeft haar twee jaar lang intensief gevolgd en begeleid. Na dit traject is ze ook daadwerkelijk beloond met dé prijs. Dat lijkt een automatisme, maar is het niet. Lavinia heeft gewoon alles wat een hedendaagse muzikant nodig heeft.

Ze doet het goed op het podium, ze spreekt makkelijk, is een warme persoonlijkheid en bovendien een prachtig mens.

Ze heeft vol overtuiging gekozen voor de harp en heeft een persoonlijke missie het instrument volwaardig ‘op de kaart’ te zetten. Ze staat voor haar zaak. Programmeurs die ‘voor de afwisseling’ vragen of ze voor een recital ook een zangeres kan meenemen, kunnen rekenen op een lang gesprek. Hoezo is de harp eentonig? Hoeveel afwisseling had u gehad willen hebben? En achteraf moeten deze programmeurs hun ongelijk toegeven. Het gelijk van Lavinia.

Lavina Meijer

We spreken een vrolijke, en zeer overtuigende dame. We zitten met een bak pittige koffie bij Lavinia thuis. Ze zit tussen haar drie harpen, ze is duidelijk op haar gemak.

harpiste

13

Lavinia heeft Gelderse roots. “Hoewel ik niet echt Gelders oog, ben ik het wel. Met mijn oudere broer ben ik geadopteerd uit Zuid-Korea. We kwamen terecht bij een gezin in Bennekom, daar heb ik een heerlijke jeugd gehad. Mijn vader en moeder hebben één ‘biologische’ dochter, mijn oudste zus. We zijn thuis met z’n zessen, want na ons is er ook nog een Ethiopisch broertje ge-

speelde het, dus ik denk dat ik het toen gekozen heb.

Achteraf denk ik ook wel dat het goed bij me paste. Ik was niet zo groot, een beetje verlegen en vond blaastoeters helemaal niks. Ik voelde me meer op mijn gemak bij de snaren.” Ze kijkt om naar de harpen. “Nog steeds kan ik erg genieten van het lijnenspel van de snaren, dat boeit me.”

“We speelden als twee Koreaanse muzikanten Keltische muziek op een typisch Nederlandse vrijmarkt” adopteerd.” Van oudsher was de familie niet veel met klassieke muziek bezig. “Mijn vader en moeder spelen geen instrument, maar ze stonden er wel voor open.

Toen ik ongeveer negen was heb ik ze het goede nieuws gemeld, ik had echt gekozen voor harp.”

Daar zat natuurlijk een verhaal achter. “Op school is ooit een dame geweest met een kleine harp. Ook had ik het instrument op TV gezien en een meisje bij mij op school 14

Zouden we dat wel doen?

Ouders zijn niet altijd direct enthousiast. Harp is natuur­ lijk niet echt een makkelijk instrument, vooral omdat het een gevoel van onbekendheid geeft. “Ik moest er nog maar eens goed over nadenken. Maar ik bleef echt volhouden en na een jaar waren mijn ouders om. Ik was toen negen jaar. De opties werden onderzocht. Ik kon een kleine harp lenen van de muziekschool, een Keltische

Concerttip!

Lavinia Meijer soleert met Het Gelders Orkest, o.l.v. Kynan Johns op de volgende dagen: donderdag 7 januari 2010 Winterswijk

vrijdag 8 januari 2010 Apeldoorn

zaterdag 9 januari 2010 Arnhem

zondag 10 januari 2010 Nijmegen

dinsdag 12 januari 2010 Doetinchem donderdag 14 januari 2010 Zutphen

zondag 17 januari 2010 Arnhem (familieconcert) Lavina zal ook haar CD’s verkopen en deze signeren.

harp. De dag dat ik hem kreeg was een heel pijnlijke ervaring. Ik was zo blij, ik speelde net zo lang tot ik niet meer verder kon, mijn vingers zaten vol blaren!” Op de muziekschool was ze natuurlijk een voorbeeldige leerling? “Nou, eigenlijk niet. Ik studeerde soms een half uurtje, en daar kwam ik mee weg.” Hier waren de eerste tekenen van het aanwezige talent duidelijk zichtbaar.

Concerteren op straat “Mijn broertje had ook een bijzonder instrument gekozen, de Vlaamse Doedelzak.” Voordat we zijn bekomen van deze mededeling gaat Lavinia vrolijk verder: “Dus gingen we ook samen spelen. Er is veel Keltische muziek beschikbaar voor harp en doedelzak dus we konden flink ons gang gaan. En natuurlijk speelden we op Koninginnedag en Bevrijdingsdag in Wageningen op straat.

Zo speelden we als twee Koreaanse muzikanten Keltische muziek op een typisch Nederlandse vrijmarkt. In Wageningen zullen ze nu wel denken: Harp en Korea, dat heb ik ooit ergens eerder gezien.”

In the picture Natuurlijk spreken we over wat haar allemaal is overkomen en nog dagelijks overkomt.

“Met het winnen van de Nederlandse Muziekprijs komt er veel op je af. Dat is erg leuk, maar ook wel druk.” Ze laat een pagina van haar agenda zien.

We kijken onze ogen uit. “Dit is mijn leven, dit is mijn geheugen, dit is mijn overzicht. Omdat ik wist dat jullie kwamen, heb ik voor de zekerheid even gechecked wat ik ook alweer precies ga doen met Het Gelders Orkest, want dat is voor mij nu nog best ver weg, zeven weken om precies te zijn. Samen met een jonge Australische dirigent een prachtig harpconcert van Ginastera doen.

Het lijkt mij heerlijk om met dit orkest en een internationale dirigent aan de slag te gaan. Hoewel ik vroeger in Arnhem naar school ging, heb ik Musis Sacrum en ook De Vereeniging in Nijmegen pas leren kennen toen ik inviel in Het Gelders Orkest. Ik vond het toen al een prachtig orkest, en ben blij dat ik ook met en bij hen mag soleren.”

15

trokken bij de financiële kant. Op mijn zestiende had ik al een eigen onderneming en wist ik redelijk wat af van BTW, belasting, onderhandelen en omzet.” Ook deze rol gaat haar vrolijk af. “Ik heb inmiddels geleerd voor mezelf op te komen, in te schatten wat er van me verwacht wordt en wat ik kan bieden. Daarmee heb ik zelf het overzicht en weet ik precies waar ik mee bezig ben.”

De grote stap

De keuzes des levens “Eigenlijk is het steeds gelukt de goede keuzes te maken.

Beginnen met harp, jong op pad naar de jong-talent-klas van het conservatorium in Utrecht, ik was toen twaalf.

En vervolgens kiezen voor harp als solo-instrument. Een vaste plek in een orkest was voor mij geen hoofddoel.

Het kiezen gaat maar verder. Samen met de mensen om mij heen heb ik voor mezelf nu een vijfjarenplan gemaakt. Ik kan niet alles doen, en in de komende vijf jaar wil ik mezelf nog verder ontwikkelen. Aan de hand van ons plan kunnen we nu makkelijker kiezen.” We vragen naar de belangrijke personen in haar muzikale leven.

“Natuurlijk mijn vader en moeder, maar daarnaast heb ik ook op het artistieke vlak veel steun van mijn platenmaatschappij, mijn manager en een adviseur, een artistieke kompaan. En uiteraard mijn man. Ook hij is belangrijk in mijn muzikale leven. Als het even kan, gaat hij mee op tournee, zo zijn we dus samen. Hij is bezig te promoveren en kan dat gelukkig allemaal plooien. Dus zijn tournees geen eenzame toestanden, maar eigenlijk heel gezellige reizen!”

Een hele onderneming Lavinia blijkt ook een zakelijk talent te hebben. “Mijn moeder is accountant en heeft me al heel vroeg be16

“Natuurlijk was ik vroeger dat kleine, beetje verlegen en schattige meisje, met die grote harp waar plotseling onverwacht mooie muziek uit kwam. Op een gegeven moment werd er van me verwacht dat ik een grote stap maakte: de stap naar de serieuze muzikant, de echte klassieke wereld in. Dat heeft me wel wat energie gekost, om mij heen zie ik dat ook bij andere jonge muzikanten gebeuren. De verwachtingen worden steeds hoger. Maar uiteindelijk blijkt de kick van de gevulde zalen, de energie van de harp en het plezier van spelen met steeds andere topmuzikanten en dirigenten dan zo groot dat ik me er prima doorheen heb geslagen. Toch?”

Er wordt weer eens hartelijk gelachen.

De harp als missie “Ik wil echt iets betekenen voor de harp. Het is nog zo’n onbekende en onbeminde grootheid. Het merendeel van het publiek heeft geen juist beeld van wat de harp allemaal kan. Het is meer dan een mooi plaatje, het is veel meer dan de arpeggio’s, de harp is nog een beetje onderschat. Waarom gaan mensen wel naar een pianorecital van twee uur en denken ze dat een harp hen niet langer dan een kwartier kan boeien?” Ze kijkt ons vragend aan, ook wij hebben het antwoord niet. Dus neemt ze weer vrolijk het woord: “Kijk, dus ook jullie moet ik nog gewoon overtuigen. Misschien ga ik jullie binnenkort verrassen met cross-overs. Nieuwe muziek, in samenwerking met Jacob ter Veldhuis, een Nederlandse componist. Hij is klassiek geschoold, maar heeft toch voor een bepaalde cross-over vorm gekozen naar de jazz- en popmuziek toe. Dan speel ik in een band met vier saxofonisten, een drummer en een bas, met beeldprojecties, stemmen, de harp is versterkt. Geen elektronische harp, maar een klassieke, want daar kan je ook mee rocken!”

Nog meer weten over Lavinia kijk op de website www.laviniameijer.nl

Het is werkelijk: Ongehoord!

Nu geopend, onze eigen webshop ONGEHOORD! Neem snel een kijkje en maak uw keuze!

Hier bestelt u alles. Van CD’s tot posters, van kaartjes tot mini-abonnementen.

Alles van Het Gelders Orkest, altijd beschikbaar. Super handig thuis bestellen en snel thuisbezorgd.

Het Gelders Orkest daar horen we

webshop.hetgeldersorkest.nl 17

Dit jaar bestaat Het Gelders Orkest 120 jaar.

Maarten Brandt (56) is al vele jaren betrokken bij het orkest, dat volgens hem de laatste decennia een grote sprong voorwaarts heeft gemaakt. Hij kan het weten en mag het dus zeggen. Natuurlijk is hij veel met Het Gelders Orkest bezig, ook al is hij er niet als functionaris aan verbonden. Hij geeft echter mondelinge inleidingen en schrijft op gezette tijden de nodige schriftelijke toelichtingen.

Verder werkt hij op persoonlijke titel voor onder meer Martin Sieghart, evenals voor de Nederlandse dirigenten Jac van Steen en Ed Spanjaard, die hij Maarten adviseert op het gebied van de programmering.

Brandt Brandt is van oorsprong musicoloog, was ooit remuzikale censent voor achtereenvolgens de Arnhemse Courant veelvraat en De Gelderlander, doceert nu orkestreper足toire en programmeren aan de hoofd足vakopleiding orkestdirectie van Het Koninklijk Conservatorium in Den Haag en is artistiek adviseur van het Limburgs Symfonie Orkest.

18

“ GEEF MIJ MAAR DONDER & BLIKSEM” Wagner en Mahler?

Het zit in onze natuur…

19

“Muziek raakt als geen andere kunst aan de niet te verwoorden, maar wel degelijk ervaarbare realiteit.�

20

Brede muzikale basis “Ik ben een muzikale veelvraat. Maar toch, eigenlijk begint en eindigt alles bij Johann Sebastian Bach. Wat mij betreft is hij de alfa en omega, de bron van de muziek.

En vanuit zijn gedachtegoed beschouw ik bij voorkeur de nieuwe muziek, de componisten van de vorige eeuw.

Zo schreef ik het eerste Nederlandse boek over Pierre Boulez. En luister ik met groot plezier evengoed naar Webern en Schönberg als Mahler en Bruckner. Het liefst in combinatie met elkaar.”

Mahler “Samen met Het Gelders Orkest deel ik de liefde voor Mahler. Daarmee hebben we in Arnhem een speciale affiniteit. Zo verheug ik me enorm op de komende uitvoeringen van de Tiende en de Vierde symfonie. En volgende seizoen volgt dan de Vijfde. Jullie snappen dat ook mijn band met dirigent Martin Sieghart deels is gebaseerd op ons beider Mahler-gevoel. Hij heeft samen met Het Gelders Orkest als geen ander Mahler op de kaart weten te zetten. Daardoor is dit ensemble een van de meest vooraanstaande Mahler-orkesten ter wereld geworden. Maar die liefde tussen Mahler en Arnhem was er, zoals gezegd, altijd al: en dan hebben we het over die unieke Nederlandse première van Mahlers Derde symfonie op 17 oktober 1903 onder supervisie van de toenmalige chef-dirigent Martin Heuckeroth. Wel te verstaan enkele dagen voor de eerste uitvoering door de componist in Amsterdam.” Deze Derde zal Het Gelders Orkest in 2011 opnieuw uitvoeren.

Maar Maarten Brandt heeft nog meer herinneringen aan Mahler bij Het Gelders Orkest. “Zoals de legendarische uitvoering van de Zesde symfonie onder Sieghart waarvan de cd-uitgave in het gezaghebbende tijdschrift Luister met een tien is gehonoreerd en waarin de auteur, Cornelis van Zwol – Mahlerexpert bij uitstek – niet onder stoelen of banken steekt dat het spelniveau van HGO moeiteloos valt te vergelijken met toporkesten als het Koninklijk Concertgebouworkest en zelfs de Wiener Philharmoniker.”

Diepere lagen Als je praat met Maarten is het al snel duidelijk: zijn leven is muziek, zijn weken zijn muziek, zijn dagen en nachten zijn muziek. Toch is er ook ruimte voor andere interesses: “Ik lees graag de dieptepsychologische en filosofische werken van Carl Gustav Jung en mythologiekenner Joseph Campbell.” Maarten ziet ook in muziek een die-

pere dimensie, die veelal aan ons materiële bestaan ontstijgt. “Muziek raakt als geen andere kunst aan de niet te verwoorden, maar wel degelijk ervaarbare realiteit. En juist daarmee kunnen we mensen boeien, zeker als we dat tevens programmatisch tot uitdrukking proberen te brengen.”

Onweer als muziek Wat velen niet weten is dat Maarten nog een bijzondere passie heeft: natuurgeweld. Als het budget en het schema het toelaten reist hij af naar in principe tropische oorden.

Maar het is niet de zon die hem trekt, juist de onweders, de orkanen, de stormen. Hij ondergaat dat dan totaal.

“Ik geniet met volle teugen van een zware onweersbui.

Het geweld, de donderslagen, de flitsen, ik onderga dit puur muzikaal en ervaar dit bij wijze van spreke als Wagner, Bruckner, Mahler en Berg. Net zoals in de concert­zaal word ik gegrepen door de dramatiek in de spanningsopbouw, de ontlading en de ontspanning achteraf.”

Grote ontwikkeling Als geen ander kan Maarten de ontwikkeling van Het Gelders Orkest beschrijven. Vanuit meerdere gezichtspunten. “Er zijn verschillende aspecten van die ontwikkeling. De klank, de programmering, de presentatie. Het orkest heeft in de jaren zestig en zeventig in menig opzicht een gigantische sprong gemaakt. De echte kwaliteitsslag is gekomen met Yoav Talmi, want daarvoor was HGO een echt provinciaal orkest, en dat niet alleen in de positieve zin des woords. Talmi heeft destijds grondig aan de klankcultuur van het orkest gewerkt. En we mogen vanzelfsprekend directeur Hans Hierck niet vergeten.

Hij had een formidabel zintuig voor zowel de logistieke als artistieke continuïteit. Een van zijn grote daden was het benoemen van Roberto Benzi als chef-dirigent.

Mede door het beleid van Benzi en Hierck heeft HGO zich kunnen ontwikkelen tot een orkest dat is gaan raken aan het niveau van het Rotterdams Philharmonisch en het Radio Filharmonisch Orkest. De techniek is enorm verbeterd. Niet alleen door Benzi, maar later tevens door Lawrence Renes en bovenal door Martin Sieghart.

‘Ons’ Gelders Orkest behoort daardoor sedertdien tot de top vier van Nederland. Dat staat voor mij als een paal boven water. Ik denk dat bij een blinde vergelijking zelfs de echte kenners de verschillen moeilijk kunnen horen!”

Blijven er nog wensen over in de Gelderse concertzalen?

“Natuurlijk… maar wensen mag altijd.”

21

Zwijgende consensus Als adviseur en klankbord voor dirigenten zijn er natuurlijk momenten van reflectie. “Ik hoef dirigenten niet te vertellen waar, hoe en wanneer het subliem was. En ik hoef al helemaal niet uit te leggen waar het beter kan.

Daar hoeven we het niet over te hebben, zonder woorden zijn we het daar over eens. We kijken vooral naar de toekomst en filosoferen over nieuwe programma’s, verrassende combinaties.”

Gelders Erfgoed “Het Gelders Orkest is voor mij een klinkend stuk historisch besef, het dynamische Gelders Erfgoed. Daar mogen we zonder meer heel trots op zijn.” Of hij die trots mist in Gelderland? “Natuurlijk, er is een enorme sympathie en ook bewondering. Daarover geen twijfel. Maar weet men wel wat daarbij komt kijken? Men realiseert zich dikwijls niet voldoende hoeveel energie vereist is het orkest op dit niveau te brengen. Laat staan dat men beseft welke moeite het kost om het orkest op dit niveau te houden en dat liefst nog te verhogen. Er zijn immers altijd nieuwe uitdagingen.”

Daarbij is het voor Maarten geen grote ramp dat er op dit moment geen chef-dirigent is. “Het is een groot goed dat onze vaste gastdirigenten Nikolai Alexeev en onze eredirigent Martin Sieghart dikwijls voor het orkest 22

staan. Zij staan borg voor een onbetwist hoge en constante kwaliteit. Bovendien, het repertoire van beide dirigenten vult elkaar op een voorbeeldige wijze aan.

Sieghart heeft vooral de Oostenrijkse componisten onder zijn hoede, zoals Mozart, Bruckner en Mahler, terwijl Alexeev met name de Russische grootheden als Prokofjev en Sjostakovitsj koestert.”

Dirigenten van eigen bodem Het is misschien wel een wereldwijd fenomeen. Kunstenaars worden in eigen land vaak pas later gewaardeerd.

Dat geldt speciaal voor dirigenten. “Het is opvallend dat Nederlandse dirigenten, op Jaap van Zweden en nu gelukkig eindelijk ook Ed Spanjaard na, in Nederland erg worden onderschat. Ze krijgen te weinig kansen. Het probleem is dat men – en ik denk hier bijzonder aan het management – zich teveel blindstaart op glamour en dat is nu eenmaal niet de eerste eigenschap die Nederlandse dirigenten bezitten, wat ik overigens geen punt vind, integendeel.” Uiterlijk vertoon en presentatie worden, helaas, volgens Maarten, steeds belangrijker. “Ik ben purist, je moet er niet teveel bijhalen, als mensen voor het uiterlijk gaan, moet je maar naar Yab Yum en niet naar een symfonieorkest gaan. Het gaat uiteindelijk om de zeggingskracht van de muziek. Die moet het doen.”

Op naar 125 jaar “Ik wens Het Gelders Orkest nog meer moois toe. Ik droom van meer ruimte voor een prikkelende programmering, een betere en evenwichtige combinatie van het traditionele en eigentijdse repertoire. Dus niet de eigentijdse muziek in specialistische concerten onder-

schap als het City of Birmingham Symphony Orchestra kunnen worden, zoals zich dat voorheen ooit dankzij Simon Rattle heeft ontwikkeld van een provinciaal orkest tot een ensemble dat wereldwijd bekend is geworden vanwege zijn uitdagende en prikkelende artistieke beleid.“

brengen en al evenmin, om maar een voorbeeld te noemen, Beethoven óf Boulez, maar beide! Dan leer je

Hét hoogtepunt van Maarten

zowel met nieuwe oren naar Beethoven als naar Boulez luisteren. Ook educatief zou je zoiets moeten uitbuiten.

Zoveel is duidelijk: jongeren die niet geconditioneerd zijn, die van house en van heavy metal houden, daar kun je gewoon Varèse, Zappa, Schönberg en wie al niet op loslaten. Zonder dat ze er iets van weten. Je moet eerst het hart raken en dan het hoofd. Zoiets werkt, daar ben ik heilig van overtuigd. En dan nog iets anders, hoewel dat wel in het verlengde hiervan ligt: waar het om gaat is een ijzersterke programmering die zowel uitdagend, provocerend als tegelijkertijd aantrekkelijk voor het

“Legendarisch was de eerste uitvoering door Het Gelders Orkest van de Vijfde symfonie van Mahler, onder leiding van de toenmalige chef-dirigent Yoav Talmi in de jaren zeventig. Dat was een ongelooflijk hoogtepunt en een fantastische vertolking. Je had het idee dat je niet meer naar Amsterdam hoefde, dat men zoiets gewoon in Gelderland kon meemaken! Dit was in de jaren zeventig.

Ik zou de opname dolgraag nog eens een keer horen.

Misschien dat ik die herinnering te veel koester, en het concert een beetje overschat. Maar het was in ieder geval voor mij een beslissend moment, een kantelpunt

grote publiek is. Je kunt ook vraag creëren. En ja, die educatieve projecten, die moeten geen extra’s zijn, maar de ‘spin off’ van die programmering. Alleen dan kun je het optimale rendement uit je artistieke product halen.

Het Gelders Orkest heeft dit alles in potentie geheel in huis en zou – en dat is mijn meest vurige wens voor de nabije en verder toekomst van het orkest – een gezel-

in de artistieke ‘Werdegang’ van dit orkest. Met dit concert heeft Het Gelders Orkest toen voor eeuwig het etiket ’provinciaal’ afgeworpen. Het was echt een overdonderende ervaring!”

23

24

25

Clemens Cornielje, Commissaris van de Koningin in Gelderland

“Mijn hoofd schokte als de pauken werden bespeeld. Boem!”

“Voor het eerst naar Het Gelders Orkest. Ik was vijftien toen ik voor het eerst een concert bijwoonde van Het Gelders Orkest. Ik reisde toen met bus en trein van Lobith naar Arnhem, samen met mijn neef Marcel. Wij vonden het een belevenis. De dirigent daalde af, luid applaus, en wij stonden gelijk op en klapten enthousiast mee. Als enige twee. Weggezakt in de fauteuils hebben we daarna deel 1 aangehoord. In de pauze keek het (toen al wat oudere) publiek vertederd naar ons. ‘Dat moeten echte fans zijn, zo jong en zo enthousiast,’ dat zag je ze denken. Ze zaten er niet ver naast. Op muziekgebied ben ik altijd een amateur gebleven. Ik weet wat ik mooi vind en heb ook duidelijk een oordeel over dat wat ik hoor en de stukken die worden uitgevoerd. Ik leg alles langs de meetlat: word ik geraakt, heb ik genoten, was ik geroerd? De staande ovatie bewaar ik nu voor die momenten.”

De Jupiter en de wiskunde Waar en wanneer ik voor de eerste maal de Jupiter-symfonie van W.A. Mozart heb gehoord, herinner ik me niet. Deze muziek klinkt overal en zowel in de muziekzaal en musea als in de betere koffiehuizen. Ik heb een opname van deze symfonie door Het Gelders Orkest beluisterd van vrijdag 27 januari 2006. Twee dagen eerder waren de Gelderse Staten bij elkaar gekomen voor hun maandelijkse vergadering en hadden o.a. gesproken over het Plan van Aanpak Luchtkwaliteit. Ik was toen nog geen vijf maanden Commissaris van de Koningin in deze prachtige provincie.

26

Het orkest werd op die vrijdagavond geleid door de dirigent Roy Goodman. Ik heb uiterst aandachtig en meerdere malen de opname beluisterd. Eerst liet ik de muziek als een frisse douche over me heen stromen en daarna ging ik wat analytischer te werk. Ook vroeg ik me af in hoeverre buitenmuzikale gegevens mijn luisterervaring beïnvloedden. Ik weet bijvoorbeeld dat de Jupiter-symfonie de laatste symfonie van Mozart is en ongeveer drie jaar voor zijn dood werd geschreven. Luister ik daardoor anders naar deze muziek? Zonder enige twijfel.

Dit geldt ook voor alle feitjes en weetjes over de bijnaam van

de symfonie, waarin de componist naar verluidt tot voorbij de sterren wil reiken, het ontelbare wil tellen en nadenkt over het oneindige. Een sprongetje naar de wiskunde is dan snel gemaakt. Ooit onderwees ik dat vak met veel plezier, en sprak ik bijna dagelijks over parallelle lijnen die elkaar in het oneindige snijden. Zoiets schept een band.

Laat ik maar gelijk vertellen dat ik met groot plezier naar de opname heb geluisterd. Ik werd er door meegesleept, ging meezingen en meedeinen, riep ‘Wow’, sloeg op mijn manier de maat, en mijn hoofd schokte als de pauken werden bespeeld.

Boem! Is deze muziek werkelijk in 1788 geschreven en is het toeval dat die laatste twee cijfers op het oneindigheidsteken lijken? Is dit een symfonie of een opera? Wat een drama en wat een geweldige muziek, dat was mijn slotconclusie, en applaus voor de paukenist!

Tip voor de kucher Een concert in januari trekt altijd veel kuchers, dat was in deze opname ook goed te horen. Een logopedist gaf ooit de volgende tip. Open de mond bij een opkomende kuch, adem in en trek de huig zo hoog mogelijk op. Als het goed is verdwijnt dan de kuchprikkel.

Wat doet muziek met iemand?

Muziek heeft vele functies. Het volkslied bevestigt bijvoorbeeld de eenheid van het land en de provincies. Het Wilhelmus zing ik natuurlijk vaak en graag, maar ook Gelderland heeft een prachtig volkslied: ‘Waar der beuken breede kronen, ons heur koele schaduw biên; Waar we groene dennebosschen, paarse heidevelden zien’, etc. De Doesburgse onderwijzer C.J.C. Geerlings (1865-1951) schreef zowel de tekst als de muziek van dit lied. U kunt het beluisteren op de vernieuwde website van de provincie: www.gelderland.nl.

Muziek helpt ook deelnemers aan wandel- en fietstochten de finish te halen. Muziek troost en stemt tot nadenken bij herdenkingen. Moderne muziek rekt je oren op en laat je denken: zo kan het dus ook. Al eeuwenlang rangschikken componisten dezelfde twaalf noten en toch ontstaan er steeds weer nieuwe composities en nieuwe stromingen. Dat blijft een fascinerend proces.

Muziek verhoogt de feestvreugde. Niet erg lang geleden werd ik vijftig en voor die bijzondere verjaardag ontving ik van Arjen Eijgenraam (medewerker Kabinet) als cadeautje een gelegenheidscompositie voor piano­ tweehandig. Dat was nog eens een feestelijk geschenk. U hebt het allen kunnen horen.

Op 10 juni 2008 is het op het carillon van de Eusebius ten gehore gebracht. Ik kan het niet spelen, maar alleen al het boekje openen en weer dichtdoen levert mij plezier op.

Hoe belangrijk is Het Gelders Orkest voor Gelderland?

Ik gun iedereen de ervaring waarmee ik deze bijdrage begon.

Ook nu lopen er in Gelderland jongens en meisjes van vijftien rond die binnenkort voor het eerst een concert van Het Gelders Orkest bezoeken. Of ze op het goede moment klappen, doet volstrekt niet ter zake. Van belang is dat ze kunnen en leren genieten van oude en nieuwe muziekwerken die werke­lijk van betekenis zijn, dat die op hoog niveau worden uitgevoerd, dat ze iets kunnen ervaren van de passie van de dirigent en orkestleden, dat ze zien en horen hoe ver je kunt komen met talent en jarenlange training. Ik hoop dat Het Gelders Orkest op hun levenspad komt.”

Kijk voor de concerten op www.hetgeldersorkest.nl

Deze column is één uit een serie.

daar hore

n we

De symfonie met de paukenslag Op dit programma staat verder Symfonie nr. 94 van Joseph Haydn. Op het Europese continent wordt deze meestal de symfonie ‘Mit dem Paukenschlag’ genoemd, in Engeland heet ze ‘The Surprise’. Voor de bijnaam ‘The Big Bang’ zou ik ook begrip kunnen opbrengen.

Op zaterdag 6 december 2003 speelde Het Gelders Orkest dit werk onder de dirigent Jan Willem de Vriend. Hier ging het om passie, had ik het gevoel. De opening is dramatisch. Eerst is alles langzaam en dan gaat het donderen, geweldig. Het orkest geeft alles, zo lijkt het. ‘Ja, dat is even wat,’ was mijn reactie aan het eind van deel 1. Maar alles draait natuurlijk om deel 2, een thema met variaties is en zeer geschikt voor de Last Night of the Proms.

Hier spelen de pauken, die meestal op de achtergrond hun taken uitvoeren, ineens de hoofdrol. Het werk is in 1792 geschreven, dus vrij kort na de bestorming van de Bastille en het uitbreken van de Franse Revolutie. Zouden de nieuwe, moderne gelijkheidsideeën, zo over­woog ik, misschien van invloed zijn geweest op dit werk van Haydn? Zou hij daarom de rollen hebben omgedraaid en de achtergrond naar de voorgrond hebben verschoven? Zou er dus een politieke boodschap schuilgaan in deze symfonie? Ik zal de professionals er eens est naar vragen. ld e rs Owrk Het Ge n e daar hore Waar Mozart naar de sterren reikt, zet Haydn je schaakmat. Dit is spelen zoals schaken spelen is. Ik vond het heerlijk om dit werk weer eens te beluisteren en ben vergeten de rillingen te tellen. Maar ze waren er en ze waren er meer dan eens. Wat een geweldige muziek, dat was wederom 2009 2010 mijn slotconclusie, wat een geweldig

orkest, en ook nu weer: applaus voor de paukenist. Dit is roestvrij ijzeren repertoire.

200

| SEIZOE 9 - 2010

EN N GEBOND

ers Het Geld

Orke st

‘Seizoen gebonden’ is een speciale

ke st ld er s Or He t Ge we daar horen

n boekje.indd

mslag_colum

909_0920_O

1

uitgave van Het Gelders Orkest en bevat 24 persoonlijke belevenissen

SEIZOEN N GEBONDE

Hoofdspons

rondom onze programma’s in seizoen 2009/2010. Bestellen? webshop.hetgeldersorkest.nl

or:

15-09-2009

13:00:20

27

NIEUW Berlioz door

Onmisbaar in uw cd-collectie:

Ken-ichiro Kobayashi en Het Gelders Orkest: het bleek de afgelopen seizoenen een gouden combinatie. De pers repte van ‘bezield’ zingende, ‘subtiele en fijnzinnige’ uitvoeringen, waarin Kobayashi ‘het beste uit het orkest’ wist te halen. En dat hebben wij, opnieuw, op cd vast te weten leggen! In november 2006 gaf Het Gelders Orkest o.l.v. Ken-ichiro Kobayashi een viertal concerten met de Symphonie fantastique en de Ouverture Les Franc-Juges van Hector Berlioz. Meteen na deze reeks concerten zijn deze beide stukken in Concertgebouw De Vereeniging in Nijmegen opgenomen.

HGO olv Ken-Ichiro Kobayashi

Na eerder al in Japan te zijn verschenen, is deze cd begin oktober ook in Nederland uitgekomen. En zoals we gewend zijn van de concerten met maestro Kobayashi is het weer een feest! De energie spat ervan af.

Heeft u ’m nog niet?

De cd ‘Berlioz’ kost € 19,95 en is te bestellen via onze webshop: webshop.hetgeldersorkest.nl Ook een leuk cadeau voor de kerstdagen!

STEUN HET GELDERS ORKEST; WORD VRIEND! Door uw vriendschap steunt u het orkest én werkt u mee aan nog meer draagvlak in de samenleving.

Voor uw jaarlijkse contributie (minimaal € 30) krijgt u bovendien veel terug. U bent welkom op tal van activiteiten van de Vrienden, u geniet bijzondere voorrechten, jaarlijks krijgt u een CD en u ontmoet mensen die uw culturele belangstelling delen!

Meer weten: kijk op www.vriendenhgo.nl of bel 026 - 789 01 30 28

binnenkort BINNENKORT IN MUSIS SACRUM, ARNHEM Er valt de komende maanden weer veel te genieten op het gebied van klassieke muziek in Musis Sacrum. Een greep uit ons aanbod. woensdag 13 januari, Concertzaal, 20.15 uur

vrijdag 5 maart, Concertzaal, 20.15 uur

Combattimento Consort Amsterdam & Christianne Stotijn (mezzosopraan) Scenes of horror

Amsterdam Sinfonietta o.l.v. Candida Thompson

dirigent: Jan Willem de Vriend G.F. Händel: diverse aria’s G.F. Händel: n.t.b. Concerti grossi, opus 6

solist: Pieter Wispelwey, cello Sibelius: Rakastava, opus 14 Haydn: Celloconcert in C Lex van Delden: Trio per orchestra d’archi, opus 44 (1954) Tsjaikovski: Serenade in C, opus 48

zaterdag 20 februari, Concertzaal, 20.15 uur

Eldar Nebolsin (Artist in Residence) & Leipziger Streichquartett Mendelssohn: Kwartet in Es, opus 44/3 Stravinsky: Trois pièces Puccini: Crisantemi Franck: Pianokwintet in f donderdag 25 februari, Concertzaal, 20.15 uur

maandag 29 maart, Concertzaal, 20.15 uur

Kammerorchester Wiener Konzert-Verein o.l.v. Martin Sieghart soliste: Lisa Ferschtman, viool Van Delden: Sinfonia VIII, opus 84 (1964) Mozart: Vioolconcert nr. 3 in G, KV 216 Mahler: Adagietto uit ‘Vijfde symfonie’ Dvorák: Serenade in E, opus 22

Leif Ove Andsnes (piano) Beethoven: Sonate nr. 6 in F, opus 10 nr. 2 Kurtág: Selectie uit ‘Játékok’ Schumann: Kinderszenen, opus 15 Chopin: Diverse ballades en walsen

Jan Willem de Vriend

Leif Ove Andsnes

INFORMATIE & RESERVEREN: WWW.MSSA.NL OF 026-443 73 43

29

“Hier gaan jullie meer van horen.

En zien!”

Het Gelders Orkest is online pionier.

Het Gelders Orkest is nu wereldwijd te zien.

24 uur per dag, 7 dagen per week. Als eerste productie is het War Requiem van Benjamin Britten beschikbaar op MonteVerdi.tv. Als live­ stream in HD TV kwaliteit, met Dolby 5.1 geluid.

Dat klinkt allemaal technisch, maar één ding is zeker: een betere kwaliteit is er nu niet. Rob Overman van MonteVerdi.tv is de grote man achter de schermen “Het past eigenlijk niet op DVD, dan zouden we kwaliteit verliezen, dus zijn we nu aan het kijken of we onze opnames op Blue-Ray kunnen aanbieden.”

30

Als orkestdirecteur van onder andere het Rotterdams Philharmonisch Orkest was Rob Overman betrokken bij vele initiatieven om het traditionele orkest vernieuwd te presenteren aan het bestaande publiek en verrassend te programmeren voor de nieuwe, jongste bezoekers.

Zijn missie gaat gewoon door. Het nieuwste initiatief van Rob Overman is MonteVerdi.tv. Techneuten zouden het een multichannel broadcast platform voor klassieke muziek kunnen noemen. Maar uiteindelijk wil Rob via alle mogelijke nieuwe zenders, kanalen en sites de klassieke muziek presenteren aan het grote publiek. Een publiek wat steeds meer gewend en verwend is. Het is nu dus mogelijk muziek en beeld van concerten in de

huiskamer te toveren op het moment dat het uitkomt.

In de hoogst denkbare beeld- en geluidskwaliteit.

George Wiegel, directeur van Het Gelders Orkest, is op Rob afgestapt om een samenwerking te onderzoeken.

George had namelijk een klein probleem. “Mijn probleem was dat we als Gelders Orkest vele fantastische concerten spelen, maar dat we dat slechts voor een beperkt publiek kunnen doen. En dan vaak ook alleen nog maar in Gelderland. Het grote publiek in de Randstad, wat zeg ik, in de Wereld, bereiken we zelden of nooit. Dat is eeuwig zonde. Daarmee worden we niet altijd als volwaardig gezien, en dat is natuurlijk de grootste kolder.

31

MonteVerdi.tv geeft nu de mogelijkheid ook deze groepen buiten Gelderland te bereiken. Bijkomend voordeel is dat we nu uit de Gelderse vergetelheid stappen. De randstad kan zijn borst natmaken, ze gaan nog veel meer van ons horen!” “En zien!”, vult Rob snel aan.

Wat goed is moet snel kunnen Dat de samenwerking heel snel ging had ook een reden.

“We waren volop bezig met de voorbereidingen voor het War Requiem van Benjamin Britten. Door de omvang van deze productie doen we dat in Arnhem niet elk jaar, maar elke vijf jaar. Dat is al een hele prestatie. Maar toen ik plots besefte dat we over vijf jaar de laatste oud-strijders waarschijnlijk niet eens meer fysiek naar een concertzaal kunnen krijgen, was er haast geboden. Waarom zouden we dit niet als eerste opnemen? En volgend jaar al deze beelden bij hen thuis presenteren?” Rob Overman vult hem aan: “Dit werk van Britten is nou typisch iets wat in CD-vorm bijna niet, en in TV-vorm nergens beschikbaar is. Dus uiterst interessant voor een groot publiek, in de hele wereld.

Toen beseften we dat we snel moesten schakelen. We hadden nog slechts vijf dagen.” George glimlacht en pakt de draad weer op: “Ach, als vele mensen iets willen, dan lukt dat ook gewoon in vijf dagen. Het is gelukt, en hoe!”

War Requiem – De première Met acht camera’s, zonder camera-doorloop is het War Requiem opgenomen in Arnhem. Na montage blijkt het een indrukwekkend document geworden. Tijdens een kleine perspresentatie van een aantal momenten was de spanning na het slotakkoord indringend voelbaar. De combinatie van de ongepoetste beelden en de echte weergave met het Dolby 5.1 surround geluid blijkt wonderlijk sterk. Rob Overman: “We werken met bijzondere cameramensen. Ze worden zelfs tussen de muzikanten geplaatst en voelen zo ook de spanning op het podium. Ze zien de concentratie voor een belangrijke passage en voelen ook de ontspanning na een solo. Of de ontlading na een magistraal tutti. Natuurlijk hebben ze een hoboïst ook tijdens de solo in beeld, maar feitelijk ook het moment ervoor en erna: daarmee betrek je de luisteraars en kijkers bij de muziek.” George Wiegel vult aan: “Onze musici verdienen daarvoor alle lof. Zij zijn in staat om op deze manier te werken… ze zien er ook de kwaliteit en de lol van in. Niet alle orkesten zijn zo flexibel.” Rob Overman glimlacht “Inderdaad, er zijn ook contacten met orkesten die wel met ons in zee willen, maar ons niet ‘op onze’ manier laten werken. Dan mogen we vanaf een afstand het geheel in beeld brengen.

“De combinatie van de ongepoetste beelden en de echte weergave met het Dolby 5.1 surround geluid blijkt wonderlijk sterk”

32

Dat werkt niet, dat hebben we al zo vaak meegemaakt.

Daarmee tref je de kijker niet. Dan mis je een behoorlijke dimensie. Wij willen juist iets toevoegen wat je in de concertzaal wel voelt, maar niet ziet: de spanning op het podium. De blikken, de concentratie, de beleving.”

Gezworen kameraden

net op televisie, zal toegang krijgen tot de uitzendingen van MonteVerdi en Het Gelders Orkest. De mogelijk­ heden zijn eindeloos, ook in vliegtuigen zal op den duur ruimte zijn voor Het

“We werken met bijzondere cameramensen.

Ze worden zelfs tussen de muzikanten geplaatst en voelen zo ook de spanning op het podium.”

Het Gelders Orkest en Monte Verdi.tv gaan gezamenlijk verder. Er staan vijf programma’s op de rol. George Wiegel is zeer beslist: “En dat zijn ook niet de laatste.

We bestaan dit seizoen 120 jaar. Als je beseft hoe weinig er in die jaren van de concerten is gedocumenteerd, dat is eeuwig zonde.

Dus alleen daarom al heeft het een functie, dit is voor ons de toekomst.”

Enthousiasme in Japan George Wiegel vertelt dat het orkest pas in Japan is geweest, en dat over een nieuwe tournee al voorzichtig wordt gedacht. “Hier zien we ook vele mogelijkheden.

We hebben in Japan in een groot aantal grote, en volle zalen de sterren van de hemel gespeeld. Eén brok enthousiasme. Het Gelders Orkest is daar, natuurlijk mede door onze dirigent Kobayashi erg populair. Maar we kunnen er moeilijk elk jaar spelen. Omdat MonteVerdi. tv wereldwijd beschikbaar is, kunnen we in het vervolg al deze Japanners wijzen op onze live-streams van een aantal projecten. En ander­som, we sluiten helemaal niet uit dat MonteVerdi.tv mee gaat en ter plaatse de Japanse concerten registreert. Zo kunnen we ook ons thuispubliek laten meegenieten van onze Japanse successen. Ik snap eigenlijk niet dat andere orkesten zo terughoudend zijn, we zijn hier echt met de toekomst bezig.”

Van alle kanten In de toekomst komt Het Gelders Orkest echt van alle kanten op u af. Natuurlijk via het internet. Aangezien nu al 50% van de nieuwe tv’s is voorzien van een directe internet-aansluiting, wordt dit ook een volwassen luister- en kijkmedium. Maar we zijn binnenkort ook via Brava-tv beschikbaar in het UPC netwerk. Nu al is MonteVerdi.tv via Brava-HD TV op de satelliet te ontvangen. Ook Philips Net TV, de Philips variant van inter-

Gelders Orkest on demand.

Ondernemen in klassieke muziek Rob en George zijn echt partners. “We ondernemen samen, de kosten en op-

brengsten worden gedeeld.”

Over kosten gesproken, is het niet enorm kostbaar?

Rob glimlacht: “Als we dit in Hilversum zouden doen, met de traditionele came­ ra­ploegen, apparatuur en regiewagens, dan is het onbegonnen werk. Maar dat doen we dus niet. We zijn aan het experimenteren geslagen met andere leveranciers en andere opnamewagens. Maar wel met de goeie regisseurs en cameramensen. Die zijn allemaal freelance, en gaan volop mee in het experiment. Dus doen we het voor een fractie van de kosten.” George vult aan: “Dat betekent wel een bescheiden kostenpost voor het orkest. Maar we leggen het Gelders erfgoed vast voor het nageslacht en gaan de kosten terugverdienen door de verkoop van online tickets.”

De wet van de kleine bedragen George en Rob hebben natuurlijk ook nagedacht over de prijs van een online uitzending. De pay-per-view zogezegd. George is beslist: “Onze concerten zijn eigenlijk al te goedkoop, en cultuur mag ook best geld kosten. Maar we gaan de drempel op het internet niet te groot maken.

Dus voor een paar euro zit je op de eerste rang, en kun je als je wilt de uitzending een maand lang herhalen. Wat wil je nou nog meer?”

Uniek in de wereld Wat Rob betreft komen er nog veel meer aanbieders en talloze opnames en orkesten online. Tot op heden is het echter zeer beperkt. Eén van de eerste orkesten is de Berliner Philharmoniker. Daar zijn concerten te bezoeken in een digitale concertzaal, die met veel geld van hun sponsor is gebouwd. Daarnaast is er in Amerika een aantal beginnende initiatieven. Dus is er nog een wereld te veroveren, vindt Rob: “Dat zijn we vol overtuiging aan het doen. En de victorie begint in Gelderland!”

33

fotograaf: Kees Beekmans

Mijn laatste “ Wow”-ervaring was het War Requiem van Britten

Tit u s B e k ke rin g

Sinds een aantal maanden is Titus Bekkering voorzitter van Stichting Partners van Het Gelders Orkest.

Titus heeft een echte Gelderse achtergrond: hij woont nu in ’t Veld, is opgegroeid in Rheden en heeft gestudeerd in Wageningen.

Kun je iets over je achtergrond vertellen?

Stel jezelf eens voor.

“Ik ben partner bij P2. Dat is een bureau voor projectmanagement. Gevestigd in Rossum, in de Betuwe. Ik ben in mijn vrije tijd muzikant, maar geen klassieke muziek.

Ik speel saxofoon in een soulband. En misschien in die zin dat ik hier nou verzeild ben geraakt, maar aan de andere kant ook weer niet. Want ik ben erg met klassieke muziek opgegroeid. Ik ben daar ook ooit wel in begonnen, maar op een gegeven moment heb ik de afslag naar bandjes genomen. Dat is niet meer overgegaan. En ik had al een tijdje voor mezelf geconstateerd; ik doe eigenlijk te weinig in het maatschappelijke veld. Ik had bedacht dat ik dat dan zou kunnen gaan doen en muziek is wel één van de dingen die er echt toe doen. Toen de vraag kwam of ik voorzitter zou willen worden, was die bal snel ingekopt.”

34

Is P2 ook een Partner van Het Gelders Orkest?

“Daar wordt natuurlijk ernstig over nagedacht. Ik heb goede hoop dat P2 ook aanhaakt, maar dat heb ik uiteraard bij mijn collega vennoten neergelegd. Maar wij waren dat niet.”

Wat doet P2?

“We doen twee dingen. Ten eerste leveren we interim managers voor projecten die op een of andere manier lastig zijn. En de tweede tak van sport is dat we organisaties ondersteunen die zelf veel projecten doen maar daar beter in willen worden. Dat doen we zowel in publieke sector als in de private sector. Dus in de publieke sector gaat het over binnenstedelijke herontwikkeling, mobiliteitsprojecten, inrichten van groene ruimten. En aan de private kant gaat het over innovatieprojecten, reorganisaties, etc. We zijn met een man of 45, inclusief de interim managers. En we zijn nu een jaar of 17 in de lucht.”

Wat is je motivatie en drijfveer om voorzitter te worden?

“Dat was net het oppervlakkige verhaal: je moet allemaal wat doen in de maatschappij en muziek is wel aardig.

Er zit voor mij echter ook een dieper laagje in: ik merk in de wereld van het organiseren en het runnen van bedrijven en het doen van je werk, dat dreigt. En een monowereld te worden dat gaat over rationaliteit en

geld natuurlijk dat is volgens mij de laatste jaren ook weer erger geworden. We hebben de laatste tijd ook gezien dat als je daar een hele grote focus op hebt, tot wat voor ontsporingen dat kan leiden. En ik vind toch ook dat het je plicht is om je met Het Schone bezig te houden.

Dat is ook mooi aan de Stichting Partners, die zeggen: het gaat in het leven ook om andere dingen. Ik vind het ook een geweldige rijkdom dat er een heel orkest is, met een enorme organisatie erachter. En die hebben maar één opgave in het leven: zich met Het Schone bezig te houden. Terwijl wij ons altijd bezig houden met plat werk, zal ik maar zeggen. En er zit ook wel een soort van onvrede achter, we hebben ook sporters bijvoorbeeld en dan met name voetballers, dat is ook het Schone.

Maar die krijgen daar waanzinnig veel geld voor, en blijkbaar heeft men er heel veel voor over dat die mensen zich alleen maar met voetballen bezig mogen houden.

Daar zit een grote oneerlijkheid in, vind ik. Die muzikanten hebben een leven geofferd aan het heel goed kunnen van één ding. Die zijn ook nog eens behept met het hebben van een bijzonder uitzonderlijk talent, ik als amateur-­muzikant weet dat, hè. Het is een combinatie van talent en verdomd hard werken. En die kunnen dus écht iets, maar blijkbaar hebben we daar als maatschappij niet zoveel voor over, want het is financieel allemaal sappelen geblazen. Met alle orkesten, geldt ook voor toneel en andere uitings­vormen. En daarvan denk ik: “dat is toch niet goed eigenlijk!” Dus het is goed om daarom het orkest een steuntje in de rug te bieden.”

Wat zou je willen bereiken met de Stichting Partners en Het Gelders Orkest?

voor de Stichting is om de basis te verbreden. Ik heb ook wel eens het idee dat het een goed bewaard geheim is dat er een Stichting partners van Het Gelders Orkest is.

De paar keer dat ik er bij ben geweest, bij zo’n relatieconcert, merk je dat het een geweldig leuk en waardevol concept is, waar nog best meer mensen bij zouden kunnen.

De eerste opgave is dus vrij eenvoudig: er is ruimte voor meer Partners en die zouden we dan ook heel graag willen ontvangen. Er zijn zo’n 35 bedrijven Partners en dat moeten er gewoon veel meer worden. Het in contact komen met nieuwe potentiële Partners en ze aan het Orkest te binden, dat is de eerste opgave.

En verder, inhoudelijke ambities met het orkest, die heb ik niet zo. Er is een directie en die weet dat allemaal hartstikke goed. Dus het is wel leuk om af en toe mee te sparren over strategische issues, maar daar gaan we niet over. De directie is buitengewoon competent om dat allemaal zelf te doen.”

Wat is je eerste aanraking met Het Gelders Orkest?

“Joh, dat moet ergens als kind geweest zijn. Ik ben als kind met mijn ouders naar concerten geweest en op de middelbare school gingen we ook naar schoolconcerten.”

En een speciale herinnering aan Het Gelders Orkest?

“Niet echt van vroeger, maar mijn laatste “Wow”-ervaring van Het Gelders Orkest was het War Requiem van Britten, dat net is uitgevoerd. Dat is zo’n geweldig en overweldigend massief werk. Die geweldige overdaad van én een orkest én een koor én een jongenskoor én solisten én een kamer­orkest, dat was gewoon prachtig!”

“Dat is grappig, want daar heb ik eigenlijk nog niet zo heel goed over nagedacht. Ik denk dat de eerste opgave

Stichting Partners van Het Gelders Orkest ‘Het Gelders Orkest naar een nog hoger plan’

Met zo’n 35 ondernemers uit Gelderland, draagt deze stichting bij aan financiële middelen om de kwaliteit van het orkest te waarborgen en stimuleren. De Stichting Partners van het Gelders Orkest nodigt u van harte uit om aan te sluiten als Partner. De Partners van Het Gelders Orkest vormen een unieke verbinding tussen ondernemend Gelderland en een ondernemend orkest.

Dit geeft u, en uw organisatie, de gelegenheid zich in plezierig gezelschap te verbinden aan ons eigen orkest van internationale allure. Uw steun wordt gewaardeerd en beloond!

Partners hebben zo hun privileges U krijgt een naam- en/of logovermelding in onze media zoals website, seizoensbrochure en ‘Gehoord’. Natuurlijk ontvangt u onze nieuwste CD’s en krijgt u toegang tot het Muzikale Menu van Het Gelders Orkest, een aantal speciaal voor onze Partners georganiseerde evenementen. U bent al Classic Partner vanaf € 1.450,Meer informatie: Het Gelders Orkest, tel. 026 - 789 01 30, partners@hetgeldersorkest.nl 35

Wim kocht per ongeluk een zeer zeldzame, 17de eeuwse viool.

Een echte Tielke.

36

“Gratuliere, Sie haben eine Richtige” Wim Traa

We zitten aan de eettafel bij Wim Traa. Bijna Altviolist achteloos ligt tussen de koffie en appeltaart een altviool op tafel. Sinds een paar maanden speelt hij dagelijks op dit instrument in Het Gelders Orkest. Het moment dat hij ‘mocht’ toetreden tot dit prachtige orkest is voor hem de mooiste dag van zijn leven. We praten over muziek, het orkest, dirigenten en vooral over zijn ‘nieuwe’ altviool. Een meeslepend verhaal. Wim kocht namelijk per ongeluk een zeer zeldzame, 17de eeuwse viool. Een echte Tielke.

37

“Ik was eigenlijk alleen maar op zoek naar een ‘barok-stok’.

Zo’n strijkstok speelt iets lichter en is voor barokmuziek onontbeerlijk. Dus ik ben gaan zoeken. Niet eens zo zeer naar antieke stokken. Eigenlijk zijn het allemaal replica’s, strijkstokken zijn kwetsbaar. Die overleven niet zo lang.”

Via Google kwam Wim uiteindelijk bij een vioolbouwer in Engeland. Daar stonden twee barokstokken te koop, met een koffer, en iets dat leek op een altviool. “Er waren een paar fotootjes van delen van de altviool, en dat bleek niet voor niks. Het was een ouderwets bouwpakket. Toen ik dat uiteindelijk een beetje in de gaten had vond ik het wel interessant… Twee mooie stokken, een kist en als bonus een bouwpakket. Zoals dat gaat in een modern huishouden hebben we hier bedacht wat we er voor over hadden. Dat bod heb ik neergelegd bij de vioolbouwer in Engeland. Een paar honderd euro, want het moest wel leuk blijven...”

Niet in de buurt “Een tijdje hoorde ik niks, en bij navraag bleek dat mijn bod niet in de buurt kwam van wat de vioolhandelaar er voor wilde hebben. Hij wilde echt veel meer. Misschien wel vijf keer zoveel. Hij stuurde ook nog wat extra detailfoto’s om aan te tonen waarom… Langzaam­ 38

“Dit is goud, dat het een aan raakte ik wel een beetje gebiologeerd. En verschoof de aandacht van de stokken naar de viool. Het was wel gek, een gezichtje op de krul, het zag er echt heel oud uit, was het waarschijnlijk ook… Uiteindelijk hebben we een deal gesloten. Het was fors meer dan ons eerste bod, maar het was nog steeds leuk. Een experiment, een gokje.”

Dat is nu twee jaar geleden. Het werd de start van een lange weg. Zoals het gaat met reizen, ging het met vooren tegenspoed. Maar uiteindelijk maakte de eindbestemming alles goed… “Ik had natuurlijk alleen maar een fotootje gekocht, en toen wist ik eigenlijk nog niet of het wel een bespeelbaar instrument zou zijn. Normaal ga je eerst zelf kijken, vasthouden, luisteren. En nog een keer kijken, en weer spelen. Maar nu kwam het pakket per post hier aan.”

ik denk echte Tielke is.”

Bouwpakket per post De kist, die nog wel even verzekerd moest worden, werd per post verzonden en de inhoud bleek inderdaad een bouwpakket. Een restauratieprojectje. De viool had een los achterblad en zat volledig onder een roetlaag.

“Ik denk dat het instrument jarenlang boven de schoorsteen heeft gehangen. Waarschijnlijk in de 18de eeuw is er behoorlijk aan ‘geklust’, wellicht omdat het instrument toen al enorm was aangetast. In die periode is er van paat (dat is met water aangelengde klei) op de krul een gezichtje aangebracht. Deze techniek hanteren ze ook bij houten beelden, dan schilderen ze er dingen op waardoor het een geheel andere uitstraling krijgt.”

Speelklaar Een Nederlandse vioolbouwer heeft eerst het instrument weer in elkaar gelijmd en er een nieuwe zangbalk

en een stapel ingemaakt, zodat het instrument weer te bespelen was. “Dat was een mooie dag, want er was tot die tijd niet op te spelen. En ons experiment was geslaagd. Ik had nu immers echt een altviool!”

Maar het bleek slechts een tussenstap in de reis. Natuur­ lijk moest nu de waarde worden getaxeerd voor de verzekering. Hiervoor werd een gerenommeerd taxateur ingeschakeld. “Dan zetten we op de taxatie een leuk volksinstrument, waarschijnlijk uit Engeland, en tja, ik denk dat u iets te veel betaald heeft. Zeker als u de restauratiekosten meerekent.”

Geen gezicht Het gezichtje op de krul was erg beschadigd, het was eigenlijk geen gezicht. “Een restaurateur gaf aan dit te kunnen repareren, en dat wilde ik ook wel. Ik begon namelijk wel lekker te spelen op de altviool… gewoon nog alleen thuis, en voor een paar vrienden, want het geheel zag er namelijk niet echt uit als een serieuze viool.”

Wim had het instrument inmiddels echt opgebouwd als een barokviool en was er thuis barok mee gaan spelen.

Het geluid van de altviool werd alsmaar mooier. “Hij bleef maar doorgroeien en werd steeds lichter om te bespelen. Eigenlijk was ik gek bezig. Mijn nieuwe viool 39

Goud!

Met zijn nieuwe ontdekking bracht Wim een bezoek aan Marietta Schwarz. Ze is vioolbouwer en woont en werkt in Arnhem. Dus Wim ging gewoon op de fiets, met altviool erheen. Daar kwam de bevestiging van een vermoeden: “Nou, vermoeden, het was eigenlijk een droom: een echte Tielke, dat was voor mij te mooi om waar te zijn. In heel Nederland is er één, en die hangt in het museum! Wereldwijd zijn er nu 173 van deze instrumen­ ten teruggevonden, waarvan slechts een deel bespeelbaar!” Met de korte woorden: “Dit is goud, ik denk dat het een echte Tielke is”, kreeg Wim een eerste bevestiging van Marietta Schwarz. Maar nog geen echte zekerheid.

Op naar de professor was mijn oude ‘Pots-alt’ voorbij! Dus ben ik de altviool maar langzaamaan mee gaan nemen naar het orkest.

Dat ging eigenlijk prima, hij zag er een beetje anders uit, maar klonk goed. Jammer genoeg ging het gerestaureerde hoofdje wel steeds weer kapot. Er sprongen steeds stukjes af. Het was erg kwetsbaar.”

Het gezicht bleef maar aandacht trekken “In de Paastijd vroeg een gambiste: “Joh, ik wil dat kopje wel van jou kopen, in het instrument ben ik niet zo geïnteresseerd.” Dat aanbod heb ik vriendelijk afgewimpeld.

Dat vond ze jammer, maar ze vertelde wel dat ik eens in de richting van vioolbouwer Tielke moest gaan kijken, omdat het knopje aan de achterkant van het hoofdje toch wel echt kenmerkend was. Deze dame had duidelijk al meer historisch onderzoek gedaan en het gezichtje, de kop bleef maar intrigeren. En irriteren, want er kwamen steeds meer beschadigingen bij. “Ik was het uiteindelijk zo zat dat ik op een avond met een bot aardappelschilmesje al het paat heb weggehaald, het was toch al kapot. En wat bleek: er zat een ander gezichtje onder! Ook niet helemaal gaaf, maar wel prachtig, en van hout! Vanaf dat moment vroeg ik me af… zou het een echte Tielke zijn?”

40

In de wereld is één echte kenner, één specialist: Friedeman Hellwig. Deze professor heeft tot nu toe alles wat over Tielke bekend is, gedocumenteerd. Een echte kenner, zo doet hij in Duitsland Tussen Kunst en Kitsch. Hij wil graag nieuwe ontdekkingen doen. Deze Hellwig reist de hele wereld over om Tielke-instrumenten terug te vinden en te documenteren. Zijn vader is daar al mee begonnen en heeft daar ook boeken over gepubliceerd. Marietta heeft hem geïntroduceerd bij Hellwig en Wim mocht in Duitsland ‘op audiëntie’ komen. Ook Hellwig feliciteerde hem spontaan: “Gratuliere, Sie haben eine richtige Tielke!”

De viool van Wim is nummer 174 die van Tielke herontdekt is. Daarmee was Wim opeens de trotse eigenaar van een volstrekt unieke viool, die er wellicht wat anders uitziet. “Maar eindelijk klopt het hele plaatje… hij ziet er uniek uit, hij klinkt uniek, en is dus eigenlijk ook heel uniek!” Natuurlijk is er gevraagd naar de exacte waarde.

“We hebben hem nu fors verzekerd, maar eigenlijk is er geen echte waarde op te geven. Het is echt wat de alt­ vioolgek er voor wil geven.”

Veel bekend, veel ook niet Een Tielke herken je alleen aan het kopje. Het is moeilijk te zeggen hoeveel violen Joachim Tielke ooit gebouwd heeft. Er zijn paklijsten bekend van enkele honderden

instrumenten. Hellwigs zoektocht naar Tielke-instrumenten behelst niet alleen het vinden van complete instrumenten, maar ook van originele onderdelen ervan.

De altviool van Wim is uiteindelijk gedateerd tussen 1690 en 1707. Dat was de gouden periode van Tielke. In die tijd was Hamburg, net als Venetië één van de vrije handelssteden. Daar werd Händel geboren. De vroege historie van de barok is toen tot stand gekomen. Mozart moest nog geboren worden.

Nog wel veel onduidelijk

“Ik was het uiteindelijk zo zat dat ik op een avond met een bot aardappelschilmesje al het paat heb weggehaald, het was toch al kapot.”

Het instrument lijkt ooit uit een zes-snarige gamba voortgekomen te zijn. ‘De klussenbus’ is duidelijk langs geweest. De verschillende onderdelen van de viool komen uit verschillende perioden. Echt oud zijn het kopje en het bovenblad, dat waarschijnlijk van een tenorgamba is geweest en verkleind is. Hij is smaller gemaakt om de gaten dichter bij elkaar te krijgen. De rest komt waarschijnlijk uit de 19de eeuw. Een aantal onderdelen is namelijk aangetast door houtworm en vervangen.

Zoals iedereen al vermoedt: Wim doet nog verder onder­ zoek, bijvoorbeeld naar het bovenblad. Daarmee is de zoektocht naar de herkomst echt voorbij. En op het programma staat ook nog de restauratie van het Tielke kopje. Maar met alles wat Wim nu weet moet dat natuurlijk bij de grootste specialist gebeuren…”Eigenlijk is dat onbetaalbaar, want deze specialisten zijn in een dusdanige prijscategorie beland, dat men de restauratie alleen nog maar per uur wil aannemen en niet per project. Dus dat zal nog wel even duren, tenzij er vanuit één of andere hoek een privé sponsor opstaat.”

De viool komt vanzelfsprekend in het boek dat Friedeman Hellwig binnenkort uitbrengt. En uiteraard neemt Wim de viool wel heel trots mee naar Het Gelders Orkest.

Collega’s zeggen nu: “Jongen, kijk toch uit, doe toch voorzichtig met dat instrument, het is een echte Tielke!”

41

Jan Terlouw

ambassadeur van de Vrienden

van Het Gelders Orkest

Jan Terlouw, natuurkundige, (jeugd)boekenschrijver, oud-minister en Commissaris der Koningin in Gelderland, vindt dat Gelderland zich gelukkig mag prijzen met een orkest als HGO. Als ambassadeur van de Vrienden zet hij zich in voor ons orkest. Hij is speciale gast op de Vriendenontvangst op 17 december in Apeldoorn en hij spreekt tijdens de Tafelrede op 21 februari. Wij spraken met hem.

Waarom bent u ambassadeur van de Vrienden van Het Gelders Orkest?

Waarom zouden muziekliefhebbers Vriend moeten worden?

Toen de voorzitter van de vriendenkring, Marian Louppen, me daarvoor uitnodigde, hoefde ik niet lang te aarzelen. Het kwalitatief hoogstaande Gelders Orkest is van

In de eerste plaats natuurlijk om het orkest te steunen.

En dat zal de komende tijd meer dan anders nodig zijn.

In de negentiger jaren dreigde Het Gelders Orkest door Den Haag te worden opgeheven of verplaatst. We hebben toen alles uit de kast moeten halen om dat te voorkomen. Nu komen er weer grote bezuinigingen aan. Hoe meer het orkest is geworteld in de samenleving, des te sterker staat het als de bezuinigingsstormen weer opsteken. Een sterke vereniging van vrienden helpt daarbij.

belang voor de cultuur in het algemeen en die van Gelderland in het bijzonder. Daar wil ik me als ambassadeur sterk voor maken.

42

EXTRA VRIENDENACTIVEITEN

‘De Munt’ in Brussel

aast de vaste Vriendenactiviteiten zijn er dit seizoen N een aantal bijzondere Vriendenactiviteiten

21 februari

De Tafelrede: een diner met een bijzondere gast op een bijzondere plek. Onze eerste gast: Jan Terlouw

24 april

De Mahlermiddag: lezing in de Synagoge in Dieren

25 en 25 juni

Meer weten:

Een exclusieve excursie naar ‘De Munt’ in Brussel. www.vriendenhgo.nl of bel 026-789 01 30

VRIENDENACTIVITEITEN IN BEELD

Passie

vo or M

uziek o Foto: En

p Gelde

eHarr y

r s e Kas

telen!

op Vriendenontvangste Ontmoeting met musici : EneHarry Foto

Een andere reden is dat de minster van cultuur de eigen inkomsten die het orkest verwerft, zoals de bijdragen van de Vrienden voor bijzondere projecten etc, verdubbelt. Iedere euro van de Vrienden telt dus twee maal.

Deze ondersteunende inkomsten kan Het Gelders Orkest nu, maar zeker in de toekomst, goed gebruiken.

Dus de financiële en morele steun voor Het Gelders Orkest is belangrijk. Maar hoe ziet de Vriendschap er eigenlijk in de praktijk uit?

Je ontmoet de andere Vrienden. Er worden allerlei activiteiten georganiseerd: Vriendenontvangsten, lezingen, cursussen, concerten op Gelderse kastelen, excursies en nog veel meer. Je ontmoet in een culturele context steeds aardige, gelijkgestemde muziekminnaars. Ik heb helaas niet genoeg tijd om daar allemaal heen te gaan, maar op 17 december hoop ik zeker bij de ontvangst in Apeldoorn te zijn.

n

usici en adeau voor m Jaarlijks kerstcerkers van HGO medew

U houdt op 21 februari als eerste spreker de ‘Tafelrede’. Wat vindt u van dit initiatief?

Aardig initiatief van de Vrienden! Ik begrijp dat het doel is Vrienden te binden en verbinden met het orkest. Ik hoorde dat het podium van de grote zaal in Musis tot een sfeervolle dinerlocatie wordt omgebouwd. Dat zal een aparte belevenis zijn.

Weet u al waar u dan over gaat spreken?

Er kan nog veel gebeuren tussen nu en februari, dus weet ik nog niet wat het onderwerp van mijn toespraak zal zijn. Hopelijk hoeven we tegen die tijd niet op de barricaden om de subsidie veilig te stellen. Maar de universele, blijvende waarde van kunst in zijn vele verschijningsvormen blijft altijd de moeite waard om over na te denken en over te discussiëren. Dat geldt zeker voor muziek, voor veel mensen bijna zo wezenlijk als ademhalen, en voor muziekwerken die bewezen hebben een tijdloze waarde te hebben. Gelderland mag zich gelukkig prijzen met een goed orkest dat deze waarde hoog houdt.

43

concertagenda Datum

Concert

Plaats

Zaal

Aanvang Info

woensdag 6

An American in Paris (deel)

Arnhem

Eusebiuskerk (besloten)

19.45 uur

www.hetgeldersorkest.nl

donderdag 7

An American in Paris

Winterswijk

Schouwburg De Storm

20.15 uur

www.hetgeldersorkest.nl

vrijdag 8

An American in Paris

Apeldoorn

Serie II

Orpheus

20.00 uur

pag. 32

zaterdag 9

An American in Paris

Arnhem

Serie B

Musis Sacrum

20.15 uur

pag. 13

zondag 10

An American in Paris

Nijmegen

Serie M

De Vereeniging

14.15 uur

pag. 26

dinsdag 12

An American in Paris

Doetinchem

Amphion

20.00 uur

pag. 38

Zutphen

De Hanzehof

20.00 uur

pag. 36

Arnhem

Musis Sacrum

14.15 uur

pag. 19

Januari 2010

donderdag 14 An American in Paris zondag 17

Een Amerikaan in Parijs Familieconcert

donderdag 21 Bruckner nr. 5

Serie

2010

Arnhem

Serie C

Musis Sacrum

20.15 uur

pag. 14

Serie 2

De Vereeniging

20.15 uur

pag. 25

vrijdag 22

Bruckner nr. 5

Nijmegen

zondag 24

Strijkkwartetten Het Gelders Orkest

Nijmegen

De Vereeniging

12.00 uur

pag. 45

maandag 25

Strijkkwartetten Het Gelders Orkest

Arnhem

Musis Sacrum

20.15 uur

pag. 45

vrijdag 29

Jupiter

Winterswijk

Schouwburg De Storm

20.15 uur

www.hetgeldersorkest.nl

zaterdag 30

Jupiter

Ede

Cultura

20.15 uur

pag. 41

zondag 31

Jupiter

Arnhem

Serie M

Musis Sacrum

14.15 uur

pag. 17

Nijmegen

Serie 1

De Vereeniging

20.15 uur

pag. 23

Serie I

Orpheus

20.00 uur

pag. 31

De Doelen

15.00 uur

www.hetgeldersorkest.nl

Musis Sacrum

20.15 uur

pag. 11

Februari 2010 donderdag 11 Thibaudet speelt Brahms vrijdag 12

Thibaudet speelt Brahms

Apeldoorn

zaterdag 13

Thibaudet speelt Brahms

Rotterdam

zondag 21

Mahler nr. 10

Arnhem

woensdag 24

Mahler nr. 10

Villach

Congress Center

20.00 uur

www.hetgeldersorkest.nl

vrijdag 26

Mahler nr. 10

Wenen

Konzerthaus

20.00 uur

www.hetgeldersorkest.nl

zondag 28

Mahler nr. 10

Nijmegen

De Vereeniging

14.15 uur

pag. 27

Serie A

Serie M

maart 2010 woensdag 3

Lunchconcert

Arnhem

Musis Sacrum

12.45 uur

www.hetgeldersorkest.nl

vrijdag 5

Zomerdromen

Zutphen

De Hanzehof

20.00 uur

pag. 36

zaterdag 6

Zomerdromen

Doetinchem

Schouwburg Amphion

20.00 uur

pag. 39

zondag 7

Zomerdromen

Arnhem

Musis Sacrum

14.15 uur

pag. 17

zaterdag 20

Rossini La Cenerentola Begeleiding Nationale Reisopera

Enschede

Nationaal Muziekkwartier

20.00 uur

www.hetgeldersorkest.nl

dinsdag 23

Rossini La Cenerentola

Heerlen

Parkstad Limburg Theaters

20.00 uur

www.hetgeldersorkest.nl

Zwolle

Theater de Spiegel

20.15 uur

www.hetgeldersorkest.nl

donderdag 25 Rossini La Cenerentola

Serie M

vrijdag 26

Matth채uspassion

Apeldoorn

Orpheus

19.00 uur

www.hetgeldersorkest.nl

zaterdag 27

Rossini La Cenerentola

Groningen

Stadsschouwburg

20.15 uur

www.hetgeldersorkest.nl

zaterdag 27

Matth채uspassion

Arnhem

Musis Sacrum

19.00 uur

www.hetgeldersorkest.nl

zondag 28

Matth채uspassion

Arnhem

Musis Sacrum

14.00 uur

www.hetgeldersorkest.nl

maandag 29

Te gast: Wiener Konzert-Verein

Arnhem

Musis Sacrum

20.15 uur

pag. 11

dinsdag 30

Rossini La Cenerentola

Leeuwarden

Harmonie

20.15 uur

www.hetgeldersorkest.nl

woensdag 31

Matth채uspassion

Nijmegen

De Vereeniging

19.00 uur

www.hetgeldersorkest.nl

44

Serie A

Partners van Het Gelders Orkest:

Projectsponsors: Fourdigits i.s.m. Catharsis, Connexxion Partners: Akkermans Van Elten, Allegro Automatisering, GE Artesia Bank, Wijnhandel Appeldoorn B.V., BDO Accountants & Adviseurs, Rechtskundig Advies- en Incassobureau v/h E. Beekman, Bénard.Verstraaten Advocaten, Breed, CCV Holland B.V., Cito, Deloitte Accountants, Djam B.V., Electrabel Nederland N.V., Erku B.V., Eromes Projectinrichting, Den Hartog Heuff Notarissen, Hieke de Zeeuw Communicatie & Management, K+V Interim Management Search, Ondernemers Sociëteit KAN, KplusV Organisatieadvies, KEMA, MeerWaarde Management en Advies, Handels­onderneming PD, Peutz B.V., PriceWaterhouse Coopers, Q-Marq B.V., Rabobank Arnhem e.o., Saréco, Synthon, Stipp, Thoma TBB Bedrijfsmakelaars, Tüv Rheinland Quality B.V. Donateurs: De heer H. Hierck en mevrouw J. van Nes, De heer en mevrouw B.R.C. de Roo Gemeente Apeldoorn Gemeente Arnhem Gemeente Ede

Hoofdsponsor:

Co-sponsor:

Stipp

Mediapartners:

Colofon: Hoor & Wederhoor is een uitgave van Stichting Het Gelders Orkest

Oplage: 15.000

Concept & vorm: Buro voor de Boeg, Rotterdam Redactie & tekst: Marco van Es, Christine Fleischhacker (Het Gelders Orkest), Dik Gussekloo, Joanne Lammers, Jolanda van Wijk (Buro voor de Boeg) Fotografie HGO: Bokkie Vink en EneHarry

Erku Velp

Voor vragen en opmerking over dit magazine kunt u zich wenden tot hoorwederhoor@hetgeldersorkest.nl 45

Onmisbare gebaren De dagelijkse financiële praktijk van een klassiek orkest in Nederland is een kwestie van passen en meten. Elke dag weer worden afwegingen gemaakt. Daarbij worden keuzes gemaakt die veelal niet alleen een artistieke achtergrond hebben.

Ook financieel moet Het Gelders Orkest klinken als een klok. Dus zijn er oplossingen gezocht voor de bijzondere noden van Het Gelders Orkest en haar musici.

Het ondersteunen van individuele musici bij de verwerving van hun veelal uiterst kostbare instrumenten past simpelweg niet in de jaarlijkse begroting van welk

De Symfonische Tafel is een groep particulieren die het hart vormt van de schenkingen die de stichting jaarlijks ontvangt. Zij zijn de leden van de exclusieve Tafel die de handen ineen slaan en het bestuur van de stichting in staat tellen om muziekinstrumenten – die voorkomen

orkest dan ook, ook niet in Gelderland. Dus is in 2006 is het initiatief genomen tot oprichting van Stichting Mecenaat Het Gelders Orkest. Deze stichting wil ten eerste gelden verwerven voor een eigen instrumentenfonds. Daarnaast wil de stichting ook incidenteel bijzondere, kostbare, artistieke projecten ondersteunen.

Dit bedrag kan onder een gunstig financiële regime

De muziekinstrumenten die de stichting in bezit of beheer heeft en nog zal krijgen, worden uitsluitend in

éénmalig of in vijf jaarlijkse termijnen worden voldaan.

Natuurlijk pas een bijzondere dank. Zoals voorinteke-

bruikleen of huur gegeven aan orkestleden gedurende de tijd van hun dienstverband bij het orkest. Door musici in staat te stellen op hoogwaardige instrumenten hun vak uit te oefenen, draagt het mecenaat bij aan de kwaliteit van de concerten van Het Gelders Orkest.

Donatie Orgelfonds Hans Hierck richtte in 1995, bij zijn afscheid als algemeen directeur van Het Gelders Orkest, het Orgelfonds op. Bedoeld om een orgel terug in de concertzaal van Musis Sacrum te laten plaatsen, werd een behoorlijk bedrag ingezameld.

Op 30 november jl. heeft het Orgelfonds een bedrag van ruim € 70.000 overgedragen aan Stichting Mecenaat, een bedrag dat door Hans Hierck en Jard van Nes werk aangevuld tot het geweldige bedrag van € 75.000.

46

Symfonische Tafel Gelderland

in het symfonisch repertoire – te verwerven. De minimum bijdrage voor het lidmaatschap bedraagt € 2.500,-.

ning voor abonnementen en bijzondere concerten, mogelijkheid tot deelname aan exclusieve diners met leden van de Symfonische Tafel, met bijzondere en verrassende optredens van musici van ‘ons’ Gelders Orkest.

Waar mogelijk en passend krijgt u indien gewenst een eervolle vermelding in uitingen van het orkest

Informatie

Het bestuur van Stichting Mecenaat Gelders Orkest: - prof.dr. A.J.M. Plasschaert (voorzitter) - drs. F.J. Engel (penningmeester) - mr. A.J. Kronenberg (secretaris) - P. Edens - mevrouw M. Louppen-Laurant namens de Vereniging Vrienden van HGO, initiatiefnemer voor Stichting Mecenaat

Aangekochte instrumenten Inmiddels kocht Stichting Mecenaat Gelders Orkest een contrabas, die bespeeld wordt door Aristoteles Potamianos. Verder is een strijkstok aangekocht voor Christien Gerritsen. En 2de 2de concertmeester Alexej Pevzner heeft inmiddels een nieuwe viool via de Stichting Mecenaat.

Neem voor meer informatie over de mogelijkheden van schenkingen via Stichting Mecenaat Gelders Orkest contact op met Anita van Dijk (Anita.vandijk@hetgeldersorkest.nl).

De Stichting Mecenaat Gelders Orkest is door het Ministerie FinanciĂŤn erkend als charitatieve instelling (art. 24, lid 4 Successiewet 1956). Hierdoor geldt voor de stichting maar ook voor particuliere weldoeners een bijzonder gunstig fiscaal regime in geval van giften en legaten.

Bijzondere bijdragen Bij zijn afscheid als algemeen directeur van Het Gelders Orkest in december 2007 verzocht Albert Adams bij wijze van cadeau om een bijdrage voor de Stichting Mecenaat. Een jaar later deed Martin Sieghart hetzelfde bij zijn benoeming tot honorair gastdirigent.

Ook Vriend, Partner en Mecenas Erry Kuiper vroeg bij zijn 80ste verjaardag in de zomer van 2008 om een donatie voor de Stichting Mecenaat. Deze acties brachten gezamenlijk een bedrag van meer dan â‚Ź 15.000 op.

47

Het Gelders Orkest

daar horen we

Het Gelders Orkest Postbus 1180, 6801 BD Arnhem telefoon 026 - 789 01 30 e-mail: info@hetgeldersorkest.nl