Doświadczenie kanadyjskie

Trzeci komponent, czyli doradztwo, zakłada stałe monitorowanie celów szwedzkiej polityki zagranicznej przez kierowników odpowiednich struktur administracji państwowej. Jest ono prowadzone na bieżąco (w oparciu o metodologię on-going evaluation), a także przedstawiane w rocznych raportach rządowych11. Międzynarodową działalność szwedzkiego rządu wspiera w tej dziedzinie specjalnie powołany zespół koordynacyjny, na czele którego stoi ambasadorka do spraw równości płci i koordynatorka feministycznej polityki zagranicznej. Obecnie funkcję tę pełni Ann Bernes.

Po sześciu latach od przyjęcia przez Szwecję koncepcji feministycznej polityki zagranicznej można już dostrzec pierwsze efekty, nawiązujące zarówno do węższego, jak i szerszego jej rozumienia. Celem realizowanym jako podstawowy i niezbędny jest równość między kobietami a mężczyznami. Stanowi on zarazem sposób na osiągnięcie innych kluczowych celów, takich jak bezpieczeństwo, pokój czy rozwój. I choć szczegółowa analiza ujęcia aspektu płci w szwedzkiej polityce zagranicznej jest raczej zagadnieniem interesującym wąskie grono specjalistów, to wyraźne artykułowanie postulatów równościowych traktowanych jako nadrzędne wobec partykularnych interesów państw i narodów pozostaje faktem bez precedensu. Tak ukierunkowana działalność szwedzkiej dyplomacji czyni ze Szwecji lidera feministycznej polityki zagranicznej.

Doświadczenie kanadyjskie

W 2017 roku Kanada pod rządami premiera Justina Trudeau ogłosiła zmianę nazwy swojego programu wsparcia międzynarodowego na feministyczną politykę pomocy międzynarodowej (Feminist International Assistance Policy, dalej: FIAP). Jak wynika z dokumentów programowych kanadyjskiego rządu, celem tak określonej polityki zagranicznej jest przyczynienie się do „zwalczenia ubóstwa i zbudowania bardziej pokojowego, inkluzywnego i dostatniego świata”. Kanadyjskie agendy współpracy międzynarodowej mają odtąd za zadanie jak najszersze promowanie równości płci oraz wspieranie działań i praw kobiet i dziewcząt na całym świecie12 .

Sześć obszarów działań kanadyjskiej feministycznej polityki pomocy międzynarodowej:

równość płci i wzmocnienie pozycji kobiet i dziewcząt, ludzka godność (pomoc humanitarna, zdrowie i edukacja), zrównoważony rozwój, środowisko i klimat, demokracja, prawa człowieka i praworządność, pokój i bezpieczeństwo.

11 Government Office of Sweden, op.cit., s. 36. 12 Government of Canada, Canada’s feminist International Assistance Policy, 2020, https://www. international.gc.ca/world-monde/issues_development-enjeux_developpement/priorities-priorites/ policy-politique.aspx?lang=eng (dostęp 20.11.2020).

W ramach swojej polityki zagranicznej Kanada wprowadziła również inne ważne inicjatywy na rzecz równości płci. Wśród nich należy wymienić: Krajowy Plan Działania na rzecz wdrożenia rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ w sprawie kobiet, pokoju i bezpieczeństwa na lata 2017–2022, feministyczne podejście do handlu, inicjatywę Kobiety w Operacjach Pokojowych (The Elsie Initiative for Women in Peace Operations). W czasie swojej prezydencji w grupie G7 w 2018 roku Kanada utworzyła grupę doradczą do spraw równości płci. Tym samym, po raz pierwszy w historii G7, oficjalnie zadeklarowano, że kwestia równości płci musi być uwzględniana we wszystkich poruszanych przez grupę tematach. Kontynuacji polityki kanadyjskiej w ramach grupy podjęła się Francja, państwo również realizujące feministyczną politykę zagraniczną, które w 2019 roku sprawowało prezydencję G7.

W swoich działaniach i przekazie FIAP skupia się przede wszystkim na problemach globalnych, które od dekad wyznaczają skalę, rozkład i stopień ubóstwa, i które – jak dowodzą liczne badania – nieproporcjonalnie często dotykają kobiet. We wszystkich swoich deklaracjach i działaniach rząd kanadyjski podkreśla, że dobrobyt i pokój mogą zostać osiągnięte jedynie dzięki zapewnieniu równości pomiędzy kobietami a mężczyznami. Dlatego w swojej polityce zagranicznej rząd kanadyjski działa na rzecz zwalczania przemocy ze względu na płeć, wspiera lokalne organizacje feministyczne oraz upowszechnia edukację równościową.

Inwestycje rządu kanadyjskiego pomagają także poprawić jakość usług zdrowotnych i żywieniowych oraz wspierają prawa reprodukcyjne kobiet. Oferują kobietom pomoc w dostępie do godnej pracy i w prowadzeniu własnej działalności. Z kolei rządy krajów korzystających z pomocy zagranicznej Kanady są zachęcane do zagwarantowania kobietom pełni praw pracowniczych.

FIAP wychodzi z założenia, że kobiety i dziewczęta są szczególnie zagrożone przez zmiany klimatyczne – jako jednostki słabsze ekonomicznie, mniej sprawcze, a ponadto z reguły odpowiedzialne za organizację gospodarstwa domowego czy zaopatrzenie go w coraz bardziej deficytową wodę. Z tego powodu celem kanadyjskiej feministycznej polityki zagranicznej jest również szerokie angażowanie kobiet w proces tworzenia i rozwijania strategicznych odpowiedzi na kryzys.

Kolejnym istotnym komponentem kanadyjskiej feministycznej pomocy zagranicznej jest udzielanie wsparcia państwom dotkniętym przez konflikty zbrojne i praca na rzecz rozwijania globalnego programu dotyczącego kobiet, pokoju i bezpieczeństwa (Agenda Women, Peace and Security, WPS). Tym samym państwo kanadyjskie stosuje strategię, która, według licznych badań empirycznych i danych światowych organizacji rozwojowych, wydaje się najbardziej skuteczna. Włączanie kobiet w procesy pokojowe powoduje bowiem, że osiągnięty pokój jest trwalszy, ponieważ najlepiej odpowiada na potrzeby społeczności dotkniętych konfliktem13 .

13 UN Women, UN Women Sourcebook on Women, Peace and Security: Overview of Contents, 2012.

Co więcej, celem FIAP jest wspieranie praw kobiet w procesie odbudowy pokonfliktowej oraz angażowanie ich w przywracanie pokoju. Kobietom dotkniętym przemocą seksualną podczas wojny Feminist International Assistance Policy ułatwia dostęp do pomocy prawnej i reparacji14 .

Działania tego typu, tak ważne dla ludzkości, pozostają wciąż niedostatecznie rozpoznane w obrębie globalnej polityki zagranicznej. Wyodrębnienie ich jako istotnych komponentów stabilizacji i pokojowego współistnienia stanowi zasadniczy wkład feministycznej polityki zagranicznej w rozwój myślenia o sprawach międzynarodowych.

Jak wskazują kanadyjskie raporty rządowe, wprowadzenie FIAP wiązało się od samego początku z istotnymi zmianami w finansowaniu pomocy zagranicznej. W ich wyniku Kanada zobowiązała się do przeznaczania aż 95% swoich funduszy pomocy zagranicznej na rzecz równości płci, choć poziom, jaki na ten cel wyznaczyła OECD, sięgał jedynie 15%15. Przekazując tak duże środki na rzecz kobiet w różnych krajach świata, Kanada udowadnia, że jej instytucje świadomie realizują omówioną już wcześniej w tym rozdziale zasadę czterech „R”.

W 2019 roku Kanada przeznaczyła kolejne 330 milionów dolarów kanadyjskich dla organizacji działających na rzecz praw kobiet. Z tej sumy 30 milionów posłużyło do sfinansowania inicjatyw lokalnych, a resztę włączono do tzw. funduszu równościowego (equality fund), którego celem jest promowanie projektów feministycznych w państwach rozwijających się16 .

Przy planowaniu kolejnych inwestycji kanadyjskie instytucje pomocowe zwracają baczną uwagę na udział kobiet w projekcie. Oczekują także ich znacznego wpływu na decyzje podejmowane we wszystkich międzynarodowych inicjatywach rozwojowych, zwłaszcza projektów planowanych, wdrażanych i monitorowanych przy kanadyjskim wsparciu. Celem Kanady jest bowiem uplasowanie się na pozycji lidera w promowaniu rozwoju opartego na dążeniu do równości płci.

Rząd kanadyjski zachęca wspierane przez siebie organizacje, aby krytycznie oceniały własne modele rozwoju i wprowadzały w nich niezbędne innowacje. Podejmowane przez nie wcześniej działania przyczyniały się nierzadko do utrwalania panujących patriarchalnych wzorów, ignorujących doświadczenia i potrzeby kobiet. Tymczasem do zbudowania prawdziwie inkluzywnego społeczeństwa konieczne jest odrzucenie niekorzystnego dla kobiet status quo, odwrócenie relacji władzy i przywrócenie należnego miejsca grupom dotąd marginalizowanym17 .

14 Government of Canada, op.cit. 15 L. Thompson, R. Clement, Defining feminist foreign Policy, Washington, DC: International Center for Research on Women, 2019, https://www.icrw.org/publications/defining-feminist-foreign-policy/ (dostęp 20.11.2020). 16 S. Little, Canada commits $300M to launch new global equality fund for women’s rights. Global News, 2019, https://globalnews.ca/news/5344443/canada-funds-equality-fund/ (dostęp 19.11.2020). 17 CIPS, The Impacts of the feminist International Assistance Policy on Implementing Organizations, 2020, https://www.cips-cepi.ca/2020/03/10/the-impacts-of-the-feminist-internationalassistance-policy-on-implementing-organizations/ (dostęp 7.12.2020).