Subiektywna historia cywilizacji, luty

Bogdan Miś

SUBIEKTYWNA KRONIKA

CYWILIZACJI LUTY

Wybór wydarzeń z historii cywilizacji został dokonany przez autora całkowicie subiektywnie.

Zawiera opis wydarzeń – jego zdaniem – przełomowych, ważnych, ciekawych; albo po prostu zabawnych.

Bardzo mało polityki, sporo historii nauki i techniki.

NAKŁAD WŁASNY 2017

Od autora

O

to kolejna bardzo subiektywna próba zrobienia czegoś, co bardzo lubię: kalendarium. Uwielbiam zbierać wszelkie kroniki, almanachy, kalendaria właśnie...

Mam tego mnóstwo. I nigdy nie miałem czasu, by z nich wybrać opisy wydarzeń, które wydają mi się szczególnie godne uwagi. No, ale teraz jestem na emeryturze i mogę się pobawić. A poza tym mam do dyspozycji Internet. Prawdopodobnie zatem powstanie 12 e-booków, każdy poświęcony jednemu miesiącowi.

Ograniczam się w zasadzie do odnotowywania zdarzeń, związanych z nauką, techniką, kulturą — czyli z tym, co naprawdę ważne dla postępu cywilizacji. Zupełnie incydentalnie omawiam wydarzenia polityczne. Czasem niektóre wydarzenia komentuję. Bywa, że nieco złośliwie.

Kryterium wyboru informacji chyba nie istnieje, a w każdym razie jest ogromnie – jako się rzekło – subiektywne. Czasami skupiam się na faktach po prostu ciekawych, intrygujących albo – dla mnie – zabawnych.

Na końcu książeczki znajdą państwo indeks osób, o których w niej mowa.

Dobrej zabawy. Może coś kogoś zaskoczy?

Oto druga książeczka z serii. Miesiąc – luty.

Aha, jeszcze jedno: wszystkie ilustracje pochodzą z ogólnie dostępnych zasobów Wikipedii.

Bogdan Miś

2

Spis treści Od autora .................................................................................................................... 2 Spis treści ........................................................................................................................ 3 1 LUTEGO ....................................................................................................................... 4 2 LUTEGO....................................................................................................................... 6 3 LUTEGO....................................................................................................................... 8 4 LUTEGO .................................................................................................................... 10 5 LUTEGO......................................................................................................................12 6 LUTEGO .....................................................................................................................14 7 LUTEGO ...................................................................................................................... 15 8 LUTEGO ..................................................................................................................... 17 9 LUTEGO .....................................................................................................................19 10 LUTEGO ....................................................................................................................21 11 LUTEGO ................................................................................................................... 23 12 LUTEGO ................................................................................................................... 25 13 LUTEGO ................................................................................................................... 27 14 LUTEGO ................................................................................................................... 29 15 LUTEGO ....................................................................................................................31 16 LUTEGO ................................................................................................................... 33 17 LUTEGO ................................................................................................................... 34 18 LUTEGO ................................................................................................................... 36 19 LUTEGO ................................................................................................................... 38 20 LUTEGO .................................................................................................................. 40 21 LUTEGO ................................................................................................................... 42 22 LUTEGO .................................................................................................................. 44 23 LUTEGO .................................................................................................................. 47 24 LUTEGO .................................................................................................................. 49 25 LUTEGO.................................................................................................................... 51 26 LUTEGO .................................................................................................................. 53 27 LUTEGO ................................................................................................................... 55 28 LUTEGO .................................................................................................................. 57 29 LUTEGO .................................................................................................................. 59 Spis nazwisk .................................................................................................................. 60

3

1 LUTEGO

John By

1836 – Zmarł John By (ur. zapewne. 7 sierpnia 1779 r. w Lambeth niedaleko Londynu) – angielski wojskowy, podpułkownik armii brytyjskiej, specjalista z zakresu inżynierii wojskowej. Był organizatorem i kierownikiem budowy Kanału Rideau w Kanadzie oraz założycielem Ottawy.

1905 – Urodził się Emilio Gino Segrè amerykański fizyk jądrowy, z pochodzenia włoski Żyd, który w roku 1937 otrzymał wspólnie z Carlo Perrierem (1886–1948), pierwszy pierwiastek sztuczny – technet (Tc). W roku 1940 Segrè uczestniczył w odkryciu astatu, a w roku 1941 – plutonu. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (1959). Najsłynniejsze jego odkrycie – to antyproton, cząstka o tej samej masie i

4

czasie życia co proton, ale o ujemnym ładunku. To właśnie antyproton przyniósł mu Nobla. Żył 84 lata.

1951 – Pierwsza transmisja telewizyjna wybuchu jądrowego. Sieć NBC przekazała obraz wybuchu z odległego od miejsca transmisji o 500 km poligonu atomowego w Nevadzie. Stacja KTLA transmitowała to do Los Angeles.

Murray Gell–Mann

1964 – Murray Gell–Mann opublikował artykuł, który wprowadził do nauki termin kwark, opisujący nową – podstawową – cząstkę elementarną. Przyszły laureat Nobla zapożyczył to słowo z niesłychanie trudnej powieści Jamesa Joyce’a „Finnegans Wake”.

1972 – Na rynku pojawił się pierwszy naukowy kalkulator ręczny firmy HewlettPackard. Nazywał się HP-35 bowiem miał 35 klawiszy. Był to pierwszy w dziejach kalkulator potrafiący obliczać wartości funkcji trygonometrycznych i logarytmować – za naciśnięciem jednego klawisza! Kosztował sporo – 395 d0olarów, liczył z dokładnością do 10 znaków. Cenę obniżano kilkakrotnie, aż doszła do 195 dolarów.

Ciekawostka: w kalkulatorze stosowano tzw. odwrotną notację polską (RPN), niewymagającą w złożonych obliczeniach użycia nawiasów. Dziś dostępny jako darmowa aplikacja na smartfony.

5

2 LUTEGO 1046 – W Europie zapanowała straszliwa zima, zapoczątkowująca tzw. małą epokę lodowcową, trwającą 200 lat. Brr…

1522 – Urodził się Lodovico Ferrari, włoski matematyk, który znalazł algebraiczne rozwiązania równań wielomianowych czwartego stopnia. W wieku 14 lat został służącym i potem uczniem sławnego Cardana. Od 1565 roku był profesorem matematyki w Uniwersytecie Bolońskim.

1870 – Zdemaskowano tzw. „Olbrzyma z Cardiff”. Znaleziona na farmie w stanie New Jersey zmumifikowana figura – uważana za gigantycznego praprzodka natywnych Amerykanów – okazała się… rzeźbą z gipsu.

Leonarde Keeler przy swoim poligrafie

1935 – Po raz pierwszy zastosowano w procesie sądowym poligraf. Czyli wykrywacz kłamstw, skonstruowany przez detektywa Leonarde Keelera. Proces odbył się w Wisconsin, sąd dopuścił dowód, dwaj oskarżeni o zabójstwo zostali skazani na karę śmierci.

6

1962 – Odnotowano bardzo rzadkie zjawisko astronomiczne. Po raz pierwszy od czterech stuleci osiem z dziewięciu planet Układu Słonecznego ustawiło się na jednej prostej. Gdy wiadomość tę zapowiedzieli uczeni – niektórzy (co głupsi) zaczęli wieszczyć katastrofy, a nawet koniec świata.

Bertrand Russell w roku 1893

1970 – Zmarł w wieku 97 lat sir Bertrand Arthur William Russell, 3. hrabia Russell– walijski filozof, logik, matematyk, działacz społeczny (pacyfista i racjonalista) i eseista. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1950.

Zainicjował w 1954 roku kampanię pokojową Pugwash. Był najmłodszym z trojga dzieci drugiego. hrabiego Russell, wnuka księcia Bedford Johna Russella. Jego dziad, lord John Russell, pierwszy hrabia Russell, był za panowania królowej Wiktorii dwukrotnym premierem Wielkiej Brytanii. Wspólnie z Alfredem Whiteheadem stworzył program logicyzacji matematyki, którego owocem było wspólne dzieło obu uczonych, Principia Mathematica. Ród imponujący, osiągnięcia niesamowite.

Geniusz. Ikona intelektualnej lewicy.

7

3 LUTEGO 1690 – Po raz pierwszy w historii Ameryki wydrukowano papierowe pieniądze. Aby wypłacić żołd wojsku, które walczyło z Quebekiem, stan Massachusetts założył bank emisyjny i zaczął drukować banknoty o nominałach od szylingów do 5 funtów.

William Cornelius Van Horne

1843 – Urodził się William Cornelius Van Horne, jeden z pionierów kolejnictwa.

Jako znany już fachowiec najwyższej klasy w 1881 został polecony na stanowisko prezesa budowy Kolei Transkanadyjskiej. Ze swojego zadania wywiązał się doskonale: trasa pomiędzy Montrealem a Vancouver została zbudowana w zaledwie trzy lata. Po zakończeniu budowy pozostał w Kanadzie, której obywatelstwo uzyskał. W 1894 otrzymał brytyjskie szlachectwo.

1857 – W Kopenhadze urodził się Wilhelm Johansen, który wprowadził do nauki termin „gen”. Kolejny biedny samouk, który doszedł do stanowiska profesora uniwersytetu (w Carlsbergu i Kopenhadze). To on nazwał też fenotypem zewnętrzne, zaś genotypem – wewnętrzne cechy jednostki.

8

1925 – W wieku 74 lat zmarł Oliver Heaviside, jeden z wielkich pionierów elektrotechniki. Początkowo pracował jako inżynier telegrafii (jego wuj Charles Wheatstone był współwynalazcą pierwszego telegrafu elektrycznego), jednak postępująca głuchota zmusiła go do zmiany zajęcia i rozpoczęcia badań nad elektrycznością. Brał udział w kładzeniu podmorskiego kabla transatlantyckiego jako ekspert. Wówczas też opracował równania telegrafistów będące podstawą współczesnej elektroniki i telekomunikacji. Główne jego badania dotyczyły elektromagnetyzmu. W 1902 roku przewidział istnienie jonosfery.

Łuna 9

1966 – Pierwsze w dziejach udane „miękkie” lądowanie na Księżycu (bez katastrofy).

Wyczyn zrealizował bezzałogowy radziecki statek kosmiczny Łuna 9. Próbnik do 6 lutego, tj. do wyczerpania baterii, transmitował na Ziemię obrazy z naszego satelity.

9

4 LUTEGO

Grób Lindbergha na Hawajach

1902 – Urodził się w Detroit Charles Augustus Lindbergh (zm. 1974) amerykański pionier lotnictwa, wsławiony pierwszym samolotowym samotnym przelotem (podkreślmy słowo: samotnym, bowiem przed nim przebyło samolotem Atlantyk… 81 ludzi) między lądem Ameryki Północnej a Europą bez międzylądowań w 1927, generał brygady US Army, doktor honoris causa Uniwersytetu Illinois i innych uczelni. Stopień generała nadał mu prezydent Eisenhower za zasługi w pracy dla wywiadu. Z plotek: lotnik miał trzy nieznające się nawzajem (nieoficjalne) rodziny, w nich pięcioro dzieci…

1913 – Louis Henry Perlman z Nowego Jorku otrzymał pierwszy patent na zdejmowaną z koła pojazdu felgę.

1941 – Roy Plunkett otrzymał patent amerykański na Tetrafluoroethylene Polymers. Nie wiecie, co to? Ależ wiecie, wiecie. Większość z nas ma to w kuchni, ta substancja nazywa się teflon. Wynalazek – jak wiele innych – powstał… przypadkiem, kiedy Plunkett zaobserwował co się dzieje w zasobniku, zawierającym gazowy tetrafluoroetylen pod ciśnieniem. Potwierdziło się raz jeszcze – zobaczyć, to mało; trzeba zrozumieć…

1951 – W Chicago rozpoczęła się niesamowita operacja – najdłużej trwająca (4 doby!) w dziejach medycyny. Pani Gertrude Levandowski usunięto torbiel jajnika. Przy okazji jej waga spadła z 279 kg do ledwie 140…

10

1974 Zmarł Satyendra Nath Bose, hinduski fizyk, współpracownik Alberta Einsteina, z którym razem stworzyli teorię statystycznej mechaniki kwantowej, znaną dziś jako statystyka Bosego–Einsteina. Słynny Hindus współpracował także z Maksem Planckiem. Wielki francuski fizyk P. A. M. Dirac nazwał ważną rodzinę cząstek elementarnych bozonami właśnie na jego cześć.

Virend Sommers

1993 – Wyjaśniła się tajemnica uchwytnej statystycznie prawidłowości, że zawały serca zdarzają się najczęściej nad ranem. Dzieje się tak dlatego, że marzenia senne często powodują wydzielenie do krwi hormonów stresu i powodują skok ciśnienia, co sprzyja zawałowi. Prawidłowość tego dnia właśnie opisał znany periodyk New England Journal of Medicine, zaś autor odkrycia nazywa się Virend K. Somers.

11

5 LUTEGO

Lavoisier

1790 – Antoine Lavoisier, jeden z najsłynniejszych chemików nie tylko swoich czasów, napisał do Benjamina Franklina, że Rewolucja Francuska już się ostatecznie zakończyła. W 1552 dni później uczonego zgilotynowano…

1840 – W stanie Maine urodził się Hiram Maxim, konstruktor pierwszego w pełni sprawnego karabinu maszynowego.

1850 – Niejaki D. D. Parmelee z New Paltz w stanie Nowy Jork otrzymał patent na maszynę do dodawania z naciskanymi klawiszami. Jago urządzenie nie był udane ani wygodne. Ale nadana przez wynalazcę nazwa – kalkulator – jakoś się przyjęła…

12

André Gustave Citroën

1878 – Urodził się André Gustave Citroën (zm. 1935) – francuski inżynier i przedsiębiorca, założyciel fabryki samochodów, których marka nosi – oczywiście – jego nazwisko Citroën. Ciekawostka: matką jego była Masza Amelia Kleinman, rodowita warszawianka, którą jego ojciec zresztą poznał właśnie w Warszawie, gdzie przybył w interesach handlowych. Nazwisko Citroën jest wymyślone, stanowi przeróbkę właściwego nazwiska rodziny: Limoenman. André Citroën ma swoją ulicę w Szczecinie.

1897 – Legislatura stanu Indiana w USA podjęła jedną z najidiotyczniejszych uchwał w historii. Dzielni senatorowie stanowi zdecydowali mianowicie, że liczba pi jest od tego momentu dokładnie równa 3,2. Wniosek złożyli wspólnie niejaki Taylor I. Record, farmer – i hobbysta matematyczny, lekarz, dr Edwin J. Goodwin.

Uchwała została błyskawicznie oprotestowana przez Clarence’a A. Waldo, profesora matematyki z Purdue University. Wycofano ją, ale dopiero po tygodniu… A matematycy rżą ze śmiechu do dziś.

1929 – Opatentowano w USA bloki startowe dla biegaczy, dziś powszechnie używane w biegach krótkich. Wynalazcą był George T. Bresnahan z Iowa City.

13

6 LUTEGO 1663 – W Anglii rozpoczęto bicie złotej gwinei (równej 21 szylingom). Nazwa wywodzi się z faktu, iż większość tych złotych monet bito ze złota z Wybrzeża Gwinejskiego w Afryce. Początkowo gwinea była równa 20 szylingom. Początkowo ważyła 8,47 grama złota próby 0,9166 (11/12 jak określano to wtedy w Anglii), co dawało około 7,76 grama czystego złota, jednak wzrost wartości złota sprawił, że zmniejszono wagę do 8,38 grama tej samej próby. Ostatnie bicie tej monety było w roku 1813.

Stereoskop Wheatstone’a

1802 –W Anglii przyszedł na świat fizyk (kolejny samouk!), Charles Wheatstone.

A, wiemy – zawołają pilni uczniowie szkół średnich – to ten od mostka Wheatstone’a (urządzenia pomiarowego dla prądu stałego). No i będzie racja, ale uczony skonstruował także wczesną formę telegrafu, stereoskop i… harmonię, czyli akordeon.

1933 – Statek „Ramapo” zarejestrował na Pacyfiku podczas huraganu największą falę oceaniczną w historii: miała 34 m wysokości.

1952 – Po śmierci ojca Jerzego VI Elżbieta II została królową Wielkiej Brytanii.

1959 – Z przylądka Canaveral w USA wystrzelono pierwszą międzykontynentalną rakietę balistyczną Titan.

14

7 LUTEGO

Mendelejew

1834 – Na Syberii jako najmłodszy „z czternaściorga do siedemnaściorga dzieci” – biografowie nie są zgodni – przyszedł na świat człowiek, który uporządkował pierwiastki chemiczne, słynny uczony rosyjski Dymitr Mendelejew (pamiętacie tablicę Mendelejewa?)

Godfrey Harold Hardy

1877 – Urodził się angielski matematyk, Godfrey Harold Hardy. Przeżył 69 lat.

Jednym z jego osiągnięć było „odkrycie” hinduskiego geniusza matematycznego Srinivasa Ramanujana, z którym współpracował od 1914 r. Poza licznymi 15

ważnymi odkryciami matematycznymi udowodnił ważne prawo genetyki (prawo Hardy’ego–Weinberga –kamień węgielny w genetyce populacji, na równi z prawami Mendla). Znany jest także szerokiej publiczności z wydanego w 1940 eseju A Mathematician’s Apology opisującego jego życie i poglądy. Książka ukazała się również w Polsce pod tytułem Apologia matematyka. Radzę zdobyć i poczytać!

1905 – W Sztokholmie urodził się fizjolog Ulf von Euler (nie mylić ze słynnym matematykiem, żadna rodzina!). w 1970 roku odebrał Nobla za odkrycie noradrenaliny, hormonu układu nerwowego.

1935 – Świat ujrzał pierwsze egzemplarze legendarnej gry Monopoly, wymyślonej przez Charlesa Darrowa. Jej poprzedniczką była gra The Landlord’s Game, stworzona i opatentowana w 1904 roku przez Elizabeth Magie Phillips, której wkład autorski w Monopoly został odkryty dopiero w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Okazało się, że wydawca Monopoly odkupił patent pani Phillipsa za 500 dolarów. I zmodyfikował propozycję Darrowa. Nic nie jest tak proste, jak się państwu zdaje…

1960 – Zmarł w wieku ledwo 57 lat Igor Wasiljewicz Kurczatow, fizyk jądrowy, uznawany za ojca radzieckiej bomby atomowej. W 1946 roku uruchomił w ZSRR pierwszy reaktor jądrowy. Zbudowano dzięki niemu również pierwszą na świecie elektrownię atomową, którą uruchomiono 27 czerwca 1954 w Obnińsku.

Po doświadczeniu mocy bomb, które zbudował, stał się – podobnie jak wielu jego odpowiedników w USA z projektu Manhattan, gorącym zwolennikiem zaprzestania prób jądrowych. Od 1956 roku do śmierci był dyrektorem Instytutu Energii Atomowej Akademii Nauk ZSRR. Po nim przejął kierowanie instytutem słynny opozycjonista, Andriej Sacharow.

16

8 LUTEGO

Daniel Bernoulli

1700 –W Holandii urodził się wielki fizyk Daniel Bernoulli, to on stwierdził, że wraz ze wzrostem prędkości przepływu płynu malej jego ciśnienie. On też jako pierwszy ustalił związek między zachowaniem się gazu a zmianami jego ciśnienia i temperatur. A w ogóle, to rodzina Bernoullich była zupełnie niesamowita: chyba nie ma drugiej z taką liczbą matematyków i fizyków (dziewięciu!) najwyższej światowej klasy.

1866 – Tego dnia urodził się z kolei na Ukrainie wielki amerykański chemik Moses Gomberg. To on stworzył pierwszy nadający się do użytku płyn przeciw zamarzaniu chłodnic samochodowych. Ale nauka zna go przede wszystkim jako tego, który pierwszy wyizolował tzw. wolny rodnik. Przypadkiem zresztą.

1883 – Niejaki Lewis Edson Waterman zaczął tego dnia eksperymenty, które doprowadziły go w rok później do opatentowania wiecznego pióra o nazwie „Regular”. Założył niewielką firmę, która szybko się rozwinęła i osiągnęła kolosalne sukcesy finansowe. W 1904 roku wieczne pióro dostało klips do wpinania w kieszeń, w 1913 opatentowano system automatycznego napełniania atramentem, w 1935 – wprowadzono „szklany nabój”. W 1953 zastąpiono szkło tworzywem sztucznym. Dziś marka Waterman należy do koncernu Sanford, który ma również prawa do marki Parker.

17

Kserokopiarka

1906 – Używają państwo kserografii? Co za pytanie – oczywiście! A mówi coś nam nazwisko Chester Floyd Carson? Pewno nie… A to właśnie ten amerykański fizyk (dziś akurat obchodziłby urodziny, gdyby żył – ale zmarł w roku 1962) w roku 1938 ją opatentował. Sprzedał potem swój patent firmie Haloid Company, która zmieniła nazwę – tak jest! – na Xerox Corporation. Tę to już chyba każdy zna… W Polsce pierwsze modele kopiarek pojawiły się w latach siedemdziesiątych XX wieku...

1928 – Pierwszy transoceaniczny przekaz sygnału telewizyjnego między stacją 2KZ w Purley (w Anglii) a stacją w Hartsdale w stanie Nowy Jork. Obraz przedstawiał damę o nazwisku Mia Howe.

1979 – Zmarł Dennis Gabor mieszkający w Anglii węgierski fizyk (spec. optyka) pochodzenia żydowskiego, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki za rok 1971. Jest ojcem holografii, metody tworzenia trójwymiarowych obrazów. Pierwsze hologramy – jeszcze niedoskonałe – otrzymał w roku 1948, próbując udoskonalić mikroskop elektronowy. Zajmując się nadal holografią, nazywaną początkowo „wavefront reconstruction” (rekonstrukcja czoła fali), opracował w latach 1948–1951 znacznie lepszą metodę hologramów, która jednak mogła być zastosowana w praktyce dopiero po wynalezieniu lasera w roku 1963.

18

9 LUTEGO

Mercedes–Maybach S–500 z roku 2014

1846 – Urodził się niemiecki konstruktor i przemysłowiec August Wilhelm Maybach, współpracownik Gottlieba Daimlera, jeden z pionierów motoryzacji, z wykształcenia ślusarz. Opracował konstrukcję i produkował pojazdy mechaniczne, silniki spalinowe (również do napędu statków powietrznych), wynalazł stawidło jarzmowe, przekładnię obrotów, gaźnik dyszowy z pływakiem i iglicą. Dziś jego nazwisko – nie przypadkiem – kojarzy się głównie z superluksusowymi samochodami; do roku 2014 Maybach był samodzielnym modelem produkowanym przez firmę Daimler, od tego roku jest najbardziej „wypasionym” modelem Mercedesa.

1910 – Dr Harveya Cushinga poproszono o skonsultowanie stanu zdrowia szefa sztabu armii USA, gen. Leonarda Wooda. Cushing zdiagnozował uważanego dotychczas za niewyleczalny raka oponowego mózgu. I… usunął go skutecznie. Nikt nigdy nie wykonał przed nim takiej operacji. Był to kolejny punkt zwrotny w dziejach medycyny. No i początek światowej kariery Cushinga, uznanego za jednego z ojców neurochirurgii.

1957 – Kanada, Rosja, USA i Japonia podpisały układ o ochronie fok i ściganiu zabijających je kłusowników.

Jumbo jet w Krakowie

1969 – Dziewiczy lot odbył pierwszy jumbo jet – Boeing 747.

19

1977 – Zmarł w Moskwie w wieku 83 lat Siergiej Władimirowicz Iljuszyn– rosyjski projektant i konstruktor samolotów, członek Akademii Nauk ZSRR (od 1968), generał pułkownik inżynieryjno–technicznej służby (1967), trzykrotny Bohater Pracy Socjalistycznej (1941, 1957, 1974). Zorganizował biuro konstruktorskie samolotów Iljuszyn, skąd pochodzą powszechnie znane Iły. Szczególnie znany był w czasie II wojny jego opancerzony samolot szturmowy Ił–2 (Niemcy go nazywali „Czarna Śmierć”) i bombowiec Ił–4. Po wojnie wielką popularność zdobył turbo odrzutowiec pasażerski Ił–62, uznawany jednak za zawodny. Niemniej w Rosji był używany w lotnictwie cywilnym aż do roku 2008. Do dziś lata na świecie (dane z października ub. Roku) jeszcze 12 tych samolotów (w Gambii, Korei Płn., Sudanie i w lotnictwie wojskowym Rosji).

1996 – Zespół niemieckich naukowców z Darmstadtu, kierowany przez Petera Armbrustera, doniósł o stworzeniu atomu pierwiastka o numerze 112 w tablicy Mendelejewa, który otrzymał nazwę ununbium, symbol. Uub, zwany też nieoficjalnie eka–rtęcią. Dziś (od 2010 roku) ten pierwiastek nosi nazwę… kopernik, obecny symbol Cn.

20

10 LUTEGO

Królowa Alexandrina Victoria

1840 – Królowa Wiktoria wyszła za mąż za księcia Alberta. Była nosicielką hemofilii, a ponieważ para spłodziła 9 dzieci a one z kolei – wielu potomków, rozprzestrzenianie się choroby w rodzinie królewskiej stało się sławnym w genetyce studium przypadku.

1897 – W stanie Connecticut przyszedł na świat syn dobrze prosperującego biznesmena, John Franklin Enders. Wcześnie porzucił myśl o karierze biznesie, zrobił natomiast doktorat z literatury angielskiej. Ale ostatecznie poświęcił się mikrobiologii; za swoje badania nad hodowlą wirusa choroby Heinego–Mediny otrzymał Nagrodę Nobla w roku 1954. Jego badania umożliwiły innym uzyskanie szczepionki przeciw tej strasznej chorobie.

1902 – Urodził się (w Chinach!) Walter Houser Brattain (przeżył 85 lat) – fizyk amerykański, który wspólnie z Johnem Bardeenem i Williamem Shockleyem (kierownikiem projektu) opracował w roku 1947 tranzystor, za co otrzymał w roku 1956 Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Jeden z najważniejszych umysłów XX stulecia.

21

Röntgen 1923 – W wieku 77 lat zmarł Wilhelm Conrad Röntgen – wielki fizyk niemiecki,

laureat pierwszej Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (1901), przyznanej „w uznaniu zasług, które oddał przez odkrycie promieniowania elektromagnetycznego nazwanego promieniowaniem rentgenowskim (nazywanego inaczej promieniowaniem X).

Na jego cześć jednostkę dawki promieniowania jonizującego nazwano rentgenem.

Również przyrządy do prześwietleń wykorzystujące promieniowanie rentgenowskie – aparaty rentgenowskie – nazywa się po prostu rentgen (RTG). Od 1 listopada 2004 jego nazwisko znalazło się również w nazwie pierwiastka chemicznego roentgen.

1958 – Sygnał radarowy wysłany z Ziemi przez badaczy z MIT (Lincoln Laboratories) odbił się od powierzchni Wenus i został ponownie odebrany. Sygnał wygenerował maser zainstalowany w Millstone Hill w Westford, w stanie Massachusetts.

1994 – Dyktator mody Calvin Klein ogłosił, że jego firma nie będzie już produkowała odzieży z futrzanymi wykończeniami. Podjął taką decyzję w ramach akcji humanitarnego traktowania zwierząt.

22

11 LUTEGO 1657 – w Rouen we Francji urodził się Bernard Fontenelle, uchodzący za pierwszego popularyzatora nauki. Jego idolem był Kartezjusz.

1800 – W Dorset w Anglii przyszedł na świat pionier fotografii, William Henry Fox Talbot. Wynalazł negatyw, a jego Pencil of Nature z lat 1844–46 był pierwszą książką drukowaną z fotografiami.

1847 – Urodził się Thomas Alva Edison, posiadacz rekordu świata w liczbie opatentowanych wynalazków (1093 w USA, 1239 w innych krajach). Założyciel pisma Science, organizator – w słynnym Menlo Park – pierwszego na świecie instytutu badań naukowo–technicznych. Zmarł w roku 1931.

Wahadło Foucaulta

1868 – Zmarł w wieku 48 lat Jean-Bernard-Léon Foucault francuski fizyk i astronom, odkrywca prądów wirowych (zwanych również prądami Foucaulta).

Dokonał jednego z pierwszych pomiarów prędkości światła w powietrzu i w wodzie; zbudował pryzmat polaryzacyjny, fotometr i żyroskop. W lutym 1851 roku za pomocą wahadła zawieszonego w Paryskim Obserwatorium Astronomicznym doświadczalnie ujawnił działanie efektu Coriolisa.

1970 – Na orbitę wszedł pierwszy satelita japoński Osumi 5. W ten sposób Japonia stała się czwartym (po ZSRR, USA i Francji) „mocarstwem kosmicznym”. Satelita ważył 24 kg, rakietą nośną była Lambda 4s. Po Japonii własnego satelitę wysłały Chiny (24 kwietnia 1970), potem Wielka Brytania (1972).

23

Thomas Edison

1847 – Urodził się w Milanie (Ohio) najsławniejszy chyba wynalazca wszystkich czasów, który z wynalazczości zrobił wielki biznes: Thomas Alva Edison. Miał kłopoty ze słuchem i z tej przyczyny odebrano go ze szkoły w wieku 12 lat. Już nigdy do szkoły nie wrócił; w jego przypadku okazała się całkowicie zbędna…

24

12 LUTEGO

Jan Swammerdam

1637 – Urodził się w Amsterdamie Jan Swammerdam, pierwszy człowiek, który zobaczył pod mikroskopem czerwone ciałka krwi.

1809 – Dziwny zbieg okoliczności. Tego samego dnia w Anglii przyszedł na świat Charles Darwin, twórca teorii ewolucji – a w USA Abraham Lincoln, jeden z największych prezydentów.

1859 – Urodził się w Lublinie Émile Meyerson. francuski chemik i wybitny filozof– naukoznawca pochodzenia polsko–żydowskiego, syn poetki Malwiny Meyerson (jednej z pierwszych powieściopisarek żydowskich, piszących po polsku). Był prawnukiem ortodoksyjnego rabina Azriela Horowitza. Zmarł w roku 1933 w Paryżu.

25

Znaczek pocztowy NRD, upamiętniający Dedekinda

1916 – Zmarł Julius Wilhelm Richard Dedekind (ur. 6 października 1831 r.) – niemiecki matematyk. Najbardziej znany zapewne z precyzyjnej definicji liczb niewymiernych w oparciu o tzw. przekroje Dedekinda (dość trudne pojęcie, od którego kilkadziesiąt lat temu zaczynała się większość akademickich podręczników matematyki wyższej). Był uczniem Petera Gustava Dirichleta i Carla Friedricha Gaussa. Od 1862 roku przez ponad 50 lat był profesorem w Collegium Carolinum (późniejszej Wyższej Szkole Technicznej) w Brunszwiku.

1957 – General Electric Company poinformowała o wytworzeniu przez R. H. Wentorfa wyjątkowo twardego materiału ściernego – borazonu – za pomocą aparatury, stosowanej do uzyskiwania syntetycznych diamentów. Twardość kryształów borazonu oceniana jest na 90 do 95% twardości diamentów, charakteryzuje się on jednak większą odpornością chemiczną i może być stosowany do obróbki żelaza. Ma też znacznie większą odporność termiczną. Jest jednak bardzo drogi. Jest to jedna z odmian azotku boru, jeśli ktoś chce wiedzieć.

1973 – Prawie 200 lat po stworzeniu – system metryczny oficjalnie dotarł do USA. Tego dnia na autostradzie międzystanowej 71 między Cincinnati a Cleveland władze stanowe Ohio zaczęły ustawiać drogowskazy z danymi w kilometrach.

26

13 LUTEGO 1738 – W Szkocji urodził się sir John Hunter, twórca angielskiej anatomii patologicznej. Lubił eksperymentować – jak to dzielni przyrodnicy owych czasów – na własnej osobie, więc zmarł w wieku lat 65 po zaszczepieniu sobie choroby wenerycznej (chciał wykazać, że kiła i rzeżączka to ta sama choroba, co – jak wiadomo – nie jest prawdą). Na czym dokładnie polegał jego eksperyment – nie mam pojęcia.

1766 – Urodził się (niektórzy jednak podają datę 14 lutego, albo nawet 17 lutego) Thomas Robert Malthus, ekonomista angielski, duchowny anglikański, który prowadził badania z pogranicza ekonomii i socjologii. Zajmował się teorią ludności oraz problemami płac i pieniądza. W 1805 roku został pierwszym w Anglii profesorem ekonomii politycznej. We wzroście demograficznym widział zagrożenie, prowadzące nieuchronnie do klęski głodu oraz nędzy. Przeciwstawiał się dlatego wszelkiej pomocy materialnej na rzecz ubogich warstw społecznych w Anglii. Był skrajnym przeciwnikiem egalitaryzmu. Jego teorie – maltuzjanizm – zostały sfalsyfikowane przez postęp cywilizacyjny.

1858 – Brytyjczycy: Richard Francis Burton i John Hanning Speke jako pierwsi Europejczycy dotarli do jeziora Tanganika.

Bertillon

1914 – Zmarł słynny kryminalistyk Alphonse Bertillon (ur. 1853) – francuski uczony, także policjant. Twórca antropometrii kryminalnej, techniki identyfikacyjnej opierającej się na założeniu, że niektóre wymiary ciała ludzkiego (np. wzrost, obwód głowy, długość ręki) są niezmienne od osiągnięcia dojrzałości. Technika ta okazała się jednak mało skuteczna, a przy tym skomplikowana oraz czasochłonna, i została wyparta przez daktyloskopię.

1946 – Po raz pierwszy udostępniono publiczności w Moore School of Electrical Engineering w University of Pennsylvania maszynę matematyczną o nazwie ENIAC, 27

która przez wiele lat uchodziła za pierwszy „prawdziwy” komputer świata (w istocie pierwsze były maszyny Niemca, Konrada Zusego i angielskie Colossusy, tylko te ostatnie przez ćwierć wieku po wojnie pozostawały ściśle tajne). Twórcami maszyny byli John W. Mauchly i J. Presper Eckert. ENIAC wykorzystywał 17468 lamp elektronowych, długo był największym pracującym komputerem świata.

Na wykresie widać, że Malthus się mylił 1960 – Na Saharze – uważanej dziś za jeden z najbardziej wrażliwych ekologicznie regionów świata –Francuzi zrealizowali swój pierwszy wybuch jądrowy.

28

14 LUTEGO 1779 – w potyczce z tubylcami zginął na Hawajach (i prawdopodobnie został zjedzony) kpt James Cook, badacz i oceanograf. Na morzu był od 1746 roku.

Słynna pierwsza prezydencka fotografia

1848 – James K. Polk został pierwszym prezydentem USA sfotografowanym w swoim gabinecie. Fotograf nazywał się Mathew Brady.

1898 – Urodził się Fritz Zwicky. pracujący w USA astronom szwajcarski. W 1933 roku obserwując gromady galaktyk zauważył, iż galaktyki w pewnych zgrupowaniach poruszają się z szybkością przekraczającą siłę grawitacji obliczoną na podstawie masy galaktyk, która to siła miała utrzymywać galaktyki w zgrupowaniu. Do wyjaśnienia tego problemu Zwicky zaproponował istnienie ciemnej materii. Zwicky jest również odkrywcą gwiazd neutronowych oraz stworzył termin supernowa. O ciemnej materii pewno niektórzy słyszeli, sprawa frapuje uczonych do dziś, ale kto zna nazwisko uczonego? Zwicky żył 76 lat.

29

David Hilbert

1943 – Zmarł w wieku 81 lat David Hilbert, jeden z ludzi, którzy wstrząsnęli podstawami matematyki. Był Niemcem, profesorem jednego z najważniejszych wówczas w świecie uniwersytetów w Getyndze. Niełatwo omówić jego osiągnięcia (zwłaszcza, że są naprawdę bardzo trudne…). Znane są do dziś „problemy Hilberta” (nadały one nowe kierunki rozwoju XX–wiecznej matematyki i odegrały ogromną rolę w ukształtowaniu współczesnej problematyki badawczej) – przedstawił je w 1900 roku na Międzynarodowym Kongresie Matematyków w Paryżu. Problemów tych było 23. Trzy z nich są nierozwiązane do dziś, czternaście zostało rozwiązanych w zupełności, reszta ma rozwiązania częściowe lub okazała się dyskusyjna.

1956 – Rozpoczął się XX Zjazd KPZR (Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego).

Nikt się nie spodziewał, że oznacza to początek końca stalinizmu. W sumie zaczął się też przełom w nauce: w krótkim czasie np. cybernetyka przestała być dla połowy świata „łżenauką”, skończono z majaczeniami niejakiego Trofima Łysenki i groźnej idiotki Olgi Lepieszyńskiej… Zaczęła się odwilż.

1984 – W Pittsburghu wykonano po raz pierwszy w historii jednoczesny przeszczep serca i wątroby. Pacjentem był 6–letni Stormie James.

30

15 LUTEGO 1748 – W Londynie urodził się słynny filozof Jeremy Bentham. Podobno mając już 4 lata biegle czytał po łacinie. Jest twórcą kierunku filozoficznego, zwanego utylitaryzmem – głoszącego, że szczęście ludzi można w specjalny sposób mierzyć i celem naszym powinno być tej miary zwiększanie. Znacznie ciekawsze są jego dzieje… pośmiertne. Otóż po śmierci zrekonstruowano w szpitalu Londyńskim jego szkielet i opatrzono sztuczną głową z wosku (prawdziwą zmumifikowano). Ów szkielet odziano w stosowne szaty i… przez 92 lata zasiadał ona na posiedzeniach zarządu szpitala. Przy każdym głosowaniu zaznaczano, że „sir Bentham wstrzymał się od głosu”. I jak tu nie kochać Angoli?

1922 – Urodził się Herman Kahn (zmarł w 1981 roku, więc trudno się dziwić, że go mało pamiętamy). A był to nie byle kto: fizyk amerykański, analityk i teoretyk wojny jądrowej, jeden z twórców futurologii (naukowego prognozowania). W 1960 roku wzbudził światową dyskusję kontrowersyjną i prowokacyjną książką On Thermonuclear War. W dwa lata później wyszła niemniej dyskusyjna Thinking About the Unthinkable, w której postawił rozsądną tezę, że zamiast zastanawiać się nad prawdopodobieństwem wojny jądrowej, lepiej zacząć myśleć o jej zapobieżeniu.

Założył wpływowy Hudson Institute w Nowym Jorku.

1971 – Wprowadzono podział brytyjskiego funta szterlinga na 100 pensów. Do tej pory dzielił się on na 20 szylingów po 12 pensów każdy. A jeszcze była gwinea… Jak oni mogli płacić w sklepach?

1982 – U wybrzeży Nowej Fundlandii zatonęła wielka platforma wiertnicza „Ocean Ranger”. Zginęły 84 osoby.

Feynman

1988 – Zmarł w wieku 70 lat na raka wielki amerykański fizyk Richard P. Feynman, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w 1965 roku za niezależne stworzenie relatywistycznej elektrodynamiki kwantowej. Miał – o czym mało kto wie – korzenie polskie i rosyjskie. Jego wielokrotnie w Polsce wznawiane Feynmana 31

wykłady z fizyki to nieśmiertelna klasyka Jeden z najwybitniejszych umysłów ubiegłego wieku

Kevin Mitnick. Prawda, że wygląda raczej na bankiera niż informatyka?

1995 – W Raleigh w Karolinie Płn. agenci FBI aresztowali najsłynniejszego hakera świata, Kevina Mitnicka. Miał opinię, że potrafi się włamać do każdego systemu komputerowego na świecie. Nigdy jednak nie postawiono mu zarzutu czerpania korzyści finansowych z tego procederu – dopóki nie zaczął wykładać hakerstwa za pieniądze, zresztą dla firm zajmujących się bezpieczeństwem. Dodajmy, opinia o jego wiedzy informatycznej był nieco przesadzona: znaczna liczba akcji Mitnicka polegała bardziej na znajomości psychologii operatora niż informatyki.

Ale niewątpliwie był wielkim fachowcem.

32

16 LUTEGO 1848 – Odbył się ostatni paryski koncert Fryderyka Chopina.

Carothers

1937 – Wallace Hume Carothers (amerykański chemik, kierownik działu chemii organicznej w koncernie DuPont) opatentował nylon. Jak niemal zawsze – stało się to w dramatycznych okolicznościach. Właściwie Carothers i jego zespół mieli tworzywo już 7 lat wcześniej, ale nie dostrzegali jego cennych właściwości. Carothers zdecydował nawet w pewnym momencie o zaprzestaniu badań nad polimerem. Być może początkowo nie docenił znaczenia odkrycia lub przeszacował trudności technologii produkcji. Na szczęście decyzję o kontynuowaniu badań podjął jego szef.

Kierowana przez Carothersa grupa badawcza w ciągu kilku lat zdołała przełamać wszystkie problemy, co w roku 1937 umożliwiło komercyjne wykorzystanie włókna.

Sam Carothers był chory psychicznie (na cyklofrenię) i popełnił samobójstwo w kilka miesięcy po uzyskaniu patentu. Pewno byłby miliarderem…

1953 – W Szwecji uzyskano diamenty po poddaniu grafitu ciśnieniu 83 000 atmosfer w temperaturze 2000 stopni C przez godzinę. Kierował zespołem badawczym Erik Lundblad, pracownik firmy ASEA. Firma zadecydowała o zachowaniu swego osiągnięcia w tajemnicy, ale niebawem niezależnie eksperyment powtórzono z sukcesem w USA w firmie General Electric – i to ta druga data, 16 grudnia 1954 jest uważana oficjalnie za narodziny przemysłowego wytwarzania diamentów.

1968 – W Haleyville w stanie Alabama zaczął działać pod numerem 911 pierwszy system telefonów alarmowych. Tak, tak – dopiero wtedy!

1994 – Kolejny kamień milowy w medycynie: Dr Ruben Quintero z Wayne State University w Detroit dokonał z sukcesem pierwszej operacji na płodzie bez otwierania brzucha matki.

33

17 LUTEGO

Giordano Bruno

1600 – Z wyroku Świętej Inkwizycji (jej spadkobiercą jest dzisiejsza watykańska Kongregacja Doktryny Wiary) spalony został w wieku 52 lat na głównym rynku Rzymu na stosie za herezję Giordano Bruno, wielki renesansowy filozof i humanista, wyznawca i głosiciel teorii Kopernika. W 1889 r. w miejscu, w którym stał stos – postawiono Brunowi pomnik. Egzekucja Bruna jest jedną z najbardziej znanych ohydnych zbrodni religijnych. Kościół katolicki nigdy nie przyznał się do błędu. Liczne prośby o rehabilitację Bruna odrzucono. Papież Franciszek ustosunkował się do ostatniej prośby wymijająco.\

1740 – Urodził się Horace-Bénédict de Saussure, szwajcarski przyrodnik, pionier alpinizmu (zm. 1799). Powszechnie uznawany za jednego z najwybitniejszych przyrodników XVIII w.

1753 – Charles Morrison przedstawił w brytyjskim czasopiśmie „Scots Magazine” pierwszy projekt telegrafu elektrycznego. Kto go pamięta? Szukać go trzeba w angielskiej Wikipedii... Ale własnego hasła i tak nie ma.

34

1877 – Urodził się André Maginot (zm. 7 stycznia 1932) – francuski polityk, minister, urzędnik służby cywilnej, żołnierz, sportowiec (szermierz); najlepiej znany z zaangażowania w budowę francuskich fortyfikacji, znanych powszechnie jako Linia Maginota, które powstały w latach 1929-1940 na wschodniej granicy państwa.

Niestety, owe fortyfikacje okazały się kompletnie nieskuteczne.

1890 – Urodził się „człowiek dwóch nauk”, w dodatku dość odległych pojęciowo: Ronald Aylmer Fisher (zm. w 1962 r.) – genetyk i statystyk brytyjski.

Określa się go jako „geniusza, który niemalże sam stworzył podstawy współczesnej statystyki”, albo jako „największego ze spadkobierców Darwina”. Stworzył m.in. statystyczną metodę największej wiarygodności, analizę wariancji (ANOVA) oraz liniową analizę dyskryminacyjną. Przeżył 72 lata.

1952 – Winston Churchill poinformował świat, że Wielka Brytania skonstruowała własną bombę atomową. Formalnie decyzję o podjęciu badań wydał w 1947 ówczesny premier Clement Attlee. 3 października 1952 dokonano pierwszego testowego wybuchu (kryptonim „Huragan”). Tym samym Wielka Brytanie stała się trzecim w historii mocarstwem atomowym.

35

18 LUTEGO 1564 – Zmarł Michał Anioł (właśc. Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni), włoski rzeźbiarz, malarz, architekt, poeta (ur. 1475). Autor między innymi fresków w Kaplicy Sykstyńskiej. Wśród rzeźb najbardziej znane są Pietà i Dawid. Z dzieł architektonicznych – projekt kopuły bazyliki świętego Piotra.

Ferrari 125 S z roku 1946, pierwszy samochód tej firmy

1898 – Urodził się Enzo Anselmo Ferrari (zm. 1988) – włoski kierowca wyścigowy oraz założyciel wytwórni samochodów wyścigowych i sportowych Ferrari.

Był zaledwie technikiem samochodowym. Pierwszy samochód wyścigowy własnej konstrukcji skonstruował w 1947 r. Od 1919 był kierowcą testowym i wyścigowym w CMN (Construzioni Meccaniche Nazionale), a następnie w zespole wyścigowym Alfa Romeo, aż do 1931. Brał udział w 47 wyścigach, z czego w 13 zajął pierwsze miejsce.

1916 – W więzieniu Sing Sing w Ossing w stanie Nowy Jork został stracony na krześle elektrycznym zabójca kochanki w ciąży, pochodzący z Niemiec były wikary nowojorskiej parafii św. Bonifacego Hans Schmid. Jest to jedyny duchowny katolicki, na którym w USA wykonano wyrok śmierci.

1930 – Amerykański astronom Clyde Tombaugh odkrył planetę karłowatą Pluton (od odkrycia do 2006 roku uznawanego za dziewiątą planetę Układu Słonecznego, obecnie „zdegradowany” do roli dużej planetoidy).

1967 – Zmarł J. Robert Oppenheimer, amerykański fizyk, profesor na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, dyrektor naukowy Projektu Manhattan – trwającego w czasie II wojny światowej przedsięwzięcia mającego na celu 36

opracowanie pierwszej broni atomowej. Z tego powodu jest nazywany ojcem bomby atomowej. Był – z racji antymilitarystycznych poglądów i prokomunistycznych sympatii – ostro atakowany przez prawicę. W 1954 roku wytoczono mu nawet – w ramach szału maccartyzmu – proces, w wyniku którego został pozbawiony dostępu do tajnych dokumentów państwowych. Dziesięć lat później prezydent John F. Kennedy przyznał mu nagrodę Enrico Fermiego, politycznie rehabilitując go w ten sposób.

37

19 LUTEGO 1473 – Urodził się Mikołaj Kopernik. Wiadomo, kto zacz. Zdegradował Ziemię jako centrum Wszechświata. Mało kto jednak wie, że miał rodowód śląski (niedaleko Nysy jest wieś Koperniki) Najsłynniejszy zbiór kopernikanów ma obecnie Uniwersytet w Uppsali (bo Szwedzi splądrowali bibliotekę we Fromborku…). W latach 1616–1835 dzieła Kopernika były na indeksie Kościoła Katolickiego.

1743 – Urodził się Luigi Boccherini, włoski wiolonczelista, kompozytor (zm. 1805), dzięki któremu wiolonczela awansowała do rzędu instrumentów solowych. Uważany za jednego (obok Haydna) z twórców kwartetu smyczkowego.

1819 – Brytyjski żeglarz William Smith odkrył Szetlandy Południowe w Antarktyce.

Największą wyspę archipelagu nazwał Wyspą Króla Jerzego.

Arrhenius

1859 – Urodził się Svante August Arrhenius, szwedzki chemik i fizyk, jeden z twórców chemii fizycznej. Zajmował się właściwościami toksyn i antytoksyn, kinetyką chemiczną (równanie Arrheniusa), badaniem temperatur planet i korony słonecznej oraz badaniem zorzy polarnej. W latach 1897–1902 był rektorem Uniwersytetu w Sztokholmie. W 1903 otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za opracowanie teorii dysocjacji elektrolitycznej. W 1907 stworzył teorię panspermii, dotyczącą pochodzenia życia na Ziemi – mówiącą, że życie na Ziemi jest pochodzenia kosmicznego i dostało się tu przez znajdujące się w kosmosie przetrwalniki bakterii, np. za pośrednictwem meteoroidu, planetoidy lub komety.

38

1863 – Uruchomiono w Oil Creek w Pensylwanii pierwszy w dziejach rurociąg, którym popłynęła ropa naftowa z miejsca pozyskiwania do rafinerii. Miał dwa cale średnicy i 2,5 mili długości. Niestety, był lekko spartaczony: nadmierne wycieki uczyniły go praktycznie bezużytecznym…

39

20 LUTEGO 1909 – Na łamach dziennika Le Figaro Filippo Tommaso Marinetti opublikował Manifest futuryzmu, pierwsze oficjalne wystąpienie twórców tego ruchu artystycznego. Założeniem futuryzmu było „patrzenie w przyszłość”, odrzucanie przeszłości i tradycji. Futuryzm w swoim żywiołowym manifeście proponował unicestwienie akademii, bibliotek i muzeów, winnych jego zdaniem utrzymywania i utrwalania kultury przestarzałej i niedołężnej, a przez to szkodliwej i niebezpiecznej.

Milnor

1931 – Urodził się John Willard Milnor – amerykański matematyk, który w roku 1962 został uhonorowany najwyższą nagrodą, jaką może uzyskać matematyk: Medalem Fieldsa. Dowiódł istnienia 7–wymiarowej sfery (dwuwymiarowa sfera – to po prostu powierzchnia kuli) o pewnych bardzo specjalnych właściwościach.

Otworzył tym samym nowy rozdział w ważnej dziedzinie matematyki, jaką jest topologia różniczkowa. Wiceprezes Amerykańskiego Towarzystwa matematycznego w latach 1975–76. W 1989 roku dostał na dodatek Nagrodę Wolfa (nagroda przyznawana przez Fundację Wolfa w Izraelu za wybitne osiągnięcia na rzecz ludzkości i przyjaźni między narodami. Corocznie od 1978 r. komitety złożone z międzynarodowych ekspertów przyznają 5–6 nagród), także niezwykle cenioną.

1972 – Zmarła w wieku 66 lat Maria Goeppert-Mayer, amerykańska fizyczka pochodzenia niemieckiego, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (1963) za „odkrycia dotyczące struktury powłokowej jądra atomowego” (wspólnie z E. Wignerem i J. H. D. Jensenem). Jedna z dwóch kobiet, które otrzymały Nagrodę Nobla z fizyki; drugą jest Maria Skłodowska–Curie. Goeppert-Mayer była siódmym z rzędu pokoleniem w rodzinie, posiadającym tytuł profesora uniwersyteckiego. Silnie związana ze Śląskiem, co zawsze podkreślała.

1986 – Wystrzelono Mir – zbudowaną przez ZSRR załogową stację orbitalna, która aż do kontrolowanego zniszczenia w 2001 roku okrążała Ziemię, poruszając się 40

po niskiej orbicie okołoziemskiej. Mir był największą konstrukcją, jaką zdołał zbudować człowiek na orbicie do czasu powstania ISS i jest zaliczany, obok wystrzelenia Sputnika 1 w 1957 roku oraz lotu Jurija Gagarina w 1961 roku, do największych osiągnięć radzieckiej kosmonautyki.

41

21 LUTEGO 1431 – Przed kościelnym sądem biskupim we francuskim Rouen rozpoczął się proces Joanny d’Arc. Wytoczony jej proces o herezję miał podłoże całkowicie polityczne.

Książę Bendford panujący w Anglii domagał się tronu Francji dla swego bratanka Henryka VI. Joanna zaś była odpowiedzialna za koronację jego rywala Karola VII, więc potępienie jej było podkopaniem legalności władzy Karola VII.

1591 – Urodził się Gérard Desargues, francuski matematyk, architekt (zm. 1661).

Stworzył podstawy geometrii rzutowej. Jego imieniem nazwano jedno z pierwszych twierdzeń tej geometrii.

Siewnik rzędowy Tulla

1674 – Urodził się Jethro Tull, angielski agronom, jeden z pionierów tej nauki.

Przyczynił się do modernizacji uprawy roli i upowszechnienia oraz rozwoju narzędzi rolniczych. Skonstruował m.in. siewnik w 1701, pozwalający na zagłębianie nasion w ziemi na zadanej głębokości i sianie ich w rzędach. Wynalazł też konne narzędzie do plewienia chwastów.

1804 – Pierwsza lokomotywa parowa konstrukcji Richarda Trevithicka weszła w do regularnej eksploatacji, ciągnąc pociąg z 70 pasażerami na odcinku 16 km z huty Penydarren w Merthyr Tydfil do Abercynon (Walia).

42

1886 – Stary dowcip: dawno temu źle o kimś mówiąc, powiadaliśmy „o nim tylko Wasserman wyraża się dodatnio”. Ów Wasserman – przepraszam, August von Wasserman – urodził się właśnie tego dnia. Był to niemiecki bakteriolog, który odkrył w 1906 roku odczyn, stosowany przy diagnostyce kiły. Wynik dodatni odczynu oznacza duże prawdopodobieństwo syfilisu – stąd wspomniane przysłowie.

Był uczniem słynnego Roberta Kocha, odkrywcy bakterii wąglika, cholery i gruźlicy.

1947 – Edwin H. Land zademonstrował światu swój wynalazek o nazwie Polaroid Land — rodzaj aparatu fotograficznego, umożliwiającego niemal natychmiastowe wywołanie zdjęcia. Polaroidy miały swój okres świetności, po triumfie fotografii cyfrowej straciły znaczenie. W roku 2008 produkcję polaroidów i filmów do nich na pewien czas wstrzymano.

43

22 LUTEGO

1512 – Zmarł Amerigo Vespucci, (hiszp. Américo Vespucio, port. Américo Vespúcio (ur. 9 marca 1451 we Florencji) – włoski kupiec, nawigator, podróżnik morski i kartograf, tercjarz franciszkański. Nikt dokładnie nie wie, ile razy Vespucci przemierzał Atlantyk, nawet jego własne relacje są niejednoznaczne. Relacje z jego wypraw zawarte w listach do przyjaciół różniły się między sobą, a dane co do długości i szerokości geograficznych nie zawsze były zgodne z prawdą. W pierwszą podróż udał się prawdopodobnie w 1497 roku. Vespucci twierdził później, że to właśnie wtedy, rok przed Kolumbem, ujrzał Amerykę Południową. Od jego imienia kontynent nosi swą nazwę.

1796 – Urodził się Lambert Adolphe Jacques Quételet belgijski astronom, matematyk, statystyk, meteorolog, socjolog, kryminolog, twórca „pytania queteletowskiego” (Dlaczego nasilenie przestępczości jest różne w ramach różnych grup społecznych?). Jest również prekursorem... fitness: opracował znany wskaźnik masy ciała, zwany wskaźnikiem Queteleta lub BMI (Body Mass Index)

1903 – Wybrańcy bogów umierają młodo – powiada znane przysłowie. Frank Plumpton Ramsey, urodzony tego dnia, żył zaledwie 26 lat, ale zostawił po sobie ogromną spuściznę. Był to angielski filozof, matematyk, logik i ekonomista. Jego trwałym wkładem w ekonomię były m.in. badania nad zachowaniem się podmiotów monopolistycznych w sytuacji, gdy celem do osiągnięcia jest maksymalne zadowolenie konsumentów przy jednoczesnym pokryciu swoich kosztów. Matematycy specjalizujący się w teorii grafów znają z kolei ważne „liczby Ramseya”, których wyznaczanie jest piekielnie trudne. Jego prace miały ogromny wpływ na poglądy słynnego ekonomisty Johna Keynesa. Chorował na wątrobę, z tego powodu operowano go w roku 1929. Nieskutecznie.

1946 – Dr Selman Abraham Waksman, amerykański mikrobiolog urodzony 22 lipca 1888 w Nowej Pryłuce w Rosji, poinformował o odkryciu nowego antybiotyku – 44

streptomycyny. Był to pierwszy skuteczny lek przeciw gruźlicy. Waksman wyizolował streptomycynę już w roku 1943 z bakterii Streptomyces griseus. W 1949 roku uzyskał także neomycynę. W 1952 roku przyniosło mu to Nagrodę Nobla.

Félix d’Hérelle

1949 — Zmarł w wieku 75 lat Félix d’Hérelle, kanadyjsko-francuski (urodzony w Montrealu) bakteriolog, odkrywca bakteriofagów, czyli wirusów atakujących bakterie. Kandydował z tego tytułu do Nagrody Nobla, ale jej ostatecznie nie dostał. Ściślej biorąc, nie on je odkrył (bo dokonał tego Anglik Frederick Twort), ale jako pierwszy wyizolował i pierwszy zastosował tzw. kurację fagową do walki z chorobą.

Dzięki jego pracom śmiertelność ubogich w Indiach na cholerę spadła z 60 do 8 procent. Po odkryciu antybiotyków, terapia fagowa straciła na znaczeniu.

1995 – Steve Fossett, amerykański milioner i podróżnik, zakończył pierwszy przelot balonem na gorące powietrze nad Pacyfikiem (ok. 9600 km). Miał całą masę innych dokonań, m.in. w 2000 roku odrzutowcem Cessna Citation dwukrotnie okrążył Ziemię, za każdym razem z rekordową prędkością; w 2002 roku okrążył samotnie kulę ziemską balonem; 5 kwietnia 2004 wraz z 12–osobową załogą na pokładzie ogromnego katamaranu Cheyenne opłynął kulę ziemską w 58 dni i 9 godzin; w dniach 8–11 stycznia 2005 samotnie pilotując samolot GlobalFlyer pokonał dystans 42 467,5 45

km. Wystartował z Przylądka Canaveral na Florydzie i dwukrotnie przeleciawszy nad Atlantykiem wylądował na lotnisku w Bournemouth (na południowym wybrzeżu Anglii). Lot trwał 76 godzin i 45 minut i odbył się bez międzylądowania, samolot nie tankował także w powietrzu. Po lądowaniu pozostało mu 90 kg paliwa (z 8210 kg zatankowanych przed startem); w 2005 roku jako pierwszy człowiek, samotnie, bez międzylądowań i bez uzupełnienia paliwa, obleciał świat w czasie 67 godzin. Zginął w katastrofie prywatnego samolotu w roku 2007.

46

23 LUTEGO 1855 – Myślę czasem, że trochę tu za dużo matematyków w tej rubryce. Ale jak tu nie odnotować śmierci tego dnia Carla Friedricha Gaussa, „Księcia matematyków”, „tytana nauki” (tak go nazywano)? Gauss był Niemcem, jego dorobek obejmuje niemal wszystkie dziedziny ówczesnej matematyki, a poza tym astronomię, fizykę i geodezję. Pierwszym jego ważnym odkryciem było podanie sposobu konstrukcji siedemnastokąta foremnego przy użyciu cyrkla i linijki i podanie warunków, żeby – w ogólnym przypadku – podobna konstrukcja była możliwa. A potem już poszło…

Twierdzeń i pojęć noszących jego nazwisko są dziesiątki, jeśli nie setki.

Kazimierz Funk

1884 – Urodził się w Warszawie Kazimierz Funk (zm. 1977 w USA), twórca nauki o witaminach (to on zresztą wprowadził to słowo do języka). W 1939, po wybuchu II wojny światowej, wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie pozostał do końca życia. W ostatnim okresie życia Funk zajmował się badaniem przyczyn raka.

1944 – Zmarł Leo Hendrik Baekeland, belgijsko-amerykański chemik przemysłowy (1863-1944), który w 1909 roku opatentował... no co, zgadniecie, nazwisko wynalazcy tkwi w nazwie? Tak jest: bakelit, jedno z pierwszych tworzyw sztucznych produkowanych na dużą skalę. Ileż codziennych przedmiotów wykonano z tego tworzywa!

1951 – Urodził się Shigefumi Mori, matematyk japoński, laureat najwyższej nagrody dla matematyków (Medalu Fieldsa) z roku 1990 za dowiedzenie tzw. przypuszczeń Hartshorne i za badania w dziedzinie klasyfikacji trójwymiarowych rozmaitości algebraicznych. Nawet nie podejmuje się w przybliżony sposób wyjaśnić 47

istoty tych odkryć; po prostu, proszę mi wierzyć – są piekielnie trudne i bardzo ważne. Mori jest profesorem na uniwersytecie w Kioto.

1987 – Pierwszy raz zaobserwowano supernową 1987A, najjaśniejszą odkrytą w XX wieku. Od 1604 roku była to pierwsza gwiazda tej klasy widoczna gołym okiem.

1997 – Doniesiono o pierwszy udanym sklonowaniu ssaka; była nim słynna owca „Dolly”, która żyła do 14 lutego 2003 roku. Dolly została sklonowana przez naukowców z Instytutu Roslin we wsi Roslin pod Edynburgiem w Szkocji – Iana Wilmuta i Keitha Campbella wraz z zespołem. Ale przed nią sklonowano już w 1952 roku żabę, a w 1963 – karpia. W 2000 roku sklonowano małpę.

48

24 LUTEGO 1582 – Papież Grzegorz XIII wydał edykt o reformie kalendarza, tworząc powszechnie używany do dziś kalendarz gregoriański.

Schemat maszyny Newcomena

1663 – Urodził się w Anglii Thomas Newcomen, z zawodu kowal. Przez 10 lat konstruował maszynę parową; wyszła mu nie najgorzej, skoro przez pół wieku uważano ją za najlepszą na świecie. Zastąpiła ją dopiero maszyna Jamesa Watta.

1923 – Zmarł w wieku 85 lat Edward Williams Morley, amerykański chemik i fizyk, który razem z Albertem Michelsonem udowodnił w 1887 roku doświadczalnie stałość prędkości światła, co doprowadziło do powstania Teorii Względności.

Steve Jobs

1955 – Urodził się współtwórca firmy Apple, Syryjczyk (uwaga narodowcy!) z pochodzenia, Steven Paul Jobs. Zmarł na raka w roku 2011. W ciągu swego życia otrzymał i wdrożył jako autor lub współautor 338 patentów w konstrukcji komputerów, interfejsów użytkownika i przenośnych urządzeń elektronicznych.

49

1968 – Słynne pismo Nature doniosło o odkryciu nowego rodzaju obiektów niebieskich – pulsarów (pulsating radio source). Pulsar wysyła w regularnych niewielkich odstępach czasu impulsy promieniowania elektromagnetycznego (najczęściej radiowego). Pierwszy odkryty pulsar posądzano o sztuczność i sensacja z „pierwszego kontaktu z obcą cywilizacją” była ogromna, ale… do dziś znamy już ok.

2000 takich obiektów. Wszystkie są zupełnie naturalne.

1917 – Tego dnia The Original Dixieland Jazz Band nagrał w Nowym Jorku melodię Livery Stable Blues. Było to pierwsze w historii nagranie jazzu wypuszczone na rynek.

50

25 LUTEGO 1616 – Dzieło Kopernika – De revolutionibus Orbium Coelestium – zostało wciągnięte na kościelny indeks i zakazane „do czasu, aż zostanie poprawione”.

Stosowny dekret został w kilka dni później zatwierdzony przez papieża. Przez długie lata nikt się nie odważył powiedzieć otwarcie, że w ten sposób Kościół wykonał jeden z największych idiotyzmów w swoich dziejach…

Morgagni

1682 – We Włoszech urodził się Giovanni Battista Morgagni, twórca patologii.

Przez 56 lat zajmował stanowisko profesora anatomii na uniwersytecie w Padwie.

Wykonał tysiące sekcji zwłok i przekonał współczesny mu świat lekarski, że każda choroba zaczyna się w jednym specyficznym narządzie. Do jego czasu sądzono, że choroby atakują od razu cały organizm.

1896 – Urodziła się Ida Noddack, słynna niemiecka chemiczka. Jeszcze jako panna Tacke pracując wspólnie z przyszłym mężem, Walterem Noddackiem odkryła pierwiastek ren. Odkryła także technet, ale tego drugiego jej z powodów formalnych nie uznano. Taka troszkę Marysia Skłodowska Bis.

51

Odpalenie Pershinga

1960 – Wystrzelono pierwszy taktyczny amerykański pocisk balistyczny krótkiego zasięgu (SRBM), Pershing 1, uzbrojony w głowicę jądrową W50 o mocy 400 kiloton.

Wkrótce po rozmieszczeniu tego pocisku w 1964 roku w Europie, przystąpiono do prac nad jego ulepszoną wersją Pershing IA, której dyslokację w Europie rozpoczęto w roku 1969. Pociski Pershing I i IA były taktycznymi pociskami balistycznymi przeznaczonymi do zapewnienia wsparcia w Europie w trakcie trwającej wówczas zimnej wojny.

1993 – The New England Journal of Medicine, słynne pismo zwane w skrócie JAMA, opublikowało wyniki wieloletnich badań nad “umiarkowanymi ćwiczeniami fizycznymi”. Wynika z nich, że – nawet rozpoczęte po 60 roku życia – mogą znacznie przedłużyć życie, nie są jednak źródłem „wiecznej młodości”. Najlepsze efekty dają u mężczyzn w średnim wieku, którzy jednocześnie rzucą palenie.

1999 – Zmarł 86–letni Glenn T. Seaborg, amerykański chemik, który niejako seryjnie odkrywał pierwiastki, zwane transuranowymi (ciężkie), takie jak pluton, ameryk, kiur, berkel i kalifornu. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w 1951 r.

Ciekawostka: dokonał transmutacji bizmutu w złoto, o czym marzyli dawni alchemicy. Muszę jednak zmartwić Czytelników: proces kosztuje drożej niż wyprodukowane tym sposobem złoto.

52

26 LUTEGO 1786 –Urodził się francuski fizyk, Dominik Arago, który odkrył chromosferę Słońca, udowodnił falową naturę światła i stwierdził, że wirowanie przewodnika pod prądem wywołuje magnetyzm.

Słynna ilustracja z książki Flammariona

1842 – Urodził się Camille Flammarion, francuski astronom. który był w 1883 założycielem obserwatorium astronomicznego w Juvisy–sur–Orge pod Paryżem i został jego dyrektorem. Zajmował się badaniami Księżyca, Marsa, gwiazd podwójnych, komet oraz atmosfery. Wybitny popularyzator nauki. Jego dzieło Astronomie populaire z 1880 to absolutna klasyka, która przyniosła mu nagrodę Paryskiej Akademii Nauk. Zamieszczona powyżej niezwykle znana metaforyczna rycina nieznanego autora została po raz pierwszy opublikowana właśnie przez Flammariona.

1931 – Zmarł Otto Wallach (ur. 27 marca 1847 w Królewcu), chemik niemiecki, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w roku 1910. Ciekawostka: wcale nie chciał zostać chemikiem, początkowo interesował się historią i sztuką. Ale wstąpiwszy na wydział przyrodniczy elitarnego uniwersytetu w Getyndze zdecydował się na chemię. Momentalnie niemal zdobył tytuł doktora, a potem zaliczył po prostu zwieńczoną Nagroda Nobla błyskotliwą karierę.

1935 – Szkocki fizyk Robert Watson-Watt zademonstrował władzom wojskowym Wielkiej Brytanii właściwości swego wynalazku, który miał się okazać jednym 53

z decydujących o przebiegu II Wojny Światowej. Chodzi o RADAR (RAdio Detection And Ranging). Pierwszy system obrony radarowej powstał na zamówienie rządu Wielkiej Brytanii tuż przed wojną.

1952 – Winston Churchill poinformował świat, że Wielka Brytania dysponuje własną bronią atomową.

Super Sabre

1955 – George Franklin Smith (niespecjalnie oryginalne nazwisko…) katapultował się z samolotu myśliwsko–bombowego North American F–100A Super Sabre przy szybkości 1250 km/h, stając się pierwszym lotnikiem w historii, który dokonał tego przy szybkości ponaddźwiękowej. Został mocno poturbowany, musiano go rehabilitować przez pół roku. Ale przeżył.

54

27 LUTEGO 1900 – Niemiecki chemik Felix Hoffman otrzymał w USA patent (No. 644,077) na kwas acetylosalicylowy. Czyli jeden z najpopularniejszych dziś leków świata – aspirynę, której światowa kariera zaczęła się w tym momencie. Hoffman stworzył ten związek w 1897 roku, pracując dla firmy Bayer. Pierwszą aspirynę sprzedawano w Niemczech (1899) w postaci proszku, dopiero dużo później (1915) pojawiły się tabletki.

1905 – Po raz pierwszy spotkali się twarzą w twarz w Wiedniu dwaj wielcy twórcy nowoczesnej psychologii i psychoanalizy: Freud i Jung.

1926 – Urodził się David Hunter Hubel, kanadyjski uczony, neurofizjolog, profesor Harvard Medical School w Bostonie. W 1981 roku został wraz z Torstenem Wieselem laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii/medycyny. Naukowcy zostali uhonorowani za badania dotyczące przetwarzania informacji w układzie wzrokowym. Hubel zmarł w roku 2013.

Ralph Nader

1934 – w USA urodził się słynny na całym świecie amerykański adwokat Ralph Nader, jeden z najbardziej znienawidzonych wrogów wielkiego biznesu, który wielokrotnie wygrywał z przemysłowcami sprawy, w których reprezentował zwykłych konsumentów.

1947 – Odbyła się pierwsza w dziejach transmisja telewizyjna operacji chirurgicznej (a właściwie – pięciu na raz, czterech kardiologicznych i jednej kręgosłupa).

Transmisja została przeprowadzona w sieci wewnętrznej szpitala Johns Hopkins Hospital w Baltimore.

55

Mysz Shannona

Mysz

2001 – Zmarł Claude Elwood Shannon (ur. 2016) amerykański matematyk i inżynier, profesor Massachusetts Institute of Technology (MIT). Jeden z twórców teorii informacji. Jako jeden z pierwszych pojął ważność kodu binarnego i już jako młody człowiek twierdził, że ciągami zer i jedynek da się opisać każdy tekst, obraz i dźwięk. „Rewolucja cyfrowa zaczęła się od niego”. Znany był z tego, że uprawianie nauki było dla niego nie tylko poważnym zajęciem, ale również radością i zabawą. Dla czystej zabawy na przykład skonstruował maszynę o nazwie THROBAC–I, która liczyła, wykorzystując… rzymski zapis liczb. Zaprojektował też pianino odtwarzające w kolejności losowej zaprogramowane uprzednio utwory muzyczne czy samouczącą się „mysz” (znajdowała drogę przez labirynt, na którego końcu Shannon kładł kawałek sera). Pracował także nad sztuczną inteligencją, rozwijając koncepcje maszyn Turinga, czego efektem było m.in. stworzenie w 1956 r. komputera szachowego MANIAC 1.

56

28 LUTEGO 1883 – Edward G. Acheson z Pensylwanii opatentował karborund. To inaczej węglik krzemu – materiał ceramiczny o ogólnym wzorze SiC. Występuje w naturze jako niezwykle rzadki minerał moissanit. Jest niesamowicie twardy, ma twardość 9,5 wg skali Mohsa. Niestety, dość kruchy. Jak to często bywa, odkrycie Achesona było w sporej mierze przypadkowe: naprawdę poszukiwał metody wytwarzania sztucznych diamentów.

1901 – Urodził się Linus Pauling, amerykański fizyk i chemik. Dwukrotny laureat Nagrody Nobla, czyli przedstawiciel elity elit. Stworzył współczesną teorię wiązań kowalencyjnych i skalę Paulinga elektroujemności pierwiastków chemicznych.

Dokonał też szeregu odkryć w dziedzinie biologii. Wykazał, że anemia sierpowata może być związana ze zmianami zachodzącymi w strukturze cząsteczek krwi chorego.

Jest uważany za jednego z twórców biologii ewolucyjnej W roku 1973 założył prywatny instytut – Linus Pauling Institute of Science and Medicine w Menlo Park, w którym między innymi prowadził badania nad biologiczną rolą witaminy C. Entuzjazm Paulinga dla witaminy C nie miał potwierdzenia w badaniach klinicznych i po jego śmierci Instytut w Kalifornii został zamknięty. Tak, tak: najwięksi się też upierają przy błędnych mniemaniach. Zmarł w roku 1994.

1915 – Urodził się w Rio de Janeiro Peter Brian Medawar. Jego badania zmieniły oblicze transplantologii: w latach 1949–53 odkrył, że obca tkanka nie zostanie odrzucona, jeśli organizm miał kontakt z zawartym w niej antygenem w okresie życia płodowego lub wczesnym niemowlęctwie. Odkrycie zaowocowało Nagrodą Nobla w roku 1960.

1936 – Zmarł w Tunisie w swe 70 urodziny francuski bakteriolog Charles Jules Henri Nicolle. W 1928 roku dostał Nagrodę Nobla za odkrycie, że tyfus przenoszą wszy.

Linus Pauling

1951 – W swe 50 urodziny wielki Linus Pauling opublikował teoretyczny – i prawidłowy – opis struktury białka. Współautorem odkrycia był Robert Corey.

57

Widok na Qumran

1953 – Zmarł Eliezer Lipa Sukenik, słynny izraelsko–polski archeolog, który ustalił datę i pochodzenie słynnych „zwojów z Morza Martwego”, znanych także jako rękopisy z Qumran. starożytnej osady położonej w odległości 1 km na północny zachód od brzegu Morza Martwego, na Pustyni Judzkiej, na Zachodnim Brzegu.

W okolicznych jaskiniach w latach 1947–1956 znaleziono ponad 900 rękopisów, które rzuciły zupełnie nowe światło na początki i dzieje chrześcijaństwa.

58

29 LUTEGO 1840 – w Irlandii przyszedł na świat John P. Holland, wybitny konstruktor – jeden z „ojców” – okrętów podwodnych. W 1898 roku dostarczył Marynarce USA pierwszy taki okręt w pełni zdatny do użytku, USS „Holland”.

Hollerith

1860 – Urodził się Herman Hollerith. Pisałem o nim wielokrotnie; w gruncie rzeczy to ojciec zautomatyzowanych obliczeń na skalę przemysłową, konstruktor licznych maszyn liczących. W 1986 roku założył Tabulating Machine Company. Dziś ta firma nazywa się IBM…

Resolute

1936 – Langdon w Dakocie Płn. zostało uznane za najzimniejsze miejsce w historii USA. Przez 92 dni z rzędu temperatura tu nie przekroczyła zera; rekord ten podobno jest niepobity do dziś – choć mianem najzimniejszego zamieszkałego miejsca na Ziemi szczyci się (?) Resolute w regionie Nonavut w Kanadzie, gdzie średnia temperatura wynosi (jak podaje wspaniała witryna Wolfram Alpha) –18,6 stopnia.

Brr…

59

Spis nazwisk Acheson, Edward G., 57 Arago, Dominik, 53 Arc, Joanna d’, 42 Armbruster, Peter, 20 Arrhenius, Svante August, 38 Attlee, Clement, 35 Baekeland, Leo Hendrik, 47 Bardeen, John, 21 Bentham, Jeremy, 31 Bernoulli, Daniel, 17 Bertillon, Alphonse, 27 Boccherini, Luigi, 38 Bose, Satyendra Nath, 11 Brady, Mathew, 29 Brattain, Walter Houser, 21 Bresnahan, George T., 13 Bruno, Giordano, 34 Burton, Richard Francis, 27 By, John, 4 Campbell, Keith, 48 Carothers, Wallace Hume, 33 Carson, Chester Floyd, 18 Chopin, Fryderyk, 33 Churchill, Winston, 35, 54 Citroën, André Gustave, 13 Cook, James, 29 Corey, Robert, 57 Cushing, Harveya, 19 d’Hérelle, Félix, 45 Darrow, Charles, 16 Darwin, Charles, 25 Dedekind, Julius Wilhelm Richard, 26 Desargues, Gérard, 42 Eckert, J. Presper, 28 Edison, Thomas Alva, 23, 24 Elżbieta II, 14 Enders, John Franklin, 21 Euler, Ulf von, 16 Ferrari, Enzo Anselmo, 36 Ferrari, Lodovico, 6 Feynman, Richard P., 31 Fisher, Ronald Aylmer, 35 Flammarion, Camille, 53 Fontenelle, Bernard, 23 Fossett, Steve, 45 Foucault, Jean-Bernard-Léon, 23

Funk, Kazimierz, 47 Gabor, Dennis, 18 Gauss, Carl Friedrich, 47 Gell–Mann, Murray, 5 Goeppert-Mayer, Maria, 40 Gomberg, Moses, 17 Goodwin, Edwin J., 13 Grzegorz XIII, 49 Hardy, Godfrey Harold, 15 Heaviside, Oliver, 9 Hilbert, David, 30 Hoffman, Felix, 55 Holland, John P., 59 Hollerith, Herman, 59 Horne, William Cornelius Van, 8 Horowitz, Azriel, 25 Howe, Mia, 18 Hubel, David Hunter, 55 Iljuszyn, Siergiej Władimirowicz, 20 James, Stormie, 30 Jobs, Steven Paul, 49 Johansen, Wilhelm, 8 Kahn, Herman, 31 Keeler, Leonard, 6 Klein, Calvin, 22 Kleinman, Masza Amelia, 13 Kopernik, Mikołaj, 38 Kurczatow, Igor Wasiljewicz, 16 Land, Edwin H., 43 Lavoisier, Antoine, 12 Lepieszyńska, Olga, 30 Levandowski, Gertrude, 10 Limoenman, Patrz Citroen Lincoln, Abraham, 25 Lindbergh, Charles Augustus, 10 Lundblad, Erik, 33 Łysenko, Trofim, 30 Maginot, André, 35 Malthus, Thomas Robert, 27 Marinetti, Filippo Tommaso, 40 Mauchly, John W., 28 Maxim, Hiram, 12 Maybach. August Wilhelm, 19 Medawar, Brian, 57 Mendelejew, Dymitr, 15 Meyerson, Émile, 25 60

Michał Anioł, 36 Milnor, John Willard, 40 Mitnick, Kevin, 32 Morgagni, Giovanni Battista, 51 Mori, Shigefumi, 47 Morley, Edward Williams, 49 Morrison , Charles, 34 Nader, Ralph, 55 Newcomen, Thomas, 49 Nicolle, Charles Jules Henri, 57 Noddack, Ida, 51 Noddack, Walter, 51 Parmelee, D. D., 12 Pauling, Linus, 57 Perlman, Louis Henry, 10 Phillips, Elizabeth Magie, 16 Plunkett, Roy, 10 Polk, James K., 29 Quételet, Lambert Adolphe Jacques, 44 Quintero, Ruben, 33 Ramanujan, Srinivas, 15 Ramsey, Frank Plumpton, 44 Record, Taylor I., 13 Röntgen, Wilhelm Conrad, 22 Russell, Bertrand Arthur William, 7 Sacharow, Andriej, 16 Saussure, Horace-Bénédict de, 34 Schmid, Hans, 36

Seaborg, Glenn T., 52 Segrè, Emilio Gino, 4 Shannon, Claude Elwood, 56 Shockley, William, 21 Smith, George Franklin, 54 Smith, William, 38 Somers, Virend K., 11 Speke, John Hanning, 27 Sukenik, Eliezer Lipa, 58 Swammerdam, Jan, 25 Tombaugh, Clyde, 36 Trevithick, Richard, 42 Tull, Jethro, 42 Twort, Frederick, 45 Vespucci, Amerigo, 44 Waksman, Selman Abraham, 44 Waldo, Clarence A., 13 Wallach, Otto, 53 Wasserman, August von, 43 Waterman, Lewis Edson, 17 Watson-Watt, Robert, 53 Wentorf, R. H., 26 Wheatstone, Charles, 9, 14 Wiesel, Torsten, 55 Wiktoria, królowa, 21 Wilmut, Ian, 48 Wood, Leonard, 19 Zuse, Konrad, 28 Zwicky, Fritz, 29

61