Subiektywna historia cywilizacji, styczeń

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

Bogdan Miś

SUBIEKTYWNA KRONIKA CYWILIZACJI STYCZEŃ

Wybór wydarzeń z historii cywilizacji został dokonany przez autora całkowicie subiektywnie. Zawiera opis wydarzeń – jego zdaniem – przełomowych, ważnych, ciekawych; albo po prostu zabawnych.

Bardzo mało polityki, sporo historii nauki i techniki.

NAKŁAD WŁASNY 2017

0

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

SPIS TREŚCI Spis treści spis treści ......................................................................................................................1 Od autora..................................................................................................................... 3 1 STYCZNIA ................................................................................................................ 4 2 STYCZNIA ................................................................................................................ 6 3 STYCZNIA ................................................................................................................ 8 4 STYCZNIA .............................................................................................................. 10 5 STYCZNIA ...............................................................................................................12 6 STYCZNIA ...............................................................................................................14 7 STYCZNIA ...............................................................................................................16 8 STYCZNIA ...............................................................................................................19 9 STYCZNIA ...............................................................................................................21 10 STYCZNIA ............................................................................................................ 23 11 STYCZNIA ............................................................................................................. 25 12 STYCZNIA ............................................................................................................ 27 13 STYCZNIA ............................................................................................................ 29 14 STYCZNIA .............................................................................................................31 15 STYCZNIA ............................................................................................................ 33 16 STYCZNIA ............................................................................................................ 35 17 STYCZNIA............................................................................................................. 37 18 STYCZNIA ............................................................................................................ 38 19 STYCZNIA ............................................................................................................ 39 20 STYCZNIA .............................................................................................................41 21 STYCZNIA ............................................................................................................ 42 22 STYCZNIA ............................................................................................................ 43 23 STYCZNIA ............................................................................................................ 44 24 STYCZNIA ............................................................................................................ 45 25 STYCZNIA ............................................................................................................ 46 26 STYCZNIA ............................................................................................................ 47 27 STYCZNIA ............................................................................................................ 48 28 STYCZNIA ............................................................................................................ 49 29 STYCZNIA ............................................................................................................. 51 30 STYCZNIA ............................................................................................................ 53 31 STYCZNIA ............................................................................................................ 55 1

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________ Spis nazwisk .............................................................................................................. 57

2

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

OD AUTORA

O

to bardzo subiektywna próba zrobienia czegoś, co bardzo lubię: kalendarium.

Uwielbiam zbierać wszelkie kroniki, almanachy, kalendaria właśnie...

Mam tego mnóstwo. I nigdy nie miałem czasu, by z nich wybrać opisy wydarzeń, które wydają mi się szczególnie godne uwagi. No, ale teraz jestem na emeryturze i mogę się pobawić. A poza tym mam do dyspozycji Internet.

Prawdopodobnie zatem powstanie 12 e-booków, każdy poświęcony jednemu miesiącowi.

Ograniczam się w zasadzie do odnotowywania zdarzeń, związanych z nauką, techniką, kulturą — czyli z tym, co naprawdę ważne dla postępu cywilizacji. Zupełnie incydentalnie omawiam wydarzenia polityczne. Czasem niektóre wydarzenia komentuję. Bywa, że nieco złośliwie.

Kryterium wyboru informacji chyba nie istnieje, a w każdym razie jest ogromnie – jako się rzekło – subiektywne. Czasami skupiam się na faktach po prostu ciekawych, intrygujących albo – dla mnie – zabawnych.

Na końcu książeczki znajdą państwo indeks osób, o których w niej mowa.

Dobrej zabawy. Może coś kogoś zaskoczy?

Aha, jeszcze jedno: wszystkie ilustracje pochodzą z ogólnie dostępnych zasobów Wikipedii.

Bogdan Miś

3

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

1 STYCZNIA 1739 – Jean Baptiste Bouvet de Lozier, badacz francuski, odkrył na południowym Atlantyku maleńką wyspę, nazwaną – jakżeby – wyspą Bouveta. Nie miał pojęcia, że odkrył najbardziej odległą od lądu stałego wyspę na Ziemi. Wyspa jest obecnie terytorium zależnym Norwegii, a najbliżej niej znajduje się należąca do Antarktydy i położona w odległości blisko 1700 km niezamieszkana Ziemia Królowej Maud.

Planetoida Ceres 1801 – Giuseppe Piazzi odkrył w swym obserwatorium w sycylijskim Palermo planetoidę Ceres – pierwszą i największą z odkrytych dotychczas.

1992 – Pięć tysięcy amerykańskich szpitali zakazało palenia tytoniu na swoim terenie. Dozwolono je wyłącznie w wyznaczonych strefach. W dwa lata później – zakazano całkowicie.

Iron Bridge 1781 – Nad rzeką Severn w angielskim hrabstwie Shropshire otwarto pierwszy żelazny most na świecie Iron Bridge.

4

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

1863 – Urodził się Pierre de Coubertin, właść. Pierre de Fredy, baron de Coubertin, francuski historyk, działacz sportowy, twórca idei nowożytnych igrzysk olimpijskich, przewodniczący MKOl (zm. 1937). Żeby wiedział co się dziś wyrabia z dopingiem, uznałby chyba swoje pomysły za kiepskie.

1988 – Zakończono w Polsce zagłuszanie Radia Wolna Europa. Całe to zagłuszanie było kompletnie bez sensu, bo i tak słuchaliśmy. Polak potrafi!

5

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

2 STYCZNIA 1729 – W Chojnicach na Pomorzu (wtedy: Koenitz w Prusach Królewskich) urodził się niemiecki astronom Johann Daniel Titius (inaczej: Tietz), odkrywca reguły Titiusa-Bodego, prostej prawidłowości ustalającej odległości planet od Słońca. Dzięki jej… niedoskonałości odkryto Pallas, Juno i Westę, które znaleziono w miejscu, gdzie powinna być jakaś planeta, a jej nie ma Reguła Titiusa-Bodego została uznana za fałszywą w roku 1846, gdy odkryto zupełnie do niepasującego Neptuna.

Clausius 1822 – W Koszalinie urodził się Rudolf Clausius (żył 66 lat), fizyk niemiecki.

Jeden z twórców zasad termodynamiki. Opublikował szesnaście dużych prac naukowych. Pierwsza i jednocześnie najsłynniejsza jego praca, ukazała się w 1850 roku. Nosiła tytuł O motorycznej sile ciepła i o prawach, które można wywnioskować stąd na potrzeby teorii ciepła. Był to początek cyklu prac, które ostatecznie doprowadziły do zdefiniowania pojęcia entropii i sformułowania drugiej zasady termodynamiki. Profesor uniwersytetów w Zurychu i Bonn

1897 – Szwedzka prasa opublikowała testament milionera i wynalazcy dynamitu Alfreda Nobla, ustanawiający słynną Nagrodę Nobla.

1929 – Kanada i USA doszły do porozumienia na temat wspólnej ochrony wodospadu Niagara.

6

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

Brooklyn Bridge 1870 Rozpoczęto budowę Mostu Brooklyńskiego, jednego z najstarszych mostów wiszących na świecie. Ma 1834 m długości, 26 m szerokości i 84 m wysokości. Łączy Brooklyn z Manhattanem. Budowa trwała 13 lat.

1920 – Urodził się w Rosji Isaac Asimov, właść. Isaak Judowicz Ozimow (ros. Исаак Юдович Озимов), amerykański pisarz i profesor biochemii. Żył 72 lata.

Największy sukces osiągnął jako autor książek fantastycznonaukowych oraz popularnonaukowych. Był jednym z najbardziej płodnych pisarzy wszech czasów.

7

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

3 STYCZNIA

Margaryna (jeśli ktoś nie widział…)

1871 – Opatentowana została margaryna, „sztuczne masło”. Patent otrzymał Henry W. Bradley z Binghamton w stanie Nowy Jork.

1961 – Awaria eksperymentalnego reaktora jądrowego w Idaho Falls. Śmierć poniosło trzech pracowników. Były to pierwsze (oficjalnie) ofiary śmiertelne amerykańskiej atomistyki.

1970 – W Stanford Medical Center w Palo Alto w Kalifornii zespół chirurgów pod kierunkiem dr Edwarda Stinsona dokonał transplantacji serca od anonimowego dawcy niejakiemu Williamowi G. van Buurenowi. Okazał się on najdłużej w historii żyjącym pacjentem po przeszczepie: zmarł po blisko 22 latach.

Josiach Wedgwood 1795 Zmarł Josiah Wedgwood (ur. 12 lipca 1730) – angielski producent porcelany, założyciel słynnego przedsiębiorstwa Wedgwood. Wynalazca (m. in. pirometru – do pomiarów wysokich temperatur), artysta. Abolicjonista. Dziadek Charlesa Darwina i Emmy Darwin. Członek Royal Society.

8

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

1871 – Cleveland Abbe został pierwszym szefem naukowym świeżo powołanej służby meteorologicznej Stanów Zjednoczonych. Był twórcą pierwszych profesjonalnych prognoz pogody w historii.

1871 – Opatentowano margarynę. Autorem patentu był Henry Bradley z Binghamton w stanie Nowy Jork. On też wymyślił nazwę.

9

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

4 STYCZNIA

Wilhelm Beer

1797 – W Berlinie urodził się Wilhelm Beer, pierwszy człowiek, który wykonał

mapy Księżyca i Marsa, Mappa Selenographica (1836). Pierwsza mapa Księżyca była podzielona na kwadranty, zawierała szczegółowe przedstawienie jasnej strony Księżyca i w 1837 została uzupełniona o książkę z mikrometrycznymi pomiarami średnic 148 kraterów i wysokości 830 wzniesień. Mappa Selenographica pozostawała najlepszą mapą Księżyca aż do 1878 roku

1885 – w Davenport (stan Iowa, USA) dr William Grant przeprowadził pierwsze

w historii udane usunięcie wyrostka robaczkowego, czyli tzw. ślepej kiszki. Uratowane zostało życie 22-letniej Mary Gartside.

Louis Braille 1809 – Urodził się Louis Braille, francuski twórca alfabetu dla niewidomych, nazwanego później alfabetem Braille’a, organista. Był czwartym dzieckiem w rodzinie 10

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________ prostego rzemieślnika (rymarza). Uszkodzenie oka w dzieciństwie spowodowało u niego obuoczną ślepotę w wieku 5 lat. W wieku 10 lat dzięki swoim wybitnym zdolnościom i poparciu markiza d’Orvilliers uzyskał stypendium w szkole dla niewidomych. Jego system jest oparty na ówczesnym wojskowym systemie nocnego przekazywania wiadomości, ale zupełnie od niego różny; można mówić co najwyżej o inspiracji. Braille spoczywa obok innych wielkich we francuskim Panteonie.

1900 – Urodził się James Bond… Nie, niezupełnie ten: mowa o słynnym amerykańskim ornitologu, wielkim znawcy ptaków z Indii Zachodnich. W celach badawczych odwiedził on 100 wysp na Karaibach. Jego dzieło Birds of the West Indies book (1936) wpadło w ręce niejakiego Iana Fleminga, także znawcy ptaków, pisarza. No i ten właśnie był przecież autorem serii książek o agencie 007. Koło się zamyka. W każdym razie ornitolog umarł w roku 1989.

1962 – Ruszył pierwszy w pełni zautomatyzowany pociąg metra w Nowym Jorku.

Było to pionierskie rozwiązanie w skali światowej. Okres prób trwał pół roku. Na wszelki wypadek, w kabinie sterowniczej przebywał również maszynista. Wobec żądań związków zawodowych, człowiek jeździł w kabinie do 21 kwietnia 1964 roku.

11

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

5 STYCZNIA 1838 – W Lyonie we Francji urodził się Camille Jordan, matematyk, twórca pojęcia „krzywej Jordana” – czyli takiej, którą da się uzyskać przez taką deformację okręgu, która nie powoduje jego rozerwania, ani sklejenia żadnych punktów.

C. Kleene 1909 – Urodził się jeden z największych współczesnych matematyków i logików, Amerykanin Stephen Cole Kleene, znamienity badacz teorii algorytmów i tzw. funkcji rekursywnych, jeden z pionierów informatyki. W czasie II wojny był oficerem Marynarki Wojennej USA, kierownikiem Laboratorium Badawczego US Navy. Był też – jak wielu matematyków — świetnym alpinistą. Zmarł w roku 1994.

Golden Gate Bridge 1933 – rozpoczęto budowę mostu Golden Gate w San Francisco, pierwszego mostu, którego przyczółki stanęły w otwartym oceanie i pierwszy przerzucony przez wyjście wielkiego portu oceanicznego.

12

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

1993 – Tankowiec „Braer” wpadł na mieliznę w Zatoce Quendale na Szetlandach, powodując monstrualną katastrofę ekologiczną: do morza dostało się 85 000 ton ropy, dwa i pół razy więcej, niż w czasie słynnej katastrofy „Exxon Valdez”.

1855 – Urodził się człowiek, dzięki któremu mężczyźni się bezpiecznie golą: King

Camp Gilette, amerykański wynalazca. Opracował i opatentował w 1895 roku żyletkę z dwoma ostrzami do maszynki do golenia. Produkcja seryjna rozpoczęła się w 1903 roku, ale rok zamknięto sprzedażą 51 maszynek i 168 żyletek. Dopiero w kolejnym roku produkcja przybrała masowy charakter.

1899 – Narodził się… hamburger. Tego dnia słowo to ukazało się po raz pierwszy drukiem w piśmie Walla Walla Union (wychodzącym w miejscowości w stanie Washington). Nazwa pochodzi od „hamburger steak”, czyli niemieckiego befsztyka z siekanej wołowiny. Niektórzy jednak uważają, że hamburgera serwował pod tą nazwą dopiero w 1904 roku Fletcher Davis, właściciel baru w Teksasie. Myślę, że nauka pozostawi ten problem bez ostatecznego rozstrzygnięcia…

13

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

6 STYCZNIA 1639 – Po raz pierwszy w historii wydano polecenie zniszczenia nadwyżek płodów rolnych. Zgromadzenie Ogólne Wirginii zarządziło „przegląd tegorocznych zbiorów tytoniu przez przysięgłych taksatorów, spalenie zgniłego i nie nadającego się na sprzedaż oraz połowy dobrego”.

1851 – Louis Braille, twórca pisma dla niewidomych, zmarł w Paryżu na gruźlicę, dwa dni po 41. Urodzinach, Swoje pismo wynalazł mając 15 lat, kiedy utracił wzrok po wypadku w dzieciństwie.

To zdjęcie przedstawia California Clipper, siostrzany samolot Pacific Clippera 1949 – Należący do Pan American Airways „Pacific Clipper” wylądował w Nowym Jorku, kończąc pierwszy lot samolotu liniowego dookoła Ziemi.

Samuel Morse 1838 – Samuel Finley Breese Morse wraz ze wspólnikiem (który nazywał się Alfred Vail) dał pierwszy pokaz swojego nowego systemu (opartego na poprzednim układzie kreska-kropka-pauza, ale interpretowanym liczbowo) przewodowej telegrafii. Do dziś nie wiadomo, który z panów naprawdę wymyślił ten system. Pewne jest jedno: ich prace finansował ojciec Vaila.

1865 – Urodził się Nikołaj Jakowlewicz Marr, rosyjski archeolog, etnograf i

językoznawca, badacz kultur kaukaskich oraz języków afroazjatyckich i języka Basków. Znany szeroko z dwóch rzeczy: po pierwsze, z absurdalnej teorii, że wszystkie 14

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________ języki świata pochodzą od zbioru kilku monosylab, a po drugie stąd, że był zupełnie bez powodu tępiony przez stalinowców i ciągle idiotycznie atakowany w pseudonaukowych „naukowych” artykułach. Takiego miał pecha…

1929 – Zmarła (no, nie od razu…) butelka na mleko. Tego dnia amerykańska firma Sheffield Farms wprowadziła do użytku pierwsze opakowanie kartonowe, co oznaczało znaczny spadek kosztów produkcji w mleczarniach i 94% zmniejszenia wagi opakowań. Trzeba jednak przyznać, że karton był już wtedy dość szeroko używany do pakowania innych produktów.

15

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

7 STYCZNIA 1610 – Wielki Włoch, Galileusz, odkrył tego dnia trzy księżyce Jowisza, a po kilku tygodniach – czwarty. Rok wcześniej zbudował swój słynny teleskop. Był to pierwszy pośredni dowód, że – wbrew ówczesnemu zdaniu Kościoła – Ziemia nie jest centrum Wszechświata.

Jean Pierre Blanchard 1785 – Francuski lotnik balonowy (i wynalazca spadochronu) Jean-Pierre Blanchard dokonał pierwszego przelotu nad Kanałem La Manche. Towarzyszył mu amerykański lekarz, John Jeffries. Lotnicy przewieźli worek listów – pierwszą w historii przesyłkę lotniczą.

1871 – Rosyjski chemik Dymitr Mendelejew przedstawił poprawioną wersję swego układu okresowego pierwiastków. Tym razem przewidział istnienie i właściwości pierwiastków dotychczas nieznanych.

16

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

Louis Daguerre 1839 – Louis Daguerre wygłosił w Paryskiej Akademii Nauk referat o swoim systemie utrwalania obrazu. Narodziła się oficjalnie fotografia. Szczegóły techniczne wynalazku ujawniono publicznie dopiero w sierpniu tegoż roku, bowiem rząd francuski zakupił od Daguerre’a prawa patentowe i chciał chronić swoją inwestycję.

Niezbyt się to udało: Anglicy opatentowali wynalazek u siebie pięć dni przed Francuzami…

1871 – Urodził się Émile Borel, wielki francuski matematyk (zapewne Państwo zauważyli, że ja tu dość często wspominam matematyków właśnie? No cóż: to faktycznie nie przypadek; jak być może Czytelnicy zauważyli, sam jestem matematykiem z wykształcenia…). Otóż ów Félix-Édouard-Justin-Émile Borel, bo tak brzmi jego pełne nazwisko, jest jednym z pionierów tzw. teorii miary, na gruncie której udało się dokładnie zrozumieć np. czym jest prawdopodobieństwo. To on sformułował m. in. słynne twierdzenie o małpie, która uderzając losowo w klawisze maszyny do pisania napisze w nieskończonym czasie wszystkie dzieła zawarte w dowolnej bibliotece. Niestety, czas musi być w tym twierdzeniu nieskończony, więc eksperymentalnie tezy nie da się potwierdzić… Borel stworzył także pionierskie prace w teorii gier.

17

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

1949 – W Science ukazały się pierwsze w dziejach zdjęcia chromosomów i genów.

Artykuł opublikowali dr. Daniel Chapin Pease i dr Richard Freligh Baker z Wydziału Medycyny University of Southern California.

18

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

8 STYCZNIA 1642 – Po spędzeniu 8 lat w areszcie domowym za utrzymywanie, że Ziemi krąży dookoła Słońca, w Arcetri we Włoszech zmarł Galileusz.

1656 – W holenderskim Haarlemie opublikowano pierwszy numer „Weeklycke Courante van Europa”, pierwszej gazety w dziejach. Egzemplarz z pierwszego nakładu zachował się do dziś.

Wahadło Foucaulta 1851 – O drugiej w nocy w swym paryskim mieszkaniu fizyk Jean Foucault uzyskał dowód ruchu obrotowego Ziemi. Użył urządzenia, zwanego dziś wahadłem Foucaulta – zawieszonego na długim sznurze ciężaru, który wahając się w stałej płaszczyźnie zaznaczał na piasku linie, przesuwające się wskutek ruchu Ziemi.

Ogromne wahadło Foucaulta (67 m długości) znajduje się w paryskim Panteonie.

1899 – Herman Hollerith otrzymał patent na swój tabulator, automatycznie liczącą maszynę, która pozwoliła w kilka miesięcy później zrealizować spis powszechny w USA, bez czego nie dałoby się bez naruszania konstytucji przeprowadzić wyborów prezydenckich. Z firmy Holleritha wypączkował w 1911 roku IBM.

19

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

Stephen Hawking 1942 – Urodził się Stephen W. Hawking jeden z najsłynniejszych dziś fizykówteoretyków świata. Cierpi on na tzw. stwardnienie zanikowe boczne, przez co jest niemal całkowicie od lat sparaliżowany. Właściwie żyje bezprawnie z punktu widzenia medycyny; ale żyje i tworzy. W ciągu trwającej ponad 40 lat kariery zajmował się głównie czarnymi dziurami i grawitacją kwantową. Opracował wspólnie z Rogerem Penrosem twierdzenia odnoszące się do istnienia osobliwości w ramach ogólnej teorii względności oraz teoretyczny dowód na to, że czarne dziury powinny emitować promieniowanie, znane dziś jako promieniowanie Hawkinga.

1980 – Zmarł w wieku 73 lat John William Mauchly. Wraz z J. P. Eckertem

zaprojektował i skonstruował słynny komputer ENIAC, przez wiele lat uważany za pierwszy w dziejach komputer w pełni działający (nie jest to prawda, pierwsze były maszyny Niemca Konrada Zuse oraz angielska seria Colossus). Jego dziełem jest także pierwszy komputer przeznaczony na rynek handlowy – UNIVAC I (1951).

Ponadto był autorem wielu prac teoretycznych, poświęconych m.in. zastosowaniu metod matematycznych do przewidywania pogody.

20

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

9 STYCZNIA

Caroline Herschel 1848 – Zmarła w wieku lat 98 Caroline Lucretia Herschel, brytyjska kobietaastronom pochodzenia niemieckiego, siostra słynnego Williama Herschela, którego była asystentką (a on królewskim astronomem Jerzego III). Odkryła wiele ważnych obiektów niebieskich, m.in. jako pierwsza kobieta odkryła kometę. Była znakomitą uczoną. Do 1996 roku była jedyną kobietą, odznaczoną złotym medalem przez Royal Astronomical Society.

1793 – Francuski lotnik Jean-Pierre Blanchard – ten sam, co przeleciał jako pierwszy Kanał – jako pierwszy przeleciał balonem nad Ameryką między Filadelfią a Woodbury w stanie New Jersey.

1901 – Który z chłopców urodzonych w XX wieku nie bawił się zabawką Meccano (znaną także jako Mały Konstruktor, Mały Inżynier itp.), układanką z różnych elementów do skręcania i budowania maszyn, wież i różnych innych rzeczy, jakie tylko mechaniczna wyobraźnia dziecku podsunęła? Tego dnia właśnie wynalazca Frank Horby zgłosił to w Anglii do opatentowania. Zrobił na swoim wynalazku miliony.

21

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

Har Gobind Khorana 1922 – Urodził się w Pendżabie (obecnie: Pakistan) Har Gobind Khorana (zm.

2011) amerykański biolog molekularny, laureat Nagrody Nobla (wspólnie z R. Holleyem i M. Nirenbergiem) z 1968 roku za odszyfrowanie kodu genetycznego. W 1994 roku został doktorem h. c. Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.

1950 – Albert Einstein wypowiedział słynną myśl, wartą zapamiętania: „Głównym celem nauki jest wyjaśnienie jak największej liczby faktów na podstawie logicznego wnioskowania, opartego na najmniejszej możliwie liczbie hipotez oraz aksjomatów”.

22

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

10 STYCZNIA 1862 – Zmarł w wieku ledwie 47 lat Samuel Colt, amerykański wynalazca i producent broni. Oprócz konstruowania broni Samuel Colt wynalazł również baterię podwodną oraz uruchomił pierwszy podwodny telegraf łączący Fire Island i New York w 1843 roku. Do czasu jego śmierci przedsiębiorstwo Colt’s Manufacturing Company oraz wcześniejsze wyprodukowały łącznie około 325 000 rewolwerów kalibrów od 9 do 11 mm. Przedsiębiorstwo działa do dziś. Ciekawostka: Ministerstwo Spraw Wojskowych USA odmówiło w 1837 roku wprowadzenia jego rewolweru na uzbrojenie armii z uwagi na jej… niemoralną szybkostrzelność.

1864 – Tego dnia Alfred Nobel sformułował swój wniosek patentowy na dynamit.

Londyńskie metro 1863 – Otwarto pierwszą kolej podziemną na świecie: londyńskie metro.

Mapa mikrofalowego promieniowania tła 1936 – Urodził się w Houston Robert Woodrow Wilson – amerykański astronom, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki za odkrycie tzw. mikrofalowego promieniowania tła. Nagrodę Nobla otrzymał w roku 1978 wraz z Arno Penziasem.

Było to odkrycie niesłychanej wagi, potwierdzające teorię Wielkiego Wybuchu.

Dokonano go… przypadkowo w roku 1964, podczas pomiarów sygnałów mikrofalowych. Pracując w Bell Labs na nowym typie anteny, Wilson i Arno Penzias 23

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________ zaobserwowali pochodzące z trudnego do wykrycia źródła szumy. Okazało się, że sygnał pochodzi z nieba, równomiernie ze wszystkich kierunków.

1946 – Po raz pierwszy w historii doszło do odbicia sygnału radarowego od Księżyca.

Kierowany przez ppłk Johna H. DeWitta zespół US Army Signal Corps wysłał z Belmar w stanie New Jersey krótki sygnał w kierunku Księżyca i odebrał echo po 2,4 sekundy.

1947 – Uniwersytet Stanforda ogłosił o wyizolowaniu wirusa polio (paraliżu dziecięcego, choroby Heinego-Medina). Opublikowano także zdjęcia wirusa, wykonane mikroskopem elektronowym. Pierwszą skuteczną szczepionkę przeciw tej strasznej chorobie opracował Polak, Hilary Koprowski. Obecnie stosowane są dwie inne: Salka i Sabina.

24

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

11 STYCZNIA 1569 – W Londynie odbyło się losowanie nagród pierwszej loterii państwowej.

1770 – Do Ameryki dotarł z Europy… rabarbar. Benjamin Franklin przesłał partię tej rośliny do mieszkającego w Filadelfii Johna Baretrama.

Charles Wilkes 1840 – Morska ekspedycja Charlesa Wilkesa (1798-1877) – pierwsza ekspedycja naukowa, sponsorowana przez rząd USA – dotarła do lądolodu Antarktydy.

Stwierdzono, że Antarktyda jest kontynentem. Nazwę nadał jej właśnie Wilkes.

1993 – zmarło dziecko, które w restauracji w Seattle jadło hamburgera. W wyniku śledztwa stwierdzono, że przyczyną była bakteria E. coli, której nie zabił nieodpowiedni proces przygotowywania potrawy. Po tym wypadku analogicznie zatruły się setki ludzi, co doprowadziło do ustanowienia niezwykle restrykcyjnych przepisów higienicznych – obowiązujących do dziś.

25

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

Od lewej: Liu Shaoqui, Jakub Rosenfeld, Chen Yi 1903 – Urodził się we Lwowie Jakob Rosenfeld, niesłychanie ciekawa postać. Był to świetny austriacki lekarz żydowskiego pochodzenia, który w 1939 roku skorzystał z jedynej możliwości ucieczki przed hitlerowcami, jaką była ucieczka… do Chin. Tu uczestniczył w wojnie chińsko-japońskiej i był ministrem zdrowia w chińskim rządzie rewolucyjnym. W Chinach jest do dziś znany jako generał Luo. Po jego śmierci w Tel Awiwie (1952) odkryto dziennik, w którym opisał wydarzenia w Chinach do roku 1949.

1974 – W Kapsztadzie w RPA urodziły się sześcioraczki – pierwsze w dziejach, które pozostały przy życiu.

26

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

12 STYCZNIA 1665 – Zmarł w wieku 64 lat Pierre de Fermat, francuski prawnik i lingwista (z wykształcenia) i matematyk-amator, autor jednej z najbardziej znanych hipotez matematycznych (zwanej Wielkim Twierdzeniem Fermata: w jego własnym sformułowaniu brzmi ona tak: jest niemożliwe rozłożyć sześcian na dwa sześciany, czwartą potęgę na dwie czwarte potęgi i ogólnie potęgę wyższą niż druga na dwie takie potęgi; znalazłem naprawdę zadziwiający dowód tego, jednak margines jest za mały, by go pomieścić) i wielu innych całkiem poważnych odkryć matematycznych – np. że wszystkie krzywe drugiego stopnia da się uzyskać przez odpowiednie przecinanie płaszczyzną powierzchni stożka. Dowód jego słynnego twierdzenia (niewiarygodnie trudny) podał dopiero w roku 1994 Andrew John Wiles, zdobywając wiekopomną sławę.

1896 – Dr Henry Louis Smith, profesor fizyki i astronomii w Davidson College w Kalifornii wykonał pierwszą w USA fotografię rentgenowską: strzelił w rękę zwłok z rewolweru, a następnie przez 15 sekund naświetlał ją promieniami X. Po wywołaniu pocisk okazał się dokładnie widoczny.

1899 – urodził się Szwajcar Paul Hermann Mueller, który odkrył, że DDT jest

doskonałym środkiem owadobójczym, za co w 1948 roku dostał Nagrodę Nobla z medycyny. DDT szybko opanował cały świat, lecz w 25 lat później tego specyfiku zakazano – jako wyjątkowo szkodliwego dla środowiska i powodującego liczne groźne skutki uboczne.

Plakietka dr. Diaza 1986 – Wylądował prom Columbia, na pokładzie którego znajdował się pierwszy astronauta pochodzenie latynoskiego, dr Franklin R. Chang-Diaz.

27

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

1903 – Urodził się na Uralu Igor Kurczatow, radziecki fizyk jądrowy, uważany za ojca radzieckiej broni atomowej. W 1943 objął kierownictwo zespołu naukowców pracujących nad jej skonstruowaniem, co zostało uwieńczone sukcesem w 1949, głównie dzięki informacjom uzyskanym od radzieckich szpiegów, a zwłaszcza Klausa Fuchsa, którzy wykradali tajne informacje z projektu Manhattan. Uważa się, że bez tych informacji zbudowanie bomby zajęłoby Rosjanom do 5 lat więcej. Mając już technologię bomby atomowej jako pierwszy na świecie zbudował bombę wodorową.

Siergiej Korolow 1907 – Urodził się w Żytomierzu Siergiej Pawłowicz Korolow (różnie piszą: czasami Koroljow albo Korolew) – radziecki specjalista techniki rakietowej, konstruktor pocisków balistycznych, rakiet i statków kosmicznych; znany jako Główny Konstruktor. Był ofiarą stalinowskich represji i więźniem łagrów. Zwolniony po sześciu latach w 1944 stał się kluczową osobą programu rakietowego ZSRR. Jego nazwisko i funkcja były otoczone najściślejszą tajemnicą aż do śmierci w roku 1966 (wskutek nieudolnie wykonanej rutynowej operacji).

28

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

13 STYCZNIA

Wilhelm Wien 1864 – Urodził się niemiecki fizyk Wilhelm Wien, który wyjaśnił, dlaczego rozgrzane do odpowiedniej temperatury przedmiot świecą na czerwono. Za swoje odkrycia otrzymał w 1911 roku Nagrodę Nobla.

1906 – W „Scientific American” pojawiła się pierwsza w USA reklama radioodbiornika na sprzedaż. Aparat kosztował 7,5 dolara i odbierał program w zasięgu mili od nadajnika.

1910 – W Nowym Jorku po raz pierwszy na świecie przeprowadzono radiową transmisję opery w całości. Które radio transmituje dziś tak opery (poza wyspecjalizowanymi stacjami internetowymi)?

Sikorsky R-4 1942 – Ważne wydarzenia w historii lotnictwa. Tego dnia dokonano oblotu pierwszego seryjnie produkowanego śmigłowca – amerykańskiego Sikorsky R-4 (był pierwszym alianckim śmigłowcem użytym bojowo. Stacjonujący w Birmie i należący 29

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________ do nowo powstałej grupy 1st Air Commando YR-4 23 kwietnia 1944 roku wziął udział w operacji uratowania pilota i trzech pasażerów samolotu Stinson L-1, który rozbił się na terenie nieprzyjaciela. R-4 był także pierwszym alianckim śmigłowcem, który wylądował na pokładzie okrętu) oraz po raz pierwszy w momencie zagrożenia katapultował się pilot samolotu (Niemcy).

1976 – Zademonstrowano publicznie urządzanie czytające na głos druk.

Konstruktorem był Raymond Kurzweil z Cambridge, Massachusetts. Urządzenie miało służyć niewidomym. Aparat – współdziałający z komputerem – czytał 150 słów na minutę.

30

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

14 STYCZNIA 1793 – Pierwsza Amerykanka urodziła zdrowe dziecko z wyniku tzw. cesarskiego cięcia. Nazywała się Elisabeth Hog Bennet, zabieg wykonał w Edom w Wirginii jej mąż, Jesse.

1890 – Urodził się angielski geolog, Arthur Holmes. Jest autorem metody datowania skał metodą oznaczania w nich pierwiastków promieniotwórczych. Kiedy zaczynał karierę naukową, sławny lord Kelvin szacował wiek Ziemi na 100 mln lat.

Dzięki pracom Holmesa przesunięto to szacowanie na co najmniej 4,6 mld lat.

Ambulocet w porównaniu do człowieka 1994 – Paleobiolog J. G. M. Thewissen opublikował w „Science” artykuł, w którym doniósł, że w Pakistanie odkrył szczątki walenia wychodzącego na ląd – stworzenia pośredniego między zwierzętami lądowymi, a dzisiejszymi waleniami.

Nazwano je ambulocet.

Alfred Tarski 1902 – Urodził się w Warszawie polsko-amerykański matematyk i logik, słynny Alfred Tarski (właściwie A. Tajtelbaum), początkowo członek słynnej Polskiej 31

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________ Szkoły Matematycznej, w latach 1925-39 docent Uniwersytetu Warszawskiego, od 1939 roku w USA. Twórca m.in. teorii modeli i semantycznej definicji prawdy. Bywa wymieniany jako jeden z czterech najwybitniejszych logików wszech czasów — obok Arystotelesa, Gottloba Fregego oraz Kurta Gödla. Żył 82 lata. Planetoida nr 13672 nosi jego imię.

1978 – No i właśnie. Tego dnia zmarł Kurt Gödel, drugi z tych czterech

największych logików w dziejach. Austriacko-amerykański logik i matematyk. Do najbardziej znanych osiągnięć matematycznych Gödla należą twierdzenia o niezupełności i niesprzeczności teorii dedukcyjnych. Mówiąc odrobinę nieściśle, słynne twierdzenie Gödla orzeka, że w odpowiednio złożonych teoriach matematycznych (tych, które zawierają arytmetykę liczb naturalnych – czyli właściwie wszystkich godnych uwagi) zawsze pojawi się zdanie, o którego prawdziwości albo też fałszywości nie da się nic powiedzieć, zdanie nierozstrzygalne.

Dołączenie do przyjętych aksjomatów tego właśnie zdania lub jego zaprzeczenia nic nie da – bo natychmiast pojawi się nowe o tej właściwości. W inny sposób sformułował to także Alan Turing, który niezależnie dowiódł, że nie da się zbudować maszyny, mogącej dowieść dowolnego twierdzenia matematycznego. Niektórzy twierdzą, że właśnie dlatego warto się zajmować matematyką…

2005 – Na Tytanie, jednym z satelitów Saturna, wylądował próbnik Huygens, który wystartował z sondy Cassini. Próbnik przekazał na Ziemię zdjęcia powierzchni satelity.

32

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

15 STYCZNIA 1609 – Ukazał się pierwszy na świecie tygodnik, „Aviso Relation oder Zeitung”.

Wydawcą był (w Saksonii) Julius Adolph von Sohne.

1784 – Angielski chemik Henry Cavendish zapalił wodór i uzyskał wodę, co dowiodło, że jest ona kombinacją dwóch gazów. Tym samym ostatecznie pogrzebano przekonanie starożytnych, że świat składa się z czterech „żywiołów”: powietrza, wody, ziemi i ognia.

Teller na fotografii z Los Alamos 1908 – W Budapeszcie urodził się „ojciec bomby wodorowej”, węgierski Żyd, Edward Teller.

1797 John Hetherington wyprodukował i udostępnił w sprzedaży nowe nakrycie głowy – rodzaj wysokiego sztywnego kapelusza z wąskim rondem, które dziś nosi nazwę cylindra. Czarny, ozdobiony klejnotami – szybko zdobył ogromną popularność w Hiszpanii, ale naprawdę podbił Europę w roku 1820. Był w codziennym użyciu jeszcze na przełomie XIX i XX w. Obecnie – rzadko – używany do stroju wieczorowego, zwłaszcza przez dyplomatów. Przepadał za nim Abraham Lincoln.

33

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

Sofia Kowalewska 1850 — Urodziła się Sofia Kowalewska (z domu: Krukowska; tak, tak – z pochodzenia Polka, „nasza Zośka”, ale z matki Elżbiety Schubert – Niemki) sławna matematyczka i pisarka rosyjska, studentka samego Karla Weierstrassa, od 1884 jako jedna z pierwszych kobiet w historii profesor uniwersytetu w Sztokholmie. Ma swój krater na Księżycu i planetoidę. Wspaniałe publikacje z teorii równań różniczkowych, mechaniki i optyki. Członkini Petersburskiej Akademii Nauk. Piękna kobieta, poza wszystkim. Plotka głosi, że podkochiwał się w niej Nobel. Dostał kosza i jakoby dlatego nie ma Nobla z matematyki. Ale to ostatnie, to tylko legenda, słowo daję.

1969 – To był rok dla astronautyki! Poza lipcowym lądowaniem człowieka na Księżycu odnotowano – tego dnia właśnie – połączenie na orbicie dwóch statków kosmicznych. Były to radzieckie Sojuz-4 i Sojuz-5, które uformowały „pierwszą stację kosmiczną”, jak to nazwała prasa. Owa „stacja” obleciała Ziemię trzy razy w ciągu czterech i pół godziny; w tym czasie dwaj kosmonauci przeszli z jednego członu do drugiego. Nawiasem mówiąc, dwie poprzednie próby tego eksperymentu – w roku 1967 i 1968 – zakończyły się fiaskiem.

34

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

16 STYCZNIA 1477 – Przyszedł na świat niemiecki geograf, Johannes Schoener. W 1515 roku wykonał on pierwszy globus, na którym uwzględniono odkrycia Kolumba i użyto nazwy „Ameryka”.

Współczesny radar dalekiego zasięgu 1881 – Urodził się na wyspie Wight sir Arthur Percy Morris Fleming, wynalazca radaru.

1853 — Urodził się André Michelin, francuski przemysłowiec i wynalazca, który wraz ze swoim bratem Édouardem wynalazł w 1891 rozbieralną oponę pneumatyczną z dętką. Ich wynalazek znalazł zastosowanie najpierw w kołach rowerowych, a później w kołach samochodowych. Dzięki temu zakłady Michelin w Clermont-Ferrand stały się jednym z największych na świecie producentów opon samochodowych. Był również twórcą znanego francuskiego przewodnika turystycznego Guide Michelin.

Restauratorzy całego świata marzą, by dostać w tym przewodniku choćby jedną gwiazdkę rekomendującą. A już trzy gwiazdki, to jak nagroda Nobla…

1938 – W wieku 79 lat zmarł William Henry Pickering, astronom amerykański,

który odkrył w 1899 roku Febe, dziewiąty księżyc Saturna. Jest to o tyle godne uwagi, że ten księżyc porusza się na orbicie planety w kierunku przeciwnym do wszystkich pozostałych. Było to pierwsze tego typu zjawisko zaobserwowane przez człowieka.

35

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

1968 – Dwa statki kosmiczne z radzieckiej serii „Sojuz” jako pierwsze sztuczne obiekty w Kosmosie połączyły się i wymieniły załogi.

Sally Ride 1978 – NASA opublikowała listę kandydatów na astronautów. Znaleźli się na niej m. in. fizyczka, dr Sally K. Ride, pierwsza później (1983) Amerykanka w Kosmosie (zm.

2012) oraz dr Guion S. Bluford Jr., pierwszy Afroamerykanin w Kosmosie (też 1983). Warto poświęcić kilka słów tym razem Sally: po odejściu z NASA uzyskała drugi doktorat, została profesorem, a potem dyrektorem California Space Institute.

Dopiero po jej śmierci ujawniono, iż przez dwadzieścia siedem lat pozostawała w związku partnerskim z Tam O’Shaughnessy, z którą zaprzyjaźniła się jeszcze w latach młodzieńczych; wspólnie napisały 6 książek popularnonaukowych. Zmarła na raka trzustki.

36

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

17 STYCZNIA

Ten portret Franklina jest chyba najbardziej znany na świecie…

1706 – W Bostonie jako piętnaste z siedemnaściorga dzieci (!) biednego wytwórcy świec, urodził się sławny uczony, filozof, wynalazca i polityk, Benjamin Franklin.

Do szkół uczęszczał… przez dwa lata; jeden z najbardziej znanych Amerykanów w historii. Polityk, uczony, wynalazca (m. in. wynalazł piorunochron i okulary dwuogniskowe), dyplomata, pisarz i wydawca w jednej osobie. Jego nieślubny syn, William Franklin, jako królewski gubernator New Jersey był jednym z najbardziej aktywnych lojalistów i uważał, że należy utrzymać brytyjską kontrolę nad koloniami.

To Benjamin Franklin sformułował wielokrotnie parafrazowane stwierdzenie: „Na tym świecie pewne są tylko śmierć i podatki”

1834 – Urodził się niemiecki biolog teoretyczny August Weismann, który – wyprzedzając późniejsze odkrycia – zasugerował, że chromosomy są nośnikiem informacji genetycznej. W okresie ogłupiałego stalinizmu jego nazwisko było wymieniane jednym tchem obok Mendla i Morgana jako przykład twórcy „łżenauki, sprzecznej z marksizmem-leninizmem” (a dokładniej, z majaczeniami niejakiego Trofima Łysenki…)

1893 – Koniec monarchii na Hawajach (ależ tak, tak – to aż tak długo było królestwo). Królowa Liliuokalani została zmuszona do abdykacji przez koalicję białych biznesmenów.

1929 – Edwin Hubble, amerykański astronom (1889-1953) w swej klasycznej pracy opublikował odkrycie, że Wszechświat nie jest niezmienny, ale nieustannie rozszerza się. Później okazało się to dokładnie zgodne ze słynną Teorią Wielkiego Wybuchu.

1949 – Po raz pierwszy osiągnął pełną moc pierwszych w dziejach synchrotron, zbudowany w Radiation Laboratory University of California w Berkeley Urządzenie (służące do przyspieszania cząstek elementarnych) zbudował Edwin Mattison.

37

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

18 STYCZNIA

Jacob Bronowski 1908 – Urodził się w Łodzi Jacob Bronowski (zm. 1974), polsko-angielski matematyk (doktorat z geometrii algebraicznej) i popularyzator nauki (liczne książki), autor i prezenter legendarnego serialu BBC The Ascent of Man. Był oficjalnym obserwatorem skutków zrzucenia amerykańskich bomb atomowych na Japonię. Po tym doświadczeniu zajął się badaniami biologicznymi.

1908 – Zmarł w wieku 73 lat Herman Snellen, holenderski okulista, który stworzył dobrze znaną na całym świecie tablicę do pomiaru ostrości wzroku ludzkiego (te słynne literki, od wielkiego pojedynczego E u góry, do rządka maleńkich literek, które może odczytać tylko osoba o iście sokolim wzroku).

1977 – Naukowcy z Centers for Disease Control (CDC) w Atlancie w Georgii ogłosili, że znają przyczynę tajemniczej „choroby legionistów”, której epidemia rok wcześniej wybuchła w Filadelfii. Zapadli na nią członkowie Legionu Amerykańskiego, organizacji kombatantów (stąd nazwa), obradujący na swoim zjeździe. Okazało się, że tę niebezpieczną chorobę płuc powoduje nieznana przedtem bakteria, gnieżdżąca się w klimatyzacji hotelu, w którym odbywał się zjazd.

38

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

19 STYCZNIA

Pomnik Watta w Leeds, w Anglii 1736 – W Szkocji urodził się James Watt, wynalazca maszyny parowej. Nigdy nie chodził do szkoły, uważany był ogólnie za zapóźnionego w rozwoju, cierpiał na makabryczne bóle głowy. Jego wynalazek zapoczątkował Pierwszą Rewolucję Przemysłową.

1870 – O ile wiem, nic podobnego nigdy się nie zdarzyło przedtem ani potem: najwyższe znane małżeństwo Anna Hanen Swan (227) i Martin van Buren Bates (220 cm) zostało rodzicami najcięższego zarejestrowanego noworodka (10,77 kg w momencie urodzenia). Rzecz działa się w USA.

1903 – Tego dnia król Wielkiej Brytanii Edward VII i prezydent USA Theodore Roosevelt wymienili pozdrowienia. Nie miałoby to większego znaczenia, gdyby nie to, że owe pozdrowienia zostały przekazana szyfrowaną transmisją radiową – pierwszą w historii.

1912 – W Sankt Petersburgu w Rosji urodził się Leonid Witaljewicz Kantorowicz (zm. 7 kwietnia 1986 w Moskwie) – rosyjski matematyk i ekonomista, laureat (wspólnie z Tjallingiem C. Koopmansem) Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii w 1975 roku (tak się oficjalnie nazywa Nobel z ekonomii – nawiasem mówiąc, dostało go kilku matematyków, dla których jest to jedyna 39

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________ możliwość uzyskania tej nagrody). Uważany za twórcę (wraz z Georgiem Dantzigiem) programowania liniowego. Był też autorem prac z teorii funkcji zmiennej rzeczywistej, przybliżonych metod analizy matematycznej oraz analizy funkcjonalnej.

1962 – Pierwsza w dziejach udana transplantacja śledziony. Dokonał jej dr Thomas Starzl w Denver, Kolorado. Pacjentem było dziecko z hemofilią.

Gaetano Arturo Crocco 1968 – W wieku 90 lat zmarł Gaetano Arturo Crocco, włoski pionier lotnictwa i założyciel Włoskiego Towarzystwa Rakietowego. Miał duże osiągnięcia w konstrukcji rakiet na paliwo stałe i ciekłe. To dzięki jego pracom Włochy wcześnie zaczęły się liczyć w badaniach Kosmosu.

40

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

20 STYCZNIA 1820 – Urodził się w Paryżu Alexandre-Émile Béguyer de Chancourtois (zm.

14 listopada 1886 tamże) – francuski chemik, mineralog i geolog, który jako pierwszy uporządkował pierwiastki chemiczne według wzrastających mas atomowych. W 1863 opublikował rysunek swojego „bębna pierwiastków”: narysował on na bębnie spiralnie wznoszący się łańcuch nazw pierwiastków. Średnica cylindra miała 16 jednostek, co odpowiadało masie atomowej tlenu. Łańcuch tworzył pełen obrót spirali co osiem pierwiastków. To spowodowało, że pierwiastki o podobnych właściwościach leżały na bębnie w linii pionowej, jeden pod drugim. Coś to państwu przypomina?

Oczywiście: to zasada podobna bardzo do tej rządzącej późniejszą Tablicą Mendelejewa. Tyle, że prace Francuza nie zyskały uznania i rozgłosu…

Odcisk stopy Aldrina na Księżycu 1930 – Urodził się płk dr Edwin Eugene “Buzz” Aldrin, drugi człowiek, który

postawił stopę na Księżycu, rekordzista USA w długości przebywania w przestrzeni kosmicznej, weteran wojny w Korei (66 lotów bojowych, 2 pewne zestrzelenia wroga, jedno prawdopodobne). Mason 32 stopnia wtajemniczenia.

1986 – Francja i Wielka Brytania poinformowały o przystąpieniu do budowy tunelu pod Kanałem La Manche.

41

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

21 STYCZNIA 1790 – Dr Joseph-Ignace Guillotin przedstawił Zgromadzeniu Narodowemu w Paryżu swoją machinę do ścinania głów, określając ją jako „najbardziej humanitarny przyrząd do wykonywania egzekucji”. Trzy lata później gilotyna skróciła o głowę króla Ludwika XVI.

1874 — Urodził się René-Louis Baire (zm. 1932), świetny matematyk francuski, uważany za jednego z twórców Francuskiej Szkoły Matematycznej. Miał znaczne osiągnięcia w topologii, analizie matematycznej i teorii mnogości. Praca dyplomowa niżej podpisanego dotyczyła pojęć, wprowadzonych do nauki właśnie przez Baire’a, co wspomina on (tzn. ja) z niejakim żalem: co mi potem strzeliło do głowy z tym dziennikarstwem?

Prezydent Harry Truman podczas ceremonii położenia stępki „Nautilusa” (1952) 1954 – Wodowano w Groton w Connecticut okręt podwodny USS „Nautilus”, pierwszy okręt podwodny o napędzie jądrowym, a szósty o tej samej nazwie w Marynarce USA. W 1958 roku USS „Nautilus” jako pierwszy na świecie przepłynął pod biegunem północnym.

42

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

22 STYCZNIA

Sir Francis Bacon 1561 – Urodził się Francis Bacon, 1. wicehrabia St. Albans (zm. 1626) – angielski filozof, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli filozofii doby odrodzenia i baroku, eseista, polityk oraz prawnik. Uchodzi za jednego z twórców nowożytnej metody naukowej opartej na eksperymencie i indukcji. Jest też uważany za jednego z twórców empiryzmu. Posądzano go o autorstwo… dzieł Szekspira, ale nie ma na to żadnego dowodu.

1922 – Urodził się Derek John de Solla Price (zm. 1983), angielsko-amerykański fizyk i historyk nauki, którego można uważać za jednego z pionierów futurologii (czyli nauki o przepowiadaniu przyszłości) i socjometrii (nauki zajmującej się pomiarami pracy uczonych).

1980 – Aresztowany został radziecki wybitny fizyk i dysydent, dr Andrej Sacharow. Pozbawiono go wszelkich honorów i przywilejów i zesłano do miasta Gorki. Przebywał tam sześć lat; uwolnił go dopiero Michaił Gorbaczow.

43

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

23 STYCZNIA 1805 – Zmarł Claude Chappe (ur. 25 grudnia 1763) – francuski wynalazca, arystokrata, który w 1792 r. zaprezentował system łączności optycznej opartej na specjalnym układzie semaforów. Układ ten wkrótce został wprowadzony w całej Francji. Popełnił samobójstwo wskakując do studni na podwórzu hotelu, w którym mieszkał – podobno doprowadzony do depresji bezpodstawnymi oskarżeniami o plagiat swojego wynalazku.

John Polanyi 1929 – W Berlinie urodził się kanadyjski chemik John Charles Polanyi, laureat nagrody Nobla w dziedzinie chemii w 1986 za badania dynamiki elementarnych procesów chemicznych (wraz z nim otrzymali nagrodę Dudley R. Herschbach i Yuan T. Lee). Profesor Uniwersytetu w Toronto. Od 1986 r. członek Papieskiej Akademii Nauk. John Polanyi jest pochodzenia węgierskiego. Jego ojcem był chemik i filozof Michael Polanyi W 1933 r. jego rodzina, z korzeniami żydowskimi, wyjechała do Wielkiej Brytanii.

1964 – Tego dnia odnotujmy pierwszy przeszczep serca zwierzęcego człowiekowi. Dr James Hardy z Uniwersytetu Missisipi stanął przed koniecznością sięgnięcia po tak radykalne i nierokujące powodzenia rozwiązanie: pacjent, 68-letni Boyd Rush praktycznie umierał, a nie było dawcy. Hardy użył serca szympansa o imieniu Bino.

Serce podjęło akcję, ale jego rozmiary były zbyt małe i po 90 minutach pacjent zmarł.

44

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

24 STYCZNIA 1679 – We Wrocławiu urodził się Christian Freiherr von Wolff (zm. 1754) – niemiecki filozof, matematyk, i prawnik, profesor na Uniwersytecie w Halle, jeden z czołowych przedstawicieli wczesnego oświecenia. Uchodzi za najwybitniejszego filozofa niemieckiego między Leibnizem a Kantem. Rozwijał także inne dyscypliny wiedzy, jak ekonomia, prawo czy administracja. Jeden z twórców nauki o prawach natury. Usiłował – bez większego powodzenia oczywiście – godzić myśl racjonalistyczną z objawieniem. Ależ w tamtych czasach można było być niesamowicie wszechstronnym uczonym! Dla wyjaśnienia: Freiherr to odpowiednik tytułu barona w innych krajach.

Lars Valter Hörmander 1931 – Urodził się Lars Valter Hörmander (zm. 25 listopada 2012) − najsławniejszy szwedzki matematyk, jeden z twórców nowoczesnej teorii równań różniczkowych cząstkowych. Zdobywca medalu Fieldsa w 1962, nagrody Wolfa w 1988 oraz nagrody Steele’a w 2006. Trzeba zaś wiedzieć, że Medal Fieldsa jest najwyższym wyróżnieniem, jakie może otrzymać matematyk; w świecie matematyków znaczy on prestiżowo więcej niż Nagroda Nobla (choć finansowo nie może się z nią równać). Medal ten nadawany jest raz na cztery lata.

1950 – Opatentowana została kuchenka mikrofalowa, dziś ogromnie powszechny sprzęt kuchenny. Patent (U.S. No. 2,495,429.) otrzymał dr Percy LeBaron Spencer (1894—1970) z Raytheon Company. Pierwsze takie urządzenie miało rozmiary sporej szafy i nadawało się do użycia wyłącznie w restauracjach.

45

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

25 STYCZNIA

Bellingshausen 1852 – Zmarł w wieku 74 lat Fabian Gottlieb von Bellingshausen (niem.) albo Faddiej Bellingshausen (ros.) – badacz rosyjski, który w 1820 odkrył wybrzeże Antarktydy. Na jego cześć nazwano jedno z mórz przybrzeżnych tego lądu Morzem Bellingshausena. Dowodził drugą rosyjską wyprawą, która opłynęła Ziemię dookoła.

1917 – Urodził się Ilya Prigogine (ros. Илья Романович Пригожин (Ilja Romanowicz Prigożin – uwaga na wymowę nazwiska!); zm. 28 maja 2003 w Brukseli.

– belgijski fizyk i fizykochemik pochodzenia rosyjskiego, arystokrata, laureat Nagrody Nobla z dziedziny chemii w roku 1977. Jego żoną była Polka (nawiasem mówiąc: niegdyś sąsiadka niżej podpisanego i troszkę starsza koleżanka z tej samej szkoły), Maryna Prokopowicz. W 1989 Prigogine otrzymał tytuł hrabiego nadany przez króla Belgii Baldwina I. Członek 64 akademii naukowych i innych organizacji, między innymi Belgijskiej Królewskiej Akademii Nauk, Literatury i Sztuk Pięknych, członek honorowy Polskiego Towarzystwa Chemicznego. Otrzymał 53 honorowych stopni (honoris causa, w tym także Politechniki Wrocławskiej i Uniwersytetu Jagiellońskiego).

1974 – Dr Christian Barnard (zmarł w roku 2001) przeszczepił pacjentowi serce bez usuwania własnego. Był już wówczas bardzo sławny (przypomnijmy: siedem lat wcześniej wykonał pierwszą w dziejach transplantację serca).

46

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

26 STYCZNIA

Arthur Cayley 1895 – Zmarł w wieku 73 lat Arthur Cayley – angielski matematyk i prawnik. Od 1863 profesor w Cambridge, członek Towarzystwa Królewskiego w Londynie i Akademii Nauk w Petersburgu. Zajmował się geometrią algebraiczną. Prowadził badania nad równaniami różniczkowymi i funkcjami eliptycznymi. Współtwórca teorii wyznaczników. Autor wielu pojęć z algebry, w tym ciekawego uogólnienia pojęcia liczby (tzw. oktawy Cayleya). Opracował metodę wyznaczania liczby izomerów związków organicznych. Zajmował się także astronomią i astrofizyką.

1907 – Urodził się Hans Selye, słynny kanadyjski lekarz fizjopatolog i

endokrynolog, pochodzenia węgierskiego. Wprowadził do użycia pojęcie stresu.

Badaniu tego zjawiska i jego wpływowi na człowieka poświęcił 50 lat pracy naukowej.

Z tego też powodu nosił przydomek dr Stress. Selye był aż dziesięciokrotnie nominowany do Nagrody Nobla, której nigdy nie otrzymał.

1932 – Do amerykańskiego urzędu patentowego wpłynął wniosek o rejestrację cyklotronu (urządzenia do przyspieszania cząstek elementarnych). Autorem wniosku był Ernest Orlando Lawrence. W roku 1939 urządzenie przyniosło twórcy Nagrodę Nobla.

47

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

27 STYCZNIA

Admirał Rickover 1900 – Urodził się w Makowie Mazowieckim (zmarł w roku 1986) Hyman George Rickover – admirał marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych. Urodzony w polskiej rodzinie pochodzenia żydowskiego, określany jest mianem „ojca atomowej marynarki wojennej”. Był najdłużej pozostającym w służbie czynnej oficerem w historii US Navy. Jego imieniem nazwano okręt podwodny typu Los Angeles USS „Hyman G. Rickover”.

1926 – Szkocki wynalazca John Logie Baird po raz pierwszy zademonstrował w Londynie działający system telewizji. Pomyśleć: to już 90 lat…

1967 – Zginął wraz z dwoma kolegami w wieku 37 lat Edward H. White II, pierwszy astronauta amerykański, który odbył spacer w przestrzeni. Przyczyną śmierci był pożar w trakcie testów do lotu Apollo 1. Załoga w składzie Edward H. White, Roger B. Chaffee oraz Gus Grissom zajęła miejsca w kapsule, którą wypełniono czystym tlenem. Podczas procedury próbnego odliczania doszło do zwarcia w jednej z wiązek przewodów elektrycznych i w kabinie wybuchł gwałtowny pożar.

1948 – Na rynek trafił pierwszy przenośny szpulowy magnetofon o nazwie Wireway, zbudowany przez Wire Recording Corporation of America. Kosztował 49,50 USD.

48

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

28 STYCZNIA

Gdańsk, obserwatorium Heweliusza 1640 1611 – W Gdańsku urodził się wielki astronom Jan Heweliusz. Jako pierwszy sporządził rysunki powierzchni Księżyca. Dziś ma w Gdańsku hotel swego imienia.

1878 – W New Haven w Connecticut uruchomiono pierwszą centralę telefoniczną.

Miała jedynie 21 abonentów.

1988 – Sąd Najwyższy Kanady uchyli restrykcyjny zakaz aborcji.

1878 – W New Haven w stanie Connecticut zainstalowano pierwszą w USA centralę telefoniczną, Dołączono do niej 21 aparatów końcowych. Przez pierwsze 6 tygodni urządzenie pracowało tylko w ciągu dnia. Ciekawostka: zamiast późniejszego hallo operator – niejaki George W. Coy – zgłaszał się słowami ahoj, ahoj.

1884 – Urodzili się dwaj sławni Szwajcarzy, bliźniacy: Auguste i Jean-Felix Piccard. Pierwszy był fizykiem, badaczem górnej stratosfery, konstruktorem balonów stratosferycznych i batyskafów do głębin oceanów. Drugi – chemikiem i świetnym lotnikiem balonowym, badaczem promieniowania kosmicznego.

Klaus Fuchs (zdjęcie z okresu pracy w Projekcie Manhattan) 1988 – Zmarł w wieku 76 lat w NRD Klaus Fuchs – niemiecki fizyk, tajny współpracownik wywiadu radzieckiego (GRU), który wykradł amerykańskie 49

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________ tajemnice atomowe. Jako obywatel niemiecki został po wybuchu wojny w Wielkiej Brytanii – gdzie studiował i pracował – internowany, ale na interwencję Nielsa Bohra nie tylko go wypuszczono w roku 1941, ale dołączono do tajnego zespołu, pracującego nad brytyjską bombą atomową. W tym czasie został zwerbowany przez GRU. W 1943 roku wyjechał do USA, gdzie pracował przy amerykańskim atomowym Projekcie Manhattan. W 1950 roku został w Wielkiej Brytanii skazany na 14 lat więzienia.

Odsiedział 9 lat i wyjechał do NRD.

50

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

29 STYCZNIA

Brachistochrona 1696 – Sir Isaac Newton rozwiązał problem brachistochrony – tj. zadanie wyznaczenia kształtu krzywej łączącej dwa dane punkty, po której punkt materialny poruszający się pod wpływem siły ciężkości przemieści się w najkrótszym czasie. Nie dawali sobie z tym rady najtężsi matematycy tamtego czasu; Newton poznawszy problem rozwiązał go w jeden wieczór.

1886 – Niemiec Karl-Friedrich Benz opatentował swój „Motorwagen”, pierwszy w dziejach pojazd napędzany silnikiem benzynowym.

1930 – Po sześciodniowym fotografowaniu nieba w Obserwatorium Lovella w Arizonie, Clyde W. Tombaugh odkrył Plutona, przez długi czas uważanego za dziewiątą planetę Układu Słonecznego. Dziś go „zdegradowano” i zaliczono do planet karłowatych.

1883 – Zmarł w wieku 78 lat Charles Emmanuel Sédillot , francuski chirurg,

który przyswoił językowi nauki słowo mikrob (było to w 1871 roku, słowo weszło do oficjalnego słownika medycyny w roku 1886)

Lewis Frederick Urry 1927 – Urodził się Lewis Frederick Urry (zm. 19 października 2004) –

kanadyjski chemik i wynalazca. Pracując dla firmy Eveready Battery wynalazł baterię 51

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________ alkaliczną i baterię litową. Po przetestowaniu wielu materiałów Urry odkrył, że dwutlenek manganu i cynk dobrze łączą się z alkaliczną substancją jako elektrolitem.

Jego głównym problemem była mała moc baterii. Udało się to przezwyciężyć przez użycie sproszkowanego cynku. W 1999 Urry oddał swoją pierwszą prototypową baterię, razem z pierwszą komercyjnie produkowaną baterią cylindryczną do Smithsonian Institution. Obie baterie są prezentowane w tym samym pokoju, co żarówka Edisona.

1958 – The Boston Herald wydrukował słynny list od Olgi Owens Huckinson, w którym autorka zaatakowała środek ochrony roślin, znany jako DDT, jako niebezpieczny dla ludzi. Praca pani Huckinson i innej badaczki – Rachel Carson doprowadziła do całkowitej delegalizacji DDT w USA w roku 1972, a potem na całym świecie.

52

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

30 STYCZNIA

Złośliwa karykatura z epoki, przedstawiająca Darwina jako małpę 1868 – Ukazało się dzieło „O zmienności roślin i zwierząt w stanie udomowionym” 58-letniego Karola Darwina. Kolejny cios w religijny obraz rozwoju świata. W uznaniu jego wybitnych osiągnięć Darwinowi po śmierci urządzono państwowy pogrzeb jako jednemu z pięciu Brytyjczyków w XIX wieku nienależących do rodziny królewskiej.

1894 – Charles B. King z Detroit otrzymał patent (Nr 513,941) na młot pneumatyczny. Narzędzie było jednak produkowane już wcześniej, od roku 1883, kiedy to King wystawił je w Chicago. Dziś, gdyby czekał z patentowaniem tak długo, z całą pewnością mógłby się tylko… oblizać zamiast liczyć na dochody. Nawiasem mówiąc, był całkiem płodnym twórcą: w ciągu życia uzyskał 70 patentów.

1917 – Pierwsze w historii nagranie studyjne jazzu. Dla wytwórni Columbia w Nowym Jorku Original Dixieland Band nagrał dwa utwory: Indiana oraz The Dark Town Strutters Ball.

1957 – Pierwszy rozrusznik serca uratował życie pacjentowi. Użyty w University of Minnesota aparat był jednak mało ergonomiczny: miał wielkość biurka…

Prototyp myszki Engelbarta 1925 – Urodził się Douglas Carl („Doug”) Engelbart amerykański uczony i

wynalazca o norweskich korzeniach, znany powszechnie jako wynalazca myszki komputerowej, pionier interfejsów użytkownika, współtwórca hipertekstu i 53

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________ komputerów sieciowych Słowem, jeden z ojców współczesnej informatyki. Engelbart zmarł 2 czerwca 2013 roku.

1991 – Zmarł w wieku 82 lat John Bardeen, fizyk amerykański, jeden z wynalazców tranzystora (pozostali to William B. Shockley i Walter H. Brattain); cała trójka dostała Nagrodę Nobla z fizyki w roku 1956, ale sam Bardeen otrzymał Nobla raz jeszcze, w roku 1972 – za stworzenie teorii nadprzewodnictwa. Ta druga nagroda też została podzielona tym razem z Leonem N. Cooperem i Johnem R. Schriefferem.

54

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

31 STYCZNIA 1953 – Najbardziej niszczycielski we współczesnej historii Europy sztorm uderzył w wybrzeża Wielkiej Brytanii i kontynentu. Potężne wichry przemieściły z Atlantyku na Morze Północne blisko 60 mln ton wody. Spowodowało to kolosalne powodzie: poziom morza podniósł się o ponad pół metra.

Przygotowania do startu Explorera I 1958 – Początek ery kosmicznej dla Stanów Zjednoczonych. O 10:55 z Przylądka Canaveral wystartowała rakieta Jupiter C, wynosząc w Kosmos satelitę Explorer I (był to ponad dwumetrowy walec o masie 14 kg).

1995 – Niedaleko oazy Siwa w Egipcie odkryto – po 2300 latach poszukiwań – grób Aleksandra Wielkiego.

1929 – Urodził się Rudolf Ludwig Mössbauer, niemiecki fizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (1961) za odkrycie w roku 1957 zjawiska fizycznego, polegającego na rezonansowej emisji promieniowania gamma przez jądra atomów ciała stałego; zjawisko nazwano efektem Mössbauera. Nagrodę otrzymał wspólnie z Robertem Hofstadterem.

OSCAR 1 1962 – Koniec kariery urządzenia o nazwie OSCAR 1. (ang. Orbiting Satellite Carrying Amateur Radio). Był to amerykański, pierwszy w historii amatorski sztuczny 55

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________ satelita Ziemi. Do czasu wyczerpania się baterii sygnał z satelity odebrało 570 radioamatorów z 28 krajów na świecie. Działał trzy tygodnie.

1995 – Zmarł w wieku 90 lat George Robert Stibitz, jeden z ojców komputera, amerykański matematyk i fizyk. W 1937 r. skonstruował binarny sumator elektromechaniczny („Model K”, K jak kitchen table – nazwany od kuchennego kredensu, na którym go zmontował), w 1939 r. pierwszy na świecie zdalnie sterowany kalkulator elektromechaniczny, w latach 1943-1950 całą serię elektromechanicznych maszyn liczących. Autor pierwszego projektu komputera osobistego. Gigant.

56

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________

SPIS NAZWISK Abbe,Cleveland, 9 Aldrin, Edwin Eugene “Buzz”, 41 Asimov, Isaac, 7 Bacon, Francis, 43 Baird, John Logie, 48 Baire, René-Louis, 42 Baker, Richard Freligh, 18 Bardeen, John, 54 Barnard, Christian, 46 Beer, Wilhelm, 10 Bellingshausen, Fabian Gottlieb von, 46 Bennet, Elisabeth Hog, 31 Benz, Karl-Friedrich, 51 Blanchard, Jean-Pierre, 16, 21 Bluford Jr, Guion S., 36 Bond, James, 11 Borel, Émile, 17 Bouvet de Lozier, Jean Baptiste, 4 Bradley, Henry, 9 Bradley, Henry W., 8 Braille, Louis, 10, 14 Brattain, Walter H., 54 Bronowski, Jacob, 38 Carson, Rachel, 52 Cayley, Arthur, 47 Chaffee, Roger B., 48 Chancourtois, Alexandre-Émile Béguyer de, 41 Chappe, Claude, 44 Clausius, Rudolf, 6 Colt, Samuel, 23 Coubertin, Pierre de, 5 Crocco, Gaetano Arturo, 40 Daguerre, Louis, 17 Darwin, Karol, 53 Davis, Fletcher, 13 DeWitt, Johna H., 24 Diaz, R. Chang, 27 Einstein, Albert, 22 Engelbart, Douglas Carl („Doug”), 53 Fermat, Pierre de, 27 Fleming, Arthur Percy Morris, 35 Fleming, Ian, 11 Foucault, Jean, 19 Franklin, Benjamin, 25, 37

Fuchs, Klaus, 50 Galileusz, 16 Gilette, King Camp, 13 Gödel, Kurt, 32 Grant, William, 10 Grissom, Gus, 48 Guillotin, Joseph-Ignace, 42 Hardy, James, 44 Hawking, Stephen W., 20 Herschbach, Dudley R., 44 Herschel, Caroline Lucretia, 21 Hetherington, John, 33 Heweliusz, Jan, 49 Hollerith, Herman, 19 Horby, Frank, 21 Hörmander, Lars Valter, 45 Hubble, Edwin, 37 Huckinson, Olga Owens, 52 Jeffries, John, 16 Jordan, Camille, 12 Kantorowicz, Leonid Witaljewicz, 39 Khorana, Har Gobind, 22 King, Charles B., 53 Kleen, Cole, 12 Koprowski, Hilary, 24 Korolow (Korolew, Koroljow), Siergiej Pawłowicz, 28 Kowalewska, Sofja, 34 Kurczatow, Igor, 28 Kurzweil, Raymond, 30 Lawrence, Ernest Orlando, 47 Lee, Yuan T., 44 Liliuokalani, 37 Lincoln, Abraham, 33 Łysenko, Trofim, 37 Marr, Nikołaj Jakowlewicz, 14 Mattison, Edwin, 37 Mauchly, John William, 20 Mendelejew, Dymitr, 16 Michelin, André, 35 Morse, Samuel Finley Breese, 14 Mössbauer, Rudolf Ludwig, 55 Newton, Isaac, 51 Nobel, Alfred, 23 Pease, Daniel Chapin, 18 Penzias, Arno, 23 57

Bogdan Miś: Subiektywna kronika cywilizacji, styczeń _________________________________________________________ Piazzi, Giuseppe, 4 Piccard, Auguste i Jean-Felix, 49 Pickering, William Henry, 35 Polanyi, John Charles, 44 Prigogine, Ilya, 46 Prokopowicz, Maryna, 46 Rickover, Hyman George, 48 Ride, Sally K., 36 Roosevelt, Theodore, 39 Rosenfeld, Jakob, 26 Sacharow, Andrej, 43 Schoener, Johannes, 35 Sédillot, Charles Emmanuel, 51 Selye, Hans, 47 Shockley, William B., 54 Smith, Henry Louis, 27 Snellen, Herman, 38 Sohne, Julius Adolph von, 33 Solla Price, Derek John de, 43

Spencer, Percy LeBaron, 45 Starzl, Thomas, 40 Stibitz, George Robert, 56 Stinson, Edward, 8 Tarski (Tajtelbaum), Alfred, 31 Teller, Edward, 33 Thewissen, J. G. M., 31 Titius, Johann Daniel, 6 Tombaugh, Clyde W., 51 Urry, Lewis Frederick, 52 Watt, James, 39 Weismann, August, 37 White II, Edward H., 48 Wien, Wilhelm, 29 Wilkes, Charles, 25 Wilson, Robert Woodrow, 23 Wolff, Christian Freiherr von, 45 Zuse, Konrad, 20

58