Steven van Raan - Tentoonstelling voor Verbeelding, een capriccio van een onvoltooid verleden

Steven van Raan voorTentoonstellingVerbeelding Een capriccio van een onvoltooid verleden

voorTentoonstellingVerbeelding

Steven

Een capriccio van een onvoltooid verleden van Raan

Amsterdam Januari 2020 - Mei 2022

Steven van TentoonstellingRaanvoor Verbeelding Een capriccio van een onvoltooid verleden

AcademieMasterMarliesPaulRobCommissieHootsmansKuipersBotermanArchitectuurvanBouwkunst

In Nederland bouwt men veel, veel van hetzelfde om eerlijk te zijn. Deze eenzijdigheid lijkt te zijn voortgekomen uit een combinatie van regelgeving, de noodzaak efficiënter te werken en een beperkte fantasie.Afgelopen financiële crisis dwong bouwbedrijven fors te gaan concurreren op prijsniveau en te besparen op materialen en methoden. Traditionele bouwbedrijven besloten uitgaven te reduceren - noem het efficiëntie - door voornamelijk gebruik te gaan maken van standaard producten en materialen, kortgezegd: een standaard ontwerp. Van deuren tot kozijnen, van trappen tot vloeren, alles werd gestandaardiseerd. Dit betekende dat contractueel werd vastgelegd welke partijen en ketenpartners tegen welke prijs de standaardproducten gingen leveren. Zo komt de stramienmaat voort uit de standaardafmeting van de vloerplaat en de SBR- en KVT-details vliegen je om de oren. Elk product moest voldoen aan de norm en daarbij minimaal en standaard zijn, omdat elke afwijking hiervan in hogere bouwkosten kon resulteren.Ooknu

wij lang en breed uit de financiële crisis zijn, wordt de architectuur nog bepaald door zowel generieke bouwmethodieken als standaardisatie. Geleidelijk is een beleid ontstaan - dat niet zal verdwijnen - waarin snelle oplevering en winst het doel zijn. Op zichzelf gezien is deze efficiëntieslag niet slecht, maar deze heeft onmiskenbaar nadelige effecten op (de ruimte voor) de creativiteit. Alle grote ontwikkelaars en bouwbedrijven werken bijvoorbeeld met systemen die het weliswaar mogelijk maken enigszins betaalbare socialehuurwoningen te realiseren, maar waarbij esthetiek en creativiteit nauwelijks meer een rol van betekenis spelen. Bouwbedrijven dwingen de hedendaagse architect binnen de door hun gehanteerde, beperkte, systemen te denken. Zo is er voor de ontwerper steeds minder ruimte om af te wijken van de standaard. Langzaam verschuift daardoor de rol van een architect als kunstenaar naar die van de realisten dat is mijns inziens toch wel een bar slechte zaak. Want, wat blijft er over van de ontwerpvrijheid? Ik vraag mij af: Hoe kan er binnen deze tendens toch worden afgeweken van de standaard en voor vernieuwing worden gezorgd?In mijn ogen wordt een architect met het oog op zakelijke belangen enerzijds geacht een rationeel proces te hanteren waarin op basis van rationele - vooraf en achteraf verdedigbare - beslissingen een ontwerp wordt gerealiseerd. Anderzijds wordt een architect op basis van culturele en maatschappelijke belangen geacht bij te dragen aan de ontwikkeling van de kunst. Deze twee rollen verdragen zich slecht met elkaar, reden waarom een architect deze vrijwel onmogelijk kan verenigen. De grens tussen architectuur en sculptuur, decorbouw of facadisme is al heel dun. Kan fictie realiteit worden en wat ontstaat er dan? Deze ‘schizofrenie’ die in de ziel van de architect huist, heeft de Nederlandse architect Rem Koolhaas omschreven als de realiteit van een architect. Hij neemt deze realiteit als uitgangspunt voor het handelen en het ontwerpen. ‘Geen vage idealen’, aldus Koolhaas. In zijn boek Delirious New York plaatst Koolhaas de surrealist Salvador Dalì en modernist Le Corbusier lijnrecht tegenover elkaar en legt bloot hoe opmerkelijk het is dat deze twee tijdsgenoten zo verschillend omgaan met hun creativiteit in het ontwerpproces.Inditessay zal worden gekeken of de ontwerpmethodes en technieken die surrealisten gebruikten als tool kunnen dienen voor hedendaagse architecten. Het beoogt een manier te vinden waarop meer verrassing, meer fantasie, minder repetitie en wellicht een extra beetje uitdaging van de zintuigen in de hedendaagse architectuur kan worden bewerkstelligt.

24 voor Verbeelding

Tentoonstelling

door de ideeën van neuroloog Sigmund Freud, die zich onder andere bezighield met het verschil tussen het bewuste en onbewuste, ontstond in de jaren 20 de stroming het surrealisme. Freud ontdekte dat het handelen, het voelen en het denken van mensen grotendeels werd bepaald door het onderbewuste. Door te dromen komen er volgens Freud onderdrukte gevoelens naar boven. Het surrealisme is erop gericht om een nieuwe realiteit te introduceren door de echte wereld en de droomwereld te laten samensmelten.2HetFranse

woord sur-réalisme, wat letterlijk ‘boven de werkelijkheid staande’ betekent, werd bedacht door de Franse dichter Guillaume Apollinaire, die het ballet ‘Parade’ in 1917 de ondertitel gaf ‘drame surréaliste’.3 Niet veel later schreef ideoloog van de beweging André Breton, voorheen actief betrokken bij de kunststroming het dadaïsme, het eerste Surrealistisch Manifest. Openlijk benoemde hij hierin het surrealisme tot nieuwe kunststroming; de stroming waar scheidingslijnen tussen het dromen en de werkelijkheid - en tussen objectiviteit en subjectiviteit - vervagen, waar het irrationele en het onderbewuste moet worden geactiveerd, zodat onvoorspelbare absurdistische taferelen en raadselachtige combinaties kunnen ontstaan. 1 Wesseling, 2007 2 Breton, 1972 3 Broeder, 2000 4 Broeder, 2000 5 Pavka, 2018

VanSurrealismedeschilderwerken

van Dalì, de Chirico en Miró tot aan de wereldberoemde objecten gecreëerd door Max Ernst en Man Ray geldt dat deze bij de beschouwer een desoriënterend en raadselachtig gevoel op kunnen roepen. Niet alleen in de schilderen beeldende kunst werd het surrealisme omarmt, ook in de poëzie, fotografie en filmkunsten. Deze kunststroming wordt dan ook weleens de meest invloedrijke avantgardistische kunstbeweging van de 20ste eeuw genoemd.1Beïnvloed

25 Methodes en technieken Om tot een visuele verbeeldingskracht te kunnen komen moeten logica en verstand eerst worden uitgeschakeld. Hiervoor hebben de surrealisten strategieën en methodes ont wikkeld.4Eerst zal het geweten uitgeschakeld moeten worden en de regels van de maatschap pij terzijde gesteld, want deze zijn tenslotte gemaakt door de samenleving. Daarbij concen treerden surrealisten zich op het vervreem den van alledaagse aspecten. Hierdoor ont stonden fantasiebeelden die rechtstreek tot de verbeelding spraken. Tijdens de hoogtijda gen van het surrealisme ontstonden meerdere technieken die konden helpen bij het creëren van deze beelden. Deze technieken gaven een richtlijn aan de kunstenaars en zijn van on schatbare waarde voor de artistieke bloei van de stroming geweest. Als vastomlijnde artistieke beweging heeft de stroming niet lang bestaan, wel is de stroming voor hedendaagse kunstenaars nog steeds een voorname inspiratiebron en is het surrealisme volgens Evan Pavka niet meer weg te denken uit de modern kunst.5

In de vele werken van Office for Metropolitan Architecture (OMA) is de PCM-methode onderzocht, zo ook bij het ontwerp van Villa dall’Ava (1991). Op basis van casestudy zal in hoofdstuk drie een analyse van dit project onthullen hoe de door Rem Koolhaas ontworpen Franse villa ontstaan is door het toepassen van surrealistische ontwerpstrategieën.

De Paranoïde Kritische Methode is bedacht door Salvador Dalì in de jaren 1930. Het doel van deze methode is aan het onlogische en het niet bestaande een bepaalde logica toe te kennen. In het boek Delirious New York verduidelijkt Rem Koolhaas deze theorie met een diagram.7

Het Automatisme Het Automatisme is in mijn ogen de meest interessante methode die de surrealisten gebruikten. Veel technieken stammen af van deze methode en kunnen als input dienen voor hedendaagse architecten om zo af te wijken van de standaard en los te komen van de “mainstream”. Het Automatisme was populair onder surrealistische kunstenaars om op een bewuste manier de controle over het maakproces te onderdrukken. Zo min mogelijk denken en gewoon doen geeft een abstract resultaat. Dit leidt ertoe dat het onderbewuste voor een groot deel het ontwerp bepaalt. Le Cadavre Exquis is een techniek die voortkomt uit het Automatisme en die het automatisch schrijven stimuleert. Le Cadavre Exquis is een woordspel dat gespeeld kan worden door vijf personen. Bij deze methode krijgen alle deelnemers een stuk papier en hierop schrijven ze een zelfstandig naamwoord. Hierna wordt het stuk papier zo opgevouwen dat er niet meer te lezen valt wat er was opgeschreven. Vervolgens wordt het stuk papier doorgegeven en schrijft de volgende een zinsdeel of woord op, en herhaalt het vouwen en doorgeven. De eerste echte zin die uit dit spel rolde luidde: “Het kostelijke kadaver zal de nieuwe wijn drinken”.6 Het doel van het spel was de meest eigenzinnige en vreemde combinaties van woorden maken. Ze hoopten de fantasie te laten bloeien door combinaties te maken die buiten de realiteit lagen. Zo ontstonden er in die tijd meerdere surrealistisch technieken zoals de collage, de kniptechniek, stippen verbinden en frottages. Door collages werden nieuwe vormen en verzamelingen gecombineerd en gecreëerd. Bij de kniptechniek werden stukken tekst opgeknipt in verschillende stukken en opnieuw gerangschikt om op die manier een nieuwe structuur en tekst te maken. Met het stippen verbinden ontstonden nieuwe figuren en vormen en met de laatste techniek, de frottage, werd er door een wrijftechniek verschillende structuren afgedrukt, zoals die van bladeren.

Het diagram komt voort uit schilderijen van Dalì, op deze schilderijen schildert hij mensen vaak op een gekke manier, met grote uitstulpende lichaamsdelen. Dit lijkt natuurlijk allesbehalve op de werkelijkheid zoals wij die kennen. Dali ondersteunt deze lichaamsdelen dan vervolgens met grote houten stokken. Dit zorgt ervoor dat het gehele plaatje al wat realistischer wordt, want het onbestaanbare krijgt door deze handeling een eigen legitimiteit. Binnen dit specifieke plaatje wordt het bestaanbaar, meer logisch en aanvaardbaar. Omdat het denkbaar is geworden is het voor ons gerationaliseerd. Of zoals Rem Koolhaas het zelf omschrijft: “slappe, onbewijsbare vermoedens voortgebracht door opzettelijke simulatie van paranoïde denkprocessen ondersteund door krukken van de Cartesiaanse rationaliteit”.8 Niet alleen surrealistische kunst, maar ook films en boeken in het genre fantasie en sciencefiction zijn op dit principe gebaseerd. Rem Koolhaas vertaalt deze diagram ook naar een architectonisch ontwerp. Waarin de “muisgrijze vloeistof met de substantie van braaksel wordt opgevangen door berekende staalconstructie”. “Een idee wat aanvankelijk oneindig vervormbaar is dan plotseling zo hard als steen.”9 Volgens Rem Koolhaas is het ontwerpen van architectuur een onvermijdelijke vorm van een paranoïde kritische activiteit. “De transformatie van het speculatieve in het onbetwistbare is traumatisch voor de moderne architectuur.”10

26 Tentoonstelling voor Verbeelding De PCM methode

een cruciale rol heeft gespeeld en speelt in de hedendaagse architectuur, is de invloed van surrealistische structuren en beelden grotendeels onopgemerkt gebleven. 14 In de moderne wereld - waar het echte, het meer dan echte en het hyper reële bijna niet te onderscheiden zijn - heeft het surrealisme een bloeiperiode gekend als de onzichtbare logica achter de voortdurende vormgeving van de architectuur en het in twijfel stellen van de echtheid van de werkelijkheid.

27 De humor, waanzin en het wonderlijke Niet direct terug te vinden als beschreven techniek, maar naar mijn mening wel een net zo belangrijke karakteristiek in het werk van de surrealistische kunstenaar, is de humor. Volgens de surrealisten is humor het meest sterke wapen dat de mens kan gebruiken tegen alles wat hem onderdrukt. Het trekt zowaar waarden en opvattingen in twijfel. Het is een weigering om zich te gedragen naar verschillende sociale en moreleVolgensconventies.André

6 Broeder, 2000 7 Koolhaas, Delirious New York, A Retroactive Manifesto for Manhattan, 1994 8 Koolhaas, Salvador Dali, The Paranoid Critical Method, Le Corbusier, New York, 1976 9 Furgiule, 2010 10 Mau & Koolhaas, 1997 11 Breton, 1972 12 Kletter, 2012 13 Mical, 2005 14 Spiller, 2016

Architect Frederick Kiesler werkte decennialang aan de correlatie tussen surrealisme en architectuur en maakte er zelfs zijn levenswerk van. In samenwerking met Marcel Duchamp en André Breton werkte hij aan grote exposities. Hij pleitte voor een dynamische verbinding tussen objecten, ruimtes en menselijke ervaringen. Kiesler was van mening dat beeldhouwkunst, schilderkunst en architectuur met elkaar moeten samenwerken om zo droom en realiteit te verbinden. 13 In zijn eigen ontwerp probeerde hij dit voor elkaar te krijgen door vanuit een interieur te ontwerpen, door ruimtes een psychologische lading te geven, zowel vreemd als vertrouwd: een eindeloos volume met in elkaar gevouwen ruimtes, vreemde materialen, bewegend licht dat de bewoners volgt, of opgevouwen meubels uit baarmoederachtige binnenwanden. Alle essentiële elementen van wonen werden in zijn huis poëtisch onderzocht en gemanifesteerd.Hoewelhetsurrealisme

in de architectuur Anders dan de surrealisten is architectuur heel hecht verbonden met de realiteit en werkelijkheid. Surrealisten hadden desondanks grote bewondering voor architectuur. Met de schilderijen van Salvador Dalì, etsen van M.C. Escher, gerealiseerde ontwerpen van Frederick Kiesler en Frank Gehry, heeft het surrealisme de architectuur in de 20ste eeuw grondig vormgegeven. 12 De kunstschilder de Chirico combineert in zijn werk architectonische objecten om zo een sprookjesachtige droomwereld vorm te geven. Door het combineren van middeleeuwse forten, neoklassieke structuren en industriële schoorstenen is hij op zoek naar de ideale stad. Architect Edward James ontwierp samen met Salvador Dalì de iconische Mae West Lips Sofa als onderdeel van een surrealistisch interieur.

Breton zouden alle mensen zich moeten bevrijden van factoren die mogelijk een belemmering vormen om henzelf over te geven aan de fantasie. Het produceren van kunst, schilderkunst, beeldhouwwerken, film en poëzie behoort in zijn visie tot de mogelijkheden van elk mens.11Voorbeelden

28 Tentoonstelling voor Verbeelding

Casestudy: Villa dall’Ava Gebaseerd op het werk van kunstenaar Dali heeft naar mijn mening het ontwerp en de visualisatie van Villa D’ava de meest doeltreffende invulling gegeven aan het toepassen van surrealisme in de hedendaagse architectuur. Het kunstwerk ‘Le Sommeil’ van Dali – waarin zijn hoofd wordt ondersteund door houten krukken – is terug te brengen naar de schuin geplaatste pilaren gebruikt in het architectonische ontwerp en omvat naar mijn mening waar de PCM-methode voor staat. De Franse villa, ontworpen door OMA, bevindt zich in een buitenwijk van Parijs waar het uiterlijk erg contrasteert met de pittoreske naburige panden stammend uit de 19de eeuw. Het ontwerp heeft niet als doel om te contrasteren, maar om met de huidige algemeen erkende productietechnieken de grenzen van de architectuur op te zoeken. Wat – naar mening van velen –surrealistische invloeden kan bevatten. Voor de presentatie van het ontwerp symboliseert de giraffe het evenwicht, de onregelmatigheid en het exceptionele van het ontwerp. De villa lijkt overeind te worden gehouden door uitgerekte en verwrongen stalen kolommen die zijn te vergelijken met de benen van het Afrikaanse dier. Rem Koolhaas heeft op meerdere manieren spanning in het ontwerp weten over te brengen. De pilaren lijken te fragiel voor de constructie, de materiaalkeuze wijkt af van de standaard van de buurt en de dynamiek van het ontwerp is voelbaar aanwezig. Op deze, enerzijds eclectische en anderzijds modern manier, speelt hij in op de architectuurgeschiedenis. Na mijn mening zijn zowel bewust als onderbewust zijn surrealistische aspecten geïnfiltreerd in het ontwerp. Achteraf is het ontwerp betwistbaar. Binnen de grenzen van de wetgeving vanuit de gemeente en de omgeving zijn gaandeweg ideeën ontplooid die het ontwerp maken zoals wij het kennen. Echter zou je in twijfel kunnen trekken of alle karakteristieken op surrealistische wijze tot stand zijn gekomen. Persoonlijk vermoed ik dat er niet vanuit surrealistisch standpunt is ontworpen, maar dat dit er wel degelijk in gezien kan worden.

Aan het eind van de twintigste eeuw lijkt het dat Rem Koolhaas met dit ontwerp een soort tegenreactie op het modernisme wil geven. Met ontwerpkeuzes en materialisatie keuzes die destijds erg onconventioneel waren heeft Koolhaas een schitterend resultaat bereikt. Een origineel ontwerp, iets wat nog geen precedenten had. Het resultaat roept bij elke beschouwer een reactie op en is allesbehalve standaard.

15 Koolhaas, 1976 16 Breton, 1972

Onaannemelijke beslissingen zijn gedurende de uitwerking succesvolle ontwerpbesluiten geworden, zoals het zwembad op het dak. Dit soort beslissingen zijn elk op hun manier af te leiden uit de banale eisen waar Rem Koolhaas zich aan diende te houden. Volgens Koolhaas is op de centimeter nauwkeurig is het bouwplan binnen de grenzen gebleven 15 , maar wat buitengewoon is aan dit ontwerp is de spanning rondom het verhaal achter de villa en hoe dit ontwerpproces zich heeft gemanifesteerd en overleefd. Naar mijn mening is het beroemde surrealistische credo van André Breton ‘Interessant is de toevallige ontmoeting van een paraplu met een naaimachine op een snijtafel’16 wel van toepassing op dit ontwerp. Het is een merkwaardige collage van componenten, die op een redelijk onaannemelijke manier bij elkaar zijn gebracht en elkaar overeind houden. In de ogen van surrealisten het sublieme moment van schoonheid. Op het niveau van het proces en uiterlijke verschijning valt er in mijn ogen zeker een verband te leggen met het surrealisme. Echter laat het interieur en de materialisatie van de woning zich mijns inziens uiteindelijk beoordelen als goed ontworpen en als een interessant gebouw met niet per se surrealistische eigenschappen.

“Het surrealisme kan beschouwd worden als destructief, maar in feite breekt het alleen de ketting die onze visie bleek te beperken.’’ (Dali, 1929)

Is het mogelijk dat wij hierdoor onze technische, conventionele architectuur meer abstract maken? Zou het combineren van verschillende architectonisch bouwstijlen een verrijking zijn? Zou dit dan de bewoners hun plezier en verlangen bevredigen? Aan de beperkte systemen die bouwbedrijven hanteren is lastig iets te veranderen. Maar een beetje meer fantasie, minder repetitie en wellicht een extra beetje uitdaging van de zintuigen in de hedendaagse architectuur is gewenst. Deze interessante discussie zal altijd haken en ogen blijven hebben, al dan niet door de maatschappij en de daaraan onlosmakelijk verbonden wetgeving, maar het zal zeker de architectuur kunnen verrijken.

29 Conclusie Tot op heden is er betrekkelijk weinig surrealistische architectuur gerealiseerd. Hoe komt dat? Een kort - niet uitputtend - antwoord: surrealistische dromen botsen met de realiteit van het bouwen. Dat geldt niet alleen voor pragmatische overwegingen zoals ‘kan het ontwerp overeind staan’, maar ook voor conceptuele overwegingen. Hoe zet je immers een surrealistische gedachte of fantasie om een in ontwerp van bijvoorbeeld een huis? Hoe materialiseer je een woning die moet voldoen aan alle individuele verlangens? Ik vraag het me af. Echte huizen hebben nooit de rol van een perfect surrealistisch huis op zich kunnen nemen. Echte huizen staan namelijk niet los van de wereld. Ze zweven niet vrij van de realiteit, ze helpen het juist te vormen. Daarom zou ik graag willen stellen dat een droomhuis juist het meest bevredigend of echt is, enkel en alleen indien het uit een belofte bestaat, uitgesteld, een toekomstig genot. In dit essay pleit ik voor een injectie, een injectie van fantasie in het vastgeroeste ontwerpproces van de 21steeeuwse architect die wordt beperkt door de rationele (lees: ‘praktische’ en, zo je wilt , ‘effectieve’) wereld. Als bijna afgestudeerd architect ben ik van mening dat een injectie hard nodig is. Architecten zouden surrealistische strategieën kunnen gaan gebruiken om tegen deze gevestigde orde in te gaan. Methodes zoals het automatisme zouden kunnen zorgen voor het loskomen van rationele gedachtes, het stimuleren van intuïtieve gedachten, het niet laten belemmeren door morele en sociale normen. Surrealisme kan worden meegenomen in de denkwijze van een architect tijdens het ontwerpproces. Hierdoor kunnen er echt vernieuwende ideeën ontstaan. Ideeën die alleen naar boven komen wanneer bewust de onbewuste gedachten worden geactiveerd.

30 Tentoonstelling voor Verbeelding

31 In dit afstudeerwerk vindt u mijn herontwerp voor Het Frederiksplein in Amsterdam. Het Frederiksplein is een plek met een rijke historie waarvan in hedendaagse vorm helaas niets meer zichtbaar is. Ik beoog door middel van een gelaagd herontwerp, waaraan veel onderzoek ten grondslag ligt, de oude historische waarde te herstellen en tegelijkertijd veel ruimte te creëren voor verbeelding, vervreemding en verwondering. In het ontwerpproces heb ik mij als architect geprobeerd los te koppelen van de beperkingen die ik mij bewust en/ of onbewust opleg – een proces dat ik associeer met tekenen, een fascinatie van mij. Daarbij heb ik gebruik gemaakt van bestaande ontwerptechnieken uit de surrealistische kunst, een andere fascinatie van mij. Dit afstudeerwerk kan daarom ook worden beschouwd als een onderzoek naar in hoeverre het proces uit het maken van (surrealistische) tekeningen een beter, spannender en fascinerender architectonisch ontwerp kan opleveren.

32 Tentoonstelling voor Verbeelding IntroductieInhoud 37 Werkwijze 39 Fascinatie 41 Tekeningen vooronderzoek 46 Locatie 54 Het Frederiksplein Amsterdam 55 Palimpsest 57 Tijdlijn 58 De 3 bouwwerken 62 Analyse 65 De catalogus 67 Tekeningen analyse 100

33 Inhoudsopgave Het ontwerp 123 Het fundament deel 1 124 Het park 255 De 12 verhalen deel 1 261 Het fundament deel 2 299 De 12 verhalen deel 2 309 Index Dankwoord458 460

2002

Zomderavond in de van Raan,

stadSteven

34 Tentoonstelling voor Verbeelding

Het afstudeerwerk is een studie enkel op papier waarin er geen grenzen zijn en ik me niet laat belemmeren door de realiteit van de architectuur. Ik heb me laten inspireren door surrealistische ontwerptechnieken en wil hiermee de extreme kant van de architectuur opzoeken. Met mijn verschillende ontwerptechnieken heb ik de mogelijkheid gehad om telkens vanuit verschillende perspectieven te kijken en te ontwerpen.

35 Introductie De architect als kunstenaar versus de architect als realist. Vrij en intuïtief creëren tegenover weloverwogen en gestructureerd werken. Dit zijn twee totaal verschillende ontwerpbenaderingen die mij intrigeren. Voortbordurend op mijn essay, waarin ik pleit voor een meer surrealistische denkwijze van een architect, wil ik graag in mijn project demonstreren hoe deze twee ontwerpbenaderingen bij elkaar te brengen zijn en hoe surrealisme in de architectuur tot vernieuwing kan zorgen. Ik begin graag met een terugkeer naar een persoonlijke jeugd tekening van een stad. Een stad die voor mij onbekend is en is ontstaan uit mijn persoonlijk fantasie en herinnering. De tekening biedt ruimte tot verbeelding. Het triggert de nieuwsgierigheid naar wat zich achter de deur van het huisje afspeelt. Bovendien roept deze tekening ook een emotie op. Is dit een gezellig gedeelte van de stad of roept de afwezigheid van personen op straat juist een verontrustend gevoel op?

Ik wil een spanningsveld creëren tussen architectuur en kunst maar ook tussen verbeelding en realiteit. Ik ga hierin ver. Zo ver als ik kan, om uiteindelijk absurde ruimtes te ontwerpen waarin mensen zich continu zullen verwonderen. Om dit te bewerkstelligen heb ik me verdiept in een locatie in Amsterdam waar de historie van die plek (helaas) is veronachtzaamd en verdwenen. In de huidige tijd beschouwt men deze plek als oninteressant met een gesloten karakter, terwijl deze plek heeft geleefd en dit juist een centrale functie heeft gehad. Deze locatie ben ik gaan ontleden en analyseren. Wat voor bouwwerken hebben hier in het verleden gestaan? Wat voor functies hebben die gehad? En wat voor bedrijvigheid heeft hier plaatsgevonden? Door deze facetten grondig uit te pluizen heb ik een goede basis gevormd voor de start van mijn ontwerp.

Als kind ben je onbezonnen en laat je elke vorm van realiteit los. Dit inspireert mij om na te denken over hoe je als architect los kan komen van de beperkingen die je jezelf onbewust oplegt. Zodoende is het doel van mijn afstuderen dan ook om een plek te (her) ontwerpen zonder enige vorm van restrictie en die teruggeeft aan de historische beleving van die plek. Ik ben op zoek gegaan naar een werkwijze waarmee ik composities kan creëren die ik van tevoren nooit had kunnen bedenken. Ik wil geen traditionele gebouw ontwerpen met een voordeur en verschillende kamers. Ik zoek juist naar een strategie om objecten, ruimtes en materialen te combineren die interessante nieuwe ruimtes vormen. Het idee is om eerst de ruimtes te ontwerpen en daarna te kijken of ze een functie krijgen, en zo ja welke.

Tekenen staat centraal in mijn leven. Van jongs af aan teken ik, waardoor het ontwerpproces zonder beperkingen voor mij voelt als een logisch proces. Je tekent eerst en daarna word je concreet. Deze werkwijze staat dicht bij mij en berust op beeldvorming. Ik maak veel gebruik van illustraties en tekeningen om mijn gedachten te uiten. Gedurende mijn studie heb ik gemerkt dat door ik meer kon bereiken door te tekenen.

In de vrije beginfase van een project, of op momenten wanneer ik vastloop, biedt tekenen voor mij vaak de oplossing. Tekenen werkt als een verrassing: je gaat op een ontdekkingsreis door je eigen tekeningen.

Deze tekeningen zijn vaak eerste ideeën of fascinaties waaruit in een later stadium het ontwerp volgt.

36 Tentoonstelling voor Verbeelding

37 Werkwijze Tekenen

38 Tentoonstelling voor Verbeelding

Verbeelding terugbrengen in de huidige architectuur – dat is mijn fascinatie! Als architect ben je de regisseur die invloed kan uitoefenen op de ervaring. Los van het bouwbesluit en het programma’s van eisen. Er is niet één antwoord. Dit heeft mij gebracht tot de achttiende-eeuwse Italiaanse schilderkunst stroming, genaamd Capriccio. De werkwijze van deze kunstenaars speelt een belangrijke rol in mijn fascinatie voor bizarre compositie en levendigheid. Ze maakte schetsen van bouwwerken en andere objecten die ze bijvoorbeeld op reis naar Rome tegenkwamen. Bij thuiskomst voegde de kunstenaar zijn schetsen samen tot een compositie op een waarheidsgetrouwe manier. Zo’n kunstwerk oogt realistisch maar is gebaseerd op een fantasie landschap of stadsgezicht en dus fictief. De kracht van deze werken zit hem vooral in het toeval, het wonderlijke, de waanzin, de humor en de poëzie die erachter verscholen gaat.

39 Werkwijze Fascinatie Fantasy View with the Pantheon and other Mo numents of Ancient Rome - Giovanni Pauolo Panini, 1737 Suburbs of the “paranoi ac-critical town - Salvador Dalí, 1935

40 Tentoonstelling voor Verbeelding

Tijdens de onderzoeksperiode heb ik de geschiedenis van het Frederiksplein goed leren kennen. Ik heb me enerzijds beziggehouden met de fysieke gelaagdheid en anderzijds met de herinneringen en het gevoel van de gebruikers en bezoekers uit die tijd. Nadat ik voldoende voorkennis had opgedaan ben ik concreet overgegaan naar de Hetontwerpfase.ontwerpproces is een zoektocht naar: IetsVervreemdingVerbeeldingdatverborgen is Ikzelf als ontwerper Een nieuwe manier om ruimte te ontwerpen Een nieuwe ontwerpmethodiek Deels intuïtief deels rationeel

41 Werkwijze

Cadavre Exquis, Andre Bre ton, Max Morise, Jeannette Ducrocq Tanquy, Pierre Na ville, Benjamin Peret, Yves Tanquy, Jacques Prevert, 1928 Ik heb me in mijn ontwerpproces laten inspireren door surrealistische methoden. Zo ben ik gestart met de Cadavre Exquis techniek en demonstreer ik later in mijn werk de Collage en Frottage techniek. Door bewust met deze surrealistische wijze te werk te gaan heb ik getracht creativiteit te stimuleren en een eindproduct te realiseren dat ik vooraf niet had kunnen bedenken. Verder speelt geschiedenis een grote rol in het ontwerp. Ik geloof dat het contact houden en het verbinden met het verleden een belangrijk aspect is voor een succesvolle ontwikkeling van een stad. Het heden vormen door naar het verleden te kijken. Zo ga ik bepaalde oriëntatiepunten uit het verleden herintroduceren. Deze ruimtes zullen op hun originele plek de conversatie aangegaan met elkaar, de locatie en haar gebruikers. Aan de hand van de rijke geschiedenis van deze plek wordt er in dit project een nieuw ruimtelijk verhaal ontwikkeld. Een verhaal dat historische en culturele informatie zal bevatten en als doel heeft de aantrekkingskracht van deze locatie te stimuleren.

42 Tentoonstelling voor Verbeelding

43 Werkwijze Loplop Introduces Mem bers of the Surrealist Group, Max Ernst, 1931 La mer et la pluie, Max Ernst, 1926

44 Tentoonstelling voor Verbeelding

45 Tentoonstelling voor Verbeelding

46 Tentoonstelling voor Verbeelding

47 Tentoonstelling voor Verbeelding

48 Tentoonstelling voor Verbeelding

49 Tentoonstelling voor Verbeelding

50 Tentoonstelling voor Verbeelding

51 Tentoonstelling voor Verbeelding

Situatietekening centrum van Amsterdam. De locatie het Frederiksplein is gearceerd.

52 Tentoonstelling voor Verbeelding De locatie van mijn project is het Frederiksplein te Amsterdam. Zoals beschreven in de introductie botst de huidige hoedanigheid met de omgeving. Het Frederiksplein is centraal gelegen, in het verlengde van de Utrechtsestraat en tussen de Weteringschans en de Sarphatistraat in het centrum van Amsterdam. Op deze plek kwam in 1967 De Nederlandsche Bank (DNB) tot voltooiing. Sindsdien bezet dit immense en gesloten gebouw grotendeels het Frederiksplein en heeft de plek zijn aantrekkingskracht in de loop der jaren Hetverloren.Frederiksplein heeft een rijke geschiedenis. Ooit was het een centrale handelsplek, daarna een paleis voor tentoonstellingen en nu staat de centrale bank van Nederland er. De plek heeft veel verandering gekend, niet alleen qua architectuur maar ook qua functie en gebruik. Door hier grondig in te duiken ben ik op verschillende soorten mensen gestuit die een belangrijke rol hebben gespeeld in de geschiedenis van deze plek. Hierdoor ben ik gaan nadenken over de herinneringen van die mensen en het gevoel dat ze moeten hebben gehad bij deze locatie. Hebben mensen vandaag de dag nog steeds deze gevoelens bij deze plek of heeft het gesloten karakter van de Nederlandsche bank ons doen vervreemden van deze plek? Kortom, genoeg historische lagen en aanknopingspunten die mijn project zullen voeden met inspiratie en beweegredenen.

53 locatie Het Frederiksplein Amsterdam

54 Tentoonstelling voor Verbeelding

55 Locatie Palimsest Palimpsest is tegenwoordig een manier om op een abstracte manier na te denken over een plek. Het woord heeft zijn oorsprong in de Griekse oudheid. Omdat destijds perkamenten zeer kostbaar waren, werden op het perkament geschreven teksten weggeveegd – zo goed als dat ging – om het perkament nogmaals te kunnen gebruiken. Het was alleen lastig om de tekst volledig weg te schrapen. Hierdoor ontstonden er lagen teksten die door elkaar heen schemerden en zo bijna een nieuwe taal vormden. Het woord Palimpsest betekent dan ook letterlijk “weer afgekrast”. De gelaagdheid van zo’n palimpsest heeft veel overeenkomsten met de rijke geschiedenis van het Frederiksplein. Dit inspireert mij om de verschillende lagen, gebouwen, afbreuk, mensen, functies door te laten schemeren in mijn project. Een Palimsest van de locatie het Frederiksplein.

56 Tentoonstelling voor Verbeelding 175616531678

57 Locatie Tijdlijn 186518211896

58 Tentoonstelling voor Verbeelding 100 m 196719101929

59 Locatie Tijdlijn 202220111990

60 Tentoonstelling voor Verbeelding De Utrechtsepoort 1663-1865 Paleis voor Volksvlijt 1864-1929 De Nederlandsche Bank 1967-heden

61 Locatie De 3 bouwwerken

62

63 Analyse De TekeningenMaterialenPersonagesVormencatalogusanalyse

64 Tentoonstelling voor Verbeelding

65 Analyse De Catalogus De Utrechtsepoort, het Paleis voor Volksvlijt en De Nederlandsche Bank zijn geanalyseerd op de thema’s vormen, personages, materialen en texturen.

De analyse bestaat voor een groot gedeelte uit het onderzoek naar de historische context. Door in het Amsterdamse stadsarchief te duiken en onderzoek te doen heb ik de locatie goed leren kennen. Zodoende heb ik de Utrechtsepoort, het Paleis voor Volksvlijt en de Nederlandsche Bank grondig geanalyseerd.

Vervolgens heb ik de ontwikkeling van deze locatie goed in kaart gebracht en al snel werd mijn aandacht getrokken door de verschillende vormen, materialen en texturen die aanwezig waren in de drie totaal verschillende gebouwen uit verschillende tijdsperiodes. Door veel historisch beeldmateriaal te bekijken begon ik mij te verplaatsen in de personages op de foto’s, prenten en schilderijen. Hoe zouden zij deze gebouwen en de locatie hebben ervaren? Ik besloot om de verschillende thema’s, vormen, personages, materialen en texturen, per gebouw in kaart te brengen en deze in een overzichtelijke catalogus te bundelen. De catalogus zorgt voor een overzichtelijke rationele start van het onderzoek. Het is de basis van mijn project.

66 Tentoonstelling voor Verbeelding Vormen Personages

67 Analyse De Catalogus TexturenMaterialen

68 Tentoonstelling voor Verbeelding Foto van de voorgevel van het Paleis voor Volksvlijt. Geveltekening voorgevel, het fragment is omkaderd verdieping.voorgevelFragment2_1_005weergegeven.aanzichteersteMateriaal: gietijzer, glas, hout, metaalplaat. Afmeting: 6,6 x 4,2 m, 1859 - 1929

69 Analyse De Catalogus Vormen

70 Tentoonstelling voor Verbeelding 005 017 004 De aanduidingUtrechtsepoortvormen.

71 030 013 031001 036 021 022 033040 003028027 045002 020034 024041046 039 026025009 007010 044051035 006 043 042 014 032 049 050 019 048016 015052047018 038 012009053023 029

72 Tentoonstelling voor Verbeelding 1_1_0291_1_0251_1_0211_1_0171_1_0131_1_0091_1_0051_1_001 1_1_0021_1_0061_1_0101_1_0141_1_0181_1_0221_1_0261_1_030 1_1_0311_1_0271_1_0231_1_0191_1_0151_1_0111_1_0071_1_003 1_1_0321_1_0281_1_0241_1_0201_1_0161_1_0121_1_0081_1_004

73 1_1_0611_1_0571_1_0531_1_0491_1_0451_1_0411_1_0371_1_033 1_1_0621_1_0581_1_0541_1_0501_1_0461_1_0421_1_0381_1_034 1_1_0591_1_0551_1_0511_1_0471_1_0431_1_0391_1_035 1_1_0601_1_0561_1_0521_1_0481_1_0441_1_0401_1_036 Analyse De Catalogus Vormen

74 Tentoonstelling voor Verbeelding 038029 025063 036 031 012 070011 059 062 008009 068 035021014007019 Het Paleis voor Volksvlijt aanduiding vormen.

75 061 065064 039 027 058026 067 034071 052002001005 013055004 066

76 Tentoonstelling voor Verbeelding 045 060047 005 040022020 057 056 023028 016 044043017 048049053 006015 Het Paleis voor Volksvlijt aanduiding vormen.

77 045 042 032 037 036 010 031 046050 033054 041 018 023

78 Tentoonstelling voor Verbeelding 2_1_0292_1_0252_1_0212_1_0172_1_0132_1_0092_1_0052_1_001 2_1_0302_1_0262_1_0222_1_0182_1_0142_1_0102_1_0062_1_002 2_1_0312_1_0272_1_0232_1_0192_1_0152_1_0112_1_0072_1_003 2_1_0322_1_0282_1_0242_1_0202_1_0162_1_0122_1_0082_1_004

79 2_1_0612_1_0572_1_0532_1_0492_1_0452_1_0412_1_0372_1_033 2_1_0622_1_0582_1_0542_1_0502_1_0462_1_0422_1_0382_1_034 2_1_0592_1_0552_1_0512_1_0472_1_0632_1_0432_1_0392_1_035 2_1_0602_1_0562_1_0522_1_0482_1_0642_1_0442_1_0402_1_036 Analyse De Catalogus Vormen

80 Tentoonstelling voor Verbeelding 2_1_0772_1_0732_1_0692_1_065 2_1_0782_1_0742_1_0702_1_066 2_1_0792_1_0752_1_0712_1_067 2_1_0802_1_0762_1_0722_1_068

81 Analyse De Catalogus Vormen

82 Tentoonstelling voor Verbeelding 032040 002027 013 018 039 048 019 020021016025 022 028 055 043 031030 044 007 012 001 008 052 038 026 De Nederlandsche Bank aanduiding vormen.

83 036 005004 014 046 034 054 047 035 006 011041 003017 051 010023 009 015042 037 053045 023 033

84 Tentoonstelling voor Verbeelding 3_1_0293_1_0253_1_0213_1_0173_1_0133_1_0093_1_0053_1_001 3_1_0303_1_0263_1_0223_1_0183_1_0143_1_0103_1_0063_1_002 3_1_0313_1_0273_1_0233_1_0193_1_0153_1_0113_1_0073_1_003 3_1_0323_1_0283_1_0243_1_0203_1_0123_1_0083_1_0043_1_016

85 3_1_0573_1_0533_1_0493_1_0453_1_0413_1_0373_1_033 3_1_0563_1_0583_1_0543_1_0503_1_0463_1_0423_1_0383_1_034 3_1_0553_1_0513_1_0473_1_0433_1_0393_1_035 3_1_0523_1_0483_1_0443_1_0403_1_036 Analyse De Catalogus Vormen

Historische personages afkomstig van oude prenten, schilderijen en foto’s krijgen een tweede leven.

86 Tentoonstelling voor Verbeelding

87 Analyse De Catalogus Personages

88 Tentoonstelling voor Verbeelding 1_2_0291_2_0251_2_0211_2_0171_2_0131_2_0091_2_0051_2_001 1_2_0301_2_0261_2_0221_2_0181_2_0141_2_0101_2_0061_2_002 1_2_0311_2_0271_2_0231_2_0191_2_0151_2_0111_2_0071_2_003 1_2_0321_2_0281_2_0241_2_0201_2_0161_2_0121_2_0081_2_004

89 2_2_0212_2_0172_2_0132_2_0092_2_0052_2_001 2_2_0222_2_0182_2_0142_2_0102_2_0062_2_002 2_2_0232_2_0192_2_0152_2_0112_2_0072_2_003 2_2_0202_2_0162_2_0122_2_0082_2_004 Analyse De Catalogus Personages

90 Tentoonstelling voor Verbeelding 3_2_0253_2_0213_2_0173_2_0133_2_0093_2_0053_2_001 3_2_0263_2_0223_2_0183_2_0143_2_0103_2_0063_2_002 3_2_0233_2_0193_2_0153_2_0113_2_0073_2_003 3_2_0203_2_0163_2_0123_2_0083_2_0043_2_024

91 Analyse De Catalogus Personages

92 Tentoonstelling voor Verbeelding De kracht van de textuur van een materiaal heb ik gevangen op het platte vlak doormiddel van de frottage techniek.

93 Analyse De Catalogus Materialen

94 Tentoonstelling voor Verbeelding 1_3_0291_3_0251_3_0211_3_0171_3_0131_3_0091_3_0051_3_001 1_3_0301_3_0261_3_0221_3_0181_3_0141_3_0101_3_0061_3_002 1_3_0311_3_0271_3_0231_3_0191_3_0151_3_0111_3_0071_3_003 1_3_0321_3_0281_3_0241_3_0201_3_0161_3_0121_3_0081_3_004

95 2_3_0292_3_0252_3_0212_3_0172_3_0132_3_0092_3_0052_3_001 2_3_0302_3_0262_3_0222_3_0182_3_0142_3_0102_3_0062_3_002 2_3_0312_3_0272_3_0232_3_0192_3_0152_3_0112_3_0072_3_003 2_3_0322_3_0282_3_0242_3_0202_3_0162_3_0122_3_0082_3_004 Analyse De Catalogus Materialen

96 Tentoonstelling voor Verbeelding 3_3_0293_3_0253_3_0213_3_0173_3_0133_3_0093_3_0053_3_001 3_3_0303_3_0263_3_0223_3_0183_3_0143_3_0103_3_0063_3_002 3_3_0313_3_0273_3_0233_3_0193_3_0153_3_0113_3_0073_3_003 3_3_0323_3_0283_3_0243_3_0203_3_0163_3_0123_3_0083_3_004

97 3_3_0533_3_0493_3_0453_3_0413_3_0373_3_033 3_3_0543_3_0503_3_0463_3_0423_3_0383_3_034 3_3_0513_3_0473_3_0433_3_0393_3_035 3_3_0523_3_0483_3_0443_3_0403_3_036 Analyse De Catalogus Materialen

98 Tentoonstelling voor Verbeelding

99 Tentoonstelling voor Verbeelding

100 Tentoonstelling voor Verbeelding

101 Tentoonstelling voor Verbeelding

102 Tentoonstelling voor Verbeelding

103 Tentoonstelling voor Verbeelding

104 Tentoonstelling voor Verbeelding

105 Tentoonstelling voor Verbeelding

106 Tentoonstelling voor Verbeelding

107 Tentoonstelling voor Verbeelding

108 Tentoonstelling voor Verbeelding

109 Tentoonstelling voor Verbeelding

110 Tentoonstelling voor Verbeelding

111 Tentoonstelling voor Verbeelding

112 Tentoonstelling voor Verbeelding

113 Tentoonstelling voor Verbeelding

114 Tentoonstelling voor Verbeelding

115 Tentoonstelling voor Verbeelding

116 Tentoonstelling voor Verbeelding

117 Tentoonstelling voor Verbeelding

118 Tentoonstelling voor Verbeelding

119 Tentoonstelling voor Verbeelding

120 Tentoonstelling voor Verbeelding

121 Het deelFundament1Het ontwerp

Selectie van vormen, verschaald tot elkaar.

Gedurende dit eerste gedeelte van het ontwerpproces heb ik de Cadavre Exquis werkwijze gehanteerd. Dit is een surrealistische techniek waarbij wordt gestimuleerd te ontwerpen vanuit het onderbewuste. Een voorbeeld van deze techniek is samenwerking door meerdere kunstenaars aan een werk. Het idee is dat de kunstenaar elkaar inspireren en beïnvloeden, zodat een eindproduct tot stand komt dat geen van hen van tevoren zou kunnen bedenken.

van vormen, verschaald en verbonden met Overzichtelkaar.van een selectie van vormen. Deze vormen dienen als tool om unieke composities mee te maken.

Deze Cadavre Exquis methode heb ik vertaald in mijn project naar een werkwijze waarin ik in elke fase een andere ontwerptechniek heb toegepast variërend van digitaal-tekenen, modelleren, het maken van maquettes, fotograferen tot het maken van collages.

122 Tentoonstelling voor Verbeelding

SelectieMerge!

123 Het ontwerp Het Fundament deel 1

124 Tentoonstelling voor Verbeelding

125 Tentoonstelling voor Verbeelding

126 Tentoonstelling voor Verbeelding

127 Tentoonstelling voor Verbeelding

128 Tentoonstelling voor Verbeelding

129 Tentoonstelling voor Verbeelding

130 Tentoonstelling voor Verbeelding

131 Tentoonstelling voor Verbeelding

Stap 2 2D compositie van vormen. Stap 3 3D compositie van vormen. Stap Verschillende4 2D composities met elkaar verbinden.

132 Tentoonstelling voor Verbeelding Stap Selectie1 van vormen, verschaald tot elkaar.

133 Het ontwerp Het Fundament deel 1

Stap Foto’s5 van verschillende 3D composities met elkaar verbinden.

Stap Verschillende4 3D composities met elkaar verbinden.

134 Tentoonstelling voor Verbeelding

Stap Compositie6 omkaderen.

Digitaal tekenen om de compositie af te maken. Stap Schaal7 context.stedenbouwkundigeInpassentoevoegen.inbestaande

135 Het ontwerp Het Fundament deel 1 Stap LegeOmkeren8ruimte transformeren naar massa. Stap 9 Ruimtelijkheid Massa’s extruderen. Stap Platte10maquette van TekeningStapcompositie.11op platte maquette.

136 Tentoonstelling voor Verbeelding Na mijn analyse van de verschillende thema’s ben ik begonnen met het digitaal te tekenen van de vormen. Met deze vormen ben ik vervolgens gaan experimenteren. Ik heb verschillende, onsamenhangende, vormen bij elkaar gepakt om te kijken wat voor 2D composities daaruit konden ontstaan. Aangezien alle vormen ten opzichte van elkaar zijn verschaald was dit realiseerbaar. Zo is – bijvoorbeeld – een sleutelgat even groot als een ornament, en het aanzicht van het torentje van de Utrechtsepoort even groot als het fragment van de voet van een kolom van het Paleis voor Volksvlijt. Door deze verschaalde vormen weer met elkaar te combineren zie je dat deze vormen op een hele andere manier met elkaar een verhouding aan gaan waardoor vervreemding ontstaat. Alle 2D getekenden vormen heb ik daarna tastbaar gemaakt door ze te laseren uit zwart karton. Vervolgens ben ik met alle losse onderdelen aan de slag gegaan waarbij ik me heb laten inspireren door het moment. Hier ben ik intuïtief te werk gegaan om de onderdelen weer samen te voegen. Dit resulteerde in een reeks objecten variërend van ruimtes, fragmenten, aanzichten en doorsneden. Tijdens het maken van de objecten heb ik mij laten inspireren door compositie, schaduw en texturen.

137 Het ontwerp Het Fundament deel 1

138 Tentoonstelling voor Verbeelding

139 Het ontwerp Het Fundament deel 1

140 Tentoonstelling voor Verbeelding

141 Het ontwerp Het Fundament deel 1

142 Tentoonstelling voor Verbeelding

143 Het ontwerp Het Fundament deel 1

144 Tentoonstelling voor Verbeelding

145 Het ontwerp Het Fundament deel 1

146 Tentoonstelling voor Verbeelding

147 Het ontwerp Het Fundament deel 1

148 Tentoonstelling voor Verbeelding

149 Het ontwerp Het Fundament deel 1

150 Tentoonstelling voor Verbeelding

151 Het ontwerp Het Fundament deel 1

152 Tentoonstelling voor Verbeelding

153 Het ontwerp Het Fundament deel 1

154 Tentoonstelling voor Verbeelding

155 Het ontwerp Het Fundament deel 1

156 Tentoonstelling voor Verbeelding

157 Het ontwerp Het Fundament deel 1

158 Tentoonstelling voor Verbeelding

159 Het ontwerp Het Fundament deel 1

160 Tentoonstelling voor Verbeelding

161 Het ontwerp Het Fundament deel 1

162 Tentoonstelling voor Verbeelding

163 Het ontwerp Het Fundament deel 1

164 Tentoonstelling voor Verbeelding

165 Het ontwerp Het Fundament deel 1

166 Tentoonstelling voor Verbeelding

167 Het ontwerp Het Fundament deel 1

168 Tentoonstelling voor Verbeelding

169 Het ontwerp Het Fundament deel 1

170 Tentoonstelling voor Verbeelding

171 Het ontwerp Het Fundament deel 1

172 Tentoonstelling voor Verbeelding

In deze fase ben ik verder gegaan met de 3D-maquettes van zwart karton die uit de vormstudie zijn ontstaan. Om hier volgens weer iets mee te kunnen gaan doen heb ik ervoor gekozen om deze verschillende maquettes weer plat te slaan naar 2D. Dit heb ik gedaan door de maquettes te fotograferen en ze weer in de computer te Eenmaalzetten.

op de computer heb ik de verschillende platgeslagen vormen op een speelse manier met elkaar verbonden. Hierdoor ontstond een spannend effect waarbij alle maquettes een andere perspectief hebben. Het effect van de verschillende dieptes geeft een dynamisch en ruimtelijk effect.

173 Het ontwerp Het Fundament deel 1

174 Tentoonstelling voor Verbeelding

175 Het ontwerp Het Fundament deel 1

176 Tentoonstelling voor Verbeelding

177 Het ontwerp Het Fundament deel 1

178 Tentoonstelling voor Verbeelding

179 Het ontwerp Het Fundament deel 1

180 Tentoonstelling voor Verbeelding

181 Het ontwerp Het Fundament deel 1

Ik heb de compositie vervolgens verder uitgewerkt als digitale tekening. Dit door intuïtief bepaalde lijnen in de platgeslagen compositie te volgen en nieuwe perspectieven toe te voegen om nog meer ruimte te creëren.

182 Tentoonstelling voor Verbeelding

In deze fase heb ik de platgeslagen en samengevoegde vormen in een kader geplaatst, als het ware op een leeg canvas.

183 Het ontwerp Het Fundament deel 1

184 Tentoonstelling voor Verbeelding

185 Het ontwerp Het Fundament deel 1

186 Tentoonstelling voor Verbeelding

187 Het ontwerp Het Fundament deel 1

188 Tentoonstelling voor Verbeelding

189 Het ontwerp Het Fundament deel 1

190 Tentoonstelling voor Verbeelding

191 Het ontwerp Het Fundament deel 1

192 Tentoonstelling voor Verbeelding

193 Het ontwerp Het Fundament deel 1

194 Tentoonstelling voor Verbeelding

195 Het ontwerp Het Fundament deel 1

196 Tentoonstelling voor Verbeelding

197 Het ontwerp Het Fundament deel 1

198 Tentoonstelling voor Verbeelding

199 Het ontwerp Het Fundament deel 1

200 Tentoonstelling voor Verbeelding

201 Het ontwerp Het Fundament deel 1

202 Tentoonstelling voor Verbeelding

203 Het ontwerp Het Fundament deel 1

204 Tentoonstelling voor Verbeelding

205 Het ontwerp Het Fundament deel 1

206 Tentoonstelling voor Verbeelding

207 Het ontwerp Het Fundament deel 1

In deze fase heb ik de composities getransformeerd naar stedenbouwkundige situatietekeningen vol vervreemding. Waar ik me mee bezig heb gehouden is de vraag hoe ik het water, groen en het plein terug kon laten komen en op welke schaal (ten opzichte van het gebouw).

208 Tentoonstelling voor Verbeelding

Als volgende stap heb ik de compositie op het Frederiksplein geplaatst. Hierdoor heb ik de composities zonder duidelijke afmetingen een schaal kunnen geven. Dit was een goede oefening om het effect van deze compositie op de locatie te ervaren. Door dit te doen kreeg ik meer grip op de stedenbouwkundige inpassing.

209 Het ontwerp Het Fundament deel 1

210 Tentoonstelling voor Verbeelding

211 Het ontwerp Het Fundament deel 1

212 Tentoonstelling voor Verbeelding

213 Het ontwerp Het Fundament deel 1

214 Tentoonstelling voor Verbeelding

215 Het ontwerp Het Fundament deel 1

216 Tentoonstelling voor Verbeelding

217 Het ontwerp Het Fundament deel 1

218 Tentoonstelling voor Verbeelding

219 Het ontwerp Het Fundament deel 1

220 Tentoonstelling voor Verbeelding

221 Het ontwerp Het Fundament deel 1

222 Tentoonstelling voor Verbeelding

De 12 varianten van zwart wit afbeeldingen deden mij qua grafische stijl denken aan een Nolli map, een stedenbouwkundige kaart. Zodoende ben ik de 12 varianten gaan beschouwen als plattegronden waarbij zwart staat voor bebouwd en wit voor onbebouwd.

Om de bepaalde vormen binnen de verschillende composities meer te laten spreken heb ik het contrast verhoogd van de composities zodat ik alleen nog wit en zwart overhield. Hierdoor gingen bepaalde vormen meer spreken omdat ze nu duidelijker naar voren komen.

223 Het ontwerp Het Fundament deel 1

224 Tentoonstelling voor Verbeelding

225 Het ontwerp Het Fundament deel 1

226 Tentoonstelling voor Verbeelding

227 Het ontwerp Het Fundament deel 1

228 Tentoonstelling voor Verbeelding

229 Het ontwerp Het Fundament deel 1

In deze fase heb ik me laten inspireren door de Nolli map. Op dit soort kaarten staat zwart voor bebouwing waardoor ik ging denken over het opnieuw maken van de composities in 3D. Zodoende heb ik alle zwarte volumes 5 meter omhoog getrokken en heb ik de compositie omsloten met een muur van ook 5 meter.

Bij het aanschouwen van de nieuwe 3D objecten realiseerde ik me dat de materialisatie miste. Hierdoor heb ik ervoor gekozen om niet verder te gaan met het 3D-ontwerp maar weer een stap terug te doen naar de 2D-composities.

230 Tentoonstelling voor Verbeelding

231 Het ontwerp Het Fundament deel 1

232 Tentoonstelling voor Verbeelding

233 Het ontwerp Het Fundament deel 1

234 Tentoonstelling voor Verbeelding

235 Het ontwerp Het Fundament deel 1

236 Tentoonstelling voor Verbeelding

237 Het ontwerp Het Fundament deel 1

238 Tentoonstelling voor Verbeelding

239 Het ontwerp Het Fundament deel 1

240 Tentoonstelling voor Verbeelding

Terug naar de 12 composities. Om weer verder te komen in mijn ontwerp heb ik een nieuw medium toegepast. Dit keer heb ik mijn eigen tekeningen gebruikt om de composities kleur te geven. Ik heb mijn tekeningen over de verschillende composities gelegd en daarbij de vorm van de composities gewaarborgd. Hiermee heb ik een persoonlijke laag toegevoegd aan de composities.

241 Het ontwerp Het Fundament deel 1

242 Tentoonstelling voor Verbeelding

243 Het ontwerp Het Fundament deel 1

244 Tentoonstelling voor Verbeelding

245 Het ontwerp Het Fundament deel 1

Tentoonstelling voor Verbeelding

247 Het ontwerp Het Fundament deel 1

Op dit punt heb ik besloten om met 1 compositie verder te gaan. De compositie die ik heb gekozen was naar mijn mening qua volume, oppervlak en vorm het meest overeenkomend met de historische gebouwen van de locatie. Geïnspireerd door de fase hiervoor, waarin ik mijn tekeningen over alle varianten heb gelegd, heb ik er in deze fase voor gekozen het ontwerp niet (alleen) digitaal te tekenen maar ook om fysiek óp het ontwerp te tekenen. Dit ontwerp zal de basis zijn van het materialisatie plan van het Fundament.

248 Tentoonstelling voor Verbeelding

249 Het ontwerp Het Fundament deel 1

250 Tentoonstelling voor Verbeelding

251 Tentoonstelling voor Verbeelding

het landschap van de locatie viel mij op dat water altijd een belangrijk thema is geweest. Zo heb ik de verschillende sloten, grachten, speel vijvers en fonteinen die de plek heeft gekend geherintroduceerd in het landschapsplan van het park.

252 Tentoonstelling voor Verbeelding

Los van alle ontwerpen die ik tot nu toe heb gemaakt ben ik me nu gaan richten op het park. Met het park doel ik op al het groen en de elementen van steen en water die op de locatie van het Frederiksplein zullen komen. Het park blijft binnen een zelfgekozen kader dat een duidelijke grens vormt tussen mijn ontwerp en de bestaande omgeving waar ik geen invulling aan geef. Het kader houdt ruime afstand met de belendingen zodat er nog genoeg ruimte is voor de verschillende Inverkeersstromen.deanalysevan

253 Het Park

Zoveel mogelijk bestaande bomen behouden. Afstand gehouden van bestaande belendingen. genoeg ruimte verkeerstromenomom het Frederiksplein te leiden. De locatie heeft door de geschiedenis heen altijd een hele sterk relatie gehad met water. Van slootjes tot grachten. Van fonteinen tot speelvijvers. In het landschapsplannieuwe combineer ik al deze waterlagen uit de geschiedenis tot een nieuw plan.

254 Tentoonstelling voor Verbeelding

255 Het Park

256 Tentoonstelling voor Verbeelding

De slootjes van het buitengebied. De oude Singelgracht en Achtergracht.

257 Het Park De fontein. De speelvijver.

258 Tentoonstelling voor Verbeelding

In totaal heb ik 12 verhalen gekozen van gebruikers van die verschillende unieke ruimtes. Door als het ware te kijken door de ogen van deze personages heb ik de ruimtes beter leren kennen en begrijpen.

Het fundament staat. De gekozen compositie biedt de basis om op voort te borduren. Uit de analyse is duidelijk naar voren gekomen dat zowel de poort als het paleis en de bank haar eigen ruimtelijke kwaliteiten hadden – unieke ruimtes die het herintroduceren waard zijn in het ontwerp.

Ik heb voornamelijk gekeken naar de ruimtelijke kwaliteiten en vorm. Ook heb ik gekeken naar materialisatie en textuur. De 12 personages uit verschillende tijdsperiodes vertellen het verhaal van de locatie en haar rijke geschiedenis op chronologische volgorde.

259 Het ontwerp De 12 verhalen deel 1

260 Tentoonstelling voor Verbeelding

261 Tentoonstelling voor Verbeelding

262 Tentoonstelling voor Verbeelding

263 Tentoonstelling voor Verbeelding

264 Tentoonstelling voor Verbeelding

265 Tentoonstelling voor Verbeelding

266 Tentoonstelling voor Verbeelding

267 Tentoonstelling voor Verbeelding

268 Tentoonstelling voor Verbeelding

269 Tentoonstelling voor Verbeelding

270 Tentoonstelling voor Verbeelding

271 Tentoonstelling voor Verbeelding

272 Tentoonstelling voor Verbeelding

273 Tentoonstelling voor Verbeelding

274 Tentoonstelling voor Verbeelding

275 Tentoonstelling voor Verbeelding

276 Tentoonstelling voor Verbeelding

277 Tentoonstelling voor Verbeelding

278 Tentoonstelling voor Verbeelding

279 Tentoonstelling voor Verbeelding

280 Tentoonstelling voor Verbeelding

281 Tentoonstelling voor Verbeelding

282 Tentoonstelling voor Verbeelding A 1653 De Soldaat De Blokhuizen 1678 De Reiziger De StadsmuurDeUtrechtsepoort 1663-1865 Het Paleis voor Volksvlijt 1864-1929 1896 De Uitvinder De Koepel 1821 De PoortwachterDePoort 1756 De MarktvrouwenHetPleinendebrug 1865 DeDeTouristGaan derij

283 1864-1929 Het ontwerp De 12 verhalen deel 1 De Nederlandsche Bank 1967-heden 1929 De BrandweermanHetpadenDeRuïne 1990 DeHetKunstverzamelaarKunstwerk 1910 De Violiste De Gallerij 1967 DeHetModernistGrid 2011 DeDeKluisbewakerkluis 2022 DeDeBankdirecteurToren

284 Tentoonstelling voor Verbeelding

285 Het ontwerp De 12 verhalen deel 1

286 Tentoonstelling voor Verbeelding De Blokhuizen De Stadsmuur De Brug

287 De Poort De Gaanderij De Koepel Het ontwerp De 12 verhalen deel 1

288 Tentoonstelling voor Verbeelding 100 m0 5 De Gallerij De HetRuïneGrid

289 100 m De DeHetTorenKunstwerkKluis Het ontwerp De 12 verhalen deel 1

290 Tentoonstelling voor Verbeelding

1_1_0411_1_0621_1_0601_1_0591_1_0581_1_0551_1_0541_1_053 1_1_0281_1_0191_1_0231_1_0131_1_0171_1_0101_1_0031_1_001 1_1_0511_1_0391_1_0351_1_0291_1_0121_1_0081_1_0071_1_006 1_1_0041_1_0141_1_0051_1_0611_1_0301_1_0321_1_0381_1_056 2_1_0572_1_0362_1_0702_1_0582_1_0122_1_0482_1_0232_1_021 2_1_0712_1_0022_1_0442_1_0372_1_0052_1_0092_1_0462_1_017

291 2_1_0322_1_0182_1_0452_1_0762_1_0742_1_0752_1_0792_1_008 2_1_0692_1_0602_1_0032_1_0072_1_0612_1_0262_1_0282_1_025 3_1_0223_1_0493_1_0353_1_0263_1_0073_1_0163_1_0193_1_004 3_1_0093_1_0153_1_0363_1_0143_1_0343_1_0063_1_0423_1_024 3_1_0553_1_0533_1_0063_1_0103_1_0113_1_0273_1_0433_1_046 3_1_0443_1_0023_1_0133_1_0303_1_0123_1_0013_1_0523_1_008 Het ontwerp De 12 verhalen deel 1

292 Tentoonstelling voor Verbeelding 1_4_0291_4_0281_4_0121_4_001 1_4_0141_4_0071_4_0091_4_006 1_4_0311_4_0161_4_0171_4_0041_4_0271_4_0261_4_0231_4_020 2_4_0172_4_0022_4_0122_4_001 2_4_0282_4_0312_4_0162_4_014

293 2_4_0252_4_0242_4_0192_4_018 2_4_0082_4_0072_4_0062_4_004 3_4_0123_4_0293_4_0093_4_0173_4_0083_4_0103_4_0033_4_015 3_4_0133_4_0243_4_0233_4_022 3_4_0113_4_0083_4_0053_4_025 Het ontwerp De 12 verhalen deel 1

294 Tentoonstelling voor Verbeelding

295 Het ontwerp De 12 verhalen deel 1

materialen zijn als het ware als grondlagen chronologisch – de onderste laag is het oudste verhaal en de jongere verhalen stapelen zich op in volgorde van tijd – op elkaar gestapeld. Elke laag is 10 centimeter dik waardoor er een gelaagd fundament ontstaat. Het kenbaar maken van de verschillende lagen creëert een verrassend reliëf. Zo zal de houten laag die onderop ligt, altijd op een lager niveau te betreden zijn dan de bovenste aluminium laag. Het fundament is de basis en verbindt alle verhalen. De materialen van het fundament zullen ook worden gebruikt voor de gebouwen op het fundament om voor samenhang te zorgen.

296 Tentoonstelling voor Verbeelding

In deze fase krijgt het fundament zijn materialisatie en gelaagdheid. Elke kleur van de tekening op het fundament representeert een materiaal. De gekozen materialen zijn te herleiden naar de personages. Deze materialen passen bij de personages en hun herinneringen aan de specifieke unieke ruimte. Zo staat de Soldaat voor hout, de uitvinder voor glas en de modernist voor Debeton.verschillende

Het Fundament

297 Het ontwerp Het deelFundament2

298 Tentoonstelling voor Verbeelding

299 Het ontwerp Het verhalen deel 2

300 Tentoonstelling voor Verbeelding Het Fundament inclusief materialisatie met texturen Het Fundament gelegen midden op de locatie het Frederiksplein

301 Het ontwerp Het Fundament deel 2

302 Tentoonstelling voor Verbeelding

303 Het ontwerp Het Fundament deel 2

304 Tentoonstelling voor Verbeelding

305 Het ontwerp Het Fundament deel 2

De herinneringen en verhalen van de 12 personages komen tot leven. Op het fundament zal dit worden vertaald in gebouwen, paden en ruimtes. Voor elke personage is er een ontwerp uitgewerkt dat is opgebouwd uit 1. een collage van een historische prent 2. een collage van eigen tekeningen en 3 een uitgewerkt ontwerp. De teksten bij de personages nemen je mee in het verhaal van het verleden en de verbeelding van het ontwerp.

306 Tentoonstelling voor Verbeelding

307 Het ontwerp De 12 verhalen Deel 2

308 Tentoonstelling voor Verbeelding

309

7 De Galerij / de violiste 8 De Ruïne / de brandweerman 9 Het Grid / de modernist 10 Het Kunstwerk / de kunstverzamelaar 11 De Kluis / de kluisbewaker 12 De Toren / de bankdirecteur

310 Tentoonstelling voor Verbeelding

1 De Blokhuizen / de soldaat 2 De Stadsmuur / de reiziger 3 De Brug / de marktvrouwen 4 De Poort / de poortwachter 5 De Gaanderij / de tourist 6 De Koepel / de uitvinder

311 Het ontwerp De 12 verhalen deel 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

312 Tentoonstelling voor Verbeelding

De soldaat De VormenBlokhuizen

MaterialenFrottage

313 Het ontwerp Verhaal 1 Het Blokhuis

Een herinnering van de soldaat

van stadhouder Willem II in 1650 op Amsterdam zijn er twee grote bouwwerken ter verdediging van de stad in de Amstel geplaatst. De zogenoemde Blokhuizen waren twee imposante bouwwerken op zware houten palen en enkel per boot te bereiken. Deze classicistische bouwwerken zijn symmetrisch ten opzichte van elkaar gepositioneerd. Tussen de twee bouwwerken stond een wand die de Amstel afsloot (van indringers). De wand bestond uit losse eikenhouten palen die men open en dicht kon doen. Ook waren er in de Blokhuizen kanonnen aanwezig om in te grijpen wanneer dat nodig was. Ondanks de belangrijke functie en symbolische waarde van de Blokhuizen verloren ze na drie jaar al hun functie en werden ze afgebroken.

314 Tentoonstelling voor Verbeelding NaVerledendeaanslag

315 Het ontwerp 1 Het Blokhuis / de soldaat

316 Tentoonstelling voor Verbeelding

Aen de O Tweelingen des vliets, hoe zal men u begroeten En zegenen, naardien gij eeuwig voor ons waakt? Gij staat in ’t harrenas, als reuzen op hun voeten Opdat uw kopren mond tot noodweer donders braakt…

De Blok-huisen waren op dicke sterke eyke palen, wel vast in de gront geheit Om de tweede verdiepingen, liepen breede open gangen, van vooren gedekt door dikke houten borstweeringen, waar de soldaaten de wagt konden houden. De derde verdiepingen waren verdeeld in verscheiden lugtige vertrekken voor de bevelhebbers

Zo dat allerley schepen, schuiten, en vaertuigh, van buiten naer binnen willende, eerst recht tegen deze Blok-huisen aan, en dan ter zijden dezelve mosten door varen, de welke by quaatwillige gelegentheit, zodanigh van ’t geschut konden gegroet worden, datse eerder na de gront, als binnen souden geraken.’

DeVerbeeldingBlokhuizen

hebben plaatsgemaakt voor een ruimtelijk ervaring. Nieuwe bezoekers zullen zich in het jaar 1650 van de Soldaat wanen door het ontzagwekkende bouwwerk waarin vorm, materiaal en gevoel in harmonie zijn met de twee oude Blokhuizen. Het geherintroduceerde Blokhuis heeft de geschiedenis omarmt en deze een nieuwe functie gegeven. Zo bestaat het bouwwerk volledig uit eikenhouten palen, is het geplaatst in het midden van de Singel en heeft het zijn oude vorm teruggekregen. Echter dienen de palen nu niet ter fundatie, wat in de tijd van de twee Blokhuizen karakteristiek was voor bouwen op het water, maar als hoofdmateriaal voor het bouwwerk. In de nieuwe situatie ben je tijdelijk afgesloten voor de hectiek van de stad en kun je hier genieten van rust en het uitzicht over het water. Het bouwwerk is op twee manieren te betreden, te weten via een hellingbaan en via de trap. Eenmaal op het bouwwerk krijg je zicht op het leven dat zich in het bouwwerk afspeelt. Het rechthoekige bouwwerk loopt trapsgewijs af richting een speelvijver die zich gelijkvormig in het midden bevindt. Hier kan worden ontspannen en gezwommen. Het houten bouwwerk wordt afgeschermd door een spiegelend dak dat zich boven het bouwwerk manifesteert en is ondersteund door 4 kolommen. Dit dak symboliseert het feit dat er in 1650 twee identieke Blokhuizen hebben gestaan in plaats van één. In het dak zit een ronde opening waardoor de voorbijtrekkende Nederlandse luchten goed te bewonderen zijn. Zo zijn er verschillende vormen in het ontwerp die terugslaan op de materialen en functies van vroeger, bijvoorbeeld het schietgat van het kanon. Dit ronde gat functioneert ook als een atrium impluvium, dat het regenwater opvangt voor de speelvijver.

317 Het ontwerp 1 Het Blokhuis / de soldaat

318 Tentoonstelling voor Verbeelding

319 Het ontwerp 1 Het Blokhuis / de soldaat

320 Tentoonstelling voor Verbeelding Plattegrond het Blokhuis

321 Het ontwerp 1 Het Blokhuis / de soldaat

322 Tentoonstelling voor Verbeelding Detail het Blokhuis

323 Het ontwerp 1 Het Blokhuis / de soldaat Detail het Blokhuis

De reiziger De VormenStadsmuur

MaterialenFrottage

324 Tentoonstelling voor Verbeelding

vanEenStadsmuurherinneringdereiziger

325 Het ontwerp Verhaal 2 De

326 Tentoonstelling voor Verbeelding InVerledende17de

eeuw maakte Amsterdam een snelle groei door. Men moest buiten de stadsmuren bouwen om de groeiende populatie te kunnen herbergen.

Het is in deze periode van groei dat de nieuwe stadsmuur werd gerealiseerd die als functie had de stad en (toegenomen) bevolking te verdedigen. Langs de Singelgracht werd de nieuwe stadsmuur gepositioneerd en kreeg het zijn vorm. De stadsmuur bestaat uit verschillende delen muur, 8 stadspoorten en 26 bolwerken voorzien van molens. In totaal was de stadsmuur 8 kilometer lang en 5 meter hoog. Daarbij was de stadsmuur een beeldbepalend element voor mensen die buiten de stadsmuur leefden. Men kon vanuit het buitengebied enkel een paar daken en wat hogere bouwwerken zien die de skyline van de stad bepaalden. Wat ook bijdroeg aan de indrukwekkende uitstraling van de stadsmuur waren haar verschillende stadspoorten. Deze hadden elk een eigen identiteit en uiterlijk, maar hadden een toren, klok en een gouden windhaan met elkaar gemeen. De verdedigingswerken zijn nooit echt op de proef gesteld. Zodoende verloor de stadsmuur met haar bolwerken en stadspoorten dan ook haar functie als verdedigingswerk in het begin van de 19de eeuw. Het geheel werd getransformeerd naar een gebied om te recreëren. Er werden plantsoenen aangelegd met bomen en wandelroutes. In de tweede helft van de 19de eeuw werden alle stadsmuren en bolwerken definitief afgebroken.

327 Het ontwerp 2 De Stadsmuur / de reiziger

Daarbij zijn de muren zo ontworpen dat je er enkel van noord naar zuid doorheen kunt wandelen. Deze doorgangen symboliseren de verschillende passages door de stadspoorten. Hierbij is een belangrijk element van het ontwerp de massieve stadsmuur die je vanaf het oosten en westen ziet. Zonder openingen of doorgangen. Dit refereert naar de krachtige scheiding tussen binnen en buiten. Tot slot zijn de de fijne wandelroutes en uitzichtpunten die men had op de oude stadsmuur in het ontwerp teruggebracht in de vorm van verschillende plateaus, alsook de mogelijkheid om over de muur te wandelen.

328 Tentoonstelling voor Verbeelding

DeVerbeeldingoudeen verdwenen stadsmuur komt weer tot leven. Het heeft zijn grootse formaat en een deel van zijn functie behouden. Een passant die de stadsmuur nadert zal onder de indruk zijn van het massieve voorkomen daarvan. Dit is een vergelijkbare ervaring met de reiziger die vroeger op dit verdedigingswerk afvoer of afreed. Dit gevoel kan worden ervaren in het ontwerp. De stadsmuur is stevig en roept herinneringen op door haar materiaal en functie. Zo duiden de geglazuurde wanden op de rijke versiering van de stadspoorten.

329 Het ontwerp 2 De Stadsmuur / de reiziger

330 Tentoonstelling voor Verbeelding

331 Het ontwerp 2 De Stadsmuur / de reiziger

332 Tentoonstelling voor Verbeelding Plattegrond de Stadsmuur

333 Het ontwerp 2 De Stadsmuur / de reiziger

Aanzicht van de Stadsmuur Openend zich in Noordzuidelijke richting. Sluit zich in Oost - westelijke richting.

334 Tentoonstelling voor Verbeelding

Detail de massief bakstenen stadsmuur in tegelverband. Geglazuurde baksteen ter plaatste van opening en ter plaatste van uitsnede wandelpad.

335 Het ontwerp 2 De Stadsmuur / de reiziger

MaterialenFrottage

De marktvrouwen De VormenBrug

336 Tentoonstelling voor Verbeelding

337

Het ontwerp Verhaal 3 De

marktvrouwenvanEenBrugherinneringde

marktvrouwen houdt zich op rondom het vee op de Ossenmarkt op het Frederiksplein. Ze verhandelen hier hun ossen, schapen en varkens en bemoeien zich met van alles en nog wat. Het is een drukte van jewelste. In de drukte proberen kopers en verkopers met elkaar tot overeenstemming te komen. Wanneer de avond valt keren de mensen van de buitengebieden weer terug naar hun dorpen. Ze lopen vanaf het plein onder de stadspoort door over de brug de stad uit. Morgen weer een dag. De belangrijkste handelsplekken bevonden zich op deze pleinen. De ligging van deze pleinen zijn praktisch en geven de stadsbewoners het gemak om niet ver van huis en werk aan hun goederen te komen. Voor de mensen van buiten de stad had het meer voeten in de aarde. Ze moesten eerst met al hun vee over de brug bij de stadspoort om vervolgens over een oude boerenkasseienpad hun vee en goederen naar de markt te begeleiden.

EenVerledengroepje

338 Tentoonstelling voor Verbeelding

339 Het ontwerp 3 De Brug / de marktvrouwen

340 Tentoonstelling voor Verbeelding

HetVerbeeldingpleinvoor handel en ontmoeting behoudt zijn karakter in het ontwerp. Dit houdt in dat het plein in het ontwerp ook zal dienen als plek waar mensen samenkomen en contact maken. Wat ook zijn concrete functie heeft behouden zijn de waterovergangen in het ontwerp. Deze slaan terug op de die de toegang tot de stad verleende.

ophaalbruggen

341 Het ontwerp 3 De Brug / de marktvrouwen

342 Tentoonstelling voor Verbeelding

343 Het ontwerp 3 De Brug / de marktvrouwen

344 Tentoonstelling voor Verbeelding

De poortwachter De VormenPoort MaterialenFrottage

345 Het ontwerp Verhaal 4 De poortwachtervanEenPoortherinneringde

DeVerledenachtstadspoorten

Driewoonde.van

van Amsterdam hebben voor een lange periode een belangrijke functie vervuld voor de in- en uitgaande stromingen van mensen, goederen en dieren. De poortwachter controleerde destijds wie er de stad in- en uitging. Zo werden handelaren onder andere verplicht om stedelijke accijnsheffing te betalen voordat ze de stad betraden. Betaling geschiedde aan de poortwachter die altijd in de buurt van de poort aanwezig diende te zijn en om die reden tegen de stadspoort aan de stadspoorten waren niet alleen in hun functie gelijk, maar ook in hun uiterlijk. Zo waren de Muiderpoort, Weesperpoort en Utrechtsepoort op dezelfde manier ontworpen. Door hun identieke uiterlijk was het mogelijk om naderende vijanden te misleiden. In 1857 werd de Utrechtsepoort gesloopt om plaats te maken voor de bouw van het Paleis voor Volksvlijt.

346 Tentoonstelling voor Verbeelding

347 Het ontwerp 4 De Poort / de poortwachter

van de poortwachter en de fysieke kenmerken van de Amsterdamse poorten dienen als referentiekader voor de getransformeerde poort die beter bekend staat als de wachtkamer van de stad. In het ontwerp van de wachtkamer is sterk rekening gehouden met de betekenis van de verschillende onderdelen van de poorten. Het ontwerp bestaat bijvoorbeeld uit twee lagen. De eerste laag refereert naar de onderdoorgang van de poort en de tweede laag van het ontwerp naar de verschillende bovenverdiepingen van de stadspoort. Deze distinctie is relevant omdat je hierdoor onderscheid kunt maken tussen publieke en minder toegankelijke ruimtes. De bovenste laag zal dus wat mysterieuzer zijn door de beperkte toegang. Het exterieur van de onderdoorgang zal voornamelijk worden bepaald door grote ornamenten van hardsteen, kalksteen en zandsteen die overlopen in een kruisgewelfplafond van rode bakstenen. Samen vormen deze materialen drie uniek aaneengeschakelde hoge ruimtes die de bezoeker in staat stellen zijn/haar eigen weg door de onderdoorgangen te bepalen. Op de bovenverdieping, de tweede laag, komt de bezoeker in een ruimte die gedomineerd wordt door massief houten constructiebalken, dakspanten en gordingen – en die is omheind door een massieve bakstenen muur. Op verschillende plekken zitten er kleine gaten in de muur die de schietgaten van de poort symboliseren. Het lichtdwat door de gaten valt creëert een interessant en mysterieus effect.

348 Tentoonstelling voor Verbeelding DeVerbeeldingherinneringen

349 Het ontwerp 4 De Poort / de poortwachter

350 Tentoonstelling voor Verbeelding

351 Het ontwerp 4 De Poort / de poortwachter

352 Tentoonstelling voor Verbeelding

353

354 Tentoonstelling voor Verbeelding De tourist De Gaanderij Vormen MaterialenFrottage

355 Het ontwerp Verhaal 5 De

vanEenGaanderijherinneringdetourist

356 Tentoonstelling voor Verbeelding HetVerledentoonaangevende

Paleis voor Volksvlijt – dat van 1864 tot 1929 heeft bestaan – manifesteerde zich in het midden van het Frederiksplein in Amsterdam. Het Paleis was ontworpen door Cornelis Outshoorn. Kenmerkend aan het Paleis waren de hoge plafonds en de boogachtige vormen die overal in het ontwerp terugkwamen. Zo was de gietijzeren hoofdconstructie in de vorm van een boog, en ook de kozijnen en de kleinste details in de balustrade. Toeristen uit het hele land kwamen naar Amsterdam om de verschillende tentoonstellingen in het Paleis voor Volksvlijt te bezoeken. Het Paleis had een heuse ‘wauw-factor’. Toeristen keken hun ogen uit en werden geïnspireerd door alles wat het Paleis te bieden had. Zo werden de nieuwste uitvindingen en snufjes gepresenteerd in de grote hal en haar kleinere bijzalen. Deze bijzalen brachten nog een extra verrassingseffect met zich omdat niet in één oogopslag te zien was wat er achter de muren verscholen ging. Vanuit de Gaanderij, een open galerij die grensde aan de grote zaal, had je als bezoeker een goed totaalbeeld van de ruimte. De Gaanderij bood namelijk toegang tot alle omliggende ruimtes, zoals kantoren, vergaderzalen en het dakterras. De glorie van het Paleis kwam in 1929 ten einde door een verwoestende brand.

357 Het ontwerp 5 De Gaanderij / de tourist

Oudtijds was het: Kalk en Steen Nu is ‘t: Glas en IJzer.... Gaan de menschen zoo vooruit, Worden zij nog wijzer — Wie dan tijd van leven heeft Zal wellicht aanschouwen, Dat ze nog van Rook en Wind Luchlkasteeten bouwen! Maar.... gins, ijzer, kalk of steel’, En wat jaar Wij schrijven: ‘t Zilveren Gereedschap zal Wel de HOOFDZAAK blijven! Zonder dat geen Nijverheid, En geen nijvre menschen; Zonder dat geen Kermisvreugd, En geen — Kermiswenschen!

DeVerbeeldingoudeglorie

en majestieuze uitstraling die het Paleis voor Volksvlijt bezat is leidend in het nieuwe ontwerp. Ook het oude karakter van de Gaanderij –een open ruimte die de overige ruimtes met elkaar verbond – zal worden geherintroduceerd op een moderne manier. Zo zal deze plek gemakkelijk te betreden zijn voor bezoekers en dienen als oriëntatiepunt. Vanaf dit punt kun je als bezoeker de verschillende zalen betreden en je een weg banen door de unieke, verrassende ruimtes. Via de geherintroduceerde Gaanderij kun je telkens een nieuwe ruimte ontdekken.

Gedachten van de Nachtwacht 1861

358 Tentoonstelling voor Verbeelding

359 Het ontwerp 5 De Gaanderij / de tourist

360 Tentoonstelling voor Verbeelding

361 Het ontwerp 5 De Gaanderij / de tourist

362 Tentoonstelling voor Verbeelding

363 Het ontwerp 5 De Gaanderij / de tourist

364 Tentoonstelling voor Verbeelding

De uitvinder De VormenKoepel

MaterialenFrottage

vanEenKoepelherinneringdeuitvinder

365 Het ontwerp Verhaal 6 De

van het Paleis voor Volksvlijt waren te bewonderen in de grote zaal onder de koepel. De ovaalvormige koepel bevond zich op 64 meter hoog en verlichtte de ruimte op een overweldigende manier. Een bijzonder historisch gegeven is dat in deze ruimte voor de eerste keer in Nederland een luchtballon werd opgelaten. Het smalle gedeelte van de koepel keek uit op de Utrechtsestraat en het brede gedeelte naar de Sarphatistraat.

In de winter liet de stalen/glazen constructie dan weer veel tocht en kou binnen. Ook was de akoestiek belabberd. Om de akoestiek te verbeteren kwam er een plafond tussen de grote zaal en de statige koepel, werden gordijnen opgehangen en werden scheidingswanden geplaatst. Het betoverende effect van de koepel verdween hierdoor nagenoeg helemaal.

De enorme hoeveelheid licht die binnenviel was prachtig maar had ook nadelen. Gedurende de zomer werkte de glazen constructie als een broeikas waardoor het enorm warm kon worden in het Paleis.

366 Tentoonstelling voor Verbeelding DeVerledenpronkstukken

367 Het ontwerp 6 De Koepel / de uitvinder

368 Tentoonstelling voor Verbeelding

Vrucht van ‘s werkmans lust en kennis, uit schier heel Euroop vergaard, Wordt ten toon gesteld voor ieder, wordt met wellust aangestaard! Landgenoot en Vreemdling stroomen naar ons dierbaar Amsterdam, Naar ons Volkspaleis, dat alles ter aanschouwing tot zich nam!

Ziet hier ‘t voorplein van den tempel, Kunst en Volksvlijt toegewijd, Waarop ‘t zoet genot der toonen, Amstels Burgers ! u verblijdt; Waarop gij uw smaak voelt streelen, ‘t al tot luister van dat feest, Dat nog lang, als ‘t is geeindig,d, voort blijv’ levee in uw geest!

Kunst en nijverheid zijn schatten , die aan de aarde meer en meer Vrede en voorspoed zuilen schenken , Hooger Magt en mensch tot eer! -- Jubelt dan in tuin, op voorplein en geniet met oog en geest, Als ge in ‘t Volkspaleis moogt toeven, dat u steeds is lief geweest! Geeft den werkman lof voor ‘t schoone, voor uw oog ten toon gespreid, Dankt ook ‘t tal van kloeke mannen, dat dit schouwspel ons bereidt!

Wie moog’ schimpen, wie moog’ smalen,... ach ! aan schimp ontbreekt het nooit! Die vooruitgang wenscht , ziet dankbaar, Amsterdam dus opgetooid!

369 Tentoonstelling voor Verbeelding

is de koepel teruggebracht op een abstracte manier. Hierbij zijn de verhoudingen van de originele koepel gelijk gebleven waardoor nieuwe bezoekers als het ware door de ogen van vroegere bezoekers kunnen kijken. Maar ook de hedendaagse passant zal zich een voorstelling kunnen maken van de grootsheid en het imposante effect van de koepel wanneer hij zich door het ontwerp begeeft.

Er is veel gebruik gemaakt van glas, waardoor het daglicht rijkelijk binnenvalt. Ook biedt de grootte van de ruimte plek voor het tentoonstellen van grote objecten/uitvindingen.

370 Tentoonstelling voor Verbeelding InVerbeeldinghetontwerp

371 Het ontwerp 6 De Koepel / de uitvinder

372 Tentoonstelling voor Verbeelding Impressie de Koepel

373 Impressie de Koepel Het ontwerp 6 De Koepel / de uitvinder

374 Tentoonstelling voor Verbeelding De violiste De Galerij Vormen MaterialenFrottage

375 Het ontwerp Verhaal 7 De

vanEenGalerijherinneringdevioliste

Na de brand van het Paleis nam de klandizie van de galerij steeds verder af. Meer en meer winkeltjes konden niet meer rondkomen en moesten hun deuren sluiten. Enkele de oude winkelruimtes werden in gebruik genomen door culturele stichtingen die daar kleine tentoonstellingen hielden. Echter raakte de galerij steeds verder in verval waardoor de gemeente het plan opvatte de galerij definitief te slopen. Dit werd uiteindelijk uitgevoerd in 1961, waarmee plaatsgemaakt werd voor de bouw van het nieuwe kantoor van De Nederlandsche Bank.

376 Tentoonstelling voor Verbeelding

DeVerledenopbrengsten

Twee statige toegang gebouwen werden ontworpen als royale entrees naar de overdekte brede wandelgangen. De totale wandelgang was ongeveer 350 meter lang en bevatte 50 chique winkels. In de tuin, die omheind werd door de galerij, stond een muziekkapel waarin een violiste muziek speelde. De muziekkapel was omringd door een prachtig klein park met wat bomen en wandelpaden. Het was er op dat moment druk want er was een belangrijke tentoonstelling gaande in het Paleis.

Na haar optreden had de violiste de tijd om zelf even door het park en de galerij te lopen. De violiste keek haar ogen uit en voelde zich klein door al het pracht en praal dat ze aanschouwde. De vormgeving en materialisatie van de galerij versterkten de allure van de galerij en daarmee het Paleis. De brede wandelgangen met kostbare mozaïek waren deels bekleed en de plafonds waren rijk versierd met houtsnijwerk. De winkelpuien waren verfraaid met mahoniehouten en gietijzeren hekwerken. Het ontwerp van de galerij was welbewust erg deftig.

Men hoopte dat hiermee het aanzien van het Paleis werd verbeterd.

van het Paleis vielen tegen. Het Paleis was hierdoor genoodzaakt een gedeelte van de tuin aan de gemeente Amsterdam te verkopen. Op het aan de gemeente verkochte gedeelte is de winkelgalerij gerealiseerd. De galerij was ontworpen door Adolf Leonard van Gendt en moest opbrengsten genereren die konden dienen voor het onderhoud van het Paleis.

377 Het ontwerp 7 De Galerij / de violist

HetVerbeeldingontwerp van de galerij borduurt voort op de herinnering van de violiste die na haar optredens een rondje maakte door de tuin en galerij. De ruimtelijke ervaring van de violiste is in het ontwerp vertaald in een galerij van 120 meter lang. De ruimte is multifunctioneel en is overvloedig gedecoreerd met het donkere mahoniehout van vroeger.

378 Tentoonstelling voor Verbeelding

379 Het ontwerp 7 De Galerij / de violist

380 Tentoonstelling voor Verbeelding

381 Het ontwerp 7 De Galerij / de violist

382 Tentoonstelling voor Verbeelding Plattegrond en aanzicht de Galerij

383 Het ontwerp 7 De Galerij / de violist

384 Tentoonstelling voor Verbeelding Detail en fragment de Galerij

385 Het ontwerp 7 De Galerij / de violist

386 Tentoonstelling voor Verbeelding

387 Het ontwerp 6 De Koepel / de uitvinder

De brandweerman De VormenRuïne

MaterialenFrottage

388 Tentoonstelling voor Verbeelding

brandweermanvanEenRuïneherinneringde

389 Het ontwerp Verhaal 8 De

390 Tentoonstelling voor Verbeelding

OpBrand!Verleden18april

1929 merkte een voorbij fietsende agent op dat er rook uit de rechtervleugel van het Paleis voor Volksvlijt kwam: er woedde een brand in het Paleis tussen het café en het theater. Alle kazernes in Amsterdam kregen de opdracht om zo snel mogelijk naar het Paleis te komen. Eenmaal aangekomen stond het Paleis al in lichterlaaie en vormde zich een grote vuurzee. Het vuur sloeg via de brandbare inventaris snel om zich heen. De brand was niet meer te controleren en bereikte zulke hoge temperaturen dat de fundatie en het geraamte van het Paleis begonnen te smelten. Enkele uren later stortte het hele gebouw in. Deze gebeurtenis trok de volgende dag veel bekijks. In de vroege ochtend trokken er al honderden mensen richting het Frederiksplein waar hen duidelijk werd dat het Paleis volledig was verwoest en enkel een ruïne resteerde. De galerij daarentegen had zich staande weten te houden tijdens de brand. Na de brand en de opruimwerkzaamheden bleef er een grote lege ruimte over. Een ruimte die niet zomaar te vervangen was. Men dacht aan de bouw van een Stadhuis of een Opera, maar concrete bestemmingsplannen bleven uit. Lange tijd was er slechts een wandelpad dat precies door het midden van het oude Paleis liep en de stad met het park en de galerij verbond.

391 Het ontwerp 8 De Ruïne / de brandweerman

InVerbeeldinghetontwerp wordt dit belangrijke pad, dat destijds ook de weg naar vernieuwing symboliseerde, behouden en vormt het de basis van de wijze waarop het nieuwe ontwerp kan worden betreden en doorkruist. Zo biedt het nieuwe ontwerp de mogelijkheid over deze paden te wandelen of te fietsen van A naar B.

392 Tentoonstelling voor Verbeelding

393 Het ontwerp 8 De Ruïne / de brandweerman

394 Tentoonstelling voor Verbeelding

395 Het ontwerp 8 De Ruïne / de brandweerman

De VormenHetmodernistGrid

396 Tentoonstelling voor Verbeelding

MaterialenFrottage

397 Het ontwerp Verhaal 9 Het Grid

Een herinnering van de modernist

398 Tentoonstelling voor Verbeelding DeVerledenNederlandsche Bank, naar ontwerp van Marius Duintjer in 1968, is een modern en strak gebouw bestaande uit glazen laagbouw van 120 meter breed en 100 meter diep met in het midden een hoge toren van 70 meter hoog. Gezien het formaat van De Nederlandsche Bank had het glas als functie om openheid en transparantie te bieden zodat men het gebouw als minder massief zou ervaren. Echter was dit ontwerp niet houdbaar en zijn om veiligheidsredenen hekwerken rondom het gebouw en voor het glas geplaatst. Het handschrift van Duintjer kwam duidelijk naar voren in het ontwerp van De Nederlandsche Bank. Duintjer was geïnspireerd door de modernistische stroming en heeft enkele jaren van zijn carrière gewerkt bij het architectenbureau van befaamd modernist Le Corbusier. Hij werkte met sterke vormen en opvallend materiaal. Die elementen kon hij op een vernieuwende wijze tot elkaar laten verhouden. Daarbij was lichtinval ook een belangrijk element in zijn ontwerpen, omdat hij het licht gebruikte om delen van het ontwerp kracht bij te zetten.

399 Het ontwerp 9 Het Grid / de modernist

400 Tentoonstelling voor Verbeelding

InVerbeeldinghetontwerp

401 Het ontwerp 9 Het Grid / de modernist

van het Grid is de handtekening van Duintjer nog altijd goed te lezen, bijvoorbeeld in de nieuwe vormgegeven ruimte die is geïnspireerd op het modernisme. Ook is er wat betreft materialisatie veel gelijkenis met de huidige bank. Het ontwerp is voornamelijk van glas zodat veel licht binnenvalt. De multifunctionele ruimtes worden verbonden door de iconische trappen van de bank en op verschillende plekken komt de karakteristieke keramische tegel terug die Duintjer speciaal voor De Nederlansche Bank had ontworpen.

402 Tentoonstelling voor Verbeelding Plattegronden het Grid

Fragment het Grid. Iconische trap bekleed met mozaiek van hard gebakken keramische tegels.

403 Het ontwerp 9 Het Grid / de modernist

404 Tentoonstelling voor Verbeelding

405 Tentoonstelling voor Verbeelding

406 Tentoonstelling voor Verbeelding De VormenHetkunstverzamelaarKunstwerk MaterialenFrottage

407 Verhaal kunstverzamelaarvanEenKunstwerken10herinneringdeHet ontwerp

408 Tentoonstelling voor Verbeelding DeVerledenNederlandsche Bank acht het van belang om haar werknemers een inspirerende werkomgeving te bieden. Zodoende heeft De Nederlandsche Bank een rijke verzameling van moderne hedendaagse kunst opgebouwd die in verschillende ruimtes en wandelgangen prominent worden gepresenteerd. De kunstcollectie is experimenteel, eigenzinnig en vernieuwend. Het bevat onder andere verschillende vormen van beeldende kunst zoals schilderijen, foto’s, sculpturen, installaties en keramiek. Verschillende kunstenaars hebben in opdracht van De Nederlandsche Bank gewerkt. Zo ook Ossip Zadkine. Hij kreeg in 1963 de opdracht om een kunstwerk te maken dat buiten bij de voorgevel zou worden tentoongesteld. Het kunstwerk, dat beter bekend is geworden als La Demeure Humaine, doorbrak het horizontale karakter van de bank en is hedendaags te bewonderen bij de ingang van de bank. Later, in 1993, kreeg kunstenaar Peter Struycken de opdracht om de metalen omheining van de Bank te voorzien van een schildering. Zo komt functionaliteit samen met kunst, hetgeen de bank graag wil uitstralen en benadrukken.

409 Het ontwerp 10 Kunstwerken / de kunstverzamerlaar

410 Tentoonstelling voor Verbeelding

411 Het ontwerp 10 Het Kunstwerk / de kunstverzamerlaar

NietVerbeeldingalleende medewerkers van de bank maar alle passanten en betrokkenen in het ontwerp komen in aanraking met prachtige hedendaagse kunst die wordt tentoongesteld op het plein, in de wandelgangen en in verschillende binnenruimtes. De kunst loopt uiteen van sculpturen tot installaties en beeldhouwwerken – en spoort interactie aan.

412 Tentoonstelling voor Verbeelding

413 Het ontwerp 10 Het Kunstwerk / de kunstverzamerlaar

414 Tentoonstelling voor Verbeelding

MaterialenFrottage

De kluisbewaker De VormenKluis

415

Het ontwerp Verhaal 11 De kluisbewakervanEenKluisherinneringde

416 Tentoonstelling voor Verbeelding DeVerledenkluisvan De Nederlandsche Bank heeft een lange tijd een belangrijke rol gespeeld. In deze kluis die zich 15 meter onder de grond bevond werd naar schatting voor 10 miljard aan bankbiljetten, gouden munten en goudstaven gehouden. Het spreekt voor zich dat deze kluis op het hoogst haalbare niveau werd bewaakt. Niet zonder reden had de kluis massieve betonnen wanden en stalen deuren van wel 60 centimeter dik. Bijna niemand had kennis over de code van de kluis en zelfs bankmedewerkers werden verplicht zich altijd te identificeren. Rondom de bank zorgen grote natuurstenen ervoor dat niemand de bank kon binnenrijden in een poging het goud te stelen. Naast de gewone beveiligers en kluisbewakers was altijd marechaussee aanwezig om de ruim 200 ton aan goud te bewaken.

417 Het ontwerp 11 De Kluis / de kluisbewaker

In de nieuwe situatie zal de kluis blijven bestaan. De rotsblokken die verspreid lagen over het Frederiksplein zijn verzameld en verplaatst naar de kluis. Het is mogelijk om de rotsblokken te verplaatsen in de kluis door middel van een heftruck die daar aanwezig is. Op die manier kan de opstelling van de natuursteenblokken worden veranderd en kunnen verschillende soorten ruimtes gecreëerd worden. Vanuit deze ruimte kan de bezoeker de gouden lift nemen en afdalen naar de kluis.

DeVerbeeldingspannende

418 Tentoonstelling voor Verbeelding

herinnering van de kluisbewaker leeft voort in het ontwerp. Het brengt grote verantwoordelijkheid mee altijd op het ergste te moeten zijn voorbereid. Het gevoel van verantwoordelijkheid van de kluisbewaker werd nog versterkt door de verschillende veiligheidsmaatregelen die aanwezig waren. Deze elementen komen terug in het ontwerp.

419 Het ontwerp 11 De Kluis / de kluisbewaker

420 Tentoonstelling voor Verbeelding

421 Het ontwerp 11 De Kluis / de kluisbewaker

422 Tentoonstelling voor Verbeelding Plattegrond de Kluis

423 Het ontwerp 11 De Kluis / de kluisbewaker

MaterialenFrottage

424 Tentoonstelling voor Verbeelding

De bankdirecteur De VormenToren

425 Het ontwerp Verhaal 12 De

bankdirecteurvanEenTorenherinneringde

426 Tentoonstelling voor Verbeelding DeVerledentoren

van De Nederlandsche Bank torent letterlijk boven al het omliggende uit. De toren, die tegenwoordig is gepositioneerd op de plek van het Paleis voor Volksvlijt, trekt gelijk de aandacht. Het wekt een statige indruk, hetgeen op verschillende manieren kan worden ervaren.

Voor de bankdirecteur geeft de grootsheid van de toren een machtig en dominant gevoel, dat wordt versterkt als hij bovenop de toren staat en uitkijkt over de stad. Bovendien is het een van de weinige plekken in het centrum van Amsterdam met vrij uitzicht over de stad. Je kijkt over de Amstel naar het Amstel Hotel, naar de Rivierenbuurt waar je schuin achter de zuidas ziet opdoemen, naar het Rijksmuseum en in de verte zie je de Westertoren. Wanneer je nog wat meedraait met de klok mee zie je het Frederiksplein, de Utrechtsestraat en in de verte het Oosterdok met het Nemo. Het is een uitzicht dat nooit zal vervelen. Aan de andere kant werkt het formaat van toren ook irritaties op bij omwonende. De toren heeft een gesloten uiterlijk dat afsteekt met de omliggende gemoedelijke woningen. De materialisatie van de toren is namelijk modern en past niet bij het authentieke karakter van het centrum van Amsterdam. Daarnaast is het een plek die alleen toegankelijk is voor bankmedewerkers waardoor de voordelen van de toren enkel voor hen gelden en niet voor de buurtbewoners. Je kunt wel stellen dat de aanwezigheid van de toren een tweeledig gevoel bij mensen teweegbrengt.

427 Het ontwerp 12 De Toren / de bankdirecteur

428 Tentoonstelling voor Verbeelding

429 Het ontwerp 12 De Toren / de bankdirecteur

430 Tentoonstelling voor Verbeelding

431 Het ontwerp 12 De Toren / de bankdirecteur

432 Tentoonstelling voor Verbeelding DeVerbeeldingtorenzal

Daarbij is de toren nu publiek toegankelijk. Er zijn meerdere routes mogelijk om de bovenste verdieping te bereiken. Door de wisselende uitzichten maken de bezoekers tijdens de beklimming een schitterende reis door de stad. De nieuwe gevel met al haar eigenwijze gevelopeningen zorgen ervoor dat op elke verdieping het uitzicht anders kan worden ervaren. Overal zijn gevelopeningen die voor jong en oud zorgen voor unieke en gekaderde uitzichten vanaf de toren. Tot slot biedt het dakterras een 360° adembenemend mooi uitzicht over de hele stad. Plattegrond de Toren

in het ontwerp functioneren als oriëntatiepunt en teruggeven aan de rijke geschiedenis van de stad. De nieuwe gevel bestaat uit blank aluminium waardoor de toren een heuse eyecatcher is en bijzondere lichtinvallen creëert. De toren met haar gevel vertelt een verhaal dat eerder interesse zal wekken dan afgunst.

433 Het ontwerp 12 De Toren / de bankdirecteur

434 Tentoonstelling voor Verbeelding Fragment de Toren

435 Het ontwerp 12 De Toren / de bankdirecteur Detail de Toren

436 Tentoonstelling voor Verbeelding Fragment de Toren

437 Het ontwerp 12 De Toren / de bankdirecteur

438 Tentoonstelling voor Verbeelding

439

440 Tentoonstelling voor Verbeelding

441 Het ontwerp Maquettes

442 Tentoonstelling voor Verbeelding

443 Het ontwerp Maquettes

444 Tentoonstelling voor Verbeelding

445 Het ontwerp Maquettes

446 Tentoonstelling voor Verbeelding

447 Het ontwerp Maquettes

448 Tentoonstelling voor Verbeelding

449 Het ontwerp Maquettes

450 Tentoonstelling voor Verbeelding

451 Het ontwerp Maquettes

452 Tentoonstelling voor Verbeelding

453 Het ontwerp Maquettes

454 Tentoonstelling voor Verbeelding

455 Het ontwerp Maquettes

456 Tentoonstelling voor Verbeelding

457 Het ontwerp Maquettes

458 Tentoonstelling voor Verbeelding

459 Index 1. Baaij, J. de (2016). Kunstgeschiedenis: het Surrealisme. Opgeroepen op Maart 2019, van Kunstvensters: Londen:15.Monacelli14.watch?v=ZXtyrp340gYApril14).13.watch?v=HcnRzxQu27wMaartNewDali,12.Manhattan.Delirious11.kunst-stijlen/surrealismevanvoor10.Postmodernism9.Critical.8.watch?v=wtPBOwE0Qn0MaartSurrealism.7.www.dalipaintings.com/sleep.jspOpgeroepen6.:(DailyQuotes5.4.nl/surrealisme-kenmerken/Maartin3.Ann2.m62nfJS5ZNOEQKaNRYZ0ARm_pTQfyLRrsLwsurrealisme/?fbclid=IwAR3Lz4cw91-que4JOS7vDgP2com/2016/03/07/kunstgeschiedenis-venster-op-het-https://kunstvensters.Breton,A.(1972).Manifestoesofsurrealism.Arbor:UniversityofMichiganPress.Broeder,W.den(2000).Surealistischekunstalledisciplinesendekenmerken.Opgeroepenop2019,vanSurealisme:https://www.surrealisme.Croquis,El(2006).OMA+Koolhaas.ElCroquis.Dali,S.(2016,Maart).Top20SalcadorDali(AuthorofTheSecretLifeofSalvadorDali).Quotes)OpgeroepenopMei2019,vanYoutubehttps://www.youtube.com/watch?v=LsMR8SSJfxYDali,S.(1937).LeSommeil.(onlineafbeelding)opMaart2019vanDalipaintings:https://Fiduccia,J.(2017,Maart).TheCasefor(P.D.Studios,Producent)Opgeroepenop2019,vanYoutube:https://www.youtube.com/Furgiule,A.(2010).ComputingtheParanoidCityCollegeofNewYork+PratInstitute.Kelly,R.(2011).TowardsaParanoidCritical.Westminster:UniversityofWestminsterKletter,S.(2012).Surrealisme,droombeeldeninnerlijkewaarheid.OpgeroepenopApril2019,ArtSalonHolland:https://www.artsalonholland.nl/Koolhaas,R.(1994)(oorspronkelijk1978).NewYork,ARetroactiveManifestoforNewYork:TheMonacelliPress.Koolhaas,R.(1976,December18).SalvadorTheParanoidCriticalMethod,LeCorbusier,York.(AALecturesOnline)Opgeroepenop2019,vanYoutube:https://www.youtube.com/Koolhaas,R.,&Zenghelis,E.(1976,MaartOMA.(AALecturesOnline)Opgeroepenop2019,vanYoutube:https://www.youtube.com/Mau,R.K.(1997).S,M,L,XL.NewYork:ThePress.Mical,T.(2005).SurrealismandArchitecture.Routledge.

Reality of Dreams . Umění LVI . 22. Wesseling, J. (2007). De zegetocht van het surrealisme. Opgeroepen op April 2019, van van-het-surrealisme-11405418-a2918https://www.nrc.nl/nieuws/2007/10/05/de-zegetocht-NRC:

16. Mundy, J. (2002). Surrealism desire unbound. London: Tate Publishing Ltd, a division of Tate 17.Enterprises.OMA.eu. (2015). Villa dall’Ava. Opgeroepen op Maart 2019, van OMA.eu: https://oma.eu/projects/ 18.villa-dall-avaPavka, E. (2018, Juni). How Surrealism Has Shaped Contemporary Architecture . Opgeroepen op April 2019, van Archdaily: 21.university20.London:19.contemporary-architecturearchdaily.com/894658/how-surrealism-has-shaped-https://www.Spiller,N.(2016).ArchitectureandSurealism.ThamesandHudson.Szpakowska-Loranc,E.SurrealHouses.Cracowoftechnology.Veselý,D.(2008).SurrealismandtheLatent

460 Tentoonstelling voor Verbeelding

VeerleMarliesPaulHootsmansKuipersBotermanWortelboerChesterBoot

Familie, vrienden en collega’s

461 Dankwoord Met speciale dank aan Rob