Journal Alert Tables of contents 2016 - Week 48 t/m 2017 Week 3 ____________________________________________________________________________
A+U – Architecture and Urbanism Agora AR – Architectural Review De Architect Architectuur NL El Croquis Detail nr. 12 Detail nr. 1/2 Domus nr. 1007 Domus Supplement Domus nr. 1008 Groen Plan Amsterdam Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Rooilijn Topos Volume
Subscribe / unsubscribe: library@bwk.ahk.nl Journal Alert
19-1-2017
2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 36
I I
Report: 2016 Aga Khan Award for Architecture
Feature: Latvia - Architecture Unfolding Architecture and Urbanism 2016:12 No.555
Essay: The speckled capital Vents Vinbergs
of a monocentrio
country
12
J6
Latvian Landscapes Publisher/Editor: Nobuyuki Yoshida
24
Central Riga Guest Editor: IIze Paklone
Processoffice and Andrius Skiezgelas Architecture Renovation and Extension of Latvian National Museum of Art 26 SZK and Partners
Editor in charge: Mari Hattori Design Consultant: Massimo Vignelli Distributor: Shinkenchiku-sha
Co" Ltd.
Extension
of the Latvian Academy of Art 36
Fine Young Urbanists
Mierîgi'
Fine Young Urbanists
Aleksa Square
Zaiga Gaile Office Renovation
40 44
of the Bergs Bazaar
Sudraba Arhitektüra
Staircase Renovation
Sudraba Arhitektüra
House in the Courtyard
46
Art Deco
54
58
Arhis Office and Retail Premises Building in Riga, Bazrucas Stro 20/22 Zaiga Gaile Office New Riga Theatre Reconstruction Historical Buildings in Central Riga
Project
62
64
66
76
Old Town of Riga Sudraba Arhitektüra, Arhitektes Lienes Griezïtes studija Renovation of 17th Century Warehouse Building in Riga 78 Sudraba Arhitektüra "Dome Hotel & SPA", Conversion
of 17th Century Apartment
Jaunromäns un Abele Residential
Building on Skärnu
Sudraba !\.r-hitektüra, MARK arhitekti Renovation Project of the Castellum of Riga Castle Historical Cover: View ol the Siuedistt Gate outsule the ci(" walls. Plwto [J_,. Shmkertr'hiku-slw. ID~\+U Publishing Co .. Ltd. 2016 Printed ill Japan Published by A+U Publishing Cu .. LLd. Kasunugaseki Huilding 17F, 3-2-:), Kasumigaseki. Cluyoda-ku. Tokvo 100-6017. Japan Tel: +8J -:3,6205-4-384 Fax: +81-:1-620.')-4387 Aoyama l louse 2-19-14 \Iinamiaoyama, Minato-ku, Tokvu 107-0062, Japan Tei: +8l-3-6455-5597 Fax: +81-3-6455-558:1 E-mail: au@japan-archilecl.(.o.jp URL: http://www'japlusu.cum -\+U Publishing Pte. Ltd. National Design Centre lil Middle Road, '0:1-02, Singapore 188969. Singapore Tel: +65-6557-0537 Pax: +65-6557-0531 ISBN 978-4-9002-1202-2 a+u == Architecture and Urbanism is handled exclusively by Shinkenchiku-sha Co .. l.td.: Kasumigaseki Building 17F, 3~2-5, Kasunugasekl. Chiyoda-ku. Tokyo 100-60 17, Japan Tel: +81-3-6205-4380 Fax: +81-3-6205-4386 E-mail: ja-business®japan-archil.ect.co.jp Subscription rate for 2016 outside Japan Y42,OOO 'Airmail - Astar. ¥45.000 (Airmail Europe, North America, Oceania. & Middle East). ¥49,OOO Airmail - South America & Atrica) U.S. Dollars, Euro, Sterling Pounds and Swiss Francs equivalent tv the above Japanese Yen prices an" acceptable. Your remittance should be converted at tile current exchange rate when you remit us.
Building
Stro Il , Riga
86 92
96
Buildings in Old Town of Riga JOO
Essay: Background of Architecture Janis Lejnieks NRJA Unwritten
in Riga, Latvia
- Exposition
of Latvia
ilO
IJ4
U6
Left Bank of the Daugava River SZK and Partners Gunärs
Birkerts
Riga Concert Hall !l8 Latvian National Library
Zaiga Gaile Office Gypsum Factory Renovation 124 Zarus Lipke Memorial t28 The Collection of Wooden Houses in ]\ipsala Interview 1: Architectural context in Latvia and Riga
122
132
148
150
Non-urban Environments NRJA 8 BLACKS J52 2 SISTERS 1.56 House of Ruins 158 Zaiga Gaile Office Vacation Home on Easter Island MADE arhttekti Saldus Music and Art School Didzis Jaunzems, Jaunromäns un Abele
160
J64
View Terrace and Pavilion
Mailitis A,I.I.M, + Architect J, Poga Office National Open Air Stage Inter-view 2: Coexistence of old and new values in architecture Profile
I HO
l76
168 172
Overal Stad
I De nevelstad (z)onder stroom I Water weven in de nevel l VARIA I Samenleven op de Zuiderdokken I Geografie van seksualiteit I La cittĂ diffusa
AGORA 2016-4 JAARGANG 3~
.-
-I;
4 - Overal stad?
1,."
..., .... •
INLEIDING
Dieter Bruggeman, David de Kool, Michiel van Meeteren & Jaren Sansen
7 - De mist over de nevelstad klaart langzaam op ESSAY Michiel Dehaene
1 0 - La città diffusa KLASSIEKER Hessam Khorasani Zadeh
.•
12 - De nevelstad (z)onder stroom ESSAY Dieter Bruggeman
.
•
16 - Collectiviteit aanmaken in nevelstedelijke landschappen CASUS David de Kool & Wim Wambecq
21- Water weven in de nevel CASUS Martin Dumont
25 - Orde zoeken in de nevel ESSAY Michiel van Meeteren
29 - Decentralisatie
in de ruimtelijke
ordening
VRIJE RUIMTE Joost Schrijnen
30 - De Noord-Brabantse
nevelstad nader beschouwd
CASUS Bart de Zwart & Daan Lammers
Varia 38 - Samenleven op de Zuiderdokken CASUS Clemens de Olde, Jan De Smet & Eva Struyf
42 - Verstedelijking en ngo's in China ,
.
CASUS Jeltsje de Blauw
45 - Geografie van seksualiteit: BOEKRECENSIE
AGORA
2016- 4
INHOUDSOPGAVE
sexy geografie? Valerie De Craene
OVERALSTAO
3
December 2016 - januari 2017 Jaargang 48
www.deArchitect.nl
de Architect
Thema Techniek Hoge Raad der Nederlanden in Den Haag door KAAN Architecten
Licht en sober aan de Lange Voorhout
Ontmoeting - P 026 AkzoNobel Center in Amsterdam door GROUP A Duurzaam kantoorgebouwals maatpak
Spotlight - P 038 Interview met Werner Aisslinger
Interieur - P 060
Inhoud
de Architect
Thema Techniek Essays Digitalisering
,_.~-~~~I _ ~-~~~~~.~ ..... " ......
Gebouwprestatiesimulatie Noodzaak voor de hedendaagse architect - P 018 Cover Studio RAP
Ontmoeting Nieuw Haags icoon
Foto Maarten Koois
Hoge Raad der Nederlanden in Den Haag door KAAN Architecten Licht en sober aan de Lange Voorhout - P 026
Inhoud
Spotlight Vernieuwende materialen
Redactioneel P 003 Colofon P 007 Scope P009 Essays P 018 Ontmoeting P026 Spotlight P 034 Issues P046
Bouwen in schuim Experimentele architectuur door RenĂŠ van Zuuk - P 034 Duurzaam kantoorgebouwals maatpak AkzoNobel Center in Amsterdam door GROUP A - P 038
Issues Recycling, veiligheid en
duurzaamheid Drie ontwerpers over hun gerecyclede product. Dutch Design Week Dutch Design Week - P 046 Fire safety engineering creĂŤert ontwerpvrijheid - P 049 Houten gevel maakt WaterCampus tot icoon - P 051
Helden Studio RAP
Helden P 054 Interieur POS9 Producten P 068 Bijeenkomsten P07S Service P082
"Met robotarchitectuur manifesteren wij ons als digitale bouwmeesters" Interview met Wessel van Beerendenk. Lucas ter Hall en Leon Spikker van Studio RAP - P 054
Interieur Wonen en werken "Mijn meubelsysteem geeft gebruikers de vrijheid te maken en in te delen wat ze willen" Interview met Werner Aisslinger - P 060 Wonen op je werk Trends op de ORGATEC van 2016 - P 063
de Architect december
2016
- januari
20171 5
EDITORIAL
tu
ec U
De media staan de laatste tijd bol van verhalen over verongelUkte burgers. Ze zijn boos omdat de Haagse elite geen oor heeft voor wat hen dwarszit. Alom klinkt de oproep met de 'gewone' man in gesprek te gaan, en dat 'luisteren naar' te vertalen in concrete beleidsdaden die het gevoel van welbevinden van de zwijgende meerderheid op acceptabel niveau kan tillen. Op landelijke schaal een zo goed als onmogelijke klus. Op wijkniveau lijkt het een veel realistischer doelstelling. Dat althans maak ik op uit het gesprek met Otto Trienekens van de Veldacademie verderop in dit blad. Deze Rotterdamse architect/ondernemer wordt gedreven door de innerlijke ambitie gezonde steden te maken. Waar het hem om gaat, is hoe we met z'n allen de stedelijke leefomgeving zo kunnen inrichten dat er aantrekkelijke leefmilieus ontstaan die in ruimtelijk en sociaalopzicht matchen. Daarbij verdeelt en heerst hij niet vanaf zUn ivoren toren. De Veldacademie stuurt mensen de wijk in om te luisteren. En dan niet voor de vorm, maar net zo lang tot duidelijk is wat er speelt in de wijk en in welke richting de wijkaanpak gezocht moet worden. Het is zijn overtuiging dat een wijk er economisch en exploitatietechnisch beter op wordt alsje ideeĂŤn van buurtbewoners meeneemt in de plannen. Luisteren is ook verstandig als het om de woonvraag gaat. Dat zegt Jean Baptist Benraad van het Transformatieteam. Nu de economie aantrekt, stroopt de bouwsector zijn mouwen op om als een razende nieuwbouw te realiseren. Vanuit ondernemersperspectief beqrijpelijk, maar voldoet wĂĄt er gebouwd wordt wel aan de vraag? Benraad vindt van niet. Wat bouwend Nederland moet doen, is het woningprogramma aanpassen aan de vraag van deze tijd en ook dat lukt alleen door te luisteren. Ik wens u een in alle opzichten een nieuwsgierig, creatief en luisterrijk 2017.
Peter de Winter p.dewinter@eisma.nl
,_,.;~ 'w. 31 .
Ondernemen
3
Projecten
Kennis
~
Talent
Inspiratie ArchitectuurNL
r
BIOGRAFiA
4
BIOGRAPHY
EN EL CORAZÓN UNA MANUEL
DEL
TIEMPO
CONVERSACIÓN
8
CON
Y FRANCISCO AIRES MATEUS AT THE
OF TIME
HEART
A CONVERSATION MANUEL
AND
FRANCISCO
AIRES EMILIO
LUIS
CENTRO ESCOLAR
TERM AS EN THERMAL
HUMANA.
HUMAN
MEASURE
LA
BATHS
34"
SANTAMARfA
NOVA
IN VILA
TUNÓN
MEDIDA
MARTINEZ
EN VILA
SCHOOL
WITH
MATEUS
DA
BARQUINHA
NOVA
DA BARQUINHA
CASA
EN ALCOBAÇA
HOUSE
IN ALCOBAÇA
SIERRA
DE ESTRELA
IN SERRA
CAPILLA
CASA
78
CASA
82
CENTRO
86
ESCUELA
SEDE
92
CASA
CASA
96
EN LA
HOUSE 104
EN
HUTS
FONTINHA
1 14
EN EL
ON THE
Rio
126
OF COLÉGIO
EUROPEAN
HOUSE
136
MUSEUM
AND
IN MELIDES
I I
144
VIVIENDAS
CENTRO
BELÉM
BUILDING DE CREACIÓN
252
(MUDAC) (L'ELYSÉE) DESIGN (MUDAC)
BOM SUCESSO BOM
BELÉM
264
JERóNIMOS
CONTEMPORÁNEA
DEBRÉ
260
SUCESSO
JERóNIMOS
OLIVIER OLIVIER
MATEUS
(L'ELYSÉE)
BELÉM
2011/2016
AIRES
244
IN GRÄNDOLA
ARTS
BELÉM
EOIFlelO DE VIVIENDAS RESIDENTIAL
232
II
DE DISENO Y ARTES
ApPLIED
HOUSING
II
EN GRÀNDOLA
APLICADAS
ASISTIDAS
ASSISTED
216
COAST
MELIDES
OF CONTEMPORARY AND
198
OFFICE
IN MELIDES
OF PHOTOGRAPHY
MUSEUM
COLLEGE MELIDES
EN
DE FOTOGRAFiA
CONTEMPORÁNEAS CANTON
EUROPEO
DA TRINDADE
CASA EN
ALENTEJANA
ALENTEJO
CENTRE
V MUSEO
COLÉGIO CA TRINDADE COLEGIO
MUSEO CANTONAL
RIVER
188
EDP
COSTA
CENTRO DE CONVIVENCIA MEETING
GRUPO HEAD
HOUSE
IN FONTINHA
CABANAS
DEL
CASA
184
IN TOURNAI
GROUP
ON THE
IN CAMPOLIDE
HOUSE
RENOVATION
ESTRELA
IN ESTRELA
EN CAMPOLIDE
CASA
REHABILITACIÓN DEL
EDP
BURDEOS
DE TOURNAI
FACULTY
CORPORATIVA
RADIX
170
IN TIME
IN BORDEAUX
DE ARQUITECTURA
ARCHITECTURE
RADIX
HOUSE
EL TIEMPO
EN
CENTRE
154
IN AJUDA
EN
ISLÁMICO
ISLAMIC
IN BARREIRO
CASA EN
EN AJUDA
HOUSE
ATRIUM
152
GIROLAMO
HOUSE
EN BARREIRO
HOUSE
GIROLAMO
OF SAN
62
ALHAMBRA
ALHAMBRA
HOUSE
DE SAN
CHAPEL
DA ESTRELA
ATRIO DE LA
CASA
48
DEBRÉ
CONTEMPORARY
CREATION
CENTRE
266
• Das MAAT in Lissabon • Farbtöne, Akzente und Kontraste • Leitfaden Farbsysteme
Zeitschrift für Architektur + Baudetail . Review of Architecture + Construction Details Serie 2016 . 12 . Farbe Material Oberfläche . Colour Materials Finishes
Diskussion
• discussion
1122 Architektur und Farbe Christian Schittich
Berichte • reports 1132 MAAT Lissabon - Ein Museum, das Menschen und Wasser verbindet Giovanna Dunmail 1136 Am Ende: Architektur. Zeitreisen 1959-2019 Oliver Elser
Dokumentation • documentation 1138 Umbau eines Wohnhauses in Cilleros Arquitectura-G, Barcelona 1142 Bürogebäude in London Sauerbruch Hutton, London 1147 Wohnheim für Kinder und Jugendliche mit Kinderkrippe in Ingolstadt Diezinger Architekten, Regensburg 1152 Besucherzentrum Sparrenburg in Bielefeld Max Dudler, Berlin 1156 Grundschule in Chiarano C+S, Treviso 1161 Sozialer Wohnungsbau In Ceuta SV60 Cordón & Linán Arquitectos, Sevilla 1166 Wertstoffhof in München Hess Talhof Kusmierz Architekten, München 1171 Löwenbräu-Areal in Zürich Annette Gigon/Mike Guyer Architekten, Zürich, und Atelier WW Architekten, Zürich
Technik • technology 1180 Anwendung von Farbsystemen in der Architektur Axel Buether
Produkte • products 1194 DETAIL research 1198 Smart Building 1202 Beleuchtung (AuBenleuchten, technische Leuchten, dekorative Leuchten) 1208 AuBenanlagen (Stadtmobiliar, Pflaster und Platten, Sichtschutz) 1213 BAU-Special2017 1242 AID - Architektur im Dialog 1243 1248 1250 1251
Serviceteil Projektbeteiligte /Hersteller / Ausführende Firmen Inhalt Produktinformation / Anzeigenverzeichnis Impressum, Fotonachweis
www.detaiLde
• Endlich 'fertig! Die Elbphilharmonie in Hamburg Francis Kéré: radikal einfach Neues Hochschulgebäude van EM2N
Zeitschrift für Architektur + Baudetail . Review of Architecture + Construction Details Serie 2017 . 1/2 . Umnutzung, Ergänzung, Sanierung . Refurbishment, Conversion
Berichte
• reports
4
Eleganz ohne Prunk - Die Elbphilharmonie Frank Kaltenbach
8
Francis Kéré. Radically Simple Heide Wessely
Diskussion • discussion 14
"Wir wollen Gebäude neu proçrarnmieren- - Ein Gespräch mit Reinier de Gr, Frank Kaltenbach
Dokumentation • documentation 22
Ferienhaus auf Pico Inês Vieira da Silva, Miguel Vieira SAMI-arquitectos, Setubal
26
Besucherzentrum im Nationalpark De Biesbosch Studio Marco Vermeulen, Rotterdam
32
Kunstgalerie in Berlin Brandlhuber + Emde, Burlon Architektengesellschaft, Berlin Riegler Riewe Architekten, Berlin
36
Ferienhaus am Femundsee Aslak Haanshuus Arkitekter, Oslo/Bores
40
Ferienhaus mit Studio in Funabashi Shingo Masuca-Katsuhisa Otsubo Architects, Tokio
45
Schulgebäude in Sabadell Harquitectes, Sabadell
50
Hochschule Luzern - Design & Kunst EM2N, Zürich
56
Galeriegebäude in London Caruso St John Architects, London
Technik • technology 66
Aufstockung in Holzbauweise - Ein exemplarisches Projekt in Zürich Claudia Fuchs
BAU-Special 2017 76 86
BAU-Special 2017 Unternehmen und Produkte auf der BAU 2017
Produkte • products 110 114 120 126 130
DETAIL research Bäder und Sanitär Möbel und Raumkonzepte Böden Architektur im Dialog
133 138 140 141
Serviceteil Projektbeteiligte I Hersteller I Ausführende Firmen Inhalt Produktinformation I Anzeigenverzeichnis Impressum, Fotonachweis
www.detail.de
novembre/november 2016
10.00
Gum Italy only periodico mensile
A €25,00 I B E 71,00 / ca CHF20.00 eH Canton Tlclno CHF '20,00 IDe: 26,00 E e 19,951 F e: 16.00 / I e 10,00 / J¥ 3,100 HL e 16,50 f P€ 19,OO/UK£ 18.20I USAS33.95
Peste Hallene S.p.A Specänone III Abbonamerun Postale DL 35312003 (conv. In Logge '27/02/2004 n. 46), Arllcolo I, Comma 1,OCB-Mllano
(/)
sommano table of contents
:3:
w :z::
---_._-
Ritratti in movimento
Curata da Noah Khoshbin dello Studio Wilson e dalia diretlrice di Villa Panza Anna Bernardini, la nuova personale di Bob Wilson si muove tra gli spazi interni e quelli esterni della storica villa varesina (4.11.201615.10.2017). Nelle sale, 56 Video Portraits offrono ai visitatori una versione cinematica di alcuni momenti iconici della storia dell'arte edel teatro: dove il volto della cantante pop Lady Gaga, del ballerino Roberto Bolle, dell'atlore Robert Downey Jr. - tra gli altri - si fondono con i capolavori di Ingres e Rembrandt. Nel parco, invece, una nuova installazione dell'artista americano è pensata come omaggio al collezionista Giuseppe Panza di Biumo ed entrerà a fare parte della collezione permanente di Villa Panza.
Bob Wilson, Villa Panza Ritratti in movimento / Portraits in movement IT
Joäo Botelho Cocktail design
IT
CID Grand-Hornu Innovazione 0 imitazione? / Innovation or imitation?
IT
The Jewish Museum, New York Pierre Chareau
IT
Roca Gallery London Bagno, vapore, sogno / Soak, steam, dream
ill
GAMeC, Michelangelo Pistoletto Immagini in piu, oggetti in meno / More images, less objects
ill
Fritz Hansen leona per un anno / Icon for one year
IV
Fondazione MAXXI La casa giapponese / The Japanese house
IV
IV
BilBolBul La città del fumetto / The city of comics FritsJurgens Porte a bilico I Pivot door hinge
IV
Museo del Novecento, Milano Boom 60!
V
Bolon Superfici grafiche / Graphical floors
V
DuPontTM Conan? Tecno-superfici in bagno / A techno-surface in the bathroom
VI
Tchoban Foundation Peter Cook
VI
New Museum, Pipilotti Rist Foresta digitale / Pixel forest
VI
Museum fur Gestaltung Zürich Gli svizzeri di Parigi / The Swiss in Paris
VIl Fondazione MAXXI 15 anni di giovane arte / 15 years of young art VIl Fondazione Prada, Betye Saar Danzatrice incerta / Uneasy dancer VIl AZW Se la fine è un nuovo inizio / Every end is a new beginning
vm
MoMA Come dovremmo vivere? / How should we live?
vm
Tate Modern Philippe Parreno
vm
Leeum Sarnsung Museum II parlamento delle possibilità / The parliament of possibilities
Sotto: Bob Wilson, Bolle, uno dei ritratti in slow motion in mostra a Villa Panza
Roberto
• Below, Roberto Bolle by Robert Wilson is one of the slow-motion portraits on display at Villa Panza
PORTRAITS IN MOVEMENT The Robert Wilson exhibition at Villa Panza in Varese, Lombardy (4.11.2016-15.10.2017) is co-curated by Noah Khoshbin (of the Robert Wilson office) and Anna Bernardini (the director of Villa Panza). Inside the historic home, 56 Video Portraits offer a cinematographic version of iconic moments in theatre and art history, where famous contemporary faces (including Lady Gaga, Roberto Bolle and Robert Downey Jr.) are layered onto ancient paintings by Ingres and Rembrandt. Outdoors in the gardens, as an homage to the late art-collector owner of the villa, Giuseppe Panza di Biumo, the American visual artist Wilson has created a new installation that will remain on site as part of the permanent collection. www.visitfai.itlvillapanza
SI,Ipj)ll"rneolo
iii Dvtnu!I fl.
100', NOVf!mht.. 2016/Periodico Men$ile
Peste U.lulnl'l S.rA SptOillOI1.in Al.IhouatflOloloPostale D.l. 35312003 (ton~.
In
LeflYe 27/0~120()4n. 46" Arttcolo I, Comma I, DCB-MlLano
t
CONTRACT
domus
w :z:
I November 2016
sommano table of contents
(/)
:3
1007 Novernbre
Poliform Mar Adentro II
Zanotta Botero, monoblocco componibile I Botero, modular monobloc
II
Thncelli Mousse di cemento / Concrete ingredients
II
Hatria Happy Hour
II
Vetrerie Vistosi la luce di Essence a lucerna I Essence in lucerne
III
lnda In bagno con eleganza I Elegance in the bathroom
III
Modulnova Nuova estetica della cucina I New kitchen aesthetics
III
Lema Holland Green
III
Giorgetti II club dei viaggiatori / Travellers' club
IV
B&B ltalia In albergo come a casa I In hotels as at home
IV
Ethimo Dettagli outdoor I Outdoor details
IV
Bross Coccole di design I Designer cuddles
IV
Antolini Pietre preziose I Precious stones
V
Brunner Campus fiessibiIe I Flexible campus
V
Living Divani Gli spazi per I'arte I Public art spaces
V
Dornbracht Torre cosmopolita I Cosmopolitan Tower
V
Rimadesio Passione per i dettagli / Passionate about details
-
Mar Adentro
-
Progettata da Miguel Angel Aragonés come "una Medina che si apre sul mare", Mar Adentro è una realtà esclusiva composta da un hotel di 145 camere, un'area residenziale di 65 appartamenti e 25 ville, in cui ogni spazio ha una vista diretta sull'acqua L'architettura altamente scenografica si trova a San José del Cabo, estrema propaggine della Bassa California del Sud, Ira l'Oceano Pacifico e il deserto messicano, in un conlesto naturale straordinario. Poliform Contract è intervenuts spaziando dalia fornilura dei rivestimenti i parquet, Ie baiserie e Ie porte - agli arredi, fissi e mobili, delle aree residenziali (comprese Ie cucine e i bagni), all'area ristorante. Ogni componente, realizzato su disegno, impiega esclusivarnente materiali naturali. MARADENTRO Mar Adentro is a medina-like resort opening onto the sea at one of Mexico's top tourist destinations: Cabo San Lucas, on the southern tip of the Baja California peninsula The self-taught architect Miguel Angel Aragonés designed a highly scenographic complex made up of a 145-room hotel, 65 apartments and 25 villas, each room of which offers a view of the Gulf of California, Poliform Contract (1970, Lombardy) supplied the wall and floor surfaces (parquet, boiserie and doors) in addition to the furniture (some of it built-in) of the residential areas (including kitchens and bathrooms) and restaurant areas, Each component was custom designed, and produced using only natural materials, www.poliform.it
dicembre/ december
2016
10.00
euro Italy only period leo menslIe
A€: 25.00/ B e 21.00 I eH CHF 20.00 CH Canton Tlc1no CHF 20.00 I 0 e 26,00 EE: 19,95/ FE: 16.00/1 €: 10.001 h3,IOO HL€: \6.50/ P€ \9,00 I UK ... 18,20I USA s 33.95
n, 46). Arlir.olo l. ~::~;;~::;~;~~;,m,c'c Po.",I, DL 35312003
(conv in Legge 27/0212004 Comma 1, DCB-Milano
9 I I~S~SIJN~IOJ~OI11~2~-~5~3~7~71 [161 [[[11[[[°1[°1[[181>
SOMMARIOICONTENTS
Autore I Author
Progettista I Designer
Nicola Di Battista
Titolo
Title
X Editanale Continuare a Iare Roma
Editorial Continuing to make Rome
XIII Le 1000 copernne dl Domus
Coriandoli Paolo Portoghesi
Aida Rossi
Paolo Zermani
Confetti
1 L'architettura
della crtta
The architecture of the city
6 Luogo, tempo, terra, luce, silenzro
Oingyun Ma
Place, time, earth, light, silence
10 School of Architecture USC (University of Southern California)
School of Architecture USC (University of Southern California)
Matteo Nucci
16 Platomco architettorucc
Platonic architecture
Deyan Sudjic
20 Designer Maker User
Designer Maker User
Pippa Ciorra
26 I love Japanese culture
I love Japanese culture
Margherita
30 Carlo Scarpa e rI Grappene
Carlo Scarpa and Japan
Guccione
Carlo Olmo
32 Autorialità. autontà e autentrcna
Authoriality, authority and authenticity
Marco De Michelis
36 Tre stone rtahane
Three Italian stories
39 Partecipazione
Participation,
Carlo Melograni Max Oudier Domenico De Masi
pnma e dopa
New central library for the Justus-LiebigUniversity, Giessen, Germany
46 Rlcostruzlone
Reconstruction An aesthetic with no model
Progetti
Projects
Steven Hall Architects
49 Edificio per Ie Artl visuali,
José Paulo dos Santos
64 Conservatorio e scuota secendaria.
Uruversità
dell'lowa, USA
Cotrnbra, Portogailo AWP + HHF Architects
before and after
42 Nuova Biblioteca Centrale per la JustusLleblg-Unlversltät, Gressen. Gennama Estetica senza madelia
76 Osservatono e Musea degli msetn a POISSY, Francia
Visual Arts building, University of Iowa, USA Conservatory and secondary school, Coimbra, Portugal Observatory and Insect museum in Poissy, France
Brambilla Orsoni Architetti Associati
86 Serra precola. Villa del Grumello, Como
Tiny greenhouse, Villa del Grumello, Como
Inga Sempé
92 Un buon progetto nasce dal dialogo
Great design comes from dialogue
Alfredo Pirri
98 Cappella qennhz.a. Piverone, Ivrea
Family tomb, Piverone, Ivrea
Stefano Velotti
104 Fare spazio a nuovi iruzi
Making room for new beginnings
Antonello Sanna
106 La Caqliari dl Antonello
Pier Luigi Sacco
113 Riabitare II temtene
Centro Studi Domus
116 Uffici
Offices
128 Auton
Contributors
Feedback
Feedback
Buraschi (Centro Roma, sede di Milano) Cucchi Mioni (Giancarlo De e Associ.ti - MTA 6)
One thousand Domus covers
Elzeviro
Rassegna
Sanna
Antonello Sanna's Cagliari
Elzeviro Reinhabiting the land
Rassegna
IX
DECEMBER
12 • 2016
JAARGANG
72
Vakblad Groen #122016 Vakblad Groen is een uitgave van Elba-Rec, de grootste Nederlandse uitgeverij van vakbladen, congressen, seminars en studiereizen op het gebied van ruimtelijke ordening en gebiedsontwikkeling. Dit vakblad biedt professionele en actuele artikelen over het groen voor mensen in de stad en in het landschap. De publicaties in Groen met hun vakmatige toelichtingen in combinatie met verklarend beeldmateriaal houden u alert.
Inhoudsopgave p. 04 Kinderen hebben bomen nodig In het boek 'Leve(n) de speelplekken' worden plannenmakers, leerkrachten, bestuurders én kinderen geïnspireerd om anders naar bomen te kijken en ze meer en bewuster te gaan benutten.
Uitgever Elba-Rec, Edgar van Eekelen
Contactgegevens Elba-Rec Paulus Borstraat 41 3812 TA Amersfoort 033-8700100
www.vakbladgroen.nl linkedin: bit.lylVakbladGroen Twitter: @VakbladGroen Redactie: noortje@krikhaar.nl Advertenties: w.louwen@elba-rec.nl Abon nementen: abonnementen@elba-rec.nl
Redactieraad Karin van Essen, Martin Looije en David van Uden
p. 08 Pare des Buttes-Chaumont est magnifique Het stadsbestuur van Parijs wilde, zonder historiserend te zijn, de esprit originel van het 1ge-eeuwse park terugbrengen. De renovatie duurde drie jaar en kostte zo'n 15 miljoen euro. Is de oude glorie van het park nu hersteld?
p. 16 Duurzaam netwerk in Overijssel rolt groene lopers uit Groene Lopers Overijssel wil meer mensen green minded krijgen. In Zwolle zijn ze goed op weg met bloemenlinten en natuurwerkdagen.
p. 26 Park en Dakgaard op voormalig station en spoorviaduct Het Rotterdamse Hofpleinviaduct heet in de volksmond de Hofbogen. Het was ooit de trotse drager van de eerste elektrische trein in Nederland, tussen Rotterdam en Den Haag, en is nu deels ingericht als park en boomgaard.
Redactie Noortje Krikhaar (hoofdredacteur, 06 - 5372 0061), Jeroen Bruinenberg (vakredacteur), Rudi Engel (eindredacteur)
Vormgeving
p. 34 Het Groene Goud, 50 jaar boomverzorging in Nederland Op 28 oktober werd onder grote belangstellingvan vakgenoten het boek 'Het Groene Goud, 50 jaar boomverzorging in Nederland' gepresenteerd.
Jonatan van Dijk
p. 36 Stimuleer nestplaatsen voor wilde bijen Productie BDUprint, Barneveld
Nestplaatsen voor wilde bijen ontstaan niet alleen op natuurlijke wijze. De meeste wilde bijen graven zelf een nest in de open of weinig begroeide grond. Zo kunt u ze helpen.
Enverder p.14 p.23 p.24 p. 43
Onsmakelijk Kunst in openbare ruimte (48) Bijenrubriek #12: Geelgerande tubebij GroeNieuws
I
JAARGANG 72 • DECEMBER 2016 • NUMMER 12
@
)( )( )(
De stad duurzaam
Hoe duurzaam is Amsterdam?
0512016 with English captions and summary
an mster Koplopers op het gebied van duurzaamheid
The Sustainable City
am Slim omgaan met regels brengt duurzaamheid binnen bereik
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Ministerie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap
INHOUD
2
4
I Paarser! Geler! Roder!
De verf van Vincent van Gogh is nu nagemaakt. Voor een digitale reconstructie, wonderlijk genoeg.
I
12 Het groene hart Twee woonwijken van rond 1960 in Apeldoorn en Groningen. Groene veranderingen daar baseert de gemeente voortaan op de oorspronkelijke aanleg.
20 I Wereldberoemd In de afgelopen twee jaar is het werelderfgoed in eigen land nog bekender geworden. De tien toplocaties zijn dan ook behoorlijk gepromoot.
24 I Groene schedels Sommige doden droegen bij hun teraardebestelling een zogeheten grafkroon. Hoe groene vlekken inzicht geven in een haast vergeten ritueel.
VERDER IN DIT NUMMER 3 I In Kort Bestek 8 I Speuren naar sporen 10 I Kunst Zoekt Plek: raam 11 I De zalm en de watermolen 15 I Aangenaam Kennis Te Maken: de specialist natuursteen 16 Instructies voor installaties 18 Kijk! Via ARIADNE
22 23 26 29 30 32 34 36
Drie Dingen Wederopbouwkinderen Frivole Clementine Het Monster: de Papegaaienbuurt Op de kaart gezet Liefde voor ruig beton Publicaties Voor&Na
Foto voorzijde Voor een digitale reconstructie van een schilderij is de verf van Vincent van Gogh nagemaakt Zie pagina 4
Rooilijn
Jg. 49 / Nr. 5/2016
Themanummer Het institutioneLe
www.rooilijn.nl
P.313
perspectief
•
• •
Tijdschrift voor wetenschap en beleid in de ruimtelijke ordening Lopen door instituties
Conceptueleinnovatie in ruimtelijk beleid
Understanding institutions in metropolitan governance?
Veranderend institutioneel samenspel in Zeelands havenplanning
Institutional change and planning? Democracy is the answer
InBeeld 5511nlvisibleCities Illustrations
Institutionele vernieuwing van de regionale stad
Instituties in nieuwe vormen van planning
Institutionele analyse voor ruimtelijk beleid
Reacting or Re-shaping Institutions?
Stromen van institutionele verandering
De rol van de traditionele planoloog is uitgespeeld
Jg.49/Nr.5/2016
Rooilijn
P.319
Inhoud
Inhoud
315 Voorwoord
336 Veranderend
374 Reacting
Ruimte, recht en samenleving
institutioneel samenspel in Zeelands havenplanning
Institutions?
Jochem de Vries, Stan Majoor en Luca Bertolini 320 Stelling
De rol van de traditionele planoloog is uitgespeeld Govert Derix verdedigt Hans Leeflang reageert 322 Lopen door instituties Poldercultuur heeft zijn stempel gedrukt op winkelcentra maar lijkt nu af te zwakken in de ruimtelijke ordening David Evers 328 Conceptuele innovatie in
Positie van Zeeuwse havens is bepaald door geografie en historische institutionele dynamiek Henrik Stevens 342 Institutionele
analyse voor
ruimtelijk beleid Veel meer dan politieke commissies kan institutioneelonderzoek bijdragen aan maatschappelijk leren Mendel Giezen
332 Understanding
in metropolitan
institutions governance?
Institutional model of change celebrates life's messieness, governance limitations and the constant need for innovation Greg lloyd
To deal with current urban issues planners need to critique neoliberal forces underminging planning's potential Julie Lawson 378 Stromen van institutionele verandering Inzicht institutionele onderstromen is onmisbaar om een visie te ontwikkelen voor de ruimtelijke toekomst Leonie Janssen-Jansen
346 InBeeld
55 llnlvisible Cities Illustrations
382 Interview
Karina Puente
"Wat geeft je het recht te doen wat je doet?"
356 Institutional
Interview met Willem Salet Els Beukers
ruimtelijk beleid Institutionele benadering helpt patronen van continuĂŻteit en verandering in beleidsconcepten te onderkennen Lianne van Duinen
or Re-shaping
change and planning? Democracy is the answer Political confrontation at a level transcending spatial planning is needed to institutionalize experimental innovation Federico Savini 362 Institutionele
vernieuwing van de regionale stad Planologen moeten een oog hebben voor culturele symbolen Sebastian Dembski
386 Recensies -7 Om Recht en Staat, van Salet
Nogmaals 'Om Recht en Staat' Bart Wissink 388 Signalementen -7 Jan Duiker, bouwkundig ingenieur -7 Playing it by the rules -7 Op zoek naar nieuwe vel-houdingen -7 Blauwe Kamer Jaarboek 2015 -7 Balans van de leefomgeving 2016
368 Instituties in nieuwe
vormen van planning We moeten beter begrijpen hoe jongleren met instituties kan bijdragen aan sociale innovatie Melika Levelt en Leonie Janssen-Jansen
390 Column
Institutieachtergrond 0, Naphta
THE
INTERNATIONAL
REVIEW
OF
LANDSCAPE
ARCHITECTURE
AND
URBAN
DESIGN
'''''1 ~ _.~,I_L_ -e.
.
-
I. J•
I.
I. Il
-
_' . . ji,'ft.. - -
I ,
-I
.
,
•
:~-1'1
,I>
& IJ. . .,_.
~
'·T
1
ïL ~,
___.l-( .. ~ ~ @ib'~'
...
_-
14 The yellow-colouredLuchtsinge! pedestrian
~~6 The Ribbon of Light Viaduct by Michael
') 2
bride in Rotterdam by ZUS, Zones Urbaines Sensfbles.
Maltzan Architecture will span over the L.A. River with
been renovated as part of the transformation process
Werk 3 is one of the buildings that has already
develops new open space and enhances the area
ten pairs of arches. II will replace the dilapidated
of a former industrial district in Munich into the
arround the Hofplein Station.
Sixth Street Viaduct.
"Werksviertel".
;" 0 The Granby Street area of Liverpool is under-
82
going a revitalisation process with the help of
thermal orchards in the Spanish town at (aides
architects from Assemble. Some of the properties will
de Montbui received the European Prize for Urban
noise reduction and recreation in the Dutch polder
find a new role as greenhouses.
Public Space 2016.
landscape.
4
The recovery of the irrigation system and the
90 The Buitenschot Park at Amsterdam's Schiphol Airport, from H+N+S landscape architects, combines
Ij',
Cover: Burning Man Festival, Black Rock Desert, Nevada, USA
) R '"
KLAUS ENGLERT
I:)
Photo: John Curley
Ti"
I
TAB LEO
F
CON TEN T S
SIGRID EHRMANN
Conqueringthe Third Dimension
32
New perspectives: Luchtsingel bridge in Rotterdam
The Non-Gesture Project Cultural landscape: Recovery of the thermal orchards in (aides de Mentbui
ALEXANDER GUTZMER
22
Counter-CulturalComplexities Extraordinarycircumstances:Burning Man Festival in Nevada
MARIEKE BERKERS
90
Transformingthe Green Technlcal and cultural fusion:The BuitenschotPark in
PHILIPP HOSS, JULIAN SCHAFER
30
Amsterdam
BetweenRenewal and Demolition Constant transformation:
Urban change in Shenzhen
WOLFRAM Hร FER
98 40
Checkingin with Fresh Kills Long-term process: Update on the Freshkills Park
JAMES ROJAS
LatinoVernacular Cultural influences: Latino lifestyle in American front yards
Currents
VICTOR I. JONES, KELLY SHANNON
4รณ
From Civil to Civic
U6
Events and Awards, Reviews, Competitions,Projects
Replacementof an icon:The Ribbon of LightViaduct in LA
Products 1 f)4
Playground equipment and green
Urban development:The new Werksviertelin Munich
110
Authors
ANNA SCHABEL
1i i
Credits/Imprint
KATRIN RfSMONT
52
6iJ
From Industrial to Mixed Use
Defendingthe Neighborhood New identity: Renewal of Granby Street in Liverpool DAVID SCHALLlOL
66
Being Alone Disappearedneighbors:TheIsolated BuidingStudies,Chicago SERGIO SANNA
76
UnfinishedSicily Architectural phenomenon:Italy's incompletebuildings
~~o
Archis 2016 (NL, B. D. E, P) 0 + ... Per issueâ‚Ź 1 .. ct by Archis + AM Volume is a proJe
. Total Sf).ace. insert inside! Belgium Way insert inside!