Masterplan Jaarbeurs 2016

Masterplan Jaarbeurs

Een rijk verleden, een waardevolle toekomst

Inhoudsopgave Inleiding 1

Historische context

2

Duurzaam & gezond

3

Beatrixgebouw

4

Masterplan

5

Deelgebieden A | Overzijde Merwedekanaal B | Zone Merwedekanaal C | Hallen Noord D | Hallen Zuid

6

Fasering Slot Colofon

3

Inleiding Voor u ligt het Masterplan Jaarbeurs 2016 - 2026; een weergave van de plannen die Jaarbeurs in de afgelopen periode heeft ontwikkeld voor de grootschalige herontwikkeling van het beurscomplex de komende tien jaar.

Feitelijk is reeds in de zomer van 2015 gestart met de realisatie van het eerste deel van de Centrumboulevard, de voetgangersas die uiteindelijk vanaf het gebied Overzijde Merwedekanaal naar het Vredenburg zal lopen. De aanleg van het eerste deel tussen het Beatrixgebouw en Entree Oost van het Jaarbeurscomplex is het eerste deelproject in een reeks van vele waarmee het Jaarbeurscomplex in 2026 uiteindelijk een ongekende transformatie zal hebben ondergaan.

geloven in de verbindende kracht van het samenkomen van mensen; om handel te drijven, te leren, ervaringen te delen en zich te vermaken. Mensen kunnen immers geen volwaardig leven leiden zonder fysieke sociale interactie.

Jaarbeurs biedt daarvoor al bijna 100 jaar een veilige, betrouwbare en dynamische omgeving.

De transformatie van de fysieke omgeving past in het streven van de Jaarbeursorganisatie de Nederlandse samenleving in de komende eeuw een podium te blijven bieden waarop bedrijven en organisaties in een innovatieve, verrassende en duurzame omgeving hun groei en ontwikkeling kunnen etaleren en promoten.

De transformatie van het complex legt een nieuwe basis voor de komende 100 jaar en is op veel manieren vooral gericht op de beleving van klanten en bezoekers. Meer dan voorheen is ook een nadrukkelijk aandachtspunt dat het Jaarbeurscomplex als onderdeel van zijn directe omgeving en de stad Utrecht ook toegevoegde waarde moet hebben op de momenten dat het complex niet in bedrijf is. Omwonenden en passanten “beleven” immers ook het Jaarbeursterrein, zij het op een andere manier en op andere momenten dan onze klanten en bezoekers. Met inachtneming van haar primaire doelstelling en verantwoordelijkheden streeft Jaarbeurs naar de ontwikkeling van een omgeving die “24/7” betekenis heeft voor iedereen die het complex ervaart.

Hoewel in toenemende mate ook de wereld van beurzen en evenementen digitale elementen kent, blijft Jaarbeurs

Het huidige beurscomplex is ontstaan in de periode 1953 – 1993. In reactie op de toenemende marktvraag zijn bij

herhaling hallen toegevoegd aan de in 1953 als eerste in gebruik genomen Bernardhal. Het huidige complex is dus niet vanuit één overkoepelende visie op het functioneren ervan ontworpen.

Dit heeft zijn weerslag op belangrijke aspecten van de bedrijfsvoering als de efficiëntie van zowel het ruimtegebruik als de logistiek. In voornoemde periode was in Nederland ook niet of nauwelijks aandacht voor duurzaam bouwen. Het Masterplan besteedt aan deze aspecten nadrukkelijk aandacht.

Na een strategische herijking heeft Jaarbeurs zich in 2013 opnieuw gecommitteerd aan haar oorspronkelijke doelstelling: het bevorderen van handel en nijverheid. Daarbij past niet het streven naar winstmaximalisatie, maar wel naar een gezond rendement waarmee Jaarbeurs haar bestaansrecht borgt. Op dezelfde manier kijkt Jaarbeurs naar de transformatie van het beurscomplex: bij de realisatie van de nieuwe fysieke omgeving staan de belangen van de stakeholders van Jaarbeurs (klanten, bezoekers en de omgeving) voorop met de bedoeling de betekenis van Jaarbeurs in een breder perspectief te vergroten. Dit vertaalt zich in het motto waaronder de herontwikkeling plaatsvindt: “Een rijk verleden, een waardevolle toekomst”.

5

1

Historische context

7

1917 Het eerste tijdelijke Jaarbeursgebouw op het Vredenburg.

1921 De eerste ‘permanente’ Jaarbeursgebouwen op het Vredenburg.

1930 Parkeerterrein Vredenburg.

Historische context 1916 - 1940 Opgericht in 1916, ten tijde van de Eerste Wereldoorlog waarin Nederland als gevolg van haar neutraliteit nauwelijks internationaal handel kan drijven, krijgt Jaarbeurs ter bevordering van de nationale handel de opdracht mee handelaren en producenten van goederen en diensten met elkaar in contact te brengen. Een initiatief van de Vereeniging Nederlandsch Fabricaat, de Maatschappij van Nijverheid en de Nederlandse Vereeniging tot het houden van Jaarbeurzen leidt tot de oprichting van de Vereeniging tot het houden van Jaarbeurzen in Nederland.

Aangezien de Utrechtse afdeling van de Vereeniging Nederlandsch Fabricaat de oorspronkelijke initiator is en vanwege de centrale ligging en de goede bereikbaarheid valt de locatiekeuze op de stad Utrecht.

“Goedgekeurd bij koninklijk besluit van 30 december 1916, artikel 2: De Vereeniging stelt zich ten doel: door het houden van jaarbeurzen in Nederland, de nationale nijverheid en den nationalen handel te bevorderen”

De eerste Utrechtse Jaarbeurs vindt plaats in 1917, in tijdelijke behuizingen op het Vredenburg en Janskerkhof.

Met 690 deelnemende Nederlandse bedrijven en 87.000 ‘geselecteerde’ bezoekers als detaillisten en industriëlen is de beurs een eclatant succes. Ook de 2e editie in 1918 is met 1.062 deelnemende Nederlandse bedrijven een groot succes en vormt de aanleiding voor een permanente vestiging van Jaarbeurs op het Vredenburg.

In de vervolgjaren maakt Jaarbeurs een stormachtige ontwikkeling door.

Hoewel de mate van welslagen in het interbellum per jaar wisselt als gevolg van de economische omstandigheden, blijft Jaarbeurs groeien en ontvangt ter gelegenheid van de Najaarsbeurs van 1931 het predicaat ‘koninklijk’.

Gaandeweg ontstaan verschillende gethematiseerde beurzen en ook buitenlandse bedrijven wordt toegestaan deel te nemen.

9

Historische context 1945 - 2013 1956 Jaarbeurslocatie aan de Croeselaan.

In 1946 breekt de eerste Najaarsbeurs na de Tweede Wereldoorlog alle records.

Met 22.237 m² expositieruimte, 1.629 deelnemende bedrijven en 350.000 bezoekers is snel duidelijk dat Jaarbeurs haar bestaansrecht, ondanks het verbod van de bezetter gedurende de oorlog beurzen te organiseren, heeft behouden.

Tegelijkertijd wordt de impact van de beurzen op het functioneren van het stadscentrum te groot. De beursdagen nemen veel extra ruimte voor de exposities en demonstraties in gebruik, waardoor de binnenstad verstopt raakt.

Dit is aanleiding voor het besluit in de vorm van beurshallen met geschikte buitenruimte nieuwe expositiemogelijkheden te creëren aan de Croeselaan, nabij de toenmalige Veemarkt. In 1953 wordt de eerste hal in gebruik genomen en in 1961 krijgt Jaarbeurs ook de beschikking over de Veemarktterreinen aan de Croeselaan. Hierdoor is een totaal van 140.000 m² expositieruimte voorhanden, waarvan 92.000 m² overdekt. In de jaren erna worden met grote regelmaat hallen bijgebouwd. Vergeleken bij de gebouwen aan en rond het Vredenburg, waar slechts in standaard stands geëxposeerd kon worden, bieden de hallen veel meer ruimte voor moderne en onderscheidende standbouw. Voor producenten van grote machines betekent dit dat zij niet langer alleen zijn aangewezen op de buitenruimte.

Om de bouw van Hoog Catharijne mogelijk te maken worden in 1970 de Jaarbeursgebouwen aan het Vredenburg gesloopt. Jaarbeurs verlaat hiermee definitief het stadscentrum en concentreert aan de Croeselaan.

Daarmee verkrijgt zij een nieuwe vaste plek. De uitstekende bereikbaarheid per openbaar vervoer blijft daarbij niet alleen behouden, maar vormt zelfs een steeds belangrijker meerwaarde naarmate de (inter)nationale betekenis van Jaarbeurs toeneemt. Door de uitbreiding van de stad is Jaarbeurs anno 2015 weer een volledig onderdeel van het inmiddels gegroeide stadscentrum.

Jaarbeurs heeft zich in haar bestaan op meerdere momenten een innovatieve organisatie getoond. Met de opening van het Beatrixgebouw aan de Croeselaan in 1970 introduceert zij een nieuw Amerikaans concept in Europa: de Trade Mart, een permanente beurs waarop detaillisten worden geïnformeerd over nieuwe producten en deze ook direct kunnen kopen. Het Beatrixgebouw is specifiek voor het Trade Mart-concept ontworpen en voorzien van veel moderne inrichtingselementen. Veel aandacht is besteed aan vernieuwende hospitalityaspecten, zoals het gebruik van vierkante borden in de vele restaurants, die men destijds als zeer gewaagd ervaart.

11

Beatrixgebouw

an ela

es

Cro

Gebied Oost

Gebied West

M

er

we

de

ka

na

al

Overzijde Merwedekanaal

Historische context 1945 - 2013 Herindeling Gebied oost wordt ontwikkeld door de gemeente Utrecht, Jaarbeurs concentreert zich op Gebied West en het gebied Overzijde Merwedekanaal.

Na realisatie van Hoog Catharijne is er veel commentaar op de functionele bouwstijl van dit complex, waarvan naar de algemene mening weinig uitstraling uitgaat en die de beleving van het Stationsgebied niet bevordert. Ditzelfde geldt overigens voor de architectuur van het Beatrixgebouw, dat vanwege het gesloten karakter weinig connectie met de directe omgeving heeft.

In het midden van de jaren tachtig ontstaat het initiatief tot vernieuwing van Hoog Catharijne. Dit roept al snel de behoefte op de aantrekkelijkheid en betekenis van het Stationsgebied als geheel te verbeteren. Een reeks (concept)plannen voor de herontwikkeling van het Stationsgebied in de periode 1987–2003 leidt wel tot veelvuldig overleg en voorzichtige intenties tussen betrokken partijen maar niet tot definitieve afspraken.

Voor het Jaarbeursterrein komen gemeente en Jaarbeurs in 2004 tot de Bilaterale Intentie Overeenkomst en in 2006 tot de Bilaterale Ontwikkelovereenkomst, waarin partijen afspreken dat Jaarbeurs zich in de toekomst verder zal concentreren op het zuidelijk deel van haar terrein, terwijl de gemeente het noordelijke deel zal ontwikkelen (de zogenoemde Noord/ Zuid-omklap).

Gesprekken over de invulling van deze plannen leiden ertoe dat Jaarbeurs zich gaandeweg realiseert dat de consequenties van de Noord/Zuidomklap voor Jaarbeurs betekenen dat met name de logistieke ontsluiting van het complex eerder verslechtert dan verbetert.

Nadere verkenning levert een alternatieve herindeling op, waarbij de gemeente de oostzijde van het Jaarbeursterrein ontwikkelt en Jaarbeurs de westzijde van het terrein en het gebied Overzijde Merwedekanaal.

Deze optie levert voor zowel Jaarbeurs als gemeente meer voordelen op. Met de herontwikkeling van het Gebied Oost verkrijgt de gemeente een betere aansluiting van nieuwe functies aan de stationszijde, terwijl Jaarbeurs met de ontwikkeling van het Gebied West het hallencomplex compacter kan uitvoeren en met inzet van het gebied Overzijde Merwedekanaal de logistiek beter en efficiĂŤnter kan organiseren.

13

Historische context 2014 - 2026 Impressie Mogelijke herontwikkeling hallencomplex.

In 2014 komen gemeente en Jaarbeurs in het Afsprakenkader overeen dat niet de oorspronkelijke Noord/ Zuid-variant maar de Oost/Westvariant (‘Oost/West-omklap’) de basis vormt voor herontwikkeling van het Jaarbeursterrein. Hierop baseren zij ook de afspraken over de ‘grondruil’, die het grondeigendom harmoniseert. Daaraan is wederzijds veel behoefte, omdat de versnippering van grondposities het vrijwel onmogelijk maakt herontwikkelingen en investeringen voor de lange termijn te realiseren.

Anno 2015 beschikt Jaarbeurs over ongeveer 120.000 m² halvloeroppervlakte en eenzelfde aantal m² buitenruimte. Binnen een oppervlakte van nog eens 100.000 m2 herbergt het Beatrixgebouw daarnaast het Beatrixtheater, (nog altijd) de Trade Mart, een groot deel van de congres- en vergaderfaciliteiten en kantoorruimten voor de eigen Jaarbeursorganisatie.

Jaarbeurs en de stad Utrecht zijn vanaf het ontstaan van Jaarbeurs met elkaar verbonden. In de beginperiode van haar bestaan heeft de gemeente Utrecht ook een nadrukkelijke rol gespeeld omdat zij heeft herkend en erkend dat een Jaarbeurs binnen de stad een zeer wezenlijke bijdrage zou leveren aan de landelijke maar vooral ook lokale economie.

De relatie tussen gemeente en Jaarbeurs is in de afgelopen 100 jaar wisselend maar altijd hecht geweest.

Het besef dat enerzijds Jaarbeurs de gemeente op uiteenlopende aspecten nodig heeft om haar bedrijfsvoering te optimaliseren en anderzijds de stad Utrecht zonder Jaarbeurs minder betekenis zou hebben, is in de onderlinge contacten altijd een solide basis geweest voor samenwerking.

In de komende periode zal de samenwerking intensiveren; zowel tijdens de planvorming als tijdens de realisatie van de herontwikkeling van het Jaarbeursterrein. Het resultaat daarvan kan voor de belangen van beide partijen én andere stakeholders veel waarde en betekenis opleveren.

15

Jaarbeurs anno 2016 Terug naar de oorsprong Vogelperspectief Inrichting Jaarbeursterrein begin deze eeuw.

In de statuten van Jaarbeurs ligt besloten dat de organisatie geen winstoogmerk heeft. Jaarbeurs is een dienende organisatie die zich inzet voor het Nederlandse bedrijfsleven.

Rendement is dus geen doel maar een middel om de doelstelling te realiseren.

Centraal staat het belang van de klanten, die zich door Jaarbeurs optimaal bediend moeten voelen. Rendement zet de organisatie in om de fysieke omgeving te onderhouden en verbeteren en in de tegenwoordige digitale wereld ook online meerwaarde voor klanten en bezoekers te genereren.

Waar Jaarbeurs zich lange tijd richtte op de verwerving en exploitatie van grond en vastgoed, heeft zij er tijdens een strategische herijking in 2013 voor gekozen terug te keren naar de oorspronkelijke doelstelling: het bevorderen van handel en nijverheid, kernachtig weergegeven in het motto “Jaarbeurs zet handel in beweging”. In het Jaarbeurslogo komt dit tot uitdrukking in de helm van Mercurius (Romeinse god van de handel) boven de “U” van Utrecht. Het beeldmerk weerspiegelt zo tevens de verbondenheid van Jaarbeurs met de stad Utrecht.

Anno 2016 is het doel van Jaarbeurs ongewijzigd maar haar rol is door de digitalisering in de afgelopen decennia veranderd. De fysieke omgeving is

in toenemende mate een dienend instrument; exploitatie van het vastgoed is niet meer de ‘core business’ van Jaarbeurs. Tegelijkertijd biedt de digitalisering weer nieuwe kansen: het fenomeen “internet of things” brengt nieuwe uitdagingen en mogelijkheden voor efficiëntere en effectievere gebruiksmogelijkheden van de fysieke omgeving met zich mee.

Jaarbeurs geeft invulling aan haar doelstelling door mensen en organisaties een podium te geven, hen in de spotlights te plaatsen. Jaarbeurs zet zich in voor hun branches, zodat zij kunnen bouwen aan relaties en partnerships kunnen vormen. Jaarbeurs werkt daarbij met de focus op drie pijlers: inspirerende ontmoeting, krachtige groei en bijzondere beleving.

Daarbij staat het begrip ‘verbinding’ centraal: het creëren van digitale en fysieke ontmoetingen of combinaties daarvan in een omgeving die de klanten maximaal ondersteunt bij het bereiken van hun doelstellingen.

Klanten zijn daarbij enerzijds de bedrijven die exposeren op beurzen van Jaarbeurs zelf en anderzijds de externe organisatoren van beurzen en andere bijeenkomsten. Bezoekers zijn voor Jaarbeurs gasten, ongeacht om welke reden zij naar de Jaarbeurs komen.

Voor zowel klanten als gasten geldt dat digitalisering de mogelijkheid biedt tot

oriëntatie en kennisvergaring (b.v. via internet) en de fysieke beursomgeving tot ontmoeting en kennismaking.

Jaarbeurs is een verbindend platform voor ondernemers, talenten en innovatie.

Zowel fysiek als digitaal. De organisatie zoekt dan ook doorlopend naar nieuwe vormen om mensen, markten, ondernemers en producenten met elkaar in contact te brengen. Jaarbeurs biedt hierbij veel kansen aan jong talent en start-ups. Hierbij draait het altijd om de juiste samenwerking en de uitwisseling van kennis, expertise en ervaringen. In gezamenlijkheid ontwikkelt Jaarbeurs programma’s die ondernemerschap stimuleren. Zo ontstaan nieuwe initiatieven en verbindingen, waarbij Jaarbeurs en Utrecht als broedplaats voor talent en vooruitgang fungeren.

Ook de beurswereld kent mondiale tendensen. Vakbeurzen worden als gevolg van digitalisering, concentratie en specialisatie in omvang kleiner, maar kwalitatief hoogwaardiger.

Consumentenbeurzen daarentegen blijven bij uitstek het medium voor bedrijven om te communiceren met hun doelgroep, waarbij het aspect ‘beleving’ een steeds grotere rol speelt. Beide ontwikkelingen stellen (verschillende) eisen aan de fysieke omgeving.

Internationaal gezien is Jaarbeurs als verhuurder en organisator relatief klein. Dit hangt mede samen met

17

Hoog Catharijne

nt

Ce

d

var

ule

o mb

u

ntr

Ce

Beatrixgebouw

Ce

nt

ru

m

bo

ul

ev

ar

d

an

ela

es

Cro

Jaarbeursterrein

Overzijde Merwedekanaal

b rum

Vredenburg

ard

lev

ou

Jaarbeurs anno 2016 Terug naar de oorsprong 2015 Overzicht van de ligging van het Jaarbeursterrein in Utrecht.

het feit dat Jaarbeurs een volledig zelfstandige organisatie is. Dit geldt wereldwijd slechts voor 2% van de beurscomplexen. De overige 98% van de beursorganisaties is eigendom van het land, de provincie, deelstaat, stad (óf combinatie daarvan) waarin de betreffende beurs gevestigd is. Gevolg van haar zelfstandigheid is dat Jaarbeurs kosten en baten goed in balans moet houden om haar bestaansrecht te garanderen. Dit dwingt tot het maken van weloverwogen keuzen op basis van zowel bedrijfseconomische criteria als de maatschappelijke verantwoordelijkheid die Jaarbeurs heeft en voelt.

De wijze waarop Jaarbeurs hieraan invulling geeft, leidt tot innovatieve concepten die wereldwijd op veel belangstelling kunnen rekenen binnen de beursbranche. Jaarbeurs is dan ook een gewaardeerd lid van de UFI (de mondiale brancheorganisatie) en de EMECA (de Europese brancheorganisatie).

De economische effecten van Jaarbeurs op haar omgeving, zowel lokaal als nationaal, zijn impactvol. Uit recent onderzoek blijkt dat de omzet, uitgaven en bestedingen die samenhangen met de activiteiten in Jaarbeurs op bijna 440 miljoen euro geraamd mogen worden.

Een vierde hiervan heeft betrekking op

omzet die Jaarbeurs zelf genereert. Het overgrote deel wordt gegenereerd door andere ondernemingen die in aanraking komen met Jaarbeurs.

De directe werkgelegenheid die samenhangt met de activiteiten in de Jaarbeurs bedraagt 3.090 fte’s. Inclusief de indirecte werkgelegenheid bij allerlei toeleverende bedrijven en instellingen komt de totale werkgelegenheid uit op circa 4.950 fte’s. De werkgelegenheid bij Jaarbeurs in Nederland zelf bedraagt circa 600 fte’s. Hiermee kan men stellen dat elke gecreëerde fte bij Jaarbeurs als bedrijf goed is voor meer dan 8 fte’s werkgelegenheid in totaliteit.

Ook is sprake van zogenaamde regionale uitstralingseffecten.

De aanwezigheid van Jaarbeurs levert een positieve bijdrage als vestigingsplaatsfactor voor andere bedrijven in de directe omgeving en de regio. Publiciteit over Jaarbeurs en evenementen bij Jaarbeurs hebben een positief effect op de promotie en de naamsbekendheid van de stad en de regio Utrecht. Daarnaast is er de impulswerking die uitgaat van vastgoedontwikkelingen en -investeringen in de directe omgeving van Jaarbeurs.

19

LEGENDA

-Alle maten in het werk te controleren. Terreinmaten zijn indicatief -Alle maten in mm -Arcering volgens NEN 47 -Tekening volgens documentenlijst 1020 S 02 -P= 0 = bovenkant afgewerkte begane grondvloer bestaande entre -Eventueel getekende losse inrichting valt buiten het bouwkundig b -vloeroppervlaktes volgens NEN 2580

-Integrale toegankelijkheid en toegankelijkheid van ruimten: vrije do aan de eisen zoals vermeld in art. 4.21, 4.22 en 4.27 van het Bouw

bestaand te slopen demarcatie plangebied onderlegger terreininrichting onderlegger bioscoop

GR

AADT

AADT

VAN

RO

GG

EN

WEG

GRAA

G

DTVA N

WE

EN

GG

RO

VAN

ROGGEN

WEG

GR

GRAADT VAN

sowetobrug

ROGGENWEG GRAADT VAN

ROGGENWEG

CROESEL CR OES EL AA N

AAN

pa

ADMIRAAL HELFRICHLAAN

Hallen Noord

rke

erg

ara

ge

Gebied Oost JAAR

IN

AN

SELA

MERWEDEKANAAL

SPLE

CROE

G ALWE KANA

FENTENER VAN VLISSINGENKADE

BEUR

STE DE

OVER N OUDE NLAA N

JAAR

BEUR

SPLE

IN

vrije hoogte 4.40

AN

SELA

CROE

KANAALWEG

VEEM

ARKT

PLEIN

MINE

URSL

STE

OVER

Hallen Zuid

AAN

DEN N

NLAA

OUDE

CROE SELA AN

MERWEDEKANAAL

ART

ISVA

KRU

Overzijde Merwedekanaal

FENTENER VAN VLISSINGENKADE

KANAALWEG

Gebied Oost definitief 04 02

AN

CROE SELA

01

03

TRUUS VAN LIERLAAN

10

TRUUS VAN LIERLAAN

09

08

11

VEEM

07

ARKT

STRA

AT 12

36 37

J

j

J

KANAALWEG

J

M

M

M

M

M

M

WEG

VAN ZIJST

nelson mandelabrug

M

GROENMARKT

M

STRAAT

M

M

M M

VEILINGHA

VENKADE

DR. M.A.

N

AA

EL

OES

CR

cepezed

VEILINGHAVENKADE

TELLEGEN

LAAN

Ontwikkelovereenkomst Ontwikkelovereenkomst Weergave Oost/West-omklap

Ten grondslag aan de herontwikkelingsplannen van Jaarbeurs ligt de Ontwikkelovereenkomst tussen de gemeente Utrecht en Jaarbeurs die in 2016 wordt geformaliseerd.

Deze overeenkomst is voorwaardelijk voor de herontwikkeling van het Jaarbeursterrein en legt in essentie een uitwisseling van grondposities vast. Jaarbeurs draagt hierin een aanzienlijk deel van haar gronden met name langs de Croeselaan over aan de gemeente. In ruil hiervoor verwerft zij het eeuwigdurend erfpacht op de gronden met de hallen (Gebied West) en behoudt zij het eigendom van de gronden op het gebied Overzijde Merwedekanaal. Ook liggen in de afspraken de uitgangspunten vast die partijen hanteren bij de ruimtelijke invulling van het gebied als geheel en is een kader gecreëerd voor het komen tot afspraken over duurzaam gebruik van het gehele gebied.

De afspraken in de Ontwikkelovereenkomst geven Jaarbeurs de noodzakelijke zekerheid voor het verantwoord investeren in modernisering en verbetering van het complex. Zij bevestigen de huidige Jaarbeurslocatie immers als ‘eeuwigdurend’.

De Ontwikkelovereenkomst vormt het resultaat van veelvuldig overleg

tussen gemeente en Jaarbeurs over de toekomstige invulling van het onderhavige stadsdeel. Na de periode 2006 – 2013, waarin partijen met wisselend succes gesprekken hebben gevoerd, is met de ondertekening van het ‘Afsprakenkader’ op 6 mei 2014 een versnelling ingetreden. Op dat moment wisselde het uitgangspunt van de Noord/ Zuid-omklap op verzoek van Jaarbeurs in de Oost/West-omklap.

De verdeling waarbij de gemeente de gronden langs de Croeselaan in eigendom verkrijgt ter herontwikkeling onder de noemer “kunst, cultuur, leisure en entertainment, wonen en werken” en voor Jaarbeurs de resterende gronden beschikbaar blijven voor “Jaarbeursdoeleinden”, is de basis gebleken voor solide, toekomstbestendige afspraken.

Daaraan draagt ook de strategische herijking van Jaarbeurs in 2013 bij. Waar Jaarbeurs tot op dat moment lange tijd inzette op grond- en vastgoedaankopen, besloot zij terug te keren naar de oorspronkelijke doelstelling, het bevorderen van handel en nijverheid.

Hierbij past ook de verkoop van bezittingen die de Jaarbeursdoelstelling niet bevorderden of door enkel kapitaalbeslag zelfs beperken.

21

Overzijde Merwedekanaal

Gebied West

Gebied Oost

P1

P1

P4

P4

P2

P3

Ontwikkelovereenkomst Mede op basis van voornoemde elementen hebben de partijen gaandeweg meer begrip en inzicht in elkaars positie gekregen en wederzijds meer erkenning van en respect voor elkaars belangen.

Met de afspraken in de Ontwikkelovereenkomst als referentiekader voorziet Jaarbeurs ook veel kansen voor het door haar gewenste verbeteren en verhogen van de betekenis van het Jaarbeurscomplex voor de stad en met name voor de directe omgeving; nu ontstaan kansen de belevingswaarde van de fysieke omgeving en daarmee het verblijfsklimaat in relatie tot de directe perimeter sterk te verbeteren.

In de Ontwikkelovereenkomst is vastgelegd dat de gronden waar momenteel de parkeerterreinen P1 en P3 en de Prins van Oranjehal hun plek hebben met ingang van 2023 feitelijk door Jaarbeurs worden verlaten en ter beschikking komen voor herontwikkeling door de gemeente. In de tussenliggende periode (2016 – 2022) is voortgezet gebruik door Jaarbeurs noodzakelijk om - naar de toekomstige behoefte – vervangende (parkeer)voorzieningen te realiseren op het gebied Overzijde Merwedekanaal. De Prins van Oranjehal wordt door de gemeente gesloopt om plaats te maken voor nieuwe functies langs de Centrumboulevard.

Het voorlopig voortgezet gebruik betekent dat de gemeente de realisatie van nieuwe functies op het Gebied Oost niet eerder ter hand kan nemen dan in 2023; voordeel voor de gemeente is dat daarmee een ruime periode voor plan- en besluitvorming beschikbaar is.

Tegelijkertijd echter betekent dit dat de planvorming (en realisatie) door Jaarbeurs met betrekking tot het Gebied West en het gebied Overzijde Merwedekanaal niet volledig uit te kristalliseren is. Een substantieel deel van de afspraken in de Ontwikkelovereenkomst behoeft gezamenlijke nadere uitwerking, zoals de ambities op het gebied van duurzaamheid en de vaststelling van de benodigde toekomstige parkeerbehoefte.

Hierbij vormt de onbekendheid over de concrete herontwikkeling van het Gebied Oost een beperking in de te maken keuzen en de besluitvorming. Zo leveren meerdere ideeĂŤn op met name het gebied van duurzaamheid naar het zich laat aanzien een substantieel hoger rendement op wanneer zij toepassing vinden op zowel het Gebied Oost als het Gebied West.

23

2

Duurzaam & gezond

Duurzaamheid SSD Smart Sustainable Districts Flagship Programme.

Jaarbeurs heeft zich in haar bijna 100-jarig bestaan nimmer onttrokken aan haar maatschappelijke verantwoordelijkheid. Nooit is tevergeefs een beroep gedaan op de Jaarbeursorganisatie in tijden dat hulp en bijstand nodig waren. Ook in de dagelijkse praktijk wordt veel en op verschillende wijzen aandacht besteed aan de bijdrage die van Jaarbeurs mag worden verwacht bij de invulling van het Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Daarbij speelt in toenemende mate een duurzame exploitatie een grote rol.

In de afgelopen 25 jaar is mondiaal in reactie op de klimaatverandering aandacht ontstaan voor de verantwoordelijkheid resources op een zodanige wijze in te zetten dat toekomstige generaties niet worden belast met de effecten van kortzichtig en lichtzinnig gebruik van niet-onuitputtelijke middelen en de vervanging daarvan door durabele energiebronnen.

In de periode waarin het huidige complex is ontstaan (1953 – 1993) was er weinig aandacht voor duurzaam bouwen en exploiteren. De noodzaak daartoe werd indertijd nog niet onderkend en bouwen was eerder gebaseerd op functionaliteit dan op milieutechnisch verantwoord gebruik. Het in 1992 als 2e WKO-

systeem in Nederland geïnstalleerde Warmte-Koude-Opslag-systeem buiten beschouwing gelaten, vormt het Jaarbeurscomplex daarop over het algemeen geen uitzondering.

Tegenwoordig is duurzaamheid een belangrijk uitgangspunt bij het ontwerpen en exploiteren van nieuwe omgevingen. Innovatieve technieken en technologieën maken de ambitie om energieneutraal te exploiteren in vergaande mate mogelijk. Jaarbeurs hanteert het begrip “duurzaamheid” dan ook als één van de belangrijkste uitgangspunten bij de keuze van het ontwerp en de bouw en exploitatie van de nieuwe omgeving. Vanzelfsprekend zal daarbij altijd als belangrijkste criterium gelden dat investeringen in dit kader bedrijfseconomisch en financieel verantwoord moeten zijn.

Dit betekent feitelijk dat er keuzen moeten worden gemaakt waarbij Jaarbeurs zich echter niet beperkt tot de “opbrengst” van duurzame instrumenten en methodieken voor alleen de eigen bedrijfsvoering; verantwoorde investeringen die een meerwaarde hebben voor de (directe) omgeving worden eveneens betrokken in de besluitvorming over de selectie van duurzame investeringen.

27

Vergroenen terrein rond Jaarbeursgebouw.

Overzichtkaartje hittestress rond het Jaarbeursterrein.

Zonnepanelen wekken duurzame energie op, Vegetatiedaken vormen een buffer voor het hemelwater; ze voorkomen zo zowel hittestress als piekbelasting op het riool. Daarnaast bieden zij een groen, vriendelijk en duurzaam aanzicht.

Duurzaamheid Op welke wijze het aspect van “duurzaam bouwen en exploiteren” bij de transformatie van het Jaarbeurscomplex concreet zal worden ingevuld, wordt mede bepaald door de uitkomsten van het “Smart Sustainable Districts Flagship Programme” (SSD) waarin Jaarbeurs gezamenlijk met de gemeente Utrecht en het “Utrecht Sustainability Institute” (USI) deelneemt.

In dit SSD-programma, een initiatief van de Europese Unie dat momenteel onder verantwoordelijk van ‘Climate-KIC’ in Londen en Utrecht wordt ingevuld, wordt onder leiding van USI onderzocht op welke wijze en in welke mate innovatieve technieken en technologieën kunnen bijdragen aan verbeteringen die betrekking hebben op een duurzaam gebruik van de Utrechtse binnenstedelijke omgeving, in het bijzonder voor het gebied ‘Utrecht Centrum West’. De gezamenlijke ambitie is verwoord in een 3-tal uitgangspunten:

Daarbij worden expertise en ervaring over het dagelijks functioneren van het gebied ingebracht door specialisten van gemeente en Jaarbeurs en wetenschappelijke kennis door vertegenwoordigers van onder meer de Universiteit Utrecht, TNO, Technische Universiteit München en het Imperial College Londen. Ook een aantal gespecialiseerde technische bedrijven dragen bij en brengen expertise in waarmee een snelle vertaling kan worden gemaakt naar praktisch toepasbare invullingen. Een van de doelen van het programma is actief de verworven kennis beschikbaar te stellen voor soortgelijke ontwikkelingen in andere (Europese) binnensteden.

Een energieneutraal gebied Een klimaatrobuust gebied Een aantrekkelijk verblijfsgebied

29

Duurzaamheid Vogelperspectief Overzicht Centrumboulevard 1.

In het SSD-programma wordt gezamenlijk naar vier kansrijke ‘opportunities’ onderzoek verricht:

koppeling van meerdere WKO-systemen met als resultaat een hoger collectief rendement;

- het duurzaam verwarmen en koelen met als doel een energieneutraal gebied

- toepassing van energiezuinige apparatuur en installaties, duurzame opwekking van elektriciteit door middel van PV-systemen in combinatie met andere maatregelen en opslag van elektriciteit;

- het lokaal opwekken en gebruiken van duurzame elektriciteit - een aantrekkelijk, groen en klimaatrobuust gebied - een aantrekkelijk gebied dat duurzame persoonlijke mobiliteit bevordert Jaarbeurs heeft hoge verwachtingen van de uitkomsten en adviezen van het SSDprogramma die in 2016 beschikbaar komen en worden meegenomen in de te maken keuzen voor verbetering van duurzaam gebruik van het Jaarbeurscomplex. Een tussentijdse rapportage (november 2015) geeft aan dat slimmer gebruik van bestaande systemen en (in een aantal situaties “gebiedsbrede”) toepassing van nieuwe technieken of een aantrekkelijke inrichting kan leiden tot aanzienlijke verbeteringen. Voorbeelden daarvan zijn: - optimalisering van de opbrengst van het huidige Jaarbeurs WKO-systeem; onder meer door middel van nivellering van piek- en dalvragen door levering van warmte en koude aan andere gebruikers met tegengestelde bedrijfstijden of door

- vergroening en waterretentie als antwoord op de door de klimaatverandering veroorzaakte hittestress die leidt tot gezondheidsproblemen; - attractieve invulling van het gebied Overzijde Merwedekanaal en de Merwedekanaalzone als ‘mobiliteitshub’ rekening houdend met alternatieve vervoersvormen.

Jaarbeurs zal keuzen moeten maken waar het gaat om het verbeteren van haar duurzaamheid: niet alles kan gerealiseerd worden. Tegelijkertijd biedt de herontwikkeling van het complex een unieke gelegenheid om meer dan voorheen op een verantwoorde wijze (het gebruik van) de fysieke omgeving ook op het gebied van duurzaamheid te verbeteren en op die wijze een bijdrage te leveren aan het tegengaan van de klimaatverandering. Historisch gezien vindt een grootschalige aanpassing van het complex eens in de 50 jaar plaats, in die zin is het verduurzamen van de bedrijfsvoering een opgave waar dus ook geruime tijd de revenuen van kunnen worden genoten.

31

3

Beatrixgebouw

Beatrixgebouw 1970 Beatrixgebouw ten tijde van de ingebruikname.

Zoals eerder genoemd is het Beatrixgebouw in 1970 geopend met een zeer specifiek doel: het accommoderen en faciliteren van de ‘Trade Mart’ met alle daarbij behorende voorzieningen. Inmiddels is het uitgegroeid tot een plek midden in het land, en midden in de samenleving, waar 365 dagen per jaar reuring is. Er is volop ruimte om te werken en te ontmoeten. Het is letterlijk een warm nest dat permanent wordt bewoond door de innovatie startup Dutch Game Garden.

Ook radiostation Sublime FM, de Utrechtse Ondernemersacademie en Economic Board Utrecht hebben zich inmiddels bij Jaarbeurs gevestigd.

De Trade Mart is in 2015 nog steeds de grootste ‘gebruiker’ van het Beatrixgebouw. Maar ook het vergadercentrum Jaarbeurs MeetUp blijft een belangrijke constante factor. Daarnaast wordt het Beatrix Theater aan de Jaarbeurspleinzijde dagelijks ingezet voor zowel de musicals van Stage Entertainment als voor congressen, al dan niet in combinatie met de Expozaal in het Beatrixgebouw en/of de vergaderzalen van Jaarbeurs MeetUp.

Al een aantal jaar geleden heeft de Trade Mart Utrecht organisatie het initiatief genomen exposanten van de Trade Mart ‘online’ te faciliteren door naast de fysieke omgeving ook digitale instrumenten aan te bieden en zich daarmee opnieuw te positioneren. Als de digitalisering van retail doorzet, zal de komende jaren een nog groter deel van de fysieke Trade Mart beschikbaar komen voor herontwikkeling.

Inspelend op deze ontwikkeling wordt in 2016 gestart met een proces, parallel aan de herontwikkeling van het hallencomplex, waarbij in eerste instantie een analyse zal worden gemaakt van de wijze waarop het Beatrixgebouw in de toekomst naast een efficiënte en duurzame exploitatie ook meer betekenis voor de (directe) omgeving kan hebben.

De stedenbouwkundige vernieuwing van het Stationsgebied die tot uitdrukking komt in de uitbreiding en vervanging van gebouwen en de toevoeging van nieuwe functies rondom het Beatrixgebouw levert een grote en belangrijke impuls aan de uitstraling en kwaliteit van het gebied.

Begin 2016 zal een marktconsultatie plaatsvinden met als uitgangspunt een toekomstige invulling die door een combinatie van elkaar versterkende functies meer dynamiek moet opleveren; daarbij zal ook de mogelijkheid van extrapolatie van functies naar de buitenomgeving (Jaarbeursplein en het Forum, dat het Beatrixgebouw en de OV-Terminal gaat verbinden) worden verkend. Het ontwikkelpotentieel van het Beatrixgebouw, waarin naar verwachting rond 2022 ongeveer 50.000 m² van het bestaande oppervlak beschikbaar komt en dat mogelijk ook met extra verdiepingen is te verhogen, neemt daarmee exponentieel toe. Doel is te komen tot een interactieve invulling waarmee het Beatrixgebouw voor de komende 50 jaar een uitnodigende omgeving biedt voor een veelheid aan gebruikers.

35

Impressies mogelijke nieuwe glasgevel Beatrixgebouw.

Impressies aansluiting Beatrixgebouw op het Forum.

Beatrixgebouw Tegelijkertijd blijft het Beatrixgebouw voor de Jaarbeursorganisatie het ‘hart’ waar de eigen medewerkers hun basis vinden; waar toekomstige beursconcepten worden ontwikkeld en waar de kern van alle activiteiten zich bevindt. Van hieruit wordt handel bevorderd door het organiseren, accommoderen en faciliteren van beurzen en evenementen, congressen en vergaderingen.

Absolute voorwaarde voor het verbinden van de ‘binnen en buiten’-omgeving is het letterlijk openen van het gebouw door het vervangen van de gesloten gevels door een glasgevel. De transparantie die daarmee ontstaat, veroorzaakt niet alleen een modernere uitstraling passend binnen voornoemde kwaliteitsverbetering van het gebied, maar maakt ook een betere functionele connectie mogelijk door zichtbaar te maken welke activiteiten in het Beatrixgebouw plaatsvinden.

Een belangrijke bijdrage daarbij vormt de realisatie van het Forum, waarmee op +1 niveau de gebouwen aan de westzijde van de OV-Terminal (OVT) worden verbonden. Het Forum maakt het mogelijk (reeds in 2016) te starten met het letterlijk verbinden van het Beatrixgebouw met de OVT waarvan het grootste deel van de gebruikers van het Beatrixgebouw gebruik maakt. Door op gelijk vloerniveau een nieuwe entree te creëren en de volledige achterzijde van het Beatrixgebouw op Forumniveau te openen en een relevante functie te geven voor passanten wordt het gebouw direct betrokken bij de dynamiek van het Forum.

De ontsluiting van het Beatrixgebouw wordt geoptimaliseerd op een manier die past bij de status ervan als katalysator voor innovatie en media: ook het gebouw zelf communiceert en voegt betekenis toe aan het gebied. In de toekomstige situatie zal (ook) de huidige gesloten gevel aan de stationzijde, die altijd is ervaren als de ‘achterkant’ van het gebouw, tot een nieuwe, volwaardige tweede voorzijde worden gepromoveerd.

Hiermee wordt het Beatrixgebouw beter benaderbaar voor alle huidige activiteiten die zich er afspelen én de nieuwe functies die toegevoegd gaan worden.

Daartoe behoort onder meer het momenteel in ontwikkeling zijnde concept Jaarbeurs Innovation Mile (JIM). Hierbij wordt bedrijven en organisaties die zich richten op innovatie, ondersteuning en ruimte geboden in hun ontwikkeling en groei waardoor een broedplaats ontstaat waardoor handel en nijverheid in brede zin worden bevorderd. Tevens creëert dit een duidelijk en gastvrij gezicht naar de stad. Gasten die vanuit de OVT of de noordzijde van de stad het Beatrixgebouw bereiken, worden via deze entree verwelkomd. In de toekomstige situatie zal het Jaarbeursplein ook de functie van ‘evenementenplein’ voor de stad krijgen; Jaarbeurs kan daarbij een belangrijke rol vervullen in combinatie met het Beatrixgebouw.

37

4

Masterplan

Masterplan Uitgangspunten De status van dit Masterplan is het best te omschrijven als een voorlopig ontwerp van de fysieke omgeving van Jaarbeurs, gebaseerd op de verwachtingen over de toekomstige wensen en behoeften van de gebruikers, met uiteraard een duidelijke focus op klanten en bezoekers.

Daarbij is uit de aard der zaak nog veel onduidelijk: de toekomst is niet te voorspellen en de snelheid waarmee nieuwe technieken en technologieën zich ontwikkelen vormt eerder een beperking dan een bijdrage aan de planvorming.

Masterplan. Eén daarvan is de wens het Jaarbeurscomplex meer onderdeel te laten zijn van de directe omgeving en zo meer betekenis te geven. Daarbij wordt permanent getoetst of de deelinvullingen en totaalinvulling bijdragen aan de levendigheid en het verblijfsklimaat, zowel in, op als rond het complex. Vergroening van het complex of het bieden van buitenruimte voor sociale interactie door en voor omwonenden is bijvoorbeeld een invulling die aan levendigheid en verblijfskwaliteit kan bijdragen.

Daarbij komt dat de planvorming van het grotere gebied waarvan het Jaarbeurscomplex deel uitmaakt nog aanstaande is en derhalve (de invulling van) veel omgevingsvariabelen onbekend zijn en/ of niet of beperkt door Jaarbeurs zijn te beïnvloeden.

Een ander uitgangspunt is meervoudig grondgebruik en de toevoeging van nieuwe functies. Deze hoeven niet alleen gerelateerd te zijn aan de primaire Jaarbeursfunctie, maar kunnen ook betekenis hebben voor andere en nieuwe gebruikers van het complex. De toevoeging van nieuwe functies, mogelijk ook door derden te ontwikkelen, is enerzijds een basisvoorwaarde voor de financierbaarheid van de investeringsplannen van Jaarbeurs. Anderzijds draagt zij door een optimale invulling van de beschikbare m² bij aan de levensvatbaarheid van het hele gebied en de activiteiten die erin plaatsvinden. In hoeverre dat zou moeten leiden tot een aanpassing van de huidige bestemming is nader te bezien.

Elkaar versterkende functies maximaliseren de meerwaarde en de aantrekkelijkheid van het complex, waarmee het een autonome aantrekkingskracht krijgt.

Het Masterplan is zo dus een leidraad waarvan (zeker op de langere termijn) delen nog nadere invulling behoeven.

Het is richtinggevend voor de concrete invulling die Jaarbeurs haar terrein denkt te gaan geven. Met de realisatie van het eerste deel van de Centrumboulevard is niettemin reeds gestart en het proces voor het tweede deel, gevormd door de Jaarbeurspassage, bevindt zich in het stadium van definitief ontwerp.

Het voorgaande hoofdstuk benoemt al een aantal uitgangspunten van het

41

an

dt v

a Gra

eg

enw

gg Ro

Naar binnenstad

Naar A2

Hallen Noord

Te ontwikkelen gebied gemeente Te ontwikkelen hotel

Holland Casino

Naar Station Centrumboulevard 1 (Oranjeplein)

Centrumboulevard 2 Passage

Hallen Zuid

Te ontwikkelen gebied gemeente an

Evenemententerrein

Hallen Zuid

Groen overgangsgebied

Van Zijstweg

ese la

Parkeergebied Overzijde Merwedekanaal

Hallen Zuid

Cro

Bestaand parkeergebouw

Beatrixgebouw

Kinepolis megabioscoop Merwedekanaal

Gepland parkeergebouw

Ove

rste

Den

Oud

enla

an

Expoplein

Masterplan Flexibele structuur In de Ontwikkelovereenkomst is vastgelegd dat Jaarbeurs op het Gebied West in totaal 155.000 m² bebouwd oppervlak kan realiseren en exploiteren. In aanvang zal hiervan nog geen sprake zijn: de transformatie van het complex de komende 10 jaar zal voor de beursfunctie in eerste instantie leiden tot een beperkter aantal m² bebouwing dan in de huidige situatie.

Een belangrijke oorzaak hiervoor ligt in het feit dat een nieuwe configuratie van de verschillende hallen en de mogelijkheid van enerzijds segmentatie en anderzijds koppeling van hallen door gebruik van flexibele binnenwanden het gebruik en de bezettingsgraad van de hallen in positieve zin zal beïnvloeden.

Een andere oorzaak ligt in het gegeven dat vakbeurzen kwalitatief hoogwaardiger worden en tegelijkertijd in omvang afnemen. Dit heeft consequenties voor de benodigde faciliteiten en voorzieningen die Jaarbeurs moet kunnen bieden.

Consumentenbeurzen en –evenementen daarentegen blijven in bezoekersaantallen groeien, wat (andere) consequenties heeft voor de fysieke omgeving die laatstgenoemde activiteiten moet accommoderen.

Jaarbeurs kent van oudsher (evenals de gehele beursindustrie) een volatiel bedrijfspatroon waarbij gedurende het jaar drukke dagen worden afgewisseld met (relatief) rustige dagen. Dit betekent dat de planning van forse ingrepen in de fysieke omgeving in tijd en plaats goed moeten worden afgestemd op het reguliere dagelijkse proces waarbij de afspraken met klanten altijd voorrang zullen krijgen. Gevolg hiervan is dat er sprake zal zijn van een gefaseerde uitvoering om de impact van bouwactiviteiten zo beperkt mogelijk te houden. Dit leidt tot een lange periode van herontwikkeling waarvoor een bewuste keuze wordt gemaakt.

Dit Masterplan vormt de leidraad die in de komende jaren de richting van de herontwikkeling aangeeft. De planvorming voor de verschillende complexdelen is hiermee gestart en besluitvorming door de directie van Jaarbeurs en accordering door de Raad van Commissarissen zal leiden tot gefaseerde realisatie waarbij te allen tijde de bouw zal worden afgestemd op de reguliere bedrijfsvoering.

43

Bestaande parkeergarage P4.

Huidig Expoplein vanaf de brug over het Merwedekanaal, met rechts het Holland Casino.

Masterplan Meervoudig parkeren Uit de aard der zaak is de bereikbaarheid en ontsluiting van het complex cruciaal: een bijeenkomstlocatie veronderstelt immers dat mensen en goederen het complex snel, comfortabel en letterlijk ‘zonder omwegen’ kunnen bereiken. Dit stelt eisen aan de openbare infrastructuur en de logistieke organisatie en afhandeling. Om die reden is het gebied Overzijde Merwedekanaal in de voorliggende plannen voorzien als “mobiliteitshub”. Het Masterplan concentreert hier zowel het bezoekersparkeren als de logistieke goederenstromen. Dit veronderstelt een indeling die voldoende parkeercapaciteit optimaal combineert met voldoende bufferruimte voor vrachtverkeer.

In de Ontwikkelovereenkomst is vastgelegd dat de parkeercapaciteit op het gebied Overzijde Merwedekanaal niet alleen voor bezoekers van Jaarbeurs is, maar in principe voor alle potentiële gebruikers. Hieronder vallen onder meer omwonenden en bezoekers van de stad die het centrum vanuit de westzijde benaderen, maar ook de gebruikers van de functies die de gemeente op het Gebied Oost ontwikkelt, van het Holland Casino en van de Kinepolis megabioscoop die momenteel in aanbouw is langs het eerste deel van de Centrumboulevard.

De verscheidenheid aan parkeerders en hun gebruikstijden maakt het mogelijk parkeerplekken meervoudig en dus optimaal te benutten. Wanneer e.e.a. goed is gereguleerd kunnen verschillende gebruikers de beschikbare capaciteit op verschillende momenten benutten.

De concreet benodigde parkeercapaciteit is vooralsnog niet vast te stellen: niet alleen is de omvang van de verschillende gebruikersgroepen nog onbekend, ook is nog onduidelijk hoe persoonlijke mobiliteit in het algemeen zich de komende tijd gaat ontwikkelen.

De meningen en ideeën over de snelheid waarmee mogelijke alternatieve vervoersvormen zich ontwikkelen, lopen sterk uiteen. Ruim vóór 2023, wanneer Jaarbeurs het gebruik van de parkeerterreinen P1 en P3 verliest, zal met de dan meest actuele kennis een inschatting gemaakt moeten worden van de toekomstige parkeerbehoefte.

45

Jaarbeursplein 1

4

2

3

Croeselaan 8

5

6

7 10

Van Zijstweg 9

Masterplan Bestaande situatie Logistieke bereikbaarheid De bereikbaarheid van de Jaarbeurs is uniek. Het complex ligt op loopafstand van de OVT en is ook per auto eenvoudig te bereiken. Daarbij heeft het een grote parkeercapaciteit: in de huidige situatie beschikt het over één parkeergarage aangevuld met parkeergebieden op het maaiveld aan weerszijden van het hallencomplex.

Beatrixgebouw en het hallencomplex Jaarbeurs is gebaat bij een meer expliciete relatie tussen het hallencomplex en het Beatrixgebouw.

Momenteel is die niet voor iedereen duidelijk, terwijl zij samen toch definiëren wat Jaarbeurs is.

1 Beatrixgebouw 2 Entreeluifel Croeselaan 3 Centrumboulevard 1 4 Hallen Noord 5 Hallen Zuid 6 Merwedekanaal 7 Parkeergebouw P4 8 Holland Casino 9 Parkeerterrein P2 10 Expeditiehof

Samenhang Hallen Noord & Zuid De noord- en zuidhallen zijn gescheiden door een binnenplaats met installaties en bijgebouwen. Incidentele oversteken vormen de verbindingen. De schakeling van de volumes is niet optimaal, waardoor kansen bestaan voor betere verhuurbaarheid en meer efficiëntie.

Beperkte buitenruimte Outdoor events zijn gebaat bij een betere aansluiting van de hallen op de buitenruimte. Jaarbeurs is potentieel juist erg goed geschikt voor buitenactiviteiten: zij heeft een centrale en goed bereikbare ligging en is één van de weinige plekken in Utrecht waar echt ruimte is voor dit soort evenementen.

De hallen en het Beatrixgebouw hebben daarnaast beiden een wat introvert karakter dat de veelzijdige activiteit die binnen plaatsvindt niet direct prijsgeeft en de interactie met de omgeving beperkt.

Meer transparantie kan sterk bijdragen aan verbetering van de beleving. Ook de toevoeging van extra functies aan het complex kan de ervaring ervan sterk verlevendigen.

Het hallencomplex is in de loop der jaren organisch gegroeid en kent daarom een variëteit aan bouwstijlen en materiaalgebruik. Meer eenheid hierin biedt mogelijkheden tot meer samenhang en een krachtiger identiteit.

47

Parkeergebied Oost

Holland Casino

Oranjehal (sloop)

Kinepolis megabioscoop P4

Parkeergebied Overzijde Merwedekanaal

Situatie 2016

Parkeergebied Oost

Holland Casino

Parkeergebouw nieuw

P4

Te ontwikkelen gebied gemeente

Kinepolis megabioscoop

Te ontwikkelen gebied gemeente Parkeergebied Overzijde Merwedekanaal

Verwachte situatie 2026.

Masterplan Verdichting en vergroening Verdichting De gemeente Utrecht is voornemens het gebied rondom het Jaarbeursterrein verder te verstedelijken en verdichten.

Dit brengt kansen maar ook uitdagingen met zich mee. Het Jaarbeurscomplex moet in de toekomst meer nog dan nu een belangrijk, integraal onderdeel van de stad worden.

De verdichting van de bebouwde omgeving nabij Jaarbeurs moet zijn definitieve vorm nog krijgen. Het Oost/ West-omklapmodel faciliteert na 2023 de gemeentelijke toekenning van nieuwe functies aan het oostgebied ter plaatse van de huidige Oranjehal en de oostelijke parkeerterreinen.

Vergroening In het Stationsgebied speelt duurzaamheid een belangrijke rol.

Dit vertaalt zich dit onder meer in een groene inrichting. De Croeselaan wordt een groene ader in plaats van een doorgaande weg zoals nu. De vergroening is ook zichtbaar op de nieuwe Moreelsebrug, die als een interwijkverbinding over het spoor loopt, alsmede in het te herontwikkelen gebied rondom de Knoopkazerne. Ook de herontwikkelde Jaarbeurs gaat veel groenelementen bevatten.

Dit Masterplan voorziet dan ook niet in de toekomstige ontwikkelingen aan oostzijde. Wel is nagedacht over hoe de toekomstige ontwikkelingen van gemeentewege hun aansluiting kunnen vinden op die van het Masterplan en de centrumboulevard.

Inzet is het totaalgebied zo actief en interessant mogelijk te maken.

Belangrijk voor Jaarbeurs is daarbij onder meer dat de inpassing van het toekomstige verdichtingsprogramma de ervaringsafstand tussen het hallencomplex en het Beatrixgebouw niet vergroot.

49

Centrumboulevard als dynamische organiserende as Verbinding tussen Expoplein, Jaarbeurspassage (Centrumboulevard 2) en het Beatrixgebouw.

Herkenbaar, compact en multifunctioneel Jaarbeurscomplex Het compactere hallencomplex zorgt voor meer openheid en een vriendelijke, vergroende overgang naar de Van Zijstweg. Het Beatrixgebouw wordt transparanter en krijgt een alzijdig karakter. Met twee hoogbouwvolumes boven de Hallen Noord is meervoudig grondgebruik mogelijk.

Masterplan Hoofdelementen Het Masterplan is gebaseerd op een aantal uitgangspunten en vervolgens per deelgebied uitgewerkt. Centraal staat het creĂŤren van een levendig en bruisend gebied met een flexibel en multifunctioneel karakter dat een ingetogen moderne uitstraling kent, passend bij de visie van Jaarbeurs.

Verdichten parkeerterrein Overzijde Merwedekanaal Geherstructureerd parkeergebied met een toegevoegd parkeergebouw en een logische route naar de stad.

In het traject naar het Masterplan toe zijn tijdens workshops en intensief overleg de kernwaarden waaraan het Masterplan moest voldoen vastgelegd. Het plan moet structureren maar toekomstige ontwikkelingen niet belemmeren. De invulling van de kernwaarden kan dan ook op diverse manieren gebeuren.

Hoogwaardige buitenruimte Het hallencomplex is ingebed in hoogwaardige groenstructuur; een compacter gebouw biedt ruimte voor grootschaliger buitenruimte.

51

5

7

Centrumboulevard 2

Expoplein

4

3

Centrumboulevard 1

2

1

6

8 5

Centrumboulevard Organiserende dynamische as De Centrumboulevard op het Jaarbeursterrein vormt een organiserend element binnen het Masterplan en is deel van de eveneens Centrumboulevard geheten langere voetgangersas tussen het Vredenburg en het gebied Overzijde Merwedekanaal. De Centrumboulevard als omschreven in dit Masterplan bestaat uit een vanzelfsprekende schakeling van drie delen: 1. Het gebied tussen het Beatrixgebouw en Entree Oost van het hallencomplex.

2. De te realiseren Jaarbeurspassage die tussen de Hallen Noord en Hallen Zuid door loopt en waarvoor het ontwerp zich momenteel in de fase DO bevindt.

3. Het deel vanaf het Merwedekanaal tot aan de parkeerfaciliteiten aan de overzijde hiervan, waarvan ook het Expoplein aan de westzijde deel uitmaakt.

Centrumboulevard geactiveerd door reeks van voorzieningen en diversiteit aan functies 1 Centrumboulevard 1 2 Centrumboulevard 2 (Jaarbeurspassage) 3 Expobrug 4 Expoplein 5 Nog te ontwikkelen gebied door gemeente 6 Beatrixgebouw 7 Hallen Noord 8 Hallen Zuid

53

Centrumboulevard Doorgaande inspirerende route Om de stedelijke as van de Centrumboulevard levendig en dynamisch te laten zijn, zijn er verschillende voorzieningen en functies langs geprojecteerd, die deels initiatieven van Jaarbeurs zelf zijn en deels ontwikkelingen van andere partijen.

Voorbeelden zijn het Holland Casino, de megabioscoop en het foodcourt die momenteel net naast de oostingang in aanbouw zijn en het nog te ontwikkelen hotel. Andere mogelijkheden betreffen bedrijvigheid in de vorm van bijvoorbeeld overlegruimten, werkruimten voor

Centrumboulevard 1

Croeselaan

(creatieve) start-ups, aanvullende leisurefuncties et cetera. Iedere functionaliteit kent een eigen gebruik en doelgroep, wat zowel tijdens dag- als avonduren leidt tot een actieve, levendige omgeving.

Jaarbeurs streeft voor alle zijden van het complex naar een uitnodigende, volwaardige omgeving met een herkenbare kwaliteit en een overeenkomstig welkomstgevoel. Dit is met name van belang aan de beide entreezijden van het terrein.

Centrumboulevard 2

Entree Oost

Expoplein

Entree West

per:

Zorgvuldige verlichting van het terrein.

het ve

Hoogwaardige inrichting Centrumboulevard.

Centrumboulevard 1 Het eerste deel van de Centrumboulevard is momenteel in aanbouw en loopt vanaf het Beatrixgebouw tot aan de oostingang van de Jaarbeurs. Voor ongeveer 2/3 van de bezoekers vormt dit deel van de geprojecteerde boulevard de eerste kennismaking met het complex. Deze bezoekers maken gebruik van het openbaar vervoer en benaderen het complex vanaf de oostzijde, via de OVTerminal en het Jaarbeursplein.

Dit gedeelte van de Centrumboulevard moet de primaire functionele eis vervullen grote simultane bezoekersstromen van en naar het complex te faciliteren, maar moet door uitstraling en beleving ook in belangrijke mate een welkomstgevoel opwekken.

Een kwalitatief hoogwaardige combinatie van vormgeving, materiaalgebruik en kleurstelling zorgt voor dit welkomstgevoel: veel groen, aangename zitplekken, goede en verrassende verlichtingselementen en de beschikbaarheid van nutsvoorzieningen op verschillende plekken geven een vriendelijk, inviterend beeld, maken nieuwsgierig en faciliteren een divers

en actief gebruik. De natuurlijke aansluiting op andere functies rond het Jaarbeurscomplex verhoogt de waarde en kwaliteit van de zone nog eens extra; verschillende omliggende functies hebben hun entree straks aan de Centrumboulevard, wat garant staat voor extra levendigheid en verblijfskwaliteit.

Net naast Entree Oost is de zuidrand van Centrumboulevard 1 deels gedefinieerd door de megabioscoop met foodcourt op de begane grond, die momenteel in aanbouw is. De dubbelfunctie van dit gebouw geeft straks al een belangrijke impuls aan de dynamiek in het bestaande gebied. Tussen de Jaarbeurshallen en de bioscoop/foodcourt komt een koppeling, zodat beide functies van elkaars aanloop kunnen profiteren.

Als voortzetting van het foodcourt op de begane grond van het bioscoopgebouw zijn buiten terrassen te vinden. Aan de noordzijde van Centrumboulevard 1 staat nu nog de Prins van Oranjehal. Na 2023 gaat de gemeente de locatie daarvan verder ontwikkelen. Ook het hotel even verderop zal een positieve impuls aan het gebied geven.

Centrumboulevard 1

Beatrixgebouw

Centumboulevard 1

Bioscoop / Foodcourt

Entree Oost

Impressie Kinepolis complex.

foodcourt in de plint van de megabioscoop activeert de Centrumboulevard 1.

Centrumboulevard 1 Megabioscoop De wens het Jaarbeursgebied meer levendigheid en autonome aantrekkingskracht te geven heeft al begin deze eeuw geleid tot het idee publieksfuncties toe te voegen die niet alleen voor Jaarbeursbezoekers, maar ook voor inwoners en bezoekers van de stad van belang zijn. Naast de aanwezigheid van Holland Casino op het terrein, is indertijd ook het proces gestart voor de realisatie van een megabioscoop.

Op dit moment is de bouw van een Kinepolis-bioscoop aan de oostkant van het Jaarbeursterrein in volle gang.

Begin 2017 verwacht de Kinepolisorganisatie de deuren te openen van dit hypermoderne, 14 zalen en 3.300 stoelen omvattende complex. Een aantal van de bioscoopzalen wordt uitgerust met congresfaciliteiten zodat dubbelgebruik daarvan mogelijk is. In de plint van het bioscoopcomplex wordt aan de zijde van de Centrumboulevard een foodcourt gerealiseerd. De verwachting is dat de megabioscoop per jaar rond de 1 miljoen bezoekers zal ontvangen.

Daarmee wordt ruimschoots voldaan aan de wens tot meer levendigheid in het gebied.

Langs de Centrumboulevard, onder de bioscoopzalen en naast de nieuwe Entree Oost van het hallencomplex, wordt een foodcourt gerealiseerd die verschillende keukens combineert. Hoewel veel bioscoop- en Jaarbeursbezoekers van het foodcourt gebruiken zullen maken, vervult het ook een belangrijke rol voor omwonenden en de gebruikers van de vele andere huidige en nieuwe functies in de omgeving.

In aanvulling op de al aanwezige Jaarbeurscatering-activiteiten zal het foodcourt een belangrijke kwaliteitsimpuls zijn en door de ruime dagelijkse openingstijden voor veel activiteit zorgen.

De transparante glasgevel zorgt voor een sterke verbinding van het foodcourt met de Centrumboulevard, waar bij mooi weer terrassen worden ingericht.

59

61

ETFE-luchtkussendak voorzien van zonwerende print, groenvoorziening op maaiveld.

ETFE-luchtkussendak.

Verhoogd groen plein.

Centrumboulevard 2 Jaarbeurspassage De voortzetting van Centrumboulevard 1 is Centrumboulevard 2, die tussen de Hallen Noord en Hallen Zuid door loopt en daar de Jaarbeurspassage heet. Dat de passage een continuering van Centrumboulevard 1 vormt, is terug te zien in het materiaalgebruik, de dynamiek, het groene karakter en het logische vervolg van schaal en ruimtelijkheid.

De passage is een voetgangersstraat die met een breedte van 25 meter een riante doorgang biedt voor Jaarbeursbezoekers alsmede passanten van het parkeergebied naar de binnenstad en vice versa.

Kenmerkend is het semitransparante ETFE-luchtkussendak dat de hele passage voorziet van daglicht. De passage vormt zo niet alleen een prettige binnenruimte maar vormt gevoelsmatig ook een vanzelfsprekende voortzetting van de buitenruimte.

1 ETFE-luchtkussendak 2 Hangende tuin als buitenruimte 3 Centrumboulevard 2 (Jaarbeurspassage) 4 Toegang evenemententuin vanuit Centrumboulevard 2 5 Verhoogd plein Entree West 6 Expobrug over Merwedekanaal

Aan de hoge comforteisen in de passage wordt voldaan door een optimale verhouding tussen zonwerendheid, transparantie, vloerkoeling, natuurlijke en mechanische ventilatie.

De consistent toegepaste materialen en inrichtingselementen als bijvoorbeeld de natuurstenen vloerafwerking en het royale groen dragen eveneens sterk bij aan de voortzetting van de Centrumboulevard in de passage; binnen- en buitenruimte zijn op een natuurlijke manier verbonden.

Als buitenruimte is centraal in de passage op 6.5 meter hoogte een hangende tuin opgenomen. Deze overspant in ĂŠĂŠn keer de 25 meter brede doorgang; een imposant gebaar en een prettige ruimtelijke differentiatie in de lange overdekte ruimte. De hangende tuin werkt als een groene lantaarn en draagt als herkenningspunt ook bij aan een goede oriĂŤntatie. Daarnaast vormt de tuin een prettige breakoutruimte voor de passage en aangrenzende hallen.

Centrumboulevard 2

1 2 5 3

Centrumboulevard 1

Entree Oost

6

4

Centrumboulevard 2 (Jaarbeurspassage)

Entree West

63

Centrumboulevard 2 Organisatie 1 Centrumboulevard 1 2 Entree Oost Jaarbeurspassage 3 Hangende tuin 4 Overgangszone noordzijde met functie en side walk 5 Verhoogd plein Entree West 6 Diverse functies zuidzijde 7 Hallen Zuid 8 Evenemententuin grenzend aan passage 9 Expobrug 10 Expoplein 11 ETFE-luchtkussendak

11 1

2

3 4 6

7 5

/ uid n n Z terrei e l l a n rH nte Naa neme Eve 8

6 9 7

10

65

Geprogrammeerde randen zorgen voor dynamiek en interactie.

Pop-up store, retail, leisure en horeca.

Centrumboulevard 2 Levendige randen De hoofdopzet van de passage bestaat uit drie delen: Het centrale deel vormt de eigenlijke passage. Deze ruimte is flexibel in inrichting en gebruik. Het grote, kolomloze vloerveld kan grote mensenstromen aan en is daarnaast flexibel te programmeren met (terugkerende) tijdelijke evenementen.

Te denken valt bijvoorbeeld aan markten, exposities et cetera. De passage functioneert ook als ontvangstgebied voor beurzen en evenementen en geeft toegang tot het congrescentrum, de verschillende hallen en andere functionaliteiten.

De overgangszone flankeert de noordzijde van de doorgang. Deze verzorgt de constructieve stabiliteit van de Jaarbeurspassage en herbergt technische voorzieningen, maar biedt ook de mogelijkheid voor het

onderbrengen van aanvullende functies op verschillende hoogten. Te denken valt aan ruimten voor beurskantoren, startende ondernemers, pop-up stores, expo-boxen, retail, horeca, een supermarkt et cetera.

Aan de zuidzijde bevindt zich eenzelfde zone die eventueel nog een grotere schaal kan hebben. Dit biedt de mogelijkheid functies onder te brengen die andere eisen stellen dan waaraan de ruimten in het rek aan de noordzijde kunnen voldoen.

Het doel van de overgangszones is de creatie van levendige en dynamische randen die niet alleen voor Jaarbeursdoeleinden bedoeld zijn, maar breed en multifunctioneel bruikbaar zijn.

Dit biedt zowel extra verblijfskwaliteit als extra functionaliteit, ook voor de omgeving. De passage vormt zo een bestemming op zichzelf.

67

Natuurlijke ventilatie

1

LBK WTW

Mechanische ventilatie

3 6 4

2

3

5

Betonkernactivering op wko

3

Centrumboulevard 2 24/7 duurzaam De passage kent twee routes. De hoofdroute is de passage zelf, die vanaf Entree Oost op maaiveldhoogte tot aan het verhoogde plein bij Entree West loopt.

Doorsnede over de Centrumboulevard 2 gezien vanaf Entree West 1 2 3 4 5 6

Technische voorzieningen Sidewalk op niveau ook 24/7 passantenroute Diverse functies zoals beurskantoren, pop-up stores, expo-boxen et cetera Mogelijkheid tot verdichten van overgangszone voor aanvullende functies Hoofdroute op maaiveld Hangende tuin als buitenruimte en breakout-ruimte

In de noordelijke overgangszone is op niveau +1 een alternatieve route opgenomen. Deze route, de sidewalk, maakt overdag deel uit van en is toegankelijk vanuit de passage. In de nachturen is deze route af te sluiten van de passage en kan zo als nachtroute functioneren. Op de kopse kanten aan zowel de oost- als westzijde bevindt zich zowel een trap als lift, zodat de sidewalk voor iedereen toegankelijk is. Een goed verlichtingsplan en de permanent aanwezige bewaking maken de sidewalk ook in de nachturen een sociaal veilig onderdeel van de route Centrumboulevard.

Ontsluiting van de passage vindt aan de westzijde plaats op niveau +1. De royale brug als voortzetting van het hierna te bespreken Expoplein begeleidt de bezoekers van het gebied Overzijde Merwedekanaal via het Expoplein naar Entree West. Ook bestaat de mogelijkheid het plein vanaf het maaiveld te betreden.

Duurzaam & gezond Ondanks dat de passage an sich een relatief klein onderdeel van de totale gebiedsontwikkeling is, wordt ook hiervoor goed gekeken naar het aspect duurzaamheid. In basis wordt de passage natuurlijk geventileerd; alleen wanneer het niet anders kan wordt de mechanische ventilatie ingeschakeld. De bijbehorende luchtbehandelingskasten worden voorzien van warmteterugwinunits.

Daarnaast wordt voor de passage gebruik gemaakt van betonkernactivering aangesloten op het WKO-systeem dat reeds door Jaarbeurs in gebruik is.

Het groen van zowel de daktuin als het maaiveld zorgt voor een prettig en gezond leefklimaat. Het gebruik van duurzame, slijtvaste en niet of nauwelijks verouderende materialen voor zowel de gevels als het interieur maakt dat de passage een goede bijdrage levert aan het algehele duurzaamheidsconcept.

69

71

Expoplein Het Expoplein vormt de schakel tussen de route Centrumboulevard, het Casino en de parkeerfuncties op het gebied Overzijde Merwedekanaal.

Ook fungeert het als welkomstgebied voor Jaarbeursbezoekers en in de toekomst voor passanten op weg van de parkeerfaciliteiten naar het Utrechtse stadscentrum.

1 2 3 4 5 6

Het plein is ook te flankeren met bijvoorbeeld een taxistandplaats, overstapmogelijkheden voor bestaande en geplande modaliteiten voor hoogwaardig openbaar vervoer en een nader in te vullen halte voor het vervolgtransport van bezoekers naar en van de binnenstad.

Voor de helling die het plein nu kent is vervanging door oplopende terrassen voorzien. Dit maakt dat grote vlakke velden ontstaan die te gebruiken zijn voor doeleinden als cafĂŠterrasjes, evenementen, pop-up stores et cetera.

Onder het hoogst gelegen terras is een fietsparkeervoorziening op te nemen die zowel vanaf de doorgaande fietsroute als het plein goed bereikbaar is.

Het bestaande plein krijgt in het Masterplan een levendiger en bruikbaarder karakter met een hogere verblijfskwaliteit. De sfeer en materialisatie komen overeen met die van het eerste deel van de Centrumboulevard op het Jaarbeursterrein aan de andere zijde van de Jaarbeurspassage. Ook zijn aanvullende functies voorzien. Te denken valt aan horecagelegenheden, een VVV-kantoor, een kantoor voor de parkeerbeheerder in combinatie met betaalautomaten, geldautomaten en wellicht OV-ticketautomaten.

Vernieuwde Expobrug als loper over het Merwedekanaal Terrassen sluiten aan op geprogrammeerde plint Kiss & Ride Geactiveerde kop parkeergarage Toegang naar het groene voetgangersgebied van het parkeerterrein Mogelijk fietsparkeren

Langs de terrassen zijn geĂŻntegreerde groenvoorzieningen en een glooiende helling voorzien. De helling gaat geleidelijk over in de brug die op zijn beurt de verbinding maakt met de Jaarbeurspassage.

Expoplein

4

4

1 2 6

Merwedekanaal

Expoplein

5

3

73

9

7 1

8 5

10 2 6

5

3 4

Expoplein Functies 1 Expobrug 2 Terrassen met actieve plint 3 Kiss & Ride 4 Groene loper parkeergebied 5 Geactiveerde kop parkeergarage 6 Mogelijk fietsparkeren 7 Parkeergarage P4 bestaand 8 Parkeergarage nieuw 9 Luifel 10 Merwedekanaal

Randen activeren Het Masterplan voorziet het bestaande parkeergebouw aan de zijde van het Expoplein van een glazen kop die flexibel te programmeren is met bijvoorbeeld (innovatiegerichte) startende ondernemers, expo-units, vergaderruimten et cetera. Het nieuwe parkeergebouw kan hierop aansluiten met eenzelfde glazen, te programmeren kop die bij aankomst vanaf de Overste den Oudenlaan direct als visitekaartje fungeert.

Verbindingsbrug als royale loper Een brede brug die als verwelkomend gebaar in de ruimte ligt, leidt de bezoeker vanaf het Expoplein naar de Entree West en de Jaarbeurspassage. De luifel zorgt daarbij voor een droge oversteek en een duidelijke, overzichtelijke en goed verlichte geleiding die al vanaf het parkeerterrein zichtbaar is.

Begeleidende luifel De staalstructuur van het passagedak is over het Expoplein heen door te trekken als luifel. Deze is prominent zichtbaar en accentueert zo de entree en zonering.

De luifel kan ook worden ingezet als droogloop. Ook is verlichting te integreren die bijdraagt aan een sociaal veilige plek en de mogelijkheid genereert verschillende sferen op het Expoplein te creĂŤren.

Expobrug over Merwedekanaal.

75

77

5

Deelgebieden

C

E

D

laan

B

Cro

ese

A

ove

rste

den

oud

enla

an

Centrumboulevard

Van Zijstweg

Organisatie deelgebieden

A Overzijde Merwedekanaal B Zone Merwedekanaal C Hallen Noord D Hallen Zuid E Beatrixgebouw

Het Masterplan is opgeknipt in een aantal deelgebieden die gemeenschappelijk hebben dat ze alle verbonden zijn met de centrale as van de centrumboulevard.

Dit structureert en organiseert het Masterplan en schept kaders voor de toekomstige ontwikkeling.

A | Overzijde Merwedekanaal Dit deelgebied bestaat overwegend uit deels nog te realiseren parkeerfaciliteiten. De noordzijde van het gebied bevat het Expoplein, waaraan ook het Holland Casino ligt en dat de schakel naar Entree West en de Centrumboulevard vormt.

B | Zone Merwedekanaal De zone Merwedekanaal wordt gevormd door het deel van genoemd kanaal binnen de grenzen van het Jaarbeursterrein. De herinrichting van de oevers en de vormgeving van de Expobrug bieden de mogelijkheid een bijzondere waarde aan de Jaarbeurs toe te voegen.

C | Hallen Noord De bebouwing aan de noordzijde van de Jaarbeurspassage/Centrumboulevard, bestaand uit hallen, mogelijk hoogbouw met woon-werkfuncties en hoogwaardige buitenruimte.

D | Hallen Zuid Flexibel in te delen beurshallen aan de zuidzijde van de Jaarbeurspassage/ Centrumboulevard inclusief de buitenruimten.

E | Beatrixgebouw Het Beatrixgebouw en de verbinding daarvan met het eerste deel van de Centrumboulevard.

81

11

13

1

2 12

3

4

5

7

6 8 9 10

A | Overzijde Merwedekanaal Functies 1 Expoplein 2 Expobrug 3 Nieuw parkeergebouw 4 Bestaand parkeergebouw P4 5 Gescheiden voetgangersroute over het parkeerterrein 6 Parkeergebied 7 Hergebruik entreebord Croeselaan 8 Separate logitieke route 9 Nieuwe logistieke brug 10 Parkeren / bufferruimte logistiek verkeer 11 Holland Casino 12 Geprogrammeerde koppen 13 Kiss & Ride

Bij de invulling van het gebied Overzijde Merwedekanaal spelen vooral parkeren en logistiek een nadrukkelijke rol. Het gebied is voor deze functies al lang in gebruik vanwege de redelijk snelle en korte aansluiting met de belangrijkste snelwegen aan de westzijde van de stad. Beide functies zullen ook in de toekomst dit gebied domineren. Mogelijk door aanvulling van het gebied met andere vervoersvormen zoals taxi’s en modaliteiten voor Hoogwaardig Openbaar Vervoer (HOV) kan het gebied gaan fungeren als ‘mobiliteitshub’.

De uitdrukkelijke wens bestaat het gebied vorm te geven als laagdrempelige ‘toegangspoort’ voor bezoekers van de Jaarbeurs en stad.

Voor een afgewogen herontwikkeling van het gebied is een scherpe analyse noodzaak. Kernvraag hierin is hoe het meervoudig gebruik door de verschillende doelgroepen te optimaliseren is zodat zowel Jaarbeursbezoekers als omwonenden en bezoekers van de binnenstad de faciliteiten goed en aangenaam kunnen gebruiken.

Deze analyse is pas volledig te maken en vertalen in aantallen parkeerplekken wanneer meer bekend is over de ‘externe’ parkeerders; de gebruikers die niet ten behoeve van een bezoek aan Jaarbeurs komen parkeren.

Gescheiden voetgangersroute over het parkeerterrein

Parkeren en logistiek maken van oudsher een wezenlijk onderdeel uit van de bedrijfsvoering van Jaarbeurs.

De actuele behoefte voor parkeren gerelateerd aan Jaarbeurs is derhalve bekend. Toch geldt ook daarvoor dat mogelijke wijzigingen in vervoersvormen en -keuzen aanleiding kunnen zijn voor aanpassingen.

De ambitie die ten grondslag ligt aan de herinrichting van dit gebied gaat uit van het creëren van een aantrekkelijke omgeving met een hoge belevingswaarde voorzien van veel groen. Parkeerders moeten al bij aankomst een welkomstgevoel ervaren, ongeacht de reden of aanleiding van hun bezoek of de keuze voor het gebruik van dit parkeergebied. Het feitelijk gebruik moet daarnaast vlot en gemakkelijk verlopen. Hiervoor is onder meer duidelijke bewegwijzering vanaf de snelwegen en via de navigatiesystemen nodig. Ook voldoende ruime rijbanen en een logische indeling vergemakkelijken het gebruik, net als goede aanduidingen boven de entree met verwijzingen naar het juiste deel van het parkeerterrein voor specifieke doelgroepen. Sociale veiligheid vraagt eveneens veel aandacht: voldoende verlichting, goede zichtlijnen, cameratoezicht en de inzet van parkeerwachten voorkomen een onveilig gevoel.

83

Holland Casino

Expoplein

Mogelijke opstapplaats vervoer binnenstad

Mogelijk onderbrengen fietsenstalling

Groene loper als gescheiden voetgangersroute centrale as waar toekomstige parkeervoorzieningen aan geschakeld zijn

Bestaand parkeergebouw (P4) Nieuw parkeergebouw

Mogelijke opstap rondvaartboot

P4 PotentiĂŤle opstap openbaar vervoer / pendelbus / nieuwe mobiliteitsvormen Voetgangers- / fietsersroute

Entree parkeerterrein met hergebruik bestaand entreepoort Croeselaan Parkeren op maaiveld Separate logistieke entree

P2 Nieuwe logistieke brug

PotentiĂŤle opstap openbaar vervoer / pendelbus / nieuwe mobiliteitsvormen

A | Overzijde Merwedekanaal Structuur Het parkeergebied is toegankelijk vanaf de Overste den Oudenlaan. Op maaiveldniveau vindt de verdeling plaats tussen de verschillende parkeervelden en de twee parkeergebouwen.

De herstructurering van het gebied brengt onderscheid aan in de verschillende logistieke stromen als auto’s, voetgangers, fietsers en bevoorrading. Belangrijk uitgangspunt is steeds een duidelijke, overzichtelijke routing van het parkeerterrein naar het Expoplein.

Ook is er veel ruimte voor groen: de randen van het gebied en alle looproutes worden omzoomd door bomen, struiken en heggen die zo een natuurlijke begeleiding van de parkeerders vormen.

Het groen markeert het onderscheid tussen de rijbanen, parkeervakken en voetgangerspaden. Een centrale groene as ontsluit de verschillende parkeergebieden en -garages voor voetgangers en vormt een prettig en herkenbaar element.

Het huidige parkeerterrein P2 blijft onbebouwd; dit gedeelte wordt niet alleen voor het reguliere parkeren gebruikt, maar blijft ook intact als bufferterrein voor logistiek verkeer, waarvoor in de toekomst ook een expeditiebrug als ontsluiting naar het hallencomplex wordt gerealiseerd.

Dit betekent dat er een groot vlak terrein beschikbaar blijft dat eventueel ook een alternatieve functie kan krijgen wanneer het terrein niet voor logistiek of parkeren in gebruik is. Bijvoorbeeld door het creĂŤren van een geasfalteerd veld waarop met belijning sportfuncties zoals voetbal of tennis mogelijk zijn.

Langs het Merwedekanaal is voor de parkeerders op P2 en P4 een lange wandelroute naar het Expoplein voorzien.

Aan de westzijde van het kanaal is ook een aanlegplaats voor rondvaartboten denkbaar.

85

Gevel parkeergebouw met bamboe elementen en volglazen entree.

Vegetatiegevel op parkeergebouw.

Gevel voorzien van ledscherm t.b.v. signing en interactie.

A | Overzijde Merwedekanaal Parkeergebouwen De vormgeving van de parkeergebouwen is voorzien als helder, de materialisatie ingetogen en netjes. Het bestaande en het nieuwe parkeergebouw zijn in materialisatie en uitstraling verwant uit te voeren.

De transparante koppen van de parkeervolumes markeren het Expoplein. Langs de overige randen van beide parkeergebouwen is voor een aangenaam aanzicht en een prettige atmosfeer een verzachtende afwerking met een open structuur toe te passen. Voor de materialisatie van de parkeervolumes valt bijvoorbeeld te

denken aan rustig en chique, een donker geperforeerd scherm of een gevel van bamboe-elementen. Met bijvoorbeeld een LED-scherm is een meer expressief beeld te verwezenlijken dat sterk bijdraagt aan de herkenbaarheid langs de routing. Maar ook in andere uitvoeringen kunnen de gevels van de parkeergebouwen een rol spelen in de wayfinding op het terrein. Toepassing van voornamelijk natuurlijke materialen die mooi verouderen draagt bij aan de duurzaamheid van de parkeergebouwen, alsmede aan een vriendelijk en uitnodigend beeld.

87

1

4

4

3

2

6

5

B | Zone Merwedekanaal 1 Expobrug 2 Merwedekade 3 Overzijde Merwedeoever 4 Parkeergebouw P4 5 Nieuwe expeditiebrug 6 Hallen Zuid

De Zone Merwedekanaal vormt een groen-blauwe as in het hart van het Jaarbeursterrein waarvan de potentie tot nu niet ten volle wordt benut. Met water en mogelijkheden tot groene inrichting van de oevers kent de as een grote intrinsieke kwaliteit die vooralsnog echter onvoldoende tot uiting komt.

Een betere definiĂŤring van de randen gebaseerd op het voornaamste gebruik verleent iedere oever zijn eigen karakter die bijdraagt aan zowel de sfeer als de overzichtelijkheid. Voor de nadere vaststelling van de oeverinrichtingen is nader onderzoek benodigd.

Behoud van de logistieke route langs de oostzijde en behoudt van de route voor langzaam verkeer langs de westzijde zijn daarbij uitgangspunt; net als het behoud van de aanwezige woonboten, die een eigen karakter aan het kanaal geven. Te denken valt aan een invulling die aan weerszijden van het kanaal meer connectie met Entree West constitueert.

De conceptontwikkeling zal tot stand moeten komen in samenwerking met de gemeente. Daarbij bestaat wellicht ook de mogelijkheid een norm of model op te stellen die ook geldt voor de invulling van andere groen-blauwe zones langs het Merwedekanaal.

89

Groene oever.

Kade in binnenstedelijk gebied.

B | Zone Merwedekanaal Twee kanten van het kanaal

1 2 3 4

Voortkomend uit het gebruik krijgt iedere kant van het kanaal zijn eigen karakteristieken. De westzijde is momenteel al in gebruik bij voetgangers en fietsers en heeft al een groen uiterlijk dat nog te versterken is. De route kan dan ook dienen voor voetgangers vanaf de parkeerplaatsen. Zij is dan passend aan te sluiten op het Expoplein. De westzijde is ook de zijde die het meest zon geniet en is zo ook de voorkeursplek om te wandelen en/of te verblijven voor bijvoorbeeld een picknick.

Bestaande parkeergarage P4 Hallen Zuid Westzijde kanaal, gekenmerkt door een sterk groene oever Oostzijde kanaal, stedelijke kade afgewisseld met bomen

De oostzijde van het kanaal zal voornamelijk gebruikt worden voor logistieke bewegingen ten behoeve van het Jaarbeurscomplex, die van tijd tot tijd zeer intensief kunnen zijn. De

oostzijde van het kanaal heeft als gevolg hiervan een meer stedelijke karakter; voor deze kade staat een beeld voor ogen met veel verharding en een stoer uiterlijk, afgewisseld met bomen direct langs het water. De opgetilde passageentree maakt dat de logistieke en bezoekersstromen zijn losgekoppeld.

Een mogelijkheid is het aanbrengen van hoogteverschillen die de zone verlevendigen. De ruimtelijke kwaliteit kan ook een hogere kwaliteit krijgen door de aangrenzende hallen te voorzien van transparante elementen die inzicht geven in de activiteiten van binnen in het Jaarbeurscomplex. Sommige evenementen kunnen wellicht ook een uitloop naar het water hebben.

1

2

3

Groene oever

4

Merwedekanaal

Merwedekade Oost

91

Expoplein

Expobrug als logische voortzetting van het expoplein

Logistieke kade; meer stedelijke beleving met verharding en bomen

Vriendelijke groene oever

Mogelijke opstapplaats rondvaartboot

Fiets- en voetgangersroute

Nieuwe logistieke verbinding naar Hallen Zuid Nelson Mandelabrug Van Zijstweg

B | Zone Merwedekanaal Verbeterde logistiek & attractief De logistieke route voor vrachtverkeer van en naar het hallencomplex loopt van oudsher vanaf parkeerterrein P2, dat in voorkomende gevallen ook fungeert als bufferterrein, via de Van Zijstweg naar de entree ter hoogte van de huidige hal 7.

Op piekmomenten, bijvoorbeeld ten tijde van de op- en afbouw van grote beurzen, leidt dit tot congestie die andere gebruikers van de Van Zijstweg benadeelt.

Realisatie naast de Nelson Mandelabrug van een nieuwe expeditiebrug die het parkeerterrein P2 en de Fentener van Vlissingenkade direct verbindt, lost dit probleem op. Hiermee ontstaat ook de reeds lang gewenste mogelijkheid tot herprofilering van de Van Zijstweg, inclusief de toevoeging van HOV-banen.

Voor Jaarbeurs betekent de expeditiebrug dat de logistiek van beurzen en evenementen beter en sneller is te organiseren. Een indirect effect is dat de milieubelasting als gevolg van het

Merwedekade Oost

vrachtverkeer vermindert: vrachtwagens wachten immers niet meer langdurig met draaiende motor op de Van Zijstweg, maar rijden gedoseerd en op afroep van het bufferterrein naar het hallencomplex.

Aanpassing van de logistieke route voor het Jaarbeursvrachtverkeer vindt plaats zodra de expeditiebrug bruikbaar is.

Het Merwedekanaal ter plaatste van het Jaarbeurscomplex is vanaf beide zijden goed toegankelijk. Dit biedt mogelijkheden bijvoorbeeld opstapplekken te realiseren voor een rondvaartboot of watertaxi met een directe verbinding naar de binnenstad.

Voor verdere activatie valt ook te denken aan een horecaboot die optimaal kan profiteren van het blauw-groene karakter ter plekke en een fijne, attractieve verblijfszone binnen het Jaarbeursterrein kan vormen.

93

95

Hallen Noord

Centrumboulevard 2 (Jaarbeurspassage)

Hallen De schaal en configuratie van de toekomstige nieuwe Hallen Noord en Hallen Zuid van de Centrumboulevard moeten nog nader worden gedefinieerd.

Multifunctionaliteit, flexibiliteit en diversiteit vormen in ieder geval het uitgangspunt voor de nieuwe hallen.

Een belangrijke rol spelen daarnaast dubbel grondgebruik, de activatie van de randen richting de passage en omgeving alsmede de integratie van substantiële groenzones.

De vaste infrastructuur van faciliteiten en voorzieningen is net als de schaal en configuratie nog nader te specificeren en ondersteunen ook de multifunctionaliteit en flexibiliteit. Aandacht vraagt daarnaast het zoveel mogelijk voorkomen van ‘losse’ toevoegingen. Een standaard maar flexibele tribune in een of meerdere hallen kan bijvoorbeeld niet alleen de kosten voor Jaarbeursklanten aanzienlijk verlagen, maar ook de op- en afbouwtijden positief beïnvloeden.

Evenemententerrein / Hallen Zuid

In het aanzicht van de hallen zijn transparantie, eenduidigheid en samenhang van belang. De eenduidigheid en samenhang in opzet en materialisatie bieden optische rust en helderheid, de transparantie en mogelijkheid tot het letterlijk en figuurlijk openen van de hallen bieden de mogelijkheid betere relaties tussen de hallen en de directe buitenomgeving te realiseren; zowel visueel middels lange zichtlijnen als fysiek door extrapolatie van het gebruik naar de buitenruimte.

Tussen de Hallen Noord en Hallen Zuid is variatie aan te brengen betreft omvang, uitrusting, gebruik en relatie tot het buitenterrein.

De Jaarbeurspassage/Centrumboulevard 2 vormt de centrale ontsluitingsas die toegang biedt tot zowel de Hallen Noord als Hallen Zuid. Daarnaast biedt de passage een diversiteit van aanvullende programmering. De doorgang vormt zo het hart van het Jaarbeurscomplex.

Parkgebied Zuid

3

6

4

5

4

2

1

C | Hallen Noord Voorzieningen en configuraties 1 2 3 4 5 6 7

De Hallen Noord zijn vooralsnog bedacht met een hoog voorzieningenniveau.

Te denken valt aan een structuur van drie grote, schakelbare hallen ingevuld met bijvoorbeeld een in hoogte verstelbaar podium en/of tribunes die een aanpasbare hellingshoek kunnen aannemen. Flexibiliteit is als bovenbeschreven een belangrijk uitgangspunt; een riante vrije hoogte draagt hieraan sterk bij. Een volledig gesloten dak maakt het gemakkelijk met verlichting bij ieder specifiek evenement de passende sfeer te creëren.

Entree Oost vanaf Centrumboulevard Centrumboulevard 2 (Jaarbeurspasage) High-end schakelbare Hallen Noord Multifunctionele woon-werk torens Entree West aan zijde Expoplein Daktuin op Hallen Noord Bijzondere functies aansluitend op de daktuin

4

Op de grens van de hallen en de groene buitenruimte is plaats voor twee woonwerktorens. De constructie hiervan kan zo open mogelijk en gunstig mogelijk gepositioneerd zijn, zodat zij minimaal invloed heeft op de flexibiliteit en vrije indeelbaarheid van de hallen.

4

6

7

3

Merwedekanaal

Doordat de hallen schakelbaar zijn, zijn zij bruikbaar in verschillende configuraties. De vooralsnog geschatte circa 30.000 m2 is aan te wenden als één groot vloeroppervlak, maar ook als verscheidenheid van kleinere ruimten.

3

Hallen Noord

7

3

Logistiek

Logistiek

3

3

3

5

Bezoekers

4

2

Bezoekers

1

Kinepolis megabioscoop

C | Hallen Noord Heldere logistiek 1 2 3 4 5

Entree Oost vanaf Centrumboulevard 1 Centrumboulevard 2 (Jaarbeurspasage) Schakelbare Hallen Noord (ca 29.000m2) Verhoogd plein Entree West aan zijde Expoplein Geprogrammeerde overgangszone Noord

Ontsluiting en variĂŤteit De ontsluiting van de hallen voor bezoekers is voorzien via de passage.

De overgangszone tussen de passage en de hallen is deels in de hallen door te trekken. Hierdoor ontstaat een ruimtenaanbod met een grote variatie in typen en afmetingen.

Te openen plint De plint van Hallen Noord is transparant en voorzien van eveneens transparante overheaddeuren gepositioneerd op een regelmatig ritme afgestemd op een goede bediening van de hallen. De hallen liggen alle op maaiveldniveau, zodat expeditie eenvoudig is.

Eenvoudige logistiek De logistieke stromen krijgen een organisatie rondom de buitenranden van de hallen. Bezoekers en logistieke stromen zullen elkaar zo niet kruisen.

101

C | Hallen Noord Landmark in Utrecht Het uitgangspunt van dubbel grondgebruik komt met name tot uiting in de twee geprojecteerde woonwerktorens. In vormgeving kunnen deze een landmarkfunctie vervullen en een autonome meerwaarde voor de herkenbaarheid en attractiviteit van het hele gebied vertegenwoordigen.

De trappen en liften in de torens zijn zichtbaar te maken in glazen koppen.

Dit resulteert in zowel een dynamisch beeld als een interessante route voor de bewoners/gebruikers, met mooie uitzichten over Utrecht. De kantoren en appartementen bevinden zich op een unieke, centraal gelegen plek die goed bereikbaar is en een scala aan voorzieningen biedt.

Comfortabele daktuin Tussen de torens op het dak van de middelste noordhal is een riante, groene en beschutte daktuin geprojecteerd.

Langs de randen zijn diverse algemene en horecavoorzieningen denkbaar die het daklandschap activeren. De daktuin tussen de torens ligt in het verlengde van die zoals gepland tussen de Hallen Zuid.

De positie is daarmee een zelfsprekende binnen de totaalstructuur, wat bijdraagt aan de helderheid en het gevoel van eenheid.

De afgeronde hoeken en gekromde daken van de hallen zoals die vooralsnog zijn geconcipieerd dragen ook bij aan het landmarkkarakter; deze tillen de hallen uit boven het beeld van de “platte doos� en geven zowel in- als extern karakter aan het complex. Zij resulteren in een uitstraling naar de stad en het parkeergebied die zowel vriendelijk, modern als dynamisch is. De gekromde daken zijn gemakkelijk uit te voeren en/of af te werken in verschillende materialisaties als metaal, pv of vegetatie.

103

Transparante kop met stijgpunten.

Transparante plint met overheaddeuren.

C | Hallen Noord Dynamisch en toekomstgericht Bezoekers vinden vanuit de passage toegang tot de hallen, de functies opgenomen in de overgangszone en de twee woon- werktorens. De combinatie van bezoekers, passanten en omwonenden alsmede bewoners en gebruikers van de torens draagt bij aan de dynamiek in de passage.

Centrumboulevard 2 (Jaarbeurspassage) Schakelbare Hallen Noord Ontsluiting woon- en werktorens Daktuin met geprogrammeerde randen Woon- en werktorens

5

wonen / werken

1 2 3 4 5

4 3 2

1

Bezoekers

Hallen Noord

Torens

Centrumboulevard 2 (Jaarbeurspassage)

Hallen Zuid

105

1

2

5

3

4

6

3

D | Hallen Zuid Compact en flexibel 1 Hallen Noord 2 Centrumboulevard 2 (Jaarbeurspassage) 3 Hallen Zuid 4 Evenemententerrein 5 Merwedekade

De toekomstige invulling van het hallencomplex aan de zuidzijde van de Centrumboulevard zet in op een vermindering van de haloppervlakte vergeleken bij de huidige situatie. Dit is mogelijk door een combinatie van verbeterde logistiek en de vraag naar meer kleinschalige ruimten. Een goed georganiseerde interne infrastructuur (segmentatie en of koppeling van hallen) biedt kansen voor efficiĂŤntie en optimalisatie.

Voor Hallen Zuid is in een divers aanbod van schakelbare ruimten voorzien.

Deze bieden goede basisvoorzieningen

en zijn te combineren tot grotere multifunctionele ruimten. Kenmerkend is de grote evenemententuin in het hart, die zowel aan de hallen als aan de passage grenst, daarnaast een belangrijke organisatorische functie kan vervullen ĂŠn de mogelijkheid biedt binnen- en buitenruimte te combineren.

Voor de zone langs de Van Zijstweg leeft de wens ook een multifunctionele groenstrook te realiseren die naar behoefte bruikbaar is; buiten bedrijfstijden kan een parkachtige omgeving betekenis hebben voor omwonenden.

107

Bezoekers

Bezoekers

2 3

1 4

Kinepolis megabioscoop

5

6

7

8

11 10

Logistiek

9

7

8

D | Hallen Zuid Heldere logistiek 1 Entree Oost 2 Centrumboulevard 2 (Jaarbeurspassage) 3 Verhoogd plein Entree West 4 Multifunctionele programmeerbare Zone Zuid 5 Evenemententerrein ca 50m breed 6 Transferzone tussen oost- en westzijde Hallen Zuid 7 Schakelbare Hallen Zuid (totaal ca 52.000 m2) 8 Ontsluiting hallen, met op de verdieping functies 9 Buitenterrein Zuid 10 Kade 11 Overdekte buitenruimte

De logistiek voor de toekomstige Hallen Zuid is te organiseren via P2 en de nieuwe expeditiebrug over het Merwedekanaal. De logistieke route is voorzien als een ring rondom Hallen Zuid. Dit maakt onder meer dat ook de megabioscoop goed te bereiken is.

Voor een flexibele expeditie en een gemakkelijke op- en afbouw van evenementen biedt de hoge transparante plint ten behoeve van laden en lossen op regelmatig gepositioneerde plekken toegang tot de Hallen Zuid.

4

11

Merwedekade

7

Hallen Zuid

9

Binnentuin

109

D | Hallen Zuid Vriendelijke overgang naar de wijk Het zuidcomplex heeft na herontwikkeling compactere dimensies, wat met name zichtbaar is aan de kant van de Van Zijstweg. De gevellijn van de nieuwe Hallen Zuid ligt hier verder naar het noorden dan in de huidige situatie.

De gevellijn wint in de nieuwe situatie aan eenheid en transparantie, terwijl de groene inrichting van de vrijgekomen grond een vriendelijke overgang naar de omgeving vormt. De groenstrook is bovendien multifunctioneel bruikbaar, zowel door Jaarbeurs en haar klanten en bezoekers als door omwonenden.

De ligging van het terrein maakt het mogelijk een koppeling met de kade van het Merwedekanaal te realiseren, wat nog meer mogelijkheden tot divers gebruik genereert.

111

4

4

3

5 6

2

1

D | Hallen Zuid Variëteit naar behoefte deze weer een ander karakter krijgen dan de Hallen Noord. Daarnaast geven de stroken geleding aan de gebouwen en maken zij de schaal beter afleesbaar.

De Hallen Zuid zijn te organiseren op een gemiddelde omvang van circa 6.500 m² vloeroppervlak en met een minimale vrije hoogte van ca elf tot wel zeventien meter.

Grote gebogen vakwerkspanten kunnen in één keer de totale hallen overspannen, waardoor deze maximaal flexibel bruikbaar zijn voor een groot scala aan evenementen.

Een transparante dakopstand tussen tussen hogere en lagere daken brengt net als de transparante dakstroken daglicht binnen in en accentueert de hoogtedifferentiatie van de hallen.

Evenals bij de Hallen Noord zijn de hoeken voorzien als afgerond. De variatie in schaal en vrije hoogte is daarbij duidelijk afleesbaar in de gevel.

Dit geeft een dynamisch beeld en leidt tot interessante, veranderende gevelaanzichten.

1 Hallen Zuid 2 Evenemententerrein 3 Flexibel programmeerbare randen 4 Daglichtvoorziening 5 Koppeling van hallen 6 Grote kolomloze vloervelden

De meest zuidelijke hal vormt de schakeling tussen de oost- en westbeuk van de Hallen Zuid. Deze hal is een grote multifunctionele ruimte die over de volledige breedte schakelbaar is met de buitenruimte. Door de zuidgevel deels terug te leggen ten opzichte van het dak ontstaat een overdekte buitenruimte die bijdraagt aan de diversiteit van plekken en gebruiksmogelijkheden.

Ter plaatse van de dakspanten zijn glazen stroken in het dak voorzien. Dit zorgt voor daglicht in de hallen, waardoor

3

1

Hal Zuid

3

3

3

3

2

Evenemententerrein

1

Hal Zuid

113

D | Hallen Zuid Ontsluiting en functiemenging Ontsluiting De ontsluiting van de Hallen Zuid verloopt via de Jaarbeurspassage. Van hieruit lopen aan weerszijde van de evenemententuin twee publieksroutes naar de hallen. De hallen zijn individueel te gebruiken, maar ook geschakeld.

De transparante gevels langs de evenemententuin zorgen voor overzicht, oriĂŤntatie en diversiteit in de beleving van het complex.

te voeren dan die aan de noordzijde, zodat er ook functies in te huisvesten zijn met een andere schaalbehoefte. De zone functioneert als overgangsgebied tussen de passage en Hallen Zuid. De functies zijn zowel visueel als fysiek te koppelen met de achterliggende Hallen Zuid. Ook is de strook verder uit te breiden in de Hallen Zuid om zo een nog grotere diversiteit aan schaalniveau’s te faciliteren en realiseren.

Functiemenging Aan de zuidzijde van de passage is net als aan de noordkant een strook gereserveerd voor algemene functies, wat de passage tot een interessante en bruisende plek maakt. De fasering van de deelprojecten maakt het mogelijk de zuidelijke overgangszone breder uit

PotentiĂŤle functies lopen uiteen van horeca, supermarkt, kinderdagverblijf en retail tot expoboxen, startende ondernemers, proefopstellingen, experience labs et cetera. De programmering van de strook draagt belangrijk bij aan de dynamiek in de passage.

Impressie Evenemententuin gezien vanuit de Jaarbeurspassage.

115

D | Hallen Zuid Levendig groen hart De gebouwzones langs de binnentuin in het hart van het zuidcomplex zijn op de verdiepingen te programmeren met een diversiteit aan functies. Te denken valt aan beurskantoren, werkruimten voor startende ondernemers, expositie- en museumfuncties, horeca, congresondersteuning, etalages voor exposanten et cetera.

De verscheidenheid aan programmamogelijkheden resulteert in dynamiek in het hart van de Jaarbeurs.

Wanneer er in de tuin geen activiteiten vanuit Jaarbeurs plaatsvinden, is deze vanuit de passage toegankelijk voor recreatiedoeleinden, tijdelijke exposities of andere activiteiten. Zo is het groene hart altijd actief en levendig.

In het centrum van de evenemententuin is een extra koppeling tussen de oost- en westzijde van de Hallen Zuid te realiseren. Deze maakt het ook mogelijk op een logische manier

verschillende inrichtingen of thema’s aan de deelgebieden van de grootschalige buitenruimte toe te kennen; bijvoorbeeld een groene tuin aan de passagekant en een pleinachtige omgeving aan de zuidkant.

Doordat de buitenruimte net als de hallen op maaiveldniveau ligt, zijn verbindingen tussen binnen en buiten eenvoudig te realiseren. De buitenruimte kan zo dus integraal deel uitmaken van de functionaliteit van het complex. Vanuit de passage is zij goed toegankelijk via grote transparante deuren. Ook vormt de tuin een centraal herkenningspunt in de passage.

De combinatie van de tuinen en de geprogrammeerde randen daaromheen is een essentieel element in de ervaring van een prettige, sociale, veilige en overzichtelijke omgeving.

117

Gebogen spantconstructie.

Inpasbare volumes.

D | Hallen Zuid Interactie met de omgeving De randen van de Hallen Zuid grenzend aan de omgeving zijn op verschillende manieren aan te wenden. Richting de wijk en kade toe is een hoge transparante plint voorzien. Hierachter zijn op strategische plekken volumes in te passen waarmee de randen programmatisch zijn in te vullen met

bijvoorbeeld horeca, ontmoetingsruimten, beurskantoren, ruimten voor startende ondernemers et cetera. Dit draagt bij aan een divers beeld zonder afbreuk te doen aan de flexibiliteit of bereikbaarheid voor de logistieke stromen.

1 Merwedekanaal 2 Merwedekade Oost 3 Transparante plint 4 Inpasbare volumes met flexibel in te richten functies 5 Hallen Zuid 6 Toegankelijke plateaus voor horeca of meeting

6

2

3

4

5

1

Merwedekanaal

Merwedekade Oost

Hallen Zuid

119

Voorbeeld gekromde glasdaken en pv cellen ge誰ntegreerd in dak en gevel.

Voorbeeld sedumdak.

Hallen Vorm en materialisatie De Hallen Noord en Hallen Zuid zijn overeenkomstig vorm te geven en te materialiseren. Belangrijk daarbij zijn met name aspecten als een eenduidige uitstraling en een vriendelijk karakter.

De transparante plinten kunnen veel verschillende invullingen faciliteren en zijn eenvoudig aanpasbaar aan de vraag van het moment en eventuele latere ontwikkelingen.

In de geprojecteerde uitvoering vormen de afgeronde hoeken een kernelement, maar ook bijvoorbeeld de dakafwerking.

Aan de oostzijde zijn de hallen gedeeltelijk te voorzien van een vegetatiedak dat een vriendelijk beeld geeft richting de toekomstige, nog te ontwikkelen woon/ werkgebieden daar.

Een beperkt scala van goed op elkaar afgestemde materialen zorgt voor een helder, eenduidig voorkomen, waarbij wijzigingen aan het complex steeds mogelijk blijven.

De hallen aan westzijde hebben een ideale oriĂŤntatie voor de toepassing van pv-cellen. Een zilverkleurige dakafwerking maakt dat de bolling van de geprojecteerde dakvorm mooi meekleurt met de lucht en de omgeving.

121

123

6

Fasering

Fase 1

Fase 2

1

3

7

2 5

8

6 4

Fasering De implementatie van alle plannen zal geruime tijd vergen. Daarbij speelt niet alleen de omvang van de transformatie een rol; Jaarbeurs zal conform haar traditie op verantwoorde wijze omgaan met de financiële aspecten en verplichtingen die de herontwikkeling met zich meebrengt.

Voorop staat echter dat de feitelijke realisatie van de bouwplannen te allen tijde wordt aangepast aan de reguliere bedrijfsvoering. Bij de afstemming van het realisatieproces en de afspraken met klanten zullen deze laatste altijd prevaleren.

De feitelijke bouw zal als gevolg van de gefaseerde aanpak volledig op eigen terrein kunnen plaatsvinden waardoor overlast door b.v. bouwlogistiek tot een minimum kan worden beperkt. Gedurende de realisatie zal ruimte worden geboden de ontwikkelingen te volgen door een centrale ruimte in te richten waarin de plannen via maquettes, video impressies en presentaties worden toegelicht. Zodra bekend is welke invulling het Gebied Oost krijgt, kan het te tonen herontwikkelingsgebied worden uitgebreid.

Dit laat onverlet dat het realisatieproces een ‘natuurlijke’ chronologische volgorde kent waarbij in eerste instantie, vanuit het belang van bereikbaarheid en ontsluiting, de ‘buitengebieden’ worden getransformeerd.

Concept faseringsplanning

geplande realisatie deelgebied

1 2015-2016 Centrumboulevard 1 (Croeselaan naar Entree Oost) 2 2016 Herinrichting parkeerterrein P3 (i.v.m. megabioscoop) 3 2016-2017 Megabioscoop en Foodcourt 4 2016-2017 Expeditiebrug Merwedekanaal 5 2016-2018 Centrumboulevard 2 (Entree Oost naar Expoplein)

2016-2020 Signing rond en op Jaarbeursterrein 6 2019-2022 Herinrichting parkeergebied Merwedekanaal 7 2022-2024* Ver-/nieuwbouw Hallen Noord 8 2024-2026* Ver-/nieuwbouw Hallen Zuid

*Realisatie nader te bepalen rekening houdend met planvorming en feitelijke invulling Gebied Oost door gemeente Utrecht.

127

129

Slot Dit Masterplan geeft richting aan de wijze waarop Jaarbeurs haar fysieke omgeving wil transformeren naar een aantrekkelijke locatie voor een veelheid aan soorten functies en gebruik.

Het Jaarbeursterrein maakt deel uit van fase 2 van de herontwikkeling van het Stationsgebied waarover de gemeente naar verwachting in 2016 een Structuurvisie zal vaststellen. De planvorming over het Gebied Oost van het huidige Jaarbeursgebied als onderdeel van fase 2 dient nog een aanvang te nemen.

Dit betekent dat er op dit moment nog sprake is van veel onbekende factoren.

Als gevolg daarvan zal het Masterplan bij de verdere concretisering in de komende jaren op basis van nieuwe inzichten nog aangepast worden. Voordeel daarvan is dat kan worden ingespeeld op de innovatieve ontwikkelingen en de nieuwste technieken en technologieĂŤn.

Daarbij zal Jaarbeurs met behoudt van haar eigen identiteit een nieuwe omgeving bieden die als onderdeel van het nieuwe Stationsgebied een waardevolle bijdrage levert aan de betekenis en aantrekkelijkheid van het centrum van de stad.

De planvorming is niet volledig afgerond en de realisatie zal geruime tijd vergen; in de komende jaren zal Jaarbeurs met haar stakeholders de concrete invulling vormgeven. Daarbij biedt de centrale ligging van het Jaarbeurscomplex in het centrum van de stad die het hart vormt van ons land niet alleen een belangrijke asset voor Jaarbeurs, maar een unieke kans om voor een lange periode door revitalisering van het gebied een gezond, duurzaam en aantrekkelijk model te worden voor binnenstedelijke ontwikkeling.

Directieteam Jaarbeurs

131

Colofon Versie / datum December 2015 Jaarbeurs Jaarbeurs Vastgoed BV Auteur: Rob van der Heijden masterplan@jaarbeurs.nl www.jaarbeurs.nl Ontwerp Jaarbeurspassage en Masterplan architectenbureau cepezed Ezelsveldlaan 61 | 2611 RV Delft Tel +31 15 2150000 post@cepezed.nl | www.cepezed.nl Ontwerp Beatrixgebouw Kraaijvanger Ontwerp Centrumboulevard 1 BGSV Stedenbouw & Landschap Ontwerp bioscoop Snelder Architecten Lichtontwerp Centrumboulevard 1 en 2 Philips Design

Er kunnen geen rechten worden ontleend aan hetgeen vervat is in dit Masterplan, noch is Jaarbeurs op enige wijze gebonden dan wel verplicht uitvoering te geven aan hetgeen vervat is in dit Masterplan. Jaarbeurs kan evenmin aansprakelijk worden gehouden voor de gevolgen van gebruik door derden van de inhoud van dit Masterplan. Niets uit dit Masterplan mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Jaarbeurs worden openbaar gemaakt of verveelvoudigd.

Tekeningen en Renderings architectenbureau cepezed bv, behalve: BGSV Stedenbouw & Landschap: 30 Kraaijvanger: 36 Snelder Architecten: 58 Fotografie architectenbureau cepezed bv, behalve: Jaarbeurs Utrecht: 8,10,16, 28 midden Molly Meyer: 28 rechts Jeroen Musch: 30 links, 90 midden Fas Keuzenkamp: 30 rechts Stationsomgeving Sint-Niklaas Eric Koch: 34 Miki Yoshihito: 62 rechts Shannon McGrath: 66 links Domagoj Kunic: 66 midden Miran KambiÄ?: 72 rechts Dallas Ellis: 90 links John Collings: 90 rechts Frank Emous: 104 links Mike Bink: 104 midden veilingwegcomplex Jannes Linders: 104 rechts Brabanthallen, 118 rechts veilingwegcomplex Oliver Heissner: 118 Internet Google Maps: 12, 18, 124 SSD Utrecht: 26 Messe Stuttgart: 28 links BGSV Stedenbouw & Landschap: 56 Messe MĂźnchen: 62 links Karo Ing: 62 midden links Ceno Tec: 62 midden rechts Hyundai Motor Europe: 66 rechts Hafencity Hamburg: 72 links Leipzig Zoo Parking: 86 links Parking Garage Avignon: 86 midden BCP Building: 86 rechts Craneshot Brabanthallen: 102 links Pop-up store Renault: 118 midden

Het Masterplan Jaarbeurs 2016 - 2026 bevat de plannen die Jaarbeurs de afgelopen periode heeft ontwikkeld voor de grootschalige herontwikkeling van het beurscomplex in de komende tien jaar.

De transformatie van de fysieke omgeving past in het streven van de Jaarbeursorganisatie de Nederlandse samenleving de komende eeuw een podium te bieden waarop bedrijven en organisaties in een innovatieve, verrassende en duurzame omgeving hun groei en ontwikkeling kunnen etaleren en promoten.

Hoewel in toenemende mate ook de wereld van beurzen en evenementen digitale elementen kent, blijft Jaarbeurs geloven in de verbindende kracht van het samenkomen van mensen; om handel te drijven, te leren, ervaringen te delen en zich te vermaken.

De transformatie van het complex legt een nieuwe basis voor de beleving van klanten en bezoekers. Meer dan voorheen is ook nadrukkelijk rekening gehouden met het Jaarbeurscomplex als onderdeel van de stad Utrecht.

Jaarbeurs heeft zich na een strategische herijking opnieuw gecommitteerd aan haar oorspronkelijke doelstelling: het bevorderen van handel en nijverheid.