Schoolfacilities september 2019

Foto: Christiaan Krouwels

Stuur die dan naar nieuws@schoolfacilities of attendeer ons hierop via twitter @SF of LinkedIn.

Schoolfacilities, september 2019

Heeft u suggesties hoe het onderwijs beter geregeld kan worden?

Geen enkel kind is een binnenkind Spelen in de natuur is goed voor de ontwikkeling van kinderen . 4

Sleutel tot succes

‘Samenwerken is dé sleutel tot actueel en relevant onderwijs’, zegt Mariëtte Hamer, voorzitter van de Sociaal Economische Raad in dit nummer van Schoolfacilities. Dat klinkt logisch, maar samenwerken gaat niet vanzelf en leidt ook niet vanzelfsprekend tot succes. Zeker niet als je als docent het liefst alleen met lesgeven bezig bent. En ook niet als je steeds druk bent met het regelen van vervangers, de financiën of andere dagelijkse beslommeringen. Dan werk je misschien wel samen, maar loop je steeds tegen dezelfde dingen aan. Je wordt er niet actueler of relevanter van en je organisatie ook niet: je moet de sleutel wel de goede kant op draaien, er actief wat aan doen om het tot een succes te maken. Dat blijkt ook uit het artikel in dit nummer over House of Hospitality.

Ik ben benieuwd hoe besturen en HRmedewerkers in het onderwijs tegen samenwerking aankijken. Wat zij op dit gebied doen en wat we daarvan kunnen leren. Ik hoop dat ze het mij vertellen tijdens het CKC-congres op 26 november. En ik ben ook benieuwd welke kansen u voor het onderwijs ziet om door middel van samenwerking de leerlingendaling, energie- en klimaat vraagstukken en andere actuele en relevante thema’s voor de toekomst het hoofd te bieden. En uiteraard gaan we ook zelf op zoek naar nieuwe verbindin gen. Dus graag tot ziens.

Ingrid de Moel

Beveiliging digitale toetswerkplekken

In een digitale toetsomgeving zijn extra strenge beveilingsmaatrege len noodzakelijk. 24

Spectaculaire resultaten trash roulette

Een afvalbak die registreert dat iemand z’n restjes weggooit en leuke prijsjes uitdeelt. 28

Overijssel helpt basisscholen verduurzamen

Met een energiescan krijgen scholen inzicht in de opties van verduurzaming van hun schoolgebouw. 32

Rubrieken: Gezien & Gelezen (8) Nieuw op de markt (18), Beroep & Branche (26). En verder: Voor de kinderen (6), Routes naar ver duurzaming (12), Buiten de klas afkoelen (14), Spelen is leren (16), Energiebesparing is een vak apart (20), Buitenlandse inspiratie voor toekomstscholen (22), Imago verbeteren? Begin met verantwoorden (30), Nieuwe Energie Overijssel helpt basisscholen met verduurzaming (32), Kennispartners (34)

Colofon

Schoolfacilities is een onafhankelijk magazine voor huisvesting en facilitaire processen in het onderwijs.

Oplage en bereik: Verschijnt 4 keer per jaar in een oplage van 4.200 exemplaren, bij het VO, BVE, HBO, Universiteiten, gemeenten en het bovenschools management van het PO.

Eindredactie: Ingrid de Moel Hooglandseweg Zuid 34 3813 TC Amersfoort Telefoon: 033 - 258 7160 E: redactie@schoolfacilities.nl

Uit ga ve van: Bouwstenen voor Sociaal ISSN: 1383-6331

Aansprakelijkheid: Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samen gesteld. Zij aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die zijn geba seerd op bedoelde informatie.

Schoolfacilities, september 2019

Foto: Angeline Swinkels

SER-voorzitter Mariëtte Hamer ziet belangrijke rol voor het onderwijs

Rubriek

ouders/verzorgers en maatschap pelijke partners in de omgeving van de kinderen. “Scholen vervullen een maatschappelijke taak, maar die zouden ze veel meer kunnen delen met partners in hun omgeving. Dit betekent meer samenwerken, en meer afstemmen.

Door: Ivo van der Hoeven

Om ongelijkheid in het onderwijs te voorkomen en een leven lang leren mogelijk te maken, moeten scholen inspelen op de behoefte van de samenleving en inten sief met partners van buiten het reguliere onderwijs samenwerken. Dat zegt Mariëtte Hamer, voor zitter van de Sociaal Economische Raad, in een interview met Schoolfacilities.

SER-voorzitter Mariëtte Hamer is een strategische verbinder bij uit stek. Ze weet als geen ander mensen bij elkaar te brengen. Haar grote drijfveer is om een ieder goed op de arbeidsmarkt en in de samenleving te laten participeren.

Werk hoort daarbij Het onderwijs speelt daarin uiter aard een belangrijke rol en heeft in de ogen van Mariëtte Hamer drie belangrijke functies: kwalifi catie, socialisatie en vorming. “Dat heeft niet alleen betrekking op het functioneren in de school of op de schoolloopbaan. Onderwijs moet worden gezien in de context van de samenleving en de wijze waarop mensen hun leven inrichten. Daar hoort ook werk bij. En naast werk ook sociale activiteiten, sport en ontspanning, samenleven, opvoeden, zorgen en leven lang ontwikkelen. Allemaal onderdelen van het leven waarop kinderen voorbereid moe ten worden. De voorbereiding op de arbeidsmarkt en participatie in de samenleving is dus ook een kern doelstelling van het onderwijs.”

Samen met partners

Volgens Hamer dragen scholen niet in hun eentje de verantwoordelijk heid voor opleiding en scholing. Ze ziet ook een belangrijke rol voor

Meer gebruik maken van elkaars sterke punten, daar draait het om

moet net zo vanzelfsprekend worden als gezond eten en drinken. Die gewoonte kan al op jonge leeftijd, al in de kinderopvang wat mij betreft, worden aangenomen. Niet door dat als zodanig te léren, maar door het ontwikkelen zó te organiseren dat iedereen het leuk vindt. Dat het aansluit bij de aangeboren nieuws gierigheid van kinderen. En dat iedereen kan ervaren dat het heel bevredigend is om je dingen eigen te maken of om nieuwe dingen te ‘ontdekken’.”

Aanbod voor werkenden Scholen, vanaf het voortgezet onderwijs, kunnen volgens Hamer een rol spelen bij het aanbod van ontwikkeltrajecten voor mensen die al aan het werk zijn. Vooral het be roepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs kunnen hiervoor passende cursussen en opleidingen bieden.

Scheiding niet effectief Samenwerken is volgens Hamer het sleutelwoord als het gaat om goed onderwijs. Samenwerking van onderwijsinstellingen met bedrijven en bedrijfsopleidingen juicht ze dan ook van harte toe. “Het wordt steeds duidelijker dat de scheiding tussen particuliere bedrijven en publieke onderwijsinstellingen niet effectief is om nieuwe generaties goed voor te bereiden voor de dynamische toekomst. Meer samenwerken en gebruik maken van elkaars sterke punten, daar draait het om. Scholen hebben didactische en pedagogische expertise, en kunnen een effectief leerproces organiseren. Dat kan heel goed gecombineerd worden met inbreng vanuit de praktijk door het bedrijfsleven. Samenwerken is zo doende goed voor de lerenden, jong en oud, voor de bedrijven én voor de scholen, en daarmee voor de hele samenleving.”

Een leven lang

Scholen hebben een heel grote rol bij het leven lang ontwikkelen, stelt Hamer. “Je leven lang ontwikkelen is echt heel hard nodig gezien de snelle ontwikkelingen in de samen leving. Denk aan de digitalisering, de globalisering en de nieuwe arbeids verhoudingen. Je blijven ontwikkelen

Schoolfacilities, september 2019

“Het mooie van dat aanbod kan zijn dat het onderwijspersoneel zo inten sief in contact komt met organisaties waar de lerenden aan het werk zijn. Het onderwijs wordt dan direct ver bonden met de beroepspraktijk. Dat kan het onderwijs alleen maar ten goede komen. En de beroepspraktijk trouwens ook.”

Je blijven ontwikkelen; net zo vanzelfsprekend als gezond eten en drinken

Uitdaging voor HR

Het zou volgens Hamer goed zijn als onderwijsmensen de mogelijk heid hebben om van tijd tot tijd in de praktijk aan het werk te gaan. En andersom, als ook mensen uit de praktijk in het onderwijs aan de gang kunnen. Niet alleen als zijinstromer,

‘Bijschrift van de foto’

maar ook als hybride docent. “Het lijkt me een mooie uitdaging voor HR medewerkers om dat voor indivi duen, scholen en bedrijven goed te regelen. Zeker in deze tijd van krapte op de arbeidsmarkt. En op langere termijn zal hechtere samenwerking en uitwisseling bijdragen aan de weerbaarheid van mensen op de ar beidsmarkt en aan actueel, relevant, onderwijs.”

De discussie over 21ste eeuwse vaardigheden is een goede discussie

Minder strak keurslijf Veel scholen spelen volgens de SER-voorzitter al goed in op de veranderingen in de maatschap pij. Het kenmerk van die scholen is volgens haar dat ze zich afvragen wat toekomstbestendige leerinhou den en vaardigheden zijn, en hoe die competenties kunnen worden verworven. “De intensieve discus sie in het Nederlandse onderwijs over 21ste eeuwse vaardigheden is een goede discussie. Volgens mij zal het toekomstig onderwijs dan ook minder strak in een keurslijf zitten, waarbij we niet overal in Nederland hetzelfde programma hebben, en niet alle leerlingen hetzelfde tempo.” Hamer verwacht meer maatwerk in het onderwijs, waarbij meer wordt ingespeeld op de mogelijkheden van de regio en interesses van de kinde ren en andere betrokkenen.

Aantrekkelijker werk

Het onderwijs is volgens Hamer voor veel mensen al een aantrekkelijke werkomgeving, juist vanwege de dynamiek en de voortdurende input van jongeren. Door meer maatwerk, meer samenwerken en meer ruimte voor combinaties van werken in het onderwijs en in de beroepspraktijk kan het onderwijs als werkgever nog aantrekkelijker worden. “Het is voor onderwijsinstellingen daarbij dé grote uitdaging om te bepalen hoe kinderen kunnen worden voorbereid op de arbeidsmarkt over 10 tot 15 jaar. De beste kans op een realistisch onderwijsprogramma en relevante onderwijsdoelen ligt waarschijnlijk in een hechte samenwerking tussen onderwijs en maatschappelijke partners.”

Meer informatie en aanmelden: www.hrmenhetonderwijs.nl

SER

De Sociaal-Economische Raad (SER) is de belangrijkste advies raad voor regering en parlement over sociaal-economische vraagstukken. In de SER wer ken ondernemers, werknemers en onafhankelijke kroonleden samen. De SER adviseert de regering en het parlement over het sociaal-economisch beleid en geeft zowel gevraagd als ongevraagd advies. De advie zen van de SER gaan over een grote verscheidenheid aan soci aal-economische onderwerpen, zoals arbeidsmarkt, pensioenen en onderwijs. Sinds september 2014 is Mariëtte Hamer voor zitter van de SER. Daarvoor was zij vanaf 1998 lid van de Tweede Kamer voor de fractie van de Partij van de Arbeid.

Ontmoet Mariëtte Hamer

Mariëtte Hamer, Voorzitter SER, is keynote spreker op het jaar congres HRM & het Onderwijs op dinsdag 26 november in ’t Spant te Bussum. Deze 11e editie staat in het teken van Toekomstlenig onderwijs: anders organiseren, leren en innoveren. Is HR klaar om te wenden? Tijdens dit congres inspireert Mariëtte 200 HR professionals, schoolleiders en directie/bestuur van IKC-PO-VOMBO-HBO-WO met haar lezing over ‘Onderwijs en arbeidsmarkt; HR als aanjager.’

Foto: Christiaan Krouwels

GELD BESPAREN IN HET ONDERWIJS

DOOR SLIM INKOPEN EN AANBESTEDEN MET PRO MEREOR, INKOOPKENNISCENTRUM

Een efficiënte inkoop biedt enorme kansen; er zijn flinke besparingen te realiseren. Pro Mereor is specialist in het begeleiden van (Europese) aanbestedingsprocedures en het realiseren van structurele kostenbesparingen in het onderwijs. Al sinds 1995.

PRO MEREOR BIEDT:

Inkoop & organisatieadvies

Begeleiding Europese aanbestedingen

Inkoopworkshops en kennissessies

Inkoopcollectieven

Interim management / werving en selectie

Inkoop & organisatie advies

Pro Mereor ondersteunt bij de professionalisering van de inkoopfunctie.

Wij helpen stichtingen bij de inrichting van de inkoopfunctie in de organisatie zodat het bijdraagt aan de realisatie van de organisatiedoelstellingen en uitgevoerd wordt binnen de vigerende aanbestedingswetgeving.

Begeleiding Europese aanbestedingen

Pro Mereor biedt juridische en vakinhoudelijke ondersteuning bij (Europees) aanbesteden. Door onze ruime ervaring bij aanbestedingen in het onderwijs zijn we goed op de hoogte van de leveranciersmarkten en staan we garant voor een doelmatige en rechtmatige aanbesteding.

Inkoopworkshops en kennissessies

Professionaliseer uw inkoop en breng uw kennis over Europees aanbesteden up-to-date. Speciaal voor bestuurders, directieleden en inkopers binnen het onderwijs organiseren wij diverse workshops en kennissessies over inkoop en Europees aanbesteden.

Inkoopcollectieven voor het onderwijs

Gezamenlijke inkoop moet rechtmatig worden aanbesteed. Door de samenwerking kunt u aanzienlijk besparen op aanbestedingskosten, bovendien wordt de aanbesteding uitgevoerd door de inkoopprofessionals van Pro Mereor. Door u aan te sluiten bij de inkoopcollectieven van Pro Mereor bespaart u veel geld. Immers massa is kassa.

Interim management/ werving en selectie

Pro Mereor bemiddelt bij (tijdelijke) behoefte aan ondersteuning. Zoekt u een inkoopprofessional om uw organisatie te versterken? Neem dan contact met ons op.

De combilocker:

Een postvak en persoonlijke locker in één. Ideaal voor in uw personeelsruimte. Ook leverbaar in combinatie met ons geavanceerde elektronische sluitsysteem LoQit. Informeer vrijblijvend naar de mogelijkheden!

Uniek project in Amsterdam

Statushouders leren hospitality-vak op de werkvloer

Door: Gijs Coffeng

In het WOW-hostel in Amsterdam-West worden statushouders opgeleid voor de hospitality-markt. Docenten van het ROC van Amsterdam geven les op de werkvloer. Na een halfjaar worden zij gekoppeld aan een werkgever en volgen nog een halfjaar een BBLtraject (niveau 1). Het project van gemeente, ROC en bedrijfsleven is vanaf de start succesvol. ‘Op een enkeling na hebben alle statushou ders een vaste baan gevonden. Dit jaar gaan we het 100ste diploma uitreiken’, zegt een trotse Coördinator Inclusie Paul Erdhuizen van het ROC van Amsterdam.

van de foto’

Het restaurant is deze maandagmid dag gesloten, maar toch werkt een groep studenten in de keuken onder leiding van een ROC-docent. ‘Dit is normaalgesproken de lesdag’, zegt Paul Erdhuizen, ‘maar vandaag berei den de studenten een bijeenkomst van House of Hospitality voor waar zij de hapjes en drankjes verzorgen.’ Op het binnenterrein is een twee de groep bezig met het klaarzetten van de stoelen en het aankleden van statafels.

‘Bijschrift van de foto’

Samenwerkingsverband House of Hospitality is een samenwerkingsverband van de ge meente, opleiders en bedrijven in de Amsterdamse hospitality-sector met als doel meer en beter opgeleide stu denten te motiveren voor een baan in de hospitality. De vacatures sta pelen zich op, maar de instroom blijft achter. ‘Ons project past perfect in dat verhaal’, zegt Erdhuizen. ‘Ik werd een paar jaar geleden benaderd door de gemeente om mee te denken over verbinding van deze groep met de arbeidsmarkt. Het project House of Hospitality was toen net van start. Ik ben gaan praten met Sandra Chedi, directeur van het WOW-hostel, die meteen enthousiast was. Weet je wat het fijne is van deze omgeving: je mag hier een fout maken. En dat hóórt bij opleiden.’

Je mag hier een fout maken

On the job

Het idee achter House of Hospitality is dat studenten on the job het vak leren. Partners bieden hiervoor ruimte en begeleiding aan, in de vorm van bijvoorbeeld praktijkop leiders. Via het ROC van Amsterdam werken en leren zo studenten Hotelmanagement bij hotels als Double Tree by Hilton en het NH Hotel in Amsterdam Zuid. Studenten Facilitair Management & Events hebben een mooie leeromgeving in de Johan Cruijff Arena. De status houders hebben inmiddels ook een

Meer informatie

House of Hospitality heeft elk jaar 64 studenten. Elk half jaar studeren er 32 af. In september 2019 start het derde jaar in Hostel WOW en het tweede jaar in Podium Mozaïek. Deze partnerorganisaties stellen hun ruimte en leermeesters beschik baar. House of Hospitality zorgt vier dagen per week voor docenten, een jobcoaches (voor de begelei

tweede opleidingsplek, in Podium Mozaïek, een multicultureel theater/ restaurant.

Les in het restaurant

‘Wij mogen deze ruimte gratis ge bruiken’, zegt Erdhuizen, terwijl we gaan zitten in het restaurant van WOW. ‘Zo’n afspraak past helemaal in het karakter van deze sociale onderneming. Het is natuurlijk wel even plannen, maar na het ontbijt en voor het diner is deze ruimte leeg. Van 11.00 tot 16.00 uur komen onze docenten hier lesgeven.’ Die lessen variëren van koken en gastheer schap tot facilitaire dienstverlening, maar ook rekenen, burgerschap en Nederlands. Tussendoor worden de studenten ingeroosterd om mee te draaien in de housekeeping, de receptie, de bediening of de keuken, ook in de weekenden en de avon den. ‘Ja, het principe van ons hybride leermodel is dat je volledig meedraait en zo alle facetten van het vak leert kennen.’

Communiceren

Wat betekent die nieuwe werkwijze voor docenten? ‘Oh, niet ieder een is hiervoor geschikt hoor’, zegt Erdhuizen beslist. ‘Als docent moet je flexibel kunnen zijn, want elke dag kan anders zijn. Je moet je er ook van bewust zijn dat het geen zaaltje is wat we huren. Op het moment dat je hier binnenstapt, ben je collega van de mensen in het WOW-hostel. Als docent on the job moet je kunnen communiceren in een breder werk veld. Je bent medeverantwoordelijk voor de relatie die we hebben met de werkomgeving.’

ding op de werkvloer) en een HBO stagiair. In totaal zijn er 5 docenten van de ROC betrokken, waaronder de docent Nederlands, rekenen, burgerschap, koken en hospitality/ facilitaire dienstverlening. Verder is er nog een coördinator (Paul Erdhuizen) voor 1,5 dag in de week beschikbaar.

Schoolkosten, boekengeld en de helft van de jobcoaches worden door de gemeente Amsterdam

Contact met werkgevers

De statushouders worden geselec teerd door de gemeente en tijdens en na hun opleiding begeleid door twee jobcoaches van het ROC. Zij helpen bij het vinden van een baan. ‘Dat doen ze bijvoorbeeld door bedrijfsbezoeken en gastlessen te organiseren’, vertelt Paul Erdhuizen. ‘Zo brengen ze de kandidaten in con tact met werkgevers.’ Die werkgevers komen voor een groot deel uit de poule van House of Hospitality. Een partner als Vermaat Groep heeft veel statushouders een baan geboden.

Supergemotiveerd

‘Deze mensen zijn supergemotiveerd. Ze werken hier aan een nieuwe toe komst. We hebben maar 6% uitval, terwijl dat percentage in het regu liere onderwijs zo’n 20% is.’ Vanaf september wordt de opleiding ook uitgebreid naar een BOL-traject van één jaar voor studenten die willen doorstromen naar niveau 2. Ook is er een traject in voorbereiding voor Amsterdammers met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt.

betaald. Docenten, de andere helft van de jobcoaches en de coördinator worden bekostigd uit de regulie re bekostiging van de ROCvA. De studentenbudgetten komen overeen met de reguliere MBO budgetten. Het project is budgettair neutraal.

Wilt u meer weten over het project kijk dan op www.houseofhospitality. amsterdam of neem contact op met Paul Erdhuizen via p.erdhuizen@ rocva.nl

‘Bijschrift van de foto’

Schoolfacilities, september 2019

Gezien &gelezen

Digitaal intelligent

Het boek ‘Digitale intelligentie’ van

komen. Wat dat betekent kunnen we nog nauwelijks overzien, schrijven Hoornstra en Van Lieshout.

Ontdekkingstocht

In deel twee geven ze een model voor de 21e-eeuwse vaardigheden.

Dat model wijkt iets af van het door Kennisnet ontworpen model en geeft ook ordening in de vaardigheden aan.

Ze noemen het het Columbusmodel, omdat het een ontdekkingstocht is, al doet die titel wel ouderwets aan. Al lezend kom je erachter of je wel vaardig genoeg bent.

de prestatie en motivatie van de leerkracht. Annelinde van Bemmel deed in het kader van haar oplei ding Facility Management aan de Hogeschool Rotterdam, onderzoek in hoeverre facility management van belang is voor de prestatie en moti vatie van de leerkracht.

Hans Hoornstra en Wijnand van Lieshout is een aanrader voor ieder een die kan lezen, maar vooral voor bestuurders, docenten en onder wijsondersteunend personeel in het onderwijs: het gaat namelijk over hun skills.

Waterdamp

Het boek is ingedeeld rond de thema’s wat je moet weten, leren en doen in een digitaal verbonden samenleving. Het eerste deel is het leukst en spreekt het meest tot de verbeelding. Hoornstra en Van Lieshout schetsen daarin een beeld van de ontwikkelingen in de sa menleving en het onderwijs aan de hand van de metafoor ijs, water en waterdamp. Boeken zijn informatie dragers in vaste vorm en vinden hun weg in een analoog proces van hand tot hand, en face to face van leren naar tentamineren. Tegenwoordig zit de informatie in de cloud en kunnen we digitaal met iedereen in contact

In deel drie wordt het praktisch. Zelfs zo praktische dat het op afvinklijst jes begint te lijken. Als je de eerste twee delen een beetje op je hebt laten inwerken begint het daar ook te wringen. Desalniettemin een goede basis om binnen de school met elkaar in gesprek te gaan over de vraag hoe de school zelf wijzer wordt in de digitale samenleving.

Het boek van een kleine 200 pagina’s is te koop voor € 24,99 bij de uitge ver of uw lokale boekhandel.

www.businesscontact.nl

Tevreden docent

In het basisonderwijs is te weinig geld beschikbaar voor onderwijs, laat staan voor de facilitaire dienstver lening. Facility Management wordt gezien als een kostenpost, terwijl het ook van belang kan zijn voor

Schoolfacilities, september 2018Schoolfacilities, 2019

Volgens de leerkracht zijn de kwaliteit van het binnenklimaat, omstandigheden in het klaslokaal, schoonmaak en ICT-faciliteiten in hoge mate van belang voor de pres tatie. De facilitaire dienstverlening is een voorwaarde voor de prestatie. Voor de motivatie ziet de leerkracht in hoge mate het belang van het binnenklimaat, schoonmaak en ICT-faciliteiten. Er moet een prettige werkomgeving worden gecreëerd. Dit heeft invloed op de tevredenheid en beleving en daarmee de binding en het aantrekken van personeel. Daarnaast is uit het onderzoek naar voren gekomen dat de facilitaire dienstverlening van belang is voor

het positieve welzijn en het ontzor gen van de leerkracht.

Bent u geïnteresseerd in het uit gevoerde onderzoek of de verdere resultaten? Het onderzoek is te vinden op: www.bouwstenen.nl/scripties.

Duurzame hbo-ers

Binnenkort studeren ieder jaar min stens 200 duizend studenten af die zich tijdens hun studie verdiept heb ben in het praktisch toepassen van de Sustainable Development Goals (SDGs) van de VN. Zeven hogescho len hebben zich aangesloten bij de initiatiefnemer Avans Hogeschool in Noord-Brabant.

je als docent ruimte schept om te leren, zowel in het hoofd van leer lingen als in de klas. Hierover staan voorbeelden en praktische tips in het boek. Dit geldt natuurlijk ook voor leerkrachten: de manier waarop een docent naar de eigen ontwikkeling kijkt, bepaalt de manier waarop een docent met leerlingen omgaat.

Dag en nacht leren

Codeerschool Codam heeft een revolutionair onderwijssysteem: de school heeft geen docenten, geen collegegeld, geen diploma, geen toelatingseisen en is 24 uur per dag open. Studenten leren samen programmeren aan de hand van een computer die opdrachten geeft. Studenten moeten zelf samen tot een oplossing komen. De opdrach ten worden steeds moeilijker, zodat de studenten geleidelijk dieper de materie in gaan. De onconventionele onderwijsmethode trekt ook mensen aan die minder goed gedijen in het klassieke schoolsysteem.

Codam werd in 2018 opgericht door Corinne Vigreux, mede-eigenaar van TomTom, om het tekort aan - vooral vrouwelijke - ict’ers op te lossen. Ervaring of vooropleiding zijn niet belangrijk; Codam selecteert op inzicht, doorzettingsvermogen en enthousiasme.

www.marineterrein.nl/ geen-collegegeld-geen-docen ten-wel-studeren/

De acht Nederlandse hogescho len hebben een intentieverklaring getekend om de zeventien Duurzame Ontwikkelingsdoelen in onderwijs programma’s te verwerken. Over vier jaar overstromen de duurzaam afgestudeerde hbo-ers dus de ar beidsmarkt. De SDGs zorgen voor zoveel enthousiasme bij directies, docenten en studenten dat volgens de deelnemers eindelijk van een duurzame doorbraak in het hoger onderwijs gesproken mag worden.

De teammentaliteit (van docenten, directie, ondersteuners) beïnvloedt hoe je als team met je eigen onder wijs bezig bent. Om als school naar een meer groeigerichte leeraanpak te gaan, heb je een ‘lerend team’ nodig: een team dat gezamenlijke doelen stelt waarvoor het een gezamenlijke verantwoordelijkheid voelt, waarin iedereen zich veilig voelt en men vertrouwen heeft in elkaar. Hoe je dit als team kunt bereiken en wat ieders rol daarin is, lees je in dit boek.

Sandra van Aalderen, Naar een groeigerichte leermentaliteit: mindset in het voortgezet onderwijs #HOEDAN?, 2019

Groeigericht leren

Leermentaliteit is belangrijk voor schoolsucces, schrijft Sandra van Aalderen in ‘Naar een groeigerichte leermentaliteit’. Een leerling met een groeigerichte mentaliteit is gericht op de ontwikkeling, geeft minder snel op, durft te falen en heeft een hogere intrinsieke motivatie.

Voor een groeigerichte leermenta liteit in de klas gaat het erom hoe

Schoolfacilities, september 2018Schoolfacilities, september 2019

www.p-plus.nl/nl/nieuws/ avans-SDGs

Peeters:

“Durf de deuren te openen

Door Jim Kleijwegt

Bij basisschool de Kroevendonk in Roosendaal staat de deur open voor álle leerlingen. Ook voor kinderen die extra zorg nodig hebben. Om dit te realiseren werkt de school intensief samen met begeleiders, ouders en natuurlijk het kind zelf.

Samen naar school

Zo’n vijftien jaar geleden begon de Kroevendonk met het ontwikkelen van hun onderwijsvisie die aan de basis ligt van de huidige werkwijze. Teun: “We hebben ondersteu ners aangesteld en binnen het kindcentrum ruimte geboden aan de specialistische jeugdzorg van Stichting Wij Samen. Tegelijk zijn we gaan samenwerken met experts van buiten. Die specialisten integre ren steeds verder in het onderwijs, waardoor leerlingen de hulp krijgen die ze nodig hebben. De reacties van ouders waren heel positief. Ze begrepen toen pas wat ze op andere scholen gemist hadden, met name de vanzelfsprekendheid waarop kin deren met zorgondersteuning hier welkom zijn.”

speciaal onderwijs, het toenemen de aantal kinderen en jongeren dat jeugdhulp krijgt en de hardnekkige thuiszittersproblematiek.

“Vaak is het nu zo dat we kinderen snel verwijzen naar speciaal (basis) onderwijs, terwijl het misschien gaat om hele lichte problematiek, of problematiek die zwaarder wordt omdat deze niet gezien wordt”, stelt René. “Soms krijgen kinderen zelfs een vrijstelling van de leerplicht. Wij willen, vanuit verschillende geld bronnen met middelen komen om de kinderopvang, basis- en voortgezet onderwijs aan te vullen met andere soorten expertises. Zo komt de extra zorg niet op het bordje van de docent terecht. Bovendien wordt het zo weer aantrekkelijker om het onderwijs in te gaan.”

Wat heeft het kind nodig? Dat is de vraag die op de school, die onder dak biedt aan 350 kinderen, centraal staat. In elke groep zit wel een aantal leerlingen met een beperking. “Uit onderzoek blijkt dat deze leerlin gen op een reguliere school meer vooruitgaan dan in specialistisch onderwijs”, vertelt Teun. “Daarnaast leren de andere kinderen op deze manier dat iedereen verschillend is én verschillende talenten heeft. We moeten uiteindelijk allemaal met elkaar samenleven.’’

Mét andere ogen “Basisschool Kroevendonk is een mooi voorbeeld van hoe het ook kan”, vertelt René Peeters, zelf vader van drie kinderen, waarvan er één niet dankzij, maar ondanks het onderwijs toch zijn eigen weg heeft gevonden. In opdracht van ‘De coalitie onder wijs - zorg en jeugd’, bestaande uit verschillende brancheorganisaties en ministeries, publiceerde hij in de cember 2018 het adviesrapport ‘Mét andere ogen’. Het doel: het realiseren van een betere aansluiting tussen onderwijs, zorg en jeugdhulp.

“Het onderwijs zou zich moeten aanpassen aan de behoeften van het kind en niet andersom”, aldus René. Om dit te realiseren moe ten gemeenten zich inzetten om organisaties in onderwijs, zorg en jeugdhulp bij elkaar te brengen en lokaal afspraken te maken. Het ad vies is hard nodig, gezien het aantal verwijzingen naar het (voortgezet)

Schoolfacilities, september

Om de tafel Op de Kroevendonk vindt deze samenwerking al volop plaats. Teun: “Als een leerling een specifieke zorgbehoefte heeft, kan het zo zijn dat onze intern begeleider samen met een leerkracht, jeugdprofes sional van de gemeente, ouders en samenwerkingsverband in één ruimte gaat zitten. Eerst stellen we dan de vraag: wat is voor het kind het belangrijkst? Het is dan vooral nodig om buiten hokjes, CAO’s en geld stromen te denken. Dat komt later pas. De belangen van het kind staan voorop en wij kijken hoe we daarin tegemoet kunnen komen.”

De samenwerking wordt, aldus het rapport van Peeters, bemoeilijkt door allerlei belemmeringen; professionele belemmeringen, een niet passend aanbod en averechts werkende re gels. Er worden 7 adviezen gegeven om deze op te lossen. Samenvattend is het vooral van belang dat kinderen een breed aanbod van professionals om zich heen hebben die, wanneer nodig, kunnen worden ingeschakeld. Verder zouden onderwijs, jeugdhulp, zorg en gemeenten samen langjarig bindende afspraken moeten maken over de samenwerking. Ten slotte is het belangrijk dat ouders actief

Teun Dekker, directeur:

“Dit is goed voor zo wel ‘reguliere’ kinderen als kinderen met een beperking.”

worden betrokken bij het zorg- en jeugdhulp aanbod op scholen. Zij kennen immers hun kind het best.

Leren van elkaar Om te stimuleren dat de adviezen ook daadwerkelijk in praktijk worden gebracht heeft René inmiddels de beschikking over een klein team dat met 10 ‘inspiratieregio’s’ aan de slag gaat. René: “De verschillende regio’s en gemeenten delen waar ze tegenaan lopen en wat beter kan. We kunnen ook experts inhu ren bijvoorbeeld op het gebied van netwerksamenwerking of mensen die

een brug kunnen slaan tussen kin deropvang, jeugdzorg en onderwijs. Dit gaan we een aantal jaar achter elkaar herhalen, telkens met andere regio’s.”

Daarnaast komen er vier ontwikkel groepen, die zich gaan focussen op verschillende thema’s: het monitoren van de resultaten, het verbeteren van de lokale educatieve agenda (LEA) en het op overeenstemming georiën teerd overleg (OOGO), het betrekken van de wetenschap en de nodige aanpassingen in wet- en regelgeving. René: “Het beste is als er in een regio

of gemeente een ‘lokale jeugdgrond wet’ vastgesteld wordt. Hier willen we de komende acht of tien jaar aan werken.”

Concluderend stelt René dat we moeten durven de deuren te openen voor zowel leerlingen met een zorg vraag als voor andermans expertise “Het is voor iedereen een zoektocht hoe we dit het beste kunnen gaan doen. We streven niet naar perfectie. Durf jezelf kwetsbaar op te stellen en te denken: ‘ik heb ook niet alle wijs heid in pacht’. Op die manier worden we allemaal wijzer.”

Meer informatie

Het adviesrapport is te vinden op www.rijksoverheid.nl zoekwoord Met andere ogen.

De laatste ontwikkelingen treft u aan op www.onderwijsjeugd.nl. En meer informatie over de bewe ging naar inclusiever onderwijs op www.naarinclusieveronderwijs.nl.

Thuiszitters

Het aantal kinderen dat thuis zit is in de periode 2002 - 2018 verviervoudigd, van 1.400 naar 5.600.

‘Bijschrift van de foto’

Nieuwe beslisboom voor verduurzaming

van hun bestaande schoolgebouw(en).

Welke maatregelen?

Veel schoolbesturen willen hun scholen verduurzamen, maar weten niet welke maatregelen zij dan het beste kunnen treffen. Een gezon der binnenklimaat voor de school? Zuinige verlichting? Het dak isoleren of liever HR++ glas? Of toch maar zonnepanelen? De Beslisboom helpt schoolbesturen bij het kiezen van de juiste aanpak met goed doordachte, doorgerekende, integrale maatre gelpakketten. Het geeft inzicht in investeringsopties, terugverdientij den, financieringsopties en uit- en aanbestedingsprocedures.

De geactualiseerde Beslisboom houdt rekening met de nieuwe erkende maatregelenlijst die van toepassing is voor de Informatieplicht. Ook is de Beslisboom nu optimaal in te zetten voor de ambities in het kader van het (concept) Klimaatakkoord.

goed gelukt”, aldus Schins. “Sinds het verschijnen van de eerste versie zijn er veel zaken veranderd. De ontwik kelingen rondom het Klimaatakkoord en de ontwikkeling naar ‘aardgasvrij’ bouwen kwamen in versnelling. De druk om scholen te verduurzamen neemt daarmee steeds verder toe. Reden om ook de beslisboom te actualiseren.”

“De nieuwe versie is uitgebreid met maatregelpakketten die inspelen op een aardgasvrije omgeving. Zo krijgt een school inzicht op de investe ringen rond de afweging naar een warmtenet of all-electric oplossing. Met schoolbesturen in Almere en Eindhoven is de doorontwikkelde beslisboom in de praktijk getest. Met en door hen kwam er ook een verdiepingsslag. Prioriteiten werden meer inzichtelijk door op gebouw niveau de plannen en keuzes door te lopen. Dit helpt schoolbesturen in zicht te geven op welke manier en op welk moment in de onderhoudscy clus een gebouw in aanmerking kan komen om de stap naar aardgasvrij te maken.

Aardgasvrij

“De beslisboom duurzame scholen is inmiddels een begrip”, zegt sec torleider onderwijs Eke Schins van adviesbureau Arcadis. “De eerste versie is van 2017. Hiermee kregen schoolbesturen zelf een instrument in handen om inzicht te krijgen in de benodigde investeringen. Zo wilden we het bewustzijn vergroten en dat is

Binnenklimaat telt ook mee Een groot pluspunt van de beslis boom is dat deze ook rekening houdt met het binnenklimaat. Zeker bij schoolgebouwen speelt het ge zondheidsaspect een belangrijke rol. Veel tools vertrekken eenzijdig vanuit de energieprestatie. Door ook het binnenklimaat in de beslis

boom mee te nemen ontstaat een integraal kostenplaatje. Dit helpt besturen bij het maken van een in tegrale afweging en nemen van een investeringsbeslissing.”

De Beslisboom is ontwikkeld door adviesbureau Arcadis in opdracht van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland in samenwerking met onder andere Boot Advocaten, BAM, BNG, de gemeente Rotterdam en schoolbesturen PCOU, Ronduit en Spaarnesant. De beslisboom is te vinden op www.beslisboomverduur zamingscholen.nl.

Schoolfacilities, september 2019

‘Bijschrift van de foto’

‘Bijschrift van de foto’

Enquête over gebouwen: Laat uw stem horen

Om meer zicht te krijgen op schoolgebouwen, wijkcentra, enzovoort en de mogelijkheid die te verduurzamen houdt Bouwstenen een landelijke enquête onder gemeenten en alle scholen: PO, VO, MBO, HBO en Universiteiten.

Laat ook uw stem horen!

De enquête gaat over de ervaring van betrokkenen met de informa tieplicht in het kader van de Wet milieubeheer, de aanpak van de verduurzaming en het informatie management dat nodig is om goede besluiten te kunnen nemen, bijvoor beeld over investeringen. Ook zijn er vragen over de uitvoering van het vastgoedmanagement.

Basis voor gesprek De resultaten vormen de basis voor gesprekken tijdens diverse Bouwstenen-netwerkbijeenkomsten en met landelijke partijen over de vraag ‘hoe verder’: hoe zetten we de volgende stap in de ver duurzaming van de gebouwen en de professionalisering van het vastgoedmanagement?

Voor scholen maakt de enquête inzichtelijk hoe zij staan ten op zichte van de rest van het land. De resultaten worden breed ge deeld en met alle relevante partijen besproken tijdens de Bouwstenenjaarbijeenkomst op 28 november 2019 in Hilversum.

Half uurtje

Invullen kost ongeveer een half uur.

De meeste vragen kunnen gemeen ten en scholen waarschijnlijk zo invullen op basis van parate kennis.

Als dank voor het invullen krijgt u € 100,- korting op een (extra) kaartje voor de jaarbijeenkomst, zodat u ook kunt meepraten over gewenste landelijke acties.

Minder tijd, meer onderzoek

We willen voorkomen dat u steeds dezelfde vragen moet beantwoor den. Daarom stellen we geen vragen over onderwerpen waar anderen al onderzoek naar doen. En delen we de uitkomsten (uiteraard anoniem) met partijen die ook onderzoek op dit gebied doen.

Fijn als u meedoet!

Kortom, alle reden de stem van uw gemeente of school te laten horen. Fijn als u dat meteen even doet.

U vindt de online enquête op www.bouwstenen.nl/enquetevragen2019.

Wilt u breder meedoen, ervarin gen uitwisselen of voorbeelden horen van landelijke koplopers? Meldt u dan aan als partner van Bouwstenen. Samen komen we beter vooruit.

Schoolfacilities, september 2019

‘Bijschrift van de foto’

-reductie hoeft geen kapitalen te kosten”

Door: Piet Scheerhoorn

Veel schoolbestuurders beschouwen de klimaat doelstellingen als een naderend financieel onheil. Remco Verheij, huisvestingsadviseur van BOOR Rotterdam, doet dat niet. “Wij gaan die 50% CO 2 - reductie in 2030 wel halen, zonder dat ons dat veel extra geld kost.”

Verheij is niet zonder reden zo stellig in zijn beweringen. Hij heeft het energieverbruik van de 78 scholen van BOOR voor de komende tien jaar doorgerekend. Daar zijn de effec ten van nieuwbouw, renovaties en onderhoudswerkzaamheden op het energieverbruik bij ingecalculeerd. De reden van die exercitie is simpel. “Ik wilde weten welke energiebespa rende maatregelen nodig zijn om de vereiste besparing te halen."

In een spreadsheet

Om iets te kunnen zeggen over het energieverbruik van schoolgebouwen in 2030 moet er eerst inzicht zijn in het huidige verbruik. Schoolbesturen kunnen vrij goed inschatten hoe die gebouwen zich in de periode tot 2030 gaan ontwikkelen. Dan is het niet meer zo moeilijk om te bere kenen wat dat betekent voor het energieverbruik.

Verheij is zijn project gestart met het energieverbruik van alle scholen uit 2017 en 2018 in een spreadsheet te

zetten. “In het Klimaatakkoord wordt een 50% lagere uitstoot dan in 1990 als uitgangspunt genomen. Dat is niet handig, want niemand heeft die cijfers uit 1990 nog. 50% Reductie ten opzichte van 1990 blijkt neer te komen op een 44% lagere uitstoot ten opzichte van 2017.”

Niemand heeft die cijfers uit 1990

Verrassend inzicht Vergelijking van de verbruiksge gevens van 2017 en 2018 leidt tot verrassende inzichten. Remco: " Ik weet op welke scholen recent energiebesparende maatregelen zijn genomen. Dat moet zichtbaar zijn door een lager energieverbruik op die scholen. Dan heb je de bevestiging

‘Bijschrift van de foto’

dat die maatregelen het gewenste resultaat hebben.”

Maar hoe komt hij dan tot een schatting van het energieverbruik in 2030? “Simpel, als er niets aan de gebouwen wordt gedaan is het ver bruik in 2030 even hoog als in 2018. Het verbruik in 2018 neem ik daarom als uitgangspunt voor 2030. Daarna bekijk ik school voor school welke toekomst de gebouwen hebben en pas het energieverbruik in 2030 aan.”

Schrijven en schappen Hij weet bijvoorbeeld uit de IHP’s welke scholen in de komende tien jaar een nieuw gebouw krijgen.

Die gebouwen voldoen aan BENG, dus daar kan in 2030 een verbruik op BENG-niveau bij worden ge schreven. Die nieuwe gebouwen zijn vaak IKC’s, waarin scholen worden samengevoegd. De oude locaties van die scholen gaan sluiten. Van die locaties wordt het energieverbruik in 2030 geschrapt. In de komende tien jaar wordt ook een flink aantal scholen gerenoveerd. Er is nog niet bekend welke energiebesparende maatregelen daar worden genomen. Remco: “In mijn analyse voor 2030 ga ik uit van een energieverbruik dat even laag is als dat van ons huidige meest energiezuinige gerenoveerde schoolgebouw.”

Op dezelfde wijze worden voor de overige scholen de effecten van alle geplande bouwkundige werkzaam heden voor de komende tien jaar verwerkt. Zoals bijvoorbeeld het vervangen van verlichting of isoleren van de schil.

Ik weet welke maatregelen wij moeten nemen

Drie maatregelen

Opgeteld leveren de effecten op energiebesparing door nieuwbouw, renovatie en onderhoud voor

de hele vastgoedportefeuille een CO 2 -reductie van 28% op. Dat is niet voldoende, dus er moet meer worden bespaard. Die extra bespa ringen komen uit optimalisering van de (gas)verwarming, want die heeft het grootste aandeel in de uitstoot van CO 2 .

Verheij zegt dat er drie maatrege len nodig zijn om de vereiste 44% reductie wel te halen. De installaties moeten op afstand regelbaar wor den, er moet energiezuinig worden verwarmd, en de warmtevraag moet per ruimte worden geregeld met een Gebouw Beheer Systeem (GBS). Deze maatregelen zijn bij BOOR in enkele scholen getest. Als ze in alle scholen worden doorgevoerd levert dat net voldoende op om de vereiste CO 2 -reductie te halen. Remco: "Ik weet nu welke maatregelen wij in de scholen moeten nemen.”

Reeds gereserveerd

Bij energiebesparende maatregelen is de bekostiging altijd een heikel punt. Verheij ziet daar echter geen problemen ontstaan, tenminste als alle projecten doorgaan zoals ze nu zijn gepland. De kosten van (vervan gende) nieuwbouw kunnen vanuit de gemeentelijke zorgplicht worden gedekt, de financiële bijdragen van het schoolbestuur aan renovaties zijn al gereserveerd of zijn onderdeel van reeds geplande werkzaamheden in het MJOP. Dat geldt ook voor de overige maatregelen. Het schoolbe stuur moet alleen extra investeren in een nieuw GBS. Dat kan in tien jaar worden afgeschreven en er staat een forse jaarlijkse besparing op de energiekosten tegenover, met uit eindelijk een positief resultaat op de schoolbegroting.

Optimistisch over haalbaarheid

De conclusie van de analyse van Remco Verheij is dat 44% CO 2 -reductie ten opzichte van 2017 voor de vastgoedportefeuille van BOOR in technisch opzicht mogelijk is. In de periode tot 2030 is elke installatie

Schoolfacilities, september 2019

sowieso aan de beurt om vervan gen te worden. De kosten daarvan zijn al gereserveerd in het MJOP. De vervanging en verbetering van de installaties kan dus plaatsvinden op een natuurlijk moment en de bekos tiging is grotendeels gedekt.

Over de haalbaarheid en de planning is Verheij ook optimistisch. Hij is bij het selecteren van maatregelen uitgegaan van bestaande technieken. In de komende jaren komen er betere technische oplossingen beschikbaar. Daarmee kan een nog grotere ener giebesparing worden gehaald. “Mijn analyse is een conservatieve vrij ruwe inschatting. Daarom geeft deze be rekening voldoende vertrouwen dat we bij BOOR met onze vastgoedpor tefeuille de vereiste CO 2 -reductie gaan halen.”

Meer informatie

Dit artikel is gebaseerd op een Bouwstenen-netwerkbijeenkomst voor huisvesters in het onder wijs op 21 mei 2019. De excel van Remco en zijn toelichting hier op zijn te vinden op www.bouwste nen.nl/Duurzaam-Stichting-Boor.

Ook meedoen met dit netwerk? Meldt u aan als partner via www.bouwstenen.nl.

‘Bijschrift van de foto’

Nieuw op de markt

Je bent wat je eet

Gezond en duurzaam eten en drinken stimuleren, en laten zien hoe lekker dat is! Dat zindert door alle aderen van Van Leeuwen Catering. Wij zetten ons al vijfentwintig jaar in voor ver antwoorde en betaalbare catering in het onderwijs. ‘Je bent wat je eet’, is onze gedachte.

Gezond eten is belangrijk voor goede leerprestaties en om lekker in je vel te zitten. Daarom hebben we in januari ons nieuwste schoolkanti neconcept geïntroduceerd: (H)eerlijk Groen. Heerlijk en eerlijk: daar draait het om. Heerlijk omdat de producten vers, optimaal duurzaam en niet te versmaden zijn. En eerlijk omdat Van Leeuwen Catering sociaal en lokaal onderneemt.

Het sluit aan bij de vraag van ‘groene’ scholen naar een duurzaam en ge zond aanbod in de schoolkantine. We willen met (H)eerlijk Groen laten zien dat ‘bewust’ niet alleen een begrip is, maar een manier van leven!

Digitale werkplek

Een nieuw schooljaar! Tijd voor een nieuwe werkplek? Door de digitali sering is een digitale werkplek niet meer weg te denken in het onderwijs. Met de nieuwe digitale werkplek van Vancis, Hyrbid365, hebben al uw studenten, leerlingen en medewer kers altijd en overal toegang tot de applicaties die zij nodig hebben.

Hybrid365 is eenvoudig te beheren en biedt een hoge mate van flexibi liteit, waardoor de werkplek precies is afgestemd op de behoeften van uw onderwijsinstelling. Hiermee kunt u uw studenten, leerlingen en medewerkers een goed passen de werkomgeving bieden. De hele omgeving wordt veilig en up-to-date gehouden met het toevoegen van nieuwe features en het upgraden van huidige componenten. Zo is de werkplek altijd en overal beschikbaar én toekomstbestendig.

U de focus, wij de IT.

Intranet voor VO

Heldere en doeltreffende com municatie is ook in het voortgezet onderwijs erg belangrijk. Je wilt er alleen niet al te veel tijd aan kwijt zijn. Daarom moet inzicht, informatie en communicatie op één plek goed geregeld zijn, voor iedereen. Samen met de start-up middelbare.school maak je in no-time een onmisbaar intranet voor leerlingen, hun ouders en natuurlijk jouw collega’s.

Het alles-in-één pakket zit boorde vol functies, zoals het online regelen van verzuim en verlof, een handige startpagina, een online schoolgids, interactief nieuws (met polls, ver kiezingen, bijlagen, evenementen en meer!), AVG-vriendelijke fotoalbums en een systeem om toestem ming voor gegevensverwerking te registreren.

Middelbare.school is volledig in te stellen in de huisstijl van de school en biedt SSO aan met Magister, Somtoday en Office 365. Verder kan er gekoppeld worden aan Zermelo, Facebook, Instagram, de website van de school en OneDrive.

www.cateringopmaat.nl

www.vancis.nl

middelbare.school

De zzp-leraar

De zzp-leraar is een nieuwe manier om ervaring op te doen, flexibel te kunnen werken en druk uit te oefe nen voor een hoger salaris en minder werkdruk.

De constructie van zzp-leerkrach ten wordt steeds populairder, het is een gevolg van de manier waarop het onderwijs nu is georganiseerd. Maar het lost het probleem niet op. Er moet volgens de betrokkenen meer worden gedaan om de baan van leerkracht interessant te maken. Het onderwijs verandert langzamer dan de maatschappij. De vraag is hoe je het vak aantrekkelijk maakt voor getalenteerde hoogopgeleide professionals. Zolang die vraag niet is beantwoord en de vraag groot is, is er voldoende werk voor de zzpleraar.

Nieuwe aanpak

De vernieuwde aanpak van het pro gramma Gezonde School beschrijft in negen stappen wat scholen kunnen doen om een gezonde school te wor den, een school die samenhangend beleid voert om een gezonde leefstijl te bevorderen.

Bepaal eerst de beginsituatie: waar staat de school nu? Stel een werk groep samen en kies een thema. Dan komt het uitvoerende werk: maak een plan, ga aan de slag en houd een vinger aan de pols. De volgen de stappen zijn voor de evaluatie: kijk terug en blik vooruit, en houd successen vast. Bij alle stappen is het van belang om draagvlak te creëren én behouden.

Iedere stap bevat tips over hoe scho len met deze stap aan de slag kunnen en verwijzingen naar instrumenten die hierbij helpen. Ook worden prak tijkvoorbeelden van andere scholen gedeeld. Een Gezonde Schooladviseur van de GGD kan helpen met advies en ondersteuning.

www.gezondeschool.nl

Samen beter leren

Een jonge start-up heeft een nieuwe app genaamd SchoolMi ontwikkeld waarmee leerlingen uit het VOonderwijs elkaar kunnen helpen bij het leren.

Het gebruik van SchoolMi helpt niet alleen de schoolprestaties te verbeteren en de kosten voor huis werkbegeleiding te beperken, maar vermindert ook de werkdruk bij docenten en geeft hen op gestructu reerde wijze de nodige feedback om eventueel hun les aan te passen. Tel uit je winst.

Community SchoolMi is een instrument in handen van de school als lerende organisatie en helpt ook de school als community vooruit. Alles is ontwik keld, beveiligd en uitgetest, maar er ontbreekt nog één ding. Goede contacten in het onderwijs.

Welke bestuurder van een VO-school met minimaal 500 leerlingen wil de app een jaar lang gratis uitproberen en de jongens ontvangen voor meer uitleg?

www.schoolmi.nl

flexleerkracht.nl

Op een integrale manier werken aan een duurzame school?

Eco-Schools Facilitair biedt uitkomst!

Bestuur en leerlingen werken samen

Door: Anna Vanderveen

Op zo’n 160 scholen in Nederland -en 52.000 scholen wereld wijd- werken leerlingen aan het verduurzamen van hun school met het Eco-Schools programma. Leerlingen onderzoeken samen met docenten de school en voeren ver schillende acties uit. Hierbij kunnen ze veel voor elkaar krijgen als het gaat om duurzaam denken en doen, maar hebben zij niet de bevoegdheid om beslissingen te nemen over faci litaire zaken. Denk bijvoorbeeld aan het afvalcontract, het goed inregelen van de verwarming of de inkoop van milieuvriendelijke schoonmaak

middelen. Tegelijkertijd willen veel schoolbesturen aan de slag met verduurzaming, maar weten ze niet goed hoe ze dit kunnen opstarten.

Het wordt al snel een groots renova tieproject of ze lopen vast in wet- en regelgeving.

Eco-Schools Facilitair

Om schoolbesturen én leerlingen te helpen is er een nieuw project: Eco-Schools Facilitair. Dit project ondersteunt schoolbesturen om een start te maken met verduurzaming én het helpt de duurzame beweging van leerlingen en docenten vooruit. Het is een kort en laagdrempelig project dat in ongeveer zes maanden

wordt uitgevoerd. Met het project wordt in kaart gebracht wat de duur zame wensen en mogelijkheden zijn op het gebied van facilitaire zaken. Ook analyseren we kansen in de om geving, bij bijvoorbeeld de gemeente of bedrijven. Al deze input vertalen we naar een concreet actieplan, zodat je alles in huis hebt om een vliegende start te maken!

Met Eco-Schools Facilitair is er veel aandacht voor wat er leeft op de scholen zelf. Het team van leerlingen en docenten én het team van het schoolbestuur versterken elkaar. Zo werk je met dit project aan een inte grale aanpak van duurzaamheid.

Wil je meer weten? Kijk dan op www.eco-schools.nl/facilitair

Dit artikel wordt u aangeboden door:

Eco-Schools 030 635 89 00 info@eco-schools.nl www.eco-schools.nl

‘Bijschrift van de foto’

Bouwstenen jaarbijeenkomst 2019

28 november 2019, Hilversum

Weet u het nog? De boodschap van Diederik

Samsom, voorzitter van de sectortafel Gebouwde Omgeving, tijdens de Bouwstenenjaarbijeenkomst in 2018: iedereen moet aan de bak!

Duurzamer

We hebben de daad bij het woord gevoegd, ieder in zijn eigen omge ving. En door samen een bijdrage te leveren aan de 12 sectorale rou tekaarten voor de verduurzaming van het maatschappelijk vastgoed. We hebben de voorstellen voor de routekaarten verder uitgewerkt en bespreken ze graag op 28 novem ber 2019 met alle relevante partijen: scholen, gemeenten, bedrijfsleven en het Rijk. Want één ding is duidelijk: we hebben elkaar nodig om echte stappen te maken.

Passender

Er zijn meer agendapunten die we graag met u bespreken. Bijvoorbeeld de resultaten van onze gezamenlijke zoektocht naar passende voorzie ningen op het gebied van onderwijs, sport, zorg en welzijn. Staan voor zieningen op de juiste plek? Met gebouwen die aansluiten bij de maatschappelijke behoeften en de beleidsdoelen van deze tijd.

Slimmer

We laten u zien wat we samen wijzer zijn geworden en kunnen bereiken door krachtenbundeling in netwerk verband, vergelijkend onderderzoek en benchlearning. Bijvoorbeeld rondom informatiemanagement: hoe maken we gebruik van big en open data? En hoe komen we aan de juiste informatie om bedrijfsma tig en beleidsmatig op vastgoed te kunnen sturen? Dat brengen we in de nieuwe publicatie van In Control, een jubileum-editie.

Wat we ook doen, we willen het wel een beetje slim doen. Met slimme gebouwen, slimme werkprocessen en slimme (sturings)informatie en monitoring.

Programma en aanmelden Kijk op de website voor het pro gramma en meldt u aan via www. bouwstenen.nl/jaarbijeenkomst.

De Energiebespaarder helpt u op weg

Voor veel schoolbesturen in Nederland liggen er volop kansen om met laagdrempelige maatre gelen energie en geld te besparen. In april 2019 is daarom het programma ‘Scholen Besparen Energie’ gestart. Dit programma helpt schoolbe sturen actief en onafhankelijk bij het zetten van de eerste stappen. In dit artikel leest u over de eerste ervaringen binnen het programma en hoe u kunt beginnen met besparen.

De eerste ervaringen Al 82 schoolbesturen, die gezamen lijk verantwoordelijk zijn voor meer dan 1.200 scholen, maken gebruik van het programma. Dit kan via een gratis startpakket dat zij kunnen aanvragen, door vragen te stellen aan de online helpdesk of door een Energiebespaarder uit te nodigen. De Energiebespaarders merkten de eer ste maanden na de lancering dat het voor veel schoolbesturen lastig is om een helder overzicht te krijgen van de diverse opgaves en hoe hiermee aan de slag te gaan. Zo zijn er veel vragen over de Informatieplicht en de verschillende scans en onderzoeken die worden aangeboden. Jeroen Paas is zo’n Energiebespaarder en onder steunt scholen door heel Nederland: ‘Veel schoolbesturen weten niet goed waar ze moeten beginnen, welke prioriteiten ze moeten stellen en wat er allemaal kan. De onafhankelijke

ondersteuning vanuit dit programma helpt hen om inzicht te krijgen in hun energieverbruik, ambities te be palen en inzichtelijk te krijgen welke stappen zij nu kunnen nemen.’

Veel schoolbesturen weten niet goed waar te beginnen

Waar te beginnen?

‘Allereerst is het voor een schoolbe stuur belangrijk om inzicht te krijgen in het energieverbruik’, aldus Jeroen. Door het complete energieverbruik om te rekenen naar verbruik per

vierkante meter gebruiksoppervlak (energie-intensiteit), kan het bestuur de verschillende schoollocaties in de portefeuille onderling vergelij ken. Wat zijn mijn best presterende gebouwen en waar is nog veel winst te behalen? Jeroen: ‘Bij verschil lende scholen brachten we samen met het schoolbestuur deze ‘’ener gie-intensiteit’’ in kaart. Dit maakt in één oogopslag duidelijk wat de energieprestatie per locatie is en of de Informatieplicht geldt. Van hieruit kunnen de juiste prioriteiten en vervolgstappen per locatie bepaald worden. Hierbij is het belangrijk dat het schoolbestuur duidelijk heeft wat het ambitieniveau is, die bepaalt im mers wat ze uiteindelijk gaan doen.’

Juiste onderzoek ‘Vervolgens bepaalt u met het totaaloverzicht of een vervolg onderzoek per locatie nodig is.’ Vervolgonderzoeken maken in zichtelijk welke maatregelen het schoolbestuur per locatie kan treffen om energie te besparen. Zo loont het bijvoorbeeld bij gebouwen met een hoge energie-intensiteit en een lange resterende levensduur om een uitge breid onderzoek uit te laten voeren, zoals een Energieprestatieadvies (EPA-maatwerk). Hierbij wordt uit gebreid naar verschillende aspecten van het gebouw gekeken.

Bij locaties met een laag energiever bruik is een beknopte energiescan, de Tip 10 lijst uit het startpak ket of een scan met de Erkende Maatregelen Lijst (EML) van RVO vaak al voldoende. Een EPA is niet nodig, dit maatwerkrapport vertelt bij zo’n locatie alleen wat al bekend is: het energieverbruik is laag, de prestatie van het pand is optimaal en er zijn weinig maatregelen nodig. Jeroen: ‘Bij een van de schoolbe sturen lag een offerte voor zes EPA-maatwerkrapporten, een flink kostenplaatje. Toen de energie-in tensiteit inzichtelijk werd, bleek op slechts één school het energiever bruik zo hoog dat daar een uitgebreid onderzoek een goede keuze zou zijn. Het schoolbestuur besloot toen één onderzoek uit te laten voeren. Op de overige locaties ging het bestuur met de EML-lijsten aan de slag.’

Concrete maatregelen

De Energiebespaarders keken op verschillende schoollocaties waar kansen en bespaarmogelijkheden lagen. Zo stond op één locatie de verwarming nog aan bij een buiten temperatuur van dertig graden en waren CV-leidingen onder vloeren niet goed geïsoleerd.

Ook zagen de Energiebespaarders dat het gebouwbeheersysteem bij verschillende scholen beter ingere geld kon worden. Jeroen: ‘Op een van de scholen hielp ik de hoofdconciërge met de instellingen die hij eenvoudig zelf kan bijsturen. Vervolgens boekte hij een cursus om meer te leren over het gebouwbeheersysteem, zodat hij

niet meer volledig afhankelijk was van een externe installateur.’

Naast technische aanpassingen kun nen scholen via bewustwording en gedragsverandering ook veel bespa ren. Zo staan de lichten, digiborden en computers op verschillende scholen vaak aan terwijl deze niet gebruikt worden. Jeroen: ‘Op een school gingen de leerlingen zelf aan de slag met de Tip 10 lijst uit het startpakket. Naast het opsporen van bespaarmogelijkheden zijn ze ook meteen bewust met het onderwerp bezig. Dit heeft een positief effect op het eigen gedrag van de leerlingen.’

Benieuwd hoe een Energiebespaarder uw school kan helpen verduurzamen?

Ga naar de website www.scholen besparenenergie.nl en nodig een Energiebespaarder uit op uw school.

Instellingen die je eenvoudig zelf kan bijsturen

Wilt u aan de slag met het verduurzamen van uw scholen?

Ga zelf aan de slag met het gratis startpakket, boordevol tips, informatie en processtappen.

Nodig een Energiebespaarder uit op uw locatie om samen te kijken waar u stappen kunt zetten.

Of stel uw vragen aan de helpdesk: 085 - 303 26 02 of via info@scholenbesparenenergie.nl.

Energiebespaarder Jeroen Paas

“Fikse uitdaging om de kwaliteit van deze tijdelijke school te overtreffen”

In Capelle aan den IJssel is in mei een semipermanent schoolgebouw ge opend. De komende tien jaar zitten er om de beurt scholen in wiens schoolgebouw wordt vernieuwd. De tijdelijke school is ruim, bijna circulair, energiezuinig, all electric en heeft een goed binnenklimaat. Gemeentelijk projectleider Marloes Kortekaas: “Wij hebben gekozen voor kwaliteit en betaalbaarheid.”

De gemeente Capelle aan den IJssel staat voor de uitdaging om de helft van de 25 basisscholen te renove ren of vervangen. In 2018 heeft de gemeenteraad een programma aangenomen met een planning voor de komende jaren. Scholen die

tijdens bouwwerkzaamheden niet in hun gebouw kunnen blijven, worden beurtelings in de tijdelijke school gevestigd. Marloes Kortekaas: “Zo’n scholencaroussel is heel lucratief. Je kunt je geld beter uitgeven aan één semipermanent gebouw van goede

kwaliteit, dan aan aparte tijdelijke huisvestingen voor elke school. Je moet natuurlijk wel zoals wij het ge luk hebben dat de betrokken scholen een beetje bij elkaar in de buurt liggen.”

Goede match

In samenwerking met Adviesbureau Synarchis heeft de gemeente in het vierde kwartaal van 2018 de vraag in de markt gezet voor een tijdelijk schoolgebouw, dat geschikt is om er telkens andere scholen in te zet ten. Niels Rousse van Synarchis: “De doelstelling was tijdelijke huisvesting voor maximaal tien jaar, maar wij wilden beslist niet van die typische stapels met containers. Het gebouw en met name het binnenklimaat moest voldoen aan Frisse Scholen Klasse B en het gebouw moest duur zaam zijn.”

Het project van de gemeente trok de aandacht van Hodes Bouw, zegt hoofd bedrijfsbureau Erwin Knoop. “De uitvraag zat goed in elkaar en sloot goed aan bij wat Hodes doet. Wij zijn gespecialiseerd in projecten die langer staan dan een paar jaar, waar een tijdelijke bouwvergunning voor moet worden aangevraagd.” Binnen enkele weken deed Hodes Bouw een aanbieding, die vervolgens in december door de gemeente werd beoordeeld.

Snelheid was daarbij nodig, want de school moest in april klaar zijn. De aanvraag voor de bouwvergunning was nog voor de Kerstdagen de deur uit, zodat het contract in januari kon worden getekend. In februari werden stalen palen voor de fundering in de grond geheid. Daarna werd het casco van het 1.700 m2 tellende gebouw in amper tien dagen geplaatst, om vervolgens te worden afgebouwd. Rousse: “Inclusief heien was de bouwtijd slechts tien weken. Dat is gelukt doordat we als bouwpartners en gemeente heel goed samen zijn opgetrokken en allemaal hetzelfde doel hadden: het project moest op tijd klaar.”

Duurzaam en energiezuinig Voor de gemeente is duur zaamheid belangrijk, vooral energie en circulariteit. Daarom zijn duurzame materialen en een lucht-water-warmtepomp met vloerverwarming gebruikt. Om op termijn energie op te kunnen wekken is het dak geschikt voor zonne

panelen. Marloes Kortekaas: “Ook duurzaam is, dat het gebouw de montabel is. We kunnen het na tien jaar verkopen of verplaatsen om het op een andere plek opnieuw jaren lang te gebruiken.”

Qua binnenklimaat voldoet de school aan de eisen van Frisse Scholen klasse B voor daglicht, akoestiek, luchtkwaliteit en temperatuur. De gebouwschil is zo goed geïsoleerd, dat de binnentemperatuur bijna con stant is. Dat bleek al tijdens enkele koude nachten en heel warme dagen, vertelt projectleider John van ‘t Hul van Hodes. “De vloerverwarming zorgt voor een basistemperatuur. Het klimaatsysteem regelt de ventilatie met warme of koele lucht. Dat kan dankzij die gebouwschil. Tijdens de hete dagen in mei was het in de school aangenaam koel.”

Verrassend veel kwaliteit De tijdelijke school voldoet aan het Bouwbesluit voor permanente bouw. De kwaliteit is technisch zo goed, dat het wel vijftig jaar mee kan. De buitenkant is zo afgewerkt dat niet te zien is dat het gebouw is opgebouwd uit containers. Van binnen is het erg ruim. Een lokaal is 2,90 meter hoog en heeft een oppervlakte van 64 vierkante meter.

binnenklimaat is voor Paul de meest aangename verrassing. “Ik ben in de afgelopen periode in heel wat nieuwe schoolgebouwen geweest en tot nu toe heb ik geen enkele school met een vergelijkbaar binnenkli maat gezien.” Hij is zo tevreden over het klimaatsysteem, dat hij dat ook graag in zijn nieuwe schoolgebouw wil hebben.

Inclusief Heien

was de bouwtijd tien weken

Tips

Het project is succesvol, maar er zijn altijd dingen die beter kunnen. John van ‘t Hul van Hodes zou graag in een wat eerder stadium bij projecten betrokken worden. “Organiseer een dialoogronde met enkele partijen voordat je ergens aan begint, zodat je je beter kunt oriënteren op de mo gelijkheden. Dan kun je daar in het programma van eisen rekening mee houden.” Niels Rousse denkt dat het goed is om wat meer tijd te nemen voor de voorbereiding. “Wij hebben flink moeten pushen bij sommige partijen, zoals degene die de NUTSvoorzieningen verzorgt. Als je wat eerder begint zit daar meer ruimte.”

De Eben Haezerschool is de eer ste school die in het pand zit en de ervaringen zijn positief. Directeur Arie-Jan Paul vindt het een plezierig gebouw om in te werken en heeft absoluut niet het gevoel in tijdelij ke huisvesting te zitten. “De school heeft van binnen en van buiten een mooie uitstraling. Opvallend is de rust in het gebouw; er is nauwelijks geluid vanuit de andere lokalen en de gangen te horen.” Maar het prettige

Schoolfacilities, september 2019

Marloes Kortekaas ziet voor de gemeenten vrijwel alleen maar voor delen in één tijdelijke huisvesting. Voorwaarde is dat een gemeente de scholenbouwprojecten aansluitend op elkaar plant en niet tegelijk. Maar dan zijn de voordelen, ook voor de scholen, erg groot. “Wij bieden de scholen meer kwaliteit. We passen het gebouw voor elke school aan, ze nemen hun eigen interieur en apparatuur mee en ze hoeven vrijwel geen kosten te maken. Als gemeente heb je op deze manier de kans om de scholen goed te faciliteren.”

‘Bijschrift van de foto’

Geen enkele school met vergelijkbare bin nenklimaat gezien

Beroep &branche

Anders organiseren

Voion heeft een verkenning laten uitvoeren naar het anders or ganiseren van het onderwijs en de impact op het personeel. De inzichten en voorbeelden bieden inspiratie aan scholen wat be treft organisatorische condities en consequenties voor leraren en personeelsbeleid.

Een andere organisatie van het onderwijs heeft op verschillende manieren gevolgen voor het perso neel. Docenten hebben een breder perspectief omdat zij intensiever bezig zijn met onderwijsontwik keling, leerdoelen en leerlijnen, en vaak vakoverstijgend en interdis ciplinair werken. In het algemeen is er meer en intensievere sa menwerking tussen docenten, wat inspirerend is, maar ook het nodige vraagt van docenten. Docenten zijn tevreden met hun werk en halen er veel voldoening uit doordat ze betrokkenheid en eigenaarschap ervaren.

In de praktijk blijkt dat een andere wijze van organiseren een positief effect heeft op de tevredenheid en motivatie van leerlingen. Ook is de relatie tussen leerlingen en het personeel op scholen sterker ge worden. De opbrengsten zijn geen vanzelfsprekendheid voor anders

“Onderschrift bij

organiserende scholen. Zelf wijzen zij op het belang van een goede visie, voldoende tijd voor het inno vatieproces en draagvlak onder het personeel en personeelsleden die het in novatieproces mee willen helpen ontwikkelen.

Wilt u als school zelf aan de slag met het anders organiseren van het onderwijs? U kunt het onderzoeks rapport downloaden via www.voion. nl. Het onderzoek ‘Anders organi seren? Teamwork!’ is in opdracht van Voion uitgevoerd door het Kohnstamm Instituut en het CAOP. www.voion.nl

derwijs. Door late Whatsappjes in de klassen-app en gedetailleerde volgsystemen is er weinig rusttijd voor leerlingen. Elk moment kan er een nieuw cijfer online komen. Bovendien gaan cijfers een grote re rol spelen. Steeds vaker kijken vervolgopleidingen naar cijferlijs ten van het voortgezet onderwijs. Lossie: “De toetscultuur is doorge slagen door de overladenheid van toetsprogramma’s en de manier van toetsen die nog teveel gericht is op reproductie.”

Het LAKS wil zich het komende schooljaar volop gaan richten op het welzijn van leerlingen. Het nieuwe bestuur kijkt er zeer naar uit om zich hiermee bezig te mogen houden.

www.laks.nl

Toetsdruk-alarm

Drie toetsen op een dag, van half negen tot half zes les en daarna door naar huiswerkbegeleiding. Steeds vaker geven middelbare scholieren aan last te hebben van stress door school. Het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS) vindt dit een kwalijke kwestie die veel aandacht verdient. Voorzitter Pieter Lossie: “Opvallend is dat middelbare scholieren van toets naar toets leven met als voorname lijk doel een goed cijfer halen.”

Een belangrijke factor is de recente ontwikkeling van het 24/7 on

Leergang Renovatie

Het AVS Centrum Educatief Leiderschap biedt een breed scala aan erkende opleidingen, leergan gen en trainingen – ook incompany – voor leidinggevenden in het funderend onderwijs.

Met het veranderen van de sa menleving moet de toegevoegde waarde van onderwijs opnieuw

Schoolfacilities, september

Schoolfacilities,

tegen het licht gehouden worden. Ontwikkelingen in het concept vragen veelal om aanpassingen van de accommodatie. In deze leergang nemen wij je mee in de wereld van renovatie en vernieuwing voor een gezond, duurzaam en betaalbaar (school)gebouw, passend bij de why van de organisatie.

Je wordt op basis van kennis en praktische vaardigheden toegerust om een stevige en actieve rol te vervullen in dit proces. Je krijgt niet alleen grip op het (ver)bouwproces, maar wordt in deze leergang uit gedaagd en begeleid om met lef en ambitie de regie te nemen. Je maakt kennis met relevante partijen in het ontwikkelings- en bouwproces, op interessante leslocaties. Je wordt toegerust voor de verschillende rol len die de schoolleider heeft in het proces van (vernieuw)bouw van een accommodatie in het sociale domein (met name voor de sector onder wijs). De Leergang wordt gegeven door twee ervaren projectleiders en een aantal gastdocenten. Meld je gauw aan!

www.avs.nl/onderwijs-en-gebouw

bouwen slurpen de meeste energie, welke doen het relatief goed? In hoeverre sluiten de gebouwen nog aan bij het onderwijs dat er gegeven wordt? De PO-Raad roept al haar leden op om komend schooljaar -als zij dat nog niet hebben gedaan- een degelijke inventarisatie te (laten) maken van hun gebouwenbestand.

Op dit moment maakt het ministerie van Onderwijs de huisvestingsvoor stellen van PO-Raad, VO-raad en VNG klaar voor wetgeving. Zodra deze wetswijziging is aangenomen, wordt het voor iedere gemeente en schoolbestuur verplicht een geza menlijk Integraal Huisvestingsplan (IHP) te hebben. Daarin staan alle nieuwbouw- en renovatieplannen voor de eerstkomende zestien jaar uitgewerkt en in grote lijnen voor de nog langere termijn.

Geheim van het IHP

Heeft jouw schoolbestuur zicht op het exacte aantal vierkante meters van ieder schoolgebouw? Welke ge

Objectieve informatie is natuur lijk essentieel om een goed IHP te maken. Uit de ervaringen van gemeenten en schoolbesturen die al een IHP hebben, blijkt dat verreweg de meeste tijd gaat zitten in het proces: de afstemming om tot een goed IHP te komen. Veel betrokke nen geven aan dit vooraf onderschat te hebben. Daarom waarschuwt de PO-Raad haar leden tijdig te be ginnen met het inventariseren van de gebouwenvoorraad. Dat komt de kwaliteit van de gesprekken met de gemeente die volgen, en daarmee de kwaliteit van de uiteindelijke IHP’s, alleen maar ten goede. Aan de slag dus, met dat IHP!

www.poraad.nl

Schoolfacilities, september 2018Schoolfacilities, september 2019Schoolfacilities, 2019

Foto: Gertjan van Midden

Door: Jim Kleijwegt

Hoewel een Integraal Huisvestingsplan (nog niet) wettelijk verplicht is, gaan steeds meer gemeen ten en scholen ermee aan de slag. Het geeft inzicht in de huidige situatie en richting aan toe komstige investeringen.

In een Integraal Huisvestingsplan (IHP) leggen gemeente en scholen hun gedeelde visie op het scholen landschap van de toekomst vast, en bepalen ze hoe ze met investeringen in het scholenlandschap omgaan. Dat er integrale huisvestingsplan nen worden gemaakt is niet nieuw. Op de website van Bouwstenen zijn er verschillende te vinden. Maar leerlingendaling, het klimaatbe leid en andere maatschappelijke ontwikkelingen zorgen wel dat er behoefte is aan een nieuwe gene ratie huisvestingsplannen. Zie ook het artikel in Schoolfacilities van 30 november 2017 over Integrale huisvestingsplannen vanuit de be doeling. Vanuit die nieuwe doelen zijn er recent nieuwe IHP’s gemaakt in onder andere Enschede, Gouda, Krimpenerwaard en Zuidplas.

Ouder dan 40 jaar In Enschede is grote behoefte aan renovatie of (ver)nieuwbouw; 68% van de 80 schoolgebouwen is ou der dan 40 jaar. Daarom stelde de gemeente samen met alle partijen in het PO en (V)SO een IHP op, met

daarin een investeringsplan om de gebouwen de komende 30 jaar te vernieuwen. Samen formuleerden alle betrokken partijen belangrijke uitgangspunten op het gebied van prioritering, gewenst kwaliteitsniveau in functionaliteit, duurzaamheid en gezondheid en gezamenlijke financi ele verantwoordelijkheid.

Leerlingendaling en klimaatbeleid vragen om nieuwe plannen

denkrichting

Nieuwe ontwikkelingen, nieuwe huisvestingsplannen

systeemwereld

Waardevol instrument

“Een IHP is een waardevol in strument”, vertelt Gerhard Jacobs, partner van HEVO en betrokken bij de totstandkoming van het IHP in Enschede. “De ambities van schoolbesturen en gemeenten zijn

doorgaans groot en er komen forse investeringen bij kijken. Een IHP vormt een ideaal startmoment om te bekijken welke investeringen er precies nodig zijn en hoe die wor den bekostigd. Met een IHP weten schoolbesturen en gemeenten voor twintig jaar lang wat ze te wachten staat. Het is daarom een essentiële onderlegger voor breed gedragen afspraken. Dit is zeker belangrijk wanneer er sprake is van doorde centralisatie en schoolbesturen zelf verantwoordelijk worden voor het gebouwenbestand.”

Klimaatdoelen

De PO-Raad, VO-raad en de VNG adviseerden in 2018 aan het ka binet om een IHP voor scholen en gemeenten verplicht te stellen, zodat deze meer grip krijgen op de kwaliteit en de verduurzaming van schoolhuisvesting. In het klimaatak koord zijn deze wetsvoorstellen door het kabinet overgenomen.

“We zien nu dat het lastig is voor schoolbesturen en gemeenten om verschillende geldstromen voor huisvesting bij elkaar te brengen”, aldus Tanja van Nes van de PO-Raad. “Er is vaak geen gemeenschappelijk plan om met schoolhuisvesting om te gaan. Een gemiste kans, want in tegraal naar de opgave kijken maakt dat het geld beter besteed wordt. Zonder IHP is het voor gemeenten elk jaar spannend hoeveel aanvragen er binnen komen en voor school

besturen of de middelen voor de geplande nieuwbouw of renovatie wel beschikbaar zijn. Wij willen dat er afspraken worden gemaakt over kwaliteit, duurzaamheid en prio ritering, voor tenminste vier jaar, met een doorkijk van zestien jaar. Je dwingt op die manier partijen tot een langere termijnvisie, over een bestuursperiode heen.”

Weten wat je te wachten staat

Verplicht IHP

Er waren twee belangrijke redenen voor de PO-Raad om een ver plicht IHP voor te stellen. Tanja: “Ten eerste komt het de kwaliteit van schoolgebouwen ten goede. De kwaliteit van veel gebouwen is op dit moment ondermaats en met de huidige vernieuwingsgraad (elke +/- 69 jaar een grote ingreep) komt de kwaliteit niet op peil. Ten tweede kan een IHP een belangrijke rol spelen in de verduurzaming van schoolgebouwen. Schoolbesturen komen bij nieuwbouw nu vaak, om budgettaire redenen, uit op een gebouw dat BENG is (bijna ener gieneutraal gebouw), volgens het huidige bouwbesluit. Eigenlijk is dit een desinvestering omdat je in 2050 compleet energieneutraal moet zijn.

Door samen met de gemeente te kij ken naar langetermijndoelen kunnen

echt toekomstbestendige beslissin gen en afspraken over financiering worden gemaakt.”

De wet, waarmee een IHP voor ge meenten verplicht wordt, zal op zijn vroegst in 2022 zijn aangepast. Tanja raadt gemeenten en schoolbesturen echter aan om nu vast te beginnen met de voorbereidingen.

Meer informatie

Diverse voorbeelden van IHP’s vindt u op www.bouwstenen.nl/ onderwijs-huisvestingsplannen

Het artikel uit Schoolfacilities is te vinden op www.bouwstenen.nl/ihp-van uit-de-bedoeling

Gerhard Jacobs, partner van HEVO Tanja van Nes van de PO-Raad

Gezonde leeromgeving: ‘Ech Well!’

Stadsregio Rotterdam zijn zich hier steeds meer van bewust. Tijd voor een nieuwe start!

Pim Commandeur, zelfstandig adviseur bij diverse schoolbestu ren, en Jeroen van Kessel, directeur en huisvestingsregisseur bij KWK, vinden dat het structureel aanbieden van een gezonde leeromgeving een randvoorwaarde is voor toekomstige schoolgebouwen.

Gezond middelpunt

Een gezonde leeromgeving gaat over licht, schone lucht, gezonde voeding, ruimte voor beweging en zelfont plooiing. Dit is dus veel meer dan alleen het schoolgebouw. Het gaat om de impact op en interactie tussen gebruikers: de kinderen, de leer krachten, de buurt en de ingerichte omgeving: de wijk, het schoolplein, het gebouw. De school als gezond middelpunt in de wijk.

De schoolbesturen RVKO, Stichting BOOR en Blick op Onderwijs zijn

in de Stadsregio Rotterdam al aan de slag gegaan met een gezonde leeromgeving die verder gaat dan frisse scholen en iets betekent voor kinderen en de maatschappij.

Het is van belang dit vanuit een sterke visie van het schoolbestuur in te vullen omdat er vanuit de huidige normvergoeding voor onderwijs huisvesting geen extra middelen specifiek voor een gezonde leer omgeving beschikbaar zijn. Het zijn initiatieven die worden omarmd door de besturen, scholen en gemeenten om dit vanuit alternatieve financie ringsbronnen mogelijk te maken.

De belangrijkste stappen voor het structureel aanbieden van een gezonde leeromgeving zijn weerge geven in figuur 1.

Ontwikkelingsdoelen

Er is al een hele stroom van initiatie ven die scholen kunnen omarmen om met duurzaamheid en gezondheid aan de slag te gaan, maar dit is nog versnipperd en kent geen integrale aanpak.

De visie van het schoolbestuur is maatschappelijk relevant en richt zich op de educatie die noodzakelijk is om kinderen voor te bereiden op hun eigen toekomst. Hiervoor zijn de ‘Duurzame Ontwikkelingsdoelen’ van de Verenigde Naties een goed hand vat om een gezonde en duurzame visie te bepalen voor je school. Dit is inmiddels bij verschillende schoolbe sturen geïntroduceerd en het blijkt dat dit een belangrijk denkkader vormt waar individuele scholen in vulling aan kunnen geven. Dit kader maakt het mogelijk concrete doelen te stellen voor de specifieke behoefte van de kinderen en ouders op een school.

WELL Buildings

De thema’s van WELL Buildings zijn goed bruikbaar als richtlijn voor het ontwerpen van een gezonde leeromgeving. Door de belangrijk ste thema’s integraal op te nemen in een ontwerp of het functioneel verbeteren van de leeromgeving is grote winst te behalen in de beleving van de omgeving en leerpresta ties. De richtlijnen van WELL geven een denkkader. Scholen zijn vaak in omvang te klein om de kosten te kunnen dragen van een geheel ge certificeerde aanpak en dus focussen

Invloedsfeer gezonde school

wij ons op de thema’s om samen na te denken over de oplossingen. In figuur 2 een overzicht van deze oplossingsrichtingen.

Voorbeelden

De voorbeelden krijgen nu vorm in de praktijk waar het gaat om de koppe ling met het onderwijs en zichtbaar maken van WELL-thema’s. Hiermee zijn het niet langer alleen technische maatregelen die ‘onzichtbaar’ in een schoolgebouw worden opgenomen, maar zichtbare elementen in een gezonde leeromgeving.

• Voorbeelden uit de Stadsregio Rotterdam waarbij gebruik gemaakt is van de beschikbare fysieke en financiële ruimte.

Gezonde voeding op scholen stimu leren door verbouwen van voedsel in kassen en moestuinen en aan de slag te gaan met de bereiding en het daadwerkelijk eten hiervan (Eco-Schools);

Bewegen door de ‘Lekker Fit scho len’ en de inrichting van schoolplein en binnenruimte (alleen rennen op de gangen), (fast lane en slow

lane), schoolpleinen inrichten om te klimmen en klauteren;

• Gezonde lucht in en om de gebou wen. Focus op groene schoolpleinen voor reductie fijnstof en toena me zuurstof. De lucht in lokalen zuiveren door voldoende planten in de ruimte die CO2 omzetten in zuurstof;

Focus op thermisch comfort buiten en binnen. Gebruiken van groen om hittestress te voorkomen op schoolpleinen en de zonbelas ting op gevels te beperken. Door verdamping ontstaat koeling zoals mensen zweten;

Realiseren van educatieve bui tenruimte op schoolpleinen en op schooldaken in een groene omgeving;

• Door schoolpleinen en binnen ruimte te voorzien van groen kan het geluidsniveau worden geredu ceerd en overlast naar de omgeving beperkt. Groen als natuurlijke demping van geluid;

• Infiltratie en gebruik van regen water door een slimme oplossing op schoolpleinen en opslag van regenwater voor gebruik in en om de school.

Dit artikel wordt u aangeboden door KWK Huisvestingsregisseurs www.kwkbv.nl

WELL

is een internationale standaard die gericht is op gezondheid en welzijn van mensen in gebouwen. Vanuit wetenschappelijk onderzoek zijn de effecten van een gebouw op het me disch welbevinden van de gebruiker vertaald naar praktijkgerichte toet singsvormen.

WELL maakt de prestaties van het gebouw in relatie met de gezondheid van gebruikers door middel van de volgende zeven categorieën inzich telijk: lucht, water, voeding, licht, vitaliteit, comfort en geest.

Figuur 1

Figuur 2

Enorme consequenties krimp

Naast de ontwikkelingen per ge meente laat het document zien waar in Nederland kinderen binnen 12 kilometer (te rijden op wegen waar daadwerkelijk fietsers mo gen rijden), keuze hebben uit één, twee of meerdere VO-scholen voor praktijkonderwijs, vbo, mavo, havo of vwo (de zgn Dijkgraafnorm). Vooral in Noord-Nederland blijken er veel gemeenten te zijn waar geen of maar één schoolsoort beschikbaar is binnen twaalf kilometer; weinig keus dus.

In vrijwel heel Nederland krimpt het aantal leer lingen, in de achterhoek zelfs met 30 tot 40%. Dat is op zich geen nieuws, maar het wordt nu wel steeds meer voelbaar. Minister Slob biedt hulp.

In de grote steden in de randstad, zoals Amsterdam, Utrecht, Den Haag en Rotterdam, groeit het aantal kin deren tot 15 jaar de komende jaren nog, maar dat zijn uitzonderingen.

In alle andere regio’s is sprake van een stevige leerlingendaling, met de Achterhoek aan kop, zo blijkt uit onderzoek Achterhoek VO. Tot 2028 verliest het Nederlandse voortgezet onderwijs in totaal waarschijnlijk nog eens zo’n twaalf procent van zijn leerlingen.

Maar één school binnen twaalf kilometer

Weinig keus

In het Achterhoekse onderzoek worden de demografische ontwikke ling van heel Nederland inzichtelijk gemaakt. Hieruit blijkt dat in de ach terhoek maar liefst 40,9 % minder 0-jarigen dan 15-jarigen wonen.

‘Bijschrift van de foto’

Schoolfacilities, september 2019

Oplossing bedenken

Het onderzoek brengt in beeld hoe groot de opgave is, maar biedt geen oplossingen. Die zullen betrokkenen met elkaar moeten bedenken en organiseren. Aan hen de keuze welke school binnen de gegeven kaders toekomst heeft en welke niet. Daarbij gaat het niet alleen om locatie, per soneel en gebouwen, maar ook om keuzes over de wijze van organiseren. Gaan we op grotere afstand van de doelgroep of juist kleinschalig en dichtbij de huizen waar de kinderen wonen? Dat geldt ook voor de wijze van exploitatie; organiseer je alles zelf of ga je alleen onderwijs leveren in de organisatie van een ander? De situatie noopt ertoe hie stevig over na te denken. Er zal hoe dan ook wat veranderen.

‘Bijschrift van de foto’

Door: Jim Kleijwegt

Naar een andere school of afscheid nemen

Investeren in de toekomst Kernvraag is hoe kwaliteit en keu zevrijheid bij krimpende budgetten goed kunnen worden gewaarborgd en ondanks de krimp ook in de toekomst kan worden geïnvesteerd. Zowel in mensen als middelen.

Henk van der Esch, voorzitter het van College van Bestuur van Achterhoek VO: “Onze primaire taak is zorgen dat er onderwijs beschik baar is, hiervoor kan het bijvoorbeeld nodig zijn dat scholen fuseren. Op het gebied van personeel zorgen we er onder meer voor dat we de com petenties en bevoegdheden van al ons personeel goed in beeld hebben.

Aan het einde van het jaar kijken we: heeft deze functie toekomst op deze school? Als dit niet zo is kan het zijn dat iemand wel bij één van onze an dere scholen terecht kan, of dat we helaas afscheid van iemand moeten nemen. We hebben voor de meeste vakken geen moeite met het vinden van kwalitatief goed personeel, door de krimp is de vraag ook lager.“

Slopen of herbestemmen

In het kader van de verduurzaming zal ook kritisch naar de locatie, onderhoudskosten, duurzaamheid en functionaliteit van de gebouwen worden gekeken en ligt er de vraag wat te doen met schoolgebouwen die leeg komen te staan: slopen of herbestemmen? Achterhoek VO be sloot een aantal middelbare scholen te fuseren. Henk: “In Doetinchem voegen we momenteel drie scholen samen tot twee. Ze hebben ge meenschappelijke kenmerken maar verschillen ook van elkaar zodat leerlingen echt iets te kiezen hebben.

Vanaf volgend jaar starten in beide scholen eerst alleen de brugklassen, terwijl de andere leerlingen nog op de oude locaties blijven. Zo verloopt de overgang soepel”, aldus Henk.

Extra geld

“Het onderzoek maakt nóg duidelij ker wat we al wisten”, vertelt Henk. “De krimp die onze scholen te wach ten staat, is fors en in veel gevallen zelfs heel fors. Proactief nadenken over een dekkend onderwijsaanbod en intensief samenwerken om dat te bereiken, is essentieel om onze opdracht waar te maken.”

Middelbare scholen in krimpregio’s krijgen daarom de komende twee jaar € 25 miljoen extra om fusie of samenwerking tussen scholen mogelijk te maken. Als de krimp de komende vijf jaar harder gaat dan verwacht kan dit oplopen tot € 48

miljoen. In het najaar komt minister Slob van onderwijs met een aanvul lend plan om geïsoleerde scholen te ondersteunen. Deel van het geld is bedoeld voor processen die een betere samenwerking met andere scholen te bevorderen, een deel om te kunnen blijven voortbestaan.

Beleidsinformatie

Het onderzoek Achterhoek VO is gedaan op basis van openbare data van DUO en het CBS. Eerder deed ook bureau Republiq op basis van openbare data onderzoek naar krimp in het VO-onderwijs en kwam min of meer tot dezelfde conclusie. Vrijwel heel Nederland krimpt. In het on derzoek van Republiq wordt ook een vertaling gemaakt naar de gebou wen. Big en open data vorm steeds vaker de basis voor voorzieningen planning, IHP’s en vastgoedbeleid.

Meer informatie

De onderzoeken van Achterhoek VO en Repubiq zijn te vinden op www.bouwstenen.nl/krimp-maat schappelijke-voorzieningen.

Tijdens de Bouwstenenjaarbijeenkomst op 28 november 2018 wordt nader ingegaan op voorzieningenplanning via big en open data. Zie www.bouwstenen. nl/jaarbijeenkomst.

Bron: Achterhoek VO: In beeld: Leerlingendaling in het voortgezet onderwijs

‘Bijschrift van de foto’

Kennispartners

Logistiek op orde

Het slimmer investeren in huisvesting wordt met de komst van e-learning en afstandson derwijs steeds belangrijker. Waar voorheen op basis van het aantal studentinschrijvingen redelijk snel een inschatting gemaakt kon worden voor de benodigde huisvesting, is dit tegenwoordig een stuk complexer. Niet alleen e-learning en afstandsonderwijs zijn hier een belangrijke oorzaak van, ook de continu veran derende vorm van onderwijs speelt een rol.

De vraag naar huisvesting wordt deels bepaald tijdens het roosteren, waarbij de roosters o.a. afhankelijk zijn van de beschikbaarheid van docenten. De beschikbaarheid van docenten is op haar beurt weer afhankelijk van de beschik bare financiële middelen. Dit alles benadrukt dan ook dat huisvesting sterk in relatie staat tot onderwijslogistiek. Onderstaande vraagstukken kunnen dan ook zeer waardevol zijn voor het bepalen van de benodigde huisvesting op zowel korte- als lange termijn:

Wat is de vraag naar de verschillende type lokalen gedurende een onderwijsperiode?

• Welke capaciteit wordt gevraagd? Bijvoorbeeld: hoeveel lokalen met een capaci teit van 20 studenten hebben wij nodig?

• Hoe vol zitten de lokalen daadwerkelijk en hoe ervaren studenten de bezetting van de lokalen?

• Wordt het maximale rendement behaald uit de huidige manier van zalen toewijzen?

Senz Interim ondersteunt u graag in het beant woorden van bovenstaande vraagstukken. Senz Interim: contactpersoon Robin Frölich 06 11198132 www.senzinterim.nl

Controlgroep Telefoonnummer: 055-599 44 64 www.controlgroep.nl

Veiligheidscoördinator

Scholen hebben te maken met allerlei inciden ten en calamiteiten: brand, ongevallen, verbaal en/of fysiek geweld, diefstal, vandalisme, overval, geweld, bommeldingen, fraude, span ningsuitval, etc. Dit terwijl een veilig gevoel onder leerlingen en personeel een voorwaarde is voor wervingskracht en goede leerprestaties. Scholen kiezen daarom voor een integraal vei ligheidsbeleid en leggen dit in handen van een gespecialiseerde coördinator of manager. Hij of zijn kan bijdragen aan meer sociale veiligheid, safety (brand e.d.) en security (geweld e.d.) in de onderwijsinstelling dankzij een multidisci plinair veiligheidsbeleid dat dienend is aan het onderwijsproces.

FiAC en NISHV verzorgen sinds vier jaar een zesdaagse leergang gericht op een integrale aanpak van schoolveiligheid. De veiligheids coördinator fungeert als spin in het web en werkt samen met collega’s van HRM (Arbowetgeving), facilitaire zaken, ICT, de zorgschil en Marketing & Communicatie. De leergang gaat uitgebreid in op aspecten van school veiligheidsbeleid, de veiligheidsorganisatie, wettelijke verplichtingen, sociale veiligheid, criminaliteitspreventie en toezicht binnen schoolgebouwen. Het daadwerkelijk beheersen van incidenten en calamiteiten komt tijdens een praktijkoefening aan bod. Bij de deelnemers scoort de leergang hoog wat betreft theoreti sche basis en concrete toepasbaarheid.

De leergang ‘Veiligheidscoördinator /-manager in het onderwijs’ gaat van start op 8 november 2019. De cursusdata en het aanmeldformulier vindt u op www.fiac.nl.

FiAC Opleidingen & Trainingen www.fiac.nl

Schoolfacilities, september

Lumia van Rentokil

Lumia van Rentokil

Schoolfacilities, september 2019

Koffievoorziening

Kennispartners

Veiligheid op school

Samenwerken, sleutel tot succes.

Als medewerker in het onderwijs kan je af en toe best een kop koffie gebruiken. Want werken in het onderwijs is mooi maar soms ook pittig. Fortune Coffee biedt een praktische, betaalbare en vooral lekkere oplossing.

Wij hebben de juiste koffieautomaten voor elke school. Zoals vriesdroogautomaten die binnen enkele seconden een perfecte kop koffie voor je maken, of freshbrew-automaten met smakelij ke koffievariaties en precies ingesteld op jouw voorkeuren. Wil je een stapje luxer dan zijn er bonenautomaten, waarbij voor elke kop de bonen versgemalen worden.

Met een automaat van Fortune zit je nooit zon der koffie. De leverancier bij jou in de buurt vult de voorraad tijdig aan. Mocht je een keer iets meer of anders nodig hebben, dan rijden we met plezier een keer extra langs. Onverhoopt een storing? We staan meestal dezelfde dag op de stoep zodat iedereen snel weer kan genieten van een kop koffie.

We heten dan wel Fortune Coffee maar leveren niet alléén automaten en koffie. Ook voor war me chocolademelk, thee, waterkoelers en soep staan we voor je klaar. Op die manier kan je het totaalplaatje aan je medewerkers aanbieden, maar ook aan gasten, ouders op ouderavonden of leerlingen.

Wil je meer weten over wat Fortune voor jouw school kan betekenen? Of de koffie eens proe ven? Bel gerust naar 0800-1012, bezoek onze website fortune.nl en maak een afspraak met de leverancier bij jou in de buurt.

Fortune Coffee www.fortune.nl

Om een project succesvol uit te voeren is samenwerking tussen de partijen ontzettend belangrijk. Bij de start van een project stellen we daarom een team samen met medewerkers van de klant en onze organisatie. Het team wordt uitgedaagd om doelgericht, resultaatge richt en efficiënt te werken.

Doelgericht

Doelgericht werken betekent eerst nadenken en dan pas doen! Het doel wordt gesteld door een persoon of organisatie, het team is hierbij betrokken. Om dit doel te bereiken wordt een project uitgevoerd waarmee een resultaat wordt opgeleverd.

Resultaatgericht

Alle taken en activiteiten die worden uitgevoerd leveren een concreet en helder resultaat op. Een resultaat is een ‘ding’ dat wordt gemaakt, dat concreet te beschrijven is en waarvan te meten is of het voldoet aan de verwachtingen.

Efficiënt

Zo veel mogelijk doen met zo weinig mogelijk middelen. Projectmatig werken zorgt ervoor dat de uit te voeren taken en activiteiten in een project zo weinig mogelijk tijd en geld kosten, niet dubbel worden uitgevoerd en niet worden vergeten.

Door de ervaring van Pro Mereor met aanbe stedings- en inkoopprojecten wordt een project zo opgestart en begeleid dat het beoogde doel wordt behaald!

“Wij zien samenwerken als dé voorwaarde voor succes. Bij samenwerking gaat het niet om de prestaties als individu, maar veel meer om het vermogen om als team te presteren.”

www.pro-mereor.nl

Lumia van Rentokil

Lumia van Rentokil