Schoolfacilities december 2021

jaargang 38 nummer 2 december 2021

www.schoolfacilities.nl Platform voor huisvesting en facilitaire processen in het onderwijs

Privacy in het onderwijs Luisteren op niveau 4 Oude gebouwen in nieuw jasje Gezond leren

Luchtreinigers Luchtreinigers

Schone en gezonde lucht op school

Verwijdert tot 99,9% van virussen en aerosolen uit de lucht2

Als de ventilatie op school niet goed is, wordt de kans op de overdracht van virussen groter.

En een gezonde omgeving voor lesgeven en leren, is van het allergrootste belang. Om het risico op overdracht binnen te verlagen, beveelt de WHO luchtreinigers aan1.

Philips luchtreinigers zijn ontworpen met NanoProtect HEPA-filters en bieden een hoge CADR (Clean Air Delivery Rate). Een onafhankelijk onderzoek van de Goethe-Universiteit in Frankfurt toonde aan dat Philips luchtreinigers in 30 minuten tijd 90% van de aerosolen verwijderden in een klaslokaal van 30 m2 met 27 studenten2. Kortom: met een Philips luchtreiniger kunt u weer gaan werken terwijl u uw studenten schone lucht biedt. Samen maken we het leven beter.

1 https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/media-resources/science-in-5/episode-10---ventilation-covid-19.

2 Microbial Reduction Rate Test, uitgevoerd bij Airmid Health group Ltd., getest in een met influenza A(H1N1) verontreinigde testkamer van 28,5 m3. Een luchtreiniger op zichzelf beschermt niet tegen COVID-19, maar kan deel uitmaken van een plan om uzelf en uw gezin te beschermen met meer ventilatie en schone lucht (US Environmental Protection Agency).

scan de QR-code voor meer info

Van de redactie

3

Inhoud

6

14

Oude gebouwen in nieuw jasje Gezond leren Haarlem en Nieuwegein laten zien dat nieuwbouw niet altijd nodig is.

Oscar Romeroschool richt gebouw speciaal in op bewegen.

De grote verbouwing We staan voor de grote verbouwing van Nederland! Daarom in dit nummer relatief veel artikelen over het vernieuwen van schoolgebouwen. Zo hebben twee middelbare scholen in Papendrecht dringend behoefte aan nieuwe huisvesting en treft je in dit nummer een artikel over het haalbaarheidsonderzoek daarvoor. Verder lees je over de aanpak in de gemeente Haarlem; een stad met relatief veel monumenten die het behouden waard zijn. En een artikel over Nieuwegein, een relatief jonge stad, waar ze ook bestaande schoolgebouwen voor de toekomst willen bewaren.

Naast artikelen over de gebouwen leest u in deze editie van Schoolfacilities zoals altijd ook over andere thema’s die relevant zijn voor het onderwijs. Dit keer drie artikelen over samen leren en bewegen: spelen en bewegen in school, sporten met de spelcomputer in een sporthal of buiten op een gedeeld schoolplein.

Verder lees je ook over verbeterteams, het aanbesteden van leermiddelen en schoonmaakdiensten, het organiseren van het onderhoud van gebouwen, privacy en informatiebeveiliging.

Diverse artikelen zijn gebaseerd op activiteiten, bijeenkomsten en actualiteitencolleges die Bouwstenen en Schoolfacilities organiseerden rondom huisvesting en andere onderwerpen rond de bedrijfsvoering in het onderwijs.

U kunt daar actief aan meedoen, ook in 2022. Kijk op onze website voor de mogelijkheden.

Emma Heinhuis

30

32

Privacy in het onderwijs

Luisteren op niveau 4

Hoe ga je veilig om met data van scholieren en werknemers?

Met goed luisteren komt jouw organisatie sprongen vooruit!

Rubrieken: Gezien & Gelezen (10), Beroep & Branche (16), Nieuw op de markt (28), Partners (34). Columns: TK Advocaten (19), BTW Instituut (23). En verder: Hoe haalbaar is nieuwe huisvesting (4), Monumenten

van de toekomst (8), Klas voor de toekomst (12), Grenzeloos sporten (18), Onderhoud doe je toch gewoon zelf? (20), Energieloket (22), Samen delen, samen spelen (24), Wanneer aanbesteden? (26).

Colofon Schoolfacilities is een onafhankelijk magazine voor huisvesting en facilitaire processen in het onderwijs.

Oplage en bereik: Verschijnt 4 keer per jaar in een oplage van 3.800 exemplaren, bij het VO, BVE, HBO, Universiteiten, gemeenten en het bovenschools management van het PO. Eindredactie: Ingrid de Moel Hooglandseweg Zuid 34 3813 TC Amersfoort Te­le­foon: 033 - 258 7160 E: redactie@schoolfacilities.nl Vormgeving: Charlot Luiting Ontwerp

Schoolfacilities, december 2021

Uit­g a­ve van: Bouwstenen voor Sociaal ISSN: 1383-6331

Aansprakelijkheid: Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld.

Zij aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die zijn gebaseerd op bedoelde informatie.

4

?

Hoe haalbaar is nieuwe huisvesting Door: Thea van Setten Twee middelbare scholen in Papendrecht zijn dringend toe aan nieuwe huisvesting. Synarchis onderzocht hoe haalbaar het is om dat te realiseren en kwam met een plan.

Gemeente, scholen en omwonenden zijn enthousiast over de plannen.

Alleen de politiek is nog niet overtuigd.

De gebouwen van scholengemeenschap De Lage Waard en het Willem de Zwijgercollege, beide vmbo/mavo en havo/vwo, zijn vijftig jaar oud. Ze voldoen bij lange na niet meer aan de eisen van deze tijd. Het leerlingenaantal is licht gedaald en ook past de huisvesting niet meer bij de huidige onderwijsvisie. Tijd om daar verandering in te brengen.

Visie vastgelegd

De gemeente Papendrecht stelde in 2019 de gemeentelijke Visie en Routekaart VO vast. Hierin staan de uitgangspunten voor vernieuwing van de onderwijshuisvesting. Ook is gekeken hoe andere gemeentelijke ambities op het gebied van woningbouw, maatschappelijke voorzieningen, sport, duurzaamheid en groen in het nieuwe huisvestingsplan meegenomen kunnen worden.

Een goed begin

"Het bijzondere aan dit project is dat we vanaf het begin met de gemeente, de scholen en de bewoners hebben samengewerkt", vertelt Laura Sandwijk, huisvestingsadviseur bij Synarchis.

"We hebben ze overal bij betrokken en dat heeft tot een groot draagvlak geleid."

Schoolfacilities, december 2021

In het haalbaarheidsonderzoek zijn vier scenario’s uitgewerkt. Het was een uitdrukkelijke wens van de gemeente om te onderzoeken in hoeverre de scholen in het beroepsonderwijs kunnen samenwerken in één gebouw.

De gedachte hierachter was dat samenwerking een kostenbesparing zou opleveren in de bouw en de exploitatie.

"Uit ons onderzoek bleek dat dat niet haalbaar was", aldus Laura. "In ieder scenario gaat het om dezelfde hoeveelheid vierkante meters ruimte per leerling. De benodigde investeringen zijn daarom in ieder scenario ongeveer gelijk."

“Twee keer één”

In totaal zijn er twee scholen op vier locaties. Na een uitgebreid locatieonderzoek, ruimte- en investeringsberekeningen, onderzoek naar combinatiemogelijkheden voor

?

Huisvesting

5

sport en wonen, draagvlak en de onderwijsvisies van de scholen is er voor scenario 2 gekozen: "Twee keer één". Op twee oorspronkelijke locaties van de scholen komt nieuwbouw.

Daarnaast valt er één locatie vrij voor woningbouw. In de andere scenario’s was er sprake van gemeenschappelijke huisvesting voor het beroepsonderwijs of een campus waarbij de scholen weliswaar apart maar wel op één locatie zouden komen.

Eigen identiteit

Wat uiteindelijk de doorslag gaf in de keuze voor dit huisvestingsscenario was het behoud van de eigen identiteit en cultuur van de afzonderlijke scholen. "Dat is voor ons van cruciaal belang", aldus André Visser, sectordirecteur vmbo/mavo van CSG De Lage Waard (DLW). "Afgezien van de signatuur van de school – wij zijn een christelijke school en het Willem de Zwijger (WDZ) college is openbaar – speelt het verschil in onderwijsvisie een grote rol. Op DLW ligt de regie toch nog meer bij de docent, met inbreng van de leerling. WDZ kiest voor gepersonaliseerd leren. Dat vraagt ook om andere huisvesting."

Aat van Genderen, directeur van het Willem de Zwijger College beaamt dat.

"Onze leerlingen krijgen individuele begeleiding met de docent als coach en veel leerling-ouder-coach-contacten. In ons huidige gebouw hebben we vooral relatief grote klaslokalen.

We missen spreekruimtes, leerpleinen en flexibel inzetbare ruimtes. Dat zien we graag terug in de toekomstige huisvesting."

Enorme opgave

Omdat de gebouwen van beide scholen uit eind jaren ‘60 begin jaren ’70 stammen, zijn ze tegelijk aan vervanging toe. "Dat betekent een enorme opgave voor Papendrecht", stelt Kees de Ruijter, wethouder onderwijs in Papendrecht. "Maar als je wilt investeren in jonge mensen, moet je ze hier ook de ruimte voor geven. Ik vind het enorm belangrijk dat je jongeren klaarstoomt voor de uitdagingen in

de maatschappij. Kwalitatief goed onderwijs is daarin een bepalende factor."

Synarchis heeft een globale berekening gemaakt van de totale investeringskosten van de huisvesting en komt ongeveer uit op € 80 miljoen.

"Voor een gemeente als Papendrecht is dat fors," vindt Anneke Nienkemper, projectleider van de gemeente. "Toch is het een noodzakelijke uitgave als je kijkt naar de staat van onderhoud van de huidige gebouwen. De onderhoudslasten lopen jaarlijks op en de gebouwen passen niet meer bij de huidige onderwijsvisie, waarin gepersonaliseerd onderwijs de voorkeur heeft. Er is bovendien een wettelijke zorgplicht voor huisvesting."

Toekomst

Al met al voldoende reden om met de uitwerking van de plannen aan de slag te gaan. Toch heeft de voortgang van het project vertraging opgelopen. Wethouder Kees: "In de politiek speelt nu de vraag of er een financiële dekking van de investeringskosten kan komen." De eerste stap om duidelijkheid te geven is het maken van een grofmazig dekkingsplan, licht projectleider Anneke toe. "We zullen daar op korte termijn mee aan de slag gaan. Daar hebben we wel eerst een definitieve scenariokeuze voor nodig."

"Hoe het in de toekomst verder gaat hangt ook af van het Programma van Eisen van de scholen en het steden-

Schoolfacilities, december 2021

bouwkundige plan voor de beoogde locaties, dat nog gemaakt moet worden. Ook het verder uitwerken van de woningbouwplannen speelt hierbij een rol", stelt huisvestingsadviseur Laura. "We hebben er het volste vertrouwen in dat Papendrecht kiest voor toekomstbestendige huisvesting van de VO-scholen."

Dit artikel wordt u aangeboden door Synarchis

Meer informatie Alle beleidsstukken van het haalbaarheidsonderzoek huisvesting in Papendrecht zijn op de website van de gemeente te vinden.

Wil je meer weten over Synarchis en het onderzoek dat zij hebben gedaan? Kijk dan verder op www.synarchis.nl

6

Haarlem sloopt geen geschiedenis Door: Emma Heinhuis

Moderne scholen realiseren met beperkte ruimte en verouderde gebouwen, dat is de opgave waar de gemeente Haarlem voor staat. Sloop is niet altijd een optie. De gemeente wilt graag de historische waarde behouden. Hoe pak je dat dan aan? Hoe steek je deze oude gebouwen in een nieuw jasje?

"Het is een vorm van thuiskomen als je die oude gebouwen in de stad ziet. Dat wil je behouden voor toekomstige generaties", vertelt Jur Botter, wethouder gemeente Haarlem. Daarom kijkt de gemeente naar wat er bewaard kan worden en onderzoekt locaties waar oud en nieuw goed samen gaan.

Oud gebouw, moderne eisen Wanneer je je een school voorstelt, gaan vaak de gedachten naar een schoolgebouw uit de jaren ‘30.

Lange gangen, aparte lokalen en een gedeeld schoolplein. Jur: "Dit zijn typische schoolgebouwen die we in Haarlem veel tegenkomen en die we in de binnenstad graag willen behouden. Maar het is best een uitdaging om zo’n verouderd gebouw aan te passen naar de moderne eisen.

Een eeuw geleden bestonden er nog geen ventilatiesystemen of een Frisse Scholen beleid."

Jur Botter, foto: Bibi Veth

Schoolfacilities, december 2021

7

Huisvesting "Het is niet alleen de keuze van de gemeente om deze gebouwen te behouden", zegt Henk Lelieveld, senior beleidsadviseur onderwijshuisvesting bij de gemeente Haarlem.

"We hebben in het verleden wel scholen gehad die we wilden slopen.

Maar dan kwam er vanuit bewoners weerstand op het plan. Daar moet je dan als gemeente op ingaan en kijken of het mogelijk is het pand te renoveren."

Beeldbepalende gebouwen behouden Zeker niet goedkoper

Een grote misvatting is dat renovatie goedkoper is dan nieuwbouw.

Jur: "Het is niet per se goedkoper om een gebouw te laten staan. Je moet niet vergeten dat je bij renovatie ook tijdelijke huisvesting nodig hebt. In de gemeente Haarlem zijn we ongeveer net zoveel geld kwijt aan renovatie als aan nieuwbouw van een school.

Nieuwbouw duurt relatief lang en in sommige gevallen kan je sneller tot een oplossing komen als je kiest voor grondige renovatie. Als je een beeldbepalend gebouw hebt in de stad moet je dat koesteren en behouden, ook als het wat extra kost."

"Het uitgangspunt bij ons is dat we onze historische schoolpanden renoveren zodat ze aan dezelfde eisen voldoen als nieuwbouw. De scholen moeten weer een lange periode mee en niet over een aantal jaar weer verouderd zijn", voegt Henk daaraan toe.

Tegenvallers opvangen

Het volledige kostenplaatje van de vernieuwing is vastgelegd in het Meerjarig Onderwijshuisvestingsplan van de gemeente. Henk: "We volgen daarbij niet blind de VNG normbedragen. Deze zijn namelijk lang niet altijd toereikend. We kijken naar wat de werkelijke kosten zijn en op basis daarvan bepalen we het budget. En

we houden altijd een percentage achter de hand om tegenvallers op te vangen."

In praktijk blijkt dat een goede aanpak, want de werkelijke kosten verschillen nog wel eens. "We hebben bij een van de eerste scholen die aangepakt werden, bedragen gezien die 30-35% hoger lagen dan dat we van tevoren hadden ingeschat. Dat geeft dan een duidelijk signaal dat we ook bij de andere scholen beter en realistischer naar het kostenplaatje moesten gaan kijken", zegt Jur.

Realistisch begroten

Goede samenwerking is niet het enige dat belangrijk is. Jur geeft een aantal tips voor andere gemeenten die met dezelfde opgave worstelen.

"Plan zorgvuldig wat je wanneer gaat aanpakken en zorg ervoor dat je realistisch begroot." De gemeente Haarlem heeft een inventarisatie gemaakt van de technische staat van de scholen. Zo weten ze wat ze moeten aanpakken. Hiervoor is de komende 10 jaar zo’n € 100 miljoen nodig.

Inventief met ruimte omgaan

Twee scholen die bovenaan het huisvestingsplan stonden waren IKC de Argonauten en de Cruquiusschool.

Het IKC is een van de eerste scholen die Jur heeft heropend. "Het bestaande gebouw is uitgebreid met een stuk nieuwbouw. Nu is het volledig aardgasvrij, een hele prestatie voor schoolgebouw uit jaren ‘30 in het centrum van stad", vertelt hij trots.

De school heeft dezelfde opbouw, maar er is inventief omgegaan met de beperkte ruimte. Elke groep heeft nog steeds een eigen lokaal, maar deelt ook een lokaal voor bijvoorbeeld zelfstandig werken of projecten. Zo heeft elke klas eigenlijk anderhalf lokaal tot de beschikking.

Besturen met ambitie

Dat het allemaal goed en strak geregeld is in Haarlem is ook te danken aan de goede samenwerking met de scholen. Henk: "We komen regelmatig samen met de schoolbesturen.

Daardoor hebben we goed inzicht in wat er speelt en waar prioriteit op moet liggen. Gelukkig werken we met besturen die veel ambitie en drive hebben om een gebouwen duurzaam te maken. In het geval van de Cruquiusschool mocht er bijvoorbeeld geen warmtepomp geïnstalleerd worden. Toen is het bestuur zelf gaan zoeken naar wat er wél kon en goed aansloot bij het gebouw. Uiteindelijk is de keuze gevallen op PV panelen.

Zo’n inzet is natuurlijk fantastisch!"

Schoolfacilities, december 2021

Renovatie net zo goed als nieuwbouw Jur sluit zijn verhaal af met een laatste advies. "Probeer zoveel mogelijk gebouwen met historische waarden te behouden. Sloop niet zomaar dat stukje geschiedenis, daar krijg je spijt van. Het kost misschien wat geld, maar dan heb je ook wat!"

8

Aan de slag met de monumenten van de toekomst Door: Judith Willemsen en Emma Heinhuis

Nieuwegein is een relatief jonge gemeente, dit jaar viert zij haar 50-jarige jubileum. Naast een groot feest betekent dit ook dat veel scholen uit die tijd verouderd zijn en toe zijn aan vernieuwing.

De gemeente Nieuwegein heeft hoge ambities: elk kind moet les kunnen krijgen in moderne, kwalitatief goede onderwijsgebouwen. Gebouwen waar ruimte is voor innovatie, waar meerdere functies worden samengebracht onder één dak, waar de schoolpleinen worden vergroend. De gebouwen moeten groei en krimp kunnen opvangen, energieneutraal zijn en klimaatadaptief. Maar is nieuwbouw daarvoor nodig?

Nieuwbouw niet langer de beste optie Gehecht aan het bestaande

Een aantal jaar geleden liet de gemeente een haalbaarheidsstudie uitvoeren voor de bestaande schoolgebouwen. De vraag was of deze gerenoveerd konden worden of dat er gekozen moest worden voor vervangende nieuwbouw. Dat laatste leek toentertijd de beste optie.

Inmiddels is de markt veranderd en is het vervangen van de gebouwen door nieuwbouw door de stijgende bouwkosten erg kostbaar geworden – nog afgezien van de verspilling die het natuurlijk is om al die gebouwen te

slopen. Ook omwonenden zaten niet te wachten op de sloop van de schoolgebouwen. Ze waren juist tevreden over de school in hun leefomgeving en gehecht aan de ruimtelijke opzet van de scholen, de lichte ruimtes en de patio’s en vroegen zich af wat ze terugkregen met de huidige huisvestingsnormen.

Oplossen door te behouden

De gebouwen kampten vooral met problemen in het binnenklimaat en de verrommeling van het gebouw – tekortkomingen die meestal op te lossen moeten zijn zonder de gebouwen te slopen. Daarmee kwam de keuze voor renovatie of zogenoemde vernieuwbouw steeds meer in beeld.

Genuanceerd financieel beeld

Maar de kwaliteit van vernieuwbouw moet wel gelijk zijn aan die van nieuwbouw. En ook een levensduur hebben van minimaal veertig jaar.

Best een opgave dus… Naar elke school wordt daarom uitgebreid onderzoek gedaan en een plan gemaakt voor instandhouding, vernieuwbouw en nieuwbouw. Ieder schoolgebouw wordt afzonderlijk beoordeeld, want het ene gebouw kan met minimale ingrepen nog een aantal jaren door en bij een andere school is groot ingrijpen noodzakelijk. Zo ontstaat ook financieel een genuanceerd beeld. Het doel is om voor elke school een solide plan voor vernieuwing te maken en dit uit te zetten in een planning voor de komende twintig jaar.

Lelijk, truttig, zielloos

"Voor de scholen in Nieuwegein, maar ook voor Post-’65-erfgoed in het algemeen, komt het onderzoek geen moment te vroeg", vertelt Jan Kuiper, wethouder Onderwijs en

Schoolfacilities, december 2021

Maatschappelijk Vastgoed. "Veel van onze toekomstige monumenten zijn inmiddels gesloopt of onherstelbaar verminkt. De onverschilligheid bij de omgang met jong erfgoed komt door de lage waardering voor dit type erfgoed. Mensen vinden het al snel lelijk, truttig en zielloos. En dat terwijl de geschiedenis haar werk nog niet heeft kunnen doen."

Veel toekomstige monumenten zijn onherstelbaar verminkt Ontwerp

Het adviesbureau bbn kreeg via een aanbesteding opdracht om de scholen in Nieuwegein te onderzoeken. De door bbn aangetrokken architect, Alfons Hams van Spring Architecten, bedacht een concept waardoor de waarde van de schoolgebouwen behouden blijft en ze toch vernieuwd kunnen worden. "Eigenlijk zijn dit soort scholen ontworpen als een soort miniversie van een stad.

Lokalen zijn gegroepeerd rondom patio’s en verdeeld in leeftijdsgroepen. Die hadden eigen speelplaatsen en entrees, maar kwamen samen in de gemeenschappelijk ruimtes. De gebouwen uit deze periode zijn door hun opzet uit te breiden met behoud van de architectonische structuur.

De gebouwtypologie leent zich er zodoende voor oog te houden voor de cultuurhistorische waarde en tegelijkertijd toch de stap naar eigentijds onderwijs te maken."

Visie voor het erfgoed

Om de ambitie rond het behoud van het erfgoed concreet te maken, heeft de gemeente Nieuwegein een overkoepelende erfgoedvisie opgesteld.

Kern van deze visie is dat het gaat om het ‘Verbinden met verhalen’. Erfgoed is niet alleen een zaak van wetten, regels en ruimtelijke ordening, maar kan bijdragen aan het verbinden van inwoners, bezoekers en ondernemers met de stad. De vernieuwingsopgave van de schoolgebouwen is hier een mooie vertaalslag van.

9

Huisvesting Kennis en visie

Wethouder Jan Kuiper is enthousiast over de keuze om de bijzondere gebouwen te behouden in plaats van te vervangen voor nieuwbouw. "Het erfgoed transformeren naar de wensen van deze tijd levert kennis op – ook in relatie tot de visie op de architectuur en stedenbouw van de omliggende wijk. Wij willen met ons onderzoek ook aantonen dat de opgave om de scholen te vernieuwen op een andere manier kan dan door sloop en nieuwbouw – en zo een inspiratiebron zijn voor andere jonge gemeenten die voor dezelfde opgave staan."

1 2

3

Samenwerking

Dit onderzoek is van zo’n grote omvang dat de gemeente dat niet alleen kan. In de voorfase is de gemeente geholpen door Stichting Mevrouw Meijer. Het bureau bbn is uitvoerder van de opdracht en doet dit samen met een architect, erfgoedspecialisten en installatieadviseurs. De opgave voor vernieuwing van scholen is groter dan alleen Nieuwegein.

Kennis delen is dan ook een belangrijk thema. De gemeente kan hierbij rekenen op de expertise van Ruimte OK en Bouwstenen voor Sociaal die meedenken en de opgedane kennis ook weer delen met anderen.

4

Forse opgave

Nieuwegein heeft een flink aantal scholen en sportaccommodaties die binnen nu en twintig jaar voor vernieuwing in aanmerking komen. Daarbij gaat het om vijf scholencomplexen en drie losstaande scholen in het primair onderwijs, drie scholen in het voortgezet onderwijs en vijf gymzalen. Het merendeel van deze gebouwen is in de jaren zeventig gebouwd en inmiddels veertig tot vijftig in gebruik.

Als al deze gebouwen worden vervangen voor nieuwbouw, betekent dat een enorme investering voor Nieuwegein. Met dit onderzoek hoopt de gemeente haar hoge ambities haalbaar én betaalbaar te maken.

1: Verbeelding vernieuwing: Spring Architecten Zichtbaar is de afwisseling van ruimten die bij vernieuwbouw ontstaat; de bestaande patio met aangrenzend de kleinschalige leerpleinen en nieuw ingepast de hoge royale ruimten voor grotere bijeenkomsten.

2: Structuralistische school in Wijkersloot - Foto: Maartje Kuperus Het scholencomplex is van belang vanwege de ontwerpideologie. De uitwerking is modernistisch, passend bij de wijk. Een opbouw in blokvormen met platte daken en de aandacht voor ‘licht, lucht en ruimte’ zijn kenmerkend.

Lokalenclusters zijn ruim opgezet en van veel daglicht voorzien (grote puien,

Schoolfacilities, december 2021

bovenlichten, patio). Door de gecreëerde transparantie zijn er veel zichtrelaties, zowel intern als tussen gebouw en omgeving.

3: Luchtfoto van de school in de wijk Doorslag - Foto: Utrechts Archief Duidelijk is te zien dat de school in het hart van de wijk ligt, de school staat letterlijk in de achtertuin van omwonenden.

4: Beatrixschool in Wijkersloot Foto: Leon Sebregts De foto laat de bijzondere jaren 70 details van de school zien, een erker op kinderhoogte met (speel) keuken voor de onderbouw (vroeger een kleuterlokaal).

Door de erker kunnen de kinderen naar buiten kijken.

10

Gezien &gelezen Een nieuw thuis

Plein vol vogels

Het online platform ZonNext geeft gebruikte zonnepanelen een nieuw thuis. Het verbindt vraag en aanbod om zo hergebruik te stimuleren van panelen die nog een aantal jaren mee gaan. Dat zijn bijvoorbeeld panelen die voor het einde van hun levensduur vervangen worden, of hele partijen die door leveranciers worden teruggezonden omdat een aantal panelen in het systeem kapot zijn. Deze panelen kunnen prima een doorstart maken, bijvoorbeeld op daken van scholen en andere publieke gebouwen.

Groene schoolpleinen dagen kinderen uit om op een andere manier te spelen, waarbij er minder gepest wordt. Dat blijkt uit onderzoek van IVN Natuureducatie. Daarnaast zorgt het voor actiever spel, wat bijdraagt aan het tegengaan van overgewicht.

Ook biedt een groen schoolplein allerlei uitdagende lesplekken voor buitenlessen. Niet alleen kinderen worden blij van een groen schoolplein; vogels vinden er voedsel, een veilig plekje om uit te rusten en in het voorjaar een plekje om te broeden.

De panelen die voor hergebruik in aanmerking komen, worden gekeurd.

Na de keuring krijgt elk zonnepaneel een individueel rapport waarin onder andere de leeftijd, de staat en de capaciteit van het paneel beschreven worden. Zo weten aanvragers bij elk gekocht zonnepaneel precies wat zij in huis halen.

Via het online platform ZonNext wordt er een match gezocht tussen de gekeurde panelen en een geschikte aanvrager. De prijs van de zonnepanelen bestaat hoofdzakelijk uit kosten die worden gemaakt tijdens de keuring van de panelen. Hierdoor zijn zonnepanelen via ZonNext goedkoper dan nieuwe zonnepanelen. www.zonnext.nl

Meer sport Vanaf het schooljaar 2023-2024 zijn scholen wettelijk verplicht om minimaal twee lesuren (2x 45 minuten) bewegingsonderwijs aan te bieden. Het bewegingsonderwijs wordt gegeven door een bevoegde (vak)leerkracht. Op dit moment haalt lang niet iedere school dit. De overheid wil daarom samen met de KVLO, de PO-Raad, ALO-Nederland en de Vereniging Sport en Gemeenten scholen ondersteunen bij het realiseren van bewegingsonderwijs, en bij het stimuleren van bewegen van kinderen gedurende de dag.

IVN en Vogelbescherming Nederland slaan nu de handen ineen om zo’n groen plein ook in te zetten voor de lokale biodiversiteit. Met een stappenplan, 10 tips en een (gast)les kun je als school stap voor stap het schoolplein omtoveren tot een nieuw verblijf voor vogels. www.vogelbescherming.nl

De subsidieregeling Impuls en Innovatie Bewegingsonderwijs van het ministerie van OCW ondersteunt scholen om de wettelijke eis voor bewegingsonderwijs te halen.

Scholen kunnen deze subsidie gebruiken om de verplichte uren te behalen, om extra lessen te geven of om bewegen tijdens de schooldag te stimuleren. www.sportengemeenten.nl

‘Bijschrift van de foto’

Schoolfacilities, december 2021

‘Bijschrift van de foto’

Gezien&gelezen Klimaatdoelen We werken allemaal samen aan het realiseren van de klimaatambities in 2030 en uiteindelijk in 2050. Scholen zijn daar ook vaak actief mee bezig.

Maar door de hoeveelheid aan aanbod weten ze vaak niet waar ze kunnen beginnen met het verduurzamen van de eigen organisatie, of welk lesprogramma ze leerlingen kunnen aanbieden.

Daarom heeft Sustainable@ een platform opgericht waar je elkaar kan vinden en inspiratie kan opdoen.

De organisatie heeft als doel om een miljoen jonge klimaat ‘innovators’ te inspireren die in 2030 het verschil maken. Afhankelijk van de behoefte kan een school eenvoudig een (jaar)programma samenstellen, waarmee de school de eigen klimaatambities kan gaan realiseren.

Dat doet Sustainable@ aan de hand van de internationale Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG). www.sustainableatcampus.com

Huiskamer Niet meer op het plein hangen maar voortaan chillen in de huiskamer van het Bonhoeffer College in Enschede: dat kan sinds dit nieuwe schooljaar. De huiskamer is een voormalig lokaal en een opbergruimte, alleen dan veel gezelliger ingericht. Leerlingen kunnen er hun verhaal kwijt, of gewoon even op adem komen. Ook na schooltijd. De huiskamer van het Bonhoeffer is zo een soort jeugdhonk voor de eigen leerlingen.

Soep op school

Steeds meer basisscholen geven hun kinderen een kop groentesoep tijdens de lunch, en niet alleen omdat het gezond en lekker is. Bij de pilot Groentjessoep gaat het namelijk om proeven én leren. De praktische aanpak maakt het bijzonder geschikt voor Speciaal Basisonderwijs, maar ook voor de kinderopvang en sportverenigingen.

Alle kinderen krijgen een paar maanden lang wekelijks een kop groentesoep van zo veel mogelijk 'geredde' groenten. Tegelijkertijd leren ze meer over de groenten waar de soep van gemaakt is. Waar groeien deze groenten? Hoe worden ze gekweekt? Wat kun je er allemaal mee doen? Kinderen uit groep 8, de zogenoemde ‘Soupmasters’, helpen mee met het opwarmen, uitdelen en vertellen over de soepen. www.groentjessoep.nl

De school is onderdeel van de stichting Carmel college. In september werd de eerste Bonhoeffer-huiskamer geopend, maar het is de bedoeling dat meerdere locaties een huiskamer krijgen. Ook is het idee om samen te werken met lokale partijen zoals sportorganisaties of de politie. Er is behoefte aan dit soort plekken, omdat ze voor veel leerlingen een veilige basis bieden. www.carmel.nl

foto: Anne Kamps

11 Afvalrace Digitaal afval is de snelst groeiende afvalstroom ter wereld. Bij iedereen in huis slingeren wel oude apparaten rond, zoals een oude telefoon, kapotte dvd-speler of doos met kabels. Ook op scholen is het een afvalbron. Van dit elektronisch afval, ook wel e-waste genoemd, kunnen weer nieuwe producten gemaakt worden. Daar zet E-waste zich voor in, zij helpen om de producten goed in te leveren.

Ze organiseren een E-waste Race: een wedstrijd tussen scholen in een regio of gemeente om zoveel mogelijk elektronisch afval bij mensen uit de buurt op te halen. Tijdens een E-waste Race kunnen buurtbewoners hun rondslingerend elektronisch afval aanmelden op de website. Scholieren en buurtbewoners maken een afspraak om het afval thuis op te laten halen. De school scoort hier punten mee die op deze site worden bijgehouden. www.ewasterace.nl

12

Hoe ziet de klas voor de toekomst eruit?

Flexibiliteit is het sleutelwoord Door: Gerbrig Reitsma

Scholen hebben de afgelopen periode voor enorme uitdagingen gestaan, met onderwijs op afstand, afstand houden, ventilatie en luchtverversing. Terugkijkend, wat kunnen we meenemen uit deze periode? Leerkrachten zaten thuis achter een scherm les te geven. Is dit ideaal? Zeker niet. Kan het een mooie aanvulling zijn? Zeker! Maar hoe gaat de klas er in de toekomst dan uitzien, als er meer flexibiliteit in het onderwijs komt?

De Klas voor de Toekomst, een initiatief van OBS West in Capelle aan den IJssel, laat dit zien op de aankomende KindVak beurs. Johan Hof, initiatiefnemer en leerkracht op deze school, vertelt hier meer over.

"Het begon met een bezoek aan de High Tech Campus in San Diego in 2009, waar ik geïnspireerd werd door de vooruitstrevende manier van onderwijs aanbieden. Toen ben ik in overleg met onze directie gegaan en is de Klas voor de Toekomst ontstaan."

Schoolfacilities, december 2021

Het lokaal

Wat houdt precies een Klas voor de Toekomst in? Hoe ziet het eruit?

Johan vertelt. "We hebben een speciaal lokaal ingericht hiervoor. In dit lokaal beschikken kinderen over allerlei soorten leermiddelen waar ze zelf een keuze uit kunnen maken, om zo te bepalen op welke manier ze aan hun opdrachten willen werken.

Onder deze leermiddelen zijn allerlei soorten nieuwe technologie aanwezig waar de leerlingen eventueel uit kunnen kiezen – al speelt het niet direct een hoofdrol in de klas. De gedachte achter deze manier van leren is dat kinderen zelf kiezen hoe ze werken.

Dat werkt volgens Johan ideaal.

Leerlingen kiezen zelf hoe ze werken Lego, lab en lokalen

De school beschikt inmiddels over twee Klassen voor de Toekomst. Een Lego Education Studie, een Westlab en een technieklokaal. Johan: "Voor onze leerlingen zijn er verschillende leermiddelen beschikbaar zoals laptops en smartboards, een scheikundehoek, een podium voor drama

13

KindVakbeurs en theater, een kookplek en een zandbak om bijvoorbeeld het Romeinse rijk na te bouwen. Ook gebruiken wij op school het plafond als leermiddel, zo hangt daar bijvoorbeeld een doek met afbeeldingen van planeten of een geprinte geschiedenistijdbalk. We zijn nu, samen met een partner, aan het onderzoeken of we ook de vloer in kunnen zetten als leermiddel."

Individueel ontwikkelen

Het beste leermiddel verschilt per leerling per moment. De kinderen krijgen volop de ruimte om hun eigen talenten te ontdekken, zich verder te ontwikkelen en vaardigheden eigen te maken die ze nodig hebben om succesvol in de maatschappij te zijn.

Actuele thema’s worden in het lesprogramma opgenomen. "We vinden duurzaamheid belangrijk. Zo ontwikkelen we een mooie plek waar onze leerlingen natuureducatie kunnen krijgen. Denk daarbij aan een binnen-/ buitenlokaal met grote schuifpui dat een extra dimensie krijgt met een bosachtige buitenruimte. Hier kunnen ze proeven doen en fijn spelen en ontspannen", vertelt Johan.

Het plafond als leermiddel Faciliteren van flexibiliteit

De missie van de Klas voor de Toekomst is kinderen goed voor te bereiden op de globaliserende maatschappij, die steeds verder digitaliseert. Maar dat is meer dan enkel het aanbieden van een iPad of een laptop. Dit vraagt veel meer flexibiliteit in de inrichting dan vroeger.

In de echte klas in Capelle vind je onder meer een computerwand, voldoende laptops en smartboards. Dan is het wel handig om in diverse meubelen voldoende aansluitpunten te hebben, om maar een voorbeeld te noemen.

Maar ook het anders kijken naar de ruimte die je hebt, en zoals in Capelle zelfs het plafond benutten, vraagt om een andere manier van kijken naar inrichting.

Op de KindVakbeurs zal er daadwerkelijk lesgegeven worden, in een omgeving die weinig verschilt van het echte klaslokaal. "Wat het mooie is aan dit initiatief, is dat het geen lege verzameling spullen is, maar dat het echt door een klas gebruikt wordt.

Zo zie je als beursbezoeker meteen de praktijk. Flexibiliteit is belangrijk, maar dat wordt vaak geboden door de diverse lesmiddelen. Voor inrichters is dan de vraag: hoe kunnen onze meubels die leermiddelen optimaal faciliteren?" vertelt Gerbrig Reitsma,

Al meer dan 25 jaar KindVak KindVak is dé beurs voor professionals in de kinderopvang en het primair onderwijs, al meer dan 25 jaar. Op 13, 14 en 15 januari 2022 openen de deuren van Brabanthallen ’s-Hertogenbosch zich weer voor duizenden bezoekers.

In het afgelopen jaar is de beurs gaan samenwerken met Platform Onderwijs Facilitair, om een nog completere afspiegeling van de branche te bieden. Op de beursvloer vind je nu ook een ruime keuze aan facilitaire en ICT-aanbieders, naast inrichters, HR bedrijven, opleiders, bezorgdiensten en vele kleine innovatieve bedrijven op het Netwerkplein.

Naast de Klas voor de Toekomst, is er in het goedgevulde workshopprogramma ruim aandacht voor inrichting van de buitenruimte. Spelend leren

Schoolfacilities, december 2021

beursorganisator van KindVak. "En dat is exact wat wij in januari laten zien, door middel van de Klas voor de Toekomst en haar partners."

Op de KindVakbeurs wordt daadwerkelijk lesgegeven

is een onderwerp dat steeds belangrijker wordt, maar hoe pas je je buitenruimte daar optimaal op aan? Met meerdere sessies over dit onderwerp, o.a. van Jantje Beton en het themaplein Spelen en Bewegen, kan je je volledig laten informeren.

Speciaal voor (facilitair) managers, directeuren, locatiemanagers en andere leidinggevenden opent de beurs op donderdag 13 januari met een openingsdebat "De beste omgeving voor een doorlopende leer- en ontwikkellijn", waarin alle partijen aan tafel zullen zitten, van architect tot directeur IKC. Wilt u hierbij zijn? Laat het ons dan weten op info@conexpo.nl.

Alle informatie over de beurs – en de mogelijkheid tot aanmelden – vind je op www.kindvak.nl

14

Rubriek

Welzijn en gezondheid leidend op de Oscar Romeroschool

‘Geef kinderen ruimte om te bewegen’ Door: Ivo van der Hoeven Bewegen op school is gezond. Tijdens de gymlessen en tussen de lessen door, in de pauzes en als onderdeel van de reguliere lessen. Op de Oscar Romeroschool in Rotterdam weten ze dat al langer. Hun schoolgebouw is er tijdens een grootschalige renovatie zelfs speciaal op ingericht.

Spelenderwijs leren, dat is het motto van de Oscar Romeroschool in de Rotterdamse wijk Crooswijk. Daarom

wordt spelen extra gestimuleerd in de basisschool onder de vlag van de Rotterdamse Vereniging voor Katholiek Onderwijs (RKVO).

Drie keer per week gymmen de kinderen van de Oscar Romeroschool onder leiding van een vakdocent in een hypermodern inpandige speelzaal met een interactieve speelwand waarop verschillende spellen geprojecteerd kunnen worden. Meer dan

Schoolfacilities, december 2021

twintig spellen zijn beschikbaar die kinderen aanzetten tot bewegen. In de interactieve spellen zijn diverse spel- en denkelementen verwerkt zodat kinderen tijdens de gymles ook hun brein trainen. Bewegen en leren ineen dus.

Lekker Fit!

Bewegen doen de kinderen in de Oscar Romeroschool ook buiten de gymles. "We hebben ons 12 jaar geleden aangesloten bij het programma Lekker Fit!", vertelt schooldirecteur Peter Koedood. "Dit is een speciaal programma opgezet door de gemeente om overgewicht onder Rotterdamse kinderen tegen te gaan. Sindsdien hebben we nog meer aandacht voor het stimuleren van beweging en het maken van gezonde keuzes."

Tijdens de lessen in de Rotterdamse basisschool gaan regelmatig de stoelen en de tafels aan de kant voor een ‘SmartBreak’. Dit zijn slimme tussendoortjes die ervoor zorgen dat kinderen zich in vijf minuten even helemaal kunnen uitleven en opladen.

"Dit kan van alles zijn, van dansen in

Gezond beleid het lokaal tot springen op de tafels", verduidelijkt Peter. "Er is hiervoor een online programma waarmee de leerkrachten samen met de kinderen aan de slag kunnen."

Van stilzitten wordt niemand vrolijk Flexibele inrichting

In de Oscar Romeroschool vertaalt het Lekker Fit!-beleid zich in meer ruimte voor beweging, zowel in het lesprogramma als in het gebouw zelf.

Peter: "We hebben bij de grootschalige renovatie van onze school in 2018 en 2019 gekeken hoe we het gebouw zo flexibel mogelijk kunnen inrichten.

Want wanneer je kinderen met twintig of meer in een klein lokaal propt, krijg je rattengedrag. Wij zeggen heel duidelijk: geef kinderen de ruimte."

En dus werd er bij de renovatie gekozen voor schuifwanden tussen de lokalen zodat klaslokalen snel en simpel vergroot kunnen worden.

Daarnaast bieden de leerpleinen in het gebouw extra ruimte voor beweging, net als de speelzaal en de dans/theater-zaal. "En", benadrukt Peter, "ook buiten de schooldeuren stimuleren we beweging en zetten we onze kinderen aan tot spelen en bewegen."

Groenblauwe speelplein

Peter is groot voorstander van buiten leren. "Leren kan waar je maar wilt.

Dus ga lekker naar buiten, dat is goed voor de ontwikkeling van kinderen en vergroot hun kennis van de natuur."

15

De schooldirecteur is daarom ontzettend blij met het nieuwe groenblauwe schoolplein met buitenlokaal en moestuin.

"We hebben een bijzondere plek, middenin Crooswijk", stelt Peter trots.

"We hebben een schoolgebouw met ruime mogelijkheden en moderne faciliteiten en een mooie eigen tuin waarin de kinderen kunnen spelen en ravotten. Naast de fitheid van kinderen is het belangrijk voor hun sociaal emotionele ontwikkeling. We werken daarbij zo veel mogelijk met coöperatieve werkvormen en gemixte groepen. Ook dat zorgt voor extra beweging in de school en vergroot de betrokkenheid van kinderen."

Aanpak werkt

Peter is ervan overtuigd dat de aanpak van de Oscar Romeroschool werkt.

"Door meer beweging leren de kinderen beter, absoluut. Want een hele dag stilzitten, daar wordt niemand vrolijk van. Door kinderen regelmatig van hun stoel te krijgen, blijft de spanningsboog goed en groeit de betrokkenheid."

De cijfers ondersteunen de visie van de Rotterdamse schooldirecteur.

Via het programma Lekker Fit! komt er namelijk twee keer per jaar een leefstijlcoach naar de school om de kinderen te meten en te wegen. "We kunnen zodoende sturen op harde cijfers, namelijk het bmi van de kinderen." Dat geeft volgens Koedood meteen handvatten om met de ouders in gesprek te gaan.

De ontwikkeling dat kinderen in Rotterdam steeds dikker worden is volgens de schooldirecteur, mede door het programma Lekker Fit!, al enkele jaren gestagneerd. "Er is nog wel ruimte voor verbetering, op de thuissituatie van de kinderen hebben we helaas minder invloed. Daarom moeten we beweging en gezonde voeding vanuit de maatschappij zo veel mogelijk blijven stimuleren.

En daar ligt ook voor scholen een belangrijke taak."

Peter Koedood

Schoolfacilities, december 2021

Wouter Boon

Projectmanagement door KWK Huisvestingsregisseurs Wouter Boon van KWK Huisvestingsregisseurs trad tijdens de renovatie van de Oscar Romeroschool op als huisvestingsadviseur en bouwmanager. "Dit was een bijzonder project waarin sport en spel een heel belangrijke rol speelden. Dat heeft zich vertaald naar een aantal elementen die je niet standaard in elke basisschool ziet, zoals een theater en danslokaal met spiegels en een sporthal met een interactieve speelwand."

Wouter ziet dat scholen steeds vaker interactieve spelelementen in klaslokalen en gymzalen toepassen.

Ook de inrichting van (groene) schoolpleinen krijgt volgens hem steeds meer aandacht. "Door de krappe budgetten in het onderwijs zijn dit soort toepassingen in de praktijk vaak moeilijk te realiseren.

Vanuit KWK proberen we de juiste partners te zoeken bij de wensen van onze opdrachtgevers. In het geval van de Oscar Romeroschool heeft dit geleid tot een prachtig gebouw dat uitdaagt om te bewegen. Daar kunnen anderen scholen een voorbeeld aan nemen."

dit artikel wordt u aangeboden door KWK Huisvestingsregisseurs

16

Beroep &branche zijn er dialoogkaarten toegevoegd, om als managementteam met elkaar in gesprek te gaan over beroepsidentiteit, professionele identiteit en leiderschapsontwikkeling. www.schoolleidersregistervo.nl

Kaartspel Begin dit jaar lanceerde SRVO de nieuwe beroepsstandaard. Deze standaard beschrijft wat de beroepsgroep vindt dat een schoolleider moet kennen, kunnen en doen. Het is tot stand gekomen in nauw overleg met het veld: ongeveer 1.000 schoolleiders hebben meegepraat, meegedacht en mee-ontwikkeld. Dit heeft geleid tot een herkenbare standaard, die een goede basis vormt voor de beroepsuitoefening en een vertrekpunt is voor schoolleidersopleidingen. Ook voedt de standaard het overleg met de overheid en de sociale partners.

Wil je de beroepsstandaard op een speelse manier leren kennen? Of bijvoorbeeld met collega's het gesprek aangaan over gespreid leiderschap? SRVO heeft een kaartenset bij de Beroepsstandaard schoolleiders VO gemaakt. Deze kaartenset geeft een concrete uitwerking om de beroepsstandaard in de dagelijkse praktijk te benutten.

Naast een spelhandleiding met diverse werkvormen bestaat de set uit kaarten met diverse aspecten van de vijf leiderschapspraktijken en vier persoonlijke kwaliteiten. Bovendien

tot veilig werken met apparaten (van een accuboormachine tot een waterkoker). Ook zijn er checklists voor lokalen en apparaten waarmee scholen periodiek kunnen beoordelen of ze aan alle aspecten rond veiligheid voldoen.

Naast de websites voor D&P en Z&W zijn er nog zes andere websites. Meer informatie vind je op de website. www.veiligepraktijklokalen.nl

Veilige lokalen Voion heeft in samenwerking met de diverse platforms in het vo/vmbo websites ontwikkeld die toegang bieden tot instructiekaarten, checklists en informatie die van belang is voor de veiligheid in praktijklokalen.

Denk aan de wettelijke arbo-eisen, aansprakelijkheid, groepsgrootte en sociaal gedrag van jongeren. Onlangs zijn twee nieuwe websites voor veilige praktijklokalen gelanceerd, voor vmbo Dienstverlening & Producten (D&P) en voor vmbo Zorg & Welzijn (Z&W).

De websites bevatten informatie over Arbowet- en regelgeving en andere veiligheidsaspecten die voor de praktijklokalen van belang zijn. Er zijn handige hulpmiddelen die docenten direct kunnen inzetten, zoals instructiekaarten die leerlingen aanzetten

“Onderschrift bij de foto”

Schoolfacilities,december Schoolfacilities, september 20212018

Eenvoudiger Volgend jaar heeft het primair onderwijs te maken met een vereenvoudiging van de bekostiging.

Aanleiding is het feit dat het huidige systeem als complex, sturend en lastig voorspelbaar wordt gezien.

Daardoor sluit die onvoldoende aan bij de sturingsfilosofie van de lumpsum, namelijk dat schoolbesturen vrij zijn om binnen de wettelijke kaders de beschikbare middelen naar eigen inzicht te besteden voor de realisatie van hun onderwijskundige doelen.

Per kalenderjaar 2023 moet dat anders zijn.

17

NHL Stenden

Het ministerie van OCW publiceerde daarom een brochure waarin stapsgewijs wordt uitgelegd hoe de bekostiging voor scholen in het primair onderwijs en samenwerkingsverbanden op basis van de nieuwe systematiek berekend wordt. Je vindt er ook informatie over zaken als toelaatbaarheidsverklaringen voor speciale scholen voor basisonderwijs, liquiditeit en de effecten van fusies en opheffingen op de bekostiging.

De PO-raad heeft op basis van de brochure een model ontwikkeld waarmee je kunt berekenen hoe de bekostiging voor jouw organisatie per 1 januari 2023 wordt vastgesteld.

Hierbij wordt gebruik gemaakt van indicatieve bedragen, gebaseerd op de huidige bekostiging en van het aantal leerlingen per 1 februari 2021. www.poraad.nl

De zevendelige serie maakt duidelijk dat het niet alleen anders kan, maar ook anders moet. HUMAN lanceert als laatste toevoeging: de Klassen Kennisbank.

Hierin staan wetenschappelijke inzichten beschreven in normale mensentaal, met de verhalen uit de praktijk. Het complexe probleem kansenongelijkheid wordt inzichtelijk gemaakt via zeven thema’s waar onderwijskrachten zelf invloed op hebben. Die thema’s zijn: ouderbetrokkenheid, identiteit, verwachtingen, burgerschap, taal, sociaal en cultureel kapitaal, en armoede. De kennisbank biedt praktische handvatten om ermee aan de slag te gaan in het primair en voortgezet onderwijs.

De kennisbank is ontwikkeld in samenwerking met de onderwijssector. Het platform is niet alleen voor docenten bedoeld. De informatie is ook voor bestuurders, managers en andere medewerkers. Het gaat erom dat de hele organisatie toewerkt naar een inclusiever beleid. www.gelijkekansenindeklas.nl

Gelijke kansen De veelgeprezen documentaire serie Klassen van HUMAN blijft een rol spelen in het bevorderen van kansengelijkheid in het onderwijs.

Lumia van Rentokil “Onderschrift bij de foto”

Schoolfacilities, 2018 Schoolfacilities, september december 2021

18

Grenzeloos sporten Door: Emma Heinhuis

Vijf jaar geleden werd de sporthal van de toekomst neergezet in Smallingerland. Inmiddels is de iSpace Sports hal met led-lijnen, beamers en geluid geliefd bij de gebruikers. Het is leren en bewegen. Kinderen vinden het zó leuk dat ze niet willen stoppen!

"We zien dat de beweegtijd van onze sporters in de iSpace Sports hal groter is dan in een traditionele hal", zegt Stephan Oorburg van het sportbedrijf. "Bovendien is de indeling snel aangepast en gaat er geen tijd verloren met het opstarten van een andere spelvorm. Zo blijft er meer tijd over voor bewegen."

Eindeloos variëren in gebruik

De gymleraar en de buurtsportcoach passen de vloerlijnen van de hal

aan naar zelfbedachte spelvormen.

De iSpace Sports hal is simpel te bedienen, en de mogelijkheden zijn onbeperkt en grenzeloos.

"Daardoor ben je vrijer en creatiever in het bedenken van spellen", vertelt Stephan. "En sluit het spel beter aan bij de belevingswereld van de kinderen van nu."

Iedereen wil bewegen

Iedereen is in de basis gemotiveerd om te bewegen. Dat was de visie van de toenmalige directie van het sportbedrijf. Toch zagen ze dat kinderen steeds minder bewegen.

Op de spelcomputer spelen, dat doen kinderen dat weer wel. Dus maakte de directie gamen het uitgangspunt voor verandering: ze vertaalden de belevingswereld van een spelcomputer naar de sporthal. De techniek was al zover en diverse leveranciers wilden dit graag in de praktijk brengen. Het

Schoolfacilities, december 2021

resultaat is een blijvende innovatie in sporten en bewegen.

Nooit (meer) hetzelfde

"We hebben veel geleerd van de iSpace Sports-zaal", vertelt Stephan.

"De ingrediënten om een hal in te richten zijn enorm uitgebreid. En we kijken elke keer weer wie de gebruikers zijn, dat is de basis.’’ Het sportbedrijf zit bij nieuwbouw en renovatie altijd aan tafel. Stephan: "De insteek is compleet veranderd, vergeleken met hoe we opereerden voordat deze zaal open ging. We maken geen nieuwe oude zaal, we innoveren!"

19

Column

Google-software voor onderwijs AVG-proof?

Producten van Google, zoals Google Workspace en Google Workspace for Education (voorheen G Suite) worden veel gebruikt in het onderwijs. Bij deze producten zitten applicaties zoals Gmail, Google Classroom en Google Docs.

Scholen moeten een aantal stappen doorlopen voordat zij de software veilig kunnen blijven gebruiken. In deze column staan we hier kort bij stil.

In juni 2021 heeft de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) advies uitgebracht waarin zij vaststellen dat de privacyrisico’s van de producten van Google Workspace for Education te groot zijn. Vervolgens hebben SURF en SIFON in juli 2021 een akkoord bereikt met Google waarmee de hoge privacyrisico’s van Google Workspace for Education werden weggenomen.

Privacyrisico’s te groot

De privacyrisico’s zijn aan het licht gekomen door zogenoemde Data Protection Impact Assessments (DPIA) naar Google G Suite. Een DPIA geeft inzicht in de vraag hoe persoonsgegevens verzameld worden, wat ermee gedaan wordt en wat de risico’s zijn. Het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft het DPIA naar de Enterprise versie uit laten voeren en de RUG en HvA hebben onderzoek laten doen naar Google G Suite for Education. Uit de DPIA is gebleken dat een aantal beginselen en artikelen uit de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) niet of onvoldoende konden worden nageleefd.

fenen over wat er met deze gegevens gebeurde omdat Google eigenaar was van de metadata. Dit staat haaks op de uitgangspunten van de AVG.

Nieuwe afspraken met Google

Namens de onderwijssector gingen SIVON en SURF in onderhandeling met Google. Op 8 juli 2021 hebben partijen overeenstemming bereikt over maatregelen gericht op de eerder geconstateerde privacyrisico’s.

Google beloofde de privacyrisico’s terug te brengen naar een acceptabel niveau. Scholen mochten Google Workspace blijven gebruiken, mits zij een drietal technische en juridische maatregelen namen. Zo moeten onderwijsinstellingen de nieuwe overeenkomst die Google toestuurt, accepteren, de juiste technische en organisatorische maatregelen uitvoeren en zelf een onderwijsspecifieke DPIA uitvoeren. Meer informatie hierover is te vinden op de website van SIVON (www.sivon. nl) in de rubriek ‘Actueel’.

Actief mee bezig

Metadata en andere privacyrisico’s

Een belangrijk zorgpunt dat uit de DPIA naar voren kwam, was de metadata die Google verzamelde. Met zulke data kan het techbedrijf bijvoorbeeld zien wat gebruikers aanklikken, hoe lang ze ingelogd blijven en welke zoekopdrachten worden gebruikt. Hoewel het bij dit type data niet gaat om persoonlijke (adres)gegevens of individuele leerresultaten, is het wel mogelijk om met metadata nauwkeurige gebruikersprofielen op te stellen. Aan de hand van dergelijke profielen kunnen bedrijven voorspellingen doen over hun gebruikers. Denk bijvoorbeeld aan de vraag welk diploma een leerling waarschijnlijk gaat halen. Deze informatie is zeer waardevol voor commerciële partijen die hun gebruikers advertenties willen tonen.

Daarnaast zag Google zichzelf als verwerkingsverantwoordelijke in plaats van verwerker. Dit betekent dat Google vond dat zij mocht bepalen voor welk doel zij de metadata verzamelde en op welke manier dat gebeurde.

Ook had Google in hun privacyovereenkomsten opgenomen dat zij de voorwaarden rondom metadata eenzijdig - dus zonder toestemming - mocht aanpassen. Het gevolg hiervan was dat onderwijsinstellingen die de software gebruikten, geen of onvoldoende controle konden uitoe-

Uit de ontwikkelingen rondom de Google-software voor onderwijs kunnen een aantal conclusies getrokken worden. Sectoren als het onderwijs zouden zich ten eerste af moeten vragen tot op welke hoogte zij afhankelijk willen zijn van één bedrijf voor al hun online diensten. Deze techbedrijven koppelen vaak al hun diensten aan elkaar onder het mom van ‘gebruikersgemak en veiligheid’.

Als een systeem eenmaal geïmplementeerd is, is het vaak een zeer kostbaar en tijdrovend proces om over te stappen naar een ander proces. Een kritische houding bij de aanschaf van een softwarepakket is daarom essentieel.

Daarnaast is het belangrijk dat onderwijsinstellingen de controle houden over hun dataverzameling. Zeker gelet op het feit dat het vaak gaat om minderjarige personen en gevoelige gegevens, bijvoorbeeld over hun gezondheid.

Het hebben van een privacybeleid is een eerste stap, maar het daadwerkelijk naleven van dat beleid blijkt in de praktijk soms lastiger te zijn dan gedacht. Scholen moeten niet alleen kritisch nadenken over privacy, maar daar ook voortdurend zelf actief mee bezig zijn. Dat voorkomt achteraf veel problemen.

Deze bijdrage is geschreven door Leila van der Pal, privacyrecht advocaat bij TeekensKarstens advocaten

Schoolfacilities, december 2021

20

Onderhoud doe je toch gewoon zelf?

Door: Proloog

Veel schoolbesturen in het primair onderwijs gaan niet meer zelf over hun onderwijshuisvesting. Vaak huren ze externe bureaus en adviseurs in voor bepaalde huisvestingszaken. Hierin schuilt het gevaar dat je als schoolbestuur de grip en regie kwijtraakt.

Stichting Proloog doet het allemaal zelf.

Stichting Proloog, met 22 openbare basisscholen en één SBO-school in Leeuwarden, is een uitzondering.

Proloog regelt alles zelf op het gebied van onderwijshuisvesting en heeft een eigen afdeling waar alle huisvestings- en facilitaire zaken worden geregeld. Jelle Boonstra, senior beleidsmedewerker huisvesting, en collega Gerard Atsma, medewerker huisvesting, ICT en facilitaire zaken, vertellen hoe dat eraan toegaat.

Doe het zelf

Het is vrij gebruikelijk dat er een beleidsmedewerker P&O en een controller in dienst zijn bij het schoolbestuur, maar lang niet alle schoolbesturen hebben een eigen beleidsmedewerker huisvesting.

Laat staan een medewerker facilitair/ huisvesting. Jelle: "Vaak doet een controller of zelfs de bestuurder ‘de huisvesting’ er even bij of worden er externen ingehuurd. De praktijk leert dat dit niet altijd goed uitpakt. Naast het feit dat inhuren van een externe duur is, heb je als schoolbestuur nooit de garantie dat de werkzaamheden efficiënt, goed en kostenbesparend worden uitgevoerd."

Huisvesting er ‘even’ bijdoen

Schoolfacilities, december 2021

Alles vastleggen

Proloog doet zelf het onderhoud van de gebouwen. Het heeft voor de verschillende disciplines eigen onderhoudscontracten opgesteld, zoals voor het klein bouwkundig onderhoud, schilderwerk, onderhoud van installaties en het tuinonderhoud.

Contracten hebben nooit een langere duur dan 3 jaar. Na 3 jaar volgt er een nieuwe aanbesteding; alleen middelgrote bedrijven uit de regio komen in aanmerking voor een contract.

"In deze contracten zijn een aantal vaste onderdelen opgenomen, die heel logisch lijken maar in de praktijk vaak niet of nauwelijks zo worden uitgevoerd", zegt Jelle. "Leg dus alles goed vast. Vaste onderdelen in onze contracten zijn bijvoorbeeld een vast uurtarief voor 3 jaar zonder indexatie, een gratis nulmeting, geen voorrijkosten, standaard werkbonnen, duidelijke facturen, maandelijks kostenoverzicht per locatie en last but not least: monteurs moeten zich aanen afmelden bij de schooldirecteur."

Onderhoud Beter sturen door monitoren

Een belangrijk onderdeel van het huisvestingsbeleid is het energiebeheer en het monitoren van de installaties op afstand. Proloog is in 2014 begonnen om de schoolgebouwen met een hoge gasrekening te voorzien van een DEOS-regeling. Dit is een gebruiksvriendelijk gebouw-beheersysteem waarmee Proloog vanuit het ondersteuningsbureau de cv-installatie kan beheren en monitoren.

Gerard zorgt er bij Proloog voor dat de cv-installatie alleen brandt wanneer nodig. Dat heeft veel geld bespaard.

Er zitten nog meer voordelen aan, vertelt hij. "Een ander pluspunt van het systeem is dat de installateur via de mail bericht krijgt van een storing. Daardoor kan ik snel actie ondernemen. Verder gebruiken wij een tool, waardoor we direct zicht hebben op het gas- en elektriciteitsverbruik binnen de scholen. Ook handig, want door te monitoren kunnen we beter sturen."

De installatie is leidend

Elke 3 jaar een aanbesteding Meerjarenonderhoudsplan

Om schoolgebouwen in goede conditie te houden is een Meerjarenonderhoudsplan essentieel.

Veel schoolbesturen besteden het opstellen van de onderhoudsplanning en de uitvoering hiervan uit aan bureaus. "Je hoeft ook niet alles zelf te doen", vindt Jelle. "Het opstellen van een meerjarenonderhoudsplan moet je overlaten aan een deskundig - oftewel bouwkundig - iemand. Maar de uitvoering, althans de regie hierop, moet je als schoolbestuur wel zelf in de hand houden. Dit geldt ook voor het bepalen van het jaarlijks onderhoudsbudget en het bewaken van dit budget."

Ook bij nieuwbouw ligt de focus op een gezonde en duurzame omgeving. Jelle: "In alle nieuwbouwprojecten gebruiken wij sinds 2015 standaard een all-electric VRV-installatie, waarmee we alle ruimtes los van elkaar kunnen koelen of verwarmen. Deze nieuwe gebouwen hebben dus geen gasaansluiting meer.

Warmtepompen en binnenunits zorgen ervoor dat het gebouw in de winter verwarmd kan worden en in de zomer gekoeld. Een luchtbehandelingskast met WTW zorgt voor voldoende verse lucht in de verschillende ruimtes. Belangrijk onderdeel is een speciale VAV-klep, die uit Amerika is geïmporteerd. Deze zorgt ervoor dat er per ruimte op zowel temperatuur als CO2 kan worden geregeld."

"Onze aanpak hebben we samen met een installateur vastgesteld in een installatieconcept. Die is leidend voor het ontwerp van het gebouw. Bij de meeste nieuwbouwprojecten is juist het ontwerp van het gebouw leidend en wordt het installatieconcept hierop aangepast. Proloog doet dit dus andersom", voegt Jelle toe.

Schoolfacilities, december 2021

21

Schoolvoorbeeld

Inmiddels heeft Proloog op bovenstaande wijze twee nieuwe scholen gerealiseerd. In 2017 is IKC Aventurijn in gebruik genomen en in 2020 de Talentencampus Eigen Wijs. Beide gebouwen zijn schoolvoorbeelden van een goede school. Afgelopen zomer begon de uitbreiding en de aanpassing van De Oldenije, een school in de oude binnenstad van Leeuwarden.

Ook dit gebouw krijgt een all-electric VRV-systeem, waardoor per ruimte verwarmd of gekoeld kan worden.

Inmiddels zijn in Leeuwarden drie andere nieuwe gebouwen gerealiseerd, waarbij de schoolbesturen hebben gekozen voor het door Proloog bedachte installatieconcept.

Dit artikel wordt u aangeboden door Proloog

Notitie voor een goede school Proloog doet niet alleen het onderhoud zelf, ze zijn ook verantwoordelijk voor het bouwen van hun eigen nieuwbouw. Daarvoor hebben ze een notitie opgesteld met daarin de speerpunten hoe je een goede school bouwt.

22

Verduurzamen

Vraag het Energieloket!

Door: Emma Heinhuis Waar de meeste Energieloketten zich primair richten op burgers en bedrijven, doen ze het bij gemeente Utrecht anders. Hier focussen ze ook op maatschappelijk vastgoed, waaronder scholen. Projectleider Ruben van Brenk vertelt hoe het werkt.

Het Energieloket van de gemeente Utrecht helpt onderwijs-, sport- en cultuurorganisaties vooruit bij het verduurzamen van hun gebouwen.

Begin dit jaar is het loket geopend en inmiddels hebben ze zo’n 30 tot 40 vragen in behandeling.

Stel je vragen

De vragen die binnenkomen bij het loket zijn heel divers en komen uit verschillende hoeken uit de gemeente, van schoolgebouw tot museum.

Hoe gaat dat dan vervolgens in zijn werk? "Even simpel gezegd: stel, je wilt zonnepanelen op het dak, dan geven wij je advies over de mogelijkheden en koppelen we je aan de juiste persoon of afdeling binnen de gemeente", vertelt Ruben. "Steeds meer partijen weten ons te vinden."

Ook bij ingewikkelde of specialistische vragen kun je het loket raadplegen.

Ruben: "Het komt natuurlijk ook wel eens voor dat we een specifieke vraag binnenkrijgen waar de gemeente ook niet genoeg expertise over heeft.

Dan kan de aanvragende partij extern iemand inhuren. Deze expert wordt dan voor de helft betaald door het loket, vanuit een subsidieregeling."

Groter en breder

Het Energieloket is nog in de startfase en bestaat nu uit een team van vijf personen. Het doel is dat het loket groter en breder inzetbaar wordt.

"Een grote publiciteitscampagne moet ervoor zorgen dat we meer vragen binnenkrijgen. Van scholen, maar ook van andere maatschappelijke organisaties. Ook zal de dienstverlening van het energieloket worden verbreed naar circulaire economie, klimaatadaptatie en groene daken."

Vanuit het ministerie loopt een ontzorgingsprogramma voor kleine organisaties in het maatschappelijk vastgoed. De provincie heeft daarin een centrale rol gekregen, die is nu aan het onderzoeken hoe kleine

Schoolfacilities, december 2021

organisaties lokaal aan de slag kunnen met verduurzamen. Wellicht is aansluiting zoeken bij bestaande energieloketten een goede optie, daar zit immers veel kennis.

Voorbeeld voor anderen

Het duurzaamheidsloket van Utrecht is een mooi voorbeeld hoe gemeenten een centraal punt creëren waar kleine vastgoedeigenaren, stichtingen en verenigingen terecht kunnen voor vragen. Vaak ontbreekt het in deze kleine organisaties aan expertise. Die hoeven ze in Utrecht dankzij het loket niet meer direct in huis te halen.

Rubriek Column

23 23

Btw op zonnepanelen: geen zon zonder schaduw Door: BTW INSTITUUT In eerdere columns in dit magazine hadden we het er al eerder over: zonnepanelen.

Een aandachtspunt bij nieuwbouw of verbouw van een schoolgebouw. Maar waar moet dan precies op gelet worden bij de aanschaf van zonnepanelen? Wat zijn de do’s en don’ts als het om zonnepanelen en btw gaat?

Allereerst wat achtergrond: wie zonnepanelen aanschaft, kan kiezen uit geïntegreerde of niet-geïntegreerde zonnepanelen. Geïntegreerde zonnepanelen dienen niet alleen om energie op te wekken, maar hebben tegelijkertijd de functie van dakbedekking. Je ziet deze soort tegenwoordig vaak terugkomen bij nieuwbouwprojecten.

Niet-geïntegreerde zonnepanelen daarentegen kunnen ook gemakkelijk op bestaande bouw worden aangebracht, omdat deze panelen op het dak worden aangebracht.

Een onderwijsinstelling die zonnepanelen plaatst zal het overgrote deel van de opgewekte elektriciteit gebruiken voor haar (niet-belaste) onderwijsactiviteiten, zodat de btw op de aanschaf en het onderhoud van de panelen grotendeels niet voor aftrek in aanmerking komt. Toch zal er wel eens een overschot worden teruggeleverd aan het net: in de zomermaanden, die doorgaans de meeste zonne-uren tellen, is de school immers een aantal weken gesloten.

Het leveren van opgewekte elektriciteit aan de energieleverancier door een onderwijsinstelling is belast met 21% btw. De keerzijde hiervan is dat de on-

derwijsinstelling dan recht heeft op aftrek van een deel van de aanschafen onderhouds-btw. Ook is het mogelijk dat een deel van de opgewekte energie gebruikt wordt voor de kantine – waar btw-belaste levering van eten en drinken plaatsvindt – of voor de opladers in kluisjes, die met btw worden verhuurd aan de leerlingen. Dit zorgt ervoor dat de btw-aftrek ter zake van de zonnepanelen nog verder stijgt.

grond en het bouwwerk hoe dan ook zouden worden aangeschaft, niet kan worden gezegd dat de uitgaven zijn gemaakt om zonne-energie op te wekken.

Concluderend kunnen we zeggen dat de investering in zonnepanelen een mooie btw-aftrek tot gevolg kan hebben, maar dat de aftrek ook beperkingen kent. Immers: geen zon zonder schaduw!

Hoe kan een onderwijsinstelling nu berekenen hoeveel in rekening gebrachte btw voor aftrek in aanmerking komt?

Zij kan als uitgangspunt de (pre) pro rata nemen: de omzetverhouding. In overleg met de Belastingdienst is het ook mogelijk om een andere berekening te hanteren, als deze realistischer is.

Wat te denken van een splitsing op basis van kWh? Tot slot een interessante vraag: als zonnepanelen meteen een deel van het dak van het schoolgebouw vormen, is de btw op de bouwkosten dan ook aftrekbaar? Hier moeten we voorzichtig mee zijn. De Hoge Raad heeft afgelopen zomer korte metten gemaakt met een dergelijke redenering. De Raad oordeelde dat als de

Schoolfacilities, december 2021

Door: Joanne Ligthart en Machiel van Driel, BTW-Instituut Deze column is een bijdrage van BTW-instituut. Voor meer informatie ga je naar www.btwinstituut.nl

24

Gedeelde schoolpleinen:

samen delen, samen spelen

Beheerstichting

Het schoolplein van IKC de Vlinder in de gemeente Oldebroek was de enige speeltuin in de wijde omgeving.

Daarom is besloten om het plein ook buiten schooltijd openbaar toegankelijk te maken. De gemeente heeft een overeenkomst opgesteld waarin het beheer en onderhoud van het schoolplein en de speeltoestellen is vastgelegd. Zo betaalde de gemeente eenmalig mee aan de aanschaf van de speeltoestellen, en betaalt ze de helft van de kosten voor het onderhoud.

Marcel Leenders, beleidsmedewerker onderwijshuisvesting: "Omdat er meerdere schoolbesturen en een kinderopvangorganisatie bij betrokken zijn, hebben we bij deze IKC gekozen voor de oprichting van een beheerstichting. De stichting is eigenaar van het gebouw en het terrein, en dus ook van de speelvoorzieningen, en neemt het beheer, onderhoud en de verantwoordelijkheid op zich. Mocht er buiten schooltijd schade ontstaan, dan is dat risico voor rekening van de gemeente."

IKC De Vlinder

Door: Naomi de Haan

In volle en drukke steden is de ruimte beperkt. Steeds meer scholen en gemeenten zoeken naar oplossingen om slimmer met de ruimte om te gaan. Een aantal scholen heeft ervoor gekozen het schoolplein openbaar toegankelijk te maken en te delen met de buurt. Hoe hebben zij dit geregeld?

In eerste instantie is een schoolplein er voor de schoolkinderen, en is de school verantwoordelijk voor wat daar gebeurt. Maar wat als meer kinderen of buurtbewoners het plein gebruiken? Over aansprakelijkheid en onderhoud moeten goede afspraken worden gemaakt. Gemeenten Oldebroek, Tholen, Delft, Amersfoort en Amsterdam laten zien hoe dat er in praktijk uit kan zien.

Marcel Leenders

Schoolfacilities, december 2021

Beheerstichting is eigenaar van de speeltuin Speeltuinvereniging

In de gemeente Tholen ligt een speeltuin die door twee basisscholen en buurtbewoners gebruikt wordt.

De speeltuin kent verschillende zones, die per leeftijdscategorie zijn ingedeeld. Voordat de speeltuin aangelegd werd, nodigde de gemeente buurtbewoners uit om mee te denken. Er werd een werkgroep opgezet, wat leidde tot de oprichting van Speeltuinvereniging Buutvrij. De Speeltuinvereniging heeft zich samen met inwoners, bedrijven en organisaties ingezet voor een speeltuin waar alle inwoners van Tholen elkaar kunnen ontmoeten.

25

Schoolpleinen Bijdrage voor extra onderhoud

Midden in Delft is de scholencombinatie Delfland te vinden. Ook hier is een schoolplein te vinden dat na schooltijd toegankelijk is voor de buurt. De gemeente Delft heeft dit mogelijk gemaakt omdat ze optimaal ruimtegebruik wilde stimuleren.

De gemeente is eigenaar van het schoolplein en heeft de buitenruimte in gebruik gegeven aan de scholencombinatie. Afspraken over de schoonmaak, het onderhoud en beheer van het schoolplein zijn vastgelegd in een overeenkomst.

Daarin staat dat de scholen verantwoordelijk zijn voor het onderhoud.

De gemeente betaalt de scholencombinatie jaarlijks een bedrag voor het beheer en het extra onderhoud dat nodig is omdat de buurt het plein gebruikt.

IKC De Vlinder

De gemeente betaalt eenmalig mee aan

St. Josephschool

de speeltoestellen Van schoolplein naar buurtplein

In Amersfoort werd het schoolplein van de St. Josephschool al jaren gebruikt door de buurt. Toen de school, na klachten over geluidsoverlast, het schoolplein buiten schooltijden wilde afsluiten, riep dat veel weerstand op.

Gesprekken tussen de gemeente en betrokkenen zorgden ervoor dat het schoolplein formeel de functie van buurtplein kreeg.

Dat houdt in de dat de gemeente samen met de school een convenant heeft gesloten waarin afspraken staan over het beheer, de financiering en het gebruik van het schoolplein door de buurt. Zo is bijvoorbeeld afgesproken dat het schoolplein na 22:00 uur niet meer openbaar toegankelijk is.

Wie betaalt de rekening

Bij gebruik van het schoolplein door school en buurt willen gemeenten graag meedenken en eventueel ook bijdragen. Verschillende gemeenten hebben subsidieregelingen voor het realiseren van groene, gedeelde schoolpleinen. De Amsterdamse Impuls Schoolpleinen (AIS) is hiervan een voorbeeld. Schoolbesturen kunnen niet alleen geld aanvragen voor de herinrichting, maar krijgen ook steun van experts. De Osdorpse Montessorischool heeft door deze regeling bijvoorbeeld een prachtige nieuw schoolplein met een ervaringstuin en sportvelden aangelegd.

Na schooltijd wordt het plein nu veel meer gebruikt.

Schoolfacilities, december 2021

Gemeenten willen graag meedenken en bijdragen

Meer informatie Op de website van Bouwstenen tref je een filmpje aan met een rondleiding over het gedeelde schoolplein in Oldebroek en een voorbeeld van een contract.

26

Wanneer moet je aanbesteden?

Door: Emma Heinhuis

Bij het aankopen van schoolboeken, stoelen of schoonmaakwerk ben je vaak verplicht om openbaar aan te besteden. Wanneer moet het en wanneer mag het? Met dit stroomdiagram weet je in no-time wat je te wachten staat.

Ook als je niet voldoet aan de drempelwaarde kun je alsnog kiezen voor Europees aanbesteden. "Bijvoorbeeld als je een schoolgebouw vlakbij de grens laat bouwen, en je wil dat buitenlandse partijen reageren op je opdracht", zegt Daan. "Maar let op: je moet dan wel de aanbestedingsbeginselen in acht nemen."

In Nederland Ook voor kleine scholen

Waarom zou je überhaupt aanbesteden? "De onderliggende gedachte van een aanbesteding is dat het Europese concurrentie bevordert", legt Daan Jacobs uit, advocaat aanbestedingsrecht. "In beginsel moet een aanbesteding dus openstaan voor buitenlandse partijen, zelfs als je een kleine school bent. Maar niet elke opdracht hóéft Europees aanbesteed te worden. Er zijn Europese drempelwaarden waar je aan moet voldoen, zoals een minimumbedrag voor de volledige opdracht. Vanaf een bepaalde waarde is een opdracht pas interessant voor buitenlandse partijen."

Europees aanbesteden kan altijd Wel of niet Europees aanbesteden?

Voldoet jouw opdracht aan één van deze drempelwaarden? Dan kan je ervoor kiezen om openbaar of niet openbaar aan te besteden, zoals in het stroomdiagram te zien is. Daan: "Dat betekent dat je de aanbesteding doet conform de wet, dus met strenge eisen. Hierbij is alles ingekaderd en krijg je best een juridisch aanbestedingstraject."

Haal je de drempelwaarden niet, dan hoef je niet Europees aan te besteden.

Wettelijk gezien heb je geen aanbestedingsplicht. Je kunt ervoor kiezen om helemaal niet aan te besteden of je kunt de opdracht in Nederland uitzetten. Hoe weet je welke procedure je in Nederland moet volgen? Daan tipt de Gids Proportionaliteit: een document met richtlijnen voor het aanbesteden.

Ontduiken

Het is niet de bedoeling dat je al je opdrachten splitst om de aanbestedingsplicht te ontduiken. "Het komt in de praktijk voor dat partijen niet willen aanbesteden en het dus ook niet doen. Dat kan veel gedoe opleveren: een kort geding, schadevergoeding of vernietiging van de overeenkomst. In sommige gevallen is aanbesteden nu eenmaal verplicht. Twijfel je of heb je vragen over je aanbesteding? Schakel dan een professional in om met je mee te kijken!"

Uitzondering op de regel

Let op: als meerdere onderwijsinstellingen onder één rechtspersoon vallen, dus bijvoorbeeld een stichting, gelden er andere regels. Daan: "Stel dat twee scholen van dezelfde stichting een schoonmaakdienst willen inkopen. Als ze dat tegelijkertijd doen, halen ze misschien de drempelwaarde en moet de opdracht aanbesteed worden. Maar heeft een onderwijsinstelling eigen budget en decentrale inkoopbevoegdheid, dan wordt ze als zelfstandig gezien en telt het niet mee voor de drempelwaarde. Dan hoeft er dus niet aanbesteed te worden."

Geen opdrachten splitsen om te ontduiken

Schoolfacilities, december 2021

Dit artikel is samengesteld naar aanleiding van een webinar Aanbesteden in het Onderwijs op 16 september 2021, georganiseerd door TK Advocaten en Schoolfacilities.

Meer informatie over de soorten aanbestedingsprocedures en drempelwaarden is te vinden op de website van Schoolfacilities.

27

Wet & regelgeving Moet ik als onderwijsinstelling aanbesteden en, zo ja, hoe?

Ben je een publiekrechtelijke instelling?

Nee

Ja

Niet wettelijk verplicht om aan te besteden

Is het totaalbedrag van de aanbesteding gelijk of hoger dan de relevante Europese drempelwaarde?

Ja

Nee Is er grensoverschrijdend belang?

Europees aanbesteden Ja

Geen volledige aanbesteding, wel beginselen in acht nemen (publicatie Tenderned)

SOORTEN AANBESTEDINGSPROCEDURES IN HET ONDERWIJS Openbare procedure: de opdracht wordt in de markt gezet en inschrijving staat voor iedereen open. Na het verlopen van de inschrijvingstermijn, vinden selectie en gunning in één ronde plaats.

Niet-openbare procedure: de eerste ronde bestaat uit het selecteren van gegadigden die een inschrijving kunnen doen. De tweede ronde bestaat uit het toetsen van de inschrijvingen van deze gegadigden.

Meervoudig onderhands: minimaal drie ondernemers worden rechtstreeks benaderd om een offerte in te dienen.

Enkelvoudig onderhands: één ondernemer wordt rechtstreeks benaderd om een offerte in te dienen.”offerte op te vragen. Je creëert geen competitie, dus geen officiële aanbesteding.

Nee

Geen Europese aanbesteding, wel eventueel nationale aanbesteding, check Gids Proportionaliteit

EUROPESE DREMPELWAARDEN Soort aanbesteding

Drempelwaarde (excl. BTW)

Werken (bouw- of civieltechnisch)

> € 5.350.000,

Diensten (organisatorisch, bedrijfsmatig)

> € 214.000,-

Concessies (staat geen geldbedrag tegenover)

> € 5.350.000,-

Prijsvragen (bv. ontwerp gebouw)

> € 214.000,-

Diensten voor onderwijs (bv. leermiddelen) > €750.000,-

Nationale drempelwaarden Bedrag voor werken (excl. BTW)

Procedure

€ 0 - € 50.000

Enkelvoudig onderhands

€ 50.000 - € 1.500.000

Meervoudig onderhands

€1.000.000 - € 5.350.000

Nationaal (niet) openbaar

< € 5.350.000

Nationaal (niet) openbaar

> € 5.350.000

Europees (niet) openbaar

Bedrag voor diensten (excl. BTW)

Procedure

€ 0 - € 30.000

Enkelvoudig onderhands

€ 30.000 - € 100.000

Meervoudig onderhands

€100.000 - € 214.000

Nationaal (niet) openbaar

< € 214.000

Nationaal (niet) openbaar

> € 214.000

Europees (niet) openbaar

De bedragen van andere soorten aanbestedingen zijn te vinden in de Gids Proportionaliteit.

Schoolfacilities, Schoolfacilities,december december 2021 2021

Daan Jacobs

28

Nieuw op de markt Schoonste lucht

Paneel op elk dak

Duidelijke data

De Herenwegschool in Wassenaar heeft een primeur: het schoolgebouw heeft de schoonste binnenlucht ter wereld. De ventilatie komt niet uit het dak, maar uit de vloer. Met de plaatsing van het nieuwe en innovatieve ventilatiesysteem van Goflow Technology verloopt de ventilatie verticaal in plaats van horizontaal.

Een zonnepaneel dat 50 procent minder weegt omdat het glas vervangen is door kunststof. Lang werd het onmogelijk geacht, omdat kunststof zich niet zo gedraagt als glas. Toch is het de start-up Solarge gelukt. Volgend jaar hopen ze klaar te zijn om massaal lichtgewicht zonnepanelen te produceren. Ze zijn nu bezig met de voorbereiding van een grootschalige productie voor commercieel gebruik en werken nog met testpanelen. Volgens het Nederlandse bedrijf kan er honderd vierkante kilometer aan zonnedak bijkomen.

Data zijn onlosmakelijk verbonden met alles wat we doen. Niet voor niets wordt het ‘Het nieuwe goud’ genoemd. Ook binnen onderwijslogistiek kunnen we hier niet omheen.

Maar wat als je niet weet hoe je deze data moet verzamelen en hoe je ze moet uitlezen?

Het werkt als volgt: klaslokalen worden voorzien van een systeemvloer, een systeemplafond en een ventilatie-unit, die schone lucht energie-efficiënt onder de vloer blaast en boven het plafond afvoert.

Het systeem ververst 8 tot 16 keer per uur de binnenlucht met zuivere, gefilterde buitenlucht. Daarnaast zorgt het systeem ervoor dat een lokaal op temperatuur blijft. Scholen betalen een bedrag per maand per kind. Hierdoor is het ventilatiesysteem betaalbaar voor scholen en onderwijsinstellingen en kunnen die zich maximaal richten op onderwijs in plaats van op ventilatietechniek.

www.goflow-technology.com

Het nieuwe zonnepaneel weegt de helft minder dan een normaal paneel en werkt verder precies hetzelfde. De panelen hebben een CO2-uitstoot die 80 procent lager ligt. Dankzij het lagere gewicht kun je ze op ieder dak plaatsen: handig voor schooldaken die niet zo sterk zijn.

www.solarge.com

Schoolfacilities, Schoolfacilities, september december 2021 2018

Senz Interim introduceert EduViewz, een dashboard waarbij de wirwar van datagegevens wordt vertaald naar bruikbare managementinformatie. Denk aan inzichten over de beschikbaarheid van lesruimtes, de samenstelling van lesgroepen of de in- en doorstroom van studenten.

Geef data de waarde die ze verdienen, krijg inzicht in je eigen gegevens en ontvang een waardevol advies. Want een goed databeleid is goud waard.

www.senzinterim.nl

2929

Nieuw op de markt

‘Bijschrift op de foto’

Betere open dag

Nieuw-oude lockers

Gamend leren

De open dag is het belangrijkste voorlichtingsmiddel en een echte dealbreaker voor veel studiekiezers.

Binnen een paar minuten beslissen ze of een studie bij hen past of niet.

De afgelopen jaren bezochten onderzoekers van het bedrijf Youngworks veel fysieke open dagen en spraken daar met jongeren en ouders over hun ervaringen.

Van lockersystemen voor het traditioneel opslaan van schoolboeken of jassen tot innovatieve multifunctionele oplossingen zoals drop off & pick up points: Quispel ontwikkelt allerlei multifunctionele opslagoplossingen. Bij het ROC TOP in Amsterdam hebben ze bijvoorbeeld nieuwe, tweedehands kluisjes. Nieuw en toch gebruikt, hoe zit dat? Bij Quispel proberen ze zoveel mogelijk materialen te hergebruiken om zo de levensduur van lockers te verlengen.

Mensen al gamend activeren in de transitie naar een duurzame samenleving, dat is de missie van The 2B Collective. Ze hebben een online tool gecreëerd die leren over duurzaamheid makkelijk en boeiend maakt. Het leerplatform is speciaal ontwikkeld om via games medewerkers in een relatief korte periode bij te spijkeren over duurzame thema’s.

Tijdens corona scande Youngworks bovendien honderden online open dagen, meeloopdagen en proefcolleges van roc’s, hogescholen en universiteiten. Dat deden ze samen met wisselende panels scholieren. Het leverde frisse inzichten op en concrete verbeterpunten voor de communicatie, vorm, inhoud en interactie van de voorlichting op de open dag.

Ook dit jaar biedt Youngworks deze diensten weer aan onderwijsinstellingen aan. Wat werkt nu wel en wat niet op de (online) open dag?

Hoe stem je de voorlichting af op behoeften van jongeren en hun ouders? En hoe zorg je ervoor dat je opleiding weer groeit? www.youngworks.nl

Hierbij kijken ze verder dan hun eigen producten. Quispel verzamelt gebruikte kluisjes en geeft ze een make-over. Niet alleen qua uiterlijk, ook qua functionaliteit.

Het opwaarderen en moderniseren van lockers gebeurt bijvoorbeeld met een geavanceerd elektronisch slotsysteem dat je kunt openen met een app, pasje of code. Zo maakt Quispel met het SecondLife-concept elk verouderd lockersysteem weer helemaal klaar voor de toekomst.

www.quispel.com

Schoolfacilities, december 2021

Een lesprogramma bestaat uit een cyclus van 1 tot 6 weken. Elke week volg je als deelnemer één challenge van minimaal 30 minuten, opgebouwd uit drie vaste onderdelen: quiz, action, share. Daarmee doe je niet alleen meer kennis op, maar krijg je ook handvatten om de kennis direct toe te passen in de directe omgeving of in lessen op school.

The 2B Collective heeft een database met een grote hoeveelheid leerprogramma's, zoals SDG's, Circulair FM of duurzaam ondernemen. In de community vind je meer dan 10.000 quizvragen, challenges en polls over uiteenlopende duurzame thema's.

www.the2bcollective.com

30

Het nieuwe goud bewaken:

informatiebeveiliging Door: Bert van de Bovenkamp

Hackers blijken niet eens het grootste risico te zijn als het gaat om datalekken en informatiebeveiliging. Onderzoek van de Autoriteit Persoonsgegevens wijst uit dat eigen medewerkers een minstens zo groot risico vormen. En wat te denken van leerlingen die voor €10,- een aanval laten uitvoeren om het netwerk plat te leggen tijdens een toetsweek? Om het risico op datalekken en beveiligingsincidenten te minimaliseren moet informatiebeveiliging dan ook breed en gestructureerd worden opgepakt.

Rutger Bregman schreef een tijdje terug het boek met de hoopgevende titel "De meeste mensen deugen".

Maar zoals de titel al suggereert: er zijn dus ook mensen die niet deugen.

En die kunnen je het leven knap lastig maken. Zeker als ze op je data uit zijn.

Helaas lijken er hiervan steeds meer te zijn...

Ransomware

Data wordt ook wel ‘het nieuwe goud’ genoemd. Met de juiste data valt in de huidige tijd immers veel geld te verdienen. Bovendien worden organisaties er steeds afhankelijker van.

En dus worden in organisaties steeds meer data verzameld. Die hackers vervolgens proberen te stelen of te gijzelen. Hierbij wordt steeds vaker gebruik gemaakt van zogenaamde ramsomware. Dat is software waarmee bestanden van een organisatie worden gegijzeld. Deze wordt verspreid via e-mails. Ook worden steeds vaker SMS'jes en whatsapp-berichten gestuurd waarmee geprobeerd wordt inloggegevens te achterhalen.

Daar waar je in eerste instantie vanwege het gebrekkig Nederlands in de berichten direct doorhad dat je niet op een bericht moest reageren, worden de hackers steeds doortrapter.

Het komt dan ook steeds vaker voor dat medewerkers in een val trappen.

Met alle gevolgen van dien.

Schoolfacilities, december 2021

Gegevens gegijzeld

Er zijn de laatste tijd aardig wat nieuwsitems geweest over organisaties waarvan gegevens gestolen of gegijzeld werden. Denk aan de gemeente Hof van Twente waarvan de gegevens werden gegijzeld. Deze zouden alleen weer vrijgegeven worden als de gemeente €750.000,- in bitcoins zou betalen. Iets wat ook scholen en universiteiten overkomt, bijvoorbeeld de Universiteit Maastricht.

Dit zijn de "incidenten" die zijn gemeld en de pers hebben gehaald.

Uit een recente publicatie in het AD bleek echter dat we niet meer van incidenten kunnen spreken.

Ransomware is een hele industrie geworden waar bakken met geld worden verdiend. Het is namelijk niet zo dat er af en toe een organisatie aan ten prooi valt. Dit gebeurt dagelijks enkele keren. Lang niet alle organisaties maken er melding van, maar betalen snel het losgeld.

31

Informatie beveiliging Dat is voor hen veel voordeliger en voorkomt imagoschade. Wat ze niet beseffen is dat ze daarmee in feite investeren in versterking van de infrastructuur van de hackers.

Vertrouwen, beschikbaarheid en integriteit

Toch is ransomware nog niet de grootste bedreiging als het gaat om informatiebeveiliging. Uit onderzoek van de Autoriteit Persoonsgegevens is bijvoorbeeld gebleken dat de meeste datalekken uiteindelijk vooral samenhangen met verkeerd geadresseerde e-mails. Dus medewerkers die persoons gegevens naar een verkeerd adres mailen. Niet voor niets is in de zorg bijvoorbeeld de NTA 7516, een norm voor beveiligd mailen, verplicht gesteld.

Bij elke vorm van informatiebeveiliging gaat het om vertrouwelijkheid, beschikbaarheid en integriteit van data. Die komen onder druk te staan wanneer bijvoorbeeld het systeem of een laptop wordt gehackt. Om het overzicht te bewaren en al deze bedreigingen het hoofd te bieden is het van belang dat er structureel en op gestructureerde wijze aandacht wordt besteed aan informatiebeveiliging. Raadpleeg daarom eens de Code voor Informatiebeveiliging (ISO 27001/27002) om hier meer grip op te krijgen.

115 aandachtspunten

Scholen kunnen de code gebruiken als leidraad om een eigen procedure op te stellen rondom informatiebeveiliging.

De code bestaat uit twee delen: een norm en een 'code of practice', waarin handreikingen staan voor de implementatie van maatregelen in de organisatie. In totaal staan er 115 zaken in waar je als organisatie over na moet denken en maatregelen op moet treffen, wil je je informatiebeveiliging op orde hebben.

Dit varieert van organisatorische maatregelen tot technische maatregelen. Van scholing van medewerkers tot fysieke beveiliging van gebouwen.

En van het opstellen van een thuiswerkreglement tot het onderhouden van een netwerk met instanties die zich bezighouden met informatiebeveiliging.

Aandacht bestuurders vereist

Om dit alles mogelijk te maken is het cruciaal dat bestuurders informatiebeveiliging serieus nemen en op hun agenda hebben staan. De aandacht die eraan wordt besteed binnen een organisatie staat of valt met bestuurlijke urgentie. Alleen dan zijn langdurige bewustwordingscampagnes voor medewerkers mogelijk en kan er voldoende geld worden vrijgemaakt voor het treffen van preventieve (technische) maatregelen.

Verontrustend in dit kader is een recente publicatie in het Financieel Dagblad. Hierin wordt gerefereerd aan een onderzoek waaruit bleek dat bijvoorbeeld de AVG (die zich richt op een specifiek type data, te weten persoonsgegevens) wel op de agenda van bestuurders staat, maar op de

Schoolfacilities, december 2021

Bert van de Bovenkamp verkeerde manier. De bestuurders, zo bleek uit het onderzoek liggen vooral wakker van de AVG, omdat zij het zien als overregulering. Over datalekken die de AVG probeert te voorkomen maken zij zich veel minder zorgen.

Er is dus nog een wereld te winnen.

Niet sexy, wel nodig

Nee, informatiebeveiliging is geen sexy onderwerp. Nee, het is niet leuk om na te denken over wat er wel niet allemaal mis kan gaan. Nee, het is niet eenvoudig om de handen op elkaar te krijgen voor investeringen in preventieve maatregelen. En nee, het is niet makkelijk scoren met puur het voorkomen van ongewenste effecten.

Maar in de huidige fase van digitale transitie waar we met z'n allen in zitten, kan het domweg niet anders.

32

Heb jij het al gehoord?

Leren luisteren helpt je organisatie sprongen vooruit

Door: Bram Pullen

Samen met je team met meer plezier meer werk verzetten? Als je de kunst van het luisteren verstaat, is het zo gepiept volgens Henk Hoogland, afdelingsmanager Stadsbedrijf Almere. Een inspirerende manier van werken.

De vastgoedafdeling van het Almeerse Stadsbedrijf bouwt en onderhoud allerlei scholen in de stad. Tien jaar geleden was er onrust: gebruikers waren ontevreden over hun pand en dreigde naar de wethouder te stappen. Een politiek probleem, dus voor Henk urgentie genoeg om het roer om te gooien.

Hij ontwikkelde met zijn team een methode waarin verbetering centraal staat.

Vraag om verbetering

Inmiddels zijn de klanten tevreden en werken ze in Almere productiever, met meer plezier en hebben ze weinig moeite de vacatures te vullen. Henk deelt graag zijn ervaringen, maar wel met een vette disclaimer: "Er is geen specifieke verandering die je éénop-één op je eigen organisatie plakt.

Wanneer je als leidinggevende zelf

een bepaalde verandering formuleert, ben je ook als enige verantwoordelijk en trek je uiteindelijk zelf de kar. Je zegt dus niet wat er moet worden verbeterd, je vráágt het. Als team ga je uit van de gezamenlijke drive om het vandaag beter te doen dan gister."

Eigen drive om het beter te doen Focus op de reis

Een methode dus, en geen uitkomst: die bepaal je immers samen als team.

Dat deden ze in Almere door met de hele vastgoedafdeling in kleine clubs te overleggen over wat er in de organisatie beter kan, terwijl Henk en zijn compagnon Pieter alleen met vragen mochten helpen.

Uit deze gesprekken kwamen vijftig ‘verbeterpunten’ waarmee groepjes aan de slag konden. "We merkten dat die punten ontzettend veel energie gaven en dat het ene na het andere punt werd opgepakt", zegt Henk: "Als leidinggevende sta je

Schoolfacilities, december 2021

daardoor niet meer in het midden van de verandering, maar is het team echt eigenaar. Dat vraagt een hoger abstractieniveau waarin je als leidinggevende de organisatiedoelen en lopende processen bewaakt, terwijl het team aan de slag kan met de concrete invulling. Iedereen is dus verantwoordelijk voor het geheel door zich te richten op zijn of haar eigen onderdeel."

Luisteren op niveau 4

De aanpak van de verbeterpunten verloopt in Almere gestructureerd in labs en bouwteams. De labs onderzoeken eerst het probleem en leveren een prototype voor de oplossing, waarna de bouwteams dit prototype uitwerken en implementeren in de organisatie. De teams besteden veel aandacht en ruimte aan goed luisteren en open dialoog. Luisteren op niveau vier, noemt Henk dit.

Henk: "Je gaat elkaar pas echt begrijpen wanneer je je eigen oordeel uitstelt en probeert te kijken door de ogen van de ander. Dat is ontzettend lastig, want we willen natuurlijk graag onze eigen ideeën kwijt. Maar door jezelf te dwingen over je eigen ideeën heen te stappen kun je samen iets nieuws creëren."

Luisteren op niveau 4 Great place to work

Dat samen iets nieuws creëren werkte verrassend goed. Met het team concreet aan het roer en het management op abstract niveau betrokken steeg de productiviteit, het draagvlak voor beslissingen en werd Almeerse vastgoedbedrijf gecertificeerd als Great Place to Work; een erkenning voor goed werkgeverschap.

Aanpak voor het onderwijs

Alle van Steenis, bestuurder van Montessori Scholengemeenschap Amsterdam, zie ook het voordeel van deze manier van werken voor het onderwijs. Hij is er ook mee bekend.

"Aan de basis van de ideeën van Maria Montessori ligt een rotsvast vertrouwen in de wil en het vermogen van het kind om te leren. Dat geldt natuurlijk ook voor volwassenen. Als docent, maar ook als bestuurder, moet je dan een omgeving scheppen die dienend is aan dat leerproces. Dat begint met goed luisteren en werkt inderdaad vanuit een gezamenlijke ambitie die je samen verder brengt."

Door tijdens corona

Ook Alle heeft ervaren wat er kan ontstaan wanneer je durft los te laten als de urgentie "gigantisch" hoog is: "Neem de coronacrisis: op zondag hoor je tijdens de persconferentie dat ‘s maandags de scholen dicht blijven.

In het team ontstaat dan onrust, want het onderwijs moet natuurlijk door.

Docenten zijn zelf aan de slag gegaan en je zag dat op dinsdag 85% van de leerlingen alweer les had via Teams.

De gebouwen zijn dicht, maar de school is open. Dat was heel bijzonder om mee te maken."

Ook buiten de muren van je eigen organisatie Niet alleen binnen de eigen muren

De open houding, luisteren om elkaar te begrijpen en vertrouwen in je partner hoeft van Alle niet binnen de muren van de eigen organisatie te blijven. "Als school staan we midden in de samenleving; met onze leerlingen, maar ook bijvoorbeeld tijdens de aanbouw van een nieuw pand. Mijn opdracht bevat dus niet alleen mijn eigen visie, of die van mijn team, maar is gestoeld in de wereld om ons heen.

Zo leren we dus in het team van elkaar, maar ook van buiten." Samen sta je sterk, het adagium mag wat sleets aandoen, maar je komt er wel mee vooruit.

33

Great Place to Work Wat maakt goed werkgeverschap? Secundaire arbeidsvoorwaarden? "Neen: vertrouwen!", aldus Great Place to Work. Zij certificeren bedrijven op basis van het vertrouwen, plezier en trots dat werknemers in hun collega’s en werk ervaren. Uit internationaal onderzoek blijkt dat medewerkers het gelukkigst zijn wanneer er groot vertrouwen is tussen de medewerkers en het management. En dat vertaalt zich in concrete resultaten: organisaties met een hoger onderling vertrouwen hebben gemiddeld een lager verloop, hogere productiviteit en meer sollicitanten dan organisaties met een lager onderling vertrouwen.

Op zoek naar nog meer inspiratie?

Bekijk deze video, getipt door Henk Hoogland.

Alle van Steenis

Henk Hoogland

Schoolfacilities, december 2021

Partners

34

Toekomstklaar gebouw

Privacyhandboek

Veel schoolgebouwen dateren uit de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw. Ze zijn verouderd en voldoen niet meer aan de eisen van deze tijd, waarin duurzaamheid een belangrijke rol speelt. Ook het binnenklimaat voldoet in de meeste scholen niet aan de gestelde normen.

Corona heeft het belang van frisse en inspirerende scholen nog eens extra duidelijk gemaakt. Leraren en leerlingen moeten elkaar kunnen stimuleren tot de beste schoolprestaties. Dat kan alleen als ook de huisvesting aan de hoogste eisen voldoet.

Als onderwijsinstelling moet je zorgvuldig en veilig omgaan met de persoonsgegevens van leerlingen. Zeker omdat kinderen en jongeren extra kwetsbaar zijn. Met het speciaal op de schoolomgeving toegeschreven Privacyhandboek van TeekensKarstens advocaten heb je direct een passend AVG beleid, dat één-op-één toe te passen is de eigen organisatie.

Onderwijsvisies zijn ortdurend aan verandering onderhevig, dat stelt eveneens eisen aan een gebouw. Daarnaast spelen demografische ontwikkelingen een rol bij de planning van de huisvestingsbehoefte. Is uw gebouw toekomstbestendig? Synarchis kan helpen een antwoord te vinden op deze vraag.

Door kennis op het gebied van bouwkunde, bestuurskunde en bedrijfskunde te koppelen aan de visie en behoeften van gebruikers, biedt het bureau integrale huisvestingsoplossingen. Samen met alle betrokkenen onderzoekt Synarchis hoe ambities en doelen van het huisvestingsprogramma het beste gerealiseerd kunnen worden.

Beheer, onderhoud en duurzaamheid worden hierin meegenomen, zodat er een toekomstbestendig advies uitrolt. Dit alles binnen de lijnen van het politieke- en bestuurlijke speelveld. Want een gedragen advies is een toekomstbestendig advies.

www.synarchis.nl Lumia van Rentokil

Alle privacyontwikkelingen van de afgelopen drie jaar, waaronder software voor onderwijs, zijn in het nieuwe handboek van 2021 verwerkt.

Het handboek biedt tal van handige modellen, checklists, protocollen, overeenkomsten en werkinstructies voor de eigen organisatie. Denk bijvoorbeeld aan een instructie voor het gebruik van schoolfoto’s of een instructie voor het gebruik van contactgegevens van oudleerlingen.

De volgende onderwerpen worden uitvoerig besproken, hierbij ligt het accent op een praktische uitvoering voor het onderwijs: • Vooringevuld register van verwerkingsactiviteiten; • Overzicht bewaartermijnen; • Instructie gebruik verwerkersovereenkomsten; • Beschrijving van passende beveiligingsmaatregelen; • Handleiding bij datalekken; • Modelbrieven uitvoering rechten van betrokkenen; • Instructies voor het uitvoeren van DPIA’s.

www.tk.nl Lumia van Rentokil

Schoolfacilities, Schoolfacilities, september december 2021 2018

Partners

Hulp bij verduurzamen

Hybride werken

In het onderwijs wordt veel nadruk gelegd op verduurzaming van schoolgebouwen, verplichte huisvestingsplannen en de keuze tussen renovatie of nieuwbouw. Dit zorgt voor extra behoefte aan inzicht in de technische staat van schoolgebouwen, verwachte onderhoudskosten en bestaande huisvestingsprocessen. Die transparantie en inzicht ontbreken vaak. Hier zijn enkele problemen die we bij Spacewell dagelijks tegenkomen:

Er zijn in korte tijd veel inzichten ontstaan over hybride werken. Medewerkers hebben de mogelijkheid om onafhankelijk van elkaar te werken. We hebben voor- én nadelen ervaren van het thuiswerken. Hoe ga je hier als organisatie mee om? Wordt thuiswerken een vast onderdeel van het werkproces? Welk gedrag gaan managers vertonen? Hoe ondersteunt smart building-technologie het hybride werken en hoe zullen de facilitaire services veranderen?

“Gegevens en documenten van onze locaties staan niet op één centrale plek” “Ik heb onvoldoende inzicht in de lopende onderhoudscontracten” “We krijgen niet altijd de melding terug dat een storing is opgelost” “We werden verrast door noodzakelijke onderhoudskosten” “We willen geplande verduurzamingsmaatregelen per locatie registreren” “Onze organisatie krijgt te maken met de componentenmethode voor groot onderhoud”

Het is raadzaam eerst te kijken naar de organisatie zelf. Een werkomgeving is idealiter een vertaling van de werkprocessen, activiteiten en cultuur van een bedrijf, wat besloten ligt in de organisatievisie.

De visie op huisvesting moet hierbij aansluiten en wordt vertaald in een huisvestingsplan en een functioneel en ruimtelijk PvE met bouwstenen. De fysieke, digitale en sociale werkomgeving moet integraal worden aangepakt, waarbij de organisatiedoelen in evenwicht zijn met het individuele belang: de autonomie van de medewerker.

Een scholengroep zoals Stichting BOOR, die in de regio Rotterdam ruim honderd schoolgebouwen beheert, maakt gebruik van FMIS cloudsoftware met efficiënte workflows (Axxerion by Spacewell) die indien gewenst gekoppeld kan worden met gespecialiseerde MJOP-onderhoudssoftware (O-Prognose by Spacewell). Het resultaat is dat BOOR snel en gemakkelijk toegang heeft tot up-to-date gebouwinformatie, een goed werkend proces heeft voor storingsmeldingen, inzicht krijgt in de volledige gebouwportefeuille en de staat van hun gebouwen, en goed zicht heeft op de te verwachten meerjarenonderhoudskosten.

Het is meer dan ooit van belang dat medewerkers de regie hebben om in teams samen te creëren, bouwen en aan opgaven te werken en zelf de werkplek en omstandigheden te kiezen waarin zij denken het beste uit zichzelf te halen. Ontstaat er sociale druk vanuit mensen die veel op kantoor werken naar de collega’s die veel thuiswerken? En gaat het kantoor gebruikt worden voor ontmoeten en samenwerken, of moeten we voorlopig even niets doen en dan gaan evalueren en bijsturen?

Wil je meer lezen over onze visie op deze nieuwe manier van werken? Kijk dan op onze website

BOOR is met het beheer van ruim honderd gebouwen uiteraard gebaat met de meest efficiënte samenwerking tussen hen en hun partners, bijvoorbeeld leveranciers. Zij laten partners daarom zo veel mogelijk gebruikmaken van vastlegging in het FMIS, bijvoorbeeld voor de onderhoudsrapportages.

www.spacewell.com Lumia van Rentokil

www.kwkbv.nl Lumia van Rentokil

Schoolfacilities, december 2021

35

Word partner van

Bouwstenen

dan ben je goed op de hoogte van alles wat er speelt rondom huisvesting in het onderwijs Meedoen aan netwerk onderwijshuisvesting Gratis actualiteitencolleges (in 1 uur bijgepraat) over huisvesting of bedrijfsvoering

Bekijk de website voor het actuele aanbod en het programma voor 2022.

www.bouwstenen.nl

Schoolfacilities, september 2018