หนังสือให้ความรู้เกี่ยวกับพะยูน เรื่อง
หนังสือให้ความรู้เกี่ยวกับพะยูน เรื่อง
เรี ยบเรี ยงและภาพ : จุฑาทิพย์ คุณมี สาขาออกแบบนิเทศศิลป์ คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
สารบัญ รู้จักพะยูน
พะยูนกินอะไร
หน้า
หน้า
4 ชนิดพันธุ์ของพะยูน 6 ส�ำรวจร่างกายพะยูน 8 ความลับของพะยูน 10 หน้า
หน้า
หน้า
2
12 หญ้าทะเลที่พบในไทย 14 นักปลูกหญ้าทะเล 16 แม่ลูกผูกพัน 18 หน้า
หน้า
หน้า
พบพะยูนได้ที่ไหน
กฎหมายคุ้มครองพะยูน
หน้า
หน้า
หน้า
หน้า
20 พะยูนกับคนไทย 22 เกิดอะไรขึ้นกับพะยูน 26
36 ท�ำอย่างไรหากพบพะยูนเกยตื้น 38
หน้า
3
รู้จัก
พะยูน
พะยูนเป็ นสัตว์ เลีย้ งลูกด้ วยน�ำ้ นม ที่อาศัยอยู่ในน�ำ้
มีชื่อวิทยาศาสตร์ วา่ Dugong dugon อยูใ่ นอันดับพะยูน (Sirenia) ล�ำตัวรูปกระสวยคล้ ายโลมา มีหางที่เรี ยกว่า Fluke ลักษณะหางเป็ นแฉกคล้ ายโลมา มีอายุเฉลี่ยมากกว่า 70 ปี
4
นอกจากนีใ้ นไทยพะยูนยังมีช่ ือเรี ยกอีกหลายชื่อด้ วยกัน และในภาคใต้ นิยมเรี ยกพะยูนว่ า “ ดุหยง ” มาจากภาษาภาษามลายู แปลว่ าหญิงสาว หรื อผู้หญิงแห่ งท้ องทะเล
เชื่อกันว่าพะยูนเคยอาศัยหากินอยู่บนบก และมีบรรพบุรษุ ที่ใกล้เคียงกับบรรพบุรษุ ของช้าง เมื่อราว 55 ล้านปีมาแล้ว สายพันธุ์ของพะยูนได้มีวิวัฒนาการลงไปอยู่ในน�้ำและ ไม่กลับขึ้นมาอยู่บนบกอีกเลยเช่นเดียวกับพวกโลมาและปลาวาฬ 5
ชนิดพันธุ์ของ
พะยูน
พะยูน มีอยู่ด้วยกัน 2 วงศ์ (Family) คือ Dugongidae (หางกลม) และ Trichechidae (หางแฉก)
วงศ์ Dugongidae (หางกลม) แยกออกเป็น 2 สกุล สกุล Hydrodamalis คือ Hydrodamalis gigas หรื อวัวสเตลเลอร์ (Steller’sea cow) ยาว : 7.5 เมตร หนัก : 5 ตัน อาหาร : สาหร่ าย (kelps) ปั จจุบันได้ สูญพันธุ์ไปแล้ ว เมื่อปี 2,311 จากฝี มือการล่ าของมนุษย์
6
สกุล Dugong คือ Dugong dugon หรื อพะยูน ยาว : 2.5 - 3 เมตร หนัก : 200-300 กิโลกรั ม อาหาร : หญ้ าทะเล สามารถพบได้ ในประเทศไทย
วงศ์ Trichechidae หรือที่เรียกว่า แมนนาที มีสกุลเดียวคือ Trichechus ซึ่งแยกออกเป็น 3 ชนิด Trichechus manatus หรื อ แมนนาทีอนิ เดียตะวันตก ยาว : 3.5-3.9 เมตร หนัก : ประมาน 1,590 กิโลกรั ม อายุ : มากกว่ า 28 ปี อาหาร : พืชน�้ำ หญ้ าทะเล และสาหร่ าย ล�ำตัวไม่ มีขน มีสีเทาน�้ำตาล ปลายครี บ มีเล็บ 3-4 เล็บ Trichechus inunguis หรื อ แมนนาทีแอมะซอน ยาว : 3 เมตร หนัก : ประมาน 450 กิโลกรั ม อายุ : มากกว่ า 30 ปี อาหาร : พืชน�้ำ หญ้ าทะเล และสาหร่ าย มีขนาดเล็กทีส่ ุด ล�ำตัวมีสีเทาเข้ ม และมีแถบชมพูอ่อนทีท่ ้ อง ปลายครี บไม่ มีเล็บ Richechus senegalensis หรื อ แมนนาทีแอฟริกาตะวันตก ยาว : 3.5 - 4 เมตร หนัก : ประมาน 1,000 กิโลกรั ม อายุ : มากกว่ า 60 ปี อาหาร : พืชน�้ำ หรื อพืชทีอ่ ยู่ในเขตป่ าไม้ ชายเลน ล�ำตัวมีสีน�้ำตาลเทา อาศัยอยู่ตามชายฝั่ งทะเลน�้ำกร่ อยและน�้ำจืด
7
จมูกและปาก เรียกรวมกันว่า Muzzle
ฟันและเขี้ยว พะยูนมีฟัน 6 คู่ ลูกแรกเกิดมีฟัน 4 คู่ ฟั นจะสึกกร่อนและหลุดไปเมื่อ อายุมากขึ ้น และเหลือเพียง 2-3 คูเ่ ท่านัน้ และมีเขี ้ยว 2 คู่
นิว้ ภายในครี บประกอบด้ วยนิ ้ว 5 นิ ้ว
การแยกเพศ
สะดือ
การจําแนกเพศให้ สงั เกตจากระยะห่าง
ช่องเพศ
ของช่องเพศจากสะดือและช่องขับถ่าย
ช่องขับถ่าย
8
เพศเมีย
เพศผู้
โดยในเพศเมียช่องเพศอยูช่ ดิ กับช่องขับถ่ายมาก ส่วนในเพศผู้ชอ่ งเพศอยูเ่ กือบกึง่ กลางระหว่างสะดือ และช่องขับถ่าย
ส�ำรวจร่างกาย
พะยูน
พะยูนมีลำ� ตัวมีสีเทาอมชมพูหรื อน�ำ้ ตาลเทา มีขน สัน้ ๆ กระจายทั่วล�ำตัวและขนเส้ นใหญ่ อยู่อย่ าง หนาแน่ นบริเวณปาก ตาและหูมีขนาดเล็ก ไม่ มีใบหู
ขนาดตัว ตัวเต็มวัย มีขนาดยาว 2.5 - 3 เมตร หนัก 200-300 กิโลกรัม ลูกแรกเกิดยาว 1-1.5 เมตร หนัก 20-35 กิโลกรัม
ไม่มีอาวุธป้องกันตัว มีเพียงล�ำตัวที่ใหญ่ มีหนังหนา
และเมื่อมีบาดแผลเลือดแข็งตัวได้ เร็ วมาก 9
ความลับของ
พะยูน
พะยูนหายใจผ่านปอด และยังอาศัยอยูใ่ นนํ ้าทะเลที่มีความลึกไม่เกิน 10 เมตร กลัน้ หายใจใต้ น�ำ้ ได้ นานราว 20 นาที ซึง่ ในบางครัง้ พวกมันหายใจด้ วยการ “ยืน” ด้ วยหาง 10
และเอาหัวโผล่ขึ ้นพ้ นน� ้ำ เมื่อจะนอนหลับพักผ่อน พะยูนจะทิ ้งตัวลงในแนวดิง่ และนอนอยูน่ ิ่ง ๆ กับพื ้นทะเล
ว่ายน�้ำช้ามาก พะยูนว่ ายน�้ำด้ วยความเร็ว 1.8-2.2 กิโลเมตร/ชั่วโมง
ซึง่ เป็ นความเร็ วที่ช้ามากหากเปรี ยบเทียบ กับสัตว์ทะเลประเภทอื่น ๆ
อายุของพะยูน การท�ำนายอายุของพะยูนต้ องศึกษาจากเขี้ยวของพะยูน เพราะเป็ นฟั นชนิดเดียวที่มีอยูต่ งแต่ ั้ แรกเกิดและคงอยูต่ ลอดชีวิต ท�ำโดยการนับชันการเจริ ้ ญเติบโตของเนื ้อฟั น (dentine) ในเขี ้ยว ลักษณะชันการเจริ ้ ญเติบโตคล้ ายกับวงปี ในต้ นไม้ หนึ่งชั้นเท่ ากับอายุหนึ่งปี
ตัวอย่างลักษณะเขี ้ยวพะยูนอายุระหว่าง 1-6 ปี
ตัวอย่างลักษณะเขี ้ยวพะยูนอายุระหว่าง 14-43 ปี
11
พะยู น กินอะไร พะยูนกินเฉพาะพืชเป็ นอาหาร
และมีระบบย่ อยอาหารซึ่งสามารถ ย่ อยเซลลูโลส (Ceilulose) ของพืชได้ พฤติกรรมการหากินจะคล้ ายกับหมู โดยจะใช้ ครี บอกและปากดุนพื ้นทรายไถไปเรื่ อย ๆ จนบางครัง้ จะเห็นทางยาวตามชายหาด
12
พะยูนจะเริ่มเข้ ามาหากินหญ้ าทะเล ในช่ วงที่น�ำ้ ทะเลก�ำลังขึน้ ทัง้ กลางวัน และกลางคืน และกินหญ้ าทะเลอยูน่ าน
ราว 2-3 ชัว่ โมง พะยูนจะกินหญ้ าทะเล พร้ อมทังขึ ้ ้นมาหายใจทุก ๆ 1-2 นาที และจึงด�ำลงไปกินหญ้ าทะเลต่อ
ซึ่งพะยูนส่ วนใหญ่ ท่ พี บจะกินหญ้ าทะเล อยู่ห่างจากชายฝั่ งมากกว่ า 1 กิโลเมตร
ในขณะที่น� ้ำลงมากพะยูนจะไปอาศัยอยูใ่ นร่องน� ้ำ ห่างชายฝั่งประมาณ 4-5 กิโลเมตร
และพะยูนใช้ ชีวติ ส่ วนใหญ่ ในการกินอาหาร และอาศัยอยูใ่ น
อาณาบริ เวณที่มีหญ้ าทะเลอุดมสมบูรณ์ หรื ออยูไ่ ม่หา่ งไกลจากแหล่งอาหาร
13
หญ้าทะเล ที่พบในไทย
หญ้ าอ�ำพัน
14
หญ้ าคาทะเล
ในประเทศไทยพบหญ้ าทะเลได้ ในหลายพืน้ ที่ เช่น แหล่งน� ้ำกร่อย หรื อปากแม่น� ้ำที่ตดิ ป่ าชายเลน ชายฝั่งน� ้ำตื ้นที่มีพื ้นทรายหรื อทรายปนโคลนและ ที่ลกึ ติดกับแนวปะการัง
หญ้ าเงาใส
หญ้ าชะเงาเต่ า
กุยช่ ายทะเล
หญ้ าชะเงาใบมน
หญ้ าชะเงาใบฟั นเลื่อย
หญ้ าเงาแคระ
กุยช่ ายเข็ม
หญ้ าตะกานน�้ำเค็ม
หญ้ าเงาใบใหญ่
ต้ นหอมทะเล
หญ้ าเงาใบเล็ก
15
นักปลูก
หญ้าทะเล
พะยูนยังท�ำหน้ าที่สำ� คัญอย่ างมากในการรั กษาสมดุลและความหลากหลาย ้ ำต้ นใต้ ดนิ ของแนวหญ้ าทะเล เนื่องจากพฤติกรรมการกินหญ้ าทะเลของพะยูน ที่จะไถกินทังใบและล�
16
จึงท�ำหน้ าที่เหมือนกับพรวนดิน และขุดต้ นหญ้ าชุดเก่าออกไป เปิ ดโอกาสให้ ล�ำต้ นใต้ ดนิ ชุดใหม่ได้ งอก ออกมาทดแทน ทังยั ้ งเปิ ดพื ้นที่ให้ มีการแข่งขันระหว่างหญ้ าชนิดต่างๆ จึงท�ำให้ เกิดความหลากชนิดของ หญ้ าทะเล
และยังมีบทบาทส�ำคัญในการท�ำหน้ าที่แพร่ กระจาย เมล็ดหญ้ าทะเล เหมือนกับสัตว์ป่าที่ชว่ ยกระจายเมล็ดพันธุ์ไม้ ในป่ า
โดยแพร่กระจายเมล็ดหญ้ าทะเลผ่านทางมูล และเมล็ดหญ้ าจากมูลพะยูน สามารถงอกได้ ดีกว่าปกติ 17
18
แม่ลูก ผูกพัน พะยูนตัง้ ท้ องนาน 13-14 เดือน ตกลูกเพียงครั ง้ ละหนึ่ งตัว และทิง้ ระยะห่ า งของการให้ กําเนิ ดลูก แต่ ละตัว นาน 3-7 ปี ลูกแรกเกิดกินนม
จากแม่ พร้ อมทังเริ ้ ่ มหัดกินหญ้ าทะเล และอาศัย อยู่ใกล้ ชิดกับแม่ตลอดเวลาเป็ นเวลารวมปี ครึ่ ง หรื อเกือบสองปี ทังในขณะหากิ ้ นและในขณะที่ ว่า ยน� ำ้ บางครั ง้ อาจจะห่า งกัน แต่จ ะอยู่ใ นรั ศ มี ประมาณ 1 เมตร
หากแม่ พะยูนตายหรื อพลัดหลงกับ ลูกในขณะทีล่ ูกพะยูนยังเล็กมาก ลูกพะยูน จะไม่ สามารถมีชีวติ รอดอยู่ในธรรมชาติ ได้ เลย 19
พบพะยูน ได้ที่ไหน
5
ในไทยสามารถพบพะยูนได้ ในบริเวณชายฝั่ ง ทัง้ ฝั่ งอ่ าวไทย และทะเลอันดามัน ฝั่งอันดามัน พบพะยูนกลุม่ เล็ก ๆ แพร่กระจาย ตังแต่ ้ จ.ระนองลงไปถึงสตูล
อันดามัน
8 6 9 10
11 12 13
20
4 3
N
2 1
อ่าวไทย
่ บพะยูนบริเวณอ่ าวไทย แหล่ งทีพ 1. จ.ตราด 2. จ.จันทบุรี 3. จ.ระยอง 4. จ.ชลบุรี 5. จ.ชุมพร 6. จ.สุราษฎร์ ธานี 7. จ.ปั ตตานี ่ บพะยูนบริเวณอันดามัน แหล่ งทีพ 8. จ.ระนอง 9. จ.พังงา 10 . จ.ภูเก็ต 11. จ.กระบี่ 12. จ.ตรั ง 13. จ.สตูล
W
โดยมีพะยูนกลุ่มใหญ่ ท่ สี ุดบริเวณเกาะลิบง จ.ตรั ง
7
เพราะเป็ นแหล่งหญ้ าทะเลที่อดุ มสมบูรณ์และใหญ่ที่สดุ ในไทย ส�ำหรับฝั่ง อ่าวไทยยังพบพะยูนกลุม่ เล็กๆ เหลือรอดใน จ.ระยอง ตราด ชุมพรและ สุราษฎร์ ธานี
21
พะยูน กับคนไทย
หลักฐานที่แสดงความผูกพันของ คนไทยกับพะยูน ก็คือการน�ำชื่อที่ใช้ เรี ยกพะยูนไปตั้งเป็ นชื่อสถานที่ ได้ แก่ ค�ำว่า “พะยูน หมูดดุ ตุหยง ดุหยง ตุยง” ชื่อสถานที่ตา่ ง ๆ เหล่านี ้น่าจะถูกเรี ยกต่อ ๆ กันมานับร้ อยปี แล้ ว
มีร้านค้ าและส�ำนักงานหลายแห่งน�ำค�ำว่า พะยูนไปเป็ นชื่อร้ าน และมีรูปพะยูนตามป้ายต่างๆ
22
23
เรื่องเล่าขานเกี่ยวกับพะยูน : ต�ำนานการเกิดพะยูน
24
จากค� ำ บอกเล่ า ของคนเฒ่ า คนแก่ ท่ีห มู่ บ้ า นเจ้ า ไหม จ.ตรั ง เล่ าว่ า เดิมทีพะยูนเป็ นคน โดยเล่ าว่ า “มี ส องสามี ภ รรยาที่อ าศั ย อยู่ ช ายฝั่ ง ทะเลต่ อ มา ภรรยาได้ ต้ังท้ องและอยากกินของแปลก ๆ ตามธรรมชาติ ของคนแพ้ ท้อง ภรรยาต้ องการกินลูกหญ้ าทะเล สามีก็ ไปเก็บมาให้ กน ิ ทุกวัน จนกระทั่งภรรยาท้ องแก่ ใกล้ คลอด ลูกหญ้ าทะเล ทีส่ ามีหามาให้ ไม่ เพียงพอกับความต้ องการของนาง นางจึงลงทะเลเพื่อไปเก็บลูกหญ้ าทะเลกินเสียเองและมัว เพลิดเพลินกินอยู่จนลืมเวลาว่ าน�้ำก�ำลังขึน้ เมื่อถึงเวลา น�้ำขึน้ เต็มทีน่ าง จึงไม่ สามารถกลับขึน้ มาได้ นางคงติดอยู่ ในดงหญ้ าทะเลนั้นเอง จนในทีส่ ุดนางก็กลายร่ างเป็ น นางเงือกหรื อพะยูน” บางคนเล่ าเสริมว่ า “ สามีได้ ตามลงไปในทะเลเพื่อ อยู่กับภรรยาของตัวเอง แสดงให้ เห็นถึงความรั กของสามี ภรรยาทั้งคู่”
25
!
เกิดอะไรขึ้น กับพะยูน ปั จจุบนั มีพะยูนในน่ านน�ำ้ ไทย ประมาณ 200-250 ตัว
แต่ อย่ างไรก็ตามพะยูนยังคงมีอัตราการตาย เฉลี่ยต่ อปี สูงมาก โดยข้ อมูลย้ อนหลังพบว่ า มีพะยูนตาย ไม่ ต่ำ� กว่ า 12 ตัวต่ อปี หรื อเฉลี่ยเดือนละหนึ่งตัว
26
ในปี 2562 พบพะยูนเกยตืน้ สะสมมากถึง 23 ตัว
นับเป็ นจ�ำนวนที่มากที่สุดในรอบหลายปี สาเหตุหลัก ล้ วนมาจากกิจกรรมของมนุษย์ ทัง้ ในทางตรงและทางอ้ อม รองลงมาคือการเจ็บป่ วยโดยธรรมชาติ
27
นอกจากนี ้ยังพบว่าเรื อยนต์ขนาดใหญ่ที่ท�ำการ ในแหล่งหากินของพะยูนก็มีสว่ นในการรบกวนและ เป็ นอันตรายต่อชีวิตความเป็ นอยูข่ องพะยูน หรื อเรื ออาจชนท�ำให้ พะยูนได้ รับบาดเจ็บหรื อตายได้
28
และพะยูนมักติดเครื่ องมือประมงโดยบังเอิญ หรื อจากการท�ำประมงในเขตหวงห้ าม
29
ทังยั ้ งพบว่าการท�ำประมงแบบลาก ไถ หรื อคราด ไปตามพื ้นท้ องทะเล ซึง่ มีจ�ำนวนเพิ่มขึ ้นอย่างรวดเร็ ว การใช้ เครื่ องมือ ดังกล่าวในแนวหญ้ าทะเลท�ำให้ หญ้ าทะเลเสื่อมโทรมอย่างหนัก
30
และยังเกิดจากการท�ำลายหญ้ าทะเลทางอ้ อม คือการปล่อยน� ้ำเสียและตะกอน
ที่เกิดจากการพัฒนาชายฝั่ ง น� ้ำเสียส่วนมากมาจากอาคารบ้ านเรื อน จากพื ้นที่ เกษตรกรรม และขยะในทะเล ยิ่งเมื่อเข้ าสูฤ่ ดูฝนหรื อในช่วงที่มีภยั ธรรมชาติหรื อ อุทกภัย น� ้ำเสียและตะกอนจะยิ่งถูกชะล้ างลงสูแ่ นวหญ้ าทะเล
31
และยังพบขยะพลาสติกจ�ำนวนมากฝังดินอยูใ่ กล้ ๆ กับแหล่งหญ้ าทะเล ซึง่ เป็ นแหล่งอาหารเพียงอย่างเดียวของพะยูน ตอนนี ้งานวิจยั พบว่าสัตว์ทะเล ที่หากินในแนวหญ้ าทะเลหลงกินเศษพลาสติกเพราะคิดว่าเป็ นอาหาร
32
หากสภาพแวดล้ อมไม่ เหมาะสม เช่น อาหารขาดแคลน
พะยูนก็จะไม่ผสมพันธุ์ หมายความว่าประชากรพะยูน ก็จะค่อย ๆ ลดลงและมีโอกาสสูญพันธุ์ไปได้ ในที่สดุ
33
นอกจากนีย้ ังมีความเชื่อผิดๆ แบบเดิม ๆ ที่เชื่อว่ าพะยูนเป็ นสัตว์ ท่ มี ีพลังอ�ำนาจ
34
ไม่วา่ จะเนื ้อ น� ้ำตา น� ้ำมัน หรื อแม้ แต่เขี ้ยว ก็ถกู เชื่อว่า เป็ นเครื่ องรางของขลัง และสามารถรักษาโรคเรื อ้ รัง ได้ สารพัด จึงท�ำให้ พะยูนยังเป็ นที่ต้องการของตลาดมืด
35
กฎหมาย คุ้มครองพะยูน ด้ วยสถานการณ์ ท่ ใี กล้ สูญพันธุ์ของพะยูน ให้ จงึ ท�ำให้ มีกฎหมายต่าง ๆ นี ้ขึ ้นเพื่อคุ้มครอง พะยูนให้ คงอยูค่ ทู่ ะเลต่อไป
36
- พระราชบัญญัตสิ งวนและคุ้มครองสัตว์ ป่า พ.ศ.2535 ก�ำหนดให้ พะยูนเป็ นสัตว์ สงวน ล�ำดับที่ 15 - พระราชบัญญัตกิ ารประมง พ.ศ.2490 ก�ำหนดให้ พะยูน รวมซากหรื อส่ วนใดส่ วนหนึ่งเป็ น “สัตว์ น�ำ้ ” - พระราชบัญญัตอิ ุทยานแห่ งชาติ พ.ศ.2504 ตามพระราชบัญญัตฉิ บับนี ้ ได้ ออกพระราชกฤษฎีกาให้ หมู่เกาะต่ างๆ เป็ นเขตอุทยานแห่ งชาติ ซึ่งมีผลท�ำให้ สัตว์ รวมถึงสัตว์ น�ำ้ ในเขตอุทยานได้ รับความคุ้มครอง - อนุสัญญาว่ าด้ วยการค้ าระหว่ างประเทศว่ าด้ วยชนิดสัตว์ ป่าและพืชป่ า ที่ใกล้ จะสูญพันธุ์หรื อ CITES (The Convention on International Trade Endangered Species of Wild Fauna and Flora) จัดให้ พะยูน อยู่ในบัญชีหมายเลข 1 ล�ำดับ 86 ห้ ามค้ าโดยเด็ดขาด ยกเว้ น เพื่อการศึกษา วิจยั และเพาะพันธุ์เท่ านัน้ ซึ่งได้ รับความยินยอม จากประเทศที่น�ำเข้ าเสียก่ อน - สหภาพระหว่ างประเทศเพื่อการอนุรักษ์ ธรรมชาติ (IUCN) ได้ จดั อันดับ ให้ พะยูนอยู่ในภาวะเสี่ยงอันตราย (Vulnerable – VU)
37
ท�ำอย่างไร หากพบพะยูนเกยตื้น
ในประเทศไทยพะยูนที่พบเกยตื ้น ส่วนใหญ่มกั เจ็บป่ วยมา ไม่แข็งแรง เป็ นลูกที่อาจจะพลัดหลงจากแม่ หรื อแม้ กระทัง่ ติดอวนของชาวประมง
หากพบพะยูนเกยตืน้ ตากแดดอยู่นาน ขัน้ แรกควรท�ำร่ มเงาให้ เช่นกางร่ม ขนาดใหญ่ หรื อขึงผ้ าใบไว้
หลังจากนัน้ จึงใช้ ผ้าชุบน�ำ้ มาประคบ แล้ วจึงใช้ ผ้าอุ้มน�ำ้ ปิ ดบนล�ำตัว (ไม่ควรน�ำน� ้ำ มาราดบนพะยูน เพราะอาจท�ำให้ พะยูนตายเนื่องจาก มีการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิของร่างกายรวดเร็วเกินไป)
38
หากบริเวณนัน้ เป็ นหาดที่มีความลาดเอียง ไม่ มากนัก อาจขุดทรายข้ างใต้ ลำ� ตัว เพื่อให้ น�ำ้ ทะเลซึมเข้ ามา ทังนี ้ ้นอกจากจะช่วยระบาย และรักษาอุณหภูมิแล้ วยังช่วยประคองไม่ให้ น� ้ำหนักตัวกดทับส่วนหน้ าอกและท้ องมากเกินไป
หลังจากประเมินว่ าพะยูนแข็งแรงพอ ที่จะปล่ อยได้ แล้ วจึงขนย้ ายด้ วยเปล หรื ออาจใช้ คนช่ วยกันอุ้ม ให้ หนั หัว ออกสูท่ ะเลและช่วยกันประคอง จนกว่า พะยูนสามารถว่ายไปได้
หากพบพะยูนมีอาการบาดเจ็บหรื อป่ วย ให้ ตดิ ต่อศูนย์ชว่ ยเหลือหรื อหน่วยงาน ที่เกี่ยวข้ อง 39
บรรณานุกรม
40
ทอม โพธิสทิ ธิ์. ทอม โพธิสทิ ธิ์: 12 ปี กับความพยายามเติมความรั กเพื่อต่ อชีวติ ให้ สัตว์ ในท้ องทะเลไทย. ค้ นเมื่อ 16 กันยายน 2562, จาก https://adaybulletin.com/life-feature-tom-potisit-message-from-the-sea/ พะยูน. ค้ นเมื่อ 16 กันยายน 2562, จาก https://km.dmcr.go.th/th/c_10/d_931 พะยูน. ค้ นเมื่อ 16 กันยายน 2562, จาก https://th.wikipedia.org/wiki/พะยูน เพชร มโนปวิตร. ความตายของพะยูน…บอกอะไรกับเรา. ค้ นเมื่อ 16 กันยายน 2562, จาก https://www.greenpeace.org/thailand/story/8061/marium-the-famous-dugong/ เรื่ องเล่ าดุหยง. ค้ นเมื่อ 16 กันยายน 2562, จาก https://www.trangview.com/2011/09/blog- post.html สามารถ สุมโนจิตราภรณ์, วินิจ ภูเนาวรัตน์, กัลยาณี บุญเกิด, ศิริพร ทองอารี ย์, บุษบง กาญจนสาขา, มัทนา ศรี กระจ่าง, ประทีป โรจนดิลก, ไสว วังหงษา, ไกรรัตน์ เอี่ยมอําไพ, สมหญิง ทัฬหกรณ์, ไชยพร ชารี แสน, เกรี ยงศักดิ์ ศรี บวั รอด, วัลยา ชนิตตาวงค์, ศุภกิจ วินิตพรสวรรค์, ปิ ยวรรณ นิยมวัน. (2550). สัตว์ ป่าสงวนในประเทศไทย (Reserved Animals of Thailand). พิมพ์ครัง้ ที่ 2. กรุงเทพฯ: กลุม่ งานวิจยั สัตว์ป่า ส�ำนักอนุรักษ์ สตั ว์ป่า กรมอุทยานแห่งชาติสตั ว์ป่าและพันธุ์พืช. ngthai. การปรากฏตัวของพะยูนในไทยสร้ างความหวังใหม่ ให้ เหล่ านักอนุรักษ์ . ค้ นเมื่อ 16 กันยายน 2562, จาก https://ngthai.com/animals/19415/newhopefordugonginthailand/ ngthai. มาเรี ยม : ดุหยงน้ อยสู่ความหวังพะยูนไทย – บันทึกภาคสนามนักอนุรักษ์ . ค้ นเมื่อ 16 กันยายน 2562, จาก https://ngthai.com/animals/22317/mariam-dugong/ Siripannee Supratya. จากเจ้ าโทนถึงมาเรี ยมและยามีล : พะยูนนัน้ มีค่า แต่ อะไรล่ ะที่จะฆ่ าพะยูน. ค้ นเมื่อ 16 กันยายน 2562, จาก https://thematter.co/thinkers/dugong-in-southern-thailand/