BOZAR Magazine november december 2015 by BOZAR

paleis voor schone kunsten brussel

EEN GEKLEURDE BLIK MAGAZINE NOV. — DEC. ’15 Tweemaandelijks N°2015/05 — Afgifte kantoor Brussel X — P202261

JUST ADD YOU.

SensoWash® Slim

Rimless

ME by Starck. Heldere lijnen, iconische vormen, pure esthetiek en duurzaamheid. Perfect design – tegelijkertijd uitgesproken individueel – want voor ons staat uw persoonlijkheid op de voorgrond. ME by Starck. Des lignes claires, des formes iconiques, une esthétique pure et durable. Un design parfait - vraiment individuel - parce que votre personnalité est au premier plan. Meer info op | Plus d‘infos sur www.duravit.be en www.duravit.ME

WELKOM

Paul Dujardin. © Stephen Papandropoulos

BETROKKEN

van het publieke forum gebruik om politieke uitspraken te doen. Als muzikant stuit hij op weerstand in het Midden-Oosten. In september verbood Iran hem om met zijn Berlijns orkest te komen optreden vanwege zijn Israëlische nationaliteit. Barenboim geniet overigens het Palestijnse én Israëlische én Argentijnse én Spaanse burgerschap. Dat is een statement op zich. Bij BOZAR maak je kennis met tal van betrokken kunstenaars: Palestijnse schrijvers in ballingschap, de Libanese componist en oedspeler Marcel Khalifé, de crossover van Aka Balkan Moon, ... Onze bevoorrechte culturele partner voor de Arabische wereld is meer dan ooit Moussem, het nomadische kunstencentrum dat sinds 1 september bij ons kantoor houdt. Eén kunstenaar kan er in november niet bij zijn: Dawit Isaak. Sinds 2001 zit deze schrijver-journalist uit Zweden gevangen in Eritrea omwille van zijn gedachtegoed. Wat meer is: niemand weet met zekerheid of hij nog wel in leven is. Tijdens de Europese Journées de Bruxelles en de Internationale Dag van de Gevangen Schrijver vragen we beleidsmakers en bezoekers om hun betrokkenheid te komen tonen. Vrijheid van meningsuiting is allesbehalve een vrijblijvende luxe! Paul Dujardin, CEO & Artistic Director

NOV.—DEC. 2015

‘Wees betrokken’ (Impliquons-nous), zo heet het boekje dat beeldend kunstenaar Michelangelo Pistoletto en de filosoof Edgar Morin deze zomer uitbrachten. De Franse titel knipoogt naar Indignez-vous (‘Neem het niet!’) van Stéphane Hessel, het pamflet dat in 2010 mee aan de basis lag van Los Indignados en de Occupy-beweging die vanuit Wallstreet op gang kwam. Het verzet was massaal en ging algauw mondiaal, maar het was niet duidelijk waar de tegenbeweging dan wel vóór was. Een bezetting blijft een sterk noodsignaal, maar ze is per definitie tijdelijk. Betrokkenheid gaat verder dan verontwaardiging. Je staat niet te roepen aan de zijlijn maar springt mee het speelveld op, in de hoop een beslissende assist te geven of te kunnen scoren. Pistoletto pleit voor kunst die een ethische verandering op gang brengt. Kunstenaars zijn betrokken, soms tegen wil en dank. Ze hoeven daarom nog niet met elk boek en kunstwerk, met

iedere compositie of performance op de barricades te springen. Kunstenaars moeten weinig, behalve werk afleveren dat beantwoordt aan de zelf opgelegde kwaliteitsnormen. Ook zich niet uitspreken is in deze informatiemaatschappij een bewuste keuze die onder de noemer ‘vrijheid van meningsuiting’ valt. Het is althans de overheersende gedachtegang in West-Europa. Kunstenaars in andere regio’s genieten de vrijheid van expressie veel minder of niet. Omdat ze in een oorlogssituatie werken. Omdat ze moeten vluchten. Omdat ze onder een dictatuur leven. De actualiteit haalt hen op brutale wijze in. Wat voor kunst ze ook maken, hun leven en werk raakt politiek beladen. In november geeft BOZAR ruimte aan Palestijnse kunst met Mahmoud Darwish als inspirerende figuur. De dichter groeide uit tot een icoon, een symbolische figuur die staat voor ontvreemding en ballingschap. Naast Arafat is hij de enige Palestijn die een staatsbegrafenis kreeg. Darwish was een tijd politiek actief, als communist en tot 1993 als lid van de PLO (de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie), maar hij schreef daarom geen politieke poëzie. Uit zijn lyriek spreekt bovenal de stem van een vredelievende humanist. Ook Daniel Barenboim doet niet bepaald aan politiek als hij Schubert vertolkt achter de piano of het WestEastern Divan Orchestra dirigeert. Barenboim maakt wel geregeld

BMW. IN PERFECT HARMONY WITH BOZAR.

BMW

www.bmw.be

Sheer Driving Pleasure

INHOUD

Dit is een publicatie van het communicatie- en marketingdepartement van BOZAR

Afsluiting kopij : 14.10.2015 — Druk: Roularta Printing Verantwoordelijke uitgever: Paul Dujardin Ravensteinstraat 23 1000 Brussel. Retouradres: Ravensteinstraat 23 1000 Brussel. Voor de plastische kunstenaars die lid zijn van de vereniging Cisac, en voor de fotografen die door SABAM worden vertegenwoordigd: © SABAM, Brussel 2005. Voor de fotografen en artiesten die door SOFAM worden vertegenwoordigd: © SOFAM, Brussel, 2005 Cover: De soek van Matrah in Masqat, de hoofdstad van Oman © Reporter / Imago / Anka Agency International Verspreiding publicatie in samenwerking met Knack

RISING STARS

Betrokken 3

BOZAR’s Got Talent 2015-‘16 22

MIDDEN-OOSTEN

ARE YOU SERIES?

Multiculturele ontmoetingen 6

Televisie wordt kunst 26

DANIEL BARENBOIM

EEN CULTURELE UNIE

Een fenomenale toets 11

Europa’s laatste kans 30

COLUMN DOOR ALAIN BERENBOOM

WAT VOND JE ERVAN?

Neef Daniel 13

BOZAR Opening Night & BOZAR Electronic Arts Festival 33

150 JAAR CONCERTS POPULAIRES (AFL. II)

Klanken uit alle landen 14 TOKKELINSTRUMENTEN UIT OOST EN WEST

Spannende snaren 16 INTERVIEW MET BIEKE DEPOORTER

Achter de gordijnen van Istanboel 18

SNAPSHOT

Sol Gabetta 35 HIGHLIGHTS

37 Partners en praktische informatie 42

NOV.—DEC. 2015

Advertentieregie: Charlie Mike — Managing Director: Serge De Schryver Waterloosesteenweg 870 1180 Brussel — 02 241 55 55 info@charliemike.be www.charliemike.be

EEN GEKLEURDE BLIK

Director of Marketing, Communication & Sales: Filip Stuer Editorial Coordination: Frederic Eelbode Advisor Artistic Policy: Kurt De Boodt Contributors: Tarquin Billiet, Olivier Boruchowitch, Kurt De Boodt, Frederic Eelbode, Alexander Jocqué, Marianne Van Boxelaere, Xavier Verbeke & Luc Vermeulen Graphic Designers: Koenraad Impens, Olivier Rouxhet & Sophie Van den Berghe Corporate Development: Katrien Desrumaux, Barbara Lefebure, Peter Schoonjans & Olivia van der Ghinst

WELKOM

MIDDEN-OOSTEN

Als je aan het Midden-Oosten denkt, krijg je bijna meteen beelden van conflicten voor ogen. Je zou haast vergeten dat dit ook een boeiende regio is waar culturen elkaar sinds mensenheugenis ontmoeten en wederzijds bestuiven. BOZAR zet de culturen uit de ruime regio van de Middellandse Zee al jaren in de kijker. Met deze interculturele ontmoetingen leer je ‘de ander’ beter kennen en verstaan.

MULTI

EEN GEKLEURDE BLIK

ONTMOETINGEN 6

-CULTURELE

NOV.—DEC. 2015

Love the Difference – Mar Mediterraneo van Michelangelo Pistoletto was vorig jaar te gast bij BOZAR tijdens onze Focus on Italy. © Archivio Cittadellarte Fondazione Pistoletto 02 Mohammed Assaf. © Ibrahim Alalami 03 Marcel Khalifé © GR

Het is een open deur intrappen als we het Midden-Oosten een complexe regio noemen. Geografisch ligt de regio op het kruispunt van drie continenten: Europa, Azië en Afrika. Ondanks de talloze politieke conflicten vervult het Midden-Oosten een culturele en economische brugfunctie.

EEN GEKLEURDE BLIK

Als cultuurhuis streeft BOZAR naar interculturele uitwisseling en daarom richt het zijn blik al lange tijd op het Middellandse Zeegebied, en het Midden-Oosten in het bijzonder. De Italiaanse kunstenaars Michelangelo Pistoletto vatte het in 2014 treffend samen met een krachtig beeld in de BOZAR STREET. Love Difference – Mar Mediterraneo toonde ons een spiegelende tafel in de vorm van de Middellandse Zee met daarrond stoelen uit de regio. Het kunstwerk is een uitnodiging om samen rond de tafel te gaan zitten, en – ook vandaag – de interculturele dialoog gaande te houden. Zowel de kunstenaars en intellectuelen van ginds als de ‘nieuwe’ Europeanen die bij ons een thuis vonden, staan centraal in onze programmering. Ook dit seizoen kan je de rijkdom en de culturele, etnische en religieuze tendenzen uit het Midden-Oosten leren kennen tijdens tentoonstellingen, muziek, film, theater, debatten en colloquia.

Fascinatie voor het Oosten

Een mooi voorbeeld van culturele kruisbestuiving is Cyprus. In de tentoonstelling Mapping Cyprus: Crusaders, Traders and Explorers die je in 2012 bij BOZAR kon zien, zag je hoe de Frankische, Byzantijnse en Venetiaanse kunst elkaar op dat eiland ontmoetten, met elkaar vervlochten raakten en de rest van Europa beïnvloedden. Meer dan historisch erfgoed tonen, gaat BOZAR ook na welk beeld beschavingen van elkaar 8

krijgen. In Het rijk van de sultan. De Ottomaanse wereld in de kunst van de renaissance zag je vorige lente dat de ‘Turk’ in de Europese iconografie vaak als een brutaal en bloeddorstig wezen werd voorgesteld. Tegelijk hadden de westerse kunstenaars een bijzondere fascinatie voor Istanboel en de verfijnde Ottomaanse cultuur. Ook meer actuele onderwerpen komen bij BOZAR aan bod. Het festival FILM IN OPSTAND. Syrië belicht in 2012 was een eerbetoon aan dissidente filmmakers onder het regime van Bashar al-Assad. In mei dit jaar nodigden we de Egyptische schrijver Alaa al-Aswani uit, de auteur van Het Yacoubian en de verzameling columns Over Egypte. Dankzij hem kregen we meer inzicht in de Egyptische revolutie van 2011, waaraan hijzelf deelnam, en in de situatie waarin zijn land vandaag verkeert.

Een genuanceerde kijk

De lezingencyclus A Coloured View schetst een goed beeld van de diversiteit in de Arabisch-islamitische wereld. Vorig seizoen nuanceerde de Britse historicus Tariq Ali en professor Kenan Malik van het Imperial College in Londen het idee van het ‘monoculturele’ Europa versus het MiddenOosten. Dit seizoen zetten we deze lezingen voort. Tijdens de Sufi Night focussen we op de mystieke traditie van de islam en stimuleren we de dialoog tussen gelovige en niet-gelovige denkers uit de Arabische wereld. Zij gaan in op het begrip humanisme in de islamwereld en in Europa. In de loop van het seizoen nodigen we nog meer vertegenwoordigers van islamitische strekkingen uit. Op 5 december is het de beurt aan Tariq Ramadan, professor aan de universiteit van Oxford en een omstreden opiniemaker die de controverse niet schuwt over de plaats van de islam in Europa en over het toenemende fundamentalisme in de moslimwereld. Ramadan komt praten over de politieke, economisch en culturele crisis in het MiddenOosten en gaat na zijn lezing in debat met Johan Leman, de oud-directeur van het Centrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding en voorzitter van de vzw Foyer.

Nieuwe partners

Multiculturele steden

Niet alleen de historische cultuur uit het Midden-Oosten is erg rijk. De hedendaagse kunst is evenzeer een reden om haar in de kijker te plaatsen. Ze weerspiegelt de maatschappelijke en politieke actualiteit van de regio én van de steden bij

ons in het Westen. Hun sociologische samenstelling is aanzienlijk veranderd, de bevolking is veel diverser. Beschavingen voeden elkaar ook door ontmoetingen tussen inwoners van steden en ontmoetingen tussen etnische, religieuze en filosofische groepen die in die steden wonen. Het is een van de redenen waarom BOZAR dit jaar voor ‘urban vibes’ koos als thema van zijn muziekseizoen. Migranten hebben van Europa een multiculturele samenleving gemaakt. BOZAR wil die ‘nieuwe’ culturen met de ‘oude’ in contact brengen. De ‘nieuwe gemeenschappen’ leveren fundamentele bijdragen aan de maatschappij, dat weet ook de Palestijnse intellectueel Edward Said. In Denken over grenzen schreef hij: “Ballingschap kan wrok en spijt doen ontstaan, maar ze kan de blik op de wereld ook verscherpen. Wat men achter zich heeft gelaten, kan een inspiratiebron zijn voor melancholie maar ook voor een nieuwe aanpak. Want ballingschap en herinneringen zijn twee begrippen die bijna per definitie met elkaar verbonden zijn,

het is wat je je herinnert en de manier waarop je dingen herinnert die bepalen hoe je naar de toekomst kijkt.” Op vraag van de Franse Gemeenschap hebben BOZAR, de UCL en de ULB de culturele leerstoel Mahmud Darwish opgericht, een eerbetoon aan het werk van de beroemde Palestijnse dichter en aan de Arabischislamitische cultuur. Voor deze leerstoel verwelkomen we op 21 november drie Palestijnse kunstenaars die in België leven. De beeldend kunstenares Samah Hijawi brengt een videoperformance die ingaat op het belang van het gevoel ergens bij te horen en van een gemeenschappelijk geheugen en identiteit. Nisma Al-Aklouk en Fatena Al-Ghorra lezen voor uit hun werk.

Arabisch icoon

Dezelfde dag ontvangen we Mohammed Assaf. Hij won in 2013 Arab Idol en groeide uit tot een icoon. De Palestijnse zanger werd razend populair in het MiddenOosten en ver daarbuiten. Tijdens de MTV Europe Music Awards kreeg hij de prijs voor beste act uit het Midden-Oosten. Hij is ook aangesteld als goodwill ambassadeur van de UNRWA, het agentschap van de Verenigde Naties voor hulp aan de Palestijnse vluchtelingen. Het UNRWA stelt in het Paleis voor Schone Kunsten The Long Journey voor, een tentoonstelling over de Palestijnse vluchtelingenkampen. Met foto’s en video’s krijg je een overzicht van de geschiedenis van de vluchtelingen en de omstandigheden waarin ze leven.

NOV.—DEC. 2015

De 12e-eeuwse islamitische jurist, arts en filosoof Averroes en ook andere grote Arabische denkers als al-Farabi en Ibn Sina Avicenna, waren gefascineerd door het Griekse gedachtegoed en probeerden het te verzoenen met de islam. De gedachteuitwisseling ging ook in omgekeerde richting. Het Oosten oefende altijd een grote aantrekkingskracht uit op westerse filosofen en kunstenaars. Dat is het onderzoeksterrein van de Franse schrijver Mathias Enard, een gedegen kenner van het MiddenOosten. In zijn nieuwste boek, Boussole, maakt hij een schets van de regio. Op 15 december deelt hij zijn passie en onverzadigbare nieuwsgierigheid naar de cultuur van de ander. Hij legt daarbij de nadruk op de pracht van het Oosten en de aanzienlijke invloed die het op Europese kunstenaars had.

Dit seizoen haalt BOZAR de banden met het nomadische kunstencentrum Moussem sterker aan. Met deze partner organiseren we het muziekfestival Moussem Sounds en de Sufi Night, een rijkgevuld programma waarin de Arabische cultuur centraal staat. Via muziek, theater en debatten zetten we elk jaar een Arabische stad in de schijnwerpers. In januari 2016 is het de beurt aan Tunis, de hoofdstad van Tunesië. Daarnaast zet BOZAR een duurzame samenwerking met de Aga Khan Trust for Culture (AKTC) op poten. Samen organiseren we de Aga Khan Award for Architecture. Deze prijs bekroont elke drie jaar innovatieve projecten in de islamitische bouwkunst en de landschapsarchitectuur.

BOZAR verwelkomt ook de Libanese oedspeler en componist Marcel Khalifé. In 2005 werd hij uitgeroepen tot UNESCO-artiest voor de vrede. Hij heeft tal van Arabische gedichten op muziek gezet, ook teksten van Darwish. Op 4 december brengt hij samen met het Nationaal Orkest van België een concert met eigen composities.

Mensen en culturen omarmen

Ondanks de vaak negatieve actualiteit uit het Midden-Oosten ontvangt BOZAR culturen en individuen met open armen, moedigt het ontdekkingen en uitwisseling aan, geeft het mensen een stem en brengt de dialoog op gang als die door angst en geweld is vastgelopen. Culturele diversiteit brengt niet alleen de eigenheid van elke cultuur naar boven, maar ook wat we delen.

EEN GEKLEURDE BLIK

Pas door de erkenning van culturele gelijkenissen én verschillen kan er een echte ontmoeting en uitwisseling ontstaan. Andere culturele achtergronden nodigen je uit om jezelf in perspectief te plaatsen, jezelf beter te leren kennen, je verbeelding te verrijken en voortdurend aan te scherpen dankzij de constante dialoog die mogelijk wordt door de ontdekking van de cultuur van de ander. Of zoals Mahmud Darwish schreef: “We zullen één volk zijn, als we dat willen, want we zullen weten dat we geen engeltjes zijn en dat het kwaad niet alleen van de anderen komt.” 04

ARCHITECTURE 15.10.2015 > 17.01.2016 Aga Khan Award for Architecture EVENEMENT 21.11.2015 Hommage aan de Palestijnse cultuur Samah Hijawi, Nisma al-Aklouk & Fatena Al-Gorra MUSIC Mohammed Assaf EXPO 21.11 > 16.12.2015 The Long Journey MUSIC 04.12.2015 Marcel Khalifé en het Nationaal Orkest van België AGORA - A COLOURED VIEW 05.12.2015 Tariq Ramadan & Johan Leman LITERATURE 15.12.2015 Mathias Enard

DANIEL BARENBOIM

EEN FENOMENALE TOETS

Daniel Barenboim. © Sheila Rock

uitvoerder klanken te vermengen zoals jij het wil, en niet zoals het instrument dicteert. Ik ben verliefd geworden op het instrument dat het atelier van Chris Maene bouwde, en nu wil ik het zo veel mogelijk bespelen.”

Vredesduif

Naast een van de meest invloedrijke figuren van de hedendaagse muziekscene is Barenboim een uitgesproken verdediger van rechten voor de Palestijnen. Barenboim geeft felle kritiek op de Israëlische nederzettingenpolitiek en de Israëlische regeringen sinds Yitzhak Rabin (1922-1995). In 2001 veroorzaakte hij een controverse door Richard Wagner te spelen in Israël. Hij stond op de zwarte lijst omwille van zijn antisemitisme. Samen met de Amerikaans-Palestijnse auteur Edward Said stichtte hij in 1999 het West-Eastern Divan Orchestra met zowel jonge Arabische als Israëlische muzikanten. MUSIC 06.12.2015 Daniel Barenboim, 60 jaar later

NOV.—DEC. 2015

Daniel Barenboim geeft een recital met een strik rond. Op 6 december is het 60 jaar geleden dat hij voor het eerst optrad in het Paleis voor Schone Kunsten. De wereldberoemde pianist speelt zijn verjaardagsconcert op een instrument dat Piano’s Maene ontwierp naar zijn idee. Muziek is voor Barenboim ook een instrument waarmee hij de vrede in het Midden-Oosten bevordert.

De Argentijns-Israëlische pianist en dirigent van Russische afkomt werd geboren in 1942 in Buenos Aires. Hij debuteerde als zevenjarige met sonates van Beethoven en op zijn veertiende stond hij voor het eerst in de Grote Zaal ‘Henry Le Bœuf’. In het concertboekje van die dag wordt de legendarische dirigent Wilhelm Furtwängler geciteerd. “Daniel Barenboim is een fenomeen: zijn muzikale kundigheid en techniek zijn verrassend.” Furtwänglers woorden waren profetisch. Barenboim is een levende legende. In 1966 werd Barenboim dirigent van het English Chamber Orchestra en in 1975 van het Orchestre de Paris. In de jaren tachtig was hij artistiek en muzikaal directeur van de nieuwe Opéra de la Bastille in Parijs. Van 1991 tot 2006 dirigeerde hij het Chicago Symphony Orchestra en in 1992 werd hij artistiek leider van de Staatsoper van Berlijn. Hij bestudeert vooral de muziek van Wolfgang Amadeus Mozart, Ludwig van Beethoven en eigentijdse componisten als John Corigliano. Als pianist streeft Barenboim altijd naar een heldere en tegelijk warme klank. In 2011 speelde hij in Siena op een gerestaureerde vleugel van Franz Liszt. Hij merkte een fundamenteel klankverschil op tussen deze rechtsnarige piano en de hedendaagse piano’s met gekruiste snaren. Sindsdien droomde hij van een nieuw instrument dat het beste combineert van toen en nu. Via Steinway & Sons kwam hij bij Chris Maene terecht die het instrument voor hem bouwde. Volgens de maestro biedt het een fantastisch klankalternatief. “Zijn helderheid geeft je de kans om als

UPCOMING EXPO

DANIEL BUREN A FRESCO 19.02 > 22.05.2016

VAN DOESBURG A NEW EXPRESSION OF LIFE, ART AND TECHNOLOGY 26.02 > 29.05.2016

Photo-souvenir : Daniel Buren D’une arche aux autres, travail in situ, Jardins du Sacré-Coeur, Casablanca, avril 2015. Détail. © DB-ADAGP Paris Theo van Doesburg, The construction of space-time III, 1924, Private Collection. Photo © Christie’s Images, Bridgeman Images

COLUMN DOOR ALAIN BERENBOOM

NEEF DANIEL

NOV.—DEC. 2015

Zo vaak al heeft men me gevraagd ‘Berenboom? Hè? Bent u familie van de dirigent?’ dat ik neef Daniel uiteindelijk heb geadopteerd. Hij zit ergens tussen mijn grootmoeder, Frania Birnbaum, een veel onverzettelijker en baziger gezinshoofd dan neef Daniel aan het hoofd van zijn orkest, en Groucho Marx die ik altijd als een vage oom heb beschouwd. Als je enig kind bent en nog slechts een luttel, over de hele wereld verspreid aantal familieleden hebt, stel je een genealogisch patchwork samen van mensen met wie je graag de genen zou delen. Laten we wel wezen, aanvankelijk heb ik weerstand geboden. Tegen al wie me aan de kop zeurde over mijn neef, zei ik Berenboom-Barenboim, dat is helemaal niet hetzelfde. Maar het haalde niets uit. Mijn vader heette Berenbaum voordat hij ‘verbelgischt’ werd, en de naam van mijn grootvader in Polen varieerde naargelang het jaar en de bezetter, Birbaum, Barenbaum, wat door de ambtenaren van de Amerikaanse immigratiedienst werd geschreven als Barenboim, want zo werd dat in het Jiddisch uitgesproken. ‘Trouwens, jullie lijken ook ongelooflijk op elkaar!’ hoorde ik van vrienden die duidelijk ruzie hadden met hun opticien of die met hun ogen dicht genoten van neef Daniels muziek. Ik zou het hele verhaal hebben vergeten en ermee zijn opgehouden deze of gene journalist te corrigeren die me voor de microfoon als Daniel Berenboom voorstelde, als neef Daniel niet opnieuw onverwachts was opgedoken. Op een dag kreeg ik een telefoontje van het gemeentehuis van La Baule. Men nodigde me uit voor een weekend in de badplaats, met interviews, een signeersessie enz. Ik had kort geleden een roman gepubliceerd, stelde me dus geen vragen en in mijn nopjes met de invitatie begaf ik me op weg. In La Baule aangekomen was ik enigszins verrast door de vragen van het half dozijn journalisten die me stonden op te wachten. De betrekkingen tussen Israël en de Palestijnen. Waarom niet? Ook al speelde mijn boek zich in China af. Mijn voorliefde voor Mendelssohn,

verstoutte een ander zich, en zijn strijd voor een rationeel jodendom? Ik was wat van mijn stuk gebracht, maar ook weer niet zo. Mijn uitgever had me gewaarschuwd dat Franse journalisten nooit de boeken van hun genodigden lezen. Pas toen ik in de boekhandel aankwam, begreep ik de vergissing. De vreselijke vergissing. De boekhandelaar wachtte me op met drankjes en alleraardigste welkomstwoorden, en de afgevaardigde van meneer de burgemeester liep met me mee naar de tafel waarop mijn werken lagen. Of liever, drie grote stapels met het laatste boek van neef Daniel. In een eerste reactie wilde ik gaan zitten en signeren alsof er niets aan de hand was. Om al die mensen die zich hadden uitgesloofd niet teleur te stellen. Per slot van rekening houd ik van muziek en ik was bereid het over Prokofjev of Sjostakovitsj te hebben, en als men me een duwtje gaf, over Wagner en de nazi’s. En met ‘Barenboim’ signeren kon je niet helemaal als identiteitsfraude bestempelen. Helaas, de arme boekhandelaarster had de persoonsverwisseling onmiddellijk door. En ik heb haar moeten troosten. En zo komt het dat ik nooit Daniel Barenboim ben geworden... Alain Berenboom. © Reporters

BOZAR geeft kunstenaars een stem In deze column lees je wat hem of haar bezighoudt. In dit nummer geven we het woord aan de Franstalige schrijver Alain Berenboom (Schaarbeek, 1947). Hij schreef deze tekst voor The Space Between the Notes, een project van de literatuurafdeling van BOZAR. Elf auteurs lieten zich inspireren door het nieuwe muziekseizoen. Ze schreven een literaire hommage aan een componist, muzikant, dirigent of compositie waarmee ze een bijzondere band hebben. Je leest hun teksten in de concertprogramma’s en in de bundel die vanaf midden december te koop is in de BOZAR-Boutik. MUSIC 06.12.2015 Barenboim, 60 jaar later

CONCERTS POPULAIRES (AFL. II)

KLANKEN UIT ALLE LANDEN EEN GEKLEURDE BLIK

BOZAR is veel meer dan klassieke muziek. Van bij de opening van het Paleis voor Schone Kunsten in 1928 waren de grootste namen uit de jazzwereld er te gast. Gaandeweg kwamen ook toppers uit de elektronische muziek en wereldmuziek langs. BOZAR houdt die erfenis in ere. De volgende weken kan je onder anderen genieten van jazzlegende Keith Jarrett, de Libanese oedspeler Marcel Khalifé of Aka Balkan Moon, met dito muziek. 01

Huun Huur Tu. © GR Programma voor het concert van Duke Ellington in het Paleis voor Schone Kunsten op 2 april 1939. © BOZAR Archief 03 De Opera van Peking in het Paleis voor Schone Kunsten in juni 1964. © BOZAR Archief 02

Een traditie van 150 jaar

In de eerste jaren van de Société des Concerts populaires, de voorloper van de muziekafdeling van BOZAR, beperkte het aanbod zich tot romantische meesterwerken. In de jaren 1920, en vooral met de komst van de Société Philharmonique in 1927, breidde het repertoire zich uit. Vanaf toen stonden ook werken van moderne componisten als Prokofjev en Ravel op de affiche. Op 4 mei 1928 werd het Paleis voor Schone Kunsten ingehuldigd met een “schitterend gala” opgevoerd door de Ballets Russes van Sergej Diaghilev, op muziek van Stravinski en Rimski-Korsakov. In november van datzelfde jaar werd ook de Kamermuziekzaal geopend en klonk er muziek van componisten uit die tijd zoals Bartók, Hindemith of de Belg Albert Huybrechts. Dat was het begin van de groeiende diversiteit in het aanbod.

Muziek uit alle windrichtingen

Brussel en zijn Paleis voor Schone Kunsten waren in de jaren dertig een van de culturele hotspots van Europa. Toscanini dirigeerde er het Filharmonisch Orkest van New York en bracht de vedetten mee van wat toen de nieuwe Amerikaanse rage was: jazz. In 1934 was het de beurt aan Cab Calloway aan de zijde van “het bekendste negerorkest van New York” en aan Louis Armstrong. In de art-decozalen, resoneerden ook de klanken van Django Reinhardt en zijn manouche jazz, Dizzy Gillespie en de bebop, Gerry Mulligan en de West Coast-jazz, de free jazz en de fusion. De lijst van fenomenale artiesten die de revue passeerden, is lang en indrukwekkend. 15

De oprichting van Europalia in 1969 gaf een nieuwe impuls aan de ontdekking van cultuurschatten uit de hele wereld. Het betekende het begin van een duurzame samenwerking tussen Europalia en de ‘Société Philharmonique’. Sinds zijn oprichting in 2003 ontwikkelt BOZAR ook eigen, interdisciplinaire projecten over bijvoorbeeld India in 2006, Korea in 2008, enz. Vanaf 1975 bracht de Filharmonische Vereniging onder de noemer ‘24 uren communicatie’ elektronische muziek en ensembles uit India en Afrika. Een decennium later zette Paleis vzw de internationale dans op de kaart met gerenommeerde ensembles als het Batsheva Dance Company uit Tel Aviv. Vox Populi bracht muzikanten uit alle werelddelen naar het Paleis voor Schone Kunsten. In 1997 sloegen de Filharmonische Vereniging en Paleis vzw de handen in elkaar voor een gemeenschappelijke cyclus wereldmuziek (Vox Populi / Transmusica). Memorabel hoogtepunt, nog net voor de BOZAR-transformatie, was het festival rond de zijderoute onder de goedkeurende blik van Yo-Yo Ma. De Sufi Night en het Moussem Soundsfestival zijn twee evenementen waarin de Arabische en NoordAfrikaanse muziek centraal staat. Ze spruiten voort uit de samenwerking tussen BOZAR en Moussem, het nomadisch kunstencentrum. Elektronische muziekgenres kon je in het Paleis voor Schone Kunsten voor het eerst horen in de jaren vijftig. Twintig jaar later werden ze onderdeel van een cyclus met wereldmuziek en free jazz. Een keer per maand experimenteerden artiesten als Phill Niblock of de Taj Mahal Travellers erop los in de monumentale Hortahal. In 1981 werd een festival geboren voor digitale kunsten, de voorloper van het BOZAR Electronic Arts Festival (BEAF), sinds 2011 de jaarlijkse afspraak voor digitale kunsten.

De highlights van deze herfst

Seizoen na seizoen bouwt BOZAR voort aan een divers aanbod. Bovenop het beste van klassieke muziek kan je de crème de la crème van de jazz, de wereldmuziek en de elektronische muziek ontdekken. Keith Jarrett (13.11) zet dit jazzseizoen in. Hij was al in 1975 in het Paleis te gast en we omschreven hem toen als volgt: “Hij gaat aan een Steinway zitten en droomt de geschiedenis van de muziek. [...] Van fuga tot folksong beheerst hij de pianotoetsen.” BOZAR is een van de vier stops op zijn concerttour door Europa. Deze meester in improvisatie wordt dit jaar 70 en treedt nog maar zelden op, misschien wel de laatste keer dat je hem aan het werk kan zien... Klanken uit een heel andere wereld komen van Aka Balkan Moon (28.11), met een subtiele mix van jazz en levendige ritmes uit Zuidoost-Europa. Dit concert maakt deel uit van Europalia Turkije. Je kan die avond ook luisteren naar Burhan Öçal & Trakya All Stars. De Turkse percussionist brengt een hulde aan zijn geboortestreek, samen met een groepje meesterlijke Romamuzikanten die ook uit Thracië, het Europese deel van Turkije, komen. Een ander hoogtepunt tijdens Europalia is de komst van Arto Tunçboyaciyan & Quartet (17.12). Deze Turks-Armeense multi-instrumentalist speelde onder meer samen met Chet Baker, Wayne Shorter en de diva van de Turkse pop, Sezen Aksu (01.11). Zij houdt met haar verjaardagstournee halt bij BOZAR. Je kan de volgende twee maanden nog de grote oedspeler Marcel Khalifé (04.12) aan het werk zien. Samen met het Nationaal Orkest van België brengt hij eigen composities. Van een heel ander kaliber zijn de Georgische polyfone gezangen van Suliko (03.11) en Huun Huur Tu (27.11), een Mongoolse groep die samenwerkte met Frank Zappa en Ry Cooder. In dit nummer lees je ook meer over het festival voor snaarinstrumenten uit Europa, Azië en het Midden-Oosten (12-14.11) en het concert dat hulde brengt aan Palestina met een van zijn populairste zangers, Mohammed Assaf (21.11).

NOV.—DEC. 2015

BOZAR viert dit seizoen 150 jaar Concerts populaires, klassieke muziek voor iedereen in de hoofdstad. Dat is een mooie aanleiding om stil te staan en terug te blikken op een rijk verleden. Met een ‘feuilleton’ in het magazine bekijken we het 150e concertseizoen elk nummer vanuit een andere invalshoek. In dit nummer focussen we op de diversiteit van het aanbod. Het thema voor januari-februari wordt ‘muziek als spiegel van de stad’. In maart-april is het de beurt aan ‘jong talent’ en in mei-juni aan de ‘participatie van het publiek’. Dit alles gedocumenteerd met foto’s uit onze rijke archiefdoos.

Niet alleen jazz stond op de affiche. Vanaf 1950 vond ook de Association pour la Diffusion des Arts et de la Culture (ADAC) een onderdak in het Paleis voor Schone Kunsten. Deze partner bracht schitterende producties uit alle hoeken van de wereld tot in Brussel: folkloreballet uit Rusland, Kabuki (vorm van theater) uit Japan, Peking-opera, en veel meer. In 1968 stond de Indiase sitarvirtuoos Ravi Shankar op de planken van de grote zaal ‘Henry Le Bœuf’.

TOKKELINSTRUMENTEN UIT OOST EN WEST

SPANNENDE SNAREN EEN GEKLEURDE BLIK

BOZAR kijkt met een open blik naar kunst en sloopt grenzen tussen disciplines, genres, stijlen en culturen. In november hoor je drie avonden klassieke muziek met tokkelinstrumenten uit Europa en Azië. De muziek en de uitvoerders komen uit alle windrichtingen, hun instrumenten delen dezelfde stamboom.

Wu Man. © Sebastian Schutyser — Aga Khan Music Initiative

Wu Man is de Ravi Shankar van de Chinese muziek. Ze bundelt de krachten met de Oeigoerse zangeres Sanubar Tursun. Als geen ander slaagt de virtuoze pipa-speelster erin bruggen te slaan tussen muzikale en culturele werelden. Hossein Alizadeh komt uit Iran en stelt Meynoush voor. Dat betekent ‘proost’, een verwijzing naar het thema wijn, een constante in de Iraanse poëzie. Naast de tar en de setar brengt hij zijn shurangiz mee, een instrument dat hij zelf ontwikkelde. Het Belgische sextet Luthomania sluit dit drieluik af. Het speelt op de pipa, de Arabische oed en de westerse luit en teorbe. De muzikanten spelen samen met het Trio Cuerdas dat een barokharp, zheng (een soort Chinese citer) en qanûn meebrengt.

01 > 05 © mim — muziekinstrumentenmuseum

03 02

02 Pipa • Komt uit China en Korea. • Heeft 4 snaren en een peervormige klankkast. •K reeg zijn karakteristieke vorm tijdens de Tang-dynastie, in de 7e en 8e eeuw. • De huidige virtuoze speelstijl werd vooral in de 19e en 20e eeuw ontwikkeld. • Kreeg de laatste decennia grotere bekendheid door artiesten als Wu Man, Min Xiaofen en Liu Fang, en westerse componisten als Philip Glass, Lou Harrison en Terry Riley. • De naam komt van de speelwijze van de rechterhand: pi betekent ‘vooruit spelen’ (een beweging naar linksboven) en pa betekent ‘achteruit spelen’ (een beweging naar rechtsonder).

03 Oed

• Populair in Noord-Afrika, Turkije en het Midden-Oosten. • Is een dubbelkorig snaarinstrument: het instrument wordt in paren besnaard. De twee snaren uit één koor hebben dezelfde toonhoogte en worden tegelijk aangeslagen. De oed heeft vier tot zeven koren. • Is de koning, sultan of emir van alle instrumenten in de Arabische wereld. • Volgens de ontstaansmythe vond Lamak, een directe afstammeling van Kaïn, de oed uit. Twee Arabische geleerden uit de veertiende eeuw plaatsen de oorsprong van de oed in de derde eeuw, tijdens de opkomst van het manicheïsme. Ze wezen de uitvinding toe aan de profeet Mani, de stichter van deze verloren religie. Volgens sommige theorieën is het instrument nog ouder. • Ziryab, de Koerdische componist, dichter en oedspeler uit de negende eeuw, speelde een sleutelrol in de ontwikkeling van het instrument, zijn speeltechniek en repertoire.

04 Dutar (& setâr) •K omen uit Centraal-Azië. • T ar is Perzisch voor ‘snaar’. De dutar en setar zijn genoemd naar het aantal snaren dat de intrumenten tellen: do betekent ‘twee’, en seh ‘drie’. • De setar is de kleine broer van de dutar. De hals van de dutar kan tot een meter lang zijn. De setar is in zijn geheel meestal zo lang. De setar heeft een zachtere en intiemere klank dan de dutar. • De dutar wordt bespeeld met alle vingers van de rechterhand. De setar is een uitzondering: die wordt enkel bespeeld met de wijsvinger. • Oorspronkelijk waren de snaren zoals bij veel tokkelinstrumenten gemaakt van darmen. Toen de zijderoute vorm kreeg, werden de snaren soms vervangen door zijde. 05 Qanûn •K omt uit het Midden-Oosten en Turkije. • Bestaat uit een trapeziumvormig bord, bespannen met een tachtigtal snaren. •M et een stemknop kan de toonhoogte veranderd worden, ook tijdens het spelen. •H et instrument wordt voor het eerst vermeld in de verhalen van Duizend-en-een-nacht.

MUSIC 12.11.2015 Wu Man & Sanubar Tursun 13.11.2015 Hossein Alizadeh, Alireza Ghorbaini & Ensemble Zarbang 14.11.2015 Luthomania & Trio Cuerdas

NOV.—DEC. 2015

Europese luit • Kwam Europa binnen tijdens de invallen van de Moren in de achtste eeuw. • Bestaat in zijn huidige vorm sinds 1500. • Is directe familie van de oed. De naam van de twee instrumenten is afgeleid van hetzelfde Arabische woord al-‘ud, of “het hout”. Ze delen hun peervorm en besnaring in koren. De luit heeft daarentegen wel fretten. • De luit werd voor het eerst grondig besproken in Musica getuscht und angezogen van de Duitse componist en musicoloog Sebastian Virdung uit 1511. Een Nederlandse vertaling verscheen in 1554 onder de titel Dit is een zeer schoon boecxken, om te leeren maken alderhande tabulatueren uuten discante. Daer duer men lichtelijck mach leeren spelen opt clavecordium luyte ende fluyte.

INTERVIEW MET BIEKE DEPOORTER

ACHTER DE GORDIJNEN VAN ISTANBOEL

EEN GEKLEURDE BLIK 01

De Gentse fotografe Bieke Depoorter mocht van Europalia veertien dagen aan de slag in Istanboel. Ze week af van de toeristische paden en trok ook naar de volksbuurten. In de avondschemering zocht ze de bewoners op en portretteerde hen in hun intimiteit, haar handelsmerk. 02

Een camera en een kattenbelletje, “Ik zoek een plek om te overnachten”. Meer heeft Bieke Depoorter (29) niet nodig om zich binnen te wurmen in huishoudens over de hele wereld. Voor haar afstudeerproject aan het KASK in Gent nam ze in 2009 de trans-Siberische spoorlijn en overnachtte bij wildvreemden. Ze maakte er intieme en tegelijk sterke beelden. Ze kreeg er meteen een Magnum Expression Award voor. In 2012 werd ze genomineerd voor dat wereldberoemde fotoagentschap en vorig jaar werd ze geassocieerd lid. Volgend jaar kan ze volwaardig lid worden. Ondertussen reist ze de wereld rond, naar de Verenigde Staten, Noorwegen of Egypte. Van Europalia mocht ze in augustus naar Istanboel. “Dat viel eerst nogal tegen. Istanboel is een erg toeristische plek, overal lopen mensen met camera’s rond. Ik had het gevoel dat alles al gedaan was en ik vroeg me af wat ik nog kon toevoegen. Daarom ben ik ook de volksbuurten ingetrokken. Ik was nieuwsgierig naar wat zich achter de gesloten gordijnen van die prachtige oude Ottomaanse huizen afspeelt.”

Overdag maak je geen foto’s? BD. “Ik ben echt geen straatfotograaf. Die drempel is voor mij veel te hoog. Foto’s maken van mensen van wie ik geen toelating heb, schrikt me af. Kan je zomaar iets

Raak je gemakkelijk binnen bij wildvreemden? BD. “Het is zot hoeveel mensen je binnenlaten en wat ze toelaten, zelfs dat je hen in nachtkledij of naakt fotografeert. Ik verplicht niemand, dring ook niet aan. Als ze onmiddellijk nee zeggen, ga ik mezelf ook niet kwellen met foto’s die ik toch niet kan gebruiken. De mensen moeten je eerst vertrouwen, en ik hen.” Zou je dit ook in je woonplaats Gent kunnen doen? BD. “In mijn eerste jaar fotografie ben ik in de volksbuurt Rabot gaan fotograferen en ging langs bij veel Turkse families. Dat was het begin van alles. Ik maakte toen ook de eerste foto waar ik echt content van was, een portret van een vrouw met hoofddoek. Ondertussen ben ik op een heel andere manier bezig met beelden en is mijn kijk op fotografie veranderd.” Ensceneer je nu meer? BD. “Doet dat er toe? Mijn werk is niet journalistiek. Ik voel mij meer een schilder, ik dompel me onder in de realiteit om er dan mijn eigen ding mee te doen, er een schilderij van te maken, een atmosfeer weer te geven. “Ook bij Magnum leeft de vraag of je mag ensceneren. Ik vind dat je veel over de werkelijkheid kan vertellen, ook als ze geënsceneerd wordt. The New York Times wil mijn beelden uit Istanboel publiceren. Voor mij horen daar geen onderschriften bij, ik wil de kijker niet beïnvloeden. Ze blijven dus heel beperkt. “In de tentoonstelling bij BOZAR zie je alleen mijn foto’s. Ik zou niet weten wat ik erbij zou schrijven. Istanboel, 2015? Ik heb schrik dat je de kijkers lui maakt, dat ze alleen maar lezen wat eronder verteld wordt en niet meer naar de foto kijken.” Istanboel en fotografie, dan komt je onvermijdelijk bij de gewezen Magnum-fotograaf Ara Güler terecht. Is hij voor jou een inspiratiebron? BD. “Ik vind zijn beelden heel goed. Al was ik tijdens mijn studies vooral gefascineerd door het werk van een andere Magnum-fotograaf: Alex Webb, en met name wat hij in Istanboel maakte. Tegenwoordig is mijn werk heel verschillend van het zijne. Ik probeer niet te denken

aan het werk van anderen als ik zelf aan het fotograferen ben. Ik focus me liever op de ontmoeting met de mensen die ik fotografeer. “Uiteraard evolueert mijn werk wel. Ik word kritischer en weet veel meer wat ik wil. In Istanboel was dat heel duidelijk. Toen ik binnenkwam, maakte ik meteen de foto in mijn hoofd: met wie en waar? Daarna was het wachten tot dat kon. Vroeger duurde dat langer.” Zou je jouw ding ook kunnen doen met een ander medium? BD. “Ik denk niet louter in fotografie. Je wil iets vertellen en hoe je dat vertaalt, maakt niet uit. Misschien kies ik ooit wel voor een ander medium, al weet ik wel dat ik niet ga tekenen of schilderen, daar heb ik geen talent voor, ik ben niet artistiek (lacht). De jongste tijd voel ik me wel hard aangetrokken tot film, al ben ik daarmee nog niet naar buiten gekomen. “Soms heb ik het gevoel dat fotografie ergens tekortschiet en wil ik met bewegend beeld iets vertellen. Het schone aan fotografie blijft dat je een film kan weergeven met één beeld. Daar hou ik van. Mijn beelden worden steeds meer film stills, zeker die uit Istanboel zijn erg verhalend. “Mijn werk evolueert in die twee richtingen. De eerste is de werkelijkheid fotograferen en daar niets aan veranderen, zoals ik in Rusland deed. Tegelijk ga ik nu filmischer tewerk en maak veel meer mijn eigen verhaal. Ik gebruik de werkelijkheid om een verhaal te vertellen, een sfeer te creëren. Mijn residentie in Istanboel was een mooi voorbeeld van hoe die twee richtingen samenkomen.” Sinds de Arabische Lente van vijf jaar geleden was je al meerdere keren in Egypte. Wat zijn jouw indrukken? BD. “De eerste keer was een jaar na de revolutie, mijn laatste bezoek was in mei vorig jaar en in oktober ga ik terug. Je voelt heel sterk dat de situatie evolueert. De eerste keer was er hoop. Die is verdwenen. Ook voor fotografen werd het gevaarlijker en onveiliger. Journalisten worden opgepakt en verdwijnen. Ik moest rekening houden met de avondklok en de locals dachten dat wij spionnen waren. Daar heb ik toch al heel wat schrikmomentjes beleefd. “De Egyptische overheid schept een klimaat van onrust. Het vertrouwen is volledig zoek en dat is een reden om mijn project zeker voort te zetten. Daarom slaap ik daar wel bij mensen thuis, ik probeer hun vertrouwen te winnen op plaatsen waar er geen

NOV.—DEC. 2015

Het is ondertussen je handelsmerk, logeren bij gewone mensen. BD. “Ik zocht een andere manier om Istanboel te ontdekken, plekken waar ik me geen toerist voelde. Weg van het centrum, binnen bij de mensen, vond ik een stad waarvan ik nog geen beeld had. Daar kon ik het onzichtbare toonbaar maken. In Istanboel kreeg ik hulp van een Turks meisje. Zij werkte als tolk tot we een persoon of gezin vonden die me interesseerden. Zij ging dan weg en ik bleef tot ’s avonds, want ik krijg vooral ’s nachts prikkels om te fotograferen. Voor dit project bleef ik niet slapen, maar wachtte tot de bewoners naar bed gingen. Ik moet ook niet altijd blijven logeren (lacht).”

stelen van mensen? Pas van het moment dat ik bij mensen bleef slapen, begon ik me comfortabel te voelen in de fotografie. Dat vind ik eerlijker, want je hebt hun toelating gevraagd.”

vertrouwen meer is. In hun intimiteit binnentreden, dat vind ik erg interessant. Pas op, net als in Istanboel, is het niet moeilijk om met mensen te praten. Je gaat al gauw voor de deur een theetje drinken en voor je het weet ben je uren en uren aan het praten. Fotograferen is een ander verhaal.”

EEN GEKLEURDE BLIK

Je verblijft grote delen van het jaar in het buitenland. Heb je nog tijd om zelf aan cultuur te doen, bijvoorbeeld bij BOZAR? BD. “Heel eerlijk, ik ben niet iemand die heel veel tentoonstellingen bezoekt. Ik hou meer van boeken dan van gigantische tentoonstellingen. En sowieso, als je zo hard bezig bent met kunst, dan heb je niet altijd zin om per se nog meer te zien. Je raakt wel eens verzadigd. Dan heb je meer nood aan een berg in de natuur (lacht). “Als ik in Brussel ben en tijd over heb, probeer ik wel altijd eens binnen te springen in het Paleis voor Schone Kunsten. Lange tijd had ik het gevoel dat BOZAR iets onbereikbaars was, maar eigenlijk zijn er heel veel interessante side projects. Vorig jaar was ik een van The Belgian Six, een tentoonstelling met het werk van zes veelbelovende Belgische fotografen. Titus Simoens, een goede vriend, won vorig jaar de Monography Series Award. Het is leuk dat er zulke tentoonstellingen zijn met werk van jong talent, al ik geraak er veel te weinig.”

Istanboel in alle vormen en kleuren Istanboel, Constantinopel, Byzantium… de stad aan de Bosporus is al eeuwen een katalysator van culturele processen en daardoor ook een onvermoeibare muze. In de tentoonstelling Imagine Istanbul laat Europalia het werk zien van toonaangevende Turkse fotografen. Het werk van Ara Güler vormt het hart van de tentoonstelling. Hij wordt niet voor niets ‘het oog van Istanboel’ genoemd. Zijn werk wordt aangevuld met oude beelden en werk van hedendaagse kunstenaars, uiteraard foto’s, maar ook muziek, film en literatuur. Het werk van Bieke Depoorter kan je gratis bekijken in de Hortahal.

EXPO 15.10.2015 > 24.01.2016 Imagine Istanbul

Bieke Depoorter, lid van het fotoagentschap Magnum Photos. © Jef Boes 02 Bieke Depoorter © Magnum 03 Bieke Depoorter © Magnum

NOV.—DEC. 2015

RISING STARS

BOZAR’S GOT TALENT MUZIEK

2015

In het Paleis voor Schone Kunsten maak je dit seizoen weer kennis met jong talent uit de wereld van de klassieke muziek. De European Concert Hall Organisation (ECHO), het netwerk van prestigieuze Europese concertzalen waar BOZAR lid van is, heeft zes nieuwe Rising Stars geselecteerd. Ze stellen zich hier aan je voor.

-‘16 22

Cathy Krier, piano Geboren in 1985 Nationaliteit: Luxemburgs Rising Star Philharmonie de Luxembourg Op 12.10.2015 in het Koninklijk Conservatorium Brussel

“Ik heb het geluk dat ik opgroeide in een gezin dat veel belang hechtte aan kunst en cultuur. Het maakte deel uit van ons dagelijks leven. Het was het heel normaal dat ik meeging naar concerten en musea. Nu besef ik dat niet elk kind die kansen krijgt. Ik denk dat het ergens mijn taak is mijn liefde voor muziek met anderen te delen en dat is ook wat ik wil doen. Mijn streefdoel? Zo eerlijk en trouw mogelijk blijven aan de componist en aan het publiek.” “Deelnemen aan de Rising Stars is een grote eer. Alleen al het feit dat je geselecteerd wordt zonder dat je je kandidaat hoeft te stellen, maakt het project nog waardevoller. Deze nominatie is een heel mooie blijk van erkenning voor mijn werk en voor het parcours dat ik als muzikante afleg.”

Grote Zaal Henry Le Bœuf. © Jérôme Latteur Cathy Krier. © Delphine Jouandeau 03 Trio Catch. © Yvonne Schmedemann 02

Opgericht in 2010 — Thuisbasis: Duitsland Rising Star Kölner Philharmonie Op 19.10.2015 bij BOZAR

“Een ensemble als het onze kom je in de klassieke muziek niet vaak tegen. De buitengewone combinatie van instrumenten plaatst ons voor andere uitdagingen dan homogenere ensembles. Onze klankkleur is erg rijk, dat was dan ook de reden om het Trio Catch op te richten.” “We proberen de afstand tussen muzikanten en luisteraars zo klein mogelijk te houden door een intieme sfeer te creëren. Een van onze doelstellingen is ons publiek gevoelig te maken voor nieuwe klanken. In de voorbije jaren hebben we een hele waaier van concertformules uitgeprobeerd en ontwikkeld. We hebben ook veel geleerd van de interactie met het publiek. Je mag het onverwachte verwachten!” “Ons concert in het Paleis voor Schone Kunsten wordt het eerste in deze prachtige cultuurtempel. We zijn erg blij dat BOZAR ons zo veel vrijheid gaf voor de samenstelling van het programma. We brengen graag een evenwichtige mix van klassieke en moderne werken. Door moderne muziek te spelen, ontwikkelen we een andere kijk op klassieke muziek.”

NOV.—DEC. 2015

Trio Catch Boglárka Pecze, klarinet — Eva Boesch, cello Sun-Young Nam, piano

Benjamin Appl, Bariton Geboren in 1982 Nationaliteit: Duits Verblijfplaats: Engeland Rising Star Barbican Centre London Op 04.11.2015 bij BOZAR

MUZIEK

04 05

Benjamin Appl. © David Jerusalem Harriet Krijgh. © Nancy Horowitz 05

“De leukste muzikale ervaringen zijn die waarop ik tijdens een concert voel dat er een dialoog ontstaat met het publiek. Voor mij betekent muziek maken delen en je engageren. En dat geldt zowel voor de zanger als voor het publiek. Ik wil de luisteraars een ervaring meegeven die ze maar zelden buiten de context van een concert kunnen beleven.” “Ik ben altijd al onder de indruk geweest van componisten zoals Schubert. Tijdens zijn leven genoot hij niet veel bekendheid, maar hij dacht voortdurend aan zijn publiek, hij was altijd op zoek hoe hij het met zijn muziek gelukkig kon maken. Hij gaf veel, toch kreeg hij er maar weinig voor terug.” “Mijn inspiratie haal ik uit allerlei dingen. Ik bezoek graag kunstcollecties en verdiep me daar in schilderijen. Als ik zing, denk ik daar soms kleuren bij, of zie ik een schilderij voor me. Dat helpt me om een bepaalde sfeer te creëren of een persoonlijke interpretatie te geven.”

Harriet Krijgh, cello

Geboren in 1991 Nationaliteit: Nederlands Rising Star Wiener Konzerthaus & Musikverein Wien Op 26.01.2016 bij BOZAR

“Het ultieme doel van muziek, en kunst in het algemeen, is volgens mij het publiek te raken. Op dat moment gebeurt er iets onbeschrijfelijks. De kans krijgen om in prestigieuze concertzalen te spelen, is voor een jonge muzikant erg stimulerend. Ik verwacht dat ik heel wat muzikale en menselijke ervaringen rijker zal worden. Ik ben nog nooit in het Paleis voor Schone Kunsten geweest, maar ik ken zijn reputatie. Ik kijk ernaar uit om die fantastische zaal te ontdekken!” “Een concertprogramma uitwerken is heel belangrijk. Ik heb graag dat er variatie in zit, maar het moet ook logisch zijn en er moet een rode draad doorheen lopen. Bij BOZAR speel ik een van mijn favorieten: Louange à l’Éternité de Jésus van Olivier Messiaen. Die trage en bijzonder lyrische lofzang op de eeuwigheid van Jezus schreef hij in 1941 in een krijgsgevangenenkamp.”

Remy Van Kesteren, harp Geboren in 1989 Nationaliteit: Nederlands Rising Star Concertgebouw Amsterdam & BOZAR Op 03.02.2016 bij BOZAR

06 07 06

Opgericht in 2009 Thuisbasis: Frankrijk Rising Star Philharmonie de Paris Op 15.02.2016 bij BOZAR 25

“De chemie die uit onze vier muzikale karakters voortvloeit, kan alleen ontstaan door elke dag samen te spelen. Zo bouwen we een gemeenschappelijk oeuvre op waaruit we kunnen putten voor werkmethodes, inspiratie, ideeën… Elk vioolkwartet kent dat gevoel. We halen veel plezier uit onze deelname aan Rising Stars. We zijn er fier op dat we voor deze fantastische ervaring uitgekozen zijn en dat we in de mooiste zalen van Europa mogen spelen. BOZAR heeft de allergrootste artiesten verwelkomd, we zijn dan ook erg blij dat wij er mogen optreden.” “Van welk repertoire we houden? We houden van alle repertoires! Dit jaar brengen we onze tweede cd uit en die is helemaal aan Haydn gewijd. We voelen een bepaalde voorliefde voor de muziek van die componist. Van de werken die we bij BOZAR spelen, is het vijfde kwartet van Béla Bartók onze favoriet. Het is een muzikale parel die bijzonder evenwichtig is: de opbouw is perfect en er zit zoveel poëzie in.” 07

NOV.—DEC. 2015

Quatuor Zaïde Charlotte Juillard, eerste viool Leslie Boulin Raulet, tweede viool Sarah Chenaf, altviool Juliette Salmona, cello

Remy Van Kesteren. © Bart Koetsier Quatuor Zaïde. © Marco Borggreve

“Als ik speel, probeer ik een verhaal te creëren en het publiek naar mijn muziekwereld mee te voeren. Dankzij Rising Stars kan ik mijn passie voor muziek ook in andere landen uitdragen. Ik voel me vereerd dat ik deel mag uitmaken van dit project.” “Mijn liefde voor muziek is breed, van Bach over jazz tot elektronische muziek. Componisten zoals Ravel en Debussy hebben werken voor harp geschreven die heel leuk zijn om te spelen. Ik ben ook een groot bewonderaar van de Russische componisten uit de 20e eeuw, zoals Sjostakovitsj, Prokofjev en Stravinski.” “Mijn eigen muziek schrijven, dat was een belangrijke stap in mijn carrière. Mijn eerste compositie kunnen spelen in de indrukwekkende Grote Zaal ‘Henry Le Bœuf’ is in mijn ogen een echte mijlpaal. Ik heb al als luisteraar in de zaal gezeten, ik kan niet wachten om ze nu vanuit de coulissen te zien!”

ARE YOU SERIES?

TELEVISIE

CINEMA 01

KUNST 26

WORDT Welkom in de Golden Age of Television, een tijdperk waarin tv-series als kunstvorm even serieus worden genomen als films. Uitstekende scenarioâ&#x20AC;&#x2122;s, krachtige beelden en indringende plots maken van televisieseries artistieke meesterwerken. BOZAR toont ze op groot scherm tijdens het gratis festival Are You Series? Je leert er ook scenarioâ&#x20AC;&#x2122;s schrijven en ontmoet regisseurs en cineasten op het European Film Forum.

01 02

Deutschland 83. © UFA Fiction Show Me a Hero. © Paul Schiraldi

Serieus? Televisie, in het Paleis voor Schone Kunsten? Tuurlijk. “De kruisbestuiving tussen film en televisie wordt de jongste jaren steeds groter”, zegt Pascale Valcke, medeprogrammator van Are You Series? De cinema-afdeling van BOZAR besloot in 2013 een jaarlijks televisiefestival te organiseren. Andere spelers doen hetzelfde: de filmfestivals in Berlijn, Toronto en Cannes hebben ook televisieseries op de affiche staan.

Focus op scenario’s

De top van het genre zie je tijdens Are You Series? op groot scherm, zoals The Knick. Deze rauwe ziekenhuisserie van Emmy- en Oscarwinnaar Steven Soderbergh neemt je mee naar een berooide wijk van New York aan het begin van de vorige eeuw. Clive Owen speelt de geflipte chirurg dr. Thackery, die cocaïneverslaafden helpt met heroïne. Je kan ook op groot scherm kijken naar de vierdelige miniserie

Olive Kitteridge van Lisa Cholodenko. Daarin schetst de regisseur van The Kids Are All Right het levendige portret van een wiskundelerares uit een Amerikaans slaapstadje aan de kust van Maine. Ze is even streng voor haar man en haar tienerzoon als voor haar leerlingen. Van Europese bodem zie je Deutschland 83 over een 24-jarige spion van de Oost-Duitse inlichtingendienst Stasi die naar het Westen wordt gestuurd. Le Bureau des Légendes van Matthieu Kassovitz en Eric Rochant neemt je mee achter de schermen van ‘geheimste afdeling van de geheime diensten’. De Belgische regisseur Vincent Lannoo stelt zijn eerst serie Trepalium voor. In deze dreigende prent heeft 80% van de bevolking geen job aan het einde van de eenentwintigste eeuw. De werklozen worden verbannen naar ‘de zone’ en proberen daar te overleven.

Nieuwe kijkgewoonten

Binge-watching: het begrip schopte het nog niet tot in de dikke Van Dale, maar werd in 2013 wel verkozen als woord van het jaar in de Verenigde Staten. De opkomst van dvd’s, video op verzoek of streaming heeft onze kijkgewoonten ingrijpend veranderd. De tijd waarin je een week moest wachten op een volgende aflevering is voorbij. Vandaag kan je ze allemaal na elkaar bekijken. Uit een recent onderzoek van Deloitte blijkt dat 63 procent van de 2.000 ondervraagde Amerikanen ouder dan veertien geregeld series kijkt in marathonsessies, 31 procent doet minstens één keer per week aan binge watching. Onderzoekers aan de universiteit van Texas vrezen dat marathonkijken eenzaamheid of depressie in

Auteurstelevisie

Ook filmregisseurs ontdekten de mogelijkheden van series, onder anderen Martin Scorsese (Boardwalk Empire), Lars Von Trier (The Kingdom), Jane Campion (Top of the Lake), Olivier Assayas (Carlos), Gus Van Sant (Boss) of Steve McQueen (Epic). Sinds de auteursfilm het moet afleggen tegen de blockbusters van Hollywood, kunnen sommige filmregisseurs en -acteurs hun ei niet meer kwijt in de cinema. Sommigen 27

NOV.—DEC. 2015

Topreeksen zijn niet zomaar lange speelfilms, ze hebben een eigen karakter. Series als het Deense drama Borgen dagen je uit en dompelen je onder in de Deense politiek. Met het serieformat krijgen regisseurs de kans om de verhaalstructuur en de spanningsbogen over meer dan één aflevering uit te spinnen. In tegenstelling tot een film kunnen regisseurs de denkwereld van personages uitdiepen in een serie en hedendaagse politieke of ethische kwesties verwikkelen in de plot. En dat is een kunst. Het accent van Are You Series? ligt dit jaar op scenario’s. BOZAR en BeTV tonen in première alle afleveringen van de langverwachte serie van David Simon, de meesterlijke scenarist van The Wire. In Show me a Hero volg je een waargebeurd verhaal dat de maatschappelijke en raciale spanningen belicht in een woningbouwproject in Yonkers, een voorstad van New York, aan het einde van de jaren tachtig.

maakten de sprong naar televisie. Betaalzenders beloven kwaliteit en geen ‘laagdrempelig vermaak’, denk maar aan de slogan It’s not TV, it’s HBO. Sindsdien heeft het tv-landschap er een genre bij: de auteurstelevisie. Ook de Belgische regisseur Michaël R. Roskam experimenteert met het genre voor HBO. In Buda Bridge Bitch krijg je niet zomaar een beknopte snapshot te zien van Brussel. Hij zoomt weken in op een toevloed aan misdaden en ongehoorde onderzoekstechnieken die de hoofdstad van Europa in een staat van morele en politieke chaos brengen. Hij trekt je mee in een allesomvattende wereld en laat je de vele hoeken van Brussel zien.

03 Olive Kitteridge. © Jojo Whilden 04 The Knick. © Marie Cybulski 05 Trepalium. © Kelija – Jean-Claude Lother

de hand werkt. Niet zo tijdens Are You Series? daar kijk je met samen met vrienden, familie of kennissen naar televisie. Je leert bovendien onbekende series kennen uit Polen, Japan, Israël, Denemarken, Canada, …

CINEMA

Televisie als literatuur

Binge watching wordt soms vergeleken met het niet kunnen neerleggen van een goed boek. De vergelijking met literatuur is niet zo vergezocht. Volgens de Nederlandse schrijver Joost de Vries roept Mad Men een literair gevoel op. “Je weet nooit helemaal zeker van de personages waarom ze iets doen. Series als Breaking Bad experimenteren met nieuwe vormen, ze gaan niet van gebeurtenis a naar b en c en d. Ook dat kan je literair noemen.” Tom Van de Voorde, de literatuurprogrammator van BOZAR, vult aan: “In de Verenigde Staten kan je aan elke universiteit wel een cursus creatief schrijven volgen. Elk jaar studeren honderden getalenteerde schrijvers af waarvan je nooit meer iets hoort. Ze gaan aan de slag in de filmof televisie-industrie. In tegenstelling tot de traditionele schrijver, kiezen zij ervoor om collectief en anoniem te schrijven. Deze writers’ rooms zorgen ervoor dat de beste series vaak beter zijn geschreven dan de gemiddelde roman.”

Scenarioschrijven bij BOZAR

Op de tweede festivaldag van Are You Series? ontvouwen we de vele lagen van het serieformaat tijdens het European Film Forum met de steun van het Creative Europe van DG Connect. Je kan er scenarioschrijvers van wereldformaat ontmoeten, lezingen bijwonen en rondetafelgesprekken volgen. In het eerste gesprek gaan we dieper in op scenarioschrijven in team. In het tweede kom je te weten hoe artistieke ideeën tijdens opnames in beelden worden gegoten. Voor en na de rondetafelgesprekken zoomen we onder meer in op de opleidingsmogelijkheden voor scenarioschrijvers, de distributienetwerken in Europa en de financiële ondersteuning voor het maken van een serie. Als je wil weten wat zich achter de schermen van zo’n writers’ room afspeelt, kom dan naar de derde festivaldag van Are You Series? Eerst verdiepen academici van de Katholieke Universiteit Leuven zich in het vakwerk en de vaardigheden van scenarioschrijvers. Daarna ga je zelf aan de slag. Praktische schrijfsessies oefenen in de psychologische uitwerking van personages en de afwisselende spanningsbogen. Je krijgt het antwoord op vragen als “Hoe bouw ik spanning op in mijn verhaal?” en “Hoe schrijf ik goede dialogen?” CINEMA 02 > 06.12.2015 Are You Series?

NOV.—DEC. 2015

23 oktober 2015 tot 24 januari 2016

ISTANBUL ANTWERPEN. Expo in het MAS ontworpen door Murat Tabanlioglu www.mas.be | www.europalia.eu 29

EEN CULTURELE UNIE

02.03.04

EUROPA’S

AGORA

LAATSTE 01

Jean-Claude Juncker, Voorzitter van de Europese Commissie. © D.R 02> 05 Foto’s Yves Gervais © BOZAR 06 Dawit Isaak. © Kalle Ahlsén

KANS

BOZAR profileert zich steeds prominenter als een Europees kunstencentrum. Dat doen we in de eerste plaats door ruimte te geven aan kunstenaars, cultureel erfgoed en artistieke uitwisselingen op en over het Europese continent. Europa is veel meer dan een economisch en een pril politiek project. Nu de EU nood heeft aan een vernieuwd gemeenschappelijk en divers verhaal, speelt BOZAR voluit de culturele kaart. In het hart van de hoofdstad van de Europese instellingen creëren we een debatruimte waar kunstenaars, denkers, ondernemers en politici elkaar ontmoeten en inspireren.

Dat de vluchtelingencrisis de jongeren erg bezighoudt, is geen verrassing. Maar het project gaat over meer dan de actualiteit. Het is de bedoeling om een nieuwe generatie warm te maken om mee te bouwen aan het nieuwe Europa.

NOV.—DEC. 2015

De gedeelde ambitie om Europa opnieuw uit te vinden, leidde in 2014, onder impuls van toenmalig Commissievoorzitter José Manuel Barroso, tot een gemeenschappelijke verklaring door een reeks prominente culturele figuren. Die gaven samen het New Narrative for Europeproject gestalte. De groep vergaderde onder voorzitterschap van Paul Dujardin, CEO en artistiek directeur van BOZAR. Kunstenaars als György Konrad, Michelangelo Pistoletto, Olafur Eliasson en Rem Koolhaas maakten deel uit van de groep. De neerslag van hun veelvuldige bijeenkomsten is het boek The Mind and Body of Europe: A New Narrative. Voor het eerst werden ook kunstenaars en wetenschappers actief betrokken bij de discussies over het toekomstige Europa. Als volgende stap werken we aan een tentoonstelling waarin kunstenaars hun kijk geven op de uitdagingen waar Europa voor staat. Vanuit de overtuiging dat een gemeenschappelijk verhaal van Europa ook van onderuit moet worden geschreven, zette BOZAR – met steun van het InBev BailletLatour-fonds – een ambitieus educatief project op: Next generation, please. Gedurende een jaar denken leerlingen en studenten uit dertien scholen en jongerenorganisaties mee over de crisissen, de waarden en de uitdagingen van Europa. Zij doen dat telkens onder begeleiding van een kunstenaar en een politicus. Herman Van Rompuy, de eerste voorzitter van de Europese Raad, heeft het peterschap van Next generation, please aanvaard. Het eindresultaat bestaat uit twee grote tentoonstellingen waarop de jongeren hun conclusies in een kunstzinnige vorm gieten. Een tentoonstelling vindt vanaf juni plaats in het Paleis voor Schone Kunsten, de andere is te zien op het Muntplein. Het project is een nieuwe manier om jongere burgers – met de input van politici en kunstenaars – mee te laten denken over Europa.

Europe’, ontleend aan een boek van cultuursocioloog Pascal Gielen, gaan kunstenaars en politici met elkaar in debat over de culturele dimensie van de Europese Unie. Afgemeten aan de aandacht van ook Europese politici voor kunst en cultuur, is er nog veel werk aan de winkel. Ook de Nederlandse kunstenaar Renzo Martens roert zich in het debat. Hij komt praten over zijn unieke cacaoplantage in Congo die de boeren 7000 keer meer geld opbrengt dan normaal. En de Duitse kunstenaar Thomas Kilpper komt zijn vuurtoren voor Lampedusa voorstellen. De derde editie van de ‘Brusselse Dagen’ belooft weer een voltreffer te worden. Het initiatief werd door het Maison de l'Europe in Parijs bekroond als het beste Europese evenement. Het definitieve programma vind je op onze website.

Brusselse dagen

Op 18 en 19 november bezet de 'nieuwe generatie' voor het eerst het Paleis voor Schone Kunsten voor een reeks rondetafelgesprekken. Die data zijn niet toevallig. Die twee dagen vinden de 'Brusselse Dagen' plaats, een jaarlijks topevenement van L’Obs en BOZAR waarop Europese politici in dialoog gaan met burgers en met filosofen, opiniemakers en kunstenaars. De titel van deze derde editie laat niets aan de verbeelding over: De laatste kans voor Europa. Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker bijt de spits af. Hij wordt niet alleen op de rooster gelegd door de hoofdredacteurs van De Standaard, Le Soir en L’Obs, maar ook door het publiek in onze Grote Zaal ‘Henry Le Bœuf’. Zonder partners als de Europese Commissie, het Europees Economisch en het Sociaal Comité, de Evens Foundation en de European Culture Foundation zou dit evenement onmogelijk zijn. De thema’s van de debatten klinken veelbelovend: immigratie, de Griekse crisis, de relatie met Rusland, nationalisme, Europees leiderschap,… De Britse econoom en grondlegger van het ongelijkheidsonderzoek, Tony Atkinson, komt zeker. BOZAR zorgt voor een fikse culturele insteek. Onder de titel ‘No Culture, No

Dawit Isaak

We vragen tijdens de ‘Brusselse Dagen’ ook aandacht voor Dawit Isaak, een Zweeds-Eritrese schrijver die al sinds 2001 (!) in Eritrea gevangen zit zonder proces. Amnesty International beschouwt Isaak als de enige Europees-Eritrese ‘gewetensgevangene’, iemand die gevangen zit omdat hij anders denkt dan het regime. Onder president Isaias Afewerki heerst een ware dictatuur. Uit Eritrea vertrekken elke maand naar schatting 2000 vluchtelingen. Je kan je solidariteit betuigen door in het Paleis voor Schone Kunsten plaats te nemen in een gelijkaardige cel als die van Dawit. AGORA 18 > 19.11.2015 Brusselse Dagen

IN DISPLAYS AROUND BRUSSELS OR VIA AGENDAMAGAZINE.BE

WAT VOND JE ERVAN?

BOZAR OPENING NIGHT & BEAF* *

BOZAR Electronic Arts Festival. Hiroaki Umeda - Holistic Strada @ elsiedx. 02 Ludovica en Leo. Foto Yannick Sas © BOZAR 03 Salvatore en Sam. Foto Yannick Sas © BOZAR 04 Caterina en Federico. Foto Yannick Sas © BOZAR 01

Ludovica en haar zoon Leo vieren dubbel feest. 02

Salvatore en Sam komen helemaal vanuit Hasselt naar Brussel.

Caterina en Federico laten zich verrassen. 04

“Het is onze eerste keer bij BOZAR, maar zeker niet de laatste. We houden van het architecturale kader van het Paleis voor Schone Kunsten. Toen we van het event vernamen op Facebook, waren we meteen aangetrokken door de mix aan muziekstijlen”, zegt Salvatore. Hij houdt van hedendaagse genres, maar ook van klassieke muziek. “Ik luister graag naar elektronische muziek, maar ook naar singer-songwriters”, zegt Sam. “Voor ons hoeft het niet altijd netjes afgelijnd te zijn. Ik ben een sportman, maar vind filosofie en literatuur ook fijn.” Salvatore is “artistiek bezig met kapsels”, zegt Salvatore, een “haarkunstenaar dus” (knipoogt).

“We dwalen graag rond. Hier kan je de ruimtes zomaar binnen en buiten wandelen en nieuwe muziekstijlen ontdekken. Dat maakt het spannend”, zegt Caterina. “We houden allebei van elektro, rock, jazz, klassiek, en ook van geluidsexperimenten en instrumentele muziek”, zegt Federico. In april heb ik de BOZAR Night meegemaakt. Dat was ook fijn. Toch komen we niet alleen voor muziek naar BOZAR. De tentoonstelling Visionary Structures. From Johansons to Johansons met kunst uit Letland heeft me erg geraakt”, zegt Federico. “De structuren spraken tot de verbeelding.”

MUSIC + EXPO 10.11.2015 BOZAR Night

Heb je de BOZAR Opening Night gemist? Geen nood. Op de BOZAR Night krijg je weer de kans om je uit te leven op de beste beats van het moment of tot in de late uurtjes door de tentoonstellingen te struinen.

NOV.—DEC. 2015

“We warmen ons op voor Zukunft, het clubbing-concept waarmee de Hortahal om middernacht in een club verandert. Op dat moment vieren we samen de 60e verjaardag van mijn moeder”, vertelt Leo. “Dj Umami zag ik op een fusionfestival in Duitsland, hij is een van de beste dj’s van Berlijn. Ik kijk ook uit naar dj Fady One, we zijn sinds gisteren vrienden op Facebook, een hele eer.” Ook feestvarken Ludovica is in haar nopjes. “De sfeer is hier fantastisch! Naast klassieke muziek kan je hier luisteren naar experimentele genres en dj’soptredens. Ik luister graag naar elektronische muziek. Die leerde ik dankzij mijn zoon kennen, want hij draaide die altijd in zijn kamer.”

Tijdens de BOZAR Opening Night spraken we enkele bezoekers. Ze genoten van het minifestival vol intrigerende, uitdagende en experimentele evenementen op 19 september. Een sprankelend enthousiasme dat ook te voelen was bij de bezoekers van het BOZAR Electronic Arts Festival.

Une symphonie de fruits. Een symfonie van fruit.

Les pastilles Grether’s – au goût délicieusement fruité et à la consistance incomparable. Grether’s pastilles – met een heerlijk fruitige smaak en unieke consistentie. Disponible en pharmacie – Beschikbaar bij de apotheek

BIEN PLUS QU’UN DÉLICE. MEER DAN LEKKER.

SNAPSHOT Sol Gabetta. © Marco Borggreve

Het Orchestre de Paris komt op 14 november bij BOZAR met een programma met evergreens uit de Franse muziek en een werk van de Estse hedendaagse componist Arvo Pärt. Sol Gabetta treedt aan als solist. Dit seizoen plaatsen we haar in de kijker met een ‘portret’.

GABETTA Waar ben je geboren? Córdoba, in het hart van Argentinië. Waar woon je? In Zwitserland, niet ver van Bazel. Welk instrument bespeel je? Al tien jaar bespeel ik hetzelfde instrument, een prachtige cello van de 18de-eeuwse Italiaanse bouwer Guadagnini. De klank is puur en helder, maar in de bassen heeft het instrument tezelfdertijd veel diepgang. Het is mijn kindje. Hoe bereid je je voor op een concert? Als ik me fysiek slecht voel, kan ik me ook mentaal niet opkrikken. Daarom verzorg ik me de dag van het concert zeer goed. Ik slaap altijd twee uur

in de namiddag en focus me 100 procent op het concert en de plaats waar het plaatsvindt. Ik probeer mijn geest volledig leeg te maken en al mijn energie te bundelen. Met welke artiesten heb je erg graag samengewerkt? Met wie wil je nog musiceren? Dat hangt af van het repertoire en het moment in je leven waarop je elkaar tegenkomt. Wie ik enorm bewonder om zijn visie op muziek, is de pianist András Schiff. Ik heb nog nooit met hem samengespeeld. Tijdens zijn recitals lijkt de buitenwereld even niet te bestaan. Met violiste Isabelle Faust heb ik wel al veel opgetreden. Zij is een erg belangrijke figuur in mijn muzikale leven. We hebben samen al een erg boeiende weg afgelegd.

En Brussel? BOZAR heeft een fantastische zaal! Er zijn niet veel zalen geschikt voor de cello. De meeste zijn te groot of de akoestiek is te dof. De Grote Zaal ‘Henry Le Bœuf’ ondersteunt de klank van de cello. Hij klinkt er vol en warm, en tegelijk direct. Een muzikant moet geen moeite doen om zijn klank te projecteren in de zaal. Dat is niet altijd evident, zeker niet voor een strijker. Geniet je nog van andere kunstvormen, naast muziek? Ik ben verzot op ballet. Zoals zovele kleine meisjes, deed ik vroeger niets liever dan dansen. Dat doe ik niet meer, maar ik ga wel graag kijken.

MUSIC 14.11.2015 European Gala met het Orchestre de Paris en Sol Gabetta

NOV.—DEC. 2015

SOL

Het centrale thema van ons nieuwe muziekseizoen is Urban Vibes. In welke steden treed je het liefste op? Wenen, Buenos Aires, Parijs, New York, Berlijn en in vele van de prachtige theaters in Italië. De akoestiek is er soms wat droog, maar de sfeer is altijd weer speciaal.

Always close

Would you like to receive music news? Watch the most prestigious operas again? Win tickets to fantastic concerts?

Join us on proximusklassiek.be or proximusclassique.be

close partner of

07.10.2015 > 24.01.2016 Happy Birthday EUROPALIA!

HIGHLIGHTS

EXPO EUROPALIA TURKEY

AGA KHAN AWARD FOR ARCHITECTURE

Europalia krijgt dit jaar twee verjaardagstaarten. Het kunstenfestival bestaat 45 jaar en is aan zijn 25e editie toe. Een kleine retrospectieve in de BOZARStreet blikt terug op de voorbije 25 jaar. Videokunstenaars vertellen over de plek waar zij leven, creëren en elkaar inspireren.

BIJ FOCUS ON LUXEMBOURG

07.10.2015 > 17.01.2016 Anatolia. Home of Eternity

26.09.2015 > 07.02.2016 Tina Gillen - ECHO

Tussen Europa en Azië is al eeuwen een culturele kruisbestuiving aan de gang. Dat is een logisch gevolg van een flinke brok gedeelde geschiedenis. Voor deze expo maken 200 topstukken uit 30 Turkse musea voor de eerste keer de reis naar Brussel. Een betere manier om het Turkse patrimonium te leren kennen, bestaat niet.

De Luxemburgse Tina Gillen schildert sinds de jaren ’90. De architectuur die ons elke dag omringt is haar vertrekpunt. ECHO is een monumentale installatie voor de Raadszaal van BOZAR. Gillen combineert schilderijen, een muurschildering en een sculpturale constructie. 13.11.2015 > 03.01.2016 Steichen! Making Meaning of a Legacy Edward Steichen werd in 1879 geboren in Luxemburg en emigreerde als kind naar New York. Greta Garbo, Henri Matisse, Auguste Rodin, Marlène Dietrich en Franklin Roosevelt stonden allemaal voor z’n lens. Hij was niet alleen een pionier van de innovatieve fotografie maar ook een creatief genie en museumcurator van het MoMA. In Steichen! Making Meaning of a Legacy zie je zijn werk naast dat van vier laureaten van de internationaal gerenommeerde Edward Steichen Award.

De Aga Khan Award voor architectuur wordt om de drie jaar uitgereikt aan projecten die een frisse, vernieuwende wind laten waaien door de moslimwereld. De schetsen en maquettes van deze vijftien finalisten en vijf laureaten zijn verrassend anders en divers.

FILM 04.11.2015

SUFFRAGETTE SARAHPremière GAVRON Suffragette vertelt het verhaal van de eerste feministes. Zij streden voor gelijkheid van rechten en voor dat ideaal waren zij bereid om alles op te geven. De film is een ontroerend, zinderend eerbetoon aan deze vrouwen en herinnert je eraan dat de strijd bijlange nog niet gestreden is. 10 & 11.11.2015

LUX FILM PRIZE Tijdens de LUX FILM PRIZE worden drie films getoond in de 28 Europese lidstaten. Daarna wordt gedebatteerd en wordt een film tot winnaar gekozen. Het Europees Parlement kent deze prijs elk jaar toe aan een film die de Europese identiteit helpt te vormen. Stemmen kan op de website www.luxprize.eu.

Istanboel is een magneet voor kunstenaars van de meest diverse pluimage. De stad ademt cultuur uit al haar poriën. Dompel je onder in dit uitzonderlijke rijke patrimonium. Reis naar het negentiende -eeuwse Constantinopel met nooit eerder getoonde foto’s uit de Koç-collectie en kijk ook naar de stad door de ogen van enkele hedendaagse fotografen. Fotografie, film, literatuur en muziek – een feest voor ogen en oren. 37

10.11.2015 Special Screening Urok (The Lesson) - Kristina Grozeva & Petar Valchanov

Urok speelt zich af binnen de schoolmuren en toont hoe bruusk financiële tegenslag een andere wending kan geven aan het leven.

NOV.—DEC. 2015

15.10.2015 > 24.01.2016 Imagine Istanbul

15.10.2015 > 17.01.2016

11.11.2015 Première Mediterranea – Jonas Carpignano In aanwezigheid van Jonas Carpignano In de hoop op een beter leven wagen elk jaar tienduizenden migranten zich aan de oversteek van de Middellandse Zee. Een film over een hoogst gevoelig onderwerp.

op de sociale ladder van een samenleving in verval. De Georgische regisseur, Data Tavadze, was vorig seizoen te gast bij BOZAR met Women of Troy en is nu terug met deze voorstelling over een gedesillusioneerde naoorlogse generatie. Het lijkt de jeugd van tegenwoordig wel! 15.12.2015

LIEBMAN RENÉGAT

Mustang - Deniz Gamze Ergüven Special Screening Mustang belicht het leven van jonge meisjes die gevangen zitten in een traditionele maatschappij waar mannen de plak zwaaien. 02 > 06.12.2015

ARE YOU SERIES? Een festival over hedendaagse tv-series. Tijdens de avant-premières, scoops, voordrachten, debatten en ateliers ligt de nadruk op de uitmuntende scenario’s en de opmerkelijke kwaliteit van de series. 06.12.2015

HIGHLIGHTS

CLIMATES – NURI BILGE CEYLAN Special Screening, in aanwezigheid van Nuri Bilge Ceylan Twee eenzame zielen op zoek naar geluk. De relatie van Isa en Bahar loopt langzaam op de klippen. Nuri Bilge Ceylan maakt op meesterlijke manier gebruik van scherptediepte om de alsmaar dieper wordende kloof tussen zijn hoofdpersonages te visualiseren.

Marcel Liebman (1929-1986) was een gerespecteerde professor aan de VUB en de ULB. In een regie van David Murgia, zijn zoon, vertelt de acteur Henri Liebman, op een grappige en tedere manier over het leven van zijn vader. 08.12.2015

PARDON! SORRY DAT IK LEEF SKaGen

20 > 21.11.2015

Royal District Theatre Tbilisi

Zes studenten en een meid delen een huis in het Wenen van het interbellum. Elk van hen vertegenwoordigt een trede 38

21.11.2015

MOUSSEM SOUNDS: PALESTIJNSE CULTUUR Mohammed Assaf won in 2013 Arab Idol en werd kort na zijn overwinning door de VN aangesteld als jeugdambassadeur van het UNRWA, het vluchtelingenprogramma van de VN. De Palestijnse zanger is eregast op het Moussem Sounds festival, waar Midden-Oosterse urban music uit de luidsprekers knalt. 28.11.2015

THEATER PAIN IS YOUTH

WERELDMUZIEK

AKA BALKAN MOON Aka Moon is een smeltkroes van de meest uiteenlopende muzikale tradities. Jazz en traditionele muziek gepimpt met funk- en rockaccenten was van in het begin het handelsmerk van dit gezelschap. Bij BOZAR stellen ze hun nieuwe project Aka Balkan Moon voor. De naam van het project spreekt voor zich. 12.12.2015

DASTAN ENSEMBLE & MAHDIEH MOHAMMAD KHANI

In de kelder van het justitiepaleis leiden eindeloze gangen naar een klein, raamloos bureau. Aan de ene kant van de tafel zit de procureur. Aan de andere kant zit de kleine garnaal die net op heterdaad is betrapt. Daarna volgt een carrousel aan kruisverhoren. Een werk gebaseerd op Délits Flagrants, een beklemmende documentaire van de Franse Magnum-fotograaf en filmmaker Raymond Depardon.

Het internationaal bekende Dastan Ensemble uit Iran brengt Perzische klassieke muziek, in het gezelschap van zangeres Mahdieh Mohammadkhani. Niemand blijft onbewogen bij zoveel raffinement.

KLASSIEKE MUZIEK

23.11.2015

WILLIAM CHRISTIE & LES ARTS FLORISSANTS

05.11.2015

NELSON FREIRE Johannes Brahms schreef met het Concert voor piano en orkest nr. 2 een fantastische ode aan de Romantiek. Nelson Freire, de beroemde, Braziliaanse pianist, wordt begeleid door het Brussels Philharmonic. Om het programma compleet te maken, brengt het orkest nog twee meesterwerken uit de 20e eeuw: Tod und Verklärung van Richard Strauss en L’oiseau de Feu van Stravinski.

MITSUKO UCHIDA & HET QUATUOR ÉBÈNE

William Christie is de meest Franse van de Amerikaanse orkestleiders. Dit jaar horen we werk van Lully, Couperin en Delalande, componisten aan het Franse hof ten tijde van Lodewijk XIV. 25.11.2015

HAGEN QUARTETT

14.11.2015

L’ORCHESTRE DE PARIS & SOL GABETTA

Het Franse strijkkwartet, Quatuor Ébène staat dit seizoen drie keer op het podium van BOZAR. Hier samen met de grote Japanse pianiste Mitsuko Uchida en dat zorgt ongetwijfeld voor vuurwerk. We horen strijkkwartetten van Haydn en Dutilleux en een pianokwintet van Robert Schumann. 10 > 13.12.2015

PROKOFIEV FESTIVAL Ere wie ere toekomt. Op uitnodiging van BOZAR en het Nationaal Orkest van België brengen enkele van de beste internationale muzikanten hulde aan de Russische componist. Julia Fisher en het NOB brengen twee concertos voor viool, de celliste Sol Gabetta en pianisten Bertrand Chamayou en Severin von Eckardstein duiken in de kamermuziek. Groots!

19.11.2015

16.12.2015

Als we het over strijkkwartetten hebben, behoort het Hagen Quartett tot de absolute top. Haydn, Wolf en Bartók hebben door de eeuwen heen hun virtuose stempel gedrukt op dit genre. Ze staan alle drie op de affiche.

CECILIA BARTOLI

06.12.2015

Net geen twintig jaar geleden won Nikolaj Znaider de Koningin Elisabethwedstrijd voor viool en is sindsdien een graag geziene gast bij BOZAR. Van Beethoven tot Sjostakovitsj, tijdens dit recital maak je een flinke reis doorheen de tijd.

DANIEL BARENBOIM 60 jaar geleden was de beroemde Israelische dirigent en pianist Daniel Barenboim voor de eerste keer bij ons te gast en dat is hij nog niet vergeten. Hij hoopt op een waardige opvolger voor het toenmalige concert en brengt werk van Schubert en Debussy, componisten die hem nauw aan het hart liggen.

De opperdiva zingt dit jaar Mozart, Donizetti, Bellini en Rossini, vier componisten die hun sporen nalieten in de muziekgeschiedenis. Bartoli wordt begeleid door het Orchestra la Scintilla, het operaorkest van Zürich, en deelt het podium met de beloftevolle, ZuidAfrikaanse tenor Sunnyboy Dladla.

NOV.—DEC. 2015

Voor de Europese Gala’s slaan BOZAR en het Festival van Vlaanderen de handen in mekaar en brengen na lang wachten het Orchestre de Paris weer naar Brussel. Dit toporkest, opgericht door Charles Münch, wordt geleid door de Est Paavo Järvi. Järvi brengt de flamboyante celliste Sol Gabetta mee, die het komende seizoen bij BOZAR met een portret in de kijker staat.

NIKOLAJ ZNAIDER

09.12.2015

20.12.2015

KERST MET HET NOB Traditiegetrouw glijd je bij BOZAR de eindejaarsperiode in met het Nationaal Orkest van België. Dirk Brossé serveert ook dit jaar een gevarieerd muzikaal kerstmenu met klassieke muziek, traditionele liedjes en filmmuziek.

LITERATUUR VISUAL VOICES 15.12.2015 LEVE DE LIEFDE ! (5+) MATHIAS ENARD 22.11.2015

VOOR HET HELE GEZIN

Boussole is de nieuwste roman van de Franse schrijver Mathias Enard en is het verslag van een slapeloze nacht van een Weense musicoloog. Tijdens een levendig debat met de Belgische schrijver Grégoire Polet komt hij bij BOZAR zijn boek voorstellen. Een must voor iedereen die de complexe relatie tussen het Westen en het Midden-Oosten beter wil leren begrijpen.

08.11.2015

Courant november 2015

BIG BANG FESTIVAL (4+)

SIT WITH DAWIT Dawit Isaak is een Zweeds-Eritrese journalist en auteur die terugkeerde naar zijn vaderland om zich in te zetten voor de persvrijheid. Sinds 2001 zit hij daar, zonder officiële aanklacht, in de cel. In het Paleis voor Schone Kunsten staat een replica van zijn piepkleine cel, waar jij als blijk van solidariteit een tijdje kan gaan zitten.

HIGHLIGHTS

Vijf kortfilms over liefde en vertrouwen tussen kinderen, hun (groot)ouders en hun vrienden. Gevoelens die slingeren tussen grote vreugde en klein verdriet en door een muzikant vertaald worden in achtergrondbegeleiding. Leve de Liefde scherpt de zintuigen van het hele gezin.

Kinderen aan de macht tijdens het jaarlijkse BIG BANG Festival! Hedendaags klassiek, jazz, wereldmuziek – voor zoveel fantastische, nieuwe klanken spitst jong en oud sowieso de oren.

01 02

Meer info

Blijf op de hoogte van onze activiteiten en schrijf je in op onze nieuwsbrieven via www.bozar.be/newsletter. Bekijk het volledige programma van onze activiteiten op www.bozar.be

© Ara Güler American photographer Edward STEICHEN, 1959, USA. © Philippe Halsman Magnum Photos 03 Social Security Complex © Argun Dundar / Aga Khan Award for Architecture 04 © Yves Kerstius 05 © Bobo Mkhitar 06 © Leslie Artamonow 07 © Dastan 08 © Lars Gundersen 09 © Harald Hoffmann 10 © Decca / Marco Borggreve 11 © Decca / Uli Weber 12 © BIG BANG Festival 13 © BOZAR - Mattias De Leeuw

CENTRE FOR FINE ARTS BRUSSELS

SLUIT JE AAN BIJ BOZAR-FRIENDS ’15 — ’16

De BOZARfriends-kaart is strikt persoonlijk en niet overdraagbaar. Kortingen gelden voor bijna alle BOZAR-producties en niet voor bepaalde coproducties of evenementen georganiseerd door derden. Benieuwd naar de vele voordelen van de BOZAR-friends? Kijk snel op www.bozar.be/friends

Portret van Michaël Borremans door Dirk Braeckman voor BOZAR-friends PALAIS DES BEAUX-ARTS BRUXELLES PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN BRUSSEL

NOV.—DEC. 2015

LAAT JE LEIDEN DOOR JE NIEUWSGIERIGHEID

Overheidssteun

Institutionele partners

Structurele partners

Mediapartners

Federale Regering Diensten van de Eerste Minister, Cel algemene beleidscoördinatie · Diensten van de viceeersteminister en minister van Werk, Economie en Consumenten, belast met Buitenlandse Handel · Diensten van de vice-eersteminister en minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken, belast met Grote Steden en de Regie der gebouwen Diensten van de vice-eersteminister en minister van Ontwikkelingssamenwerking, Digitale Agenda, Telecommunicatie en Post · Diensten van de vice-eersteminister en minister van Buitenlandse Zaken en Europese Zaken, belast met Beliris en de Federale Culturele Instellingen · Diensten van de Minister van Begroting, belast met de Nationale Loterij · Diensten van de minister van Financiën

PARTNERS & INFO

Communauté Française Cabinet du Ministre-Président · Cabinet de la VicePrésidente et Ministre de l’Education, de la Petite enfance, des Crèches et de la Culture · Cabinet du Ministre de l’Aide à la jeunesse, des Maisons de justice et de la Promotion de Bruxelles Vlaamse Gemeenschap Kabinet van de minister-president en minister van Buitenlands Beleid en Onroerend Erfgoed · Kabinet van de minister van Cultuur, Media, Jeugd en Brussel Deutschsprachige Gemeinschaft Belgiens Kabinett des Ministerpräsidenten Brussels Hoofdstedelijk Gewest Kabinet van de minister-president Kabinet van de minister van Financiën, Begroting, Externe Betrekkingen en Ontwikkelingssamenwerking Commission Communautaire Française Vlaamse Gemeenschapscommissie Ville de Bruxelles . Stad Brussel Internationale partners European Concert Hall Organisation: Concertgebouw Amsterdam · Gesellschaft der Musikfreunde in Wien · Wiener Konzerthausgesellschaft · Cité de la Musique Paris · Barbican Centre London · Town Hall & Symphony Hall Birmingham · Kölner Philharmonie · The Athens Concert Hall Organization · Konserthuset Stockholm · Festspielhaus BadenBaden · Théâtre des Champs-élysées Paris · Salle de concerts Grande-Duchesse JoséphineCharlotte de Luxembourg · The Sage Gateshead · Palace of Art Budapest · L’Auditori Barcelona · Elbphilharmonie Hamburg · Casa da Música Porto · Calouste Gulbenkian Foundation Lisboa · Palau de la Música Catalana Barcelona · Konzerthaus Dortmund

Bevoorrechte partners BOZAR

BOZAR EXPO PHOTO

BOZAR MUSIC

Stichtingen

BOZAR corporate patrons ABN AMRO · Bank of New York Mellon · Edmond de Rothschild (Europe) · Bird & Bird · BKCP · EDF Luminus · KBC Bank · Lhoist · Linklaters · Lombard Odier · NH Hoteles · Puilaetco Dewaay Private Bankers · Société Fédérale de Participations et d’Investissement – Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij Promotiepartners

Officiële leveranciers

Tickets: Ravensteinstraat 18, 1000 Brussel / Din > Vrij 13:00 > 17:00 / Het bespreekbureau is bovendien 1 uur vóór elke voorstelling open Tentoonstellingen: Din > Zon 10:00 > 18:0 / Don 10:00 > 21:00 / De kassa is open tot een half uur voor sluiting. Callcenter: +32 (0)2 507 82 00 (Din > Vrij 13:00 > 17:00) Groepen: Maa > Vrij 9:00 > 17:00 / + 32 (0)70 344 577 — groups@bozar.be Andere verkoopunten: FNAC Winkels — www.fnac.be / Toeristische Dienst van het Europees Parlement +32 (0)2 284 20 80 / Dienst culturele voorstellingen van de NATO +32 (0)2 707 49 83 Bereikbaarheid: Metro: 1 en 5 Centraal Station & Park / Bus: 27, 29, 38, 63, 65, 66, 71, 71N, 95 / Tram: 92, 94 / Trein: Centraal Station Parkings: P1 - PARKING Grote Markt Keizerinlaan, Agoraplein, 1000 Brussel / P2 - PARKING Albertina, 16 Justitieplein, Stuiversstraat, 1000 Brussel / P3 - PARKING Poelaert-Zavel, Poelaertplein, 1000 Brussel Personen met een handicap: Zaal M, de Studio en de Grote Zaal “Henry Le Bœuf” bereikbaar via de Terarkenstraat 2. Tentoonstellingen, voor afspraken: + 32 (0) 479 98 66 12 fieldcoordination@bozar.be. Parkeerplaatsen op het einde van de Terarkenstraat en in de Hofbergstraat, ter hoogte van huisnummer 2 Management Chief Executive Officer – Artistic Director: Paul Dujardin / Head of Exhibitions: Sophie Lauwers / Director of Finances: Jérémie Leroy / Director of Operations: Albert Wastiaux / Head of Cinema: Juliette Duret / Head of Music: Ulrich Hauschild / Director of Human Resources: Marleen Spileers / Director of Marketing, Communication & Sales: Filip Stuer / Director of Technics, IT, Investments, Safety & Security: Stéphane Vanreppelen / Secretary-General: Didier Verboomen

DE JUISTE MUZIEKNOTEN BEROEREN GEVOELIGE SNAREN. BNP Paribas Fortis, partner van intense cultuurmomenten.

Slim d’Hermès watch in steel, Manufacture H1950 ultra-thin movement.

SLIM D’HERMÈS, PURITY IN MOTION.

Bruxelles 02 511 20 62

Hermes.com