stedenbouw en landschapsarchitectuur
Bureau B+B / poĂŤtische helderheid
Voor u ligt een actuele selectie van projecten van Bureau B+B. Deze projecten zijn recent opgeleverd, of nu in ontwikkeling. Sinds de oprichting in 1977 heeft Bureau B+B een rijke ervaring opgebouwd. We
Bureau B+B
stellen ons tot doel om de kwaliteit van de discipline
koppelt ruime
landschapsarchitectuur te bevorderen. Gelijkwaardige
ervaring aan
samenwerking en inhoudelijke kruisbestuiving
jong talent
zijn een constante factor binnen het bureau. We zoeken daarbij steeds weer naar de essentie en een poëtische helderheid. Wij streven naar duidelijke, overzichtelijke ontwerpen. De hoofdopzet is krachtig, de detaillering subtiel en verfijnd. De ontwerpen bevatten altijd een bijzonder
1977
idee of een onconventionele ingreep die de ruimtelijke ervaring boven het functionele uittilt. Een heldere, functionalistische basis creëert ruimte voor emotie, tactiliteit en de poëtische kanten van een 2016
ontwerp.
5
stedelijke transformaties \ 6
gebiedsvisies
het raamwerk
Wij zijn niet alleen vormgevers
scheppen voor
daarnaast ook het proces in
transformatie
immers ook een ontwerp – een
van plekken: we regisseren tijd en ruimte. Het proces is procesontwerp dat dynamisch moet zijn wanneer dat nodig is, en fixerend waar dat vereist is. Herstructurering gaat ten eerste over het verbinden van mensen en plekken. Ruimtelijk ontwerp schept hier de voorwaarden voor. Eerst activeren wij het publieke domein. We verbeteren de toegankelijkheid en geven mensen een aanleiding om het gebied te bezoeken. Investeren in de ruimtelijke kwaliteit werkt als een katalysator voor de herontwikkeling van gebieden. We ontwerpen een raamwerk waarbinnen het programma zich geleidelijk en flexibel kan ontwikkelen. Het raamwerk plaatst de locatie in een ruimere context van netwerken, structuren en tijd.
7
straatjes bruggen banen sporen en paden
8 Industriestrasse Bocholter Aa, Bocholt, Duitsland (2009) Opdrachtgever: Stadt Bocholt Oppervlak: 35 ha Bouwsom: € 14 Millioen incl bruggen
Tussen het centrum van Bocholt en de Aa See ligt een vergeten industriegebied. Het heeft veel verborgen kwaliteiten: de rivier de Aa, industrieel erfgoed en een textielmuseum. Bureau B+B en SeARCH maakten een plan om het gebied te transformeren tot een levendig, multifunctioneel stadsdeel. Transformatie Het gebied transformeert in drie fasen: 1. Ontsluiten De eerste fase bestaat uit het ontsluiten en toegankelijk maken van het gebied voor voetgangers en fietsers. Langs de rivier de Aa worden paden aangelegd van het centrum naar de Aa See. Verschillende
bruggen verbinden de noord- en de zuidoever. 2. Activeren Nadat het gebied toegankelijk gemaakt is, worden mensen verleid om het gebied te ontdekken. Bij het textielmuseum komt een aantrekkelijk terras. Lege fabrieken bieden ruimte aan tijdelijke evenementen: een secret garden, een guerrilla café, skate park, boeken- en vlooienmarkt, een concert, dance festival, een open air bioscoop… 3. Programmeren De laatste fase van de transformatie bestaat uit het toevoegen van nieuw programma. Oude fabrieksgebouwen
Wende keit möglich
tro's Maes KLUP
raße
osco-St
Don-B
rg-
Overbe schule
lle
Sportha
Tex ti We lWerk bere Boc i ho
Gleise
hDre eibe sch
lt
Web
erei
plat
Gle
ise
nellweg
Caf é
z
Caf
Po
diu
m
-B
rü
ck
e
Radsch
é
fen
stu
Sitz
Steg
Platz de
brücke
Steg
Sekundäraue
and
ndw
alte
Spu
Auenpark
Pla
tz
Sitzstufen
Alte Eisenb ahn
e Brücke
e
selzon
rwech
Wasse
Quartiersbrücke
omena
Uferpr
Versunken
fen
stu
Sitz
Wasserspielp
latz Eisenb
Radweg
ahnpla
tz
eg
Radw
Wohnen
Museumsplatz
Birken
hain
Staubturm Torgebäude
Ehem. Maschinenhaus
Lernwerk
9
Parken
Platz
Büro / Dienstleistung
TextilWerk Bocholt Spinnerei
Verwaltungsbau (Bestand)
Büro / Dienstleistung
Industriestraße
Bürogebäude
Industriestraße
kunnen al in een vroeg stadium omgebouwd worden tot woningen. De pioniers die zich hier vestigen zullen het transformatieproces aanjagen. Er volgt meer woningbouw, een uitbreiding van het textielmuseum, een muziekschool en een Eventhalle. Industrieel erfgoed Bocholt is een oude textielstad. Meer dan twee eeuwen lang zijn hier de wereldberoemde blauw en rood geblokte theedoeken geproduceerd. Langs de rivier de Aa ontstond hierdoor een kleinschalig industrielandschap
met sheddaken, baksteenmuren, schoorstenen en productierelicten. Dit industriële erfgoed wacht nu op herontwikkeling. Bureau B+B en SeARCH brachten de sporen uit het industriële verleden in kaart. Sommige fabrieken kunnen omgebouwd worden tot woningen. Andere industriële elementen kunnen worden ingepast in nieuwbouw. De nieuwbouw krijgt een terughoudende architectuur, zodat de oude gebouwen goed uit de verf komen. Daarnaast onderstreept de eigentijdse vormgeving de vernieuwing van het gebied.
10
11
onderdelenreeks: bestaande muren behouden, nieuwe muren toevoegen, groene binnenruimte verwezenlijken
Stationsomgeving Turnhout
12 Innovatiepool Turnhout Belgie (masterplan 2011, oplevering eerste fase 2016) Opdrachtgever: Vlaamse Participatie Maatschappij Oppervlak: 16.3 ha in samenwerking met B-architecten
De ruimtelijke ontwikkelingsvisie voor het voormalige industriegebied achter het station in Turnhout: het ‘Masterplan Stedelijke Innovatiepool Turnhout’ is in 2012 door Bureau B+B, in samenwerking met met B-Architecten, opgeleverd. Masterplan In het masterplan ligt de nadruk op zorg en wonen, samenleven van jonge gezinnen met zorgbehoevende ouderen, duurzaamheid en vernieuwing in wonen en werken. Een rijke schakering aan verschillende openbare ruimtes creëert een buurt die tot doel heeft het dagritme van de bewoners en de bezoekers te faciliteren. Vier verschillende stedenbouwkundige elementen, elk met
een eigen karakter, schaal en inrichting vormen de basis van het masterplan voor de Innovatiepool: het plein, het hofje, de straat en de tuin. Gaanderijen steeds in één van de 3 markante gebouwen rond het nieuwe plein vormen een informele route die de stedeling - de wandelaar of de fietser- bij uitstek op een comfortabele wijze door het gebied loodst. De plint De openbare ruimte heeft een stedelijke kant en een intiemere kant waar publieke tuinen aan gesitueerd zijn. De plint die voor de bebouwing langs loopt, een drempelruimte tussen gebouw en plein, vormt de overgang tussen privé en publiek en biedt ruimte voor allerlei
13 activiteiten. Uiteindelijk zal de plint samen met de gaanderijen het verbindende element vormen in het plan. Het Stationsplein Aan de stadzijde komt onder de kruisluifel het stationsplein en de trappen naar de onderdoorgang richting de Innovatiepool. Hier onder de luifel bevinden zich alle faciliteiten en voorzieningen behorend bij het station zoals bijvoorbeeld de treininformatie en de kaartautomaten. Je kan hier direct het perron op of even een koffie drinken op het terras. Via de onderdoorgang loop je vanaf het stationsplein direct de Innovatiepool in. De onderdoorgang is breed en kort
zodat een veilige verbinding ontstaat, geen smalle tunnel maar helder lichte verbinding. De perrons zijn toegankelijk met liften en trappen zowel vanuit de onderdoorgang als vanaf het stationsplein en de omliggende openbare ruimte. Aan de noordzijde van het plein is de fietsstalling met fietspunt gesitueerd. De westzijde van de sporen is het domein van de automobilist, hier kan geparkeerd op maaiveld en bevinden zich een tweetal inritten naar ondergronds parkeergarages. In het verlengde van de Noordboulevard komt de Kiss &Ride.
14
Kasteel
Zegeplein Stations Grote
Kerkplein
15
1
2 3
N
Hoensbroek krimpt Aldenhofpark
16 Aldenhofpark Hoensbroek, Heerlen, Nederland (2011-heden) Opdrachtgever: Gemeente Heerlen
in samenwerking met: i.s.m. Buitenom
Oppervlak: 6,2 ha
Bouwsom: â‚Ź-
Krimp heeft soms ook voordelen: In Hoensbroek maken leegstaande gebouwen plaats voor een nieuw park. Buurtbewoners spelen een belangrijke rol bij het transformatieproces. Het resultaat is sociaal en duurzaam. Transformatie Hoensbroek krimpt. Door het dalende inwonertal kwamen vlakbij het centrum een aantal portiekflats en een schoolgebouw leeg te staan. De sloop van deze gebouwen maakte het mogelijk om een nieuw stadspark te ontwikkelen:
Het Aldenhofpark. Het park geeft een kwaliteitsimpuls aan de probleemwijk. De transformatie van woonbuurt naar park verloopt geleidelijk. Tijdens het transformatieproces zorgen verschillende bewonersactiviteiten voor betrokkenheid en bekendheid.
Park en schoolplein Het parkontwerp is gebaseerd op de bijzondere Zuid-Limburgse geologie. In de aardkorst zitten verticale breuken, waardoor sommige delen omhoog schuiven en andere omlaag. Zo ontstaan
situatie voor en na
Verschillende ruimtelijke belevenissen en afdekkig van vervuilde grond
Scheggen verbeelden de landschappelijke ondergrond
terrassen, of scheggen. Het bestaande hoogteverschil in het park wordt versterkt door kunstmatige scheggen met wisselende hoogtes. De scheggen creĂŤren verschillende ruimtes voor uiteenlopende functies. Dwars door het park lopen doorgaande fietspaden, zodat er altijd levendigheid is. Het park wordt afgebakend door een rij levensloopbestendige woningen en een wijkgebouw. In het wijkgebouw zit onder andere een basisschool en een kinderdagverblijf. Het schoolplein ligt aan de voorkant van het gebouw en is direct verbonden met het park: De doorgaande weg die vroeger voor het gebouw langsliep is opgeheven. Het gebouw heeft ook twee afsluitbare binnenhoven. Hier bevinden zich de entrees en de buitenruimte van het kinderdagverblijf.
17
De problematiek in de wijk [tekening: Jan Rothuizen]
18
Participatie Het Aldenhofpark komt tot stand voor de bewoners, maar ook met de bewoners. Tijdens ateliersessies aan het begin van het planproces konden omwonenden meedenken. De wensen en ideeën die hieruit voortkwamen zijn meegenomen in het ontwerp. ‘Groen en dorps’ waren de sleutelwoorden. Tijdens het transformatieproces organiseerde Buitenom verschillende activiteiten. Bewoners maakten kleurrijke windzakken en hingen die in masten in het park. Er is een bijenhotel gebouwd en schoolkinderen plantten bomen. Alle activiteiten zijn gericht op sociale samenhang en duurzaamheid. De buurtbewoners zijn mede verantwoordelijk voor dit stukje stad en daar zijn ze trots op.
Duurzaamheid In het park zijn zoveel mogelijk hergebruikte materialen toegepast. De klinkers komen uit een straat uit de buurt. De hekken om het schoolplein zijn gemaakt van balkonhekken van gesloopte woningen. Regenwater kan makkelijk in de bodem infiltreren. Een overschot aan water komt terecht in een waterpartij op het laagste punt van het park. In het geval van extreme wateroverlast zit er in de vijver een overstort naar het riool. Waardevolle bomen zijn behouden. Voor de nieuwe beplanting is gekozen voor inheemse soorten. Wegens het grote succes van het bijenhotel, is besloten om het park in te zaaien met bloemen en planten die aantrekkelijk zijn voor bijen
De bewoners denken mee over hoe de wijk eruit moet zien De aangelegde scheggen worden al tijdens de uitvoering intensief gebruikt door de jonge bezoekers.
Bijenhotel met hergebruikt materiaal
Windbloemen gemaakt ooor bewoners
19
opening nieuwe school
Tijdelijk meubilair gemaakt uit hergebruikt materiaal
opening PARK
infrastructuur
20
landschappelijke identiteitsdragers
\
onze infrastructurele werken zijn de identiteitsdragers van het nederlandse landschap
De Nederlanders bouwen al sinds de middeleeuwen dijken en terpen om het leven in de sompige laaglanden mogelijk te maken. In de loop der eeuwen werden de waterwerken steeds ingenieuzer. Vandaag de dag karakteriseert het Nederlandse landschap zich door polders, kanalen, sluizen en gemalen. Deze waterwerken zijn niet zomaar identiteitsdragers van het landschap, ze zijn nog steeds zeer functioneel. Ze waarborgen onze veiligheid en maken transport over water mogelijk. Natuur en techniek In onze ontwerpen laten we het contrast tussen natuurlijke processen en technische interventies duidelijk zien. Zo vertellen we het verhaal van de dubbelzinnige verhouding tussen mens en water. Het verhaal van de reis Door alle techniek rond infrastructuur is het verhaal van de reis uit beeld verdwenen. Geluidsschermen, navigatiesystemen, slim asfalt en fileberichten leiden de aandacht af van het landschap dat we doorkruizen. Bureau B+B ontwerpt routes waarlangs het verleden, gradiĂŤnten van nat naar droog en overgangen in landschapstypen zichtbaar zijn. We doen geen concessies aan veiligheid en hindermaatregelen, maar integreren de landschappelijke beleving in het routeontwerp.
21
machine en duin de grootste zeesluis ter wereld
22 Sluizencomplex Ijmuiden Velsen (2002 - heden) Opdrachtgever: Rijkswaterstaat Bouwsom: € 900.000.000,-
Omdat het goederentransport over water toeneemt en de zeeschepen steeds groter worden, wordt er in IJmuiden een nieuwe, grotere zeesluis gebouwd. Bureau B+B stelde de randvoorwaarden op voor de beeldkwaliteit en de landschappelijke inpassing. In de visie wordt het duinlandschap ingezet als verbindend element tussen techniek, veiligheid, infrastructuur, natuur en recreatie. Inpassingsvisie Rijkswaterstaat besteedde de uitbreiding van de sluis aan via een DBFMO contract. Om de ruimtelijke kwaliteit binnen de aanbesteding te waarborgen
heeft Bureau B+B een Esthetisch Programma van Eisen (EPvE) opgesteld. De belangrijkste functies zijn het versterken van de identiteit van het landschap, het vergroten van de gebruiksvriendelijkheid en het creëren van draagvlak. Multifunctionaliteit Een sluis zorgt voor de verbinding tussen verschillende waterwegen. Tegelijkertijd is het ook een belangrijke schakel in de infrastructuur over land. Auto’s, fietsen en voetgangers steken het kanaal over via de sluis. Flora en fauna migreert via de eilanden tussen noord en zuid. Daarnaast moet er een
afweging gemaakt worden tussen veiligheid en toegankelijkheid van het sluizencomplex.
1800
1900
2019
Landschappelijke samenhang Uniek aan het sluizencomplex van IJmuiden is dat de sluizen zijn uitgegraven in de duinen. Door de jaren heen is het sluizencomplex gegroeid en zijn de duinen steeds smaller geworden en verder weg komen te liggen. De sluiseilanden zijn niet meer als onderdeel van het duinlandschap herkenbaar. Er ontbreekt een landschappelijke en ecologische verbinding tussen de zuidelijk en noordelijk gelegen duingebieden. Door het duin terug te brengen op het complex wordt het sluizencomplex aangesloten op een grotere landschappelijke structuur. Op deze manier wordt de ecologische samenhang tussen de duingebieden ten noorden en ten zuiden van het Noordzeekanaal versterkt, waardoor de sluiseilanden als ecologische stapstenen tussen beide duingebieden gaan fungeren.
23
een geplooid landschap Arnhem Centraal
24
Foto: Frank Hanswijk
Station Arnhem Nederland (2002-2016) Opdrachtgever: Gemeente Arnhem In samerwerking met: UNStudio, Atelier Lek Oppervlak: 45.000 m2
Het spectaculaire nieuwe station van Arnhem is een dynamisch knooppunt van treinen, bussen, trolleybussen, auto’s, voetgangers en fietsers. UNStudio was verantwoordelijk voor de gebouwen en het masterplan. Bureau B+B ontwierp de openbare ruimte: Een stedelijk landschap voor ontmoeting en interactie. Stedelijk landschap Het stationsgebied van Arnhem ligt op de overgang van de Hoge Veluwe naar de Nederrijn. Het is een gebied dat zich kenmerkt door een bijzondere topografie met hoogteverschillen tot wel twintig meter. Dit is de basis voor een ontwerp waarin de vloeren van
ov-terminal en busstation als een glooiend landschap doorlopen in de buitenruimte. De hoogteverschillen maakten de opgave zeer complex. Het was een uitdaging om alle niveaus naadloos op elkaar aan te laten sluiten. Bureau B+B heeft ervoor gezorgd dat het maaiveld met een schijnbare eenvoud overgaat in het dak van de bebouwing. Verblijfskwaliteit Het ontwerp is gebaseerd op beweging. Reizigers worden door de opzet van het gebouw op natuurlijke wijze de juiste kant op geleid. Bureau B+B voegde aan deze dynamische omgeving verblijfskwaliteit toe.
Hoogteverschillen worden opgevangen door natuurstenen ‘plooien’ in het maaiveld. Voorzien van houten zittingen transformeren ze tot banken die samen met het groen zorgen voor een hoge verblijfskwaliteit. Met grote zorgvuldigheid is ruimte gecreĂŤerd voor grote bomen in de complexe ondergrond vol bouwkundige constructies en talloze kabels en leidingen.
25
26
Detaillering De natuurstenen bestrating volgt het glooiende maaiveld in diverse legrichtingen. Speciaal ontworpen tegels zorgen voor vloeiende overgangen. Het gebied is vanwege het glooiende karakter ontdekt als internationale skateplek, wat de levendigheid vergroot. Door de robuuste detaillering van het maaiveld en het bestendige meubilair is de komst van deze nieuwe gebruikers uitstekend te dragen. Verspreid over de vloer liggen roestvrijstalen cijfers die de hoogteverschillen markeren. Het verlichtingsconcept is ontwikkeld in samenwerking met Atelier Lek. Lijnverlichting en verlichting in de trapleuning begeleiden de looproutes. Hoge lichtmasten maken het plein veilig en overzichtelijk, terwijl kleine armaturen zorgen voor sfeerverlichting bij de banken. Grondspots belichten de monumentale bomen.
27
biotoop langs de kade
28 Steekterpoort Alphen aan den Rijn, Nederland (2011–2015) Opdrachtgever: Blok Kats van Veen architecten, Provincie Zuid-Holland In samernwerking met: Blok Kats van Veen architecten Oppervlak: 6.800 m2 Bouwsom: € 1.200.000,-
Bureau B+B en Blok Kats van Veen architecten realiseerden het meest duurzame brugbedieningscentrum van Nederland. Zowel het gebouw als de terreininrichting weerspiegelen het hoogste ambitieniveau. Het terrein is soortenrijk, representatief en aantrekkelijk voor mensen en dieren. Utilitair en robuust Het bedieningscentrum Steekterpoort ligt op de plaats waar de gekanaliseerde Gouwe uitkomt in de Oude Rijn. Zowel gebouw als terrein zijn afgestemd op het utilitaire karakter van de Gouwe
en de industriële Gouwesluisbrug. De terreininrichting sluit aan bij het duurzame karakter van het bedieningscentrum en bij de kwaliteiten en karakteristieken van het omringende landschap. Aan de westzijde staat het bedieningscentrum op een stoere kade van asfalt en stelconplaten. Parkeren wordt daarbij opgenomen onder de nieuwbouw of bij het aangrenzende talud en wordt hierdoor aan het zicht onttrokken. De kade is openbaar toegankelijk. Lange banken staan op de kade en in het omringende landschap.
afwatering landschappelijk deel
Watersysteem Aan de oostzijde bestaat het terrein uit een kruidenrijk grasland op een flauwe helling van de Boskoopseweg naar de nieuwbouw. Een slingerende greppel verzamelt, buffert en zuivert het omgevingswater en zorgt voor nattere zones met een gevarieerde oeverbeplanting en drogere zones met inheemse bermbeplanting. Op de kade wordt het water door een verdiepte goot in de betonnen ondergrwond geleid. Aan de binnenzijde zijn uitsparingen gemaakt waar planten in kunnen groeien. Ecologie De ambities op het gebied van duurzaamheid worden in de terreininrichting doorgezet. Voor de buitenruimte is daarom bewust gekozen om gĂŠĂŠn beplanting in te zaaien, maar om het gebied op natuurlijke wijze te laten begroeien met de zaadjes die op verschillende manieren het terrein bereiken (door de lucht, vogels, mensen, en andere dieren). Op die manier is er een
kruidenrijk en kleurrijk grasland ontstaan. De boomstructuur bestaat uit een combinatie van verschillende essensoorten met verschillende bladvormen, bloeiwijzen en herfstkleuren. De ecologie van het terrein is overal te beleven. Vooral het functioneren van het watersysteem wordt op verschillende plaatsen zichtbaar gemaakt. Het pad van de Boskoopseweg naar de hoofdentree van het centrum loopt door het grasland en kruist op twee plaatsen de greppel. Het bestaande fietspad wordt opgenomen in het totaalontwerp. Met de terreininrichting wordt het bedieningscentrum op natuurlijke wijze opgenomen in zijn omgeving.
29
afwatering en wateropvang op het utilitair deel
verbonden drie-eenheid
30 Fietsbrug en park Amsterdam Rijnkanaal Utrecht, Nederland (2013-2016) Opdrachtgever: NEXT Architects In samenwerking met: i.s.m. NEXT Architects, Rudy Uytenhaak architecten, ARUP en RODOR Oppervlak: 1,68 ha Bouwsom landschapsontwerp: € 650.000,-
In het Victor Hugoplantsoen is een schoolgebouw geïntegreerd met een fietsbrug. Bureau B+B werkte samen met de architecten om alle elementen tot een landschappelijk geheel te smeden. Fietsers rijden via een brede fietslus over het dak van de school het Amsterdam Rijnkanaal over. Het veilig omsloten schoolplein oriënteert zich op het plantsoen: een continue groene ruimte waarin alle nieuwe elementen zorgvuldig zijn ingepast.
verbindt Leidsche Rijn en de Utrechtse binnenstad. Om de scheepvaart niet te belemmeren stijgt de brug naar een hoogte van 7 meter. Hierdoor is er onder de brug alle ruimte voor een brede school. Het gebouw, de brug en het omliggende Victor Hugoplantsoen zijn ontworpen als een samenhangend geheel. Dit vroeg om een intensieve samenwerking tussen de architect, de brugontwerper en de landschapsarchitect.
Geïntegreerd ontwerp De nieuwe Daphe Schippersbrug over het Amsterdam Rijnkanaal
Fietservaring Omdat de fietsbrug over het dak van de school heen loopt, is het
een drie eenheid, park, dak en brug
gebouw als aanlanding van de brug
Amsterdam Rijnkanaal
heldere ontsluiting nieuwe fietsbrug
doorzichten
gebouw aan alle kanten omringd door licht en ruimte. Er zijn geen blinde gevels. Het uitzicht van de fietsende passant wordt nergens belemmerd door het gebouw. Met een ruime bocht wordt de fietser via een fietslus opgetild uit het plantsoen, om over het dak van de gymzaal te worden geleid. De route vervolgt door de kruinen van bomen naar een panoramisch uitzicht over het kanaal. De gevlochten kabels van de brug vormen een ranke poort naar de nieuwe stad.
31
school schoolplein Daktuin
nieuwbouw woningen
fietslus
van limmel tot nazareth
32 Spooronderdoorgang Kanjelzone Maastricht, Nederland (2011–2012) Opdrachtgever: Gemeente Maastricht In samenwerking met: Michiel Kluiters (beeldend kunstenaar) Oppervlak: 8.850 m2
Een nieuwe spooronderdoorgang verbindt de wijken Limmel en Nazareth. Fietsers en voetgangers kunnen nu via een aantrekkelijke en veilige route naar het winkelcentrum. Verbinding De Maastrichtse wijken Limmel en Nazareth krijgen samen een nieuw winkelcentrum. Om het centrum voor iedereen goed bereikbaar te maken, is een spooronderdoorgang gerealiseerd. De ongelijkvloerse spoorbrug vervangt een gelijkvloerse spoorovergang met slagbomen. Met een lange luie bocht worden de bewoners van Nazareth via een rotonde op een logische manier naar
Limmel geleid. Brug De spoorbrug heeft een asymmetrische opzet. De brug lijkt zichzelf te dragen aan de noordzijde en te leunen op de kerende wand aan de zuidzijde. Het spoordek heeft een randafwerking die de liggers ‘slanker’ doen lijken. Hierdoor wordt de brug niet benadrukt maar de verbinding. Aan de zuidzijde van de brug wordt het hoogteverschil opgevangen door een betonnen kerende wand met een trap. Beiden zijn afgewerkt in natuursteen dat aansluit bij de omgeving.
DOORSNEDE KEERMUUR MET BEPLANTING
BLAD PARTHENOCISSUS TRICUSPIDATA ‘VEITCHII’
Onderdoorgang Er loopt een breed voetpad onder de spoorbrug door met een aftakking richting de entree van het winkelcentrum. Dankzij een vide tussen de liggers treedt er daglicht onder de liggers toe. Dit vergroot de sociale veiligheid in de tunnel. Michiel Kluiters verzorgde de kunstwerken op de wanden van de onderdoorgang. Het werk verbeeldt het bijzondere verbindende karakter van de spoorbrug.
HERFSTKLEUR
33
openbare ruimte / pedestrian paradise
34
het stedelijk weefsel is veel meer dan alleen verkeersruimte
Voor ons gaat het vooral over het creëren van verblijfskwaliteit. Als mensen meer doen dan alleen passeren, komt de stad tot leven. De nieuwe winkelstraat Het is tijd om de ruimtelijke rol van stedelijke centra onder de loep te nemen. Bureau B+B heeft in de afgelopen decennia de binnenstad van dichtbij zien veranderen. In de jaren 50 maakte de auto zijn entree in de binnenstad. Brede elegante boulevards veranderden in pulserende verkeersaders en het publieke domein werd teruggedrongen tot de breedte van de stoep. Als tegenreactie koos menig stad er midden jaren zeventig voor om al het rijdende verkeer uit de winkelstraten te verbannen. Tegelijkertijd verspreidden homogene winkelketens eenvormigheid over de steden. Wat overbleef waren straten met fantoompijn. Shared space De huidige economische situatie betekent het einde van veel dertien-in-een–dozijn winkelketens. Wij zien dat als een zegen voor de binnenstad. Het biedt ons de mogelijkheid om op zoek te gaan naar de lokale identiteit en nieuwe levendigheid. Oorspronkelijk zijn winkelstraten niet bedoeld voor één categorie gebruikers: drukte en vermenging van functies en verkeer bepalen de sfeer. Daarom ontwerpen wij straten waar voetgangers en fietsers vanzelfsprekend samen gaan met lokaal verkeer, bevoorrading en openbaar vervoer. De shared space is meer dan verkeersruimte. Wij creëren verblijfskwaliteit die er voor zorgt dat mensen langer verblijven dan hun verplaatsing duurt. Ze gaan dingen doen op straat, zodat de stad tot leven komt.
35
de langste shared space Mariahilferstrasse
36 Mariahilfer Strasse Wenen, Oostenrijk (2015-2015) Opdrachtgever: Stadt Wien MA 19 Architektur- und Stadtgestaltung In samenwerking met: orso.pitro Oppervlak: 42.753 m2 (lengte: 1,6 km) Bouwsom: € 25.000.000,-
De Mariahilfer Strasse is een chique, negentiende-eeuwse winkelboulevard in Wenen. De laatste decennia ontstond er steeds meer verkeersoverlast. Daarom besloot de Gemeente Wenen om de straat voetgangervriendelijk te maken. Bureau B+B maakte hiervoor het ontwerp, samen met het Weense architectenbureau orso.pitro.
een verkeersruimte. Auto’s, fietsers en voetgangers gebruiken dezelfde rijbaan. Als gevolg daarvan moeten alle verkeersdeelnemers rekening met elkaar houden en daarom voorzichtiger rijden. De meest drastische ingreep was echter het omleiden van het doorgaand verkeer. Halverwege de Mariahilfer Strasse is een knip gemaakt.
Shared Space De 1,6 km lange Mariahilfer Strasse is in drie zones verdeeld. Het middelste deel, de nieuwe voetgangerszone, vormt het nieuwe hart van de straat. De twee buitenste zones zijn naar het shared space principe ingericht. In een shared space wordt de straat meer opgevat als een verblijfsruimte dan als
City lounges De Mariahilfer Strasse is van gevel tot gevel á niveau geplaveid. De geleidingslijnen voor de verschillende gebruikers zijn subtiel in de bestrating aangegeven. De nieuwe straatmeubels met beplantingsbakken en waterelementen zijn in de brede binnenbochten geplaatst. Ze zijn
gegroepeerd in ‘Citylounges’, plekken voor ontmoeting en interactie. De bestrating en het straatmeubilair zijn gemaakt van graniet uit een lokale groeve. Hierdoor sluit de materialisatie van openbare ruimte naadloos aan op de gevels. De bestaande bomen in de Mariahilfer Strasse zijn hoog opgekroond. In de beplantingsbakken zijn lagere, kleurrijke bomen geplaatst, zodat de Citylounges een meer besloten, intiem karakter krijgen. De openbare verblijfsplekken creëren momenten van rust in de drukke winkelstraat, waar je mag ‘zijn zonder pinpas’.
37
Voetgangersvriendelijk De herinrichting van de Mariahilfer Strasse heeft verschillende positieve effecten op de stad. Doordat het autoverkeer drastisch is afgenomen is er minder geluidsoverlast en luchtverontreiniging in de directe omgeving van de winkelboulevard. De straat is nu aangenaam om doorheen te lopen of fietsen. Dit leidt tot extra lichaamsbeweging, wat uiteindelijk de volksgezondheid ten goede komt. Ondernemers zijn ook blij met de herinrichting: mensen blijven langer in de straat en geven gemiddeld meer geld uit. Tegelijkertijd biedt de straat de mogelijkheid om ‘te zijn znder pinpas’. De City Lounges zijn een openbaar en aantrekkelijk alternatief voor terrasjes bij cafés.
38
2012 voor uitvoering
2015 na uitvoering
39
Bloeiende stad Nieuwegein
40
Nieuwegein, Nederland (1997–2014) Opdrachtgever: Gemeente Nieuwegein in samenwerking met UNStudio en Michael van Gessel Oppervlak: 67.000 m2 Bouwsom: € 13.200.000
Het jaren 70 winkelcentrum van Nieuwegein heeft een facelift gekregen. Het overkoepelende concept is ‘Blooming City’. Op het parkeerdek staan verhoogde beplantingsvakken die elk seizoen kleurrijk zijn. In de bestrating is een patroon van bloemen en takken aangebracht. Het centrum is verdeeld in drie pleinen en een boulevard, die door niveauverschillen en gevarieerde beplanting een eigen karakter hebben. Transformatie Net als veel andere groeikernen stond Nieuwegein eind jaren negentig voor de opgave het
verouderde winkelcentrum om te vormen tot een kloppend stadshart. Bureau B+B werkte de ontwikkelingsvisie van de gemeente uit in samenwerking met UNStudio en Michael van Gessel. De jaren zeventig structuur ging hierbij volledig op de schop. Het vernieuwde winkelcentrum is uitnodigend door het open karakter en een intensief, meervoudig ruimtegebruik. Het winkeloppervlak is verdubbeld en er zijn woningen, kantoren, een gemeentehuis, theater, bioscoop, muziekcentrum, en een bibliotheek aan het programma toegevoegd.
Bloeiend parkeerdek Het overkoepelende concept voor de openbare ruimte is ‘Blooming City’. Dit kan figuurlijk opgevat worden als een bruisend winkelcentrum, maar ook letterlijk als een plek met veel bloemen. Omdat het winkelcentrum grotendeels op een parkeerdek ligt, kon het groen alleen in verhoogde vakken worden aangeplant. Er is gekozen voor een combinatie van soorten die in elk jaargetijde kleurrijk is. De beplantingsvakken en het straatmeubilair zijn geïntegreerd in een glooiend maaiveld. Het concept is doorvertaald in de natuurstenen bestrating met een patroon van abstracte takken en bloemen.
41
Drie pleinen en een boulevard Het winkelcentrum is verdeeld in drie pleinen en een boulevard; het Winkelplein, het Marktplein, het Stadsplein en de Stadsboulevard. Door de niveauverschillen en de gevarieerde beplanting heeft elk plein een eigen karakter. Het winkelplein heeft een hoog en een laag gedeelte, verbonden door een brede theatrale trap, een lift en een roltrap. Op het hogergelegen deel zorgen plantvakken met vaste planten en bollen voor een groene sfeer. Op het lagergelegen deel is een speciaal ontworpen bloemenhekwerk geplaatst. Het Stadsplein is een representatieve ruimte waar zowel de entree van het stadshuis als het theatercomplex aan ligt. Hier vindt de zaterdagmarkt plaats en het biedt ruimte voor evenementen. De bomen zijn zo geclusterd dat in elk seizoen minimaal één boom in volle bloei staat. De opstaande rand van de boomeilanden bieden zitplaatsen met uitzicht over de lagergelegen Stadsboulevard. Het Marktplein is een plein met horeca, terrassen en winkels. Er staan verschillende soorten bloeiende magnolia’s. Door een verhoging van de bestrating onder de bomen hebben de wortels voldoende ruimte. Rond
de boomgroepen vormen banken gezellige zitjes. Vanaf de Weverstede kunnen voetgangers via een geknikt oplopend straatniveau het verhoogde plein bereiken. De stadsboulevard bestaat uit een fiets- en voetpad langs het water van de Doorslag. De kade heeft aantrekkelijke zitplekken onder hoge platanen (Platanus acerifolia ‘Tremonia’). Dankzij nieuwe aanlegplaatsen kan nu ook de recreatievaart de binnenstad bezoeken.
Magnolia’s op het marktplein
42
43
culturele herinnering
44
/ landschappelijke integratie
de uitdaging zien wij in het versterken van de culturele herinnering terwijl we het
”Het landschap herbergt herinneringen aan alles wat er geleefd heeft.” (Tim Ingold) Deze culturele herinnering bevat sporen van iets wat groter is dan onze zintuigen kunnen waarnemen. Wij bouwen voort op het verhaal van een plek. Niet door te conserveren of te reconstrueren, maar door cultureel erfgoed een toekomstbestendige rol toe te kennen. We voegen een nieuw hoofdstuk toe en maken de geschiedenis toegankelijk en beleefbaar. Belangen verenigen Het is niet verassend dat technische en economische belangen regelmatig botsen met landschappelijke en cultuurhistorische waarden. Technische en economische ontwikkelingen veroorzaken continu schaalvergroting. Cultuurhistorie, recreatie en natuur vragen een lagere dynamiek. Het is de uitdaging om de ‘zachte’ kwaliteiten te versterken, terwijl we het landschap bij de tijd houden.
landschap bij de tijd houden 45
objets trouvés langs de waterlinie
46
Prinses Beatrixsluis Nieuwegein, Nederland (2011–heden) Opdrachtgever: Rijkswaterstaat Bouwsom: ca. 180.000.000,-
De Prinses Beatrixsluis krijgt een derde sluiskolk. Daarnaast wordt het Lekkanaal verbreed. De sluis en het kanaal hebben grote cultuurhistorische waarden, waar zorgvuldig mee moet worden omgesprongen. Bureau B+B stelde randvoorwaarden op voor de landschappelijk inpassing. Ambitiedocument Het project is aanbesteed via een DBFMO contract. Bureau B+B was binnen deze aanbestedingsprocedure verantwoordelijk voor het Ambitiedocument en het Esthetisch Programma van Eisen
(EpvE) als contractstuk voor de DBMFO aanbesteding met betrekking tot ruimtelijke kwaliteit. Monument De Prinses Beatrixsluis dateert uit 1937 en is een Rijksmonument. Het is een icoon in het landschap dat niet overschaduwd mag worden door de nieuwe kolk. Bureau B+B ontwierp de nieuwe kolk als ‘een snede in het landschap’, die letterlijk niet boven het maaiveld uitsteekt.
47
De nieuwe, derde sluiskolk als snede in het landschap: De horizontaliteit wordt benadrukt in contrast met de verticaliteit van de huidige sluis
48
Objets Trouveés Op de plek waar het Lekkanaal wordt verbreed, liggen objecten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, een negentiende-eeuws stelsel van verdedigingswerken en het grootste rijksmonument van Nederland. Deze objecten zomaar verplaatsen neigt naar geschiedvervalsing. Daarom worden de objecten ‘liefdevol opzij gelegd’, op zo’n manier dat duidelijk is dat ze zijn verplaatst. Zo wordt de verbreding van het kanaal ook onderdeel van de geschiedenis in het landschap. De objecten vormen als Objets Trouveés een museaal landschap. Draagvlak De objecten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie speelden een belangrijke rol in het politieke proces. Het Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie streeft ernaar om de linie op de UNESCO Werelderfgoedlijst te plaatsen. Zij volgden de plannen voor de verbreding van het Lekkanaal daarom met argusogen. Bureau B+B werkte in nauw overleg met het Nationaal Project aan een oplossing voor de cultuurhistorische objecten. Uiteindelijk konden alle partijen zich in het resultaat vinden en wordt de verbreding van het Lekkanaal binnenkort uitgevoerd.
Zorg voor het behoud van de markante Beatrixsluis in het open landschap voorkom verrommeling
49
een zilte rus en zeeprik
50 Wijkeroogpark Velsen, Nederland (2004- 2011) Opdrachtgever: Gemeente Beverwijk In samenwerking met: Erick de Lyon Oppervlak: 19 ha Bouwsom: â‚Ź 1.313.500,-
In 1964 is dwars door het Wijkeroogpark de Velsertunnel aangelegd. Dit versnipperde niet alleen het groengebied, maar verstoorde ook de bodem en de natuurlijke waterhuishouding. In samenwerking met kunstenaar Erick de Lyon herstelde Bureau B+B een oude beekloop en ontwierp nieuwe verbindingen voor het park. Scheybeek De Scheybeek stroomt van de binnenduinrand bij Heemskerk, via de parken Westerhout en Scheybeeck naar het Noordzeekanaal. De benedenloop was tot voor kort niet meer als beek herkenbaar. Bureau B+B heeft deze benedenloop in het Wijkeroogpark weer
zichtbaar gemaakt. De Scheybeek rijgt de verschillende parken aan elkaar en vormt de rode draad in het vernieuwde Wijkeroogpark. Het duinwaterloopt een betonnen goot die voorkomt dat de beek tijdens warme zomers droog valt. De kunstmatige beek is een autonoom element dat het Wijkeroogpark structureert en verbindt. Daarnaast biedt het kansen voor natuur en recreatie. Ecologie De verschillende waterelementen hebben natuurlijke oevers die variĂŤren in breedte. De betonnen goot heeft een ruwe toplaag waar sediment op blijft liggen. Hierin kunnen zich micro-organismen vestigen.
beplanting: bos (duurzame soorten) solitaire bomen gazon ruig gras slootkanten (ruigtekruiden) rietmoeras (tbv zuivering) waterplantentuin brakwatervegetatie
oevertypen: natuurlijke oever + grasdijkje natuurlijk oeverbos steile slootoever met ruigtekruiden rietoever (tbv zuiveringsfilter regenwater) natuurlijke oever (brakwater vegetatie)
kunstwerken algemeen: aquaduct (beekprofiel op betonplaat) brug (cortenstaalplaat over beek) voetgangersbrug
infrastructuur: fietspad (asfalt) voetpad (mijnsteen) wandelboulevard (asfalt) graspaden op dijkje graspad voor trailers en spoedverkeer toekomstig fietspad
zichtlijnen
51
Oorspronkelijk stond de Scheybeek onder invloed van eb en vloed. Op de overgang van zout naar brak water leverde dit bijzondere flora en fauna op zoals Zilte rus, Zulte en vissen zoals de Dikklipharder, zeeprik en zwarte gondel. Deze situatie is in het Wijkeroogpark hersteld. Bij de monding van de beek in het Noordzeekanaal vloeit het zoete beekwater in een vijver met brak water afkomstig uit het Noordzeekanaal. Via een vishevel staat de vijver in contact met het kanaal.
52
Recreatie Het bestaande Wijkeroogpark bestaat uit een compositie van open ruimtes en bosschages. Door dit decor slingeren de beek en een nieuw pad voor fietsers en voetgangers. Het pad ligt soms naast de beek, waarna de wegen zich scheiden. Op onverwachte plekken ontmoeten de parkbezoeker en de waterloop elkaar weer. De bruggen over de beek zijn staalplaten afkomstig van de nabijgelegen Hoogovenfabrieken. Vanaf de smalle, lage beekovergangen kan het leven in en om de beek geobserveerd worden. In de bredere delen van de beek kan je vissen en pootje baden. Er liggen losse keien in het water die kinderen uitnodigen om dammen te bouwen en zo nog meer natuurlijke variatie te creĂŤren.
53
\
gezonde plekken
54
\ terreinen en tuinen
we ontwerpen een omgeving die substantiĂŤel bijdraagt aan gezond worden en blijven
Wij streven ernaar de wereld gezonder te maken. Met onze ontwerpen voorzien wij de stad van schone lucht, schone energie en een groene omgeving die lichaam en geest stimuleert. De wereld om ons heen wordt steeds efficiĂŤnter en veiliger. De overdaad aan comfort leidt er toe dat mensen inactiever worden en uiteindelijk niet meer op hun zelfredzaamheid vertrouwen. Beweging houdt ons lijf in conditie. Het verbetert het leervermogen en geheugen en blijkt heilzaam bij psychische klachten als stress, slapeloosheid en depressiviteit. De sociale omgeving is de belangrijkste factor om mensen in beweging te krijgen: Zien bewegen, doet bewegen. Daarom ontwerpen wij openbare ruimte waar voetgangers en fietsers welkom zijn, tuinen die herstel van ziektes bespoedigen en schoolpleinen waar elke dag iets nieuws te ontdekken is.
55
werken in de natuur campus Achmea
56 Achmea Campus Apeldoorn, Nederland (2008–2012) Opdrachtgever: Achmea In samerwerking met: ADP Architecten Oppervlak: terrein binnentuin
10,2 ha, 750 m2
Bouwsom: € 3.500.000,binnentuin € 150.000,-
Veluwe De campus van Centraal Beheer Achmea ligt aan de rand van Apeldoorn, in een uitloper van het grootste natuurgebied van Nederland: de Veluwe. ADP architecten ontwierp de uitbreiding van de bestaande bebouwing en Bureau B+B de herinrichting van het terrein. Het Veluws landschap, met duinen, berken, jeneverbes, heide en dennen, loopt naadloos over in de campus. Het nieuwe terreinontwerp versterkt het gevoel midden in de natuur te werken. Vanaf de werkplek kan je zo het landschap instappen om te lunchen, wandelen of vergaderen.
Kantorenlandschap Het terrein is verbijzonderd met gestileerde plekken, die refereren aan de Veluwe: Een cirkeltuinen met fel bloeiende heidesoorten, een grillig gevormde waterpartij en twee paviljoens verscholen in het bos. De paden slingeren door het landschap als een stelsel van uitgesleten olifantenpaden. Midden op de campus stijgt het pad naar een dek, waaronder geparkeerd wordt. Tussen de auto’s staan dennen die met hun kruin boven het dek uit groeien. De campus is een samenhangend geheel: een landschap, in plaats van een kantoortuin.
Erica tetralix ‘Conunderwood’ Erica tetralix ‘Pinkstar’
0
20
100
Calluna vulgaris ‘Amethyst’ Erica carnea ‘Rosalie’ Erica carnea ‘Nathalie’ Erica carnea ‘Winterbeauty’ Erica carnea ‘Winterfreude’ VI VII VIII IX
X
XI XII
I
II
III IV
V
Binnentuin De Veluwe loopt door op de campus, maar stroomt nog verder het vergadercentrum binnen. Een ruim 750 vierkante meter grote binnentuin vult het atrium met een glooiend landschap dat van de begane grond tot op de eerste verdieping reikt. Het is een natuurlijk ogende biotoop met grazige heuvels en valleien met verschillende soorten varens. De ontvangstruimte en het restaurant zijn rondom de tuin georganiseerd. Bezoekers wachten hier op hun afspraak, medewerkers ontmoeten elkaar bij de koffieautomaat en het sinterklaasfeest wordt hier gevierd. Het is een prettige welkomstruimte, waarin het omringende landschap de werkvloer op komt.
57
58
59
60