Dce 2013 2

deus caritas magazine est

Brothers of Charity | Broeders van Liefde | Frères de la Charité

Vol. 13 | #2 | jun 2013

1

magazine | 2013 # 02

deus caritas magazine est

2

Vol. 13 | #2 | jun 2013

Cover: Pakistan

colophon Fratelli della Carità Via Giambattista Pagano nr. 35 i-00167 Roma 00-39-06-66.04.901 00-39-06-663.14.66 www.brothersofcharity.org deus.caritas.est.editor@fracarita.org

editorial A Brother’s vocation: second-rate?

Broederroeping tweederangs?

La vocation de frère, second ordre?

03

rwanda A new kitchen Een nieuwe keuken Une nouvelle cuisine

09

rwanda A crowded hospital Een vol ziekenhuis Une clinique comble

13

rwanda On a pilgrimage Op bedevaart En pélérinage

18

rdc Kabinda after 101 years Kabinda na 101 jaar Kabinda 101 ans après

24

vietnam Underground, yet visible Ondergronds, maar toch zichtbaar Clandestinement visible

28

pakistan A big leap forward in Pakistan De grote sprong voorwaarts in Pakistan Un grand pas en avant au Pakistan

34

News from the general administration Nieuws uit het generaal bestuur Nouvelles de l’administration générale

38

Associated members Aangesloten leden Membres associés

39

In memoriam

40

— Editor Bro. Dr. René Stockman, Superior General — Lay-out Filip Erkens

deus caritas est

A Brother’s vocation:

editorial

second-rate?

Y

magazine | 2013 # 02

Bro. René Stockman, Superior General

3

oung people sometimes have surprising questions, yet their candour can sharply reveal what is going on but generally not expressed.

Recently, an Asian novice asked me: “A brother’s vocation, is that a second-rate vocation?” This question surprised me, yet not completely as I knew about this boy’s struggle to convince his pious parents that he did not want to be a priest but a brother. They didn’t think very much of it, certainly in a society and, if I might add, a Church where the brother’s vocation is hardly known and not at all appreciated.

When one becomes a priest, one climbs the social ladder, one is held in high regard, and one holds a certain position in the community.

It is an old sore and a story that has existed forever. When I went to see the priest of my parish to obtain a certificate of baptism and confirmation and said to him that I wanted to be a brother, he immediately took me aside and suggested that I should be a priest and attend the seminary, because I wasn’t that dumb. That was his criterion: if you were able to study, you should be a priest; becoming a brother was for the dumb. Of course, this is somewhat over-simplified but it is how it came across, and at home I wisely kept silent. At my perpetual profession, he was a proud guest and, apparently, he had forgotten about his earlier remark. I surely had not.

What view does one have if one starts to consider a brother’s vocation as being second-rate? Apparently, the hierarchical Church image continues to prevail in which priests are given a higher rank than laymen, and in which religious are somewhere in between. Neither fish nor fowl.

With regard to sisters, things are clear: women can’t become priests so they have no choice and their religious life is firstrate anyhow. However, male religious can be priests, and that is the image that many have of male religious life: they are priests who live in a convent.

Still, the same thing goes for women and men when it comes to religious life: it is a

life fully dedicated to God and God alone, and priesthood can be added for men, depending on the charism of the order or congregation of which one is part. It is a different starting point that should be further developed and become generally accepted when one refers to religious life.

During our last gathering with the general superiors in Rome in November 2012, we

Apparently, the hierarchical Church image continues to prevail in which priests are given a higher rank than laymen, and in which religious are somewhere in between.

had an interesting discussion about this topic, starting from a theological study that was made on the difference between priest-religious and brother-religious.

It clearly and repeatedly stated that the focus should be on religious life as such and that it should be considered a full and true vocation, to which priesthood could potentially be added.

In religious life, a full dedication to consecrated celibacy is put first and foremost; one joins an order or a congregation and is sent out starting from the group’s specific charism. For priests, i.e. priesthood in itself, ministry to the Church community comes first, and for that he will dedicate himself to God through consecrated celibacy and is sent out by the Church community.

It is a simple, perhaps even simplified distinction, yet essential in my opinion: a religious vocation is about entering that exclusive relationship of love with God, and

4

a priest’s vocation involves taking on his ministry in the Church.

Very often, the step of vocation is skipped and the focus is immediately on the mission. And then, indeed, a difference appears.

A document on the specifics of a brother’s vocation, which will probably be published shortly, uses the image of the Last Supper when it refers to mission. Jesus did two things during the Last Supper: the Washing of the Feet (the only act in the Gospel according to Saint John) and the institution of the Eucharist (in the Synoptics). This is put forward very strongly during the celebration on Maundy Thursday: the foot washing has a special place next to the Eucharistic sacrifice, and we hear Jesus say the same words in the Gospel of Saint John as He did in the Synoptics: “Do this in remembrance of me.” It is as though Jesus wants to place the washing of the feet, the diakonia, on the same level as the institution of the Eucharist, the liturgy. Exegetically, this is probably debatable but it helps us to both clarify and distinguish the mission of both the religious and the priest: initially, a religious will be sent out to realise the diakonia, with the icon of the washing of the feet as an inspiration, and a priest will first of all be sent out to celebrate the Eucharist, to serve the Church community in a liturgical, sacramental, and preaching fashion. Both are servants, ministers: ministers in the foot washing and ministers in the Eucharist, and they complement each other.

In his encyclical letter ‘Deus Caritas Est’, Pope Benedict XVI argued in favour of not isolating the diakonia or reducing it to a social activity. “Love for widows and orphans, prisoners, and the sick and needy of every kind, is as essential to her as the ministry of the sacraments and preaching of the Gospel. For the Church, charity is not a kind of welfare activity which could equally well be left to others, but is a part of her nature, an indispensable expression of her very being.”

Perhaps, this is one of the reasons why some find it hard to see the religious vocation as such as a full and true vocation.

There has been too much of an exclusive focus on the social activities done by religious, and if it is about the activity as such, it might as well be done by laymen.

This has already happened in many places, and the pioneering work in the field of care, once started by religious, has been

completely taken over by lay people. The activities that are being done are not specifically for religious, and generally the religious work together with the laymen in a harmonious way, which they did even in the pioneering phase, whereas a priest’s ministry is quite specific, it can only be done by him, and for that reason he can create a distinct profile for himself.

A religious does not distinguish himself or herself from lay people in the activity that he or she usually performs, a priest does.

That is why it is important for both vocations to view the starting point, the vocation as such, and to keep it pure. This is where the problem emerges of some priestreligious presenting and expressing themselves more as priests and less as religious, and, after a while, some, also because of the pastoral task that they fulfil, are hardly any different from diocesan priests. Nonetheless, the distinction should remain clear to them, as well, and they should always consider and experience their mission starting from the specific charism of the congregation that sends them out.

To clarify with an example: a Franciscan priest should perform his parish work differently than a diocesan priest; not better but differently, nurtured by his specific Franciscan charism.

Returning to a brother’s vocation: it can be considered as a very pure religious vocation, entirely in line with the first religious vocations in the Church when the Desert Fathers retreated from the world to live for God alone from that moment on. Abbeys were created, which, originally, only had brothers. Gradually, a number of monks were ordained priests to serve the community. In the Middle Ages, when the town friars arrived, with the Franciscans as an example, priesthood was only added later on, to serve the community and to perform specific priestly tasks in the wider community. When the brothers hospitallers came

A religious does not distinguish himself or herself from lay people in the activity that he or she usually performs, a priest does.

into being, with the Brothers of Saint John of God as an example, it was clearly stated from the beginning that religious life as such was to be lived purely and would only accept brothers for priesthood insofar as they were needed for administering the sacraments to the sick, which is what they have been faithfully upholding until now.

And, finally, in the 19th century, when the specific congregations of brothers were created with the Brothers of the Christian Schools, founded by John Baptist de La Salle, as forerunners, once again they explicitly chose the classic religious life, now with a clear mission in the world but starting from the same total gift to God and God alone as their vocation. John Baptist de La Salle explicitly forbade his brothers to opt for priesthood, which is what most congregations of the brothers have stood by, even when the Vatican Council invited them to allow priesthood for their own pastoral activities. Priesthood was discussed in our congregation during a number of chapters but it was always decided to keep our brother’s vocation pure, confirming that for our pastoral tasks a brother’s vocation is and remains the most appropriate form.

It is therefore our task, as religious brothers, to experience and live our vocation as a first-rate vocation. God called us to be brothers, religious, and not priests. Priesthood is a different vocation, just like we have to appreciate the lay vocation as a specific vocation in addition to the other vocations in the Church. May this also sound as a task for our associate members, who are predominantly lay people, to not feel second-rate, but first-rate as faithful lay people in the Church and as associate members with the Brothers of Charity.

In fact, it does not need to be about feeling first-rate or second-rate: we should fully live and experience our vocation and show both the Church and society that this is a full life, a happy life, a life of total gift to God and total gift to the neighbour. To the extent that we lead an authentic life, we will radiate what we are without words and the pointless discussion about firstrate and second-rate will fall silent. Once it becomes clear what we are, the questions about comparing ourselves to others will be redundant. I hope that this might become clear to our novice by the end of his novitiate and that, in it, he might find his true life’s fulfilment.

Bro. René Stockman

deus caritas est

editoriaal

Broederroeping

tweederangs?

J

magazine | 2013 # 02

opmerking vergeten. Ik alvast niet.

Welke visie heeft men op roeping als men de broederroeping als tweederangs gaat beschouwen? Blijkbaar blijft het hiërarchische kerkbeeld zegevieren waarbij de priesters een hogere rang worden toegewezen dan de leken, en waarbij de religieuzen daar zowat tussenin bengelen.

Noch mossel, noch vis.

Voor zusters is het duidelijk: vrouwen kunnen nu eenmaal geen priester worden, dus hebben ze geen keuze en is hun religieus leven sowieso eersterangs. Maar mannelijke religieuzen kunnen ook priester worden, en dat is het beeld dat velen van het mannelijke religieuze leven hebben: het zijn priesters die in een klooster wonen.

Nochtans geldt voor vrouwen en mannen hetzelfde als het over het religieuze leven gaat: het is een leven volledig toegewijd aan God en God alleen, en voor mannen kan het priesterschap eraan worden toegevoegd, naargelang het charisma van de orde of congregatie waarvan men deel gaat uitmaken. Het is een ander uitgangspunt dat verder zou moeten ontwikkeld worden en gemeengoed worden als men het heeft over het religieuze leven.

Tijdens onze laatste samenkomst met de generale oversten in Rome, in november 2012, werd daaromtrent een interessante discussie gevoerd, uitgaande van een theologische studie die was gemaakt over het verschil tussen priester-religieuzen en broeder-religieuzen.

Daarin werd duidelijk herhaald dat men

de focus moet richten op het religieuze leven als dusdanig en dit zien als een volwaardige roeping, waarbij eventueel het priesterschap kan worden toegevoegd.

Bij het religieuze leven staat de volledige toewijding in het godgewijde celibaat voorop, waarbij men zich gaat binden aan een orde of congregatie en vanuit het specifieke charisma van de groep gezonden wordt. Bij een priester (en dan spreekt men van het priesterschap als dusdanig) staat het dienstwerk aan de kerkgemeenschap voorop en daarvoor zal hij zich toewijden aan God via het godgewijde celibaat en wordt hij door de kerkgemeenschap gezonden.

Het is een eenvoudig, misschien zelfs vereenvoudigd onderscheid dat hier wordt aangebracht, maar m.i. essentieel: bij de religieuze roeping gaat het om dat intreden in die exclusieve liefdesrelatie met God, bij een priesterroeping gaat het om het dienstwerk in de Kerk dat men wil opnemen.

Heel dikwijls wordt de stap van de roeping overgeslagen en gaat men zich onmiddellijk focussen op de zending. En dan ziet men inderdaad een verschil optreden.

In een document dat wellicht eerstdaags zal verschijnen over het specifieke van de broederroeping, heeft men voor de zending het beeld van het Laatste Avondmaal gebruikt. Bij het Laatste Avondmaal heeft Jezus twee daden gesteld: de voetwassing (als enige daad in het Johannes-evangelie) en de instelling van de eucharistie (bij de

5

ongeren komen soms met verrassende vragen, maar in hun onbevangenheid drukken ze wel eens heel scherp uit wat ook ruimer leeft maar meestal niet geuit wordt. Laatst stelde een Aziatische novice me de vraag: “Broederroeping, is dat een tweederangs roeping?” Het was een vraag die me verraste, maar toch niet helemaal, daar ik wist van de strijd die deze jongen had moeten leveren om zijn diepgelovige ouders ervan te overtuigen geen priester maar wel broeder te worden. Dat vonden zij maar niets, zeker in een maatschappij, en mag ik eraan toevoegen ook een Kerk, waar de broederroeping amper gekend is en helemaal niet gewaardeerd wordt. Wanneer men priester wordt, stijgt men op de sociale ladder, heeft men aanzien en kan men een welbepaalde functie bekleden in de gemeenschap.

Het is een oud zeer en een verhaal van alle tijden. Toen ik de pastoor van mijn parochie ging opzoeken om een doop- en vormselakte te verkrijgen en hem meedeelde dat ik broeder zou worden, nam hij mij terstond ter zijde en stelde me voor om priester te worden, naar het seminarie te gaan, want zo dom was ik nu toch ook niet. Dat was dus zijn criterium: wanneer men kon studeren, moest men priester worden, broeder worden was voor de dommen. Ik druk het natuurlijk wat ongenuanceerd uit, maar zo kwam het bij mij over en ik heb er thuis maar wijselijk over gezwegen. Op mijn eeuwige professie was hij de fiere gast en was blijkbaar zijn vroegere

6

Synoptici). Tijdens de Witte Donderdagviering komt dit heel sterk naar voren: de voetwassing krijgt er een bijzondere plaats naast het eucharistisch offer, en we horen Jezus in het Johannes-evangelie hetzelfde zeggen als wat Hij zei in de Synoptici: “Doe dit tot mijn gedachtenis”. Het is alsof Jezus de voetwassing, de diaconia, op dezelfde hoogte wil plaatsen als de instelling van de eucharistie, de liturgie. Exegetisch zal dit wel discutabel zijn, maar het helpt ons alweer om de zending van zowel de religieus en de priester duidelijk te stellen en ook te onderscheiden: een religieus zal in eerste instantie gezonden worden om de diaconia te realiseren, met de icoon van de voetwassing als inspiratie, en een priester zal in eerste instantie gezonden worden om de eucharistie te vieren, om liturgisch, sacramenteel en verkondigend de kerkgemeenschap te dienen. Voor beiden geldt dat ze dienaars zijn, ministers: ministers in de voetwassing en ministers in de eucharistie, en dat ze mekaar aanvullen.

In zijn encycliek “Deus Caritas est” heeft Paus Benedictus XVI een pleidooi gehouden om de diaconia niet af te zonderen en te reduceren tot een sociale activiteit. “Liefde bewijzen aan weduwen en wezen, aan gevangenen, aan zieken en alle soorten noodlijdenden, behoort evenzeer tot het wezen van de Kerk als de dienst van de sacramenten en de verkondiging van het Evangelie.

De dienst van de liefde is voor de Kerk geen soort steunverlening, die men ook aan anderen zou kunnen overlaten, doch behoort tot haar wezen, is een onontbeerlijke uitdrukking van haar diepste wezen”.

Misschien is dat wel één van de redenen dat sommigen het moeilijk hebben om de religieuze roeping als dusdanig als een volwaardige roeping te zien. Teveel heeft men zich uitsluitend gericht naar de sociale activiteiten die religieuzen verrichten, en als het gaat over de activiteit als dusdanig kan deze evengoed door leken worden verricht. Op vele plaatsen is dit ondertussen ook gebeurd en is het pionierswerk in de zorg, dat ooit door religieuzen is opgestart, volledig overgenomen door leken.

De activiteit die men verricht is dus niet specifiek voor religieuzen, en meestal werken religieuzen ook harmonieus samen met leken, ook reeds in de pioniersfase.

Terwijl het dienstwerk van een priester wel specifiek is, alleen door hem kan worden verricht en daarom zich duidelijker kan profileren.

In wat een religieus meestal doet als acti-

viteit onderscheidt hij of zij zich niet van de leken, een priester wel.

Daarom is het van belang om voor beide roepingen naar het uitgangspunt te kijken, naar de roeping als dusdanig, en deze ook zuiver te houden. Hier komt dan het probleem dat sommige priesterreligieuzen zich meer profileren en uiten als priester en minder als religieus, en sommigen zullen na een tijd, ook omwille van de pastorale opdracht die ze vervullen, nog amper te onderscheiden zijn van de diocesane priesters. Nochtans zou ook voor hen het onderscheid duidelijk moeten blijven en zouden ze hun zending steeds moeten zien en beleven vanuit het specifieke charisma van de congregatie die hen zendt. Om het met een voorbeeld te duiden: een Franciscaanse priester zou zijn parochiewerk anders moeten verrichten dan een diocesane priester: niet beter maar anders, gevoed vanuit zijn specifiek franciscaans charisma.

Om terug te keren naar de broederroeping: het kan beschouwd worden als een zeer zuivere religieuze roeping, volledig in lijn met de eerste religieuze roepingen in de Kerk toen woestijnvaders zich uit de wereld terugtrokken om voortaan alleen voor God te leven. Daaruit zijn de abdijen ontstaan waar, in oorsprong, alleen maar broeders waren en geleidelijk een aantal monniken tot priester werden gewijd om de gemeenschap te dienen. Toen in de middeleeuwen de stadsmonniken ontstonden, met als voorbeeld de Franciscanen, werd het priesterschap slechts later toegevoegd, om de gemeenschap te dienen en om de specifiek priesterlijke taken in de ruimere gemeenschap te verrichten. Toen de hospitaalbroeders ontstonden, met als voorbeeld de broeders van Johannes de Deo, werd vanaf het begin duidelijk gesteld dat men het religieuze leven als dusdanig zuiver wou beleven en alleen maar broeders tot het priesterschap toelaten in

In wat een religieus meestal doet als activiteit onderscheidt hij of zij zich niet van de leken, een priester wel.

zoverre men hen nodig had voor de sacramentele dienst naar de zieken toe. En ze hebben dit tot op vandaag trouw bewaard.

Toen tenslotte, in de 19de eeuw, de specifieke broedercongregaties ontstonden met de Broeders van de Christelijke Scholen, gesticht door Jean-Baptiste de la Salle, als voorgangers, werd opnieuw uitdrukkelijk gekozen voor het klassieke religieuze leven, nu met een duidelijke zending in de wereld, maar uitgaande van dezelfde totale gave aan God en God alleen als roeping.

Jean-Baptiste de la Salle verbood uitdrukkelijk aan zijn broeders om voor het priesterschap te kiezen, en daar zijn de meeste broedercongregaties ook trouw aan gebleven, zelfs wanneer het Vaticaans Concilie hen uitnodigde om het priesterschap toe te laten voor hun eigen pastorale activiteiten. In onze congregatie werd op een aantal kapittels de discussie over het priesterschap gevoerd, maar steeds werd besloten om onze broederroeping zuiver te houden, ook aannemend dat voor onze pastorale opdrachten de broederroeping de meest aangewezen vorm is en blijft.

Het is derhalve onze opdracht, als religieuze broeder, om onze roeping als een eersterangsroeping te beleven. God heeft ons geroepen om broeder te worden, religieus, en geen priester. Het priesterschap is een andere roeping, net zoals wij de roeping als gelovige leek meer moeten waarderen als een specifieke roeping naast en met de andere roepingen in de Kerk. Voor onze aangesloten leden, die overwegend leek zijn, mag dit ook als opgave klinken, om zich ook niet tweederangs te voelen, maar eersterangs als gelovige leek in de Kerk en als aangesloten lid bij de Broeders van Liefde.

In feite hoeft het niet te gaan of we ons eersterangs of tweederangs voelen: we moeten onze roeping ten volle beleven en zowel in de Kerk als in de samenleving tonen dat dit een vol leven is, een gelukkig leven is, een leven in totale gegevenheid aan God en totale gegevenheid aan de medemens. In de mate dat we authentiek leven, zullen we zonder woorden stralen wat we zijn en dan zal de in feite zinloze discussie over eerste en tweede rang stilvallen. Eenmaal duidelijk wordt wat we zijn, worden de vragen naar vergelijking met anderen overbodig. Ik hoop voor onze novice dat, op het einde van zijn noviciaat, dit ook duidelijk zal zijn en dat hij daarin dan ook zijn echte levensvervulling mag vinden.

Br. René Stockman

deus caritas est

La vocation de frère,

editorial

second ordre?

L

magazine | 2013 # 02

pour les religieux qui peuvent également choisir la prêtrise, l’image qui prévaut pour beaucoup est celle d’une communauté de prêtres vivant dans un couvent.

Cependant, tant les hommes que les femmes ont les mêmes obligations dans leur vie religieuse: une vie consacrée à Dieu et à Dieu seul, les hommes pouvant quant à eux y ajouter la prêtrise selon le charisme de l’ordre ou de la congrégation dont ils feront partie. C’est ce point de départ qu’il faudrait développer et faire connaître lorsqu’on parle de la vie religieuse.

Lors de notre dernière réunion avec les supérieurs généraux à Rome, en novembre 2012, un intéressant débat fut alors tenu en partant d’une étude théologique traitant des différences entre les prêtres religieux et les frères religieux. On y insistait clairement sur le fait que l’attention doit être portée sur la vie religieuse en soi et que celle-ci constitue une vocation à part entière pouvant être complétée par la prêtrise.

Dans la vie religieuse, le célibat consacré est mis en exergue, ceux qui sont appelés feront partie d’un ordre ou d’une congrégation qui leur attribuera une mission conformément au charisme du groupe.

Dans le cas du prêtre (parlant de la prêtrise en tant que telle) c’est avant tout le service rendu à la communauté ecclésiale qui sera mis en avant et pour cela il se consacrera à Dieu par le célibat consacré pour être envoyé ensuite comme messager de l’Église.

Alors que les services du prêtre sont spécifiques, ne pouvant être administrés que par lui, ils pourront être profilés plus clairement.

Sans doute cette distinction est-elle toute simple, peut-être trop simple, mais elle est essentielle: dans la vocation religieuse on entre dans un engagement d’amour exclusif avec Dieu alors que dans la vocation de prêtre il s’agit d’un service que l’on veut assumer au sein de l’Église.

L’on passe trop souvent la phase de la vocation pour s’intéresser immédiatement à la mission. C’est alors que l’on ressent une différence.

Dans un document qui est sur le point de paraître à propos de la vocation de frère, on a utilisé l’image de la Dernière Cène pour illustrer la mission. Lors de la Dernière Cène, Jésus a accompli deux gestes: le lavement des pieds (seul geste relevé dans l’Évangile de Saint-Jean) et l’instauration de l’eucharistie (dans les Synoptiques). Lors de la célébration du JeudiSaint, on remarque combien le lavement des pieds occupe une place importante à côté de l’offrande eucharistique et l’Évangile selon Saint-Jean fait répéter à Jésus ce qu’Il avait déjà dit dans les Synoptiques: “Faites ceci en mémoire de moi ”. C’est comme si Jésus voulait mettre le lavement des pieds, la diaconie au même niveau que l’institution de l’eucharistie, la liturgie.

Les exégètes retiendront sans doute un autre point de vue à ce propos mais voilà ce qui nous permet en tout cas de marquer clairement la distinction entre la mission du prêtre et du religieux: un religieux sera envoyé en premier lieu pour réaliser la diaconie, à l’image du lavement des pieds et un prêtre sera envoyé tout d’abord pour célébrer l’eucharistie et servir la communauté ecclésiale par la liturgie, l’administration des sacrements et l’annonce de la Parole. Tous deux assument ainsi une fonction de serviteur, de ministre, l’un dans le lavement des pieds et l’autre dans l’eucharistie, mais les deux se complètent.

Dans son encyclique “Deus Caritas est” le pape Benoît XVI a tenu un plaidoyer pour ne pas isoler la diaconie en la réduisant au niveau d’une simple activité sociale.

«Pratiquer l’amour envers les veuves et les orphelins, envers les prisonniers, les

7

es jeunes nous posent parfois des questions surprenantes et, dans leur candeur, ils expriment parfois plus clairement ce que d’autres cogitent sans le dire.

Tout récemment, un novice asiatique m’interrogea comme suit: “ la vocation de frère est-elle de second ordre?”

Si j’étais surpris par sa question, je ne l’étais cependant pas trop, car je savais combien ce garçon avait dû lutter pour convaincre ses parents croyants du fait qu’il ne voulait pas devenir prêtre mais bien frère. Ceux-ci ne trouvaient pas cela un bon choix, certainement pas dans la société d’aujourd’hui et j’y ajouterai même pas dans une Eglise où la vocation de frère est à peine connue et n’est pas estimée selon eux. Qui devient prêtre monte d’un échelon sur l’échelle sociale, obtient de la considération ainsi qu’une situation bien déterminée dans la société.

Cette histoire ne date pas d’hier. Je me souviens que lorsque je me suis rendu chez le curé de notre paroisse pour obtenir un acte de baptême et de confirmation en lui faisant part de mon souhait de devenir frère, il me suggérait de devenir prêtre et d’aller au séminaire vu que je n’étais pas, selon ses dires, trop stupide. Son critère était donc que si l’on était capable d’étudier, on devait devenir prêtre, devenir frère étant réservé aux moins doués. Sans doute l’avait-il dit avec plus de nuances que je ne le fais maintenant, mais ça n’empêche que je me gardais bien d’en parler à la maison. Il était en tout cas l’invité le plus fier au moment de ma profession perpétuelle, il avait apparemment oublié sa remarque antérieure. Ce qui n’était pas mon cas !

Comment perçoit-on la vocation de frère si l’on part du principe qu’elle est de second rang ? Apparemment, la hiérarchie ecclésiale continue à mettre des prêtres en première classe, ensuite les laïcs et puis les religieux dans une catégorie qui n’est ni chair ni poisson. Pour les sœurs, les choses sont plus claires, comme elles ne peuvent pas embrasser la prêtrise, elles sont catégorisées de premier ordre. Mais

8

Apparemment, la hiérarchie ecclésiale continue à mettre des prêtres en première classe, ensuite les laïcs et puis les religieux dans une catégorie qui n’est ni chair ni poisson.

malades et toutes les personnes qui, de quelque manière, sont dans le besoin, appartient autant au service de l’Eglise que le service des Sacrements et l’annonce de l’Évangile. Le service de la charité n’est pas pour l’Église une sorte d’assistance sociale qu’on pourrait aussi laisser à d’autres, mais elle appartient à son essence, elle est une expression indispensable de sa nature profonde».

Peut-être est-ce une des raisons pour lesquelles certains ont du mal à considérer la vocation religieuse de frère comme une vocation à part entière. On s’est trop fixé exclusivement sur les activités sociales accomplies par des religieux dans la mesure où ce type d’activités peut aussi être accompli par des laïcs. C’est d’ailleurs ce qui s’est passé en de nombreux endroits où les activités dans le domaine des soins, lancées par des religieux pionniers, ont été reprises progressivement par des laïcs.

Les activités en question ne sont donc pas spécifiquement réservées aux religieux et dans la plupart des cas ceux-ci travaillent harmonieusement en collaboration avec des laïcs, parfois même dès la phase de lancement. Alors que les services du prêtre sont spécifiques, ne pouvant être administrés que par lui, ils pourront être profilés plus clairement.

Le type d’activités assumées par un religieux ne le distingue pas nécessairement du laïc alors qu’il en va différemment pour les prêtres. Pour cette raison il est important de considérer avant tout le point de départ essentiel, c.à.d. la vocation et d’en sauvegarder l’essence.

C’est ici que vient alors le problème que certains religieux se profilent davantage comme prêtres et moins comme religieux,

au point qu’avec le temps et par leurs activités pastorales ils ne se distingueront presque plus des prêtres diocésains. Il faudrait cependant que cette distinction demeure claire et que les religieux vivent toujours leur mission à la lumière du charisme spécifique de la congrégation qui les envoie. Pour l’illustrer par un exemple : un prêtre franciscain devrait effectuer ses activités paroissiales d’une autre manière qu’un prêtre diocésain, pas mieux, mais différent, partant du charisme spécifique des franciscains.

Revenons à la vocation des frères: celle-ci peut être considérée comme une vocation pure et à part entière, dans la lignée des premières vocations religieuses au sein de l’Église lorsque les pères du désert se retiraient du monde pour consacrer leur vie exclusivement à Dieu. C’est ainsi que les premières abbayes sont nées ne comptant que des frères à l’origine mais où progressivement un certain nombre de moines furent consacrés prêtres afin de servir la communauté. Lorsqu’au Moyen-Âge les moines des villes firent leur apparition ayant comme exemple les Franciscains, la prêtrise ne vint s’ajouter que plus tard pour servir la communauté et pour assumer les tâches du prêtre dans la communauté élargie. Lorsque apparurent les frères hospitaliers, ayant comme exemple les Frères de Saint-Jean de Dieu, il fut clairement établi, dès le départ, que l’on voulait vivre la vie religieuse dans son expression la plus pure en n’admettant des frères à la prêtrise que dans la mesure où un certain nombre était nécessaire pour administrer les sacrements aux malades. Ils y sont restés fidèles jusqu’à ce jour. Lorsqu’au XIXe siècle, des congrégations, composées uniquement de

frères, furent fondées avec comme prédécesseurs les Frères des Écoles chrétiennes, fondées par Jean-Baptiste de la Salle, il fut une nouvelle fois opté pour la vie religieuse classique, avec une mission claire dans le monde et partant de ce même don total à Dieu et à Dieu seul. Jean-Baptiste de la Salle interdisait fermement à ses frères d’embrasser la prêtrise et la plupart des autres congrégations y sont restées fidèles même lorsque le Concile Vatican les invitait à admettre la prêtrise pour leurs propres œuvres pastorales. Dans notre congrégation, la question de la prêtrise a fait l’objet de discussions durant certains chapitres mais chaque fois nous sommes arrivés à la conclusion de maintenir la vocation de frères dans son expression la plus pure, considérant que celle-ci était la plus apte pour mener à bien nos œuvres pastorales.

Il nous appartient désormais à vivre notre vocation de frères religieux comme une vocation de premier ordre. Dieu nous a appelés à devenir des frères religieux et non des prêtres. La prêtrise et une vocation différente tout comme nous devons apprécier la vocation des laïcs croyants comme une vocation spécifique parmi d’autres vocations dans l’Église. Pour nos membres associés, qui sont en majorité des laïcs, le mot d’ordre serait également de ne pas considérer leur vocation comme secondaire mais bien comme une vocation de croyant au sein de l’Église et en tant que membres associés des Frères de la Charité. Au fond, il ne s’agit pas de savoir si nous nous sentons de premier ou de second rang: ce qui importe c’est de vivre pleinement notre vocation et de montrer tant dans l’Église que dans la société que nous vivons une vie accomplie, une vie heureuse totalement consacrée à Dieu et à nos semblables. C’est dans la mesure où nous vivons une vie authentique que nous rayonnerons, sans paroles, ce que nous sommes et toute discussion du premier ou du second rang s’avérera inutile. Lorsque nous saurons clairement ce que nous sommes, toute comparaison avec d’autres deviendra superflue. J’espère que les choses seront claires également pour notre novice à l’issue de son noviciat et qu’il trouvera alors toute la plénitude d’une vraie vie.

Fr. René Stockman ˘ rene.stockman.fc@fracarita.org

deus caritas est

rwanda

A new kitchen A

magazine | 2013 # 02

9

t 10 a.m. we leave for Gatagara.

This morning, we had a few talks first with our confreres before embarking upon the three-day journey to Gatagara and Butare. In the early afternoon, we arrived in the community, which has grown temporarily because of the fact that the novices are there doing a work placement for 2 weeks. There is a festive atmosphere, for today we are consecrating a new kitchen and refectory. This is a first important step in the realisation of an entire master plan which should thoroughly improve the boarding school of this institute.

Just like Ndera, Gatagara is located on a hill in Rwanda with a lot of history. It was here that Abbé Fraipont started the relief for physically challenged children and adolescents in the 1960s. Polio, a terrible disease, was still sweeping through Rwanda, and many were literally forced to crawl through life due to a lack of adapted therapy. When Abbé Fraipont was taken ill, he asked the bishops of Rwanda if the Brothers of Charity could continue his work. I remember Abbé Fraipont, who was clearly affected by his illness, putting his wish into plain words during my visit in 1979. A few years later, it became a reality, and the Brothers of Charity have been assuming their responsibility in Gatagara ever since 1982. Today, there is also Rwamagana, where we have a school for the blind, and Butare, where we are offering secondary and higher education.

Then there is Gikondo in Kigali, where a new orthopaedic workshop was built with therapy rooms and consultation rooms for early intervention and support of disabled children. Plans are being drawn up for a school for mentally challenged children.

There is a day centre in Ruango, and finally, in Ndera there is Humura where care is provided for mentally challenged children and adolescents. It was all developed under the umbrella of Gatagara.

Today, we are in Gatagara, at the parent institution, where children undergo surgery, rehabilitate and learn to walk again. Every

time, I am struck by the amount of joy that these children express. What moves me most is a child in leg braces laboriously pushing another child in a wheelchair.

The children have gathered around the Abbé Fraipont memorial, near the centre’s entrance, to welcome us with songs.

A group of dancing children shows us the way. These are deaf children who are also getting an education here, and without hearing the music they still keep in step and lead the parade to the new kitchen.

Good food is part of our care for the person as a whole, and adapted accommodation was one of the points of interest in Father Triest’s project of charity.”

The kitchen was built by prisoners from Nyanza Prison. This is unique, and we were happy to have this option. The last time I was here, I visited the building site and all I could see were men in pink outfits. People who know Rwanda are familiar with this: “La vie en rose” is not all roses for a Rwandan. Today, many are wearing orange. For the occasion of the consecration, all Gatagara staff members got an orange polo shirt with the institute’s emblem. Now, the kitchen is finished, and Bro. Grégoire, the director, is proud of the realisation. Indeed, good food is part of our care for the person as a whole, and adapted accommodation was one of the points of interest in Father Triest’s project of charity. In addition, a warehouse was converted into a refectory: an airy building with new tables and benches where the children can have their meals every day. New sanitary facilities were added to the boarding school as a third part of the project. During one of my previous visits, I was shocked to see the state of the showers and toilets the children had to use, and the director did not forget. Our concern

10

had become his concern, and thanks to the economical use of the financial means for the construction of the kitchen, he was able to build these facilities. This probably was the most beautiful realisation that we saw this day, even though it was not part of the solemn consecration.

Following the consecration, the children started singing and dancing again, and there were a few speeches, after which all staff members went to the Fraipont Room for a short academic session and a reception. The staff members, who dedicate themselves to the children every day, wanted to do a little extra for the occasion, and they raised a little money to give two former students a sewing machine and to make a financial contribution to the education of two other former students. One of the former students got on stage with some difficulty and accepted the sewing machine. This paraplegic young lady’s dream was fulfilled. From now on, she would be able to generate an income with her own handiwork without having to depend on the goodwill of others. Human dignity was being promoted. We experienced a moment of profound solidarity and neighbourly love. It was the highlight of my day.

The mayor’s representative spoke of the collaboration between Church and State, which sounded new to us. We had the opportunity to reply and we confirmed the importance of a good collaboration between the government and the Congregation in the care for the neighbour. We are referring to the recognition that we receive from the government, the financial support, and the space to develop the work as an apostolate, fully realising that we can help build a society in which there is room for people with disabilities. “Home de la Vierge des Pauvres”; the Blessed Virgin’s statue stands in the institute’s inner courtyard as a mother watching over her children. We realise that we work under her protection. ¶ Bro. René Stockman

We are realising that we can help build a society in which there is room for people with disabilities.

Een nieuwe keuken

O

m 10 uur vertrekken we richting Gatagara. We hadden deze morgen eerst nog een aantal gesprekken met medebroeders vooraleer drie dagen op tocht te gaan richting Gatagara en Butare. Even na de middag arriveren we in de communiteit die nu tijdelijk is aangegroeid met de aanwezigheid van de novicen die er voor 2 weken op stage zijn. Er is feeststemming want vandaag mogen we er een nieuwe keuken en een nieuwe refter inzegenen.

Het is een eerste belangrijke stap in de realisatie van een gans masterplan waarbij het internaat van dit instituut grondig zou moeten verbeteren.

Gatagara is net zoals Ndera een heuvel met geschiedenis in Rwanda. Hier was het Abbé Fraipont die rond de jaren ’60 van vorige eeuw begon met de opvang van kinderen en jongeren met een fysieke handicap. Polio was toen nog een erge kwaal in Rwanda, en velen moesten bij gebrek aan aangepaste therapie letterlijk doorheen hun leven kruipen. Toen Abbé Fraipont ziek werd, vroeg hij aan de bisschoppen van Rwanda of de Broeders van Liefde zijn werk zouden kunnen voortzetten. Ik herinner me nog bij mijn bezoek in 1979 de reeds door ziekte getekende Abbé Fraipont die er zijn wens duidelijk verwoordde. Enige jaren later was het realiteit, en sinds 1982 dragen de Broeders van Liefde de verantwoordelijkheid in Gatagara. Maar vandaag is het ook Rwamagana, waar we een school voor blinden hebben, en Butare waar het secundair en hogere onderwijs is ontwikkeld. Er is nog Gikondo in Kigali waar een nieuw orthopedisch atelier werd gebouwd met therapieruimten en consultatieruimten voor vroegbegeleiding van kinderen met een handicap. Daar worden nu de plannen uitgetekend voor een school voor kinderen met een mentale handicap. In Ruango is er een dagcentrum en er is ten slotte Humura in Ndera waar kinderen en jongeren met een mentale handicap worden opgevangen. Dat is allemaal ontwikkeld onder de paraplu van Gatagara.

Vandaag zijn we in Gatagara, de moederinstelling, waar kinderen worden geopereerd, gerevalideerd en er opnieuw leren lopen. Telkens valt het me op hoeveel vreugde die kinderen uitstralen. Het meest

treffend is steeds wanneer een kind in beugels moeizaam een rolwagen met een ander kind voortduwt. Aan het gedenkteken van Abbé Fraipont, bij de ingang van het centrum, zijn al de kinderen verzameld om ons welkom te zingen. Een groepje kinderen toont ons al dansend de weg. Het zijn dove kinderen die hier ook een opleiding krijgen en die zonder de tonen van de muziek te horen toch in de pas blijven en de stoet naar de nieuwe keuken openen. De keuken werd gebouwd door de gevangenen uit de gevangenis van Nyanza. Ook dat is uniek en we waren blij voor deze optie te kunnen kiezen. Toen ik tijdens mijn vorig bezoek de werf bezocht zagen we er alleen maar mannen in roze kostumen. Zij die Rwanda kennen weten wat dit betekent: “la vie en rose” is voor een Rwandees alles behalve rooskleurig. Vandaag zien we velen in oranje, want bij gelegenheid van de inzegening hebben alle medewerkers van Gatagara een oranje polo ontvangen met het embleem van het instituut. Nu is de keuken af en de directeur Br. Grégoire is fier met de realisatie. Ja, goede voeding hoort ook bij onze zorg voor de totale mens en een aangepaste accommodatie was één van de aandachtspunten in het caritatief project van Vader Triest. Daarnaast werd een magazijn helemaal omgevormd tot refter: een luchtig gebouw met nieuwe tafels en banken waar de kinderen dagelijks de maaltijden zullen kunnen nemen. En als derde luik werd reeds een nieuwe sanitaire blok gebouwd bij het internaat. We waren bij één van de vorige bezoeken licht gechoqueerd bij het zien van de douches en toiletten die deze kinderen moesten gebruiken, en dat was de directeur niet vergeten.

Onze zorg was ook zijn zorg geworden en dank zij het heel economisch omspringen met de financiële middelen die ter beschikking waren gesteld voor de nieuwbouw van de keuken had hij deze sanitaire blok nog kunnen realiseren. Wellicht was dit de mooiste realisatie die we deze dag mochten bezoeken, ook al hoorde dit gebouw niet bij de plechtige inzegening.

Na de inzegening mochten de kinderen opnieuw zingen en dansen en naar een aantal toespraken luisteren, en daarna gingen alle medewerkers naar de zaal

deus caritas est

rwanda

Br. René Stockman

We helpen hier mee aan de uitbouw van een maatschappij waar ook mensen met een handicap hun plaats vinden.

magazine | 2013 # 02

À

10h00 nous prenons le départ en direction de Gatagara. Nous avions eu ce matin encore quelques entretiens avec des confrères avant de prendre trois jours pour aller à Gatagara et Butare.

Un peu après midi, nous arrivons dans la communauté où les novices font un stage de deux semaines. L’ambiance est à la fête vu que nous pouvons aujourd’hui inaugurer la nouvelle cuisine et un nouveau réfectoire. Il s’agit d’une première étape dans la réalisation de tout un plan visant à améliorer fondamentalement l’internat de l’institut.

Gatagara est tout comme Ndera une colline chargée d’histoire au Rwanda. Ici ce fut l’Abbé Fraipont, qui vers les années 60 du siècle précédent, s’était mis à accueillir des enfants et des jeunes handicapés physiques. La polio était alors encore une véritable plaie au Rwanda, et nombreux étaient ceux qui par manque d’une thérapie adaptée se trouvaient obligés de ramper littéralement toute leur vie durant.

Lorsque l’Abbé Fraipont tomba malade, il demanda aux évêques du Rwanda si les Frères de la Charité pouvaient poursuivre son œuvre. Je me souviens encore de ce

jour où je lui rendis visite en 1979 et comment ce bon Abbé Fraipont, déjà marqué par la maladie, reformulait clairement son vœu. Quelques années plus tard, le rêve était réalisé et depuis 1982, ce sont les Frères de la Charité qui assument les responsabilités à Gatagara. Mais aujourd’hui, il y a aussi Rwamagana, où nous avons une école pour aveugles et Butare où ont été développés l’enseignement secondaire et supérieur. Il y a encore Gikondo à Kigali où a été construit un nouvel atelier orthopédique avec des espaces de thérapie et de consultation pour la guidance avancée des enfants handicapés. On y dessine maintenant un plan pour une école pour enfants handicapés mentaux. À Ruango, il existe un centre de jour et il y a enfin Humura à Ndera où sont accueillis des enfants et des jeunes handicapés mentaux. Tout cela a été développé sous le parapluie de Gatagara.

Nous nous trouvons aujourd’hui à Gatagara, l’institution mère où des enfants sont opérés, revalidés et apprennent à nouveau à marcher. Chaque fois je suis frappé par la joie que rayonnent ces enfants. Le plus remarquable est lorsqu’on voit un enfant en béquilles pousser péniblement une chaise roulante contenant un autre enfant. C’est donc près du monument à la mémoire de l’Abbé Fraipont, situé à l’entrée du centre, qu’ont été rassemblés tous les enfants pour nous chanter la bienvenue. Un petit groupe d’enfants nous montre le chemin en dansant. Ce sont des enfants sourds qui reçoivent ici aussi une formation et qui, sans entendre la musique, réussissent quand même à maintenir le pas et à ouvrir le cortège vers la nouvelle cuisine. La cuisine a été construite par des détenus de la prison de Nyanza. Cela aussi est un fait unique et nous étions heureux d’avoir pu prendre cette option. Lorsqu’au cours de la précédente visite je visitais le chantier, on n’y trouvait que des hommes en costume rose. Qui connaît un peu le Rwanda sait que : “la vie en rose” est tout sauf attractive pour un Rwandais. Aujourd’hui, nous en trouvons beaucoup vêtus d’orange car tous les collaborateurs de Gatagara avaient reçu un polo orange, emblème de l’institut à l’occasion de l’inauguration. La cuisine

11

“Fraipont” voor een korte academische zitting en een receptie. Ook de medewerkers, die zich dagelijks inzetten voor deze kinderen, dachten bij deze gelegenheid nog iets extra te kunnen doen, en met een interne actie hadden ze wat geld verzameld om aan twee oud-leerlingen een naaimachine te kunnen geven en een financiële bijdrage voor de studies van twee andere oud-leerlingen. Moeizaam kwam één van de oud-leerlingen naar het podium om de naaimachine in ontvangst te nemen: verlamd aan de onderste ledematen zag deze jonge dame haar droom in vervulling gaan. Voortaan zou ze met het werk van haar handen een eigen inkomen kunnen hebben en niet meer uitsluitend afhankelijk zijn van de goodwill van anderen. Ook hier werd de menselijke waardigheid gepromoveerd. We mochten hier een moment van sterke medemenselijkheid en naastenliefde beleven en dit werd voor mij dan ook de topper van de dag.

De vertegenwoordiger van de burgemeester sprak er over de samenwerking kerkstaat, en ook dat klonk nieuw in onze oren. We mochten erop antwoorden en we bevestigden het belang van een goede samenwerking tussen de overheid en de congregatie in de zorg voor de medemens. En dan gaat het over erkenning die we van de overheid mogen ontvangen, de financiële ondersteuning en ook de ruimte om het werk als een apostolaat te mogen uitbouwen, beseffend dat we ook meehelpen aan de uitbouw van een maatschappij waar ook mensen met een handicap hun plaats vinden. “Home de la Vierge des Pauvres”: haar beeld staat op de middenkoer van het instituut als een moeder die waakt over haar kinderen. We beseffen dat we onder haar bescherming mogen werken.

Une nouvelle cuisine

12

Nous contribuons aussi au développement d’une société où les handicapés auront également une place. est maintenant terminée et le directeur, le Fr. Grégoire est bien fier de la réalisation.

Oui, une bonne nourriture fait également partie des soins à l’homme intégral et nous savons qu’une bonne infrastructure et qualité de séjour constituaient des points d’attention dans les projets caritatifs du Père Triest. En outre, le magasin avait été complètement transformé en réfectoire: un bâtiment bien aéré comportant de nouvelles tables et bancs pour que les enfants puissent chaque jour y prendre leur repas.

Et le troisième volet faisait qu’on était déjà en train de construire un nouveau bloc sanitaire près de l’internat. Nous avions, lors d’une de nos visites précédentes été choqués par l’état des toilettes et des douches que ces enfants devaient utiliser, choses que le directeur n’avait pas omis de corriger. Notre souci était devenu sien et c’est en jonglant avec les moyens financiers mis à disposition pour le nouveau bâtiment de la cuisine qu’il était parvenu à réaliser encore ce bloc sanitaire. Sans doute étaitce la plus belle réalisation qu’il nous avait été donné de visiter cette journée, même si ce dernier bâtiment ne faisait pas partie de l’inauguration solennelle.

Après l’inauguration, les enfants ont pu à nouveau chanter, danser, écouter un certain nombre de discours. Après tout cela, les collaborateurs se sont rendus à la salle “Fraipont” pour une brève séance académique suivie d’une réception. À leur tour,

les collaborateurs qui s’occupent chaque jour de ces enfants avaient pensé pouvoir faire quelque chose de plus en cette occasion et, grâce à une action interne, avaient rassemblé l’argent afin de pouvoir offrir une machine à coudre à deux anciens élèves et une contribution financière pour les études de deux autres anciens. Péniblement, l’une des anciennes élèves paralysées des membres inférieurs monta sur le podium pour prendre possession de la machine à coudre et ce fut un plaisir de voir le rêve de cette jeune fille ainsi réalisée. Dorénavant elle pourra, avec le travail de ses mains, générer ses propres revenus et ne plus dépendre de la bonne volonté des autres. Dans ce cas aussi, la dignité humaine avait été promue. Nous avons pu vivre ainsi un moment très fort de solidarité humaine et d’amour du prochain et ce fut ainsi la cerise sur le gâteau de cette journée.

Le représentant du maire parla de la collaboration entre l’Eglise et de l’Etat, ce qui nous paraissait neuf aux oreilles. Nous avons pu y répondre et confirmer l’importance d’une bonne relation entre les autorités et la congrégation dans le soin du prochain. Et l’on passa ainsi à la reconnaissance que nous avons pu recevoir de la part de l’autorité: aide financière et possibilité de développer l’œuvre en tant qu’apostolat, conscients que nous contribuons aussi au développement d’une

société où les handicapés auront également une place. “Home de la Vierge des Pauvres”: sa statue se trouve dans la cour centrale de l’institut en tant que Bonne Mère qui veille sur ses enfants. Nous nous rendons compte maintenant que nous pouvons œuvrer sous sa protection.

Fr. René Stockman ˘ Region Notre Dame des Pauvres - Gatagara

+250 78 23 00 387

Une bonne nourriture fait également partie des soins à l’homme intégral et nous savons qu’une bonne infrastructure et qualité de séjour constituaient des points d’attention dans les projets caritatifs du Père Triest.

deus caritas est

rwanda

A crowded hospital 13

C

araes Ndera is practically a household name in Rwanda. All of Rwanda knows Ndera as a shelter for psychiatric patients. Some say a stigma lies on this hill in Rwanda. The Brothers of Charity have been taking care of the mentally ill since 1967. They were pioneers and are still the only ones who take up this form of care. Before, these people would wander the hills of Rwanda or waste away in prison. No, the fate of the mentally ill in Rwanda was no better than many other countries in Africa, Asia, or other parts of the world. But then, the Church called on the Brothers of Charity to do something for these people. They were known for organising education with the Groupe Scolaire in Butare, and for their care for the mentally ill in Belgium.

Negotiations with the government, the Church, and the Belgian government resulted in a unique form of cooperation: with financial support from the Belgian government and property made available to us by the Rwandan government, the Brothers of Charity were able to build an institution, which we named ‘Caraes – Caritatis aegrorum servi’, which means

magazine | 2013 # 02

loving service to the poor and the sick.

Because of the government support for the development, an organisation of the same name was established in Belgium, which would grow into an NGO for development aid and operate as ‘Caraes’ within the world of Belgian NGOs until 2012. On 1 January 2013, the name was changed to ‘Fracarita Belgium’ in line with the Congregation’s international organisation ‘Fracarita International’.

Today, we are visiting the Caraes institution. The original letters are still hanging over the old entrance, and we realise that

Caraes-Ndera is not an asylum at all; it is a place where well-trained staff are actively working to support the sick in therapeutic fashion.

mental health care has been provided here for 46 years. In 1979, I worked here myself for a few months. It was truly a pioneering phase back then, with brothers who were there from the very beginning, or very soon after the actual start-up. We created a small institution starting from a Western model, and, of course, they said that it was not entirely in line with Rwandan culture. However, it worked, and gradually, thanks to the contribution of local staff, they developed a more adapted model. Of course, Caraes-Ndera remains a gathering place for severely mentally disturbed persons, and people who come to the institution for the first time could blame us for having an asylum-like system. We regularly hear that we should put more work into resocialisation, rehabilitation, socialisation. Some go quite far by saying that, in fact, Caraes-Ndera is not needed, and that by developing good primary health care and creating psychiatric services in general hospitals the great ideals of modern mental health care could be achieved in a much better way.

These are words and notions with which we completely agree, however, reality is

14

different, very different. Caraes-Ndera is not an asylum at all; it is a place where well-trained staff are actively working to support the sick in therapeutic fashion.

Our concern is to keep hospitalisation as short as possible, to actively involve family in the treatment, to subdivide the sick even more, and to offer more therapies.

Every day, patients are being transferred from the general hospitals that cannot handle the severity of the care and realise that a more specialised setting is the only solution. Today, there are 280 patients, which exceeds our capacity. One unit is closed off for now because of the eternit roofing which needs to be replaced as it may contain asbestos. Two women’s wards were merged, which involves extra care. Fortunately, this is only temporary, and afterwards we will be able to offer better accommodation. I am having a conversation with one of the patients of the acute men’s ward. He wants to work with me, although it takes some time to find out on what exactly. He is a bit flustered but he says that he is feeling better now. The nurses who are with me listen to him and reassure him that we will definitely be working together later when he is released from hospital. I sense that our patient is satisfied with the proposition; it might even give him some courage, some perspective. A casual visitor, someone who does not know anything about African culture and looks upon the ward’s inner courtyard with Western eyes, might think that this is an old picture of an insane asylum come to life.

However, when he looks more closely, he will see the nurses sitting among the patients, listening to them or playing Igisoro – outside, of course, seeing that this is where these sick people spend their days when they are at home.

We pass the reception desk where four receptionists register the ambulatory patients, and this is where we seem to enter a Western hospital. The computers are working well, and every sick person gets his index card. It is a new style of waiting room, a new style that we also find in the neurology unit, where they have state-ofthe-art machines thanks to international support from Belgium, Spain, and France.

The director, Brother Charles, presents his plans to move the kitchen, the warehouse, and the laundry room to a new building outside the walls of the institution to have more room for the development of therapeutic services and to provide more adapt-

ed relief for children and adolescents with psychiatric problems. We have ‘Twisere’, where our novices are in training for six months, where our training for psychiatric nursing is located, and where we are organising formation and training for our own staff and staff from other hospitals.

We realise the path that we have taken during the past 46 years. When we celebrated Caraes-Ndera’s 25th anniversary in 1992, we said that we were a match for Western psychiatry with this hospital. Two years later, everything was destroyed, and we had to start from scratch again, starting with the training of specialised staff members. Now, after 19 years of rebuilding and continued development, we can repeat the words used during the anniversary. Let it be a salute to our staff members, our confreres, and to all who have made possible the development of mental health care in Rwanda throughout the years. I always try to put a visit to the sick at the top of my agenda so that for the duration of my visit I would remember that we are doing this for them, for their well-being, for their recovery, for the restoration of their human dignity, which brings us to the heart of our charism as Brothers of Charity. ¶ Bro. René Stockman

After 19 years of rebuilding and continued development, we can say that we are a match for Western psychiatry with this hospital.

C

araes Ndera is een begrip in Rwanda. Heel Rwanda kent Ndera als de opvang van psychiatrische patiënten. Sommigen spreken van een stigma dat ligt op deze heuvel van Rwanda. Vanaf 1967 verzorgen de Broeders van Liefde hier, als enigen en pioniers, de geesteszieken, die tot dan toe zonder enige vorm van verzorging rondzwierven op de heuvels van Rwanda of in de gevangenissen wegvegeteerden. Neen, het lot van de geesteszieken was in Rwanda niet beter dan in vele andere landen in Afrika, Azië en in andere delen van de wereld. Tot men vanuit de Kerk een oproep deed naar de Broeders van Liefde toe, die in Rwanda gekend waren voor hun onderwijs onder andere in de Groupe Scolaire in Butare, maar vanuit België ook voor hun zorg voor geesteszieken, om ook voor deze laatsten iets te doen. Onderhandelingen met de overheid, de Kerk en ook de Belgische overheid mondden uit in een unieke vorm van samenwerking: met de financiële steun van de Belgische overheid en het ter beschikking stellen van een eigendom door de Rwandese overheid konden de Broeders van Liefde een instelling uitbouwen en gaven deze de naam: “Caraes – Caritatis aegrorum servi”, wat in vertaling betekent: liefdevol dienstbetoon aan armen en zieken. Omwille van de overheidssteun bij de uitbouw werd ook in België een gelijknamige organisatie opgericht, die weldra zou uitgroeien tot een eigen ngo voor ontwikkelingshulp die tot in 2012 als Caraes binnen de Belgische ngo-wereld zou functioneren. Op 1 januari 2013 werd de naam “Fracarita Belgium”, in lijn met de internationale organisatie van de congregatie “Fracarita International”.

Vandaag zijn we op bezoek in deze instelling “Caraes”. De originele letters hangen

deus caritas est

rwanda

Een vol ziekenhuis

magazine | 2013 # 02

worden aangeboden. Op de acute mannenafdeling heb ik een gesprek met één van de zieken. Hij wil een samenwerking met mij aangaan, en het duurt wel even om te weten te komen waarmee hij met mij wil samenwerken. Hij is opgewonden, maar zegt toch dat hij zich nu beter voelt. De verpleegkundigen die met mij zijn, luisteren naar hem en stellen hem gerust dat we later zeker zullen samenwerken, wanneer hij ontslagen zal worden. Ik heb de indruk dat onze zieke voldoening vindt in het voorstel, en misschien geeft het hem wat meer moed, perspectief. Een toevallige bezoeker, die niets afweet van de Afrikaanse cultuur en met westerse ogen deze binnenkoer van de afdeling bekijkt kan denken dat hij een oude prent van een “gesticht” opnieuw tot leven ziet komen. Maar bij nader toezicht zal hij wel de verpleegkundigen ontwaren die tussen de patiënten zitten, naar hen luisteren, met hen een igisoro-spel spelen, en dat natuurlijk allemaal in openlucht, want dat is de plaats waar deze zieken ook in hun thuissituatie de dag doorbrengen.

We passeren de receptie waar vier receptionisten de ambulante patiënten inschrijven, en hier lijken we in een Westers ziekenhuis te komen. De computers functioneren er naar wens, en iedere zieke ontvangt zijn fiche. Het is een wachtzaal nieuwe stijl, en dat ontmoeten we ook in de afdeling “neurologie”, waar we de modernste toestellen vinden, enig in Rwanda, Burundi en Congo, met medewerkers die zich hebben gespecialiseerd dank zij internationale steun vanuit België, Spanje en nu ook Frankrijk. De directeur Br. Charles stelt mij zijn plannen voor om de keuken, magazijn en wasserij

te verplaatsen in een nieuwbouw buiten de muren van de instelling om zo meer ruimte te krijgen om therapeutische diensten uit te bouwen en ook een meer aangepaste opvang te kunnen voorzien voor de kinderen en jongeren met psychiatrische problemen.

We kijken naar “Twisere”, waar nu onze novicen voor zes maanden vorming ontvangen, waar we een aantal jaren onze opleiding voor psychiatrisch verpleegkundigen hebben ondergebracht en waar nu ook vorming wordt georganiseerd voor eigen medewerkers en medewerkers uit andere ziekenhuizen. En dan beseffen we welke weg hier werd afgelegd tijdens de voorbije 46 jaar. Toen we in 1992 het 25-jarig bestaan mochten vieren van Caraes-Ndera konden we zeggen dat we met dit ziekenhuis de westerse psychiatrie evenaarden. Twee jaar later was er alles verwoest, en moesten we alles opnieuw opbouwen, te beginnen met de vorming van gespecialiseerde medewerkers. Nu, na 19 jaar heropbouw en verdere uitbouw, mogen we de woorden van het jubileum herhalen. Het weze een eresalut voor onze medewerkers, onze medebroeders, en ook voor allen die doorheen de jaren de uitbouw van de geestelijke gezondheidszorg in Rwanda hebben mogelijk gemaakt. Ik probeer steeds het bezoek aan de zieken heel vooraan in mijn agenda te plaatsen, omdat ik me voor de rest van mijn bezoek zou blijven herinneren dat we het voor hen doen, voor hun welzijn, voor hun genezing, opdat hun menselijke waardigheid zou worden hersteld.

En daarmee zitten we in het hart van ons charisma als Broeders van Liefde. ¶ Br. René Stockman

Caraes-Ndera is helemaal geen asiel, maar een plaats waar goed gevormde medewerkers actief bezig zijn de zieken therapeutisch te ondersteunen.

15

nog steeds boven de oude ingang, en we beseffen dat hier reeds 46 jaar aan geestelijke gezondheidszorg wordt gedaan. In 1979 mocht ikzelf voor een aantal maanden hier meewerken, en toen konden we nog echt spreken van de pionierstijd, met broeders die er vanaf het begin aanwezig waren, of toch heel vlug na de eigenlijke opstart.

Men had er een kleine instelling neergezet vanuit Westers model, en natuurlijk ondervond men dat dit niet totaal in lijn was met de Rwandese cultuur. Maar het werkte, en geleidelijk zou men, dank zij de inbreng van lokale medewerkers, een meer aangepast model ontwikkelen. Caraes-Ndera blijft natuurlijk een verzamelplaats van zwaar psychiatrisch gestoorde zieken, en mensen die voor een eerste maal de instelling bezoeken kunnen ons verwijten er een asilair systeem op na te houden. We moeten het geregeld horen dat we toch meer werk zouden moeten maken van de resocialisatie, de rehabilitatie, de vermaatschappelijking. Sommigen gaan heel ver door te zeggen dat men Caraes-Ndera eigenlijk niet nodig heeft en met de ontwikkeling van een goede eerstelijnsgezondheidszorg en het creëren van psychiatrische diensten in algemene ziekenhuizen zou men veel beter de grote idealen van de huidige geestelijke gezondheidszorg kunnen realiseren. Het zijn woorden en begrippen waar we het volledig met eens zijn, maar de realiteit is anders, totaal anders. Caraes-Ndera is helemaal geen asiel, maar een plaats waar goed gevormde medewerkers actief bezig zijn de zieken therapeutisch te ondersteunen. Het is de bekommernis om de opname zo kort mogelijk te houden, de familie actief te betrekken bij de zorg, de zieken nog meer op te splitsen en meer therapieën aan te bieden. Maar dagelijks worden patiënten overgebracht vanuit de algemene ziekenhuizen die de zwaarte van de zorg niet aankunnen en weten dat een meer gespecialiseerde setting de enige oplossing is. Vandaag zijn er 280 patiënten aanwezig, het is meer dan de capaciteit voorziet. Eén afdeling is voorlopig gesloten omdat het dak met de eterniet platen, waarin asbest zou kunnen inzitten, moet vervangen worden. Men heeft de twee vrouwenafdelingen moeten samenbrengen, en dat brengt een extra zorg met zich mee. Gelukkig is het maar tijdelijk en zal daarna een beter accommodatie kunnen

rwanda

Une clinique comble

16

C

araes Ndera est tout un concept au Rwanda. Tout le monde y connaît Ndera comme centre d’accueil pour patients psychiatriques. Certains parlent même d’une sorte de stigmate qui planerait sur cette colline du Rwanda. C’est en tout cas depuis 1967 que les Frères de la Charité furent les seuls au pays à traiter en authentiques pionniers les malades mentaux qui jusqu’alors erraient dans les collines du Rwanda où végétaient dans ses geôles sans aucune forme de soins.

Non, le sort réservé aux malades mentaux n’était pas mieux au Rwanda que dans beaucoup d’autres pays d’Afrique et d’Asie et dans d’autres parties du monde jusqu’à ce que l’Église lança en ce sens un appel aux Frères de la Charité, bien connus au Rwanda pour leur enseignement, entre autres, au Groupe scolaire de Butare, mais en Belgique également par leurs soins aux malades mentaux, l’idée étant de faire quelque chose pour ce dernier groupe.

Les négociations avec les autorités ecclésiastiques et de Belgique aboutirent à une forme de coopération inédite avec l’appui financier de l’État belge et la mise à disposition d’une propriété par les autorités rwandaises, ce qui permit aux Frères de la Charité de mettre en place un établissement auquel ils donnèrent le nom : “Caraes–Caritatis aegrorum servi”, ce qui signifie : le service charitable aux pauvres et aux malades. Les aides financières accordées pour ce développement nous ont amenés à fonder également en Belgique une organisation du même nom qui deviendrait bien vite une propre ong d’aide au développement et qui jusqu’en 2012 fonctionnerait sous le nom de Caraes dans le cadre des ong belges. En date du 1er janvier 2013, “Fracarita Belgium” deviendra, pour se conformer à l’image internationale de l’organisation de la Congrégation, “Fracarita International”.

Nous voilà à visiter aujourd’hui cet d’établissement “Caraes”. L’enseigne d’origine se trouve encore toujours au-dessus de l’ancienne entrée pour nous faire prendre conscience du fait que c’est depuis 46 ans qu’on y administre des soins de santé mentale. En 1979, j’avais pu collaborer moi-même ici pendant quelques mois dans des conditions dignes d’une

époque pionnière avec des frères présents -sinon dès le début- du moins très vite après le démarrage. On y avait implanté un petit établissement selon le modèle occidental pour nous rendre vite compte que cela ne correspondait pas complètement à la culture rwandaise. Mais enfin, ça marchait, et on arriverait ainsi, grâce aux apports des collaborateurs locaux, à développer un modèle mieux adapté.

Caraes-Ndera demeure, bien entendu, un lieu de rassemblement pour les patients lourdement perturbés ce qui fait que des personnes qui visitent pour la première fois l’établissement peuvent nous reprocher d’y mener une politique d’asile. Nous devons régulièrement entendre que nous devrions faire plus dans le sens de la socialisation et de la réhabilitation, de la réintégration sociétale. Certains poussent les choses encore plus loin en affirmant que l’on pourrait se passer de Caraes-Ndera et que l’on pourrait bien mieux atteindre les grands objectifs idéaux des soins de santé mentale comme on les voit aujourd’hui en développant un bon système de soins de première ligne et en créant des services psychiatriques dans les hôpitaux généraux. Ce sont des points de vue et des paroles que nous pouvons parfaitement leur accorder mais il faut bien dire qu’en réalité les choses se passent très différemment.

Caraes-Ndera n’est pas un asile, mais un lieu où des collaborateurs bien formés s’activent intensément à soutenir thérapeutiquement les malades.

Après 19 années de reconstruction et d’un développement ultérieur, nous pouvons dire qu’avec cet hôpital nous égalons la qualité et les critères d’une clinique psychiatrique de l’Occident.

Le souci est de rendre le séjour aussi court que possible, d’impliquer activement la famille dans les soins, de différencier encore davantage les malades et d’offrir un plus large éventail de thérapie. Mais chaque jour des malades sont transférés au départ des hôpitaux généraux du fait qu’ils ne peuvent supporter la lourdeur des thérapies et savent qu’un cadre plus spécialisé constitue pour eux la seule solution. On y compte de nos jours 280 patients, ce qui dépasse la capacité prévue. Une section a dû être fermée provisoirement vu que les tôles de la toiture doivent être remplacées étant donné qu’elles pourraient contenir de l’amiante. Deux sections de femmes ont dû être ainsi réunies ce qui entraîne des soucis supplémentaires. Heureusement tout ça n’est que provisoire et un meilleur cadre de séjour pourra être proposé par la suite. Dans le département des hommes aux maladies aiguës, je m’entretiens avec l’un d’eux. Il veut entamer une collaboration avec moi mais il me faudra quelque temps avant de l’entendre dire de quelle façon il voit les choses. Il est énervé, mais dit qu’il se sent mieux maintenant. Les infirmiers qui sont avec moi l’écoutent et le tranquillisent en lui promettant que nous pourrons certainement collaborer plus tard lorsqu’il sera relaxé. J’ai l’impression que notre malade est satisfait de la proposition et sans doute que cela lui donne un peu de courage, une perspective. Un visiteur quelconque qui ne connaît rien de la culture africaine et regarde avec des yeux d’un occidental notre cour intérieure du département peut s’imaginer de voir surgir l’image d’un asile. Mais en regardant de plus près, il remarquera des infirmiers qui ont pris place entre les patients, les écoutent, jouent avec eux un jeu igisoro, et tout cela bien sûr en plein air. C’est l’endroit où ces malades ont l’habitude de passer également la journée à la maison.

Nous passerons devant la réception où quatre réceptionnistes inscrivent les patients ambulatoires ce qui nous donne l’impression d’être dans un hôpital occidental. Les ordinateurs fonctionnent convenablement et chaque malade reçoit sa fiche. Il s’agit d’une salle d’attente ‘new look’ et la même impression nous vient dans le département “neurologie”, où se

deus caritas est

Caraes-Ndera n’est pas un asile, mais un lieu où des collaborateurs bien formés s’activent intensément à soutenir soutenir thérapeutiquement les malades.

magazine | 2013 # 02

avons hébergé pendant quelques années notre formation d’infirmier psychiatrique.

Nous y organisons également la formation de nos propres collaborateurs et de ceux provenant d’autres hôpitaux. Et c’est alors une nouvelle fois que nous nous rendons compte du chemin parcouru depuis ces 46 ans. Lorsqu’en 1992 nous fêtions les 25 années d’existence de Caraes-Ndera, nous pouvions dire qu’avec cet hôpital nous égalions la qualité et les critères d’une clinique psychiatrique de l’Occident. Mais voilà, deux ans plus tard tout était saccagé et il nous fallait reconstruire le tout en développant d’abord la formation de collaborateurs spécialisés. Désormais, après 19 années de reconstruction et d’un développement ultérieur, nous pouvons répéter les mots prononcés lors du premier jubilé. Que ce soit un salut d’honneur pour nos collaborateurs, nos confrères et pour

tous ceux qui au cours des années ont permis le développement des soins de santé mentale au Rwanda. J’essaie toujours d’inscrire la visite des malades en priorité dans mon agenda pour que je continue à me souvenir pour le reste de ma visite que nous le faisons pour eux, pour leur bien-être, pour leur guérison, pour que leur dignité humaine soit rétablie. Et ainsi nous touchons le cœur de notre charisme en tant que Frères de la Charité. ¶ Fr. René Stockman

˘ Région Saint-François-Xavier

Communauté St.-Jean de Dieu, Ndera Kigali, Rwanda deorwamasasi@gmail.com

17

trouvent des appareils des plus modernes, quelque chose d’unique pour le Rwanda , le Burundi et le Congo, avec des collaborateurs qui se sont spécialisés grâce à l’aide internationale au départ de la Belgique, de l’Espagne et maintenant également de la France. Le directeur Fr. Charles me présente ses plans et projets pour déplacer la cuisine, les magasins et la buanderie dans un bâtiment neuf en dehors de l’enceinte de l’établissement afin de libérer ainsi plus de place pour le développement des services thérapeutiques et prévoir un accueil mieux adapté pour les enfants et les jeunes présentant des troubles psychiatriques.

Nous jetons alors un coup d’oeil du côté de “Twisere”, où des novices reçoivent maintenant six mois de formation et où nous

rwanda

18

on a pilgrimage N

yanza is Rwanda’s most ancient principal town, with the mwami’s or king’s palace. Now, it is a museum where in fact you can visit three palaces: the original royal hut, the royal palace that was built in 1932 by the Belgians and inhabited by mwami Mutara III Rudahigwa, and the new palace that was presented to the mwami on the occasion of his 25 years on the throne in 1957, though he never lived there as he suddenly died on 25 July 1959 during a medical procedure.

Mutare III was installed on 16 November 1931 and would be the last acting mwami of Rwanda. His successor, Jean Baptiste Ndahindurwa, had no place in the future republic, which made him move to the United States, where he still resides today. Of course, mwami Mutare III’s actual power had already been reduced due to colonisation, which made him sixth on the hierarchical ladder in his own country.

His position had become more symbolic, ceremonial, yet he was still regarded with great respect and as a sign of unity of the country.

Traditionally, the mwami’s wealth came from cows, cows with big horns. There are still a few around on the estate, as a re-

minder of a rich history. In fact, until 1954, the entire Rwandan livestock belonged to the mwami and his family, under the term ‘ubuhake’. As of 1 April 1954, the cattle herders were allowed to own a part of the herd, which meant a huge structural adjustment for the country’s development.

There are no more cows on the streets in Rwanda today as they must be kept in a stable. Part of tradition was lost.

The former royal hut was beautifully restored and provides an impressive reflection of the king’s life. It was his task to rule the country and administer justice. Father Alexis Kagame faithfully recorded the culture, the customs, and the oral traditions of feudal Rwanda, which provides a wealth of information. Our guide shows us the queen’s hut, where the milk was tasted, and the beer hut, the ‘inzoga’. A chaste

Kibeho has not become a place of commerce.

youth was responsible for tasting the beer before it was presented to the mwami. He could choose from banana beer, sorgo beer, honey beer or a combination. The young man had to lead a chaste life but he was drunk all day. If he was caught with a woman, he was killed on the spot.

They tried to restore the interiors of the ‘new’ palace, where the mwami lived from 1932 until his death, and which was raided in 1994, as best they could. There is also a nice outline of the history of Rwanda, with the evolution of the expansion of the territory throughout the centuries. It is the first time that we clearly see how such a small country expanded from the 18th century onwards, with areas that are now part of Congo and Uganda, and evolved to its present size at the beginning of the 20th century.

The ‘newest’ palace, which served as a higher court of justice for years, now houses a collection of contemporary art.

The building itself is a typical example of 1950s architecture. As we consider our own buildings in Rwanda and Congo, we can tell that our Groupe Scolaire community has the architectural style of the ‘new’ palace, and that our community in Bukavu was built in the same style as the

deus caritas est

magazine | 2013 # 02

that suffering is part of life on the way to heaven. It is a call to give room to the cross in life as the way to the conversion of the world. Finally, there is the repeated call to prayer: “Pray for the world, teach others to pray, and pray for those who do not pray themselves.” The devotion to Mary is made concrete in the call to pray the rosary and the Rosary of the Seven Sorrows of Mary. On 15 August 1983 and on 28 November 1983, Mary asks to always pray for the Church as many troubles are upon it in the times to come. Afterwards, people see a reference to the genocide of 1994. During the apparitions, the visionaries were asked to bless the onlookers with water and to plant flowers in the location of the apparition.

What has become of the three visionaries? Alphonsine graduated in Kibeho and worked as a secretary at the diocese of Butare, and later at the newly founded diocese of Gikongoro. However, she had to flee during the genocide, first to Congo, and later to Ivory Coast where she went on to study and eventually, in 2004, join the Poor Clares in Abidjan. Nathalie stayed after the apparitions to testify, and after the genocide, she returned to Kibeho in 1996 where she still resides today. Marie-Claire got married in 1987 and went to live in Kigali, but was killed during the genocide in 1994.

When you visit Kibeho as a pilgrim, you are struck by the silence. The school is still there and has become one with the sanctuary, so to speak. In the meantime, a number of religious communities have taken up residence here. With their guest rooms, they give people the occasion to experience a period of contemplation near the sanctuary. Next to the church, there is a Way of the Cross and a Way of the Rosary of the Seven Sorrows of the Virgin Mary.

The central point is the square where the apparitions took place which now has a beautiful statue of Our Lady of Kibeho, Mother of the Word, in a flowerbed. The small chapel, in the old dormitory where the very first apparitions took place, is very peaceful, and again the focus point is the statue of the woman looking down and dressed in blue on a bed of flowers.

No, Kibeho has not become a place of commerce. It was even hard to find a picture, as the little shop with books and images was closed. The fact that the Church recognised this place as a blessed place where Mary appeared, is not a matter of faith or dogma; it is an invitation to show the faith-

in kibeho, we say the following prayer: “Blessed Virgin Mary, Mother of the Word, Mother of all those who believe in him and welcome him into their lives, we have come here before you to contemplate you.

We believe that you are among us, as a mother with her children, even if we cannot see you with our eyes. You are a sure path, which leads us to Jesus the Saviour. We bless you for all the good things that you continue to give us, especially because you consented to appear in a miraculous way at Kibeho at the time when our world needed you so much.

Give us always the light and the strength, we need to eagerly welcome your call to convert ourselves, to repent and to live according to the Gospel of your Son. Teach us to pray without hypocrisy and to love one another as He loved us, so that, as you have asked us, we might always be like beautiful flowers with beautiful perfume spreading everywhere.

O Holy Mary, Our Lady of Sorrows, teach us to understand the value of the Cross in our lives. By offering our sufferings to his, help us to complete in our own flesh what is missing in the sufferings of Christ in favour of his mystical body, which is the Church. And when our pilgrimage here on earth has ended, we will live forever with you in the Kingdom of heaven. Amen.”

ful the way to Jesus himself through Mary.

This is also Mary’s message in Kibeho: Repent, pray, and go to Jesus. Mary is the Mediatrix between God and man, and she continues her mission as Co-Redemptrix.

Perhaps most typical is the attention for the Seven Sorrows of Mary, which we would like to recall: the Prophecy of Simeon, in which he says that a sword will pierce Mary’s soul; the Flight into Egypt; the loss of the child Jesus in the Temple; Mary meets Jesus on the way to Calvary; Mary at the foot of the cross; Mary receives the body of Jesus in her arms; and the body of Jesus is placed in the tomb awaiting resurrection. ¶ Bro. René Stockman

19

‘newest’ palace.

You were probably wondering whether my visit to the former royal palace constitutes as a pilgrimage. Rather, it is an introduction to the country’s history, which is so important to better understand the current situation. After this historical excursion came a religious journey to Kibeho, where Our Lady appeared unto three children from 12 January 1982 until 28 November 1989. On 29 June 2001, these apparitions were formally recognised by the Church and they started developing a place of pilgrimage where the apparitions had taken place. Today, there is a beautiful basilica, there is Apparition Square with a sculpture of Our Lady, and a chapel in the old dormitory of the boarding school where the first apparitions took place. The Virgin Mary first appeared unto a student of a school in Kibeho, run by the Benebikera Sisters, named Alphonsine Mumureke, on 28 November 1981, which, as always, led to much disbelief and scepticism. However, as of 12 January 1982, another student, named Nathalie Mukamazimpaka, had also witnessed an apparition, and so did Marie-Claire Mukangango on 2 March. Marie-Claire was one of the students who had heavily reacted against these so-called apparitions, and when she had witnessed one herself, the whole atmosphere at the school changed. Marie-Claire was the first who was tasked with praying the Rosary of the Seven Sorrows of Mary and spreading it with the words: “Repent! Convert!”

As of May 1982, the apparitions would take place outside, near the children’s dormitory, and increasingly more faithful came to hear the message from heaven from the children’s lips. After 1983, the apparitions became infrequent and ended completely in 1989.

What was the message that these three visionaries of Kibeho received? As with all other apparitions, Mary calls for conversion in Kibeho. “Convert while there is still time,” they heard from Mary’s lips several times. There was also an assessment of the moral state of the world. “The world is rebellious against God, it commits too many sins, it has neither love nor peace.

If you do not repent and do not convert your hearts, you will fall into the abyss.”

On 15 August 1982, the visionaries see Mary cry because of the apostasy and the people’s bad lifestyle. With a sentence that is quite hard to understand, Mary says to Alphonsine: “Faith and unbelief will come unseen.” Nathalie is told on 15 May 1982

op bedevaart

20

N

yanza is de oude hoofdplaats van Rwanda, met het paleis van de mwami of koning. Het is nu een museum geworden, waar we in feite drie paleizen kunnen bezoeken: de originele koninklijke hut, het koninklijk paleis dat in 1932 door de Belgen werd gebouwd en bewoond werd door mwami Mutara III Rudahigwa en het nieuwe paleis dat aan de mwami ten geschenke werd gegeven ter gelegenheid van zijn 25-jaar koningschap in 1957 maar waarin hij nooit zou wonen, daar hij op 25 juli 1959 in Bujumbura plots overleed tijdens een medische ingreep.

Mutare III werd op 16 november 1931 ingehuldigd en zou de laatste functionerende mwami worden van Rwanda. Voor zijn opvolger, Jean Baptiste Ndahindurwa, was geen plaats meer in de toekomstige republiek, zodat deze uitweek naar de Verenigde Staten, waar hij nog steeds verblijft. Natuurlijk was ook ten tijde van Mutare III de eigenlijke macht van de mwami reeds sterk verminderd door de kolonisatie, waarbij hij slechts op de zesde plaats kwam als leider in zijn land. Zijn functie was meer symbolisch geworden, protocollair, maar toch omgeven met een groot respect en als teken van eenheid voor het land.

Vanouds was de rijkdom van de mwami de koeien, de koeien met de grote horens. We vinden nog een aantal levende exemplaren op het domein, als herinnering aan een rijk verleden. Tot 1954 behoorde de ganse Rwandese veestapel in feite aan de mwami en zijn familie, onder de term “ubuhake”.

Vanaf 1 april 1954 konden ook de veehoeders een deel van de kudde in eigen bezit hebben, wat een enorme structurele aanpassing betekende voor de ontwikkeling van het land. Vandaag zijn de koeien uit het straatbeeld van Rwanda verdwenen, daar ze verplicht op stal moeten worden gehouden. Daarmee is een stuk traditie verloren gegaan.

De vroegere koninklijke hut is mooi gerestaureerd en geeft een indrukwekkend beeld op het leven van de koning, wiens taak erin bestond om het land te regeren en recht te spreken. Priester Alexis Kagame heeft het feodale Rwanda met zijn

cultuur en gebruiken, met zijn orale overleveringen, heel getrouw te boek gesteld en dat vormt nu een schat aan informatie.

Onze gids toont ons ook de hut van de koningin, waar ook de melk werd geproefd en de hut van het bier, de “inzoga”. Een “kuise” jonge man was verantwoordelijk voor het voorproeven van het bier dat aan de mwami werd geschonken: keuze uit bananenbier, sorgobier, honingbier en een combinatie van beide. De jonge man moest kuis leven, maar was wel de ganse dag dronken. Indien hij betrapt werd met een vrouw werd hij op staande voet vermoord.

In het “nieuwe” paleis, waar de mwami leefde van 1932 tot zijn dood heeft men geprobeerd om zoveel als mogelijk de interieurs, die in 1994 werden geplunderd, te herstellen. Tegelijk wordt er een mooi overzicht gegeven van de geschiedenis van Rwanda, met de evolutie van de uitbreiding van het grondgebied doorheen de eeuwen. Het is de eerste maal dat we zo duidelijk zien hoe het kleine landje zich vanaf de 18e eeuw verder uitbreidt met gebieden in het huidige Congo en Uganda, om dan bij het begin van de 20ste eeuw tot de huidige begrenzing te komen.

In het “nieuwste” paleis, dat jaren dienst deed als hoger gerechtshof, is nu een collectie hedendaagse kunst ondergebracht.

Het gebouw zelf is een typische constructie van de jaren ’50 van de vorige eeuw, en kijkend naar onze eigen gebouwen in Rwanda en Congo zien we in de bouwstijl van het “nieuwe” paleis onze eigen communiteit van de Groupe Scolaire en in het “nieuwste” paleis de bouwstijl van onze

Kibeho is geen plaats waar de commerce zijn weg heeft gevonden

communiteit in Bukavu.

U heeft zich natuurlijk al afgevraagd of het bezoek aan het vroegere koninklijke paleis nu wel een bedevaart is. Het is veeleer een kennismaking met de geschiedenis van het land, zo belangrijk om de huidige situatie beter te leren kennen. Maar na deze historische excursie volgde een religieuze tocht naar Kibeho, waar Onze-LieveVrouw verscheen aan drie kinderen van 12 januari 1982 tot 28 november 1989. Op 29 juni 2001 werden de verschijningen door de Kerk officieel erkend en werd gestart om de plaats van de verschijning als een bedevaartsoord uit te bouwen. Vandaag is er een mooie basiliek, het plein van de verschijning met een beeld van OnzeLieve -Vrouw en de kapel in de vroegere slaapzaal van het internaat waar de eerste verschijningen plaatsgrepen. Het was aan een leerlinge van de school van Kibeho, geleid door de Zusters Benebikera, met name aan Alphonsine Mumureke, dat een eerste verschijning geschiedde op 28 november 1981, wat zoals steeds met veel ongeloof en scepticisme werd afgedaan.

Vanaf 12 januari 1982 echter werd ook een andere studente deelgenoot aan de verschijningen, met name Nathalie Mukamazimpaka en vanaf 2 maart eveneens Marie-Claire Mukangango. Marie-Claire was één van de leerlingen die zich heel sterk afzette tegen de zogenaamde verschijningen, en wanneer juist zij ook een verschijning had, veranderde de hele atmosfeer in de school. Marie-Claire was de eerste die de opdracht kreeg om de rozenkrans van de zeven weeën van Maria te bidden en te verspreiden met de woorden: “Bekeert u, bekeert u”. Vanaf mei 1982 zouden de verschijningen in openlucht plaatshebben, nabij de slaapzaal van de kinderen, en steeds meer gelovigen probeerden aanwezig te zijn om uit de mond van de kinderen de boodschap van de hemel te horen. Na 1983 gebeurden de verschijningen nog zelden om volledig te eindigen in 1989.

Wat was de boodschap die deze drie zienertjes van Kibeho ontvingen? Zoals bij alle andere verschijningen roept Maria ook in Kibeho op tot bekering. “Bekeert u zolang daartoe nog tijd is”, klonk het meermaals

deus caritas est

we bidden in kibeho het volgende gebed:

rwanda

magazine | 2013 # 02

wordt men er getroffen door de stilte die er heerst. De school is er nog steeds en is als het ware vergroeid met het heiligdom.

Ondertussen hebben zich een aantal religieuze communiteiten gevestigd die met hun gastenkwartier gelegenheid geven om een bezinningsperiode nabij het heiligdom door te maken. Naast de kerk is er de kruisweg en de speciale beeweg van OnzeLieve-Vrouw van Zeven Weeën. Centraal punt blijft het plein waar de verschijningen plaatshadden en waar nu een mooi beeld staat van Onze-Lieve- Vrouw van Kibeho, Moeder van het Woord, te midden van een bloemenperk. In de kleine kapel, in de vroegere slaapzaal waar de allereerste verschijningen plaatsvonden, is het rustig toeven en opnieuw wordt de aandacht getrokken op het beeld van de blank-zwarte vrouw met neergeslagen blik in wit kleed met blauwe mantel op een bed van bloemen.

Neen, Kibeho is geen plaats waar de commerce zijn weg heeft gevonden. Het was zelfs moeilijk om een afbeelding te vinden, want het kleine winkeltje met boeken en beelden was gesloten. Dat de Kerk deze plaats erkende als gezegende plaats waar Maria verscheen, is geen punt van geloof of dogma, maar een uitnodiging om aan gelovigen de weg te tonen om langs Maria tot Jezus zelf te gaan. Want ook in Kibeho is dat de boodschap van Maria: bekeer u, bid en ga tot Jezus. Maria blijft de Middelares tussen God en de mens, en zet haar zending verder als medeverlosseres. Mis-

schien meest typisch is de aandacht op de zeven weeën van Maria, die we hier graag nog even herhalen: de boodschap van Simeon aan Maria bij de opdracht van Jezus waarin ze verneemt dat haar hart door een zwaard zal worden doorboord; de vlucht van Maria met Jezus en Jozef naar Egypte; Maria zoekt met Jozef naar Jezus die achtergebleven is in de tempel van Jeruzalem; Maria ontmoet Jezus die zijn kruis draagt; Maria staat aan de voet van het kruis en ziet Jezus sterven; Maria ontvangt het dode lichaam van haar Zoon in haar schoot en Maria legt Jezus in het graf in afwachting van de verrijzenis. ¶ Br. René Stockman

21

uit de mond van Maria. Tegelijk wordt een analyse gegeven van de geloofsafval wereldwijd. “De wereld is in opstand tegen God, men zondigt tegen God, er is gebrek aan liefde en vrede. Indien u zich niet bekeert, zult u allen in een afgrond vallen.”

Op 15 augustus 1982 zien de zienertjes Maria wenen omwille van de geloofsafval en de verkeerde levenswijze van de mensen. Met een moeilijk te begrijpen zin uitgesproken aan Alphonsine stelt Maria: “Zowel het geloof als het ongeloof komen zonder dat men het merkt”. Aan Nathalie wordt op 15 mei 1982 de boodschap gegeven dat het lijden deel uitmaakt van het leven op de weg naar de hemel. Het wordt een oproep om een plaats te geven aan het kruis in het leven als weg tot bekering van de wereld. Ten slotte is er de herhaalde oproep om te bidden: “Bid voor de wereld, leer andere bidden en bid voor hen die niet bidden.” De devotie tot Maria wordt geconcretiseerd met de oproep om de rozenkrans te bidden en ook de rozenkrans van de zeven weeën van Maria en zowel op 15 augustus 1983 als op 28 november 1983 vraagt Maria om zonder ophouden te bidden voor de Kerk die een zware beproeving zal doormaken. Naderhand ziet men hier een verwijzing naar de genocide die het land in 1994 zal treffen. Tijdens de verschijningen werden de zienertjes gevraagd om de omstaanders met water te zegenen en ze werden ook gevraagd om bloemen te planten op de plaats van de verschijning.

Wat is er naderhand van de drie zienertjes geworden? Alphonsine studeerde af in Kibeho en werkte een tijd als secretaresse op het bisdom van Butare en naderhand in het nieuw opgerichte bisdom van Gikongoro, maar moest tijdens de genocide vluchten, eerst naar Congo, en later naar Ivoorkust waar ze verder studeerde en uiteindelijk in 2004 intrad bij de Zusters Clarissen in Abidjan. Nathalie bleef na de verschijningen ter plaatse om te getuigen, en na de genocide keerde ze in 1996 naar Kibeho terug waar ze nog steeds verblijft.

Marie-Claire huwde in 1987 en ging in Kigali wonen, maar werd gedood tijdens de genocide in 1994.

Wanneer men als pelgrim Kibeho bezoekt

“Heilige Maagd Maria, Moeder van het Woord, Moeder van allen die in Hem geloven en Hem in hun leven onthalen, wij staan hier voor u om u te aanschouwen.

Wij geloven dat u onder ons bent, als een moeder onder haar kinderen, zelfs als onze ogen u niet zien. Betrouwbare weg die ons naar Jezus de Redder leidt, wij loven u voor alle weldaden waarmee u ons zonder ophouden overstelpt, vooral sinds u, in uw nederigheid, u gewaardigd hebt op miraculeuze wijze te verschijnen in Kibeho, op het ogenblik waarop onze wereld dit zo nodig had.

Geef ons altijd het licht en de kracht die wij nodig hebben om uw oproep bereidwillig te ontvangen om ons te bekeren, om berouw te hebben en om te leven volgens het Evangelie van uw Zoon.

Leer ons bidden zonder huichelarij en elkaar liefhebben zoals Hij ons heeft liefgehad, opdat wij, zoals u gevraagd hebt, prachtige bloemen zouden zijn die overal en op iedereen hun goede reuk verspreiden.

Heilige Maria, Onze-Lieve-Vrouw van Smarten, leer ons de waarde van het kruis in ons leven te begrijpen, opdat wij in ons eigen vlees voltooien wat ontbrak aan het lijden van Christus voor zijn mystiek Lichaam, de Kerk. En wanneer onze pelgrimstocht op deze aarde zal eindigen, mogen wij dan eeuwig met u leven in het Koninkrijk der hemelen.

Amen.”

en pèlerinarge

22

N

yanza est l’ancienne capitale du Rwanda, où se trouve le palais du mwami ou roi. C’est maintenant devenu un musée où l’on peut visiter trois différents palais : la case royale d’origine, le palais royal construit en 1932 par les Belges qui avait été habité par le mwami Mutara III Rudahigwa et le nouveau palais qui avait été offert au mwami à l’occasion de ses 25 années de règne en 1957 mais où finalement il n’habiterait jamais étant donné qu’il décéda le 25 juillet 1959 à Bujumbura des suites d’une intervention chirurgicale.

Mutare III avait été intronsé le 16 novembre 1931 et deviendrait le dernier mwami en fonction au Rwanda. Pour son successeur, Jean Baptiste Ndahindurwa, il n’y avait plus de place dans la future république de sorte qu’il émigra vers les ÉtatsUnis où il séjourne encore actuellement.

Bien sûr que, déjà à l’époque, le pouvoir du mwami avait été fortement restreint par la colonisation qui ne lui avait réservé que la sixième place en tant que meneur de son pays. Sa fonction était devenue davantage symbolique, protocolaire mais quand même toujours entourée d’un grand respect en tant qu’icône de l’unité du pays.

Depuis toujours, les richesses du mwami étaient représentées par des vaches, ces vaches aux grandes cornes. Nous en trouvons encore quelques exemplaires vivants sur le domaine qui nous rappelle ce riche passé. Jusqu’en 1954 tous les cheptels rwandais appartenaient en fait au mwami et à sa famille sous l’égide “ubuhake”. À partir du 1er avril 1954, les éleveurs de bétail pouvaient à leur tour posséder une partie du troupeau ce qui représentait une adaptation structurelle considérable pour le pays. Aujourd’hui les vaches ont disparu des rues du Rwanda vu qu’elles doivent être tenues dans les étables, ainsi s’est perdue une partie de tradition.

L’ancienne case royale a été joliment restaurée et donne une image impressionnante de la vie du roi qui avait pour tâche de régner sur le pays et d’y faire justice. Le prêtre Alexis Kagame a très fidèlement mis sur papier la société féodale rwandaise avec sa culture et ses usages, avec sa tradi-

tion orale, ce qui constitue aujourd’hui un trésor d’informations. Notre guide nous montre la case de la reine où l’on goûte le lait et la case de la bière, l’ “inzoga”.

Un jeune homme chaste avait pour tâche de goûter la bière qui allait être servie au mwami lui laissant le choix entre la bière de bananes, de sorgho, la bière au miel et une combinaison des deux. Le jeune homme devait vivre chaste mais était ivre à longueur de journée. Le fait qu’on le surprenne avec une femme entraînait son exécution immédiate.

Dans le “nouveau” palais où vivait le mwami de 1932 jusqu’à son décès, on a essayé de réparer au mieux les intérieurs qui avaient été pillés en 1994. En même temps, on y donne un bel aperçu de l’histoire du Rwanda ainsi que de la manière dont évolua le territoire au fil des siècles. C’est la première fois que nous remarquions aussi clairement comment ce petit pays s’était étendu à partir du XVIIIe siècle avec des territoires qui se trouvent dans le Congo et l’Ouganda actuels pour se restreindre au début du XXe siècle dans ses limites actuelles.

Dans le ‘tout nouveau’ palais, qui pendant des années avait fait office de tribunal suprême, on a installé aujourd’hui une collection d’art contemporain. Le bâtiment proprement dit est une construction typique des années 50 du siècle passé et en regardant nos propres bâtiments au Rwanda et au Congo, nous retrouvons dans le style de construction du ‘nouveau palais’ celui de notre propre communauté du Groupe Scolaire et dans le palais le

Kibeho n’est pas un lieu où le commerce a trouvé son chemin.

‘plus récent’ le style de construction de notre communauté à Bukavu.

Sans doute vous êtes-vous demandé comment une visite à l’ancien palais royal peut-être appelé pèlerinage. Il s’agit en effet davantage de faire connaissance avec l’histoire du pays ce qui est bien important pour mieux connaître la situation actuelle.

Après cette excursion historique suivait une expédition religieuse vers Kibeho, où la Sainte Vierge est apparue à trois enfants, du 12 janvier 1982 au 28 novembre 1989. Les apparitions ont été officiellement reconnues par l’Eglise en date du 29 juin 2001 et c’est ainsi que l’on se mit à construire un lieu de pèlerinage là où était apparue la Vierge. Aujourd’hui, on y trouve une belle basilique, la place des apparitions avec la statue de Notre-Dame et la chapelle dans l’ancien réfectoire de l’internat où les premières apparitions eurent lieu. C’est à une élève de l’école de Kibeho, dirigée par les Sœurs Benebikera, et plus précisément à Alphonsine Mumureke, qu’eut lieu la première apparition en date du 28 novembre 1981, rejetée, comme toujours, avec beaucoup d’incrédulité et de scepticisme. Mais voilà qu’à partir du 12 janvier 1982, une autre étudiante fut à son tour l’objet d’apparitions, il s’agissait cette fois de Nathalie Mukamazimpaka et à partir du 2 mars, la Vierge apparut à une troisième élève: Marie-Claire Mukangango. Marie-Claire était l’une des élèves qui s’étaient fortement défendues de ces apparitions et lorsqu’elle en fut elle-même l’objet, c’est toute l’ambiance de l’école qui en fut bouleversée. MarieClaire fut la première à recevoir la mission de prier le chapelet des sept douleurs de Marie et de la diffuser avec des paroles: “Repentez-vous, repentez-vous”. À partir de mai 1982, les apparitions se faisaient en plein air tout près du dortoir des enfants et toujours plus de fidèles essayaient d’être présents pour entendre de la bouche des enfants les messages venus du ciel. Après 1983, les apparitions devinrent plus rares pour s’arrêter complètement en 1989.

Quelle était donc la mission reçue de ces trois petites voyantes de Kibeho? Comme dans toutes les apparitions, la Vierge

deus caritas est

rwanda

magazine | 2013 # 02

nous prions à kibeho la prière ci-après: “Bienheureuse Vierge Marie, Mère du Verbe, Mère de tous ceux qui croient en Lui et l’accueillent dans leur vie, nous voici devant toi pour te contempler.

Nous croyons que tu es parmi nous, comme une mère parmi ses enfants, même si nos yeux de chair ne te voient pas. Toi, sûr chemin qui nous mène à Jésus le Sauveur, nous te bénissons pour tous les bienfaits dont tu nous combles sans cesse, spécialement depuis que, dans ton humilité, tu as daigné apparaître miraculeusement à Kibeho, au moment où notre monde en avait tant besoin.

Donne-nous toujours la lumière et la force nécessaires d’accueillir avec empressement ton appel à nous convertir, à nous repentir et à vivre selon l’Evangile de ton Fils.

Apprends-nous à prier sans hypocrisie et à nous aimer les uns les autres comme il nous a aimés, pour que, tel que tu l’as demandé, nous soyons de belles fleurs répandant partout et sur tous leurs bons parfums.

O Sainte Marie, Notre-Dame des Douleurs, apprends-nous à comprendre la valeur de la croix dans notre vie, pour que ce qui a manqué aux souffrances du Christ, nous l’achevions dans notre propre chair en faveur de son Corps mystique qui est l’Eglise. Et, lorsque notre pèlerinage sur cette terre prendra fin, puissions-nous vivre éternellement avec toi dans le Royaume des Cieux.

Amen.”

typique est-ce ici l’attention portée aux Sept Douleurs de Marie qu’il nous plaît de répéter en cette occasion: Le vieillard Siméon annonce à Marie qu’une épée lui transpercera l’âme. Le massacre à Bethléem et la fuite en Égypte, la souffrance de l’exil. La disparition de Jésus à douze ans et la recherche angoissée de Marie et de Joseph avant de Le trouver assis au temple, parmi les docteurs. Marie voit son fils chargé de la croix. Marie debout au pied de la Croix. Marie reçoit le corps inanimé de son fils. Marie au tombeau de Jésus Le déposant dans un tombeau neuf en attendant la Résurrection. ¶ Fr. René Stockman

23

Marie exhorte à Kibeho à la conversion: “Convertissez-vous quand il est encore temps”, entendait-on souvent répéter de la bouche de Marie. Et par la même occasion suivait un diagnostic de l’état moral du monde.

“Le monde est en rébellion contre Dieu, trop de péchés s’y commettent ; il n’y a pas d’amour ni de paix. Si vous ne vous repentez pas et ne convertissez pas vos cœurs, vous tomberez dans un gouffre.”

En date du 15 août, les voyantes voient pleurer la Vierge à cause de l’incrédulité et de la mauvaise conduite des gens. Par une phrase quelque peu mystérieuse prononcée à Alphonsine, Marie avertit: “La Foi et l’incroyance viendront ensemble sans que l’on s’en aperçoive”. À Nathalie, il est donné pour message en date du 15 mai 1982 que la souffrance fait partie de la vie en route vers le chemin du ciel. Ce fut un appel à donner une place à la croix comme un moyen d’expier pour la conversion et le salut du monde. Enfin la Vierge répéta: “Priez beaucoup pour le monde, priez à la place de ceux qui ne prient pas et apprenez à prier avec zèle et sans hypocrisie.”

La dévotion à la Sainte Vierge est concrétisée par l’appel de prier le rosaire et également le chapelet des sept douleurs de Marie alors que tant les 15 août 1983 que le 28 novembre 1983 la Sainte Vierge demanda :” Priez sans relâche pour l’Église, car de grandes tribulations l’attendent dans les temps qui viennent.” Par la suite, on y a vu une prédiction du génocide qui frappera

le pays en 1994. Pendant les apparitions il fut demandé aux petites voyantes de bénir les gens avec de l’eau et également de planter des fleurs sur le lieu des apparitions.

Que sont devenues, par la suite, les trois petites voyantes? Alphonsine terminera ses études à Kibeho et travaillera pendant quelque temps en tant que secrétaire à l’évêché de Butare et ensuite dans le nouvel évêché de Gikongoro, mais devra s’enfuir lors du génocide, d’abord au Congo et plus tard en Côte d’Ivoire où elle continuera ses études et entrera finalement en 2004 chez les Sœurs Clarisses d’Abidjan.

Nathalie demeurera sur place après les apparitions pour en témoigner et reviendra, en 1996, après le génocide à Kibeho où elle réside encore toujours. Marie-Claire se maria en 1987 et alla habiter à Kigali mais fut assassinée lors du génocide en 1994.

Le pèlerin qui visite Kibeho se trouve frappé par le silence qui y règne. L’école fait en quelque sorte encore toujours corps avec le sanctuaire. Entre-temps, un certain nombre de communautés religieuses s’y sont établies pour donner, avec leur quartier réservé aux hôtes, l’occasion de méditer, de faire une retraite près du sanctuaire. À côté de l’église on trouve le chemin de croix ainsi que le chemin de pèlerinage propre à Notre-Dame des Sept Douleurs. Au cœur de l’ensemble demeure la place où ont eu lieu les apparitions et où trône aujourd’hui la belle statue de Notre-Dame des Sept Douleurs de Kibeho, Mère du Verbe, au milieu d’un parterre de fleurs. Dans la petite chapelle aménagée dans l’ancien réfectoire où eurent lieu les toutes premières apparitions il fait bon se recueillir alors que l’attention se porte une nouvelle fois sur la Belle Dame blanchenoire avec son regard orienté vers le bas, dans sa robe blanche et son manteau bleu sur un lit de fleurs.

Non, Kibeho n’est pas un lieu où le commerce a trouvé son chemin. Il était même difficile de trouver une statue étant donné que la petite échoppe proposant des livres et des statuettes était fermée. Que l’Église ait reconnu ce lieu comme un lieu béni où est apparue Marie, n’est pas un point de foi ni un dogme mais une invitation à montrer aux croyants la voie à passer par Marie pour arriver à Jésus. Car à Kibeho aussi, le message de Marie est : “Convertissez-vous, priez et allez à Jésus.”

Marie demeure la Médiatrice entre Dieu et l’homme et poursuit sa mission en tant que co-rédemptrice. Sans doute, le plus

Kabinda

rdc

after 101 years

24

I

n 1912, one year after their arrival in Lusambo, the brothers had already reached Kabinda, also at the request of the colonial government. They would build a school here, just like the one in Lusambo, which became a model school where the quality of the schooling and education of the Brothers of Charity were beyond question. These were top schools during the colonial period that had the financial support of the government.

Thanks to the action taken by the brothers to train local youth leaders as teachers, education could continue when the white missionaries were no longer being relieved by new ones from the motherland. To this day Kabinda is listed as one of the better schools in Congo. A small group of brothers and a large group of teachers uphold the tradition of our Congregation’s education. The oldest teacher has been in our service for 50 years and was honoured in a modest celebration last year.

Is this school still the model school that it used to be? We realise that we should not take this fact for granted when we pay a visit to our three schools. The first one is IPRO, a vocational school. Brother Cleophas is prefect and Brother Marcel provisor. The school currently has 270 students divided into three departments and a twoyear introductory section. When I enter the first classroom, there is a group of students who are studying electricity. When I ask how they are doing, their sobering reply is: “Not well.” Their answer threw me as normally one would expect a positive response. However, they had made an arrangement in all of the classrooms apparently because I always got the same negative reply. One by one, the students told me what was wrong: there were no enough desks, and indeed, in most classrooms some of the students were sitting on the floor; the buildings were in a bad state, and most of the classrooms were not worthy of the name; there are no teaching aids, and for the electricity department they could not do any practical lessons due to a lack of everything, even the simplest basic equipment. The students told

us – clearly instructed to do so by their teachers – that the teachers were no longer getting a cost-of-living allowance. No, I could not and did not want to deny it, nor did I want to make big promises. I wanted to confront myself with reality and afterwards have a talk with the teachers.

The primary school, divided into three buildings, was and is not much better.

Crowded classrooms with up to 80 pupils, more than half of which are on the floor, buildings with gaping holes in them, dilapidated rooftops, and doorways without doors, paneless windows, even rooms without floors, just dirt. I found a new question that I was going to ask from that moment on, and I got a positive response: the pupils loved their teachers, and their headmaster, and, in spite of the deplorable material surroundings, they loved to go to school. The prefect told me that there were 1170 pupils in 20 classrooms. A quick calculation gave us the average number of pupils to a class.

Then, we had the secondary school with 856 students in two departments: a science department and a technical department, subdivided into mathematicsphysics, biochemistry, agriculture, and veterinary medicine. We heard the same complaints here, and again they told us that they could not give any practical lessons due to a lack of teaching aids. The atmosphere was quite playful when we went to the veterinary medicine department

To this day Kabinda is listed as one of the better schools in Congo. A small group of brothers and a large group of teachers uphold the tradition of our Congregation’s education.

and heard the remark that there were no animals. We had just seen a few goats and chickens through the doorway, and when we tried to make an outline of the animals that were there, even the mice were mentioned.

We concluded our visit with a meeting with all the teachers. I took the opportunity to encourage them in spite of the many things that were lacking, and I told them that they should continue to consider themselves as the most important instruments of schooling and education. We honoured two seniors, marking their 40 and 50 years of service respectively, and we asked them to continue to be an example for their younger colleagues.

In the evening, we joined our confreres.

We had an evaluation and listed everything that needed to be fixed. One remark touched me: “Probably, the fact that the brothers, no matter how few, are staying, is the reason why hope lives on, despite the serious material deficiencies.” It was also decided to come up with a five-year plan to increase the quality of schooling and education in Kabinda.

It was a day of mixed emotions: powerlessness when seeing the condition of the school, and regained courage when we still discovered some enthusiasm in the hearts of the teachers; weariness to hear that they were not doing well in all the classrooms, and also an encouragement when those same students said that they loved their teachers; nostalgia because of what we built here in the past, and pain when seeing the faded glory, and still a sparkle of hope when we saw our brothers who are holding their own in this situation and even try to see the positive side of things.¶ Bro. René Stockman

deus caritas est

Kabinda

drc

na 101 jaar

I

magazine | 2013 # 02

Tot op vandaag staat Kabinda als een betere school genoteerd in Congo en wordt met een kleine groep broeders en een grote groep leerkrachten de traditie van het onderwijs van onze congregatie er verdergezet.

van de eerste klas, een groep leerlingen van de optie elektriciteit, klinkt op mijn vraag: “Comment ça va” het ontnuchterende antwoord: “ça ne va pas”. Ik ben wat uit mijn lood geslagen, want klassiek wordt de steeds terugkerende vraag positief beantwoord. Maar blijkbaar was er een afspraak gemaakt in al de klassen, want steevast kreeg ik er hetzelfde negatieve antwoord. Eén voor één gaven leerlingen aan wat niet ging: er waren te weinig banken, en inderdaad in de meeste klassen zat een deel van de leerlingen op de grond, de gebouwen zijn slecht, en inderdaad verschillende klassen, de meeste eigenlijk verdienen de naam klas niet meer, er is geen didactisch materiaal, en voor de afdeling elektriciteit is er geen praktijkles mogelijk bij gebrek aan alles, zelfs het eenvoudigste basismateriaal. En onze leerkrachten ontvangen geen “prime de vie chère” meer, ook dat werd door de leerlingen aangebracht, duidelijk geïnstrueerd door hun leerkrachten. Neen, ontkennen kon ik niet en wilde ik ook niet en veel beloven evenmin. Ik moest me laten confronteren met de werkelijkheid en naderhand zouden we met alle leerkrachten daarover een gesprek aangaan.

De lagere school, verdeeld over drie gebouwen, was en is niet veel beter. Overvolle klassen tot 80 leerlingen waarvan meer dan de helft op de grond zitten, gebouwen met gapende muren, doorzeefde daken en deuropeningen zonder deuren, ramen zonder vensters, zelfs lokalen zonder vloer en gewoon met zand. Ik vond een nieuwe vraag die ik voortaan overal zou stellen, en hier kreeg ik een positief antwoord: de leerlingen zagen hun leerkrachten graag, ook hun directeur en kwamen ondanks de lamentabele materiële omkadering toch graag naar onze school. De prefect vertelde dat er op dit ogenblik 1170 leerlingen waren in de 20 klassen. We konden vlug de telling maken van het gemiddelde aantal leerlingen in iedere klas.

Tot slot volgde de secundaire school met 856 leerlingen met twee secties: een wetenschappelijke en een technische, onder-

25

n 1912, één jaar na hun aankomst in Lusambo, arriveerden de broeders reeds in Kabinda, eveneens op vraag van de koloniale overheid. Ook hier zouden ze een school uitbouwen, die net als in Lusambo een modelschool werd waar de kwaliteit van het onderwijs en de opvoeding door de Broeders van Liefde buiten kijf stond. Het werden topscholen in de koloniale tijd die genoten van de financiële steun van de overheid, en door de actie van de broeders om lokale monitoren op te leiden als leerkrachten kon, op het ogenblik dat de blanke missionarissen geen aflossing meer kregen vanuit het moederland, het onderwijs toch verder gaan. Tot op vandaag staat Kabinda als een betere school genoteerd in Congo en wordt met een kleine groep broeders en een grote groep leerkrachten de traditie van het onderwijs van onze congregatie er verdergezet. De oudste leerkracht is reeds

50 jaar in dienst, en werd dan ook gehuldigd tijdens de jubelviering die vorig jaar in bescheidenheid plaatshad.

Maar is deze school nog de modelschool van weleer? Dat dit toch niet zo evident is, doet ons het bezoek aan de drie scholen heel vlug inzien. We beginnen met de IPRO, de professionele school. Br. Cleophas is er prefect en Br. Marcel provisor.

Momenteel telt de school 270 leerlingen verdeeld over drie opties en een tweejarige inleidende sectie. Bij het binnentreden

26

verdeeld in wiskunde-fysica en biochemie en agricultuur en veeartsenij. Ook hier klonk dezelfde klacht en opnieuw moesten we horen dat bepaalde afdelingen nooit een praktijkles kunnen geven bij gebrek aan didactisch materiaal. Het werd wel even ludiek toen we bij de veeartsenijafdeling de opmerking kregen dat er geen dieren waren. Door de deuropening zagen we juist een paar geiten en kippen lopen, en toen we een overzicht probeerden te maken van al de dieren die er toch wel waren, werden zelfs de muizen vernoemd.

We besloten ons bezoek met een samenkomst met alle leerkrachten. Ik nam de gelegenheid gebruik om hen aan te moedigen om ondanks de vele tekorten op materieel vlak, zichzelf te blijven beschouwen als de voornaamste instrumenten in het onderwijs en de opvoeding. We huldigden ook de twee ouderdomsdekens die respectievelijk 40 en 50 jaar dienst hadden, en vroegen hen om als model te blijven functioneren voor hun jongere collega’s.

Tijdens de avonduren zaten we opnieuw samen met onze medebroeders. Er werd geëvalueerd en alle tekorten werden nog eens op een rij gezet. Eén opmerking trof me: “Wellicht is het feit dat de broeders, hoe weinig ook, ter plaatse blijven, de reden dat ook de hoop in deze school aanwezig blijft, ondanks de ernstige materiële tekorten.” Tegelijk werd afgesproken dat we tot een soort vijfjarenplan zouden proberen te komen om de kwaliteit van het onderwijs en de opvoeding hier in Kabinda te verhogen.

Het was een dag van gemengde gevoelens: machteloosheid bij het zien van de toestand van de school en herwonnen moed wanneer we toch nog bij de leerkrachten enig enthousiasme mochten ontdekken; een vermoeidheid om steeds in alle klassen te moeten horen dat het niet gaat, maar tegelijk een aanmoediging wanneer dezelfde leerlingen verklaarden dat ze van hun leerkrachten hielden; nostalgie voor wat hier in het verleden was opgebouwd, pijn om wat we nu zagen als vergane glorie en toch een sprankeltje hoop wanneer we onze broeders zagen die zich in deze situatie handhaven en er zelfs proberen de positieve zaken in te ontwaren. ¶ Br. René Stockman

Kabinda

rdc

101 ans après C

’est en 1912, un an après leur arrivée à Lusambo, que les frères foulèrent le sol à Kabinda, toujours à la demande des autorités coloniales. Ici aussi, ils construiront une école qui, tout comme celle de Lusambo serait une école modèle où la qualité de l’enseignement et l’éducation prodigués par les Frères de la Charité feraient l’unanimité. Ce furent des écoles exemplaires qui, à l’époque coloniale, bénéficiaient de l’appui financier des autorités et qui, grâce à l’action des Frères formant les moniteurs locaux au niveau d’enseignants, ont pu poursuivre leur enseignement au moment où les missionnaires blancs ne recevaient plus de renforts de la mère patrie. Jusqu’à ce jour, Kabinda passe pour être l’une des bonnes écoles du Congo alors qu’avec

un petit groupe de frères et un groupe important d’enseignants, la tradition de l’enseignement, chère à notre Congrégation, put être poursuivie. Le plus ancien enseignant compte non moins d’un demisiècle de service et fut à ce titre fêté lors de la modeste célébration jubilaire organisée l’année dernière.

Mais cette école est-elle encore l’école modèle d’antan ? La visite que nous rendons aux trois écoles, nous fait bien vite voir que ce n’est pas évident. Nous commençons par l’IPRO, l’institut professionnel. Le Fr. Cléophas y assume les fonctions de préfet alors que le Fr. Marcel en est le proviseur.

L’école compte en ce moment 270 élèves qui se répartissent sur les trois options et une section préparatoire de deux ans. En pénétrant dans un premier local de classe,

deus caritas est

magazine | 2013 # 02

Saint-Ambroise, Kabinda

˘ cleophasmukinayi@yahoo.fr

d’arriver à une sorte de plan quinquennal afin d’élever ici à Kabinda, la qualité de l’enseignement et de l’éducation.

Ce fut une journée aux sentiments mélangés: l’impuissance à la vue de l’état de l’école et le courage retrouvé lorsque chez les enseignants nous voyions poindre l’enthousiasme; une fatigue due au fait de devoir entendre dans l’ensemble des classes que les choses n’allaient pas mais également un encouragement lorsque les élèves déclaraient aimer leurs professeurs; la nostalgie de ce qui avait été ici mis en place par le passé, la douleur de ressentir cela comme une gloire passée et quand même une lueur d’espoir en voyant les frères tenir le coup dans cette situation et même essayer d’en retenir les choses positives. ¶ Fr. René Stockman

Jusqu’à ce jour, Kabinda passe pour être l’une des bonnes écoles du Congo alors qu’avec un petit groupe de frères et un groupe important d’enseignants, la tradition de l’enseignement, chère à notre Congrégation, put être poursuivie.

27

je reçois de la part d’un groupe d’élèves de l’option électricité comme réponse déconcertante à ma question: “Comment ça va?” un : “ça ne va pas!”. Je m’en trouve un peu décontenancé car on est tellement habitué à recevoir une réponse positive de circonstance à cette question d’usage. Apparemment, on s’était donné le mot dans les classes, car je recevais à chaque fois la même réponse négative. L’un après l’autre, les élèves me faisaient part de leurs doléances: il y avait trop peu de bancs et je constatais en effet que, dans la plupart des classes, des élèves étaient assis par terre, le bâtiment était en mauvais état est en effet la plupart des locaux ne méritaient pas le nom de classe, il n’y avait pas de matériel didactique et la section d’électricité se trouvait privée de cours pratiques par manque de tout, même du plus simple matériel de base. Par ailleurs, nos enseignants ne reçoivent plus de “prime de vie chère” ce dernier élément étant lui aussi avancé par nos élèves, bien instruits à ce propos. Non, je ne pouvais pas nier les faits alors que je ne tenais pas, non plus, à faire trop de promesses. Je devais me confronter à cette réalité avant que nous nous concertions par la suite avec l’en-

semble des enseignants.

L’école primaire, qui comprend trois bâtiments, ne se trouve pas mieux lotie. Des classes pleines à craquer qui comptent jusqu’à 80 élèves et dont la moitié se trouve assis par terre, le bâtiment aux murs béants, des toitures perforées, les embrasures où il n’y a plus de portes, des baies sans vitres, même des locaux sans pavement, avec simplement du sable. Je posais donc une autre question qui elle serait accueillie partout positivement: est-ce que les élèves aiment leurs enseignants, le directeur également et aiment-ils, malgré la précarité matérielle quand même venir chaque jour à l’école? Le préfet me précisait qu’il y avait en ce moment non moins de 1170 élèves répartis sur 20 classes.

Il nous était donc facile de calculer la moyenne d’élèves par classe.

Pour conclure, nous sommes alors passés à l’école secondaire qui compte 856 élèves avec ses deux sections : une section scientifique et l’autre technique subdivisée en mathématiques-physique et biochimie et, d’autre part, en agriculture et sciences vétérinaires. Ici aussi, on se lamentait de la même manière et nous devions apprendre que certaines sections ne pouvaient jamais donner de pratique par manque de matériel didactique. Les choses prirent une tournure ludique quand, dans le département vétérinaire, on nous fit observer qu’il n’y avait pas d’animaux. Par l’ouverture de la porte, nous avions vu courir à peine quelques chèvres et en voulant faire la liste des animaux quand même présents, on nous cita même les souris.

Nous avons terminé notre visite par une réunion avec tous les enseignants. J’ai profité de l’occasion pour les encourager à rester malgré les nombreuses déficiences matérielles, convaincus d’être les principaux ministres de l’enseignement et de l’éducation. Nous avons également rendu hommage aux deux doyens d’âge, accumulant respectivement 40 et 50 années de service en leur demandant de continuer à être des modèles pour leurs jeunes collègues.

Pendant la soirée, nous nous retrouvions avec nos confrères pour faire ensemble une évaluation et dresser une nouvelle fois la liste des manques. Je fus touché par une remarque : “Sans doute est-ce le fait que les frères, si peu nombreux qu’ils soient, restent présents sur place, la raison que l’espoir demeure dans cette école, malgré le grave manque de moyens matériels.”

Nous avons également convenu d’essayer

Underground,

vietnam

yet visible

28

T

he Brothers of Charity have been in Vietnam for 10 years. There was no big announcement but an intimate celebration with our good friends. The sisters, who have been with us from the very beginning and have been helping us with formation, were there and shared in our joy. Brother Joseph renewed his vows and Nicolao started again as a local novice. Eleven professed brothers in ten years’ time, this is what the statistics tell us. And there are novices, postulants, and aspirants; they are all living proof that our story in Vietnam goes on.

We recall our first journey to Vietnam.

Brother Joel had prepared the visit and had met a few sisters, Sr. Bach Tuyet of the Dominican Sisters, among others. Now, she is the general superior of her congregation. They told us about the situation of the Church in Vietnam: a lively, blossoming Church, yet monitored by the government and still not open to congregations that were not there before 1975. However, the cardinal reassured us: this would all change in 7 years. Apparently, he used a holy number, perhaps he should have said 12.

The sisters did not stand idly by, and they had seen a number of possible candidates.

We still remember Peter and Dominico walking down the hall of the great convent in Dong Nai when we first met them. We saw them again during our next visit and they were willing to take the plunge. Meanwhile, we had developed more specific plans with regard to formation. Dominico stayed and is now the region’s delegate.

He always reminds me of Brother Bernard, our first general superior, who was already 65 years of age when he joined the Brothers of Charity to be their wise leader for 20 years, our Founder’s right-hand man, and, for that reason, justly called our cofounder. Perhaps, we should give this title

to Bro. Dominico: co-founder of our mission in Vietnam.

After 10 years, during which all of our energy went into the spiritual formation and professional training of our brothers, we have reached a turning point: the time is ripe for our first brothers to be sent out.

This is this week’s result with the visit to the diocese of Da Lat and the meeting with Mr. Long. The contours of our first apostolate are becoming clearer, and this morning we had a meeting with a group of physicians during which we explained the strategy of the Brothers of Charity with regard to the development of mental health care. We were on the same wavelength right away, and they confirmed that our methodology is definitely practicable and desirable for Vietnam. We are setting up a rehabilitation centre for a group of chronic psychiatric patients to gradually evolve toward more acute care services. The story was told about the state institution in Ho Chi Minh that has more than 1000 psychiatric patients, where large groups are locked in rooms in very miserable and inferior hygienic circumstances. We rec-

As a congregation, we cannot give a total response, but we can break through the hopelessness by transferring a few patients, by working with them intensively, and by introducing the pathway to rehabilitation.

ognise the story of Manila, of Ranchi, and of so many other places all over the world where we see the same scenario over and over again: chronic mentally ill persons locked up in degrading situations in big asylums, mostly very old buildings, without any prospects of re-entering society.

As a congregation, we cannot give a total response, but we can break through the hopelessness by transferring a few patients, by working with them intensively, and by introducing the pathway to rehabilitation. Our initial attempt will be at Mr. Long’s house in Bao Loc, and hopefully later in Ho Chi Minh. Our meeting with the group of physicians did more than give us a sense of direction.

Yesterday, we met the Dominican Sisters of Lang Son. We took a moment to look back upon the establishment of the home for mentally challenged children in That Ke. A few years ago, the South Campaign in Belgium was dedicated to this institution, and thanks to this financial support, we were able to finish it. Today, about 60 children are admitted, primarily severely mentally challenged children. Sr. Min, former general superior and founder of the home, showed us pictures of the Saint Vincent de Paul Centre. And we did see a few familiar faces in the photographs. Again, the request for collaboration was heard.

If perhaps the Brothers of Charity could build a new wing for this centre to look after the older boys because it is becoming too hard a task for the sisters. Again, our reply is: “We will see, but first we need to work on our brothers’ professional training.” That Ke, in the north of Vietnam, is a very poor area with many disabled children, which is still a consequence of the war when Agent Orange was used as a defoliant, contaminating entire areas through the groundwater, which had great genetic consequences.

deus caritas est

magazine | 2013 # 02

our actions. Indeed, let us hope that this divine love might become visible and tangible in Vietnam through our brothers’ charity, particularly to those whose life is without hope, stripped of human dignity.

“Let me praise you in the way you love best, by shining on those around me. Let me preach you without preaching, not by words but by my example, by the catching force, the sympathetic influence of what I do, the evident fullness of the love my heart bears to you.” (Card. Newman) ¶ Bro. René Stockman

Let us hope that this divine love might become visible and tangible in Vietnam through our brothers’ charity, particularly to those whose life is without hope, stripped of human dignity.

Andre Phu Yen Ho Chi Minh City, Vietnam ˘ minhde2004@yahoo.com

29

Of course, there is also our La Vang community in Ho Chi Minh, where we were planning on establishing a clinic. This plan is put on hold as it does not seem feasible due to political reasons. However, we were thinking of setting up a day centre for mentally challenged children. A number of brothers will have additional special training in caring for children with autism with the Sisters of Saint Paul. In the meantime, Bro. Francis will be working at the institute for the visually impaired for a few days a week to maintain our connection with the institute. They are also requesting us to do more than just volunteer work in the future.

With this turning point in Vietnam, we seem to be moving more rapidly and during the conversation with the brothers as a conclusion of our visit, it was agreed upon to do everything possible to start an apostolate in Ho Chi Minh and in Bao Loc. We will have to act discreetly as brothers, as an underground religious community, yet still visible in our very own way. ‘Underground, yet visible’ was the message that was given as a point of action for 2013. We referred to the Blessed Cardinal Newman who calls to let God’s love shine in the world in one of his prayers, not so much with words or homilies, but through

Ondergronds,

vietnam

maar toch zichtbaar

30

10

jaar Broeders van Liefde in Vietnam: het werd geen grote aankondiging, maar wel een intieme viering met onze goede vrienden.

De zusters die vanaf het eerste uur ons nabij waren en ons hielpen bij de vorming waren van de partij en deelden in onze vreugde. Broeder Joseph hernieuwde zijn geloften en Nicolao startte opnieuw als novice ter plaatse. Elf geprofeste broeders op tien jaar: dit zeggen de statistieken. En we kijken naar onze novicen, postulanten en aspiranten: ze zijn de levende getuigen dat het verhaal in Vietnam verder gaat.

Het is een moment dat we onze eerste reis naar Vietnam in herinnering mogen brengen. Broeder Joël had het bezoek voorbereid en had een paar zusters leren kennen, onder andere Zuster Bach Tuyet van de Zusters Dominicanessen, nu generale overste van haar congregatie. Ze leerden ons de situatie van de Kerk in Vietnam kennen: een levende en bloeiende kerk, maar gecontroleerd door de overheid en nog niet open voor congregaties die niet voor 1975 aanwezig waren in het land.

Maar de kardinaal stelde ons gerust: binnen zeven jaar zal het veranderen. Hij gebruikte blijkbaar een heilig getal, misschien had hij beter het getal 12 gebruikt.

De zusters zaten niet stil, en ze hadden al een aantal mogelijke kandidaten aangesproken. We zien Peter en Dominico nog in de gang van het grote klooster in Dong Nai verschijnen om met ons kennis te maken. Bij het volgende bezoek ontmoetten we hen terug en ze waren bereid met ons in zee te gaan. Ondertussen hadden we al meer concrete plannen ontwikkeld voor de vorming. Dominico is gebleven en is nu de gedelegeerde van de regio. Hij doet me altijd denken aan Br. Bernardus, onze eerste algemene overste, die reeds 65 was toen hij zich bij de broeders aanbood om voor 20 jaar de wijze leider te worden, de

rechterhand van onze Stichter, en daarom terecht onze medestichter genoemd. Misschien mogen we deze titel ook geven aan Br. Dominico: medestichter van onze missie in Vietnam.

Na tien jaar, waar alle energie ging in de spirituele en professionele vorming van onze broeders, zijn we tot een keerpunt gekomen: de tijd is rijp dat onze eerste broeders kunnen uitgezonden worden. Het is het resultaat van deze week met het bezoek aan het bisdom Da Lat en de ontmoeting met Dhr. Long. De contouren voor een eerste apostolaat tekenen zich af, en deze morgen mochten we tijdens een ontmoeting met een groep geneesheren de strategie van de Broeders van Liefde op het vlak van de ontwikkeling van de geestelijke gezondheidszorg toelichten. Onmiddellijk zaten we met hen op dezelfde golflengte, en ze bevestigden ons dat onze methodiek ook voor Vietnam zeker haalbaar is en gewenst. Starten met een rehabilitatiecentrum voor een groepje chronische

Als congregatie kunnen we geen totaal-antwoord geven, maar wel de uitzichtloosheid doorbreken door een aantal patiënten over te nemen, intensief met hen te gaan werken en zo de carrousel van de rehabilitatie in te voeren.

psychiatrische patiënten om zo geleidelijk naar meer acute zorgverlening te kunnen groeien. Het verhaal werd verteld over de staatsinstelling van Ho Chi Minh met meer dan 1000 psychiatrische patiënten, waar men met grote groepen in zalen opgesloten zit, in zeer povere tot ondermaatse hygiënische omstandigheden. We herkennen het verhaal van Manilla, van Ranchi en van zovele andere plaatsen wereldwijd waar we steeds hetzelfde scenario zien: chronische geesteszieken die in mensonwaardige omstandigheden zijn opgesloten in grote asielen, meestal zeer oude gebouwen, met geen enkel perspectief op re-integratie in de maatschappij. Als congregatie kunnen we geen totaal-antwoord geven, maar wel de uitzichtloosheid doorbreken door een aantal patiënten over te nemen, intensief met hen te gaan werken en zo de carrousel van de rehabilitatie in te voeren. Dit zullen we in eerste instantie uitproberen in Bao Loc in het huis van Dhr. Long, en hopelijk later ook in Ho Chi Minh. Het contact met de groep geneesheren was hierin meer dan richtinggevend.

Gisteren ontmoetten we ook de Zusters Dominicanessen van Lang Son. Ook met hen gingen we even terug in de geschiedenis met de oprichting van het tehuis voor kinderen met een mentale handicap in That Ke. De Zuidactie, enige jaren geleden in België, werd eraan gewijd en dank zij deze steun kon de instelling worden afgewerkt. Vandaag zijn er een 60-tal kinderen opgenomen, overwegend kinderen met een zware mentale handicap. Zuster Min, de vroegere generale overste en stichteres van het tehuis, toonde ons de foto’s van het centrum “Sint-Vincentius a Paolo”, en inderdaad, sommigen kwamen ons nog bekend over. Ook hier klonk de vraag om samenwerking. Zouden we als Broeders van Liefde geen nieuwe “vleugel” van dit centrum kunnen oprichten om speciaal

deus caritas est

magazine | 2013 # 02

niet zozeer door woorden en homilieën, maar doorheen onze acties. Inderdaad, laten we hopen dat in Vietnam deze goddelijke liefde zichtbaar en tastbaar mag worden doorheen de caritas van onze broeders, heel speciaal voor hen wiens leven uitzichtloos is, ontdaan van menselijke waardigheid. “Laat me U loven op de manier die Gij het liefst hebt: door licht te zijn voor allen rondom mij. Laat mij U prediken zonder te prediken, niet met woorden, maar door mijn leven en door de meeslepende kracht, de sympathieke invloed van al wat ik doe. Laat mijn leven de mensen herinneren aan uw heiligen en aan de zo vanzelfsprekende volheid van de liefde die mijn hart U toedraagt” (Kard.

Newman). ¶ Br. René Stockman

Laten we hopen dat in Vietnam deze goddelijke liefde zichtbaar en tastbaar mag worden doorheen de caritas van onze broeders, heel speciaal voor hen wiens leven uitzichtloos is, ontdaan van menselijke waardigheid.

31

voor de grotere jongens te zorgen, want voor de zusters wordt dit een te zware opgave. Opnieuw klinkt ons antwoord: “We zullen zien, maar eerst moeten we nog werken aan de professionele vorming van onze broeders”. That Ke in het noorden van Vietnam, een zeer arme streek met heel veel kinderen met een handicap nog steeds als gevolg van de oorlog waarbij met Agent Orange de brousse werd ontbladerd en via het grondwater hele streken werden besmet met grote genetische gevolgen.

Natuurlijk is er ook onze communiteit La Vang in Ho Chi Minh, waar we voorheen een kliniek planden. Dit moet nog even wachten, want dit lijkt voor het ogenblik niet haalbaar om politieke redenen. Maar er wordt gedacht aan een dagcentrum voor kinderen met een mentale handicap. Een aantal broeders zullen alvast een speciale extra training volgen in het begeleiden van kinderen met autisme bij de Zusters van St. Paul. Ondertussen gaat Br. Francis verschillende dagen per week meewerken in het instituut voor de visueel gehandicapten, om zo onze band met dit instituut te behouden. Ook daar klinkt de vraag om in de toekomst meer te doen dan alleen maar vrijwilligerswerk.

Bij dit keerpunt in Vietnam lijken we ook in een stroomversnelling te komen en in het gesprek met de broeders als afsluiting van ons bezoek werd afgesproken alles te doen om dit jaar zowel in Ho Chi Minh als in Bao Loc te starten met een apostolaat.

We zullen het als broeders bescheiden moeten doen, als religieuze gemeenschap ondergronds, maar toch zichtbaar op een heel eigen wijze. “Ondergronds, maar toch zichtbaar”, is de boodschap die werd meegegeven als actiepunt voor 2013. We refereerden naar de zalige Kardinaal Newman die in één van zijn gebeden oproept om Gods liefde te schijnen in de wereld,

vietnam

Clandestinement visible

32

10

années de présence des Frères de la Charité au Vietnam: l’annonce était discrète et la célébration intime, avec nos bons amis. Les sœurs qui dès la première heure s’étaient tenues à nos côtés, en nous prêtant leur aide pour la formation, étaient de la partie et partageaient notre joie. Le Frère Joseph a renouvelé ses vœux alors que Nicolao a repris son noviciat sur place. Onze frères profès en dix années: voilà ce que disent les statistiques. Et quant à nous, nous tournons notre regard vers les novices, postulants et aspirants : ils sont les témoins vivants de l’aventure qui se poursuit au Vietnam.

Le moment est venu de nous remémorer notre premier voyage au Vietnam. Le Frère Joël avait préparé la visite et avait appris à connaître par la même occasion un certain nombre de sœurs dont Sœur Bach Tuyet des sœurs dominicaines actuellement la supérieure générale de sa congrégation. Elles nous ont appris la situation de l’Église au Vietnam : une église vivante et florissante mais toujours contrôlée par les autorités qui n’ouvrent toujours pas la porte aux congrégations qui n’étaient pas présentes dans le pays avant 1975. Mais le cardinal ne nous avait-il pas tranquillisés en nous disant que dans sept ans les choses auraient changé. Il fit apparemment usage d’un chiffre saint. Sans doute aurait-il mieux fait de choisir celui de 12.

Les sœurs n’ont pas perdu un seul instant et avaient déjà contacté un certain nombre de candidats possibles. Nous voyons encore Peter et Dominico apparaître dans le couloir du grand couvent à Dong Nai pour faire notre connaissance. Lors d’une visite suivante, ils nous ont déclaré être prêts à s’embarquer avec nous. Entre-temps nous avions déjà développé des plans plus concrets pour la formation. Dominico est resté pour devenir le délégué de la région.

Il me fait toujours penser au Fr. Bernard,

notre premier supérieur général qui était déjà âgé de 65 ans lorsqu’il se présenta aux Frères pour en devenir le sage directeur pendant 20 ans, la main droite de notre Fondateur et appelé de ce fait, à juste titre, notre cofondateur. Sans doute pouvonsnous également conférer ce titre au Fr. Dominico: cofondateur de notre mission au Vietnam.

Après ces 10 années où l’énergie fut consacrée à la formation spirituelle et professionnelle de nos frères, nous arrivons à un tournant : le moment est venu où nos premiers frères peuvent être envoyés. Voilà les résultats obtenus au cours de cette semaine avec la visite à l’évêché Da Lat et la rencontre avec M. Long. On brosse les contours d’un premier apostolat et nous avons pu, ce matin même lors d’une rencontre avec un groupe de médecins, leur exposer la stratégie suivie par les Frères de la Charité en matière de développement de soins de santé mentale. Nous nous trouvions d’emblée sur la même longueur d’onde et ils nous ont confirmé que notre

S’il est vrai que nous ne pouvons en tant que congrégation offrir une solution totale, nous pouvons au moins mettre fin au désespoir en reprenant un certain nombre de patients et travailler de manière intensive avec eux afin de lancer ainsi la machine de la réhabilitation.

méthode était souhaitable et pouvait sans aucun doute être appliquée au Vietnam.

Démarrer avec un centre de réhabilitation pour un petit groupe de patients psychiatriques chroniques pour passer ainsi progressivement à une prestation de soins plus pointus pour les cas aigus. On évoqua au passage une institution de l’État qui compte plus de 1000 patients psychiatriques à Ho Chi Minh enfermés dans de grandes salles, dans des conditions sinon misérables du moins précaires sur le plan hygiénique. Nous y reconnaissons le récit de Manille, de Ranchi et de tant d’autres endroits aux quatre coins du monde où il nous faut constater toujours le même scénario : des malades mentaux chroniques enfermés dans des conditions indignes et inhumaines dans de grands asiles, souvent de vieux bâtiments sans la moindre perspective d’une réintégration dans la société. S’il est vrai que nous ne pouvons en tant que congrégation offrir une solution totale, nous pouvons au moins mettre fin au désespoir en reprenant un certain nombre de patients et travailler de manière intensive avec eux afin de lancer ainsi la machine de la réhabilitation.

Nous essaierons ceci dans un premier temps à Bao Loc dans la demeure de M. Long, et plus tard aussi à Ho Chi Minh. De ce contact avec le groupe de médecins est née la marche à suivre.

Hier nous avons rencontré également les Sœurs dominicaines de Lang Son. Ce fut également l’occasion de parcourir avec elles quelques pages de l’histoire avec la fondation d’un établissement pour enfants handicapés mentaux à That Ke. L’action Sud y avait été consacrée il y a quelques années en Belgique et avait permis par les fonds apportés d’achever les travaux dans cet établissement. On y compte aujourd’hui une soixantaine d’enfants principalement frappés d’un handicap mental grave. Sœur Min, l’ancienne supérieure

deus caritas est

magazine | 2013 # 02

enfants handicapés mentaux. Un certain nombre de frères suivront d’ores et déjà un entraînement spécial pour l’encadrement d’enfants autistes auprès des Sœurs de St. Paul. Entre-temps, Le Fr. Francis collaborera plusieurs jours par semaine à l’institut des malvoyants pour maintenir ainsi notre lien avec cet établissement. Là aussi nous est adressée la demande de faire plus que du travail de volontariat à l’avenir.

Lors de ce tournant, il nous semble arriver dans une accélération alors que pour

Espérons en effet que cet amour divin puisse être visible et tangible au Vietnam à travers la charité pratiquée par nos frères, et tout particulièrement pour ceux dont la vie semble désespérée, privée de dignité humaine.

conclure notre conversation en fin de visite avec les frères il est entendu de mettre tout en œuvre pour lancer cette année encore tant à Ho Chi Minh qu’à Bao Loc un apostolat. Il nous faudra en tant que Frères agir de manière discrète, et en tant que communauté religieuse, dans la clandestinité tout en montrant ce visage qui nous est propre. “Clandestinement visibles”, est le message clé de notre action prévue pour 2013. Nous avons fait référence ou bienheureux cardinal Newman qui dans l’une de ces prières exhorte à faire resplendir l’amour divin dans le monde non tellement en paroles ni en sermons, mais par nos actions. Espérons en effet que cet amour divin puisse être visible et tangible au Vietnam à travers la charité pratiquée par nos frères, et tout particulièrement pour ceux dont la vie semble désespérée, privée de dignité humaine. “Resplendis à travers moi, sois en moi. Laisse-moi Te prier de la manière que Tu préfères, en éclairant ceux que je côtoie. Laisse-moi T’enseigner sans prêcher, sans paroles ; par le seul exemple, le seul magnétisme de la force aimante, la seule évidence de la plénitude de mon amour pour Toi.” (Card.

Newman). ¶ Fr. René Stockman

33

générale et fondatrice de la maison nous a montré des photos du centre “SaintVincent de Paul”, photos sur lesquelles nous pouvions en effet reconnaître encore certains visages. Ici aussi une demande de coopération nous fut adressée. Pourrions-nous en tant que Frères de la Charité construire une nouvelle aile pour ce centre afin de fournir un encadrement approprié aux garçons plus âgés, cette mission s’avérant être trop lourde pour les sœurs.

Une nouvelle fois nous donnons comme réponse: “nous verrons mais il nous faut d’abord travailler à la formation professionnelle de nos frères”. That Ke est situé au nord du Vietnam dans une région très pauvre qui compte un grand nombre d’enfants handicapés qui portent encore toujours les séquelles de la guerre au cours de laquelle la brousse fut défoliée avec l’agent orange et où des régions entières ont été contaminées via les eaux souterraines en créant ainsi de grands désordres génétiques.

Il y a aussi notre communauté La Vang à Ho Chi Minh, où nous avions projeté auparavant d’installer une clinique. Il faudra patienter encore quelques temps car la chose ne semble pas réalisable pour l’instant pour des raisons politiques. Mais l’on pense à un centre de jour pour les

pakistan

A

34

I

big leap forward

n Pakistan, in 1986, the Brothers of Charity started the formation of young people who wanted to become brothers, and in 1991, they built a formation house in Lahore. For years, Lahore was the only place where we were present; first in the schooling and education of disabled children, and later in the education of poor children from Youhanabad, a Catholic colony in Lahore. The number of brothers was rather limited and we repeatedly asked ourselves how we could evolve.

Circumstances in a Muslim environment are not exactly easy but, at the same time, it presents a great challenge to be present there as a congregation. Catholics have always been considered an inferior group in Pakistan, and they reside mostly in districts or colonies. Many remain illiterate and certain professions are practically out of the question for them. Educating children of Catholics is therefore a very important apostolate, and our school in Lahore was and is certainly appreciated.

Fortunately, we have seen the number of brothers grow over the past few years, and, again, the question was raised to expand the apostolate. The first step that was taken, was the start of a small-scale initiative in Lahore for the care of chronic psychiatric patients. ‘Pak Dil’ truly gave the brothers a boost, and a few brothers, who had had nursing training at our International Institute in Belgium, ventured to take part in this new apostolate.

The next step was the set-up of a small school in another district of Lahore, in Easa Nagar, where children are forced to work alongside their parents as slaves in a brickyard. Brother Samuel and Mr. Ashraf, our associate member, built this school, and today there are 6 classrooms and the first students have done their government exam. Easa Nagar reminds us of our first school at the Byloke in Ghent, which was also intended for the poorest of the poor, for street children who had no access to any form of schooling whatsoever. We are

in Pakistan

doing a true work of liberation with this school, and these children are gaining a new perspective on life.

However, the real breakthrough came when we decided to work outside of Lahore, as well. Together with the bishop of Lahore, Mgr. Sebastian Shaw, we started looking for a few parishes where we could establish a hostel for boys. Two locations were selected: Pasrur and Narowal. There were vacant school buildings on the land of the parish; these could be converted into a hostel. This plan has not been realised yet in Pasrur, and it is not certain that we will stay in Pasrur. However, with modest means, the school in Narowal was converted into a convent for the brothers and a hostel for boys. On Friday, 9 May 2013, we opened this hostel, and the buildings were consecrated by the bishop. There are six students already. The brothers chose to live with the boys, and so they share the same table. The prayer moments are also open to the youngsters. Mgr. Sebastian once again emphasised the great importance of hostels, as many young people have no opportunity to study due to their families’ poverty and due to the fact that

Education for the poor, care for disabled children, the creation of a good environment for young people, and care for persons with psychiatric disorders: it is all there in Pakistan, though modest yet very intensive and with great involvement from our brothers.

the conditions at home are not suitable for studying. A hostel is therefore a good solution to support these children’s education.

Another diocese opened its doors to the brothers, and the bishop of IslamabadRawalpindi offered us a former hospital in the parish of Gujrat. The brothers started a hostel here, as well, and after only 30 days, there are 20 youngsters. On 8 May, this new initiative was consecrated by the vicar-general of the diocese, and, seeing that there is enough space, we hope to expand the hostel.

In addition, a few new initiatives were taken in Lahore. Pak Dil was housed in the convent so that patients can share their everyday life with the brothers. The buildings of Pak Dil have been converted into a hostel, as well, and there are 6 children.

The school itself opened two new classes: one for hearing-impaired children and one for mentally challenged children. We will see how we can allow these new initiatives to evolve into a full-scale school for disabled children. And so, we came back to the origin of the school as it was conceived by Brother Armand Peers, as a school for disabled children. We are now working with Ashraf, our associate member, with regard to mainstream education. He established an association called ‘Friends of Charity’, which manages several schools. The cooperation gives us prospects for the future, and, with him, we hope that we can con-

deus caritas est

pakistan

grote

Een sprong voorwaarts in Pakistan

Bro. René Stockman

magazine | 2013 # 02

I

n 1986 startten de Broeders van Liefde in Pakistan met de vorming van jongeren die verlangden broeder te worden en in 1991 bouwden ze in Lahore een vormingshuis. Lahore bleef al die jaren de enige plaats waar men actief was: eerst in het onderwijs en de opvoeding van kinderen met een handicap en naderhand in het onderwijs van arme kinderen uit Youhanabad, een katholieke kolonie in Lahore.

Ook het aantal broeders bleef eerder beperkt en herhaaldelijk werd de vraag gesteld hoe we zouden kunnen evolueren.

De omstandigheden in een omgeving van moslims zijn niet bepaald gemakkelijk, maar tegelijk is het een grote uitdaging om als congregatie juist daar aanwezig te zijn.

De katholieken zijn van oudsher een achtergestelde groep in Pakistan, meestal verblijvend in bepaalde wijken of kolonies.

Velen blijven ongeletterd en bepaalde beroepen zijn voor hen quasi uitgesloten.

Dus onderwijs van de kinderen van katholieken is zeker een belangrijk apostolaat, en onze school in Lahore werd en wordt dan ook gewaardeerd.

Gelukkig kenden we de laatste jaren een aangroei van broeders en kwam de vraag naar uitbreiding van het apostolaat opnieuw naar voren. Een eerste stap werd gezet met de opstart van een klein initiatief op het terrein in Lahore voor de opvang van chronische psychiatrische patiënten.

“Pak Dil” gaf een ware stimulans aan de broeders en een aantal broeders, die een

verpleegkundige opleiding hadden gehad in ons internationaal instituut in België, mochten zich wagen aan het nieuwe apostolaat.

Een volgende stap was de opstart van een klein schooltje in een andere wijk van Lahore, in Easa Nagar, waar kinderen samen met hun ouders als slaven moeten werken in een bakstenenfabriek. Broeder Samuel en Mr. Ashraf, ons aangesloten lid, bouwden dit schooltje uit en vandaag zijn er een 6-tal klassen en hebben de eerste leerlingen een overheidsexamen afgelegd. Easa Nagar doet ons denken aan onze eerste school in Bijloke in Gent die ook heel speciaal voor de allerarmsten was, voor de straatkinderen die geen enkele vorm van scholing konden genieten. Met dit schooltje wordt echt bevrijdingswerk verricht en ontvangen deze kinderen een nieuw perspectief in hun leven.

Maar de echte doorbraak kwam toen we besloten om ook buiten Lahore actief te worden. Met de bisschop van Lahore, Mgr. Sebastian Shaw, werd uitgekeken naar een aantal parochies waar een hostel voor jongens kon worden opgericht. Twee plaatsen werden weerhouden: Pasrur en Narowal. Op het domein van de parochie stonden leegstaande scholen, en deze zouden kunnen worden ingericht worden als hostel. In Pasrur werd tot nu toe dit plan nog niet gerealiseerd, en het is niet zeker dat we in Pasrur zullen blijven, maar in Narowal werd de school omgebouwd

35

tinue to give the poorest of the poor a good education.

Education for the poor, care for disabled children, the creation of a good environment for young people, and care for persons with psychiatric disorders: it is all there in Pakistan, though modest yet very intensive and with great involvement from our brothers. They accepted the challenged to share their life with these young people and these sick people, and by doing so, become real proof of charity.

On 9 May, we paid a visit to our Sisters of Charity, who have been active in Pakistan for more than 100 years and who are at the basis of the Brothers of Charity’s arrival in Pakistan. It was a cordial visit, and we exchanged a great deal, particularly the joy that we, as a congregation, have made a big leap forward. They asked me if I could preach the retreat for them next year, a retreat on the charism of Father Triest. It will be a joint retreat for the brothers and the sisters. No, it will not be a theoretical account but a grateful reference to what the sisters and the brothers are experiencing as charism in Pakistan today: care for and dedication to the poorest of the poor, with great love, which finds its inspiration in the love of God. And that is why we want to invoke God’s blessing on our apostolate in Pakistan.

36

met bescheiden middelen tot een klooster voor de broeders en een hostel voor jongens. Op vrijdag 9 mei ll. mochten we dit hostel openen en in aanwezigheid van de bisschop werden de gebouwen ingezegend. Pas geopend zijn er reeds zes leerlingen. De broeders kozen ervoor om met de jongeren samen te leven, en zo delen ze met hen de tafel. Ook de gebedsmomenten worden voor de jongeren opengesteld.

Mgr. Sebastian beklemtoonde nogmaals het grote belang van hostels, daar vele jongeren niet de mogelijkheid hebben te studeren omwille van de armoede waarin het gezin zich bevindt en ook de omstandigheden thuis zijn helemaal niet geschikt om te studeren. Een hostel is dan ook een goed antwoord om de opleiding van deze kinderen te ondersteunen.

Maar ook een ander bisdom opende zijn deuren voor de broeders, en de bisschop van Islamabad-Rawalpindi bood ons een voormalig ziekenhuis aan in de parochie van Gujrat. Ook daar startten de broeders een hostel, en na 1 maand zijn er reeds 20 jongeren. Op 8 mei werd ook dit nieuwe initiatief ingezegend door de vicaris-generaal van het bisdom, en we hopen, gezien er voldoende ruimte is, om dit hostel verder uit te bouwen.

Daarnaast zijn er ook in Lahore een aantal nieuwe initiatieven genomen. Pak Dil werd ondergebracht in het klooster, zodat

Onderwijs voor de armen, zorg voor kinderen met een handicap, het creëren van een goede opvoedingsomgeving voor jongeren en de zorg voor mensen met een psychiatrische aandoening: het is allemaal aanwezig in Pakistan, weliswaar bescheiden maar tegelijk zeer intensief en met een enorme grote betrokkenheid van onze broeders.

de patiënten nu het leven delen met de broeders. De gebouwen van Pak Dil zijn nu eveneens ingericht als een hostel, pas geopend met een 6-tal kinderen. De school zelf heeft twee nieuwe klassen geopend: één voor kinderen met auditief gehandicapten en één voor kinderen met een mentale handicap. We zullen zien hoe we deze nieuwe initiatieven kunnen laten evolueren tot een volwaardig schooltje voor kinderen met een handicap. Zo zijn we teruggekomen tot de origine van de school die door Br. Armand Peers geconcipieerd werd als een school voor kinderen met een handicap. Voor het gewone onderwijs werken we nu samen met Ashraf, ons aangesloten lid, die een associatie “Friends of Charity” heeft opgericht welke verschillende scholen beheert. Deze samenwerking geeft perspectieven voor de toekomst en we hopen om met hem verder de allerarmsten een goede opleiding te kunnen geven.

Onderwijs voor de armen, zorg voor kinderen met een handicap, het creëren van een goede opvoedingsomgeving voor jongeren en de zorg voor mensen met een psychiatrische aandoening: het is allemaal aanwezig in Pakistan, weliswaar bescheiden maar tegelijk zeer intensief en met een enorme grote betrokkenheid van onze broeders. Ze hebben de uitdaging aangenomen hun leven te delen met deze jongeren en zieken en zo een echte getuigenis van de caritas te geven.

Op 9 mei bezochten we onze Zusters van Liefde, die reeds meer dan 100 jaar in Pakistan aanwezig zijn en die aan de basis liggen van de komst van de Broeders van Liefde in Pakistan. Het was een hartelijk bezoek waarbij heel wat werd uitgewisseld en vooral de vreugde werd gedeeld dat we als congregatie als het ware een grote sprong voorwaarts hebben gemaakt.

Ze vroegen of we volgend jaar voor hen de retraite zouden willen preken, een retraite over het charisma van Vader Triest. Het zal een gezamenlijke retraite worden voor de broeders en de zusters. Neen, het zal geen theoretische uiteenzetting worden, maar een dankbaar verwijzen naar wat zusters en broeders vandaag in Pakistan als charisma beleven: zich zorgend inzetten voor de armsten, en dit met een grote liefde die zijn inspiratie vindt in de liefde van God. Het is dan ook Gods zegen dat we blijven afsmeken over ons apostolaat in Pakistan.

Br. René Stockman

E

n 1986 les Frères de la Charité ont commencé au Pakistan la formation de jeunes désireux de devenir frères et en 1991 une maison de formation à Lahore fut construite. Lahore était tout au long de ces années notre seul lieu d’activité : d’abord dans l’enseignement et l’éducation des enfants handicapés et plus tard toujours dans l’enseignement pour les enfants défavorisés de Yohanabad, une colonie chrétienne pour les catholiques à Lahore. Le nombre de frères demeurait quant à lui également plutôt restreint ce qui nous fit à plusieurs reprises poser la question du cours que prendraient les choses. Les conditions de travail ne sont pas des plus favorables dans un contexte musulman mais constituent, par ailleurs, un grand défi pour y être présents en tant que congrégation. Les catholiques sont depuis très longtemps un groupe mis de côté au Pakistan devant se confiner dans certains quartiers ou colonies. Beaucoup demeurent illettrés et certains métiers sont pratiquement exclus pour eux. L’enseignement des enfants de catholiques n’en prend que plus d’importance ce qui explique pourquoi notre école de Lahore y est très appréciée.

Au cours des dernières années nous avons heureusement pu constater une croissance du nombre de frères ce qui déboucha sur une nouvelle demande d’extension de l’apostolat. Un premier pas fut le lancement d’un petit projet sur le terrain de Lahore pour l’accueil et l’encadrement de patients psychiatriques chroniques.

“Pak Dil” fut ainsi un véritable stimulant pour les frères alors que certains d’entre eux, qui avaient pu suivre une formation d’infirmier dans notre institut international en Belgique, pouvaient ainsi s’essayer à leur nouvel apostolat.

Le second pas fut la création d’une petite école dans un autre quartier de Lahore, à Easa Nagar, où les enfants devaient travailler avec leurs parents comme des esclaves dans une briqueterie. Le Frère Samuel et Mr. Ashraf, notre membre associé, ont développé cette école qui compte

deus caritas est

Un

grand pas en avant au Pakistan

magazine | 2013 # 02

ouvert une maison d’accueil qui après un mois héberge déjà 20 jeunes. En date du 8 mai cette nouvelle initiative a également été inaugurée par le vicaire général de l’évêché et nous espérons pouvoir développer la maison vu l’espace suffisant mis à notre position.

En outre, un certain nombre de nouvelles initiatives ont par ailleurs été prises à Lahore. Pak Dil a été transféré dans le couvent de sorte que les patients peuvent maintenant partager la vie des frères. Les bâtiments Pak Dil ont également été aménagés en maison d’accueil et dès l’ouverture on y compte quelque six enfants.

L’école proprement dite vient d’ouvrir deux nouvelles classes: l’une pour des enfants présentant un handicap auditif et l’autre pour des enfants handicapés mentaux. Nous verrons comment faire évoluer ces deux nouveaux projets pour en faire une école à part entière destinée aux enfants handicapés. Nous sommes

L’enseignement aux pauvres, les soins aux enfants handicapés, la création d’un bon contexte d’éducation pour les jeunes et les soins prodigués aux personnes frappées de maladie psychiatrique que : tout cela est présent au Pakistan, même si c’est dans une mesure modeste mais d’une manière très intense qui ne fait que démontrer la grande implication de nos frères.

ainsi revenus à l’origine de l’école conçue par le Fr. Armand Peers comme une école destinée aux enfants frappés par un handicap. Pour l’enseignement ordinaire, nous travaillons maintenant avec Ashraf, notre membre associé, qui a fondé une association appelée “Friends of Charity” gérant plusieurs écoles. Cette collaboration ouvre des perspectives pour ce qui est de l’avenir et nous espérons pouvoir avec lui assurer une bonne formation au profit des plus pauvres.

L’enseignement aux pauvres, les soins aux enfants handicapés, la création d’un bon contexte d’éducation pour les jeunes et les soins prodigués aux personnes frappées de maladie psychiatrique que : tout cela est présent au Pakistan, même si c’est dans une mesure modeste mais d’une manière très intense qui ne fait que démontrer la grande implication de nos frères. Ils ont accepté ce défi de partager leur vie avec les jeunes et les malades et fournissent ainsi la preuve d’une profonde charité.

Le 9 mai nous avons rendu visite à nos Sœurs de la Charité qui depuis plus d’un siècle sont présentes au Pakistan et y ont préparé l’arrivée des Frères de la Charité.

Ce fut une rencontre chaleureuse au cours de laquelle beaucoup de choses furent échangées surtout en partageant cette joie d’avoir accompli en tant que congrégation un grand pas en avant. Elles nous ont demandé si nous voulions organiser pour elles la retraite de l’année suivante, consacrée au charisme du Père Triest. Il s’agira d’une retraite commune pour les frères et les sœurs.

Non il ne s’agira pas d’un exposé théorique mais d’une reconnaissance pour tout ce que ces frères et ces sœurs ont aujourd’hui vécu au Pakistan au cœur de leur charisme : leur implication au bénéfice des plus pauvres et ce, partant d’un grand amour inspiré par l’amour de Dieu.

C’est, également cette bénédiction divine que nous continuerons à implorer pour la réussite de notre apostolat au Pakistan.

Fr. René Stockman

37

aujourd’hui six classes alors que les premiers élèves ont d’ores et déjà effectué un examen officiel. Easa Nagar nous fait penser à notre première école de la Byloke à Gand laquelle était également tout spécialement destinée aux plus pauvres, aux enfants des rues qui ne pouvaient bénéficier d’aucune formation à l’époque. Grâce à cette petite école, notre action s’avère à nouveau être libératrice et donne ainsi aux enfants de nouvelles perspectives de vie.

Mais la vraie percée ne se fit que lorsque nous décidâmes d’étendre nos activités également en dehors de Lahore. Avec l’évêque de Lahore, Mgr. Sebastian Shaw, nous recherchions un certain nombre de paroisses où l’on pourrait construire une maison d’accueil pour jeunes gens. Deux places furent retenues: Pasrur et Narowal.

Sur le domaine de la paroisse se trouvaient deux écoles désaffectées qui pouvaient maintenant être réaménagées en maison d’accueil. Ce projet n’a jusqu’à présent pas encore été réalisé à Pasrur, et il n’est pas sûr que nous pourrons y rester, tandis qu’à Narowal, l’école a été transformée en un couvent pour les frères et une maison d’accueil pour les garçons avec de modestes moyens. Le vendredi 9 mai dernier, nous avons pu inaugurer cette maison d’accueil en la présence de l’évêque et en bénir les bâtiments. À peine ouverte, l’école compte déjà six élèves. Les frères ont choisi de partager la vie des jeunes en prenant leurs repas avec eux. Les moments de prière sont ouverts aux jeunes. Mgr. Sebastian insistait une nouvelle fois sur le grand intérêt que représente ce genre de maison d’accueil étant donné que beaucoup de jeunes n’ont pas la possibilité d’étudier à cause de de la misère dans laquelle se trouve leur famille et la précarité des conditions de vie à domicile. La maison d’accueil offre ainsi une bonne solution pour soutenir ces enfants.

Mais voilà qu’un autre évêché ouvrait à son tour ses portes aux frères et que l’évêque d’ Islamabad-Rawalpindi nous proposait une ancienne clinique dans la paroisse Gujrat. Les frères y ont également

pakistan

38

news from the general administration. nieuws uit het generaal bestuur. nouvelles de l’administration générale. ó From 17 until 19 April, the General Council convened in Rome and took the time to assess the previous period. The visits of the Council members were elaborately discussed. ó The following brothers were accepted to make their perpetual profession: Bro. Theophile Luenge Luhembwe from the Central African Republic; Bro. Bernard Nzambimana from Ethiopia; Bro. Manda Yemba Edouard from Kenya; Bro. Constantino Chisi from Zambia; Bro. Louis Timothy Kusaya from Tanzania; Bro. Tigga Dayal from India; Bro. Samuel Topno from the Philippines; Bro. Navin Xess from India; Bro. Subodh Ekka from India; Bro. Eric Ferdinand Twizeyimana from Rwanda. We warmly welcome these brothers to the Congregation, and we pray that they might persevere in their permanent commitment. ó The following brothers in temporary vows were dismissed: Bro. Allan Maria Teresia Mwansa Matafwali from Tanzania; Bro. Albert Tshamala from Congo; Bro. Joseph Bodra from India; Bro. Sushil Lomga from India; Bro. Stephen Mulenga from Tanzania. ó The following brothers were granted temporary exclaustration: Bro. Theodore Nkondo from Congo; Bro. Martin Babadi wa Mulunda from Congo. ó Specific agreements were made concerning the organisation of the training of regional coordinators and the establishment of new offices for Fracarita International in Rome, Montreal, London and Washington D.C. Bro. Jean Mbeshi, General Assistant, will be in charge of the office in Rome. ó It was decided to have a new building for the Provincialate of Africa. A project will be drawn up to find the necessary funds. ó Authorisation was given to acquire a property under good conditions in Tabora, Tanzania to establish a day centre for mentally challenged children and adolescents.

The brothers are withdrawing from the policy of the institute for the deaf but will continue to live in the convent, which will be converted into a formation house for brothers who are at university. ó A scholasticate will be established in Bujumbura, in the former buildings of our convent in Kamenge. Saint Francis of Assisi was chosen as its patron saint, in connection with the new Pope. ¶

ó Van 17 tot 19 april, vergaderde de generale raad in Rome en nam de tijd om de voorbije periode te evalueren. Er werd ruim stilgestaan bij de bezoeken die verschillende leden van de raad hadden afgelegd. ó Volgende broeders werden aanvaard tot het uitspreken van hun eeuwige professie: Br. Theophile Luenge Luhembwe van de Centraal Afrikaanse Republiek; Br. Bernard Nzambimana van Ethiopië; Br. Manda Yemba Edouard van Kenia; Br. Constantino Chisi van Zambia; Br. Louis Timothy Kusaya van Tanzania; Br. Tigga Dayal van India; Br. Samuel Topno van de Filippijnen; Br. Navin Xess van India; Br. Subodh Ekka van India; Br. Eric Ferdinand Twizeyimana van Rwanda. We verwelkomen deze broeders zeer hartelijk in de congregatie en we bidden dat we mogen volharden in hun definitief engagement. ó Volgende broeders onder tijdelijke geloften werden ontslag van geloften gegeven: Br. Allan Maria Teresia Mwansa Matafwali van Tanzania; Br. Albert Tshamala van Congo; Br. Joseph Bodra van India; Br. Sushil Lomga van India; Br. Stephen Mulenga van Tanzania. ó Volgende broeders werd een tijdelijke exclaustratie verleend: Br. Theodore Nkondo van Congo; Br. Martin Babadi wa Mulunda van Congo. ó Er werden concrete afspraken gemaakt rond de organisatie van de vorming van de regionale coördinatoren en de oprichting van nieuwe burelen voor Fracarita in Rome, Montreal, Londen en Washington D.C. Voor het bureel in Rome wordt Br. Jean Mbeshi, generale assistent, de verantwoordelijke. ó Er werd beslist in Nairobi een nieuw gebouw te voorzien voor het provincialaat van Afrika. Daartoe wordt een project uitgeschreven om de nodige fondsen te vinden. ó Toelating werd gegeven om in Tabora (Tanzania) een eigendom te verwerven onder goede voorwaarden, teneinde er een dagcentrum voor kinderen en jongeren met een mentale handicap op te richten. De broeders trekken zich terug uit het beleid van het instituut voor de doven, maar blijven wel wonen in het klooster dat nu een vormingshuis wordt voor broeders die er studeren aan de universiteit. ó In Bujumbura wordt een scholasticaat opgericht in de voormalige gebouwen van ons klooster in Kamenge. Als patroonheilige werd de heilige Franciscus van Assisi gekozen, in verbondenheid met de nieuwe Paus. ¶

ó Le Conseil général s’est réuni à Rome du 17 au 19 avril en vue de dresser le bilan de la période écoulée. Les visites effectuées par différents membres du Conseil ont amplement été commentées. ó Les frères nommés ci-après ont été admis à prononcer leurs voeux perpétuels : Fr. Théophile Luenge Luhembwe de la République Centrafricaine; Fr. Bernard Nzambimana d’Éthiopie; Fr. Manda Yemba Edouard du Kenya; Fr. Constantino Chisi de Zambie; Fr. Louis Timothy Kusaya de Tanzanie; Fr. Tigga Dayal de l’Inde; Fr. Samuel Topno des Philippines; Fr. Navin Xess de l’Inde; Fr. Subodh Ekka de l’Inde; Fr. Eric Ferdinand Twizeyimana du Rwanda. Nous vous souhaitons une cordiale bienvenue à ces frères au sein de notre Congrégation et prions pour qu’ils puissent persévérer dans leur engagement définitif. ó Les frères cités ci-après ont obtenu la dispense de leurs voeux temporaires: Fr. Allan Maria Teresia Mwansa Matafwali de Tanzanie; Fr. Albert Tshamala du Congo; Fr. Joseph Bodra de l’Inde; Fr. Sushil Lomga de l’Inde; Fr. Stephen Mulenga de Tanzanie. ó L’exclaustration temporaire a été accordée aux frères ci-après: Fr. Théodore Nkondo du Congo; Fr. Martin Babadi wa Mulunda du Congo. ó Des dispositions concrètes ont été prises à propos de l’organisation de la formation des coordinateurs régionaux et de l’installation de nouveaux bureaux pour Fracarita à Rome, à Montréal, à Londres et à Washington D.C. Le Fr. Jean Mbeshi, assistant général, assumera quant à lui la responsabilité du bureau de Rome. ó Il a été décidé de prévoir à Nairobi un nouvel immeuble pour le provincialat d’Afrique. Un projet a été établi à ce titre en vue de collecter les fonds nécessaires pour cette réalisation. ó Une autorisation a été accordée en vue d’acquérir à Tabora (Tanzanie) une propriété dans de bonnes conditions pour y installer un centre de jour pour enfants et jeunes handicapés mentaux. Les Frères se retirent de la gestion de l’institut pour sourds tout en continuant à résider dans le couvent transformé en maison de formation pour les frères qui y poursuivent des études universitaires. ó Un scolasticat sera installé à Bujumbura dans les anciens bâtiments de notre couvent à Kamenge. L’institut est placé sous le patronage de saint François d’Assise en sympathie avec notre nouveau Pape. ¶

deus caritas est

news from the general administration. nieuws uit het generaal bestuur. nouvelles de l’administration générale.

USA During their biannual meeting of 24 March, the American associate members welcomed two new candidates.

USA Tijdens de halfjaarlijkse vergadering van 24 maart mochten de Amerikaanse aangesloten leden twee nieuwe kandidaten verwelkomen.

belgium

États-Unis

drc ó Op 26 februari 2013 mocht de congregatie in Goma (DR Congo) 10 nieuwe aangesloten leden verwelkomen. ó Le congrégation de Goma (RD Congo) a pu accueillir 10 nouveaux membres associés en date du 26 février 2013 ó On 26 February 2013, the Congregation welcomed 10 new associate members in Goma, DR Congo

On 22 June, 8 new associate members made their promise in Ronse. Twenty-one members reaffirmed their promise for three years.

India On 16 April, Rev. Fr. Amalan Arockiam reaffirmed his promise in Tamil Nadu.

India Op 16 april hernieuwde E.H. Amalan Arockiam zijn belofte in Tamil Nadu.

Inde Le 16 avril, l’Abbé Amalan Arockiam a renouvelé sa promesse à Tamil Nadu.

Pakistan Dr. Fahkar Nazar made her first promise as an associate member in the Saint Francis Xavier community of Narowal on 10 May.

België

Pakistan

Op 22 juni spraken 8 nieuwe aangesloten leden hun belofte uit in Ronse (België).

21 hernieuwden voor drie jaar.

Dr. Fahkar Nazar sprak in de SintFranciscus-Xaveriuscommuniteit van Narowal op 10 mei haar eerste belofte als aangeslote lid uit.

Belgique Le 22 juin, 8 nouveaux membres associés ont fait leur promesse à Renaix en Belgique, et 21 membres associés l’ont renouvelée pour trois ans.

belgium

Pakistan Le 10 mai, le Dr. Fahkar Nazar a fait sa première promesse comme membre associée dans la communauté St.François Xavier à Narowal.

Peru In April, Brother Bernard Houle organized the first meeting of 7 candidate associate members in Ayacucho.

Peru In april in Ayacucho organiseerde Br. Bernard Houle organiseerde de eerste bijeenkomst voor 7 kandidaat aangesloten leden.

Pérou En avril, le Fr. Bernard Houle a organisé à Ayacucho une première réunion pour sept candidats membres associés.

magazine | 2013 # 02

39

Belgium

Au cours de la réunion semestrielle du 24 mars, les membres associés américains ont accueilli deux nouveaux candidats

In memoriam †

40

brother florian grand’maison 1930-2012 Brother Florian Grand’Maison was born in Saint-Jérôme, Canada in 1930. After finishing primary school in Saint-Jérôme and later in Saint-Dominique in Abitibi, he joined the Brothers of the Christian Schools and later the Franciscans.

After years of service in the field of health care at the hospital of Cartierville and of Saint-Jérôme, he went to ‘l’Annociation’ while the brothers arrived to take on the management of the new hospital. And so, as he was dedicating himself to the care of the sick, he got to know the Brothers of Charity. He got settled there to such an extent that they entrusted him with the administration of the hospital.

Florian completed his novitiate at SaintSulpice where he put his heart and soul into his community life. And because of that zeal for his beloved patients, the provincial superior suggested that he should go to the Amazon. Florian was of great service without ever attracting too much attention. He was a highly praised member of the community. In Lima, he gave his best care to the children during the summer camps, always with a warm heart.

A good son to Father Triest, he fulfilled the so praiseworthy profession of orderly with a passion so typical of him. He had attention to detail in his profession. And though he did not say very much, he always made himself useful. In every place where he worked, he left a memory of being a valuable and captivating person. He was an industrious and courageous man in his apostolate, with great dedication to the sick and, in fact, to all!

The wounded on his path were the thousands who were able to appeal to his great level of energy. At the hospice, the neighbour was the one with whom he shared his sympathy. The incomparable Florian dressed wounds with oil and wine. He completed files, made recommendations to his helping co-workers, and was always willing to spend the utmost of his time and physical capabilities on the ever-changing wishes and desires that were present to him in part due to our many own limita-

tions. He would always have oil and wine for those around him, and medication and ointments by which he could justify his trips to Caroline…

We felt comfortable asking for his help and excellent care as he was always in a good mood. In turn, his helpfulness made us be more generous when we were dealing with others. It was his way of preaching. His inspiring words and his 1001 ways of making us celebrate were in themselves already a celebration. We appreciated his simplicity and the joy with which he gave.

Florian, we are convinced that the Master of the hospice has taken all of this into account and welcomed you in a divine way…

broeder florian grand’maison 1930-2012 Broeder Florian Grand’Maison was geboren te St-Jérôme in 1930. Na de lagere school te hebben doorlopen in St.-Jérôme en later in St.-Dominique in Abitibi, ging hij bij de broeders van de Christelijke Scholen en daarna bij de Franciscanen.

Na jarenlang in de verzorgingssector in het ziekenhuis van Cartierville en in dat van St.-Jérôme te hebben gewerkt, vestigde hij zich in 1960 in ‘l’Annonciation’, terwijl de broeders er aankwamen om het bestuur van het nieuwe ziekenhuis op zich te nemen. Het is dan ook door zich ginds in te zetten voor de zieken dat hij kennismaakte met de Broeders van Liefde en er zich zodanig bij inwerkte dat deze laatsten hem het bestuur van het ziekenhuis toevertrouwden.

Florian deed zijn noviciaat in SaintSulpice, waarbij hij helemaal met hart en ziel opging in het gemeenschapsleven.

Voor de ijver die hij wist te betonen voor zijn geliefde patiënten, stelde de provinciale overste hem een verblijf in Amazonegebied voor. Florian bewees diensten zonder dat het daarom teveel opviel. Hij was een geprezen lid van de gemeenschap. In Lima, bij de zomerkampen, verleende hij zijn beste zorgen aan de kinderen, steeds met een warm hart.

Als goede zoon van Vader Triest, vervulde hij steeds met de ijver die we van hem

kennen het zo lofwaardige beroep van hulpverpleger. Hij had oog voor details in zijn beroep. En al sprak hij niet zoveel, toch was hij er steeds om zich verdienstelijk te maken. Overal waar hij heeft gewerkt heeft hij de herinnering achtergelaten van een waardevol en zeer innemend persoon.

Ondernemende en moedige religieus, dat was hij in zijn apostolaat met een grote toewijding voor de zieken en in feite voor iedereen!

De gewonden op zijn weg waren die duizenden die tot op het einde van zijn grote energie gebruik wisten te maken. In het gastenhuis was de naaste degene aan wie hij zijn medeleven kon tonen, de onvergelijkbare Florian die met olie en wijn onze wonden zalfde, onze dossiers vervolledigde, aanbevelingen deed aan zijn helpende medewerkers en altijd bereid was om tot de uiterste limiet van zijn tijd en fysieke mogelijkheden van zijn persoon in te gaan op de wisselende wensen en verlangens die we hem ingevolge onze vele beperkingen wisten voor te leggen.

Steeds kon hij zijn omgeving olie en wijn kwijt alsook de pillen en de zalfjes waarbij hij zijn vele verplaatsingen naar Caroline kon rechtvaardigen...

Wij voelden ons vrij zijn hulp in te roepen en zijn goede zorgen te krijgen door zijn goede geluimdheid, zijn bereidwilligheid die er ons toe aanzetten, op onze beurt, guller om te gaan met de anderen. Het was zijn manier om te preken. Zijn geestrijke woorden en 1001 manieren om ons tot feesten aan te zetten was al een feest op zich. Wij apprecieerden zijn eenvoud en de vreugde waarmee hij gaf.

Florian, wij zijn ervan overtuigd dat de Meester van het gasthuis met dit alles rekening heeft weten te houden en je goddelijk wist te verwelkomen...

deus caritas est

frère florian grand’maison 1930-2012

magazine | 2013 # 02

brother wilfried vandamme 1923 – 2013 Brother Wilfried will be remembered by many of us as the ‘brother-laundryman of Mortsel’. This is where he lived and worked for almost 60 years, years of great service.

On 12 April 1954, Brother Wilfried arrived at the St.-Amedeus Hospital in Mortsel to be in charge of the laundry room. Before, he had worked in nursing. As of 1969, he was also appointed head of the technical department. He continued to fulfil these tasks with great dedication until his retirement in 1989. However, he remained at his post and, almost as a brother-nurse again, he made sure that patients could do their own laundry in the laundry room.

Only last year, he came to Zelzate, to our convent rest home, as he, who had always looked after others, required care himself.

Following his religious profession in 1941, Brother Verus, the name he received when he took the habit as a novice, earned his psychiatric nursing degree. As a nurse, he served in Mortsel, Ghent, St.-Truiden, and Beernem, until he was asked to become the ‘brother-laundryman’. In addition to the kitchens, the laundry rooms were important places in psychiatric centres, and the brothers who were put in charge there had to have special qualities. It was hard work, for every day all wards excepted their linens. His staff consisted of just a few patients. We can hardly understand these situations today, however we must not forget such heroic times.

Brother Wilfried did his work with love, for he placed it in his mission as a Brother of Charity. It was charity in service for him, without much theory but in actual everyday practice. Putting charity into practice meant service to Brother Wilfried. He found the right balance in his community and in his daily prayer, and he was able to testify that he was a happy brother. With

every encounter, you could always expect a number of questions, and if the answer did not please him, he answered the question himself. And so, he lent colour to the community.

Brother Wilfried can now abide with the Lord. He was a faithful brother who loved his congregation, and we are certain that he will continue to be our confrere, with the Lord, and be our mediator. We can only be grateful for a brother like Brother Wilfried.

broeder wilfried vandamme 1923 – 2013 Broeder Wilfried zal voor velen van ons in de herinnering blijven als de “broeder wasser van Mortsel”. Het was daar ook dat hij bijna 60 jaar woonde en actief was, en dat in grote dienstbaarheid. Op 12 april 1954 arriveerde Broeder Wilfried, die tot dan toe in de verpleging actief was, in het St.-Amedeus ziekenhuis te Mortsel om er verantwoordelijke te worden van de wasserij, en vanaf 1969 eveneens van de technische dienst. Hij bleef deze opdrachten vervullen met grote toewijding, tot het ogenblik van zijn pensioenering in 1989, maar ook daarna bleef hij op post en zorgde hij, bijna opnieuw als broeder-verpleger, dat patiënten hun eigen was konden doen in de wasserette. Het was slechts vorig jaar dat hij naar Zelzate kwam in ons klooster-rusthuis omdat hij, die altijd voor anderen had gezorgd, nu zelf zorgen nodig had.

Na zijn religieuze professie in 1941 behaalde Br. Verus, naam die hij bij zijn inkleding als novice ontving, het diploma van psychiatrisch verpleegkundige, en was dit in Mortsel, Gent, St-Truiden en Beernem, tot hij gevraagd werd om “broeder wasser” te worden. De wasserijen waren samen met de keukens belangrijke posten in de psychiatrische centra en de broeders die daar

41

Frère Florian Grand’Maison est né à St.Jérôme en 1930. Après son école primaire à St.-Jérôme puis à St.-Dominique en Abitibi, il est passé chez les Frères des Écoles chrétiennes puis les Pères Franciscains.

Après avoir œuvré pendant des années en milieu hospitalier à l’hôpital de Cartierville et à celui de St.-Jérôme, il s’est niché en 1960 à l’Annonciation, alors que les Frères y arrivaient pour y prendre la direction du nouvel hôpital. C’est en s’y dévouant auprès des malades qu’il a appris à connaître les Frères de la Charité, à s’y intégrer de façon telle que lorsque ceux-ci laissèrent la direction de l’Hôpital.

Florian fit son noviciat à Saint-Sulpice, se prêtant de tout cœur à la vie communautaire.

Voyant son zèle et son affection pour la clientèle, le Supérieur provincial lui offrit un séjour en Amazonie, Florian rendit service sans qu’on s’en aperçoive trop. Il était très précieux pour la communauté. A Lima, lors des campements d’été, il soignait très bien les enfants avec une attention très chaleureuse.

En bon fils de Triest, il y exerça toujours avec zèle le métier si méritoire d’assistantinfirmier, puis s’impliqua dans toutes sortes d’activités pouvant agrémenter la vie de ses Confrères. Homme très attentif aux détails de sa profession, homme peu loquace mais toujours là pour rendre service. Partout où il a œuvré, il a laissé le souvenir d’un homme de valeur et très attachant. Religieux entreprenant et courageux dans son apostolat, d’un grand dévouement auprès de ses malades et d’un peu tout le monde!

Les blessés de sa route, ce sont les milliers de bénéficiaires qui ont usé de ses énergies jusqu’à la fin. À l’hôtellerie, le prochain qui a exercé la miséricorde, c’était l’ineffable Florian qui étendait l’huile et le vin sur nos plaies, compilait nos dossiers, faisait des recommandations à ses aides et se tenant toujours prêt à donner jusqu’à l’extrême limite, de son temps et de sa personne, pour les mille petits caprices que lui imposaient nos infirmités.

Il trouvait toujours la clientèle pour ses bouteilles d’huile et de vin ainsi que ses pilules et ses onguents qui justifiaient ses voyages chez Caroline...

Nous nous sentions à l’aise de demander ses services et de recevoir ses bons soins, car sa bonne humeur et son empresse-

ment à servir nous invitaient en retour à être plus généreux envers les autres.

C’était sa façon de prêcher. Ses bons mots et ses mille petites façons de nous inviter à la fête nous plongeaient dans la fête. Nous appréciions sa simplicité et sa joie de se donner.

Florian, nous sommes convaincus que le Maître de l’hôtellerie a bien tenu compte de tout et qu’Il a su t’accueillir divinement...

42

in memoriam

verantwoordelijk werden moesten over bijzondere capaciteiten beschikken. Het was zware arbeid, want iedere dag werd verwacht dat alle afdelingen hun nodige beddelinnen hadden. Als medewerkers had hij slechts een aantal patiënten. Het zijn situaties die we vandaag amper nog kunnen begrijpen, maar we mogen deze heroïsche tijden niet gauw vergeten.

Broeder Wilfried heeft zijn werk met liefde vervuld, want hij plaatste het in zijn zending als Broeder van Liefde. Het werd voor hem caritas in dienstbaarheid, zonder grote theorie maar in de dagelijkse praktijk. De vertaling voor de caritas was voor Br. Wilfried dienstbaarheid. Hij vond het evenwicht in zijn communiteit en in zijn dagelijks gebed en kon getuigen dat hij een gelukkige broeder was. Bij iedere ontmoeting mocht men zich aan een aantal vragen verwachten, en indien het antwoord hem niet bevredigde, gaf hij zelf het antwoord, zijn antwoord. En daarmee bracht hij kleur in de gemeenschap.

Broeder Wilfried mag nu rusten bij de Heer. Hij is een trouwe broeder geweest, die van zijn congregatie hield en we zijn zeker dat hij nu voor ons verder medebroeder zal zijn, bij de Heer, en voor ons ten beste zal spreken. We kunnen alleen maar dankbaar zijn voor een broeder als Br. Wilfried.

frère wilfried vandamme 1923 – 2013 Le Frère Wilfried restera pour nous et dans beaucoup de mémoires le “Frère de la buanderie de Mortsel”. Il faut dire qu’il y habitait pendant près de 60 ans se montrant très actif et d’une grande de serviabilité. C’est en date du 12 avril 1954 que le Frère Wilfried, qui travaillait jusqu’alors en infirmerie est arrivé et à la clinique SaintAmédée de Mortsel pour y prendre la responsabilité de la buanderie et à partir de 1969, également des services techniques.

Il continua à assumer ses fonctions avec grand dévouement jusqu’au moment de sa retraite en 1989, mais demeurait après cela aussi toujours en poste en reprenant en quelque sorte son rôle de frère infirmier pour aider les patients à faire leur propre lessive dans la wasserette. Ce n’est que l’année dernière qu’il est venu à Zelzate dans notre maison de repos parce qu’après avoir toujours prodigué des soins aux autres, il se trouvait qu’il en avait maintenant besoin lui-même. Après sa profession

religieuse en 1941, Le Fr. Verus qui reçut ce nom lors de sa prise d’habit en tant que novice, obtint un diplôme d’infirmier psychiatrique pour exercer ses fonctions à Mortsel, Gand, St-Trond et Beernem, jusqu’à ce qu’il lui fut demandé de devenir “Frère de la buanderie”. Les buanderies étaient avec les cuisines des postes importants dans les centres psychiatriques et les frères qui devaient, assumer ces responsabilités devaient disposer de capacités particulières. Le travail était lourd étant donné que l’on attendait chaque jour que chaque département puisse disposer de son linge de rechange. Ses seuls collaborateurs n’étaient qu’un certain nombre de patients. Ce sont des situations que l’on a du mal à imaginer aujourd’hui mais nous ne pourrions oublier ces temps héroïques.

Le Frère Wilfried a accompli son travail avec amour car il l’inscrivait dans sa mission en tant que Frère de la Charité. Sa charité à lui consistait à rendre service sans trop de théorie mais dans la pratique de tous les jours. La charité rimait pour lui avec serviabilité. Il trouvait son équilibre dans sa communauté et dans sa prière journalière et pouvait ainsi témoigner du fait qu’il était un frère heureux. À chaque rencontre, on pouvait s’attendre à se voir poser un certain nombre de questions et si la réponse donnée ne le satisfaisait pas, il n’hésitait pas à fournir sa propre réponse, une réponse bien la lui qui donnait le ton et l’ambiance dans la communauté Le Frère Wilfried peut maintenant reposer en paix auprès du Seigneur. Il a été un frère fidèle qui aimait sa congrégation et nous savons qu’il continuera maintenant à se conduire pour nous comme un bon confrère en intercédant auprès du Seigneur. Nous ne pouvons que nous féliciter et savoir gré d’avoir connu un frère comme Le Fr. Wilfried.

brother hermeland heerwegh 1911 - 2013 Very few people live to be 101 years old with decent health and a clear mind. Our Brother Hermeland was the first in the history of the Congregation to reach and even exceed the age of 100. Following only a brief illness, he passed on at Saint Arnold’s, our convent rest home in Beernem.

Brother Hermeland was a remarkable brother. Along with two of his brothers, he joined the Brothers of Charity, and all

three of them had their very own personality. Following his profession on 14 August 1929, Brother Hermeland continued to study and earned his teaching certificate in 1932. After completing his military service, he started teaching as a young brother at our primary school in Ostend, first at Saint Joseph’s and later at Saint Peter’s. In 1946, he returned to his native region to work as a teacher of the 5th form in Eeklo. Following a transfer in 1958 to Lummen and Sint-Michiels in Bruges, he started working in the kitchen in Aalter in 1959, which is where he would stay until his passing.

‘Brother Chef’, as he was called from that time on, was a somewhat withdrawn man who fulfilled his task very loyally. The work in the kitchen, which he did all by himself, resulted in the fact that he could not always be with his community. However, it did not affect his service. As of 1973, he completely dedicated himself to working in the garden, which he used to combine with his work in the kitchen, and a very special point of attention for him was the tidiness of the schools in Aalter. He was already in his nineties when he was doing his rounds to empty the bins and to make sure that there was no litter on the playgrounds. When he could no longer fulfil this task, many sensed the void that he left behind: the good-humoured brother who everyone knew and who everyone addressed as ‘Brother Chef’.

Brother Hermeland spent the last years in his room and was motherly assisted by Brother Frans. However, he did continue to prepare his own meals, and three times a day he came down the steep staircase to do just that. He had drawn up his own diet plan and this was the key to his old age according to him. In his room, he solved the hardest puzzles and he followed sporting events on a big screen with an adapted sound system. Indeed, he kept his brain fit.

When he was one hundred years old, people congratulated him from all parts of the world, and we were surprised to see how happy he was. He blossomed, he exuded happiness, and he even wanted his picture taken, which he would always decline before.

Brother Hermeland served God in his own way by giving himself completely to Him and Him alone. Though he led more of a hermit’s life in which he experienced his spiritual life in security, as a servant of the little everyday things of life he exuded the

deus caritas est

charism of charity like no one else. With his personality, he interpreted it in his very own way.

We can only be grateful that Brother Hermeland was with us for such a long time, and in the way that he was thankful for being so mentally fit, we are thankful to him and the Lord for the silent example that he gave us and so many others: a life without compromise in total service in the most humble of tasks. His life and his apostolate truly focused on the other alone. May he now enter into the glory of the Lord forever.

broeder hermeland heerwegh 1911 - 2013

magazine | 2013 # 02

frère hermeland heerwegh 1911 - 2013 Peu de gens ont la chance d’atteindre l’âge canonique de 101 ans et ce, tout en gardant une bonne santé et la tête bien claire. Notre Frère Hermeland aura été le premier à franchir le cap du centenaire dans l’histoire de notre congrégation. Ce

n’est qu’après une courte maladie qu’il est décédé dans notre couvent-maison de repos St. Arnold à Beernem.

Frère Hermeland était un frère remarquable. Il entra avec deux autres frères chez les Frères de la Charité chacun avec sa propre personnalité. Après sa profession le 14 août 1929, leFr. Hermeland poursuivit ses études pour obtenir en 1932 le diplôme d’instituteur. Après son service militaire, il entama sa carrière de jeune frère instituteur dans notre école primaire d’Ostende d’abord à Saint-Joseph et plus tard à Saint-Pierre. En 1946, il put revenir dans sa région natale en tant qu’instituteur de la cinquième année à Eeklo, et après une courte transition en 1958 par Lummen et Saint-Michel-lez-Bruges, on le retrouve à partir de 1959 aux fourneaux à Aalter où il demeurera jusqu’à la fin de ses jours.

Le “Frère cuistot”, comme on l’appelait dès ce moment, était un homme retiré mais qui s’acquittait très fidèlement de sa tâche. Le travail en cuisine, où il était seul à opérer, faisait qu’il ne pouvait pas toujours être présent dans la communauté mais n’enlevait rien à sa grande serviabilité. À partir de 1973, il allait se consacrer exclusivement au jardinage, activité qu’il combinait auparavant déjà avec son travail de cuisine avec comme premier point d’attention la propreté dans les écoles à Aalter. Il était déjà largement nonagénaire lorsqu’il faisait encore sa tournée pour vider les poubelles et veiller à ce qu’aucun détritus ne traîne ni vole dans les cours de récréation. Nombreux furent ceux à regretter son passage lorsque plus tard sa mobilité réduite l’empêchait de vaquer à ses occupations : celle d’un frère qui apparaissait toujours de bonne humeur et qui continuait à être appelé « Frère cuistot ».

Le Frère Hermeland a passé les dernières années de sa vie en chambre, materné par les bons soins du Fr. Frans. Cela ne l’empêchait pas de continuer à cuire sa propre popote et de descendre jusqu’à trois fois

43

Het is weinig mensen gegeven om 101 jaar te worden en dit in een behoorlijke gezondheid en helder van geest. Onze Broeder Hermeland was dan ook de eerste in de geschiedenis van de congregatie die de kaap van 100 kon bereiken en zelfs overschrijden. Het is slechts na een korte ziekte dat hij is overleden in ons kloosterrusthuis St. Arnold te Beernem.

Broeder Hermeland was een merkwaardige broeder. Samen met twee andere broers trad hij in bij de Broeders van Liefde, en ze deden dit alle drie met hun heel eigen persoonlijkheid. Na zijn professie op 14 augustus 1929 ging Br. Hermeland verder studeren en behaalde in 1932 het diploma van onderwijzer. Na het vervullen van de legerdienst startte hij als jonge broeder-onderwijzer in onze lagere school in Oostende, eerst in St. Jozef en later in St. Pieters. In 1946 mocht hij naar zijn streek terugkeren als onderwijzer in de 5de klas in Eeklo, en na een kleine overstap in 1958 over Lummen en St. Michiels Brugge, gaat hij vanaf 1959 de pollepel hanteren in Aalter, waar hij tot aan zijn dood zal verblijven.

Broeder Kok, zoals hij van dan af genoemd werd, was een wat teruggetrokken man, maar die heel trouw zijn opdracht vervulde. Het keukenwerk, waar hij alleen voor stond, maakte ook dat hij niet steeds aanwezig kon zijn bij de gemeenschap, maar zijn dienstbaarheid was er niet minder om. Vanaf 1973 zou hij zich nog uitsluitend wijden aan de hof, wat hij reeds voorheen combineerde met het keukenwerk, en werd zijn speciaal aandachtspunt de netheid van de scholen in Aalter. Hij was reeds ver in de 90 toen hij nog iedere dag zijn ronde deed om de vuilnisbakken te le-

digen en om toe te zien dat geen zwerfvuil de speelpleinen ontsierde. Op het ogenblik dat hij beperkt werd in zijn beweging en deze taak niet meer kon vervullen, voelden velen aan welke leemte hij naliet: de broeder die altijd welgezind hier en daar verscheen en door jong en oud was gekend en werd aangesproken als “Broeder Kok”.

Broeder Hermeland verbleef de laatste jaren op zijn kamer en werd moederlijk omkaderd door Br. Frans. Maar hij bleef zorgen voor zijn eigen potje, en driemaal daags kwam hij langs de steile trap naar beneden om zelf zijn eten op te warmen.

Hij had een eigen dieet samengesteld en dat was volgens hem het geheim van zijn hoge ouderdom. Op zijn kamer bleef hij de moeilijkste puzzels oplossen, en met een groot scherm en aangepaste geluidsinstallatie volgde hij de sportevenementen. Ja, hij moest zijn hersenen fit houden.

Toen hij honderd werd ontving hij vanuit alle delen van de wereld gelukwensen, en eigenlijk waren we verrast hoe blij hij daarmee was. We zagen hem openbloeien, zijn geluk uitstralen en hij hield er zelfs aan dat hij gefotografeerd werd, hetgeen hij voorheen altijd afwees.

Broeder Hermeland heeft op zijn wijze God gediend door zich helemaal te geven aan Hem en Hem alleen. Was hij meer een kluizenaarstype die zijn spiritueel leven in de geborgenheid beleefde, als dienaar in het kleine van iedere dag straalde hij als geen ander het charisma van de caritas uit. Hij heeft het met zijn eigen persoonlijkheid een heel eigen kleur gegeven.

We kunnen alleen maar dankbaar zijn om Br. Hermeland zo lang in ons midden gehad te hebben, en zoals hijzelf dankbaar was dat hij mentaal zo fit kon blijven, zijn wij hem en de Heer dankbaar voor het stille voorbeeld dat hij ons en velen heeft gegeven: een compromisloos leven in totale dienstbaarheid en dat in de meest nederige taken. Zijn leven en zijn apostolaat waren waarlijk alleen maar op de andere gericht. Hij mag nu voor eeuwig intreden in de heerlijkheid van zijn Heer.

44

in memoriam

par jour la raide volée d’escaliers pour réchauffer lui-même ses repas. Il s’était constitué son propre régime qui était selon lui le secret de sa longévité. En chambre, il continuait à résoudre les puzzles les plus compliqués et suivait à l’aide d’un grand écran et d’une installation de son adaptée, les événements sportifs… car il fallait avant tout que son esprit demeure alerte.

Lors de son centenaire, il recevait de toutes les parties du monde de nombreuses félicitations. Quel plaisir en effet était-ce pour nous de le voir ainsi rayonner de bonheur au point qu’il acceptait ce jour là même de se laisser photographier chose qu’il avait jusqu’alors toujours rejetée.

Le Frère Hermeland a servi Dieu à sa manière en se consacrant totalement à Lui et à Lui seul. S’il était plutôt d’un type retiré, à la manière d’un ermite qui vivrait dans la réclusion toute sa spiritualité, il rayonnait en tant que serviteur dans les petites choses de la vie, le charisme de la charité et lui a donné l’empreinte de sa propre personnalité.

Nous ne pouvons qu’être reconnaissants d’avoir pu compter parmi nous pendant de si longues années notre Frère Hermeland avec une même gratitude que celle qu’il exprimait, heureux d’avoir pu garder si longtemps ses facultés mentales. Nous remercions le Seigneur, nous remercions notre frère du bel exemple de dévouement et de modestie qu’il nous a laissé à tous : une existence consacrée, sans compromis, aux tâches les plus humbles. Sa vie et son apostolat avaient pour seul but le bonheur des autres. Puisse-t-il maintenant être accueilli pour toujours dans la gloire de son Seigneur.

brother armand peers 1929 – 2013 On 9 March 2013, Brother Armand Peers passed away at our rest home in Eindhoven, the Netherlands. He had lived there since 2009, not spared physical complaints, which made him very infirm in the end. When medical assistance failed, he accepted his situation with a resigned attitude and a pious heart, and we can say that he passed on very peacefully.

Brother Armand was an enterprising brother. Following his profession in 1947 and further studies as a teacher and later as a specialised educator with disabled children, his life was given direction in

the field of care, support and education for mentally challenged children and adolescents. For many years, he had been a competent educator at our institute in Lummen, until he became a juvenist master in Ghent in 1967 and later a vocation animator for the province of East Flanders. Meanwhile, he had a dream of becoming a missionary. He was a pioneer for our new foundation in Japan in 1970.

This was quite an event for the Congregation to go to Japan after the many years of just being established in Indonesia.

No one could have guessed that this was just a small step toward many new foundations. Ten years later, Brother Armand was a pioneer again, in the Philippines this time, where he helped at an institute for physically challenged youngsters, ‘The House Without Steps’ in Baguio. He laid the groundwork for a new foundation, and later on he was involved in every new step in Asia: India, Sri Lanka, Pakistan. In 1994, he became district superior of the different countries in Asia, except Indonesia. In 2001, he returned to Belgium due to physical complaints preventing him from dedicating himself completely. He had definitely won his spurs.

Brother Armand had a strong personality, which was not always easy for others to deal with. This, he knew. However, he persevered, and if something did fail, he soon tried to spread the charism of the Congregation with renewed strength and enthusiasm in another place. The care for the poor and the humble was always his priority and he knew how to let this preferential love grow in the hearts of his young confreres whom he trained and guided.

He could not stand it when brothers criticised each other, and it pained him to see that some lost their vocation because of this criticism. He revolted at that point, yet, at the same time, it became the intention of his praying existence. For these were his final years: praying and suffering, and accepting everything from God’s hands. Knowing him, this was not an easy task but the result of pure faith. Perhaps, in these final years, he allowed us to look into the depths of his heart. And we saw love, so much love, worthy of a Brother of Charity.

broeder armand peers 1929 – 2013 op 9 maart 2013 overleed Broeder Armand Peers in ons rusthuis in Eindhoven. Hij verbleef er vanaf 2009, niet gespaard door lichamelijke klachten die hem uiteindelijk zeer afhankelijk maakten. Toen medische hulp niet meer kon baten, aanvaardde hij gelaten en zeer gelovig zijn situatie en we mogen dan ook zeggen dat hij heel vredevol is heengegaan.

Br. Armand was een ondernemende broeder. Na zijn professie in 1947 en verdere studies als onderwijzer en later als gespecialiseerde opvoeder bij kinderen met een handicap, kreeg zijn leven richting in de zorg, begeleiding en onderricht van kinderen en jongeren met een mentale handicap. Vele jaren was hij een bekwame opvoeder in ons instituut in Lummen, tot hij in 1967 juvenistenmeester werd in Gent en naderhand roepingenanimator voor OostVlaanderen. Maar ondertussen rijpte een droom om missionaris te worden, en zo werd hij pionier in onze nieuwe stichting in Japan in 1970. Het was voor de congregatie een gans gebeuren om, na vele jaren alleen maar aanwezig te zijn in Indonesië, nu naar Japan te gaan. Niemand dacht dat het slechts een overstap zou worden voor vele nieuwe stichtingen. Na 10 jaar ging Br. Armand opnieuw pionieren, ditmaal in de Filippijnen, waar hij ging meehelpen in een instituut voor jongeren met een fysische handicap, “the house without steps” in Baguio. Hij legde er de basis van een nieuwe stichting, en daarna zou hij betrokken worden bij iedere nieuwe stap in Azië: India, Sri Lanka, Pakistan, tot hij in 1994 districtoverste werd van de verschillende landen in Azië, behalve Indonesië.

Hij bleef dit tot 2001, en toen kwam hij terug naar België, omdat lichamelijke klachten hem verhinderden om zich verder totaal in te zetten. Maar hij had zijn sporen verdiend, meer dan verdiend.

Br. Armand had een sterk karakter, niet

deus caritas est

altijd gemakkelijk voor anderen om ermee te leven. Dat wist hij zelf ook. Maar met dit karakter wist hij door te zetten, en als er al eens iets mislukte, zagen we hem heel vlug met vernieuwde krachten en enthousiasme op een andere plaats het charisma van de congregatie uitdragen. De zorg voor de armsten en de kleinsten was voor hem steeds prioriteit en deze voorkeurliefde wist hij ook in het hart van zijn jonge medebroeders, die hij vormde en begeleidde, te laten groeien.

Hij kon moeilijk verdragen dat broeders kritiek uitten op mekaar, en de laatste jaren zag hij soms met pijn hoe sommigen door deze kritiek hun roeping verloren.

Dan kwam hij in opstand, maar tegelijk werd het de intentie van zijn biddend bestaan. Want dat waren zijn laatste jaren: bidden en lijden en alles uit Gods hand aanvaarden. En hem kennende was dit geen gemakkelijke opgave, maar resultaat van puur geloof. Maar misschien heeft hij tijdens die laatste jaren ons juist toegelaten om in de diepte van zijn hart te kijken.

En daarin zagen we liefde, heel veel liefde, de naam Broeder van Liefde waardig.

Le Frère Armand Peers est décédé le 9 mars 2013 dans notre maison de repos à Eindhoven aux Pays-Bas. Il y séjournait à partir de 2009 sans avoir été épargné par des épreuves physiques qui l’ont rendu finalement très dépendant. Lorsque les soins médicaux ne pouvaient plus porter remède, il se résigna avec beaucoup de foi à la détérioration de son état ce qui nous permet de conclure qu’il nous a quittés dans une grande paix.

Le Fr. Armand aimait entreprendre. Après sa profession en 1947 et ses études poursuivies en tant qu’instituteur et plus tard en tant qu’éducateur spécialisé auprès d’enfants handicapés , sa carrière s’oriente sur les soins, l’encadrement et l’enseignement prodigués aux enfants et aux jeunes affectés d’un handicap mental. Il fut pendant de longues années un éducateur apprécié dans notre institut à Lummen, jusqu’à devenir en 1967 maître du juvénat à Gand et par la suite animateur de vocation en Flandre orientale. Mais voilà qu’entretemps son rêve de devenir missionnaire mûrissait en lui pour en faire un pionnier de notre nouvelle fondation au Japon en 1970. Il s’agissait pour notre congréga-

magazine | 2013 # 02

brother pierre huijbers 1927 - 2013 Brother Pierre was a Brother of Charity who lived and worked starting from our charism, who was inspired by our Rule of Life. This Rule of Life is the foundation starting from which we give shape to our life as Brothers of Charity. With his many talents and qualities, Brother Pierre gave meaning and direction to his life as a Brother of Charity.

He was destined to attend teacher training school and be a teacher but a grave illness forced him to change course and head in a new direction. This is how he ended up with the household service, as a cook at Huis ter Heide, Roermond, Kaatsheuvel, Zeist, and back in Kaatsheuvel. In 1965, he came to Paschalis in Oostrum where he continued to live and work until the community was closed and he moved to Dommeldal. What we should mention, is that Brother Pierre did a number of things in addition to his job as a cook. He was always active. Apparently, he had this inner urge to take action.

Not for his own enjoyment or benefit but as a work of service, focused on the other, so that the other could benefit from it.

His highlight was probably his time in Oostrum and Venray. He lived there from 1965 until 1990 and is known and appreciated for his dedication until this very day; he is at the basis of the youth football competition in the Dutch province of Limburg and he is co-initiator of ‘Oostrums Weekblad’, a weekly that still exists. On the occasion of his 25th anniversary as a brother in Venray in 1990, he was awarded with the ‘Pro Ecclesia et Pontifice’ medal, which is a very clear illustration of his merits.

Following Oostrum and Venray, when he moved to Dommeldal, Brother Pierre stayed active and served the community, even after his move from the Dommeldal House for Brothers to Eikenburg, he continued to do what he could. He stayed active until his last days, one week before his passing he was still walking the grounds.

Brother Pierre was not just a worker, he was a worker for God. Jesus was his example, which manifested itself in his work, in the way that he went to the people, in what he did. Brother Pierre loved to celebrate, liturgical celebrations most of all.

God was the centre of every celebration.

To celebrate was to be grateful, grateful for his 25 years as a Brother, for his 25 years of service, and for when he left Paschalis. Indeed, abiding with the Lord became a selfevident desire for Brother Pierre. He got

45

frère armand peers 1929 – 2013

tion d’un pas important dans son histoire confinée jusque-là en Asie au seul territoire de l’Indonésie. Personne ne pensait à l’époque qu’il s’agirait d’un premier jalon posé avant les nombreuses fondations qui viendraient par la suite. Après 10 ans, Le Fr. Armand fera une nouvelle fois œuvre de pionnier, aux Philippines cette fois, où il contribua à développer l’institut pour jeunes handicapés physiques , “the house without steps” à Baguio. Il y établit la base d’une nouvelle fondation et sera impliqué par la suite dans toute nouvelle initiative réalisée en Asie : Inde, Sri Lanka, Pakistan, jusqu’à devenir en 1994 responsable du district pour les différents pays d’Asie, à l’exception de l’Indonésie. Il continua à assumer cette fonction jusqu’en 2001, année au cours de laquelle il revint en Belgique du fait que des douleurs physiques l’empêchaient de se consacrer entièrement à sa tâche. Il avait en tout cas gagné ses marques de la manière la plus méritoire.

Le Fr. Armand était un homme de caractère, un caractère pas toujours évident pour son entourage. Mais ce même caractère lui valait cette persévérance qui le poussait à porter d’un même enthousiasme et avec regain d’énergie le charisme de la congrégation en d’autres lieux lorsque la première entreprise ne remportait pas le succès espéré. Le service aux pauvres et aux plus petits constituait pour lui toujours cette option prioritaire et une prédilection qu’il arrivait à faire germer dans le cœur des jeunes confrères qu’il formait et guidait.

Il tolérait difficilement que des frères se critiquaient et avec grande peine au cours des dernières années, il constatait que les critiques émises allaient jusqu’à détourner certains de leur vocation. S’il en ressentait de la révolte, cela n’empêchait pas de l’inclure dans les intentions de sa vie de prière. Car les dernières années de sa vie furent en effet des années de prière prenant toutes ses épreuves comme venues de la main de Dieu. Avec la personnalité qui était la sienne, la chose n’en devint que plus remarquable mais la preuve d’une foi profonde. Peut-être est-ce au cours de ces dernières années que nous avons pu sonder son for intérieur pour y trouver la grande charité, digne d’un Frère de ce nom.

in memoriam

his strength from prayer, he spoke of the needs of the people in his prayer, he was grateful for that which he could do in the service of the Lord, he was grateful for the opportunities that he was given, for who he was. Brother Pierre, all your life you have been there for the others, the young people, the patients, the co-workers, and your confreres. Today, you are God’s guest.

We are celebrating for you and with you, as you loved to do. May you rest in the peace and joy of God, our and your Father.

46

Br. Pierre Huijbers 1927 - 2013 Br. Pierre was een Broeder van Liefde, die leefde en werkte vanuit ons charisma, die zich liet inspireren door onze leefregel. De leefregel die de basis is van waaruit we ons leven als Broeder van Liefde gestalte geven. Vanuit zijn talenten en zijn kwaliteiten heeft Br. Pierre zijn leven als Broeder van Liefde inhoud en richting gegeven.

Hij was voorbestemd om naar de kweekschool te gaan en onderwijzer te worden, een ernstige ziekte dwong hem het roer om te gooien en zijn leven een andere richting te geven. Zo kwam hij in de huishoudelijke dienst, als kok in Huis ter Heide, Roermond, Kaatsheuvel, Zeist en terug in Kaatsheuvel om in 1965 in Paschalis in Oostrum te komen waar hij bleef wonen en werken tot de gemeenschap werd gesloten en hij naar Dommeldal verhuisde. Wat we moeten opmerken is dat Br. Pierre naast zijn taak als kok ook steeds andere diensten op zich nam. Hij kon niet stilzitten, hij had blijkbaar een innerlijke drang om activiteit te ontwikkelen. Niet voor zijn eigen plezier of ter verrijking van zichzelf, maar als diensttaak, gericht op de ander, zodat de ander er beter van kon worden.

Voor hem zelf zal zijn periode in Oostrum en Venray het hoogte punt zijn geweest.

Hij woonde en leefde er van 1965 tot 1990 en is daar tot op vandaag gekend en gewaardeerd voor zijn inzet; zo staat hij aan de basis van de Limburgse jeugdcompetitie voetbal en is hij mede initiatiefnemer van het Oostrums Weekblad, wat nog steeds bestaat. Dat hij bij zijn 25-jarig dienstjubileum in 1990 te Venray de pauselijke onderscheiding ‘Pro Ecclesia et Pontifice” kreeg lijkt hiervan een heel duidelijk illustratie.

Maar na Oostrum en Venray, toen hij naar Dommeldal verhuisde bleef Br. Pierre actief en dienstbaar voor de gemeenschap, ook na de verhuizing van het Broederhuis

van Dommeldal naar Eikenbrug bleef hij doen wat hij kon. Actief bleef hij tot de laatste dagen, een week voor zijn overlijden wandelde hij nog over het terrein.

Br. Pierre was niet zomaar een werker, hij was een werker voor God, Jezus was zijn voorbeeld en in zijn werk, in de manier waarop hij naar de mensen ging, in wat hij deed werd dit duidelijk. Br. Pierre hield van vieren, vieren in de eerste plaats als liturgisch vieren. God stond centraal bij elke viering. Vieren was danken, danken bij zijn 25-jarig jubileum als Broeder, bij zijn jubileum van 25 jaar dienst, bij zijn afscheid van Paschalis. Inderdaad, voor br. Pierre werd het verwijlen bij de Heer een vanzelfsprekend verlangen. Hij haalde zijn kracht uit zijn gebed, hij bracht de noden van mensen ter sprake in zijn gebed, hij dankte voor wat hij mocht doen in dienst van de Heer, hij dankte voor de gekregen kansen, voor wie hij mocht zijn.

Br. Pierre, je leven lang ben je er geweest voor de anderen, voor de jeugd, de patiënten, de medewerkers en je medebroeders.

Vandaag mag jij gast zijn bij God. Er wordt voor en met jou gevierd, zoals je het zo graag had. Dat je mag rusten in de vrede en de vreugde van God, uw en onze Vader. fr. pierre huijbers 1927 - 2013 Fr. Pierre était un Frère de la Charité, qui vivait et travaillait nourri de notre charisme et inspiré par notre Règle de vie, celle sur laquelle nous fondons toute notre existence. Fort de ses talents et de ses qualités, Fr. Pierre a pu ainsi diriger et vivre pleinement sa mission de Frère de la Charité.

Destiné à suivre l’école normale pour devenir instituteur, il tomba malheureusement gravement malade ce qui l’obligea à changer de cap. Il dut ainsi s’occuper de tâches plus ménagères en tant que cuisinier à ‘Huis ter Heide’, à Roermond, Kaatsheuvel, Zeist et une nouvelle fois à Kaatsheuvel pour passer ensuite en 1965 à Paschalis à Oostrum et y résider et travailler jusqu’à la fermeture de cette communauté et son déménagement à Dommeldal. La chose remarquable est qu’en plus d’être aux fournaux, le Fr. Pierre ne s’arrêtait jamais et se rendait toujours très utile. Rendre service à tous, non pas pour son propre plaisir mais pour le bien-être de son entourage était pour lui une vocation. La période passée à Oostrum et à Venray aura été la plus illustre de sa vie lorsque de 1965 à 1990 il se fit apprécier pour son engagement total et

sa bienveillante disponibilité. Il prit ainsi l’initiative d’organiser des compétitions de football pour les jeunes Limbourgeois et de contribuer à la publication de l’Oostrums Weekblad un hebdomadaire toujours édité actuellement. La distinction papale ‘Pro Ecclesia et Pontifice” qui lui fut remise lors du jubilé organisé à l’occasion de ses 25 années de bons et loyaux services en 1990 à Venray, ne peut que souligner l’ensemble de ses mérites.

Lorsqu’après Oostrum et Venray, le Fr. Pierre déménagea à Dommeldal, il réussit à demeurer activement serviable dans sa communauté. Il en fut de même après son transfert de Dommeldal dans la Maison des Frères à Eikenbrug où il resta actif jusqu’à ses derniers jours. Ainsi le voyaiton parcourir encore le terrain de sport, une semaine avant son décès.

Le Fr. Pierre n’était pas un ouvrier comme les autres, il était manifestement l’ouvrier de Dieu, prenant Jésus comme modèle dans ses comportements, dans son travail et dans ses relations avec son prochain.

S’il aimait faire la fête, c’était à chaque fois pour lui donner un sens profondément liturgique, mettant Dieu au centre de l’événement. Fêter équivalait pour lui à rendre grâce, à remercier son entourage tel qu’il le fit lors du jubilé dédié à ses 25 ans de service en tant que Frère ou quand il fit ses adieux à Paschalis. Pour le Fr. Pierre, chaque moment passé en compagnie du Seigneur, correspondait à un profond souhait. C’est dans cette prière qu’il puisait toutes ses forces, qu’il pouvait formuler les besoins de son entourage, qu’il pouvait remercier Dieu de pouvoir accomplir tout ce qu’il sentait de faire à Son service, Lui rendre grâce pour les talents reçus, pour être ce qu’il était. Fr. Pierre, tu as voué toute ta vie aux autres, aux jeunes, aux patients, à tes collaborateurs et à tes confrères. Tu peux aujourd’hui devenir l’hôte de Dieu. Voilà ce que nous pouvons aujourd’hui célébrer avec toi, comme tu aurais aimé le faire. Repose en paix et dans la joie de ton et de notre Père à tous.

deus caritas est

Italia Casa Generalizia dei Fratelli della Carità Via Giambattista Pagano, 35 00167 Roma Italia tel.: *39-06.66.04.901 fax: *39-06.66.31.466 casa.generalizia@fracarita.org

america _ Brasil Los Hermanos de la Caridad Aldeia Infantil “Estrêla de Manha” Rua Papa João XXIII, 540 86240 São Sebastião Da Amoreira Parana - Brasil tel.: *55-43-3265.11.77 fax: *55-43-3265.17.08 eric.verdegem@hotmail.com

_ Canada Frères de la Charité 4950, rue Coronet Montréal, PQ - H3V 1E1 - Canada tel.: *1-514-739.86.35 fax: *1-514-739.62.00 gastonpaquetfc@yahoo.com

_ Nicaragua Los Hermanos de la Caridad Carretera Granada - Nandaime, Km 51 tel.: *505 2552-7497 richard.bardier.fc@ hermanosdelacaridad.org

_ Peru Los Hermanos de la Caridad Av. Héroes del Cenepa, Lote 131 Comas - Lima 7 Peru Tel: +511-717.46.23 ja_hr@hotmail.com

_ U.S.A. Brothers of Charity 1359 Monroe Street, NE Washington, DC 20017 U.S.A. tel.: *1-202-636.43.06 joelponsaran@yahoo.com

europe _ Belgium Broeders van Liefde Stropstraat 119 - 9000 Gent België tel.: *32-9-221.45.45 fax: *32-9-221.98.89 luc.lemmens@fracarita.org

worldwide

Brothers of Charity | Broeders van Liefde | Frères de la Charité

_ Ireland

_ Côte d’Ivoire

Brothers of Charity Kilcornan House Clarinbridge - Co. Galway - Ireland tel.: *353-91-79.63.89 fax: *353-91-79.63.52 bronoelcorcoran@ galway.brothersofcharity.ie

Frères de la Charité B.P. 2473 - Yamoussoukro Côte d’Ivoire tel.: *225-05-30.61.09 ngendahimanafeli@yahoo.fr

_ Netherlands Broeders van Liefde Aalsterweg 289 5644 RE Eindhoven - Nederland tel.: *31-40-21.41.600 fax: *31-40-21.41.604 provincialaat@broedersvanliefde.com

_ Romania Fratii Caritatii Strada Brîndusa, 16 700374 Iasi Romania tel.: +40.722.267.798 sebteacu@hotmail.com

_ Ukraine Brate Mylocerdia vul. Raïvska 67 - Berezhany Oblast Ternopil 47501 Ukraine tel.: *380-354 825 738 fcrejo@gmail.com

_ United Kingdom Brothers of Charity Lisieux Hall - Whittle-le-Woods Chorley PR6 7DX - Lancashire - England tel.: *44-125-724.88.01 fax: *44-125-726.09.93 brotherdermot@yahoo.co.uk

africa _ Burundi Frères de la Charité B.P. 666 - Bujumbura - Burundi Tel./ fax: *257-23.21.18 abwampamye@yahoo.fr

_ Central African Republic Frères de la Charité B.P. 2516 Begoua-Bangui République Centrafricaine tel.: *236-75 64 89 29 hubertkadiaba@gmail.com

_ Ethiopia Brothers of Charity Addis Ababa Addisu Gebeya P.O. Box 55297 Addis Ababa – Ethiopia tel.: *251-921.786.711 addisfc@boc-tz.org

_ Kenya Brothers of Charity P.O. Box 24080 00502 Karen – Nairobi Kenya tel.: *254-719.671.159 paulkindambu@yahoo.fr

_ Rép. Dém. Du Congo Frères de la Charité Av. Pumbu 9 B.P. 406 - Kinshasa - Gombe 1 R.D. Congo tel.: +243.8136.56.067 jeanmariemukonkole@yahoo.fr

_ Rwanda Frères de la Charité B.P. 423 - Kigali - Rwanda tel.: *250-788 30 78 84 deorwamasasi@gmail.com

asia _ India Brothers of Charity Meena Vayal Village - Ariyakudi Post Karaikudi Taluk Sivagangai District 630 202 Tamil Nadu South-India tel.: +91-944.21.40.863 swamy.willy.fc@fracarita.org

_ Indonesia Bruder Karitas Jl.K.Wahid Hasyim 4 - Purworejo 54111 Indonesia tel.: *62-275-32.12.05 fax: *62-275-32.26.34 marcellinus28@yahoo.com

_ Japan Brothers of Charity Fushino, 1656 689-0201 - Tottori-Shi - Japan tel./fax: *81-857-59.00.82 brsjapan@crux.ocn.ne.jp

_ Pakistan Brothers of Charity G/block Mundri Chock Yohanabad P.O. Box 10352 - Ferozepur Road, P.O. Lahore 54600 - Pakistan tel.: +92.320.419.11.79 vihugo81@hotmail.com

_ Papua New Guinea

Brothers of Charity 59 Rose Street P.O. Box 2296 Florida 1710 - South Africa tel.: *27-11-472.60.60 antoine.colpaert.fc@gmail.com

Brothers of Charity Catholic Church Mission of Sangurap P.O. Box 191 Wabag-Enga Province Papua New Guinea tel.: +675-547.11.80 fax.: +675.285.01.11 fcjacobustaru@hotmail.com

_ Tanzania

_ Philippines

Brothers of Charity P.O. Box 612 Kigoma Tanzania Tel: *255-28-280.41.82 venance.fc@gmail.com

Brothers of Charity 2002, Jesus Street Pandacan, 1011 Manila - Philippines tel.: *63-2-564.01.97 fax: *63-2-33.85.499 edcel_lacierda@yahoo.com

_ Zambia

_ Sri Lanka

Brothers of Charity Mwalule Road 1 (Northmead) P.O. Box 31203 10101 Lusaka Zambia tel.: *260-01-239.269 kkconstantino@yahoo.com

Brothers of Charity 565, Gohagoda Road Katugastota, 20800 - Sri Lanka tel.: *94-81.249.86.29 fax: *94-81.249.86.29 bekaertgodfried@hotmail.com

_ South Africa

Brothers of Charity Broeders van Liefde Frères de la Charité Fratelli della Carità Via Giambattista Pagano 35 I-00167 Roma deus.caritas.est.editor@fracarita.org

www.brothersofcharity.org