Deus caritas est, 2014 3 by Broeders van Liefde

deus caritas magazine est

Brothers of Charity | Broeders van Liefde | Frères de la Charité

Vol. 14 | # 3 | oct 2014

deus caritas est Vol. 14 | #3| oct 2014

editorial Cardinal Joseph Cardijn: a forgotten great man Kardinaal Jozef Cardijn: een vergeten grootheid Le Cardinal Joseph Cardijn: un grand homme à redécouvrir

kenya Graduation with a phd in Public Health at Kenyatta University in Kenya Promotie tot doctor in de Volksgezondheid aan de Kenyatta University in Kenia Obtention du Grade de Docteur en Santé Publique à l’Université Kenyatta au Kenya

rwanda Laying bricks in Gikondo Metselen in Gikondo Les maçons de Gikondo

burundi Pope Saint John XXIII in Ngozi De Heilige Paus Johannes XXIII in Ngozi Le Saint Pape Jean XXIII à Ngozi D.R. Congo, Shabunda

colophon Fratelli della Carità Via Giambattista Pagano nr. 35 i-00167 Roma 00-39-06-66.04.901 00-39-06-663.14.66 www.brothersofcharity.org deus.caritas.est.editor@fracarita.org — Editor Bro. Dr. René Stockman, Superior General — Lay-out Filip Erkens & Taisia Migova

03 08

11 14

drc A new start in Uvira Een nieuwe start in Uvira Un nouveau départ à Uvira

drc The hellish road to Shabunda De helse weg naar Shabunda Un chemin d’enfer vers Shabunda

drc A new training centre in Goma Een nieuw vormingscentrum in Goma Un nouveau centre de formation à Goma

Associate members Aangesloten leden Membres associés

News from the communities Nieuws uit de huizen Nouvelles des communautés

News from the general administration Nieuws uit het generaal bestuur Nouvelles de l’administration générale

In memoriam

deus caritas est

editorial

Cardinal Joseph Cardijn

a forgotten great man O n 16 January 2014, the beatification process for Cardinal Joseph Cardijn was opened, which is an occasion for us to bring this nearly forgotten great man into the limelight and ask ourselves what he still means for us today. The Young Christian Workers movement, or Jocists, and Cardijn are inextricably linked, as is his dedication to the working class.

Joseph Cardijn (1882-1967)

magazine | 2014 # 03

Joseph Cardijn was born in Schaarbeek, Belgium in 1882 and grew up in Halle near Brussels where his parents owned a small business. He noticed that many of his fellow pupils were not able to continue studying but had to go and work in a factory. He himself went to a minor seminary to prepare for priesthood. When he saw his old friends from school during the holidays, he was not able to talk to them. He was struck by the way they had turned away from the Church and had developed a rather vulgar lifestyle. He was barely 21 years old when his father died, and as he stood by his father’s deathbed, he made a promise to dedicate himself as a priest to the factory workers. His vocation as a priest had been defined. Once a priest, he studied at university, where he chose political and social science. When he graduated, he was appointed to a college in Waver but his concern for the working class had not abated. In 1912, he was appointed his first parish as a curate in Laeken, a working class district in Brussels, and in 1915 he became director of social works in Brussels. This is where he started his work in Christian workers’ movements. In 1919, he brought together his first group of ‘Young Trade Unionists’. Some criticised him, and even the Church authorities were not totally convinced by his initiatives, which were not entirely in line with the traditional Catholic party. Still, he was able to continue his work, and in 1924 he established the Young Christian Workers movement, also known

as the Jocists. Cardinal Mercier did have some doubts about this fervent priest’s intentions. However, he got the green light when he met with Pope Pius XI in 1925. The first congress soon followed and the organisation quickly had 6000 members in 192 branches. When it was held against him that he turned socialist or even communist, he said in retort that in order to save the soul, one must make every effort to first save the body. The movement had three objectives: comprehensive educa-

It is a matter converting the people first, and through them, the world and the structures.

tion and training for young workers, encouraging mutual service and solidarity, and targeted action aimed at the authorities for the improvement of working conditions. As of 1927, Cardijn could fully dedicate himself to the continued development of the movement, which had spread to France by that time. Large congresses were held, and for the tenth anniversary in 1935, no less than 100,000 young workers gathered in Paris. Cardijn always spoke in his very own style, he had a gift for rhetoric, and he called upon the young workers to be true missionaries on the factory floor and direct their lives towards the ‘See, Judge, Act’ model. He regularly came to our institutions, particularly Woluwe and Zwijnaarde, where the brothers were always pleased to put their reception hall at his disposal for the Jocists’ gatherings. He involuntarily laid the groundwork for a clear outline of the lay vocation within the Church, which was explicitly described during the Vatican Council, in which he participated.

Cardijn did not just stay in Belgium; he travelled around the world to get to know the fate of young workers and to encourage them to form a Catholic movement. In 1957, he and 30,000 young workers from around the globe were received in Rome by Pope Pius XII, who said the following words to them: “The Church needs young workers to build a world, in good and bad times, as God intended it.” By the time Cardijn turned 80 in 1962, he saw that the movement had more than 4 million members spread across 88 countries. He gradually started cutting back his responsibilities to mainly focus on being an inspiring presence. During the Vatican Council, he was appointed to a commission charged with working out the lay apostolate to which he contributed in his very own way. To his own surprise, he was elevated to the College of Cardinals by Pope Paul VI in 1965, and adopted the episcopal motto ‘Evangelizare pauperibus’ – evangelise the poor. “My diocese are the young workers across the world,” he said following his elevation. Cardinal Cardijn passed away two years later on 24 July 1967.

Cardijn’s spirituality: the sanctification of the world For the 10th anniversary YCW congress, Cardijn provided three truths that would make up the spirit of the movement: A truth of faith. Every young worker is a child of God and therefore holds the task to prepare for eternity here on earth by spending their time here in a dignified and holy way. A truth of experience. The living conditions of young workers are absolutely contradictory to their temporal and eternal destiny. A truth of pastoral practice or method. To help young workers experience and live their vocation, there is but one way: bringing them together within the Church so that they would support and help each other to reach their final destiny and build a dignified existence. Cardijn developed these truths his entire life and gave them shape together with the young workers. His point of departure remained a religious view of man in society, and the conviction that there need not be any contradiction between man’s temporal task and his eternal destiny. This should be aligned, which adds a divine, holy, and apostolic dimension to man’s – every man’s – existence. “My concern is to make religion a part of

life, of all aspects of life, and of all of life’s problems. As a result, a layperson’s life will become one apostolate and one great mission. It is a matter converting the people first, and through them, the world and the structures. The lay apostolate consists in evangelising life itself, in all aspects and problem areas of the full life.” Through his contacts in the world of young workers, he was confronted with severe conditions, which he strongly denounced. His goal was always to achieve a more humane work environment, with special attention for the moral dangers the work situation could bring, attention for the workers’ family life, the issue of their training and education, and of their lodging. His work mainly consisted of making workers aware of their dignity and enable them to maintain and even promote this dignity in the work situation. His method was fully focused on strengthening the workers’ own capacities and reinforcing their mutual solidarity. He entered the heart of the Church’s Social Doctrine, and it was a great honour for him that Pope John XXIII mentioned his famous triad, ‘See, Judge, Act’, as a method in his encyclical ‘Mater et Magistra’. His concern was also that the movement remained entirely in line with the Church, and he considered Catholic action as a lay apostolate mandated by the hierarchy of the Church.

Conclusion Today, there is much talk about a new evangelisation. The 2012 Synod of Bishops was dedicated to this theme. Cardijn’s vision and method, although developed in the previous century, is still a good basis to reflect on how to truly introduce the Gospel to the world, to find ways to align every man’s worldly vocation with his divine vocation. Man’s – every man’s – dignity should be a reflection of his divine origin, of his divine vocation, and his divine destiny.¶ Bro. René Stockman

p 16 januari 2014 werd in Mechelen het proces voor zaligverklaring van Kardinaal Jozef Cardijn geopend. Het is een gelegenheid om deze bijna vergeten grootheid even voor het voetlicht te plaatsen en ons vooral af te vragen wat hij voor ons vandaag nog kan betekenen. De kajotters en Cardijn kunnen in één adem worden genoemd: of Cardijn en zijn inzet voor de werkende klasse.

Jozef Cardijn (1882-1967) Geboren in Schaarbeek in 1882 en opgroeiend in Halle nabij Brussel, waar zijn ouders een kleine zaak hadden, viel het hem op dat velen van zijn medestudenten niet konden verder studeren maar reeds zeer jong naar de fabriek werden gezonden. Zelf trok hij naar het kleinseminarie om er zich voor te bereiden om priester te worden, en wanneer hij met vakantie zijn vroegere schoolmakkers terugzag was met hen geen gesprek meer mogelijk. Wat hem vooral trof was de wijze waarop ze zich afkeerden van de Kerk en een eerder vulgair leven uitbouwden. Hij was amper 21 toen zijn vader overleed, en op zijn sterfbed beloofde hij hem zich als priester te zullen inzetten voor de fabrieksarbeiders. Zijn roeping als priester had een eigen invulling gekregen. Eenmaal priester kon hij verder studeren aan de universiteit waar hij koos voor de richting politieke en sociale wetenschappen. Na zijn studies werd hij benoemd in een college in Waver, maar zijn aandacht voor de arbeidende klasse bleef overeind. In 1912 ontving hij zijn eerste parochiebenoeming als onderpastoor in Laken, een volkse buurt van Brussel en in 1915 werd hij er ook directeur van de sociale werken van Brussel. Het is daar dat hij zijn werk begon met de ontwikkeling van de christelijke syndicaten. In 1919 hield hij er de eerste groep “jonge syndicalisten” boven de doopvont. Sommigen bekritiseerden hem, en ook de kerkelijke overheid was niet onmiddellijk gewonnen voor zijn initiatieven die niet helemaal in de lijn lagen van de klassieke katholieke partij. Toch kon

deus caritas est

editorial

Kardinaal Jozef Cardijn

een vergeten grootheid

magazine | 2014 # 03

sters uit de ganse wereld in Rome ontvangen door Paus Pius XII die hen toesprak met de volgende woorden: “De Kerk heeft vandaag nood aan jonge arbeiders om in goede en kwade dagen een wereld op te bouwen zoals deze door God is gewild”. Bij zijn 80ste verjaardag in 1962 mocht hij de kajotters aanwezig zien in 88 landen met meer dan 4 miljoen leden. Geleidelijk begon hij zijn rechtstreekse verantwoordelijkheden af te bouwen om vooral inspirerend aanwezig te blijven. Tijdens het Vaticaans Concilie werd hij benoemd in een commissie die het apostolaat van de leken moest uitwerken en waaraan hij een heel eigen bijdrage kon leveren. Tot zijn grote verrassing werd hij in 1965 door Paus Paulus VI opgenomen in het college van de kardinalen en hij nam als bisschoppelijk devies: “Evangelizare pauperibus – evangeliseren van de armen”. “Mijn diocees is de werkende jeugd over gans de wereld”, gaf hij als commentaar bij zijn hoge benoeming. Kardinaal Cardijn overleed twee jaar later op 24 juli 1967.

Spiritualiteit van Cardijn: de heiliging van de wereld Tijdens het congres ter gelegenheid van de tiende verjaardag van de kajotters, gaf Cardijn de drie waarheden aan die de geest van de beweging zouden uitmaken: Een geloofswaarheid: iedere jonge arbeider is een kind van God en heeft derhalve een opdracht om de eeuwigheid hier op aarde voor te bereiden door de huidige tijd

Het komt erop aan om eerst de personen te kerstenen en via hen de wereld en de structuren.

op een waardige en heilige wijze te leven. Een ervaringswaarheid: de levensomstandigheden van de jonge arbeiders zijn in absolute tegenspraak met hun tijdelijke en eeuwige bestemming. Een pastorale waarheid of methode: om de jonge arbeiders te helpen hun roeping te beleven, is er slechts één weg: hen binnen de Kerk samen te brengen opdat ze mekaar zouden ondersteunen en helpen om samen naar hun eigenlijke bestemming te gaan en een menswaardiger bestaan uit te bouwen. Het bleven deze waarheden die Cardijn tijdens zijn ganse leven verder heeft ontwikkeld en samen met de jonge arbeiders gestalte heeft gegeven. Zijn uitgangspunt bleef een gelovige visie op de mens in de maatschappij, en de overtuiging dat er geen tegenspraak hoeft te bestaan tussen de tijdelijke opdracht van de mens en zijn eeuwige bestemming. Dat moet in lijn zijn met mekaar, en dat geeft aan de existentie van de mens, van iedere mens, een goddelijke, heilige en apostolische dimensie. “Het is mijn bekommernis om de godsdienst een plaats te geven in het leven, in alle milieus van het leven en bij alle problemen van het leven. Zo wordt het leven van de leek één apostolaat en één grote missie. Het komt erop aan om eerst de personen te kerstenen, en via hen de wereld en de structuren. Het lekenapostolaat bestaat erin het leven zelf te evangeliseren, in de milieus en de probleemgebieden van het volle leven”. Vanuit zijn contacten met de wereld van de werkende jeugd, werd hij geconfronteerd met zware wantoestanden die hij onverbloemd aanklaagde. Zijn doel was steeds om te komen tot een meer humane werkomgeving, met een speciale aandacht voor de morele gevaren die de werksituatie kon meebrengen, de aandacht voor het familiale leven van de arbeiders, het probleem van hun vorming en scholing, van hun logement. Zijn werk bestond er vooral in om de arbeiders zelf bewust te maken van hun waardigheid en hen slagvaardig te maken om deze waardigheid ook in hun

hij verder werken, en in 1924 startte hij definitief met zijn “Katholieke Arbeiders Jeugd”, beter gekend als de kajotters. De toenmalige kardinaal Mercier had nog wel twijfels over de bedoelingen van de vurige priester, maar een ontmoeting met Paus Pius XI in 1925 deed het licht op groen overslaan. Een eerste congres volgde en de vereniging telde al gauw 6000 leden in 192 afdelingen. Tegen de verwijten dat hij de socialistische en zelfs de communistische toer opging, verweerde hij zich door te stellen dat men, om de ziel de redden, alles moest doen om eerst het lichaam te redden. De beweging stelde zich drie doelstellingen: de integrale vorming van de jonge arbeiders, het stimuleren van de wederzijdse dienstverlening en solidariteit en een gerichte actie naar de overheden toe om de werkomstandigheden te verbeteren. Vanaf 1927 mocht Cardijn zich volledig wijden aan de verdere uitbouw van de beweging die zich ook in Frankrijk ontwikkelde. Grote congressen werden gehouden, en bij de tiende verjaardag in 1935 verzamelden zich niet minder dan 100.000 jonge arbeiders in Parijs. Steeds was het Cardijn die op zijn heel eigen wijze en met grote retoriek het woord voerde en de jonge arbeiders en arbeidsters opriep om echt missionarissen te zijn in het fabrieksmidden en hun leven te oriënteren op de belangrijke principes van “zien, oordelen, handelen”. Geregeld kwam hij in onze instituten, speciaal in Woluwe en Zwijnaarde, waar de broeders graag hun feestzaal te beschikking stelden voor de samenkomsten met de kajotters. Onwillekeurig legde hij de grondslag voor een klare uitstippeling van de roeping van de leek in de Kerk, hetgeen later tijdens het Vaticaans Concilie uitdrukkelijk werd omschreven en waaraan hij ook mocht meewerken. Cardijn bleef niet alleen in België, maar hij reisde de wereld rond om het lot van de jonge arbeiders te leren kennen en hen overal op te roepen om zich in een katholieke beweging te verenigen. In 1957 werd hij met 30.000 jonge arbeiders en arbeid-

werksituatie te handhaven en zelfs te bevorderen. Zijn methode was volledig gericht op het verstevigen van de eigen draagkracht van de arbeiders en het versterken van hun onderlinge solidariteit. Hij trad daarmee in het hart van de sociale leer van de Kerk, en het was voor hem een grote eer dat Paus Johannes XXIII in zijn encycliek “Mater et Magistra” uitdrukkelijk zijn fameuze triade als methode vermeldde: zien, oordelen, handelen. Ook was het zijn grote zorg dat de beweging helemaal in lijn bleef met de Kerk en hij zag de katholieke actie dan ook als een lekenapostolaat gemandateerd door de hiërarchie van de Kerk.

Besluit Vandaag wordt veel gesproken over een nieuwe evangelisatie. De bisschoppensynode van 2012 werd er aan gewijd. De visie en methode van Cardijn, weliswaar gegroeid in de vorige eeuw, blijft een goede basis om na te denken hoe het evangelie in de wereld echt aanwezig te brengen, en wegen te zoeken om de wereldse roeping van iedere mens in lijn te brengen met zijn goddelijke roeping. Het is de waardigheid van de mens, van iedere mens, die een weerspiegeling moet zijn van zijn goddelijke oorsprong, van zijn goddelijke roeping en zijn goddelijke bestemming. ¶ Br. René Stockman

Le Cardinal Joseph Cardijn

un grand homme à redécouvrir

e 16 janvier 2014, s’est ouvert à Malines, en Belgique, le procès de béatification du Cardinal Joseph Cardijn. C’est l’occasion de redécouvrir et de remettre sous les feux de la rampe cette belle et grande personnalité un peu oubliée aujourd’hui, en nous demandant tout d’abord ce qu’il peut nous apporter encore de nos jours. La JOC est indissociable du nom de Cardijn et de son engagement pour la classe ouvrière.

Joseph Cardijn (1882-1967) Né à Schaerbeek en 1882, il a grandi à Hal près de Bruxelles, où ses parents tenaient un petit commerce. Il remarquait qu’un grand nombre de ses camarades de classe ne pouvaient poursuivre leur éducation et qu’ils étaient, dès un très jeune âge, envoyés aux fabriques. Lui-même partit pour le petit séminaire afin de s’y préparer au sacerdoce, mais lorsqu’il revint en vacances chez lui, il expérimentait que ses anciens compagnons de classe refusaient d’encore frayer avec lui. Ce qui le frappait surtout à ce moment était de voir combien ils se détournaient de l’Église et tombaient dans la vulgarité. Il n’était âgé que de 21 ans lorsque son père décéda et il lui promit sur son lit de mort de s’appliquer en tant que prêtre à l’amélioration des conditions de vie des ouvriers d’usine, donnant ainsi à sa vocation de prêtre une ampleur et une portée plutôt inédite à cette époque. Devenu prêtre, il pouvait continuer ses études à l’université où il opta pour les sciences politiques et sociales. Une fois ses études accomplies, il fut nommé dans un collège à Wavre, tout en préservant son fervent intérêt pour la classe ouvrière.

En 1912, il obtenait sa première nomination paroissiale en tant que vicaire à Laeken, dans un quartier populaire de ce faubourg de Bruxelles et il devint en 1915 également directeur des œuvres sociales de la ville de Bruxelles. C’est là qu’il entreprit son action visant à développer les syndicats chrétiens. En 1919, il instaura un premier groupe de “jeunes syndicalistes”. D’aucuns ne manquaient pas de le critiquer à ce propos et il faut dire que les instances ecclésiastiques n’étaient pas d’emblée gagnées à des idées et initiatives dérangeantes aux yeux du parti catholique établi et bien-pensant de l’époque. On ne l’empêcha toutefois pas de continuer son œuvre et c’est en 1924 qu’il lança d’une manière plus définitive son mouvement de la « Jeunesse ouvrière chrétienne », mieux connu sous l’acronyme de la JOC. Si le Cardinal Mercier de l’époque nourrissait encore quelques doutes sur les intentions de cet ardent prélat, une rencontre avec le Pape Pie XI en 1925 lui permet d’avoir les coudées franches. Un premier congrès s’ensuivit et l’association comptait bien vite quelque 6000 adeptes répartis en 192 sections. Aux allégations de voir en lui un suppôt, sinon du communisme, du moins du socialisme, il rétorquait que pour sauver une âme, il fallait d’abord sauver un corps. Le mouvement se fixait trois objectifs: la formation intégrale – des jeunes ouvriers, la stimulation du service réciproque et solidaire, ainsi qu’une action dirigée vers les autorités en vue de l’amélioration des conditions de travail de jeunes travailleurs. À partir de 1927, Cardijn put se consacrer complètement à l’expansion du mouvement qui ne manquait pas de se déve-

deus caritas est

editorial

magazine | 2014 # 03

La spiritualité de Cardijn: la sanctification du monde Lors du congrès qui s’était tenu lors du jubilé décennal du jocisme, Cardijn indiqua les trois vérités qui marqueraient l’esprit du mouvement : Une vérité de Foi : « Les jeunes ouvriers (…) sont les fils, les collaborateurs, les héritiers de Dieu. (…) De toute éternité, Dieu, par un don infini de son amour, a prédestiné chaque jeune travailleur en particulier et tous les jeunes travailleurs à participer à sa Nature, à sa Vie, à son Amour, à son Bonheur divin. (…) C’est leur unique, leur seule, leur véritable destinée, leur raison d’être, de vivre, de travailler, l’origine de tous leurs droits et de tous leurs devoirs. » Une vérité d’expérience : « La vie, les conditions réelles de l’existence des jeunes travailleurs, (…) est en contradiction flagrante avec leur destinée éternelle et temporelle. » Une vérité de pastorale et de méthode : « Croyons à l’Église, croyons à la jeunesse renouvelée de l’Église, croyons passionnément, pratiquement, consciencieusement à l’Action Catholique; formons le front unique du clergé autour du Pape de l’Action Catholique, soyons le clergé d’Action Catholique qu’il nous demande d’être… et l’Église vaincra le néo-paganisme et l’Église renouvellera la face de la terre. » Ce furent ces vérités que Cardijn continua à prôner tout au long de sa vie et à mettre en œuvre avec les jeunes travailleurs. Son point de départ demeurait en tout temps une vision croyante de l’homme dans la société et sa conviction qu’il n’y avait lieu de permettre une contradiction entre la destinée temporelle de l’homme et sa destinée éternelle, celle-ci étant ‘double et unique’ pour donner ainsi à l’existence de chaque homme une dimension divine, sainte et apostolique. « Seule une organisaton de jeunes travailleurs en vue de la conquête de leur destinée éternelle et temporelle résoud le problème essentiel et vital, premier et fondamental qui se pose pour chaque jeune travailleur et pour tous les jeunes travailleurs.(…) Une école de conquête de leur vie laïque, de toute leur vie personnelle, familiale, sociale, sentimentale, religieuse, avec un programme de vie, dans un état de vie, pour une condition de vie. (…) Une école

de conquête de leur milieu, de leur milieu laïc, en l’absence et à distance du prêtre, dans le milieu réel qui est le cadre, l’atmosphère, le soutien, le nourricier de leur vie ; milieu non seulement physique, mais humain ou inhumain : non pas un milieu artificiel constitué ». De par ses contacts avec le monde de la jeunesse ouvrière, il fut confronté avec des situations intolérables qu’il dénonçait sans détour. Son but demeurait toujours d’arriver à des conditions de travail plus humaines, portant une attention particulière aux dangers moraux que pouvait amener une situation de travail à la vie familiale des ouvriers, à leur formation et leur éducation, à leur logement. Son action consistait principalement à rendre les travailleurs conscients de leur dignité et en mesure de maintenir cette dignité dans leur situation de travail et même de la promouvoir. Sa méthode était complètement axée sur la consolidation des forces ouvrières et de leur solidarité. Il entrait ainsi de plein pied au cœur de la doctrine sociale de l’Église et ce fut pour lui un grand honneur que le Pape Jean XXIII mentionna dans son encyclique « Mater et Magistra » expressément sa célèbre triade « voir, juger, agir » comme méthode à suivre. Son grand souci était également de veiller à ce que le mouvement demeure complètement en ligne et en harmonie avec l’Église et il vit ainsi l’action catholique comme un apostolat laïque mandaté par la hiérarchie de l’Église.

Conclusion Il est aujourd’hui souvent question de nouvelle évangélisation. Le synode des évêques de 2012 y était d’ailleurs consacré. La vision et la méthode de Cardijn, fussent-elles développées au cours du siècle dernier, demeurent une bonne base pour réfléchir à la manière de rendre l’Évangile réellement présent dans le monde et de chercher des voies pour ramener la vocation temporelle et séculière de chaque homme en harmonie avec sa vocation divine. C’est la dignité de l’homme, de chaque homme, qui doit être le reflet de son origine divine, de sa vocation divine et de sa destinée divine. ¶ Fr. René Stockman

lopper également en France. De grands congrès furent ainsi tenus et lors du 10e anniversaire en 1935, non moins de 100.000 jeunes travailleurs s’étaient rassemblés à Paris. Toujours et sans désemparer, Cardijn y alla de toute son éloquence, exhortant de cette manière qui lui était bien propre la jeunesse ouvrière à se faire les authentiques missionnaires dans les usines et à pratiquer la ‘révision’ de la vie selon le grand principe du ‘voir, juger, agir’. À plusieurs reprises, il vint visiter nos instituts, notamment ceux de Woluwe et de Zwijnaarde, les frères mettant avec plaisir leur salle des fêtes à disposition des jocistes rassemblés. Ainsi établit-il les contours de la vocation laïque dans l’Église, laquelle sera ultérieurement définie lors du Concile Vatican II auquel il put se rallier. Cardijn ne se confinait pas seulement à l’intérieur des frontières de la Belgique, mais il voyageait dans le monde entier pour mieux se rendre compte du sort et de la destinée des jeunes travailleurs en les exhortant partout à se réunir dans un grand mouvement catholique. En 1957, il fut reçu à Rome, avec non moins de 30.000 jeunes ouvriers et ouvrières venus du monde entier, par le Pape Pie XII qui s’adressa à eux dans les termes suivants: “L’Eglise a besoin aujourd’hui plus que jamais des jeunes travailleurs pour construire vaillamment, dans la joie et dans la peine, dans les succès et les épreuves, un monde tel que Dieu le veut”. Lors de son 80e anniversaire en 1962, il pouvait se féliciter de la présence des jocistes dans 88 pays, comptant au total plus de 4 millions de membres. Petit à petit, il troqua son implication directe pour une présence plus inspirante. Lors du Concile Vatican II, il fut nommé dans une commission appelée à se pencher sur l’apostolat des laïcs et il ne manqua pas de lui prêter sa précieuse contribution. À sa grande surprise, il fut créé cardinal en 1965 par le Pape Paul VI, et il prit pour devise episcopale : « Evangelizare pauperibus – évangéliser les pauvres ». « Mon diocèse est la jeunesse ouvrière du monde entier », donnait-il pour tout commentaire lors sa haute désignation. Le Cardinal Cardijn décéda deux ans plus tard, le 24 juillet 1967.

Graduation with a PhD in Public Health at Kenyatta University in Kenya

or about 11 years since 2003, I have attended three Kenyan Universities. After obtaining a Bachelor of Science at the Catholic University of Eastern Africa, I proceeded with a Master of Science from the same University and then a Master of Public Health from Moi University. I then enrolled for a PhD degree at Kenyatta University. On 4th July 2014, it was the climax when I was conferred upon the degree of Doctor of Philosophy (PhD) in Public Health in a very memorable and colourful graduation ceremony at Kenyatta University. On the 5th of July, it was the joyful and peaceful graduation celebration in our community in Nairobi. The thanksgiving mass was said by the Vice-Chancellor of the Catholic University of Eastern Africa, Mgr. Dr. Pius Rutechura, in our Noviciate Chapel. Many guests attended the function. This degree was conferred after years of hard work, dedication and research. The thesis main objective was to investigate adherence and treatment outcomes among patients with comorbidity of depression and other mental disorders attending the neuropsychiatric facilities in Rwanda. A number of psychometric instruments were used in the study. The first finding of the study was that the prevalence of comorbidity of depression and other disorders was not negligible and comorbidity influenced adherence to treatment. The study also found that the patients attending psychiatric hospitals in Rwanda do not adhere optimally to their treatments. It identified the factors that had a significant influence on adherence

to treatment among patients. Besides, the study investigated the social support and social stress among patients and their influence on adherence. It emerged that the mean perceived social support score was low and that many patients lacked the social support they needed from their relatives and the community at large. Given that the relationship between adherence to treatment and treatment outcomes among patients was statistically significant, the study recommended interventions to increase the number of patients who adhere optimally to their treatments. There are other interesting research findings that can be read from the thesis itself. The author re-acknowledges with gratitude the much appreciated support that he has received from many people and particularly from the Congregation together with the inspiration from Bro. Dr. Rene Stockman, the Superior General. Âś Bro. Michel Mutabazi

It identified the factors that had a significant influence on adherence to treatment among patients.

deus caritas est

kenya

Promotie tot doctor in de Volksgezondheid aan de Kenyatta University in Kenia

magazine | 2014 # 03

hadden aan sociale steun van familieleden en hun omgeving. Gezien de relatie tussen de therapietrouw van de behandeling en de behandelingsresultaten bij patiënten statistisch significant was, adviseerde de studie interventies om het aantal patiënten die hun behandeling optimaal volgen te verhogen. De overige interessante bevindingen die uit het onderzoek blijken

kunnen in de thesis zelf worden gelezen. Als auteur wens ik graag opnieuw mijn erkentelijkheid te betuigen voor de zeer gewaardeerde steun die ik van iedereen mocht ontvangen en vooral van de congregatie, alsook de inspiratie van de generale overste, Br. Dr. René Stockman. ¶ Br. Michel Mutabazi

inds 2003 heb ik gedurende 11 jaar gestudeerd aan drie Keniaanse universiteiten. Na het behalen van een Bachelor of Science aan de Katholieke Universiteit van Oostelijk Afrika, vervolgde ik mijn studies met een Master of Science aan dezelfde universiteit en een masteropleiding Volksgezondheid aan de Moi University. Daarna begon ik een doctoraatsopleiding aan de Kenyatta University. Op 4 juli 2014 verwierf ik de titel van doctor in de Volksgezondheid tijdens een gedenkwaardige en kleurrijke promotieplechtigheid aan de Kenyatta University. Op 5 juli werd mijn promotie op een blije en serene manier gevierd in onze gemeenschap in Nairobi. De dankmis, die werd gehouden in onze noviciaatskapel, werd voorgegaan door de vicerector van de Katholieke Universiteit van Oostelijk Afrika, Mgr. Dr. Pius Rutechura. Hier namen verscheidene gasten aan deel. Deze PhD-titel werd behaald na jaren van hard werk, toewijding en onderzoek. Het hoofddoel van de thesis was het onderzoeken van de therapietrouw- en behandelingsresultaten bij patiënten met comorbiditeit van depressie en andere geestelijke aandoeningen die worden opgenomen in neuropsychiatrische instellingen in Rwanda. In deze studie werden een aantal psychometrische instrumenten gebruikt. Een eerste bevinding van de studie was dat de prevalentie van comorbiditeit van depressie en andere aandoeningen niet te verwaarlozen was en dat comorbiditeit de therapietrouw van de behandeling beïnvloedt. Uit de studie bleek ook dat patiënten die worden opgenomen in psychiatrische ziekenhuizen in Rwanda hun behandeling niet optimaal volgen. De factoren die een significante invloed hadden op de therapietrouw bij patiënten werden geïdentificeerd. Daarnaast onderzocht de studie de sociale steun en sociale stress bij patiënten en hun invloed op de therapietrouw. Het onderzoek wees uit dat de gemiddelde score wat betreft sociale steun laag was en dat veel patiënten een tekort

De factoren die een significante invloed hebben op de therapietrouw werden geïdentificeerd.

kenya

Obtention du Grade de Docteur en Santé Publique à l’Université Kenyatta au Kenya

ela fait plus de 11 ans à partir de l’an 2003 que j’ai suivi des cours dans trois Universités kényanes. Après avoir obtenu le titre de bachelier en sciences à l’Université catholique de l’Afrique orientale, j’ai continué mes études pour l’obtention d’une maîtrise en sciences à la même Université et ensuite une maîtrise de santé publique à l’Université Moi. Je me suis alors inscrit pour l’obtention du grade de Docteur à l’Université Kenyatta. Le 4 juillet 2014 en constitua le couronnement, lorsqu’il me fut conféré le grade de Docteur en santé publique lors d’une cérémonie de remise de prix des plus mémorables et colorées à l’Université Kenyatta. Le 5 juillet, nous avons fêté l’obtention de grade de manière joyeuse et dans une intimité chaleureuse et sereine dans notre communauté à Nairobi. La messe d’action de grâces était célébrée par le vice-chancelier de l’Université catholique d’Afrique orientale, Mgr. Dr. Pius Rutechura, dans la chapelle de notre noviciat, avec la participation de nombreux autres invités pour l’événement. Le grade a été conféré à l’issue de nombreuses années de dur labeur, de dévouement et de recherche. Le principal objectif de la thèse était d’examiner l’adhérence et les résultats du traitement parmi les patients atteints d’une comorbidité de dépression et d’autres troubles mentaux tels qu’ils se présentaient dans les structures neuropsychiatriques au Rwanda. Un certain nombre d’instruments psychométriques avaient été utilisés pour ce faire. La première issue de cette étude était de démontrer que la comorbidité de dépression et d’autres troubles n’était pas peu influencée par l’adhérence au traitement. L’étude fit également ressortir que les patients traités dans les hôpitaux psy-

chiatriques du Rwanda n’adhéraient pas de manière optimale à leur traitement. L’étude permit de distinguer des facteurs ayant une influence significative sur l’adhésion au traitement parmi les patients. En outre, l’étude a examiné le soutien social et les tensions sociales parmi les patients ainsi que leur influence sur l’adhésion. Il en est ressorti que le sentiment majoritairement perçu était que beaucoup de patients manquaient de support social tel qu’ils étaient en droit de l’attendre de leur famille et de leur communauté au sens large. Étant donné que la relation entre l’adhésion au traitement et les résultats de celui-ci parmi les patients était statistiquement signifiante, l’étude recommandait des interventions afin d’augmenter le nombre de patients adhérents optimalement à leur traitement. Il existe par ailleurs d’autres résultats de recherche intéressants, lesquels peuvent être lus dans

L’étude permit de distinguer des facteurs ayant une influence significative.

la thèse proprement dite. L’auteur réitère sa gratitude pour toute l’aide et le support reçu d’un grand nombre de personnes, et plus particulièrement de la Congrégation en évoquant l’inspiration et les encouragements de la part du Fr. Dr. René Stockman, Supérieur général. ¶ Fr. Michel Mutabazi

deus caritas est

rwanda

laying bricks in gikondo

magazine | 2014 # 03

separate from the other workshops. We are able to realise this project thanks to the collaboration of several agencies. Most importantly, the Congregation of the Brothers of Charity, specifically the ‘Zuidactie’, which raises money mainly in Belgium for the continued development of the care for people with disabilities. The Belgian government also contributed via the DGD programme, or Directorate-General for Development Cooperation. Also the Liliane Foundation, which helped set up the centre in Gikondo, is looking into the possibilities for donating. Thanks to these different partners, we were able to put our plans into action. As for the daily operations, we look to the Rwandan government, of course, and during the speeches of the attending representatives, we heard some positive things both with regard to equipment and payment of teachers. We have hope. For the Congregation of the Brothers of Charity, this project is a powerful example of how to remain open to new emergency situations. “We mustn’t close our eyes to the needs that we are faced with, and approach people with love,” was the topic of my address, focusing on the professional

Meanwhile, new needs have emerged and we are responding to them.

response that we want to give as a translation of our charity. At the same time, Rwanda is an example on the African continent when it comes to concern for people with mental illness and people with disabilities. Although subsidisation of the basic structure is often lacking, the ministry of health and the ministry of education do provide the necessary funds for the daily operations, which significantly pushes forward further development. We have already arranged to open the new school in January 2015, on the occasion of our meeting with the General Council and the provincial superiors, which will be held in Rwanda. They have ample time to make it into something beautiful. The laying of the foundation stone was meaningfully concluded with a short tour of the early childhood intervention services, where Klaartje, our Belgian development-aid worker from Fracarita Belgium, gave us a full explanation. It was nice to see how mothers were being coached by our specialists so that they could offer their children proper therapy at home. They were also proud to present their new brochure which features HVP Gatagara’s activities in Gatagara, in Rwamagana, in Butare, in Ndera, in Ruhango, and, of course, in Gikondo. Indeed, this goes beyond being a four-leaf clover of care with love and expertise for physically challenged young people and adults, for the visually impaired in Rwamagana, and with a unique integrated education project in Butare where nondisabled children have class lessons in a school for disabled children. This too is integration! ¶ Bro. René Stockman

n 2010, we opened a new centre in Kigali, in the Gikondo neighbourhood. The centre is connected to our institute for the physically challenged in Gatagara. It is another one of our satellite centres. Gikondo, as we refer to it, has three departments: a clinic that provides early childhood intervention services, which is really new in Rwanda, a physiotherapy department, and a workshop that produces orthopaedic equipment. The centre had a slow start but gradually it took its place in the field of care for people with disabilities. Meanwhile, new needs have emerged and we are responding to them: mentally challenged children, sometimes with multiple disabilities, who have no access to any form of specific care but for whom early intervention would prove very helpful and who would gradually move on to a more specialised, educationally oriented child care programme. And so, we started on 22 May 2014 by laying the symbolic first stone. Together with the government representative for the disabled and the person in charge of the district, we gathered with the Gikondo staff. Following the warm welcome by JeanPierre, the centre’s coordinator, who also explained the plans to everyone, we took up the trowel and level, dressed in a colourful shirt and a hard hat, and pretended as though we knew something about laying bricks. It was the first stone of a project that will normally be finished in 6 months and will be a school for special education with early childhood intervention services for both physically and mentally challenged children. Luckily, we had plenty of room in the Gikondo neighbourhood to build this school with its own entrance,

rwanda

metselen in gikondo I

n 2010 werd in Kigali, in de wijk Gikondo, een nieuw centrum geopend, verbonden met ons instituut voor mensen met een fysieke handicap in Gatagara. Het werd de zoveelste satelliet. Gikondo, zoals we het nu in de volksmond noemen, kent drie afdelingen: een consultatiedienst en vroegbegeleiding van kinderen met een fysieke handicap, wat echt nieuw is in Rwanda; een afdeling kinesitherapie en een atelier voor de aanmaak van orthopedisch materiaal. Het centrum kende een trage start, maar geleidelijk kreeg het toch zijn plaats in de zorg voor mensen met een handicap. Maar ondertussen kwamen ook nieuwe noden naar boven, en daar wordt nu een antwoord op gegeven: kinderen met een mentale handicap, soms met een multipele handicap, waarvoor geen specifieke opvang voorzien is, en die nochtans echt gebaat zijn met een heel vroegtijdige begeleiding die dan geleidelijk kan overgaan in een meer gespecialiseerde schoolse opvang. Daarvoor werd op 22 mei 2014 het startschot gegeven met het leggen van de

symbolische eerste steen. Samen met de vertegenwoordiger van de mensen met een handicap op het niveau van de overheid en de verantwoordelijke van het district verzamelden we ons met de medewerkers van Gikondo, en na een hartelijke verwelkoming door Jean-Pierre, de coĂśrdinator van het centrum, met uitleg bij de plannen, mochten we het truweel en het waterpas ter hand nemen, gehuld in een kleurrijke bloes en met een werkhelm op het hoofd, en doen alsof we iets van metsen afwisten. De eerste steen van een project dat normaal 6 maanden in beslag zal nemen en dat zal resulteren in een school voor buitengewoon onderwijs, maar aangevuld met de vroegbegeleiding van zowel de kinderen met een fysieke als een mentale handicap. Op het domein van Gikondo was er gelukkig voldoende vrije ruimte om deze school te plannen met een eigen ingang en gescheiden van de andere ateliers. Het project kon er komen dank zij de samenwerking van verschillende instanties. Vooreerst de congregatie van de Broeders van Liefde en meer bepaald de Zuidactie

die in BelgiĂŤ speciaal voor de verdere ontwikkeling van de zorg voor mensen met een handicap werd georganiseerd. Een deel komt van de Belgische overheid via het DGD-programma, en ook het Liliane Fonds, dat mede aan de oorsprong ligt van het centrum in Gikondo, ging zien wat nu hun mogelijkheden waren. Dankzij deze verschillende partners kunnen de plannen gerealiseerd worden. Voor het functioneren wordt er natuurlijk gekeken naar de Rwandese overheid, en tijdens de toespraken van de aanwezige vertegenwoordigers klonken alvast posi-

Maar ondertussen kwamen ook nieuwe noden naar boven, en daar wordt nu een antwoord op gegeven.

deus caritas est

rwanda

Br. René Stockman

magazine | 2014 # 03

Les maçons

de Gikondo

’est en 2010 que fut ouvert à Gikondo, un faubourg de Kigali, un nouveau centre relié à notre centre pour personnes handicapées physiques de Gatagara. Ce fut l’énième satellite. Gikondo – comme les gens l’appellent actuellement – compte trois départements : un service de consultation et d’accompagnement précoce des enfants handicapés physiques, ce qui est réellement nouveau au Rwanda; un département de kinésithérapie ainsi qu’un atelier pour la fabrication de matériel orthopédique. Le centre a démarré lentement, mais il a fini par trouver sa place dans les soins pour les handicapés. Mais entre-temps, de nouveaux besoins sont apparus et c’est à cela que l’on veut répondre actuellement : pour les enfants frappés d’un handicap mental, parfois d’un handicap multiple, pour lesquels aucune structure d’accueil spécifique n’a été prévue à ce jour, alors que les jeunes patients ont tout intérêt à recevoir un encadrement précoce pouvant par la suite aboutir à une scolarisation plus spécialisée. C’est dans ce but qu’en date du 22 mai 2014, le coup de départ fut donné par la pose de la première pierre symbolique. Avec le délégué aux personnes handicapées au niveau gouvernemental et le responsable du district, nous nous sommes rassemblés avec les collaborateurs de Gikondo, et après une cérémonie d’accueil chaleureuse organisée par Jean-Pierre, le coordinateur du centre, qui explicitait les plans, nous avons pris une truelle et un niveau, non sans avoir endossé une blouse chatoyante et nous être coiffés d’un casque de travail, en faisant semblant que nous nous y connaissions en maçonnerie. Voilà posée la première pierre d’un projet qui devrait normalement s’étaler sur six mois et débouchera sur la construction d’une école d’enseignement spécial. Il sera complété d’accompagnement précoce pour les enfants frappés tant d’un handicap physique que mental. Heureusement que dans le domaine de Gikondo, on disposait de suffisamment d’espace pour projeter l’école et lui réserver sa propre entrée tout

en la séparant des autres ateliers. Ce projet a pu voir le jour grâce à la coopération des différentes instances. Il y eut d’abord la Congrégation des Frères de la Charité avec plus spécialement leur ‘Action Sud’ qui, au départ de la Belgique, fut organisée en particulier pour le développement ultérieur des soins pour personnes porteuses d’un handicap. Une partie nous vient des autorités belges par le programme DGD de coopération au développement, ainsi que du Fonds Liliane, qui a souscrit également, dès le départ, au projet du centre de Gikondo, pour en étudier les possibilités. Grâce à ces différents partenaires, le projet planifié peut être réalisé. Pour ce qui est de son fonctionnement, il est clairement fait appel aux autorités rwandaises et lors des discours des différents représentants, nous avons pu noter que les perspectives en étaient favorables, tant pour ce qui est de l’équipement que pour le paiement des salaires aux formateurs. Nous gardons donc espoir. Pour la Congrégation des Frères de la Charité, ce projet constitue un exemple frappant de l’attitude bienveillante à l’égard des nouvelles situations de détresse. « Nous ne pouvons pas fermer les yeux aux besoins qui s’imposent à nous et nous devons aller, en charité, à la rencontre des gens », était le thème de notre discours, en mettant l’accent sur la qualité professionnelle avec laquelle nous voulons mettre en œuvre notre mission de charité. Par ailleurs, on peut citer le Rwanda en exemple pour le continent africain pour l’attention que l’on y porte aux malades mentales et aux personnes handicapées. Même si le subventionnement des structures de base fait encore le plus souvent défaut, le fonctionnement est assumé tant de la part du Ministère des Soins de Santé que de la part du Ministère de l’Éducation en assurant le financement nécessaire, ce qui apporte un précieux coup de pouce dans l’avancement des choses. Des accords furent résolument pris pour ouvrir en janvier 2015 la nouvelle école, à l’occasion de notre assemblée avec le

tieve perspectieven, zowel naar de uitrusting toe als de betaling van de leerkrachten. Dus we houden hoop. Voor de congregatie van de Broeders van Liefde vormt dit project een sterk voorbeeld hoe men open wil blijven voor nieuwe noodsituaties. “We mogen onze ogen niet sluiten voor de noden die op ons afkomen en de mensen liefdevol tegemoet gaan”, was het thema van onze toespraak, en met de klemtoon op het professionele antwoord dat we willen geven als vertaling van onze caritas. Tegelijk mag Rwanda hier in het Afrikaanse continent als voorbeeld worden gesteld voor de aandacht die men er heeft voor mensen met een geestesziekte en mensen met een handicap. Blijft de subsidiëring van de basisstructuur nog meestal uit, voor de werking verschaft zowel het ministerie van gezondheidszorg als het ministerie van onderwijs de nodige financiering, wat de verdere ontwikkeling een grote duw voorwaarts geeft. Alvast werd de afspraak gemaakt om in januari 2015 de nieuwe school te openen, ter gelegenheid van onze vergadering met de uitgebreide generale raad samen met de provinciale oversten die we in Rwanda plannen. We geven hen dus ruim de tijd om er een mooi geheel van te maken. De eerstesteenlegging werd zinvol afgerond met een korte rondleiding in de dienst vroegbegeleiding, waar Klaartje, onze Belgische coöperante van Fracarita Belgium, een heel gevatte uitleg gaf. Het was mooi om te zien hoe de moeders begeleid worden door onze specialisten hoe ze hun kinderen ook thuis verder een gepaste therapie kunnen geven. Ook was men er fier de nieuwe brochure te kunnen aanbieden waar de ganse werking van het HVP Gatagara voorgesteld wordt, zowel in Gatagara zelf, in Rwamagana, in Butare, in Ndera, in Ruhango en natuurlijk in Gikondo. Ja, het is hier meer dan een klavertje vier van zorg met liefde en deskundigheid voor jongeren en volwassenen met een fysieke handicap, met een visuele handicap in Rwamagana en met een uniek project van geïntegreerd onderwijs in Butare, waar niet-gehandicapte jongeren lessen volgen in een school voor jongeren met een handicap. Ook dat is integratie! ¶

burundi

pope saint john xxiii in ngozi

C conseil général et les supérieurs provinciaux, que nous projetons de tenir au Rwanda. Nous leur donnons ainsi largement le temps de bien édifier l’ensemble. La pose de la première pierre fut judicieusement assortie d’une courte visite dans le service de l’accompagnement précoce où Klaartje, notre coopérante belge de Fracarita Belgium, donna une synthèse explicative concise. Il était beau de voir comment les mères étaient accompagnées par nos spécialistes et de quelle manière elles pourraient aussi donner aux enfants une thérapie adéquate à domicile. Nous étions également fiers de pouvoir y offrir notre nouvelle brochure où tout le fonctionnement du HVP Gatagara était présenté, tant à Gatagara même qu’à Rwamagana, à Butare, à Ndera, à Ruhango et, bien sûr aussi, à Gikondo. Oui, on effeuille ici bien plus qu’un trèfle à quatre feuilles avec la charité déclinée en soins et l’expertise pour les jeunes et adultes frappés d’un handicap physique, d’un handicap visuel à Rwamagana, tout en présentant un projet unique d’enseignement intégré à Butare, où des non-handicapés pourront suivre des cours dans une école pour jeunes avec un handicap. Cela aussi est une manière de faire de l’intégration ! ¶ Fr. René Stockman

Mais entre-temps, de nouveaux besoins sont apparus et c’est à cela que l’on veut répondre actuellement.

rossing the border between Rwanda and Burundi in the Bugesera District went smoothly. It was the first border crossing where I saw customs officers from two countries share the same office, which significantly cuts red tape. Once we had crossed the border, we could tell the difference between Rwanda and Burundi, from the road, that is. The houses are poorer in Burundi, often made from ‘poto-poto’ or mud, children are more shabbily dressed, and the landscape is still hilly yet less distinct. We were well on time for the inauguration of our new centre in Ngozi, and Bro. Hippolyte was waiting for us at the city’s central hotel, where we had some business to attend to. The president of the Republic, who hails from Ngozi and who is favourably disposed to the project, was travelling to South Africa and would not be attending. However, the vice-president of the Senate, who is also from Ngozi, had been delegated to the inauguration. In addition, a few ministers were going to be there, and the minister of health was sending her secretary-general, a well-known member of the general assembly of our centre in Kamenge. Bro. Hippolyte told us about the great deal of support that he had received from the governor, who was going to be one of our honoured guests, of course. When we left the centre for Mubuga, 9 kilometres outside of the city where the new project is located, we saw banana tree branches planted by the roadside as a sign of welcome to the important guests. Tradition is kept alive here, and as we got closer to Mubuga, we indeed saw people welcoming their leaders by the side of the road. A huge crowd had gathered near the centre. Children were trying to make their way to the front and see the drummers who had already been playing for a while. Then, the formal part of the day started, because it is not every day that the vice-president of the Senate comes to visit. The opening was scheduled at 11 but, of course, it was 11:30 before our honoured guests arrived. After

welcoming them, which happened quite cordially and without much protocol, we immediately proceeded to cutting the ribbon. I had the privilege of cutting the first part and the vice-president did the second part, and so we both declared the new centre open. The drums continued to sound in the background, and people kept dancing and singing. And when the ribbon hit the ground, the beating of the drums sounded like somersaults. Indeed, there was joy for this new care service, relief, support, and treatment of mentally ill persons. Bro. Hippolyte was our host and gave us the tour. It was clear that this building is just a first step, and they are hoping to add more services in the future. But for now, 12 patients will be admitted in addition to the ambulatory care. It all looked very clean and simple. Consultation rooms, a counselling room for a psychologist, an office for social services, a therapy room, an office for the person in charge, a nursing station, a small dining area, and four bedrooms with bathroom facilities. It is a classic example of a simple psychiatric nursing home, which is usually the way that we start developing an initiative: small-scale, focused on modest hospitalisation, and centred on a more ambulatory approach from the beginning. The president of the Republic immediately chipped in, and he donated the necessary equipment and materials to build a kitchen and a laundry room. This was officially announced during the vice-president’s speech. The governor started his speech by expressing his joy that the Brothers of Charity chose Ngozi for building this centre. He solemnly promised to do all that he can to support us, and we know that he does not use empty words. Bro. Hippolyte for his part sketched the new centre in the whole movement of the decentralisation of mental health care in Burundi, and referred to the centre in Kamenge, Bujumbura and the new centre in Gitega. It will be like a three-leaf clover, which will allow patients to have better access to treatment and care. I myself emphasised the impor-

deus caritas est

magazine | 2014 # 03

ever we wanted to respect the bishop’s wishes. We said goodbye to Ngozi after Bro. Hippolyte’s extensive interview to national television, and continued our journey through Burundi in the direction of Gitega. We spent a very pleasant evening with the brothers there, and we continued the celebration in a closed circle. We also celebrated the Eucharist, presided over by a Brother of Our Lady of Mercy. Near the end of the celebration, we handed a relic of Father Triest to Bro. Emiel, the community’s superior in Gitega. It will be placed in the brothers’ small house chapel where they already have a portrait of Father Triest.

It was clear that this building is just a first step, and they are hoping to add more services in the future.

We visited the sick, of course, and during evening recreation, we discussed which patron saint we should assign to our new centre. In the end, we chose Pope John XXIII, the argument being that the centre was opened in the same year as his canonisation. Pope John Paul II already has a community to protect: our house in Lusaka, Zambia. We will provide a nice poster and a photo of the new saint, and possibly a relic. As of today, the Congregation has three locations in Burundi: Bujumbura, Gitega, and Ngozi. For the latter, we are hoping to open a small community, also for the reason that the Catholic university of Ngozi offers possibilities for further professional training. We leave it all to our new saint, Pope John, who will guide it in his own unique and perhaps surprising way. We have taken a fresh, new step in the heart of our charism, and hopefully many mentally ill, who have been deprived of care, will gain new perspectives, find new hope, and, to quote our Founder, have the perspective of the joy of the resurrection. Indeed, the time of Easter is continued as a full reality here. ¶ Bro. René Stockman

tance of our mission as Brothers of Charity, and I especially thanked our Spanish benefactor, Mr Enrique, who offered the property and the financial means for us to develop this centre. Let us call it a little nod from Providence, which allowed us to be there in Ngozi. I also mentioned that we are hoping to open a religious community. The news was accompanied by a drum roll. The secretary-general of the ministry of health was pleased with our fruitful collaboration and the way in which we contribute to the mental health care policy on the one hand and help set it out on the other. Finally, the vice-president took the floor and sang our praises on behalf of the president. Quite remarkably, she concluded her address by placing the centre under God’s protection. We are no longer used to authorities making a religious reference. During the reception dinner, we had the opportunity to meet a few people in an informal way. We were pleased to see the communities of Kamenge and Gitega, the rector of the Catholic university of Ngozi, and many religious. The bishop did not attend as he was in Rome as part of an ad limina visit and would consecrate the buildings himself at a later date. We missed this during the inauguration, how-

burundi

de heilige paus johannes xxiii in ngozi

e grensovergang tussen Rwanda en Burundi in de Bugesera verloopt vlekkeloos. Het is de eerste grenspost waar ik de douaneambtenaren van twee landen eenzelfde kantoor zie delen, wat natuurlijk de vlotheid van het vervullen van de formaliteiten bevordert. Eens over de grens zien we het verschil tussen Rwanda en Burundi, althans wat vanop de weg te zien is. De huizen zijn in Burundi armer, nog dikwijls uit poto-poto, de kinderen lopen er armtieriger gekleed, en ook het landschap is wel heuvelachtig, maar toch minder uitgesproken. We zijn goed op tijd voor de inauguratie van ons nieuw centrum in Ngozi, en Br. Hippolyte wacht ons op bij het centrale hotel in de stad, waar we nog een aantal zaken op een rij zetten. De president van de Republiek, afkomstig van Ngozi en het project zeer goed gezind, is op reis naar Zuid-Afrika en zal er dus niet zijn, maar vaardigt de vicepresidente van de Senaat af, eveneens van Ngozi afkomstig. Daarnaast zullen er nog een aantal ministers zijn en de minister van gezondheidszorg vaardigt haar secretaris-generaal af, een goede gekende als lid van de algemene vergadering van ons centrum in Kamenge. Br. Hippolyte vertelt hoeveel steun hij ontving van de gouverneur, die natuurlijk één van de eregasten zal zijn bij de opening. Wanneer we het centrum verlaten om naar Mubuga te rijden, 9 kilometer buiten de stad waar ons nieuwe project gesitueerd is, zien we langs de baan takken van bananenbomen geplant, als teken van verwelkoming aan de hoge gasten. De traditie wordt hier stipt in ere gehouden, en wanneer we Mubuga naderen zien we inderdaad dat er mensen langs de weg staan opgesteld om hun leiders te verwelkomen. Rond het nieuwe centrum ziet het letterlijk zwart van het volk. Kinderen verdringen zich om op de eerste rij te kunnen staan en de tamboers te zien die reeds enige nummers ten beste geven. Vanaf nu wordt het allemaal heel formeel, want niet iedere dag komt de vicepresidente van de

Senaat op bezoek. De opening is voorzien om 11 uur, maar het wordt natuurlijk half 12 vooraleer de eregasten aankomen, en na de gebruikelijke begroeting, die zeer hartelijk verloopt en zonder veel protocol, gaan we onmiddellijk over tot het doorsnijden van het lint. Ik mag het eerste deel doorsnijden en de vicepresidente voltooit het werk en zo verklaren we samen ons nieuwe centrum voor geopend. De tamboers blijven op de achtergrond dansen, trommelen en zingen, en wanneer het lint valt klinken de trommelslagen als salto’s. Ja, er is vreugde om deze nieuwe dienst voor de zorg, opvang, begeleiding en behandeling van geesteszieken. Br. Hippolyte is onze gastheer en geeft ons eerst een rondleiding. Het is duidelijk dat het gebouw slechts een eerste stap is en dat men hoopt later nog meerdere diensten te kunnen toevoegen. Maar er kunnen alvast nu reeds 12 patiënten worden opgenomen naast de klemtoon die men wenst te leggen op de ambulante opvang. Het geheel oogt verzorgd en sober. Consultatieruimten, gespreksruimte voor de psycholoog, kantoor voor de sociale dienst, een therapieruimte, een kantoor voor de verantwoordelijke, een verpleegpost, een kleine refter en vier slaapkamers met de nodige sanitaire voorzieningen. Het is het klassieke beeld van een eenvoudig psychiatrisch verzorgingstehuis waarmee we meestal een beginnend initiatief uitbouwen: kleinschalig, gericht op een beschei-

Het is duidelijk dat het gebouw slechts een eerste stap is en dat men hoopt later nog meerdere diensten te kunnen toevoegen.

den hospitalisatie, en vanaf het begin met de klemtoon op een meer ambulante aanpak. De president van de Republiek heeft onmiddellijk zijn duit in het zakje gedaan en hij schenkt het nodige materiaal om een keuken en wasserij te bouwen. Het zal officieel worden aangekondigd tijdens de toespraak van de vicepresidente. Het is de gouverneur die de toespraken opent en zijn vreugde uitspreekt dat de Broeders van Liefde Ngozi hebben gekozen om dit centrum uit te bouwen. Hij belooft plechtig alles te doen om ons te steunen, en we weten dat hij geen loze woorden uitspreekt. Br. Hippolyte schetst het nieuwe centrum in de ganse beweging van de decentralisatie van de geestelijke gezondheidszorg in Burundi met verwijzing naar het centrum in KamengeBujumbura en het nieuwe centrum in Gitega. Het wordt een klavertje drie waarbij de zieken betere toegang moeten krijgen tot de behandeling en verzorging. Ikzelf beklemtoon het belang van onze missie als Broeders van Liefde en dank vooral onze Spaanse weldoener, Mr. Enrique, die zowel de eigendom als de financiële middelen ter beschikking stelde voor de uitbouw van dit centrum. We noemen het een knipoog van de Voorzienigheid om hier in Ngozi aanwezig te komen. Natuurlijk moet ik melden dat we hopen om er ook een religieuze communiteit te openen, wat met tromgeroffel wordt onderlijnd. De secretaris-generaal van het ministerie van gezondheidszorg onderlijnt onze goede samenwerking met het ministerie en de wijze waarop we ons enerzijds inschrijven in het beleid voor de geestelijke gezondheidszorg en anderzijds dit beleid ook mede helpen bepalen. Ten slotte is de vicepresidente aan de beurt en spreekt in naam van de president een echte lofrede uit en eindigt heel merkwaardig door het centrum onder Gods bescherming te plaatsen. We zijn het niet meer gewoon van autoriteiten een gelovige duiding te horen uitspreken.

deus caritas est

magazine | 2014 # 03

kunnen geven. Paus Johannes XXIII wordt finaal weerhouden, als argument dat het centrum geopend is in het jaar van zijn heiligverklaring. Paus Johannes Paulus II heeft reeds een communiteit die hij moet beschermen: ons huis in Lusaka – Zambia. We zullen zorgen voor een mooie poster en foto van de nieuwe heilige en eventueel ook een reliek. Vanaf vandaag telt de congregatie in Burundi drie locaties: Bujumbura, Gitega en Ngozi, en voor de laatste locatie hopen we binnenkort eveneens een kleine communiteit te kunnen openen, ook in het licht van de katholieke universiteit in Ngozi die aan broeders mogelijkheden biedt voor hun verdere professionele vorming. We zullen het allemaal maar toevertrouwen aan onze nieuwe heilige Paus Johannes die het op zijn unieke en misschien wel verrassende manier zal begeleiden. Alvast is een nieuwe frisse stap gezet in het hart van ons charisma en hopelijk zullen vele geesteszieken, die nu van zorg zijn verstoken, nieuwe perspectieven krijgen, nieuwe hoop en, om het met onze Stichter te zeggen, het perspectief van de vreugde van de verrijzenis. Ja, de Paastijd wordt hier in volle realiteit verdergezet. ¶ Br. René Stockman

Tijdens de receptie-maaltijd wordt het de tijd om informeel heel wat mensen te begroeten. We zijn blij de communiteiten van Kamenge en Gitega aanwezig te zien, de rector van de katholieke universiteit van Ngozi en vele religieuzen. De bisschop is afwezig en bevindt zich in Rome als uitloop van het ad limina bezoek en zal op een latere datum zelf de inzegening van de gebouwen komen doen. Dat missen we wat bij deze inauguratie, maar we wilden de wens van de bisschop respecteren. We nemen afscheid van Ngozi, nadat Br. Hippolyte nog een uitgebreid interview heeft gegeven voor de nationale televisie en we zetten onze tocht doorheen Burundi verder, richting Gitega. Het wordt een aangename avond met de broeders aldaar, en we zetten in intieme kring het feest verder. We vieren er ook eucharistie, voorgegaan door een Broeder van Scheppers, en op het einde van de eucharistie overhandigen we een reliek van Vader Triest aan Br. Emiel, de overste van onze communiteit in Gitega. Het zal een plaats krijgen in de kleine huiskapel van de broeders, waar reeds een afbeelding van Vader Triest werd opgehangen. Een bezoek aan de opgenomen zieken mag niet ontbreken, en tijdens de avondrecreatie wordt er gediscussieerd over de patroonheilige die we aan ons nieuw centrum zouden

burundi

le saint pape jean xxiii à ngozi

e passage de frontière du Rwanda au Burundi à Bugesera se fait comme une lettre à la poste. C’est le premier poste-frontière où je remarque que les préposés des deux pays partagent un même bureau, ce qui facilite bien sûr les démarche à effectuer. Une fois la frontière passée, nous observons la différence entre le Rwanda et le Burundi, du moins pour autant que nous puissions les remarquer au départ de la route. Au Burundi, les maisons sont d’apparence plus pauvres, souvent encore construites en popo-popo. Les enfants y courent plus sommairement vêtus, alors que le paysage – tout en demeurant vallonné – y présente moins de relief. Nous arrivons bien à l’heure pour l’inauguration de notre nouveau centre à Ngozi, et le Frère Hippolyte nous attend près de l’hôtel central en ville, où nous prenons la peine de récapituler quelques points du programme. Le président de la République, lui-même originaire de Ngozi et

très favorable à notre projet, est parti en voyage vers l’Afrique du Sud et ne sera donc pas présent, mais il a délégué la viceprésidente du Sénat, également originaire de Ngozi. En outre, nous y rencontrerons un certain nombre de ministres, le Ministère de la Santé publique nous envoyant son délégué général, personnage bien connu en tant que membre de l’assemblée générale de notre centre à Kamenge. Fr. Hippolyte nous raconte l’aide précieuse qu’il a reçue du gouverneur et qui sera bien sûr l’un des hôtes d’honneur lors de l’inauguration. Lorsque nous quittons le centre de la ville pour nous rendre à Mubuga, qui se situe à 9 km de là et où se trouve notre nouveau projet, nous remarquons que des feuilles de bananier ont été plantées tout au long de la route en tant que signe de bienvenue pour les hôtes de marque. Toujours pour faire honneur à la tradition, les habitants se sont postés le long de la route à l’approche de Mubuga afin d’y accueillir leurs

dirigeants. Près du nouveau centre, les lieux semblent noirs de monde. Les enfants se poussent pour être au premier rang et voir les tambours, lesquels se sont déjà mis à l’œuvre et battent leurs premiers rythmes. Dès ce moment, tout devient très cérémonial, car ce n’est pas chaque jour que la vice-présidente du Sénat vient en visite. L’inauguration est prévue à 11h00, mais il sera bien sûr 11h30 avant que les hôtes d’honneur n’arrivent et, après les premières salutations qui s’échangent de manière très cordiale – cette fois sans trop de protocole – nous coupons d’emblée le ruban. Il me revient l’honneur de pouvoir en couper la première partie alors que la vice-présidente achèvera le travail, afin qu’il puisse ainsi être dit et déclaré que c’est ensemble que nous avons ouvert le nouvel établissement. Si les percussionnistes aux tambours continuent à se tortiller en jouant et à chanter à l’arrière-plan, ils haussent le rythme jusqu’à en faire des salves au

deus caritas est

magazine | 2014 # 03

a ainsi permis de nous installer à Ngozi. Je dois naturellement y ajouter que nous espérons pouvoir y ouvrir également une communauté religieuse, ce qui est salué par une nouvelle salve de tambours. Le secrétaire général du Ministère de la Santé publique souligne notre bonne entente et la manière dont nous souscrivons à la politique de soins de santé mentale tout en contribuant à l’amener en bonne voie. Enfin vient le tour de la vice-présidente d’y aller, parlant au nom du Président, d’un véritable éloge en plaçant, de manière tout à fait aussi surprenante que remarquable, le centre sous la protection de Dieu. Nous n’avons plus tellement l’habitude que des autorités publiques fassent ce genre de profession de foi. Lors du repas de réception, l’occasion nous est donnée de saluer, de manière informelle, un grand nombre de personnes. Nous nous réjouissons de voir la présence des communautés de Kamenge et de Gitega, du recteur de l’université catholique de Ngozi ainsi que de nombreux religieux. L’évêque est en déplacement à Rome et doit y poursuivre son séjour à la suite d’une visite ad limina après nous avoir promis de venir bénir personnellement les bâtiments à une date ultérieure. Si nous regrettions devoir nous passer de sa présence lors de l’inauguration, nous ne pouvions qu’en prendre notre parti en respectant sa décision. Nous quittons Ngozi, après que le Frère Hippolyte ait donné une longue interview à la chaîne de télévision nationale, et nous poursuivons alors notre périple au Burundi en direction de Gitega. Nous y passons une agréable soirée avec les frères de la place et poursuivons ainsi à notre façon, d’une manière plus intime, les festivités entamées. Nous y célébrons également l’eucharistie, présidée par un

Frère de Scheppers, et remettons à l’issue de la célébration une relique du Père Triest au Fr. Émile, le supérieur de notre communauté à Gitega. Elle sera mise en place dans la chapelle de la maison des frères où se trouve déjà une représentation du Père Triest. Une visite aux malades ne pouvait faire défaut et lors de la récréation du soir, nous débattons du nom du saint patron que nous réserverons au nouveau centre. Nous nous mettons d’accord sur le Pape Jean XXIII, argumentant que le centre a été ouvert au cours de l’année de sa canonisation. Le Pape Jean-Paul II, quant à lui, a déjà une communauté mise sous sa garde et à son égide : notre maison à Lusaka en Zambie. Nous veillerons à envoyer une belle affiche et une photo du nouveau saint ainsi qu’une relique éventuellement. Dès à présent, la Congrégation compte trois établissements au Burundi : Bujumbura, Gitega et Ngozi, et nous espérons pour cette dernière de pouvoir également y ouvrir une petite communauté, compte tenu également de l’université catholique à Ngozi qui donne aux frères la possibilité de poursuivre leur formation professionnelle. Nous mettrons tout sous la protection de notre nouveau saint Pape Jean XXIII, qui ne manquera sans doute pas de la guider de cette manière unique et parfois surprenante dont il avait le secret. Quoi qu’il en soit, un nouveau pas vient d’être franchi au cœur même de notre charisme et nous espérons qu’un grand nombre de malades mentaux, actuellement privés de soins, y trouveront de nouvelles perspectives, une nouvelle espérance et – pour le dire avec les mots de notre Fondateur – la perspective de la résurrection. Oui, l’esprit de la Pâque se perpétue ici dans la réalité des choses. ¶ Fr. René Stockman

moment où le ruban se coupe. Les cris de joie retentissent de partout pour inaugurer cette initiative au profit des soins, de l’accueil et de l’accompagnement des malades mentaux. Fr. Hippolyte assume alors sa fonction de maître de céans en nous proposant un tour du propriétaire. Il est évident que l’immeuble n’en est qu’à un premier développement auquel nous espérons pouvoir plus tard ajouter d’autres services. Mais on se félicite de pouvoir dès à présent y admettre 12 patients, en plus du service de soins ambulatoires lequel aura la primauté, du moins pour le moment. L’ensemble se présente de manière soignée et sobre. Les cabinets de consultation, le parloir du psychologue, le bureau du service social, un espace de thérapie et un bureau pour le responsable, un poste de soins infirmiers, un petit réfectoire et quatre dortoirs sont équipés d’infrastructures sanitaires. C’est le profil classique d’un dispensaire psychiatrique simple au départ duquel nous voulons, en général, développer un projet dans sa première phase : d’envergure réduite, axé sur une hospitalisation réduite et mettant l’accent au départ sur une approche plus ambulatoire. Le président de la République n’a pas manqué de mettre d’emblée la main à la poche en nous offrant le matériel nécessaire pour construire les cuisines et le lavoir, ce qui sera officiellement annoncé dans le discours de la vice-présidente. C’est le gouverneur qui ouvre le discours en exprimant sa joie que les Frères de la Charité aient choisi Ngozi pour y implanter leur centre. Il promet solennellement de mettre tout en œuvre pour nous appuyer et nous savons par expérience qu’il ne parle pas dans le vide. Fr. Hippolyte nous fait l’esquisse du nouveau centre à la lumière du grand mouvement de décentralisation des soins de santé mentale au Burundi, en faisant référence au centre à Kamenge-Bujumbura et au nouveau centre à Gitega. Nous voilà donc avec un trèfle à trois feuilles où les malades bénéficient d’un meilleur accès aux traitements et aux soins. Quant à moi, je mets en exergue notre mission en tant que Frères de la Charité et j’exprime surtout la reconnaissance que nous devons à notre bienfaiteur espagnol, Mr. Enrique, qui a non seulement mis sa propriété à la disposition, mais également des moyens financiers pour le développement de ce centre. Nous y voyons un clin d’œil de la Providence qui nous

dr congo

A new start

in uvira

here are probably very few foundations in the history of the Congregation that have had such a rough start than the one in Uvira in Congo’s Kivu region. It all started in 1994, when brothers fled Rwanda and arrived in Uvira, where they set up several projects with other refugees. Bro. Stan Goetschalckx was the leading figure, and with his well-known concern for the most neglected he set up a relief initiative for children. This is where he started developing that which would take more shape in Kigoma, Tanzania and would be known as ‘Ahadi’ – a fresh, new interpretation of our mission as a congregation. Uvira was just an intermediate stage, and we did not stay there long enough to make it permanent, which meant that the building by the shores of Lake Tanganyika, which was conceived as a youth centre, was left unfinished. Long, we have hoped and tried to get a few of the activities going again from Tanzania, and Ahadi did organise a number of programmes for refugees for a while. A second important person in the history of Uvira was Bro. Luc Baes, who attempted to establish a community around 2008.

During a visit to the then bishop, we tried to make a few arrangements with regard to the apostolate. Unfortunately, we were not able to bring this to a favourable conclusion, and, again, we left Uvira. With properties that were more inland, we tried to set up a few agropastoral projects. However, due to all sorts of circumstances it was impossible for us to work properly, and as a result this too was consigned to the back burner. In 2011, we made a new attempt and worked together with the two regions of Congo and Tanzania to establish a joint community, led by brothers from Congo and open to postulants and brother-stu-

I was very pleased, of course, to be able to visit Uvira with a clear perspective for the future and the hope that this new initiative would succeed

dents from Tanzania. At the same time, we took action to continue construction on the building by the shores of the lake to make it fit for accommodating a community. However, various difficulties arose again, which made us decide to put the project on hold. Eventually, a final decision was made after the 2012 General Chapter, and the establishment of a community was entrusted to the region of Congo, with the task to also develop an apostolate. Today, this community has three brothers, one of whom a student. The buildings are gradually being finished as a home for the brothers and a small centre for psychiatric patients, linked with our centre in Sosame, Bukavu. I was very pleased, of course, to be able to visit Uvira with a clear perspective for the future and the hope that this new initiative would succeed. It is quite a special sensation to live by the shores of Lake Tanganyika, which currently reaches our community’s walls. The brothers who live there are used to the sound of the waves and its calming effect. Man does grow used to everything, apparently. There is still a great deal that needs to be

deus caritas est

dr congo

Een nieuwe start

in uvira

Bro. René Stockman

magazine | 2014 # 03

mogelijk zodat ook dit in de koelkast werd opgeborgen. In 2011 werd dan een nieuwe poging ondernomen met een samenwerking tussen de twee regio’s van Congo en Tanzania om er een gezamenlijke communiteit op te richten, begeleid door broeders uit Congo en open voor postulanten en broedersstudenten uit Tanzania. Tegelijk werden er ook stappen ondernomen om de gebouwen aan de boord van het meer verder uit te bouwen en geschikt te maken om er een communiteit in onder te brengen. Maar opnieuw kwamen allerlei moeilijkheden de kop opsteken, zodat ook ditmaal besloten werd om het project “in de wacht te zetten”. Uiteindelijk werd na het generaal kapittel van 2012 de knoop definitief doorgehakt en de vorming van de communiteit werd toevertrouwd aan de regio van Congo met de opdracht om er eveneens een apostolaat te ontwikkelen. Vandaag telt deze communiteit drie broeders, waarvan één student, en is men bezig geleidelijk de gebouwen af te werken als woonhuis voor de broeders en een klein opvangcentrum voor psychiatrische patiënten, verbonden aan ons centrum Sosame in Bukavu. Ik was dan ook blij eindelijk Uvira te kunnen bezoeken met een duidelijk perspectief voor ogen en met de hoop dat we ditmaal zouden slagen met dit nieuwe initiatief. Het is wel een speciaal gevoel te leven aan de boord van het Tanganyikameer, dat momenteel tot aan de muur van de communiteit komt. Maar de broeders die er verblijven zijn reeds gewoon met het geluid van de golven te leven en er zelfs het rustgevend effect van te ervaren. Men went inderdaad aan alles.

done in Uvira, but the community building is ready for the finishing touches, after which the other rooms that are being used by the brothers can be prepared for the patients, at which point the apostolate can truly take off. Uvira is like an Echternach experience for us – I am referring to the dancing procession during which people take two steps forward, one step back, and moves really slowly as a result. I stayed the night with the Xaverian Fathers, who are building a new reflection centre in Uvira. Father Amato, who I remember being a bursar in Bukavu, joined me in an open-hearted conversation about the future. He thought that the idea to set up care for psychiatric patients was very good because it is so typical of the Brothers of Charity and an answer to a very urgent local need. The centre of the Xaverian Fathers, which is also located by the shores of Lake Tanganyika is under construction, and they, too, are hoping to answer a need; the need for spiritual guidance. We conclude our visit to the community of Uvira by handing over a relic of Father Triest. It is a profound moment of prayer during which we ask the intercession of Father Triest to help guide Uvira in the right direction. The brothers do not have a chapel yet, just an oratory. However, once the community rooms are finished, a chapel will be installed and the relic will have a place of honour there. And it is certain that, next time, there will be patients. Sometimes, it takes 20 years before you find a specific use for a house.¶

ellicht zullen er in de geschiedenis van de congregatie weinig andere stichtingen een dergelijke moeilijke start hebben gekend dan deze in Uvira in de Kivu-streek van Congo. Het begon allemaal in 1994, toen de broeders vanuit Rwanda op de vlucht in Uvira aankwamen, en er samen met andere vluchtelingen een aantal activiteiten opstartten. Br. Stan Goetschalckx was er de centrale figuur en met zijn gekende aandacht voor de meest verstotenen startte hij met de opvang van jongeren en ontwikkelde reeds daar wat hij later meer vorm zou geven eenmaal in Kigoma in Tanzania, en dat als “Ahadi” een frisse invulling werd van onze missie als congregatie. Maar Uvira was slechts een tussenstap en het verblijf aldaar duurde niet lang genoeg om zaken een definitieve wending te kunnen geven, zodat er een gebouw aan de boord van het Tanganyikameer dat als een jeugdcentrum was geconcipieerd onafgewerkt achterbleef. Lang werd gehoopt en ook geprobeerd om vanuit Tanzania een aantal activiteiten terug op te nemen, en voor een tijd organiseerde men met Ahadi inderdaad een aantal vormingen voor de teruggekomen vluchtelingen. Een tweede persoon in de geschiedenis van Uvira was Br. Luc Baes die rond 2008 opnieuw probeerde met een communiteit te starten, en bij een bezoek aan de toenmalige bisschop probeerden we een paar afspraken te maken rond het wenselijke apostolaat. Maar spijtig genoeg kon men dit niet tot een goed einde brengen, en opnieuw werd Uvira verlaten. Met de eigendommen meer in het binnenland werd geprobeerd een aantal agropastorale projecten te starten, maar allerlei omstandigheden maakten een goede werking on-

Er is nog veel te doen in Uvira, maar het gebouw voor de communiteit wacht op afwerking, en dan kunnen de andere ruimten die nu door de broeders worden ingenomen voor de patiënten gereed gemaakt worden en kan men met het apostolaat beginnen. Uvira is voor ons als een Echternach-ervaring, waar men een processie kent waarbij men twee stappen voorwaarts gaat en één stap achteruit, en daarmee zeer langzaam vordert. Ik overnachtte bij de Paters Xaverianen, die in Uvira een nieuw bezinningscentrum aan het uitbouwen zijn. Met Pater Amato, die ik nog ken van de tijd dat hij econoom was in Bukavu, hadden we een hartelijk gesprek over de toekomst. Hij vond de idee om te starten met de zorg voor psychiatrische patiënten zeer goed, omdat het zo typisch is voor de Broeders van Liefde en echt een antwoord is op een zeer acute nood ter plaatse. Het centrum van de Paters Xaverianen, eveneens aan de boord van het Tanganyikameer, is in volle uitbouw en ook hier hoopt men een antwoord te geven aan een nood: de nood aan spirituele begeleiding. We eindigen ons bezoek aan de communiteit van Uvira met de overhandiging van de reliek van Vader Triest. Het wordt een innig gebedsmoment waarbij we de voorspraak inroepen van Vader Triest om ditmaal Uvira verder in de goede richting te begeleiden. De broeders hebben er nog geen kapel, enkel een oratorium, maar eenmaal de communiteitsruimten af zijn, zal een kapel worden geïnstalleerd en zal de reliek daar een ereplaats krijgen. En vast staat dat de volgende maal er ook patiënten aanwezig zullen zijn. Soms moet men inderdaad 20 jaar wachten vooraleer een huis een vaste bestemming krijgt. ¶ Br. René Stockman

Ik was dan ook blij eindelijk Uvira te kunnen bezoeken met een duidelijk perspectief voor ogen en met de hoop dat we ditmaal zouden slagen met dit nieuwe initiatief.

Un nouveau départ

à uvira

eu de fondations auront connu dans l’histoire de la Congrégation autant de péripéties que celle dévolue à Uvira, dans la région du Kivu au Congo. Tout commença en 1994 lorsque les frères, fuyant le Rwanda, arrivèrent à Uvira et y lancèrent avec d’autres réfugiés un certain nombre d’activités. Le Fr. Stan Goetschalckx en était le personnage central qui, avec son attention marquée pour les plus rejetés, commença l’accueil des jeunes pour y démarrer un projet qu’il concrétiserait davantage une fois arrivé à Kigoma en Tanzanie, et qui sous l’enseigne de “Ahadi” marqua une application innovante de notre mission en tant que Congrégation. Mais Uvira n’était qu’un pas transitoire et notre présence là-bas ne suffisait pas pour donner aux choses une tournure définitive, de sorte que le bâtiment sur les rives du lac Tanganyika, qui fut à l’origine conçu comme centre pour jeunes, fut abandonné en état inachevé. Pendant longtemps, on avait espéré et essayé de reprendre un certain nombre d’activités au départ de la Tanzanie, alors que nous avions provisoirement mis en place avec Ahadi un certain nombre de formations à l’intention des jeunes réfugiés.

Un deuxième personnage de l’histoire d’Uvira était le Frère Luc Baes, qui vers 2008 essaya à nouveau de démarrer une communauté en organisant une rencontre avec l’évêque de l’époque pour convenir ensemble d’un apostolat souhaitable et souhaité. Malheureusement, les choses ne purent aboutir et il nous fallait une nouvelle fois nous résigner à quitter Uvira. Il fut alors tenté avec des propriétés qui se situaient plus à l’intérieur des terres, de démarrer un certain nombre de projets agro-pastoraux, mais là aussi, un concours de circonstances rendait impossible de mener à bien cette tâche de sorte que tout fut mis au frigo. En 2011, une nouvelle tentative fut entreprise en collaboration avec les deux régions de Congo et de Tanzanie pour y instaurer une communauté conjointe, encadrée par les frères congolais et ouverte aux postulants et frères étudiants de Tanzanie. Par la même occasion, des démarches furent effectuées en vue de poursuivre la construction des bâtiments sur le rivage du lac et les rendre aptes à héberger une communauté. Mais une nouvelle fois, toutes sortes de difficultés vinrent entraver la bonne marche, de sorte que nous

deus caritas est

rd congo

magazine | 2014 # 03

afin de démarrer l’apostolat. Uvira a été pour nous tous une sorte de procession d’Echternach, où la tradition veut que l’on fasse deux pas en avant pour en faire un en arrière et que l’avancée s’en trouve ainsi considérablement ralentie. J’ai passé la nuit chez les Pères Xavériens qui ont commencé à Uvira la construction d’un nouveau centre de recueillement. Avec le Père Amato, que j’avais reconnu de l’époque où il était économe à Bukavu, nous avons eu un cordial entretien à propos de l’avenir. Il trouvait excellente l’idée de démarrer des soins pour les patients

Je fus dès lors très heureux de pouvoir enfin visiter Uvira avec une perspective claire et l’espoir que tout finirait bien avec cette nouvelle initiative.

psychiatriques, du fait que cela marque tellement bien l’œuvre des Frères de la Charité et que cela répond à un besoin aigu sur la place. Le centre des Pères Xavériens, également au bord du lac Tanganyika, est en pleine construction et l’on espère ici également pouvoir donner une réponse à un besoin : le besoin d’encadrement spirituel. Nous terminons notre visite à la communauté d’Uvira par la remise de la relique du Père Triest. Il s’ensuit un moment de fervente prière où nous implorons l’intercession du Père Triest pour guider Uvira dans le bon sens. Les frères n’y disposent pas encore d’une chapelle, mais seulement d’un oratoire. La chapelle sera installée au moment où les espaces communautaires auront été agencés et la relique y recevra une place d’honneur. Et il est sûr que des patients seront également présents la prochaine fois. Il faut parfois pouvoir attendre une vingtaine d’années avant qu’une maison reçoive son affectation définitive. ¶ Fr. René Stockman

décidâmes, cette fois encore, de mettre le projet “en veille”. Finalement, on trancha le nœud après le chapitre général de 2012 et la formation de la communauté fut confiée à la région du Congo avec pour mission d’y développer également un apostolat. Aujourd’hui, la communauté compte trois frères, dont un étudiant, et on s’y occupe à restaurer les bâtiments, à les parachever pour en faire une résidence à l’intention des frères ainsi qu’un petit centre d’accueil pour patients psychiatriques relié à Sosame à Bukavu. Je fus dès lors très heureux de pouvoir enfin visiter Uvira avec une perspective claire et l’espoir que tout finirait bien avec cette nouvelle initiative. Il faut dire que vivre au bord du lac Tanganyika sort de l’ordinaire, les flots arrivant jusqu’au mur de la communauté. Mais les frères qui y séjournent se sont déjà accoutumés au clapotis des vagues et l’expérimentent eux-mêmes comme apaisant. On se fait en effet à tout. Beaucoup de choses restent toutefois encore à faire à Uvira, mais le bâtiment destiné à la communauté n’attend plus qu’à être achevé et alors d’autres espaces qui sont maintenant occupés par les frères pourront être préparés pour les patients

dr congo

The hellish road

to shabunda S

habunda was founded at the request of the bishop of Kasongo, Mgr Théophile Kaboyi, now bishop of Goma, to start the care of psychiatric patients in his diocese. Until then, these people had great trouble reaching Bukavu – because of the great distance – to receive care and treatment at Sosame. Following a few preliminary visits, we deemed Shabunda the most appropriate place for a new foundation. The disused Itemene mission station would be placed at the Congregation’s disposal. It took quite a while before we could actually establish the new foundation. Meanwhile, we would organise missions at regular intervals from Sosame in Bukavu to Shabunda using UN flights of soldiers who went from Bukavu to Shabunda every week. Shabunda is difficult to reach by road as you have to travel through the jungle where there are almost no roads. Bro. Johan Bultinck took the follow-up of the project upon himself and developed Shabunda as an aid station in support of Sosame. Initially, a nurse would be sent who would stay with the Sisters for a pro-

longed period of time where she would monitor the patients. Meanwhile, we were looking for the means to build a small psychiatric centre and restore the buildings of the abandoned mission in Itemene and make them fit to live in. Building and rebuilding in Shabunda is a costly matter as everything needs to be brought in by air. The result is that a bag of cement is twice as expensive in Shabunda than it is in Bukavu. In 2009, we formally opened the community as well as a small psychiatric centre with a capacity of 15 patients. A small team started the relief and treatment of mentally ill persons. Meanwhile, the area was being ravaged by war and pillaging. Our centre was spared, fortunately. There are two brothers living in Shabunda today: Bro. Gerard and Bro. TheodoreMedard. Supported by a group of 10 staff members, they look after 15 psychiatric patients and their families, and they provide ambulatory care for many others. To date, they have taken care of 1300 patients! Once again, it was quite the adventure to

get to Shabunda. We were going to catch a flight that was transporting goods and that had a limited number of passenger seats. At that point, we had no idea how we were getting back. The plane finally took off in the afternoon, after having waited for a few hours at Kavumu-Bukavu airport. Waiting is just a part of the journey when you are travelling through Congo. After a short 35-minute flight, we arrived in Shabunda where the brothers were understandably growing impatient as they were waiting for us. With the only vehicle available – a car from the local hospital – and an incredibly drunk driver, we set out swerving through the jungle. Children on their way back from school jumped with a start, and we barely escaped a collision with a tractor from a Chinese mineral mining company. In retrospect, the flight was much safer than this taxi ride. We eventually arrived in Itemene, where we took a moment to catch our breath under the convent’s ‘barza’. One of the patients came to greet us. He was holding up an issue of ‘Deus Caritas Est’ and was pointing at a picture

deus caritas est

of me. He was sure that he had recognised me. The visit to the small centre led by Bro. Theodore-Medard was heart-warming. We were welcomed by a group of patients and their carers who were dancing and singing, we visited the different rooms, and we concluded our tour with a meeting with the staff members and, afterwards, with the patients. We were asked familiar questions: could their salaries be raised, could they have better food, could they get a car. The fact that they were able to ask these questions must have given most of them some kind of satisfaction, as barely anyone was listening to the answer. One of the nurses, Jean-Jacques, who had worked at the local hospital for years, expressed his satisfaction for being able to work with the brothers: “I feel at home here. We are one big family.” Yes, this is what makes it so genuine, and what we should cherish: the hospitable family atmosphere in which we develop our apostolate. It is a true remedy against the growing sternness, the business-like character, and the increasing bureaucracy with which the entire field

magazine | 2014 # 03

of health care is faced. One should always wonder whether it serves the actual care. The evening with the brothers under the ‘barza’ was truly African, indeed, it was an atmosphere of the first missionaries. No sound but nature’s, and a flickering light. Just enough to enjoy a glass of beer that we shared under a bright, starry sky. It was a very quiet night, while nature’s sounds continued soothingly. In the morning, however, we were awoken by a hellish thunderstorm. It would continue to rain until 8. In the meantime, we had received word that a plane with a load of goods coming from Goma was planning on making an exceptional stop-over in Shabunda. We were able to leave at 10 and at about 11 we were back in Bukavu. We had been to Shabunda, and I was deeply moved by my meeting with the sick. It is for them that we are there. ¶ Bro. René Stockman

Building and rebuilding in Shabunda is a costly matter as everything needs to be brought in by air.

dr congo

Bouwen en verbouwen in Shabunda is een dure aangelegenheid, omdat alles via de lucht moet aangevoerd worden.

habunda werd opgericht na een vraag van de bisschop van Kasongo, Mgr. Théophile Kaboyi, nu bisschop van Goma, om ook in zijn bisdom te starten met de zorg voor psychiatrische patiënten, die nu met veel moeite – omwille van de grote afstand – naar Bukavu afzakten om er in Sosame zorg en behandeling te ontvangen. Na een paar verkenningen werd Shabunda aangeduid als de meest aangewezen plaats en een leegstaande missiepost Itemene zou aan de congregatie ter beschikking worden gesteld. Het duurde wel even vooraleer men tot de nieuwe stichting kon overgaan, en ondertussen werden vanuit Sosame in Bukavu op geregelde tijdstippen missies georganiseerd naar Shabunda, gebruik makend van de vluchten van de UNO-soldaten die wel wekelijks vanuit Bukavu naar Shabunda vlogen. Langs de weg is Shabunda heel moeilijk bereikbaar, want men moet het oerwoud passeren en daarin zijn de wegen quasi onbestaande. Br. Johan Bultinck nam de opvolging van het project op zich en ontwikkelde Shabunda als een hulppost van Sosame en in een eerste periode werd een verpleegkundige gestuurd die voor een langere periode bij de Zusters zou verblijven en daar de opvolging van de patiënten zou doen. Ondertussen zochten we de middelen om een klein psychiatrisch centrum uit te bouwen en de bestaande gebouwen van de reeds jaren verlaten missiepost in Itemene wat op te knappen en opnieuw bewoonbaar te maken. Bouwen en verbouwen in Shabunda is een dure aangelegenheid, omdat alles via de lucht moet aangevoerd worden. Zo kost een zak cement in Shabunda vlug het dubbele van de prijs die men ervoor in Bukavu betaalt. In 2009 konden we dan toch formeel de communiteit openen en ook een klein psychiatrisch centrum met een opnamecapaciteit van 15 plaatsen, en met een kleine equipe werd gestart met de opvang en behandeling van de geesteszieken.

deus caritas est

De helse weg

naar shabunda

magazine | 2014 # 03

amper een aanrijding met een tractor van een Chinese compagnie die er mineralen delft, konden vermijden. Achteraf vonden we de vliegtuigreis veiliger dan deze trip met de taxi. Maar we arriveerden finaal toch in Itemene waar we even tot rust kwamen onder de barza van ons klooster. Eén van de patiënten met een “Deus caritas est” in de hand kwam ons groeten en toonde mijn foto; hij was er zeker van dat hij mij herkende. Het bezoek aan het kleine centrum onder de leiding van Br. Theodore-Medard was hartverwarmend. We werden er verwelkomd met dans en zang van de kleine groep zieken en hun begeleiders, we konden de verschillende ruimten bezoeken en eindigden met een samenkomst met de medewerkers en daarna met de patiënten zelf. We kregen er de gekende vragen: kan ons salaris verhogen, kan onze voeding verbeteren, kunnen we een wagen ter beschikking krijgen. Het feit dat de vraag kon worden gesteld was voor de meesten wellicht de grootste voldoening, want men luisterde amper naar het antwoord. Eén van de verplegers, Jean-Jacques, die jaren had gewerkt in het plaatselijke ziekenhuis, drukte zijn voldoening uit nu met de broeders te kunnen werken: “Hier voel ik mij thuis, we zijn één grote familie”. Ja, dat is het wat ons zo typisch maakt en wat

we echt moeten koesteren: de familiale, gastvrije sfeer waarin we ons apostolaat ontwikkelen. Het is een echte remedie tegen de verharding, de verzakelijking en de steeds groter wordende bureaucratie waarmee de ganse gezondheidszorg wordt geteisterd. Met steeds de vraag of de zorg daarmee gediend is. De avond met de broeders onder de barza was nog eens echt Afrikaans, ja, zelfs in de sfeer van onze vroegere missionarissen. Geen geluiden tenzij deze van de natuur, met een knipperend licht genoeg om onze mond te vinden voor het glaasje bier dat we gezellig deelden en onder een heldere sterrenhemel. Het werd een even rustige nacht, want de natuur bleef haar rustgevende geluiden prijsgeven, tot we onder de morgen door een helse dondervlaag werden gewekt. Het zou blijven regenen tot rond 8 uur, maar ondertussen was het bericht gekomen dat het vliegtuig uitzonderlijk Shabunda zou passeren met een hele vracht goederen vanuit Goma. Zo konden we om 10 uur vertrekken en waren we rond 11 uur terug in Bukavu. We waren in Shabunda geweest en vooral de samenkomst met de zieken had ons sterk getroffen. Het is voor hen dat we er zijn. ¶ Br. René Stockman

Ondertussen werd de streek geteisterd door oorlog en plunderingen, maar gelukkig werd ons centrum gespaard. Vandaag wonen twee broeders in Shabunda: Br. Gerard en Br. Theodore-Medard. Samen met een kleine equipe van 10 medewerkers zorgen ze voor de opvang van 15 geesteszieken en hun familie en de ambulante opvang van vele anderen. Tot op vandaag hebben ze 1300 patiënten verzorgd! Opnieuw was het een gans avontuur om in Shabunda te geraken. We zouden ditmaal meevliegen met een vliegtuig dat goederen overbrengt en een beperkt aantal plaatsen overhoudt voor een aantal passagiers. Onze terugkomst was nog een groot vraagteken. Uiteindelijk werd het na de middag vooraleer we konden opstijgen, na een paar uur gewacht te hebben in de luchthaven van Kavumu-Bukavu. Wachten hoort er nu eenmaal bij wanneer we in Congo moeten reizen. Met een korte vlucht van amper 35 minuten bereikten we Shabunda, waar de broeders ons natuurlijk eveneens met ongeduld stonden op te wachten. Met de enige wagen van het plaatselijke ziekenhuis, en met een stomdronken chauffeur aan het stuur laveerden we doorheen de brousse, waarbij kinderen die van school kwamen verschrikt wegsprongen en we

rd congo

Un chemin d’enfer

vers shabunda S

habunda fut démarré suite à la demande émanant de l’évêque de Kasongo, Mgr. Théophile Kaboyi – qui est actuellement l’évêque de Goma – de développer également dans son diocèse un établissement destiné aux patients psychiatriques qui devaient jusqu’alors se rendre à grande peine à Sosame à Bukavu pour y recevoir des soins et des traitements. Après quelques visites exploratoires, Shabunda s’avérerait être le lieu le mieux indiqué avec un poste de missionnaire vacant, Itemene, mis à la disposition de la Congrégation. Il fallut quelque temps avant que la nouvelle fondation ne puisse être mise en place, alors qu’entre-temps des interventions étaient régulièrement organisées à partir de Sosame à Bukavu vers Shabunda, profitant en l’occurrence des vols transportant de manière quasi hebdomadaire des soldats de l’ONU de Bukavu à Shabunda. Il faut savoir que Shabunda est d’un accès très malaisé par la route, vu qu’il faut, pour y arriver, traverser une bonne part de forêt équatoriale où les routes ou pistes sont quasi inexistantes. Fr. Johan Bultinck assuma le suivi du projet et organisa dans une première phase

Shabunda comme une antenne de Sosame, un infirmier étant envoyé pour une première période, qui pouvait séjourner à plus longue échéance auprès des Sœurs afin de pouvoir ainsi suivre médicalement les patients. Entre-temps, nous recherchions les moyens de développer un petit centre psychiatrique et pour restaurer les bâtiments de la mission à Itemene abandonnée depuis plusieurs années déjà, afin de les rendre à nouveau habitables. Construire et rénover à Shabunda est une entreprise onéreuse, étant donné que tout doit y être emmené par la voie de l’air. C’est

Construire et rénover à Shabunda est une entreprise onéreuse, étant donné que tout doit y être emmené par la voie de l’air.

ainsi que le sac de ciment revient à Shabunda au double du prix payé à Bukavu. C’est en 2009 que nous pouvions alors formellement ouvrir une communauté ainsi qu’un petit centre psychiatrique, avec une capacité de 15 lits et une petite équipe pour l’accueil et le traitement des malades mentaux. Sur ces entrefaites, la région était menacée par la guerre et les pillages, épargnant heureusement notre centre. Aujourd’hui, Shabunda est habité par deux frères : Fr. Gérard et Fr. ThéodoreMédard. Avec une petite équipe de 10 collaborateurs, ils accueillent en résidentiel 15 malades mentaux et leurs familles et assurent par ailleurs les soins ambulatoires pour un grand nombre d’autres malades. Ils ont jusqu’à ce jour soigné non moins de 1300 patients ! Ce fut une nouvelle fois toute une aventure pour arriver à Shabunda. Cette fois-ci, nous allions prendre un avion-cargo où seules quelques places étaient réservées aux passagers. Les modalités de notre retour demeuraient toutefois un grand point d’interrogation. Il fallait finalement attendre l’après-midi avant que nous puissions décoller, après

deus caritas est

avoir attendu quelques heures à l’aéroport de Kavumu-Bukavu. Celui qui voyage au Congo est habitué à attendre. Après un vol courte distance de 35 minutes environ, nous atterrissions à Shabunda, où les frères nous attendaient avec la même impatience bien sûr. Avec le seul véhicule du dispensaire local et un chauffeur bien entamé par l’alcool, nous nous faufilions à travers la brousse en effrayant sur la route des enfants revenant de l’école et en évitant de justesse une collision avec un tracteur appartenant à une société chinoise y extrayant des minéraux. Tout compte fait, nous estimions que le voyage en avion nous avait valu moins de frayeurs que ce trajet en taxi. Nous arrivions, Dieu merci, quand même sains et saufs à Itemene où nous pouvions nous remettre de nos émotions sous la barza de notre couvent. L’un des patients, tenant un “Deus caritas est” à la main, vint nous saluer en me montrant ma photo, sûr de m’y avoir reconnu. La visite du petit centre, placé sous la direction du Frère Théodore-Médard, était un baume au cœur. Nous y étions accueillis avec des chants et des danses effectuées par un petit groupe de malades et de leurs accompagnateurs. Nous pouvions

magazine | 2014 # 03

visiter les différents espaces et terminions par une réunion avec les collaborateurs et ensuite avec des patients. On nous y posa les questions bien connues: peut-on augmenter notre salaire ? Peut-on améliorer notre nourriture ? Peut-on mettre un véhicule à notre disposition ? Le seul fait de pouvoir poser les questions était pour la plupart d’entre eux sans doute déjà une satisfaction puisqu’ils écoutaient à peine la réponse. L’un des infirmiers, un certain Jean-Jacques, qui avait travaillé pendant plusieurs années dans l’hôpital local se disait heureux de pouvoir maintenant travailler avec les frères : « Je me sens chez moi ici ; nous sommes une grande famille ». Oui, voilà ce qui nous discerne et ce qu’il nous faut vraiment préserver et chérir : l’ambiance familiale, accueillante dans laquelle nous voulons développer notre apostolat ! C’est un véritable remède contre le durcissement, la matérialisation et la bureaucratie grossissante qui pèse sur l’ensemble du secteur des soins de santé, si bien qu’il faut se demander dans quelle mesure tout cela sert et profite à la qualité des soins prodigués. La soirée passée avec les frères sous la barza était d’un charme tout africain, nous

rappelant l’ambiance des anciens postes de missionnaire. On n’entendait aucun bruit si ce n’est que ceux de la nature sous la lueur vacillante, à peine suffisante pour amener notre verre de bière à la bouche en trinquant chaleureusement sous un ciel d’une clarté tout étoilée. La nuit fut des plus sereines avec en arrière-fond le bruissement apaisant du concert que nous réserva la nature, jusqu’à ce que nous fûmes réveillés par des coups de tonnerre et de fortes averses le lendemain. Les précipitations allaient se poursuivre jusqu’à 8h00, mais nous avions reçu entre-temps le message que l’avion ferait escale à Shabunda à titre exceptionnel avec une cargaison venant de Goma. Ainsi pouvions-nous partir vers 10h00 pour être de retour vers 11h00 à Bukavu. Voilà comment nous avions visité Shabunda où les quelques moments passés avec les malades nous avaient si profondément touchés. N’est-ce pas pour eux que nous y sommes ? ¶ Fr. René Stockman

dr congo

A new training centre in Goma

he new training centre that was opened in Goma has quite a name : ‘Centre socio-éducatif pour la rééducation, formation, réinsertion et orientation professionnelle des personnes devenues handicapées à l’âge adulte.’ Let us just leave it at ‘training centre’. However, the title does have all the elements to reflect this centre’s purpose. The aim of this new concept is to help people who have had an accident resulting in a physical disability to once again find their place in society through specially adapted vocational training. They very consciously opted not to offer classes for trades that people with disabilities traditionally do here, such as wickerwork, woodwork, tailoring or any kind of artisanal activity. There is an excess supply of many of these professions in Congolese society and therefore inaccessible to physically challenged persons. No, they chose to teach modern professions like cookery, hotel and catering classes, and IT. They are also thinking of adding beauty care to the curriculum and possibly other types of vocational training. With short-term classes, they try to instruct groups of 8 people each and, with social support, help them find their way in society towards employment in small businesses, hotels, restaurants, etc. This is a very innovative project for Africa and a result of the experience gained at Shirika La Umoja, the centre for disabled people, where we have learnt that many of these people cannot find work after their rehabilitation and consequently cannot

fully reintegrate into society. The project does catch on. This is revealed by the fact that 18 people have already enrolled to attend a course, and this was before the centre was opened. A number of playing fields have also been added, with the intent of allowing physically challenged people to play sports. A sporting event had been organised on the day of the opening for which the Red Cross had provided specially adapted wheelchairs. Collaboration is the most appropriate factor that comes to mind with regard to this project, as the training centre came about thanks to the collaboration between the Shirika La Umoja Centre, specifically Bro. Jean Mbeshi, the then director, who developed the concept, the Italian Episcopal Conference, and Fracarita Belgium. We should also mention the Red Cross, which provided adapted wheelchairs, and a number of benefactors who added the final touch, which makes it a successful collaboration in the service of these physically challenged people. It was a Congolese-style opening, solemn, with a few well-prepared speeches. The ribbon was cut and the chancellor of the diocese sprinkled holy water liberally. His father had been a staff member at our centre for many years and he had spent his childhood among the disabled children. He wrote a book on the occasion of the centre’s 50th anniversary, and it will be published for the celebration here in Goma in November. Happy faces, people who are hopeful

and who look forward to the courses, a proud Bro. Jean Mbeshi, who saw one of his dreams come true, and Paul, the new person in charge who is facing a new challenge. This is Goma at its best. We quickly visited the other departments and saw the same thing everywhere: great care for restoring the current buildings and erecting new, more adapted ones. Particularly, the meeting with the staff members is always an important part of a visit, and we try to seize this opportunity to make our mission as Brothers of Charity even more known, take a look back at those valuable 50 years of history, created as an initiative by Louis Martin and his wife Geneviève, and thank all staff members for their daily efforts, along with the brothers. We can only hope that there will not be any more volcano eruptions, or acts of war forcing the population to flee. This is recent history in Goma, as well, but, apparently, it does not affect the people’s hope and faith when we see that new houses are being built on top of the solidified lava. Even the old cathedral that was completely destroyed, with only one wall left standing, has now been rebuilt as an architecturally impressive sanctuary. As a monument, it helps keep alive the memory of the devastating volcano eruption a few years ago, and at the same time it gives people hope, which might be the greatest virtue present here in Congo. With our new centre, we want to spread hope, as well. ¶

Bro. René Stockman

deus caritas est

dr congo

Een nieuw vormingscentrum in Goma

magazine | 2014 # 03

centrum heeft men ook een aantal sportvelden aangelegd, eveneens met de bedoeling om aan mensen met een fysieke beperking de mogelijkheid te geven zich in een aantal sporttakken te oefenen. Op de dag van de opening werd alvast een tornooi georganiseerd; de aangepaste rolstoelen werden geschonken door het Rode Kruis. Samenwerking is wel een gepaste titel die we bij dit project kunnen plaatsen, want het vormingscentrum kwam er dank zij de samenwerking tussen het centrum Shirika La Umoja, en meer bepaald Br. Jean Mbeshi – toen nog directeur – die het concept ontwikkelde, met de Italiaanse bisschoppenconferentie en Fracarita Belgium. Wanneer we daar nog het Rode Kruis bij vermelden die zorgde voor de aangepaste rolstoelen en een aantal andere weldoeners die zorgden voor de “final touch”, kunnen we van een geslaagde samenwerking spreken ten dienste van deze mensen met een fysieke beperking. De opening verliep op zijn Congolees, dus plechtig, met een reeks goed voorbereide toespraken, het doorknippen van het lint en het overvloedig besprenkelen met wijwater door de kanselier van het bisdom, wiens vader vele jaren medewerker was in

ons centrum en die zijn jeugd samen met de kinderen met een handicap doorbracht. Hij schreef een boek naar aanleiding van het 50-jarig bestaan van het centrum, en in november zal dit boek ter gelegenheid van de viering hier in Goma ook worden uitgegeven. Blije gezichten, mensen die hoopvol naar deze vorming uitkijken, een fiere Br. Jean Mbeshi die één van zijn dromen gerealiseerd ziet en Paul, de nieuwe verantwoordelijke die nu voor een nieuwe uitdaging staat. Dat is Goma op zijn best. We bezochten ook heel vlug de andere afdelingen en overal zagen we hetzelfde: een grote zorg om de bestaande gebouwen op te knappen en nieuwe meer aangepaste gebouwen neer te zetten. Maar vooral de ontmoeting met de medewerkers is steeds een belangrijk onderdeel van een bezoek, waarbij we de gelegenheid te baat nemen om hen met onze missie als Broeders van Liefde nog meer bekend te maken, dankbaar omzien naar die rijke 50 jaar geschiedenis die ontstond door een initiatief van Louis Martin en zijn echtgenote Geneviève en alle medewerkers te danken voor hun dagelijkse inzet, samen met de broeders. We kunnen alleen maar hopen dat er geen uitbarstingen meer komen van de vulkaan, of geen oorlogsgeweld de bevolking op de vlucht doet slaan. Ook dat is Goma in het recente verleden, maar blijkbaar kan dit de hoop en het vertrouwen van de mensen in Goma niet schaden, wanneer we overal de nieuwe huizen zien die er gebouwd worden op de versteende lava en zelfs de oude kathedraal die helemaal verwoest werd en waarvan alleen één muur overbleef is nu opnieuw uitgebouwd als een architectonisch zeer geslaagd sanctuarium. Het blijft als monument de herinnering in zich dragen van de vernielende vulkaanuitbarsting enige jaren geleden, maar tegelijk straalt het de hoop uit die misschien wel de grootste deugd is die hier in Congo aanwezig is. Ook met ons nieuwe centrum willen we deze hoop uitdragen. ¶ Br. René Stockman

at een lange naam voor het nieuwe vormingscentrum dat in Goma werd geopend: “Centre socio-éducatif pour la rééducation, formation, réinsertion et orientation professionnelle des personnes devenues handicapées à l’âge adulte”. We zullen het maar bij “vormingscentrum” houden, maar in de titel zitten wel al de elementen die dit vormingscentrum typeren. Met dit nieuwe concept wil men mensen die na een ongeval een fysieke beperking hebben opgelopen, helpen om via een aangepaste beroepsopleiding opnieuw een plaats te geven in de maatschappij. Heel bewust werd niet gekozen voor de eerder klassieke beroepen die hier nog gelden voor mensen met een handicap: mandenvlechter, timmerman, kleermaker of één of andere activiteit in de artisanale sector. Vele van deze beroepen zijn reeds oververzadigd in de Congolese maatschappij en zijn dus niet meer bereikbaar voor mensen met een fysieke beperking. Neen, men heeft gekozen voor modernere beroepen zoals kok, hotellerie, computerspecialist. Men denkt later nog schoonheidszorg bij te voegen en naargelang de mogelijkheden nog andere beroepsopleidingen. Via kortdurende opleidingen wil men proberen telkens groepen van 8 mensen te helpen en hen tegelijk via een sociale ondersteuning hun weg te helpen vinden in de maatschappij, richting tewerkstelling in kleine ondernemingen, hotels, restaurants, enz. Voor de Afrikaanse context is dit een zeer innoverend project en gegroeid uit de ervaring binnen het centrum voor gehandicapten Shirika La Umoja dat vele mensen met een handicap juist na hun revalidatie geen kans meer vinden om nog aan het werk te geraken en zich daardoor niet meer volwaardig in de maatschappij kunnen re-integreren. Dat het project aanslaat, getuigt het feit dat reeds vóór de opening 18 mensen zijn ingeschreven om een vormingsprogramma te kunnen volgen. Naast het mooi uitgebouwde vormings-

rd congo

Un nouveau centre de formation

à Goma

l est bien long, ce nom retenu comme enseigne à notre centre de formation nouvellement ouverte à Goma : « Centre socio-éducatif pour la rééducation, formation, réinsertion et orientation professionnelle des personnes devenues handicapées à l’âge adulte ». Il sera dénommé ci-après « centre de formation », même si les éléments énumérés dans le titre ont tout pour le qualifier parfaitement. Par ce nouveau concept, on souhaite porter secours aux personnes qui, à la suite d’un accident, ont subi des restrictions physiques afin qu’elles puissent, par une formation professionnelle adaptée, retrouver une place dans la société. C’est délibérément que nous ne nous sommes pas tournés vers les métiers classiques qui, en ces lieux, sont encore traditionnellement réservés aux handicapés : rempailleur, menuisier, tailleur ou autres artisanats. Il faut dire que beaucoup de ces métiers sont déjà saturés dans la société congolaise et échappent ainsi aux personnes frappées d’un handicap physique. Par contre, nous avons opté pour des métiers plus modernes tels que cuisinier, employé d’hôtellerie, informaticien. On pense y ajouter plus tard encore les soins esthétiques et selon les opportunités offertes par le marché, d’autres formations professionnelles. Par le biais de formations brèves et accélérées, on veut ainsi aider des groupes de huit personnes qui ont à trouver – avec un appui social – leur chemin dans la société en vue d’un emploi dans de petites entreprises, hôtels et restaurants etc. Dans le contexte africain, le projet est des plus innovants et procède des expériences acquises au sein du centre pour handicapés ‘Shirika La Umoja’, qui ont fait apparaître que beaucoup de personnes ne trouvent plus, après leur revalidation, la chance de trouver un travail et ne peuvent ainsi se réintégrer complètement ni dignement dans la société.

Que le projet fait mouche, relève déjà du fait qu’avant l’ouverture proprement dite, 18 personnes se sont déjà inscrites pour le programme de formation. En plus de ce centre de formation de belle facture, des terrains sportifs ont également été aménagés afin de donner ainsi aux handicapés physiques la possibilité de s’exercer à un nombre de disciplines sportives. Le jour même de l’inauguration, un tournoi avait été organisé, les chaises roulantes adaptées ayant été offertes par la Croix-Rouge. La collaboration et la solidarité sont les points d’orgue de ce projet, grâce à la collaboration entre le centre ‘Shirika La Umoja’, et plus particulièrement sous l’égide et la conduite du Frère Jean Mbeshi, lequel – alors encore directeur – se fit l’instigateur du concept, avec la Conférence des évêques italienne et Fracarita Belgium. Si nous y ajoutons l’apport de la CroixRouge avec le don de chaises roulantes adaptées et celui d’un certain nombre de bienfaiteurs qui en permirent la touche finale, nous pouvons conclure qu’il s’agissait bien là d’une grande œuvre solidaire pour le bien des personnes handicapées physiques. L’inauguration se fit à la congolaise, donc de manière solennelle avec une série de discours bien tournés, la traditionnelle coupure du ruban et l’aspersion généreuse au goupillon trempé d’eau bénite par le chancelier du diocèse, dont le père avait été un collaborateur dans notre centre pendant plusieurs années et qui a passé sa jeunesse en compagnie d’enfants handicapés. Il écrivit un livre à l’occasion du 50e anniversaire du centre, cet ouvrage étant appelé à être édité ici à Goma en novembre, à l’occasion de ces festivités. Des visages réjouis, des hommes et des femmes qui voient d’un bon œil et attendent impatiemment l’ouverture de ces nouvelles formations, un Frère Jean Mbe-

shi qui, sans fausse modestie, voit ainsi fièrement l’un de ses rêves réalisés et Paul, le nouveau responsable, prêt à relever tous les défis : c’est du Goma au mieux de sa forme. Nous avons – fût-ce à la hâte – visité tous les autres départements pour y remarquer partout une grande application à remettre en état les bâtiments existants et construire de nouveaux bâtiments mieux adaptés. Mais surtout, ce fut la rencontre avec les collaborateurs qui constitua, comme toujours, une importante composante de la visite et qui fut l’occasion de rappeler et de mieux faire connaître notre mission en tant que Frères de la Charité, tout en retraçant, pleins de reconnaissance, cette belle histoire qui commença il y a un demi-siècle, à l’initiative de Louis Martin et de son épouse Geneviève, et remerciant l’ensemble des collaborateurs pour leur implication journalière aux côtés des frères. Nous ne pouvons qu’espérer qu’il n’y aura plus d’éruption volcanique ni les sévices et affres de guerre comme ceux qui firent fuir la population. Cela aussi fait partie du passé récent de Goma, mais qui n’a apparemment pas pu entamer l’espérance ni la confiance de ses habitants, lorsque nous remarquons partout les nouvelles maisons qui y sont construites sur de la lave pétrifiée et même l’ancienne cathédrale complètement détruite – à l’exception d’un seul mur – où, aujourd’hui, s’édifie un sanctuaire d’une grande beauté architecturale. La cathédrale demeure un monument souvenir pour les éruptions volcaniques destructrices d’il y a quelques années, tout en rayonnant l’espérance, sans doute la première des vertus ici présentes au Congo. C’est participant à ce même mouvement d’espérance que nous voulons inaugurer ici notre nouveau centre. ¶ Fr. René Stockman

deus caritas est

associate members aangesloten leden membres associés ö Peru

ö Peru

ö Belgium

On 22 June 2014, 6 ladies made their promise as associate members at the cathedral of Ayacucho. Four associate members from Comas reaffirmed their promise.

Op 22 juni 2014 legden 6 dames in de kathedraal van Ayacucho hun belofte als aangesloten lid af. Vier aangesloten leden uit Comas hernieuwden er ook hun belofte.

On 21 June 2014, a group of Flemish associate members reaffirmed their promise in Ronse.

ö Pérou En date du 22 juin 2014, 6 dames ont prononcé en la cathédrale d’Ayacucho leur promesse de membre associée. Quatre membres associés venant de Comas ont, par la même occasion, renouvelé leur promesse.

ö Rwanda

On 20 June 2014, Mr. Roland Bernier renewed his promise as an associate member.

ö Canada Op 20 juni 2014 hernieuwde Mr. Roland Bernier zijn belofte als aangesloten lid.

ö Canada En date du 20 juin 2014, M. Roland Bernier a renouvelé sa promesse en tant que membre associé.

En date du 21 juin 2014, un groupe de membres associés flamands ont renouvelé leur promesse à Renaix.

ö Rwanda Op 59-jarige leeftijd overleed op 27 juni 2014 aangesloten lid Justine Nuwayezu. Zij was een toegewijde directiesecretaresse van HVP Gatagara.

ö Rwanda Le 27 juin 2014 est décédée, à l’âge de 59 ans, notre membre associée Mme Justine Nuwayezu après avoir été la secrétaire de direction dévouée du HVP Gatagara.

In August 2014, Fr. Amalan Arockiam, who is an associate member, published his first book with Media House Delhi. He clearly mentions on the cover that he is an associate member with the Brothers of Charity. The book is entitled: ‘A comparative study of proofs under Indian Evidence Act & Canon Law’.

ö India

In augustus 2014 werd het eerst boek van priester – aangesloten lid Amalan Arockiam uitgegeven door Media House Delhi. Op de cover vermeldde hij heel uitdrukkelijk dat hij aangesloten lid bij de Broeders van Liefde is. Het boek is getiteld: ‘A comparative study of proofs under Indian Evidence Act & Canon Law”. C’est au cours du mois d’août 2014 que le premier livre du prêtre-membre associé Amalan Arockiam a été édité par Media House Delhi. L’ouvrage intitulé: ‘A comparative study of proofs under Indian Evidence Act & Canon Law” mentionne en outre expressément sur la couverture sa qualité de membre associé auprès des Frères de la Charité.

magazine | 2014 # 03

ö Belgique

Associate member Justine Nuwayezu passed away at the age of 59 on 27 June 2014. She was a dedicated secretary to the director at HVP Gatagara.

ö India

Op 21 juni 2014 hernieuwden een groep Vlaamse aangesloten leden hun belofte in Ronse.

ö Canada

ö België

ö D.R. Congo At the chapel of the Kinshasa community, 11 associate members renewed their promise on 28 June 2014. In the presence of Brother Superior General, Dr. Marcellin made his promise as an associate member in Lubumbashi on 11 August 2014.

ö D.R. Congo In de kapel van de communiteit van Kinshasa hernieuwden 11 aangesloten leden hun belofte op 28 juni 2014. In aanwezigheid van Br. Generaal sprak Dr. Marcellin zijn belofte als aangesloten lid uit in Lubumbashi op 11 augustus 2014.

ö R.D. Congo Dans la chapelle de la communauté de Kinshasa, 11 membres associés ont renouvelé leur promesse en date du 28 juin 2014. Le Dr Marcellin a prononcé sa promesse de membre associé à Lubumbashi le 11 août 2014 en présence du Frère général.

news from the communities nieuws uit de huizen nouvelles des communautés Professions Professies Professions Tanzania, 5 July 2014. In Kigoma – Saint

Tanzania – 5 juli 2014. In Kigoma (regio

Dominic region – Bro. Gilbert Kilassa, Bro. Fidele Ngwei-Yav, and Bro. Frederick Ngowani professed their perpetual vows. Bro. Jos Mathijssen, Vicar General, presided over the ceremony.

Sint-Dominicus) legden op 5 juli Br. Gilbert Kilassa, Br. Fidele Ngwei-Yav en Br. Frederick Ngowani hun eeuwige geloften af. Br. Jos Mathijssen, Vicaris-Generaal, zat de plechtigheid voor.

Rwanda, 23 August 2014. In Ndera, Broth-

Rwanda – 23 augustus 2014. In Ndera

er Pascal Uwamungu made his perpetual profession in the presence of Brother Superior General.

deed Broeder Pascal Uwamungu zijn eeuwige professie in aanwezigheid van Br. Generaal.

België – 29 augustus 2014. Br. Joseph Chanda Mulenga en Br. Michel Kiwele Salimu profesten in Moerzeke.

Tanzanie – en date du 5 juillet 2014 à Kigo-

ma (Région de Saint-Dominique) les FF. Gilbert Kilassa, Fidèle Ngwei-Yav et Frédérick Ngowani ont prononcé leurs vœux HOE EEN SCHOOL OMGAAT MET ONDERMAA perpétuels. Fr. Jos Mathijssen, VicaireGénéral, présidait la cérémonie.

Evaluatie teer punt in onderwijs

Rwanda – En date du 23 août 2014 à Ndera le Frère Pascal Uwamungu a prononcé ses vœux perpétuels en la présence du Fr. Général.

Belgium, 29 August 2014. Bro. Joseph Chanda Mulenga and Bro. Michel Kiwele Salimu made their profession in Moerzeke.

Belgique – 29 août 2014 – les FF. Joseph Chanda Mulenga et Michel Kiwele Salimu ont professé leurs voeux à Moerzeke .

Graduation – Diploma-uitreiking – Remise des diplômes

Since September 2012, 1 Pakistani priest, Sinds september 2012 volgden 1 Pakis3 Chinese priests, 10 Chinese sisters, and taans priester, 3 Chinese priesters, 10 ChiAls een leerkracht presteert, wat doe 3 Brothers of Charity attended courses in nese ondermaats zusters en 3 Broeders van Liefde de Social Doctrine of the een Church and Socialdaarmee? vorming ‘Social of thekwestie, Church directie Een doctrine gevoelige zo Pastoral Care at the International Institute and in social pastoral cae’ aan het Interblijkt. Bijscholing of een andere functie geven, zi Canon Triest. On 24 June, they all gradunational Institute Canon Triest. Op 24 juni twee opties. Maar een negatieve evaluatie en ated as masters/experts in the Social Docwerden zij master/expert in de sociale leer ontslag? zoDeze goed als nooit. trine of the Church. These courses Dat were gebeurt van de Kerk. opleiding liep in samenheld in association with the Pontifical werking met de Pontificale Universiteit Lateran University of Rome. van Lateranen Na de graduationV A N O NFollowing Z E R E D A C T Ethe UR 17 procent (Rome). aan. Daartussenin zit de wie er onderma mogelijkheid om iemand bij te stu alP.J. erg gevoelig graduation ceremony,TOM theYSEBAERT Peter Joseph ceremonie werd ook de devotieruimte BRUSSEL | Je kunt wel vaststel ren via coaching of bijscholing. fessor Jan Van Triest devotional room was opened at the Triest op de Guislainsite in Gent geopend. len dat directies een op de acht van Soms krijgen ze een ander vak, een van het onderz de A leerkrachten als ‘onderpresteer andereeen klas,reliek of een andere job. AlTriest zit misschien veel Guislain site in Ghent. relic of Father TriDaar wordt van Vader beder’ bestempelt. Maar wat doen ze daar het risico in dat het probleem lijkt er wel op. D est is kept there. waard. ermee? Het onderzoek van Dimitri Plas (Universiteit Antwerpen) bij 325 schoolleiders van Vlaamse secundaire scholen ging ook dat na. De directies geven zelf aan eerder voor de zachte aanpak te kiezen. Een gesprek, zeggen waar het op staat, eerlijke feedback geven: dat doet 30 procent. Een onvoldoende

verplaatst wordt. niet graag een n Plas ontdekte nog een opmerkelijk deel uit. Maar a verschil tussen de netten. Bij het onderpresteerd katholiek onderwijs en het GO! ko ze wel ja.’ zen de schoolleiders veeleer voor ‘Maar zelfs me een strategie om de betrokkene te hebben directie ‘verbeteren’, terwijl de scholen van door de band m caritas gemeentelijk en deus stedelijk onder est zegt Vanhoof. ‘ wijs sneller voor een ‘verplaatsing’ soonlijk. Ze ligg

Belgium IN BEELD Largest banner ever in the care sector

België Grootste spandoek ooit in de zorgsector

Belgique Le plus grand calicot jamais déployé dans le secteur des soins de santé

One hundred and fifty years ago, the Broth150 jaar geleden werd in Zelzate het tweeers of Charity opened their second psychide psychiatrisch centrum van de Broeders Il y a 150 ans que fut ouvert à Zelzate le atric centre in Zelzate, Belgium. Sint-Janvan Liefde geopend. Sint-Jan-Baptist lag deuxième centre psychiatrique des FrèBaptist was far away from anywhere, out ver van de bewoonde wereld en uit het res de la Charité. Saint-Jean-Baptiste se of view of the so-called ‘normal’ people. zicht van zogenaamde “normale” mensen. trouve écarté du monde habité et de la Today, the field of psychiatry has changed Vandaag is de psychiatrie drastisch veranvue des gens dits “normaux”. Aujourd’hui dramatically. During the entire celebratory derd. Het ganse feestjaar lang zoekt men beaucoup de choses ont changé du tout year, our aim was to make a closer connecer extra verbinding met de samenleving au tout dans la psychiatrie. Tout au long tion with society by means of all sortscentrum of door tal van activiteiten, de l’année festive, on y recherche le conBRUSSEL | Het psychiatrisch SintJanBaptist in Zelzate een tentoonstelMet het initiatief wil SintJanBaptist het taboe over geestelijke ge zijn 150jarig bestaansessions, en hangt daarbij het een langste spandoek over doorbreken. Het par kan l’organisation immers iedereend’un overkomen. En activities, viert exhibitions, academic ling, academische zitting en...eenzondheidszorg kitact avec la société psychiatrie ooit uit. Scholen, jeugdbewegingen, speelpleinwerkingen, herstel moet door de hele samenleving gedragen worden, zodat men and… a kilometres-long lometerslang spandoek. dandie een grand nombre d’activités, une exposiwoonzorgcentra, banner. OCMW’s,Everyone patiëntenverenigingen, hogescholen, kunstIedereen kon sen depressie, burnout of anderepar geestelijke aandoening heb was able to admire en thebuitenlandse result of the ‘ban-uit Kigali, het resultaat van de ‘spanacademies partners Kenia, Burundi enmaandenlange Tan ben gehad, volwaardige kansen krijgen op et...un werk, wonen en in tion, par unenieuwe séance académique zania namen eenmonths. stuk voor Menhun rekening. De voorbereiding nam Op een kleurrijke andere maatschappelijke domeinen. ner campaign’, whichelk took doekactie’ bewonderen. calicot kilométrique. Chacun pouvait adeen jaar in beslag. Van de overheid vragen de initiatiefnemers dat die blijvend investeer tal health care was highlighted from differ-resultaat en is creatieve manier werd de geestelijkenu ge-gaat maar mirer le résultat Het meerstemmige en veelkleurige zowat een kilometer 6 procent van d’une het huidige gezondheidsbudget naar de is onder and meercreative te zien ter gelegenheid van Open Monumenten psychiatrie, terwijlcalicot’ de economische impact van qui absenteïsme ent angleslang in aen colourful way. zondheidszorg vanuit diverse invalshoe‘action de plusieurs mois, a per- op het zondag. geestelijke aandoeningen 13 procent bedraagt. (vbr) © rr No matterdag, howkomende drastically mental health ken belicht. Hoe ingrijpend geestelijkewerk ge- doormis de jeter un regard haut en couleur et might affect a person’s life, it can add colzondheid in een mensenleven ook is, toch créatif sur les soins de santé mentale, vus our and positivity to society. Good care kan het zorgen voor kleur en positiviteit in sur plusieurs angles d’incidence. Aussi proalso means working together. This is why de samenleving. Goede zorg betekent ook fonde que soient les implications relatives ATS PRESTERENDE LEERKRACHTEN we commit to spreading this story in colsamenwerking. “Daarom engageren we à la santé mentale dans notre vécu, il n’en laboration with as many partners as posons om dit verhaal uit te dragen in samendemeure pas moins que celles-ci peuvent sible. We work together with patients and werking met zo veel mogelijk partners. We apporter une touche de Bonden: ‘Leerkrachten zijncouleur zelf et de posiresidents, as well as with other caregivers werken samen met patiënten en bewoners, tivité dans société. bonne prestativragende partijnotre voor meer La feedback’ and organisations. Even the Maendeleo medewerkers en andere hulpverleners en on de soins ne se fait toutefois pas sans coo‘Een op de acht presteert onder het instrument van de evalua Youth Centre in Tanzania contributed and organisaties. Ook het Jeugdcentrum Maenraison pour laquelle nousOok Van Der maats?pération. Dat lijkt meC’est sterk la over ties niet gebruiken.’ dreven’,nous reageert Raf De Weerdt, bespeurt een ‘manifeste helped paint the banner with a number of deleo in Tanzania schilderde samen met efforçons de déclinerHoeven ces expériences algemeen secretaris onderwijs onwil’ om het instrument aan te Belgian students while they were on an Belgische leerlingen op inleefreis aan het de concert avec un nombre aussi large que van de socialistische vakbond wenden. immersion journey. spandoek mee. ACOD, op het onderzoek van de Dat de vakbonden leerkrachten possible de partenaires. Nous coopérons UA. ‘Metavec zo’n les aandeel onder et les habitants, hun negatieve patients lesevaluatie col- helpen presterende mensen zouden we aanvechten in beroep, geven etleveren d’autres prestataires de ser- komen niet de laborateurs kwaliteit kunnen beiden toe. ‘Natuurlijk die we nu bieden.’ op voordes onze leden’, zegt Van vices et d’assistance ainsi wij qu’avec orgaOok zijn collega van de christe Der Hoeven. ‘Maar als zo’n eva nisations. Le centre de jeunes Maendeleo lijke onderwijsvakbond COC, Jos luatie vernietigd wordt, betekent Tanzanie a maar participé à dat la décoration Van Derde Hoeven, kan het dat het dossierdu niet deugde. moeilijkcalicot geloven.lors ‘Als du ze die Veel beslissingen worden una voyage d’inculturation effecmensen in dienst hebben geno niem genomen in de colleges tué par desvoldaan étudiants de Belgique. men, zullen ze toch die het beroep behandelen, dus Depuis septembre 2012, un prêtre pakistahebben?’ ook door de schoolbesturen die nais, trois prêtres chinois, dix religieuses Er is wel ‘werk aan de winkel’, er deel van uitmaken.’ bevestigt De Weerdt als het over ‘Op de klacht dat de procedures et chinoises et trois Frères de la Charité ont evaluatie gaat. ‘Leerkrachten te complex zijn, hebben wij al suivi le programme de formation : ‘Doctrizijn vragende partij voor meer gerepliceerd dat ze er maar in feedback. Het stemt mij bitter moeten schrappen’, zegt De ne sociale de l’Église et assistance sociale ijn dat directies nu uitspraken doen Weerdt. ‘Maar niemand kan ons pastorale’ à l’Institut International Chaover “onderpresteren”, terwijl ze zeggen wat er dan uit kan.’ (ty) noine Triest. Ils furent ainsi les récipiendaires d’une maîtrise d’experts en DoctriDe meeste leerkrachten zijn niet afkerig van evaluaties. © Guido Benschop/Hollandse Hoogte ne sociale de l’Église en date du 24 juin. Cette formation fit en collaboration avec Ze zijn er niet vertrouwd mee, er is fouten of omdat de argument aats presteert, bleek komense overwaaien naar het onder ‘Zelfs met de niet deugen. Vandaar dat direct te liggen’, zegt pro wijs. Ze werdendu ingevoerd 2007. geen tijd, geen mankracht om al die l’Université pontificale Latranin(Rome). zachte aanpak ervoor terugschrikken die proced nhoof, de promotor Nu bestaan er op school ook func evaluaties te doen, klinkt het. l’issue la cérémonie defunctionerings remise des di- ‘Ze zien evalueren als een tijdro re op te starten. ‘Die vrees is on zoek. ‘Een À taboe is de tieomschrijvingen, hebben directies recht’, meent Vanhoof. ‘Op voo l gezegd, maar het l’espace gesprekken en àevaluatiegesprek plômes, réservé la dévotion à P.J. vend en complex proces’, zegt Plas. het vaak moeilijk, waarde dat de procedure corre De directiesTriest spreken ken. Ze zouden vierjaarlijks moe ‘Terwijl je het net zo goed kunt be où se trouve conservée une relique door de band met gevolgd wordt.’ negatief waardeoor ten gebeuren. Maar in de eerste pe schouwen als een manier om de du Fondateur, a également étéamper ouvert. kwaliteit van je onderwijs op te als je hen vraagt of ze riodeleur (20072011) bleek dat de betrokkene. Ze ‘Zo’n evaluatie kan ook best wel p

vier op de tien leerkrachten geëva lueerd werden. Voor wie geen eva t de zachte aanpak luatie kreeg, betekende dat vanzelf es het vaak moeilijk, een voldoende. met de betrokkene’, Het zou dezer dagen wat ‘strikter magazine | , 2014 # 03directeur weten, ‘Ze raken hen per gaan’ laat een gen er letterlijk wak maar andere bronnen melden dat

ders hebben, zeggen

Banner van 1 km

krikken.’ Het aantal ontslagen is dan ook op een hand te tellen. Precieze cijfers konden we gisteren niet vast krij gen. Directies klagen dat ze vanwe ge de vaste benoeming niet af gera ken van slechte elementen. Ontslag

liggen er letterlijk wakker van’

zo’n negatief oordeel aanvechten

sitief zijn’, zegt een directeur. ‘He een moment waarop je naar elka luistert en kunt zeggen dat je tev den bent over iemand. De mees leerkrachten staan daar heus n afkerig tegenover.’ De UA gaat nu een vierjarig ond

news from the general administration nieuws uit het generaal bestuur nouvelles de l’administration générale During the week of 8 September 2014, the General Council convened in Rome. The following items were discussed and decided: ó Due to Bro. Richard Bardier’s resignation as regional superior of Peru/Nicaragua for health reasons, Bro. Jimi Antonio HuaytaRivera was appointed as the new regional superior. We thank Bro. Richard for his great dedication and we hope that his health issues are resolved. We wish Bro. Jimi the grace of good leadership. ó Bro. Joel Ponsaran, provincial superior of America, was asked to assume chairmanship of the soon-to-be-established Justice, Peace, and Integrity of Creation Commission within the Congregation of the Brothers of Charity. ó Bro. Felix Kurnawan, a brother in temporary vows in Indonesia, was relieved of his vows. ó Bro. Nico Leyssen from Belgium was granted exclaustration for a period of 2 years. ó In light of the savings measures in the Congregation, it was decided to close the following houses: the formation house/ provincial house in Washington D.C. as of 1 June 2015, and the international formation house in Kruibeke, Belgium as of 1 January 2015. The purpose of these houses will be discussed at a later date. ó Bro. Victor Hugo Merino-Conde, General Assistant, will take up the task of novice master for Asia’s second-year novitiate in Katugastota, Sri Lanka from 1 March until 31 August 2015. ó The following meetings were prepared: – In November 2015, the commission for the fight against sexual abuse will convene in Rome for the first time. – In January 2015, a full General Council (including General Council and provincial superiors) will be held in Ndera, Rwanda. – In January 2016, a full Council will be held in Indonesia. – In autumn of 2015, a formation session for superiors from Asia will be held in Indonesia. ó Fracarita International: as of 1 October 2014, Mr. Luc De Schepper will be a staff member of Fracarita International, and Bro. Martin De Porres will be the continental coordinator for Asia and secretary at the head office in Bruges, Belgium.

Tijdens de week van 8 september 2014 werd in Rome de generale raad gehouden. Volgende punten werden er besproken en besloten: ó Omwille van het ontslag wegens gezondheidsredenen van Br. Richard Bardier als regionale overste voor Peru-Nicaragua, werd Br. Jimi Antonio Huayta-Rivera benoemd als nieuwe regionale overste. We danken Br. Richard voor zijn grote toewijding en we hopen dat zijn gezondheid positief mag evolueren en we wensen Br. Jimi de genade van een goed leiderschap. ó Aan Br. Joel Ponsaran, provinciale overste van Amerika, werd gevraagd om het voorzitterschap op te nemen van de nieuw op te richten commissie voor “Rechtvaardigheid, vrede en heelheid van de schepping” binnen de congregatie van de Broeders van Liefde. ó Aan Br. Felix Kurnawan, broeder onder tijdelijke geloften in Indonesië, werd ontslag van geloften verleend. ó Aan Br. Nico Leyssen, België, werd exclaustratie verleend voor een periode van 2 jaar. ó In het licht van besparingen binnen de congregatie werd besloten volgende huizen te sluiten: het vormingshuis en tegelijk provinciaal huis in Washington vanaf 1 juni 2015 en het internationale vormingshuis in Kruibeke (België) vanaf 1 januari 2015. De bestemming van deze huizen zal verder worden besproken. ó Br. Victor Hugo Merino-Conde, generale assistent, zal de opdracht van novicenmeester op zich nemen voor het tweede jaar noviciaat van Azië van 1 maart tot 31 augustus 2015 in Katugastota, Sri Lanka. ó Volgende vergaderingen werden voorbereid: – In november 2015 zal de commissie ter bestrijding van seksueel misbruik voor de eerste maal samenkomen in Rome. – Januari 2015 in Ndera-Rwanda uitgebreide generale raad (met generale raad en de provinciale oversten) – Januari 2016 zal de uitgebreide raad doorgaan in Indonesië. – In het najaar van 2015 zal een vormingssessie worden georganiseerd voor de oversten uit Azië in Indonesië. ó Fracarita International: vanaf 1 oktober 2014 wordt Dhr. Luc De Schepper stafmedewerker voor Fracarita International, en wordt Br. Martin De Porres de continentale coördinator voor Azië en tevens secretaris in de centrale zetel in Brugge.

C’est au cours de la semaine du 8 septembre 2014 que s’est tenu à Rome le conseil général et que les points exposés ci-après ont été traités et décidés : ó Suite à la démission pour des raisons de santé du Frère Richard Bardier comme supérieur régional pour le Pérou-Nicaragua, le Frère Jimi Antonio Huayta-Rivera a été désigné nouveau supérieur régional. Nous remercions le Frère Richard pour son grand dévouement et espérons que sa santé pourra évoluer de manière positive alors que nous souhaitons d’autre part, au Frère Jimi, toute la grâce d’un fructueux leadership. ó Il a été demandé au Frère Joel Ponsaran, supérieur provincial d’Amérique, d’assurer la présidence de la nouvelle commission à instaurer “Justice, Paix et Intégrité de la Création” au sein de la Congrégation des Frères de la Charité. ó La démission des vœux temporels a été acceptée pour le Frère Félix Kurnawan d’Indonésie. ó L’exclaustration a été accordée au Frère Nico Leyssen, de Belgique, pour une période de 2 ans. ó Face aux économies à réaliser au sein de la Congrégation, il a été décidé de fermer les établissements suivants: le centre de formation et maison provinciale à Washington à partir du 1er juin 2015 et le centre de formation internationale à Kruibeke (Belgique) à partir du 1er janvier 2015. L’affectation de ces établissements sera envisagée ultérieurement. ó Frère Victor Hugo Merino-Conde, Assistant général, assumera les fonctions de Maître des Novices pour la deuxième année de noviciat d’Asie du 1er mars aux 31 août 2015 à Katugastota, au Sri Lanka. ó Il a été procédé aux préliminaires des assemblées suivantes: – En novembre 2015 se réunira pour la première fois à Rome la Commission de Lutte contre les Abus sexuels. – En janvier 2015 se tiendra à NderaRwanda, un Conseil général élargi (avec les membres du Conseil général et les Supérieurs provinciaux) – En janvier 2016 le Conseil général élargi se tiendra en Indonésie. – Une session de formation destinée aux supérieurs d’Asie se tiendra au cours du deuxième semestre 2015 en Indonésie. ó Fracarita International: à partir du 1er octobre 2014, M. Luc De Schepper deviendra membre actif du staff de Fracarita International, alors que le Frère Martin De Porres assumera les fonctions de coordinateur continental pour l’Asie et de secrétaire au siège central de Bruges.

deus caritas est

In memoriam † brother albert vanwetswinkel 1920-2014

magazine | 2014 # 03

broeder albert vanwetswinkel 1920-2014 Wanneer we de naam van Broeder Ventura uitspraken, dan dachten we spontaan aan Bierbeek. Meer dan 60 jaar heeft hij er mogen verblijven: als een toegewijde broeder verpleger, als broeder in de plaatselijke gemeenschap, als overste voor vele jaren. Het is slechts in 2010 dat hij naar ons kloosterrusthuis kwam, en ook daar bleef hij de immer vriendelijke broeder, heel vlug met zijn begroetingen en haastig in de weer alsof hij nog een meer dringende afspraak had. Dat laatste typeerde hem ten volle uit, en heel zijn leven was hij ook steeds druk bezig geweest. Als verantwoordelijke op de afdeling had hij zijn handen vol met de zorg voor de zieken. Zijn eerste ervaringen als verpleger waren de kinderkoer en de bedverpleging zoals dit toen heette in Zelzate, Beernem, Sint-Truiden en Mortsel, maar eenmaal in Bierbeek vanaf 1949 waren het steeds de zwaardere afdelingen, met in aanvang weinig therapeutische middelen en een heel kleine groep medewerkers. Br. Ventura vond zijn ontspanning in de sport, en met de patiënten ging hij voetballen, en we zien hem nog als strenge scheidsrechter heen en weer lopen op het voetbalveld: ook daar kon hij moeilijk ter plaatse blijven staan. Vanaf

1986 werd hij overste van de gemeenschap in Bierbeek en dit tot 2010 toen hij zelf zorgen nodig had. Tot nu toe had hij alleen voor anderen gezorgd. Ja, hij was er een overste in volle dienstbaarheid. Toen Br. Ferdinand wegviel als chauffeur van het ziekenhuis, nam Br. Ventura dit graag over, en weldra werd hij een grote gekende in de Leuvense omgeving. Hoeveel keren heeft hij patiënten naar de Leuvense ziekenhuizen begeleid, ervoor zorgend dat ze er passend werden opgevangen, want dit was helemaal geen evidentie. Met Br. Ventura verliezen we opnieuw een broeder die mee de geschiedenis heeft geschreven van de zorg voor de zieke medemens, en heel in het bijzonder van de psychiatrische patiënt. Hij vervulde zijn apostolaat met grote toewijding, met veel liefde en met een grote deskundigheid. Hij vond zijn inspiratie in de liefde van God, aan wie hij iedere dag opnieuw zijn beste tijd mocht geven. Hij was een Broeder van Liefde in de volle zin van het woord: broeder voor zijn medebroeders, broeder voor zijn zieken, broeder voor de vele medewerkers en dat omdat hij zich broeder wist van Jezus zelf. Het is nu zijn grote Broer Jezus die hem zal opwachten, om zijn reis hier op aarde te voltooien. Neen, nu zal hij nergens meer heen moeten, maar echt rust vinden in de Heer.

frère albert vanwetswinkel 1920-2014 Le seul fait d’évoquer le nom du Frère Ventura nous fait penser spontanément à Bierbeek. Il faut savoir qu’il y a passé plus de 60 ans en tant qu’infirmier dévoué et membre de la communauté locale, où il assuma les fonctions de supérieur pendant de longues années. Ce n’est qu’en 2010 qu’il se transféra dans notre couvent-maison de repos pour y demeurer également ce frère affable, saluant au passage tous ceux qu’il

Whenever we said Brother Ventura’s name, we immediately thought of Bierbeek. He lived there for more than 60 years, as a dedicated brother-nurse, a brother in the local community, and a superior for many years. He came to our convent rest home in 2010 and remained the ever-friendly brother, said hello very quickly and was always in a hurry as though he had a more urgent appointment. This was very typical of him; he had always been a very busy man throughout his entire life. As head of the ward, he had his hands full with the care for the sick. His first experiences as a nurse were on the children’s ward and the bed nursing ward in Zelzate, Beernem, Sint-Truiden, and Mortsel. Once he arrived in Bierbeek in 1949, the wards were more difficult, and he initially had very little therapeutic means and a very small group of staff. Brother Ventura found diversion in sports. He played football with the patients, and we still remember him running up and down the pitch as a strict referee, which again illustrates how he could not keep still. In 1986, he was appointed superior of the community in Bierbeek and held this position until 2010 when he was the one who needed care. Up until that point, he had only been taking care of others. Indeed, as a superior, he was all service. When Bro. Ferdinand was no longer the hospital’s regular driver, Bro. Ventura was glad to take over this task, and soon he became very well-known in the area. Countless times, he took patients to the hospitals of Leuven, and made sure that they were appropriately taken care of, which was not that obvious at all. With Bro. Ventura, we have lost another brother who has helped write the history of our care for the sick neighbour, particularly the psychiatric patient. He fulfilled his apostolate with a great sense of com-

mitment, with much love and expertise. He found his inspiration in the love of God, to whom he gave his best time every single day. He was a Brother of Charity in the full meaning of the word: a brother to his confreres, a brother to his patients, a brother to the many staff members, all because he knew that he was a brother to Jesus himself. And now, his big Brother Jesus will be waiting for him, to complete his journey here on earth. No, he does not need to go anywhere anymore; he will only and truly find peace in the Lord.

pouvait saluer et se montrant toujours empressé comme s’il avait des rendez-vous à honorer. Voilà ce qui le typait au mieux et reflétait combien sa vie passée avait pu être intense en activités. En tant que responsable du département, il n’eut de cesse de se consacrer à ses patients. Sa première expérience en tant qu’infirmier se passait dans le ’préau des enfants’ et chez les ‘alités grabataires’ comme on les appelait à l’époque à Zelzate, Beernem, Saint-Trond et Mortsel. Mais, arrivé à Bierbeek dès 1949, c’étaient toujours les départements les plus lourds qu’on lui confiait, avec peu de moyens et une petite équipe à l’époque, au début du moins. Fr. Ventura se détendait par le sport, n’hésitait pas à aller jouer au football avec des patients, au point que nous nous souvenons encore de son arbitrage rigoureux sur le terrain de foot où il arrivait tout aussi peu à se tenir en place. À partir de l’année 1986, il devint le frère supérieur à de la communauté de Bierbeek, fonction qu’il assumera jusqu’en en 2010, c’est-à-dire dès qu’il se trouve en position de devoir lui-même recevoir des soins. Jusqu’alors, il n’aura fait que soigner les autres. Il était en effet supérieur dans sa serviabilité. Lorsque le Fr. Ferdinand disparut de son service en tant que chauffeur de l’hôpital, Fr. Ventura en prit le relais pour devenir une figure reconnue de la région louvaniste. Combien de fois n’aura-t-il pas en effet accompagné des patients vers les cliniques louvanistes, en veillant à chaque fois qu’ils soient admis et soignés comme il se devait, ce qui n’était pas toujours évident. Avec le Fr. Ventura nous perdons une nouvelle fois un frère qui aura contribué à écrire les lettres de noblesse dans les soins aux malades et plus particulièrement aux malades mentaux. Il assuma son apostolat avec grand dévouement, beaucoup d’amour et d’expertise. Il trouvait son inspiration dans son amour pour Dieu à qui il consacrait chaque jour le fleuron de ses occupations temporelles. Il était un Frère de la Charité dans le plein sens du terme, frère pour son prochain, frère pour ses confrères, frère pour les malades, frère pour les nombreux collaborateurs, tout en se sachant frère de Jésus. Voilà maintenant que son Grand Frère Jésus l’attend dans l’accomplissement de son passage sur terre. Il aura ainsi, au terme de son dernier voyage, trouvé tout son répit dans le Seigneur.

brother andré pass 1940-2014 Brother André Pass died quite unexpectedly after a life of service in the community. Following the novitiate, he started working in the kitchen with Bro. Moses at the Guislain Institution in Ghent. It would be the start of a journey through our Flemish houses: Leuven, Sint-Truiden, Bruges, Temse, Ghent, and finally Brakel. You rarely saw Brother André without a ladle in his hand, and he was even asked to go to Rome during the holidays and help in the kitchen for certain sessions. Bro. André was a simple brother, who had a very simple way of reasoning, yet always loyal to the basic principles towards which he had directed his life. The Congregation of the Brothers of Charity was just the place where this could actually take shape. He was a man of the community and loved the relationships that he had easily built with the people around him. In addition to his work in the kitchen, he tended the garden, and he was a pigeon fancier, as a result of which he made many friends with simple people. He was well-known in Brakel; he was known for his smile as well as for his compassion, come rain or come shine. During the final years, his health started failing, and his weak heart forced him to make changes to his lifestyle. However, he remained faithful to his task. With Bro. Kamiel and the sisters, who were temporarily living at our convent in Brakel, and thanks to an intimate bond with the associate members, Bro. André showed us how to be a Brother of Charity in a simple way, with service as a distinctive feature. He may now rest with the Lord, whom he served very intensely, whom he loved and to whom he dedicated his life as a religious in the Congregation of the Brothers of Charity.

broeder andré pass 1940-2014 Vrij onverwachts overleed Broeder André Pass na een leven van dienstbaarheid in de gemeenschap. Na zijn noviciaat startte hij in de keuken bij Br. Mozes in het Guislaininstituut te Gent en dat zou de aanvang worden van een wandeling doorheen de Vlaamse huizen in Leuven, Sint-Truiden, Brugge, Temse, Gent en ten slotte Brakel. Overal mocht hij de pollepel zwaaien, en tussendoor werd hij gevraagd om in Rome

tijdens de vakanties en bij bepaalde sessies ook daar mee te helpen in de keuken. Br. André was een eenvoudige broeder die heel eenvoudig redeneerde, maar trouw was aan de basisprincipes waarop hij zijn leven had georiënteerd, en in de congregatie van de Broeders van Liefde vond hij het geschikte kader om dat in zijn leven ook effectief vorm te geven. Hij was een man van de gemeenschap en hield van relaties die hij in de omgeving gemakkelijk opbouwde. Naast zijn keuken waren ook de tuin en de zorg voor de duiven zijn geliefde bezigheden, en zo maakte hij vele vrienden met eenvoudige mensen. In Brakel was hij dan ook een gekend figuur, gekend om zijn lach maar ook om zijn medeleven in lief en leed. De laatste jaren liet zijn gezondheid het geregeld afweten, en met een zwak hart moest hij zijn leven aanpassen. Maar hij bleef trouw aan zijn opdracht, en samen met Br. Kamiel en de zusters die tijdelijk in ons klooster van Brakel verbleven, en met een innige band met de aangesloten leden, toonde Br. André hoe hij op een eenvoudige wijze Broeder van Liefde kon zijn, met als grootste kenmerk de dienstbaarheid. Hij mag nu rusten bij de Heer, die hij op een heel intense wijze heeft gediend, heeft liefgehad en aan wie hij zijn leven heeft gegeven als religieus in de congregatie van de Broeders van Liefde.

frère andré pass 1940-2014 C’est de manière plutôt inopinée que le Frère André Pass nous a quittés, après une vie de services passée dans la communauté. Après son noviciat, il se mit au travail dans la cuisine auprès du Fr. Moïse de l’Institut Docteur Guislain à Gand, ce qui marquerait le début d’une pérégrination à travers les établissements flamands de Louvain, Saint-Trond, Bruges, Tamise, Gand et finalement Brakel. Dans tous ces

deus caritas est

in memoriam

brother frans leemans 1922-2014 Brother Frans led a life of service to his sick neighbour. Following his profession as a Brother of Charity, during which he took the name Electus, he studied as a psychiatric nurse. From 1946 onwards, he was a dedicated brother nurse. The Congregation knew that it could entrust those who were weakest to him and that he would be near to them with the greatest of care in Dave, Manage, Bierbeek, and Guislain. He became the brother of the ward in all of these places, in the knowledge that, in those days, brothers were available for the patients day and night. To Bro. Frans, this was a logical result of his religious vocation as a brother. In addition, he took out

magazine | 2014 # 03

time for further training and was a regular guest at the formation sessions organised by NVKVV, the National Association of Catholic Flemish Nurses and Midwives. Brother Frans was well-loved in the community, where, again, service was key. He succeeded in finding real balance between his prayer life, his community life, and his apostolate. Thanks to this balance, he found so much joy in his life as a religious. He stayed in our Walloon houses in Dave and Manage for more than 50 years. When Bro. Frans officially retired as a department head in 1987, he continued to dedicate himself to the poor in the neighbourhood and became a volunteer at the ‘Les Sauverdias’ shelter in Dave. His final years were years of even greater contemplation, and he was happy to have so much more time for prayer. As of 2009, Bro. Frans was staying at our convent rest home in Zelzate, where he piously spent the final phase of his life. He was very grateful for the care and the attention that he received there, and it was only during the last months that he slipped into a cloud of unknowing. Now, the sky has cleared up once and for all, and he may enter into God’s love. It is the completion of that for which he prepared his entire life. We remember Bro. Frans as a great confrere, entirely in line with what our Founder presented as his mission: “I give you my example, my teaching, and my service.”

broeder frans leemans 1922-2014 Broeder Frans was zijn ganse leven een broeder in dienstbaarheid aan de zieke medemens. Na zijn professie als Broeder van Liefde, waarbij hij de naam Electus ontving, studeerde hij verder als psychiatrische verpleegkundige, en vanaf 1946 was hij ononderbroken een toegewijde broeder verpleger. De congregatie wist dat men hem de zwaksten kon toevertrouwen die hij met moederlijke zorgen nabij zou zijn, en dat in Dave, Manage, Bierbeek en Guislain. Hij werd er overal de broeder van de ziekenzaal, wetende dat in die tijd de broeders quasi dag en nacht beschikbaar waren voor hun zieken. En dat was voor Br. Frans het logisch gevolg van zijn religieuze roeping als broeder. Daarnaast nam hij tijd voor bijscholing, en zo was hij een vaste gast op de vormingssessies georganiseerd door het NVKVV. Broeder Frans was een graag geziene broeder in de gemeen-

schap, en ook hier was dienstbaarheid troef. Hij slaagde erin een echt evenwicht te vinden tussen zijn gebedsleven, zijn gemeenschapsleven en zijn apostolaat, en het is dank zij dat evenwicht dat hij ook zoveel vreugde mocht vinden in zijn leven als religieus. Meer dan 50 jaar verbleef hij in onze Waalse huizen in Dave en Manage. Wanneer hij officieel met pensioen ging als afdelingshoofd in 1987, bleef hij zich inzetten voor de armen in de buurt en werd vrijwillige medewerker in het opvangtehuis “Les Sauverdias” in Dave. De laatste jaren waren jaren van grotere inkeer en hij was blij nu veel tijd te hebben voor gebed. Vanaf 2009 verbleef Br. Frans in ons klooster-rusthuis in Zelzate, waar hij de laatste fase van zijn leven op een gelovige wijze beleefde. Hij was dankbaar voor de goede omkadering, en het was slechts de laatste maanden dat hij volledig wegzonk in een wolk van niet-weten. Deze is nu voorgoed opgeklaard en hij mag nu binnentreden in Gods liefde. Het is een voltooiing van hetgeen hij zijn hele leven heeft mogen voorbereiden. Wij mogen Br. Frans alvast als een fijne medebroeder gedenken, zo helemaal in de lijn van wat onze Stichter aanbracht als zijn missie: “Ik geef u mijn voorbeeld, mijn onderricht en mijn dienstbaarheid”.

frère frans leemans 1922-2014 Frère Frans a mis toute sa vie au service de son prochain souffrant. Après sa profession en tant que Frère de la Charité, à l’issue de laquelle il reçut le nom de Frère Electus, il poursuivit ses études en tant qu’infirmier psychiatrique, pour devenir, à partir de 1946, ce frère infirmier dévoué de manière ininterrompue, comme nous l’avons connu. La Congrégation savait qu’on pouvait lui confier les personnes les plus faibles, qu’il entourait de soins pater-

lieux, il pouvait s’activer au fourneau alors qu’il était entre-temps mandé à se rendre à Rome pendant les vacances et pendant certaines sessions afin d’y contribuer à la bonne marche des cuisines. Fr. André était un frère tout simple dont le discours et le raisonnement reflétaient cette même humilité, tout en demeurant d’une éminente fidélité à ceux et à quoi il avait consacré sa vie dans la Congrégation des Frères de la Charité qui lui avait offert ce cadre, à ses yeux précieux et librement choisi. C’était un homme de communauté qui aimait entretenir des relations qu’il arrivait à construire et à déployer facilement. À côté de la cuisine, le jardin et le pigeonnier faisaient partie de ses activités préférées et furent autant d’occasions d’entrer en amitié avec des personnes d’une même simplicité. C’est ainsi qu’il était dans sa commune de Brakel un personnage bien connu pour son rire, mais aussi pour sa compassion vis-à-vis d’autrui dans les aléas de la vie. Au cours de ces dernières années, sa santé eut maille à partir, ses problèmes cardiaques l’obligeant à adapter son mode de vie. On retiendra combien il restait fidèle à sa mission, en demeurant avec le Frère Camille et les religieuses encore présentes dans notre couvent de Brakel et en tissant des liens étroits avec des membres associés et être ce Frère de la Charité dont la serviabilité était le principal atout. Il repose maintenant auprès du Seigneur qu’il a servi avec un tel engouement, pour L’avoir aimé jusqu’à Lui consacrer toute sa vie de religieux dans la Congrégation des Frères de la Charité.

nels, tant à Dave qu’à Manage, Bierbeek et à l’Institut Docteur Guislain. Dans chacun de ces établissements, il assuma les fonctions de frère responsable de la salle des malades, étant entendu qu’à l’époque, les frères étaient disponibles pratiquement de jour comme de nuit au service de leurs malades, ce qui pour le Fr. Frans n’était que la suite logique de sa vocation religieuse. En outre, il réservait le temps nécessaire à la formation continue et devint ainsi un participant assidu aux sessions de formation organisées par le NVKVV (l’Association flamande des infirmiers catholiques). Frère Frans était un frère apprécié dans la communauté où il jouait pleinement l’atout de sa serviabilité. Il réussissait à allier harmonieusement sa vie de prière, sa vie communautaire et son apostolat, ce qui lui valut de trouver une joie tellement profonde dans sa vie de religieux. Pendant plus de 50 ans, le frère Frans a œuvré dans nos établissements de Wallonie de Dave et de Manage. En tant que chef de département, il prit sa retraite officiellement en 1987, mais continua à s’impliquer dans l’aide aux pauvres des environs et devint collaborateur volontaire dans la maison d’accueil « Les Sauverdias » à Dave. Les dernières années de sa vie étaient marquées par un grand approfondissement qui le rendait heureux d’avoir alors un temps considérable à consacrer à la prière. À partir de 2009, le Fr. Frans résidait dans notre couvent-maison de repos à Zelzate, où il vécut sa dernière tranche de vie avec toute la foi qu’on lui connaissait. Reconnaissant du bon encadrement que lui donnait son entourage, ce ne fut qu’au cours des derniers mois de sa vie qu’on le vit s’élever dans la nébuleuse d’un esprit sachant sans plus avoir savoir. Ce passagelà est maintenant définitivement clarifié pour le voir entrer dans la plénitude de l’Amour de Dieu en tant qu’accomplissement d’un destin délibérément préparé tout au long de son existence. Nous pouvons commémorer le Fr. Frans comme un confrère de valeur, dont la vie emboîta le pas à la mission définie par notre Fondateur : « Je vous donne mon exemple, mon enseignement et mon service ».

brother odilon brantegem 1924-2014 A brother-nurse, Brother Odilon dedicated himself entirely to the care of the sick

neighbour. After finishing his studies in Ghent, our young brother left for Dave – Wallonia would constitute a large part of his apostolic field. The first few years, he commuted between the Congregation’s Wallonian institutions as a caring brothernurse. In 1948, he went to Mortsel, where he was in charge of the TB ward until he was affected by the disease and was sent to Zelzate to recover. He returned to Wallonia in 1950, and went to Manage this time where he was in charge of sick-bed nursing for a few years. In 1953, he went back to Flanders to live in Sint-Truiden where he is appointed head of several units. From 1966 until 1989, he returned to Manage as head of observation. Then it was time to rest, and he went back to Mortsel where he lived to an old age. In 2008, he came to our rest home in Beernem. Even there, he was a friendly confrere who still tried to serve, although he did fully embrace his ailments. And this is how he passed away on 3 September. Brother Odilon was a kind confrere, who took his professional competence very seriously. He enjoyed taking additional classes, and put that which he had learnt into practice every day. No, the drag of day-to-day life was no concern of his. He understood the art of making it as comfortable of he could for patients, which he loved doing. Bro. Odilon loved to tell anecdotes about walks that turned into actual travels. We all knew that his apologetic and kind nature allowed him to fend for himself. How could anyone be angry with Bro. Odilon? Quite the contrary, it added colour to the community life. Bro. Odilon was a person who continued to take his religious formation seriously. He once said that when he retired, he would apply himself to Bible study. He knew very well how to divide his time, and he combined his daily reading and study with walks, outings, or cultural activities. He enjoyed art and music, and when it became harder for him to go places, he was still able to listen to music in his room. He was a happy man, who found the right balance in life, who found his strength with the Lord. He was a unique Brother of Charity, and we will remember him with great fondness. As he was grateful for his life, we are grateful that we had the privilege of knowing Brother Odilon as our confrere, and we pray the Lord that He may receive him in his everlasting peace.

broeder odilon brantegem 1924-2014 Als broeder-verpleger heeft Broeder Odilon zich geheel kunnen geven in de zorg voor de zieke medemens. Na zijn studies in Gent mocht de jonge broeder naar Dave vertrekken, en Wallonië zou een groot deel van zijn apostolaatsveld worden. Het werd de eerste jaren pendelen tussen de verschillende Waalse instituten van de congregatie, maar steeds als zorgzame broeder-verpleger. In 1948 komt hij naar Mortsel waar hij verantwoordelijk wordt voor de afdeling van de tbc-lijders, tot hij zelf getroffen door deze ziekte naar Zelzate op rust moest gaan. In 1950 gaat hij terug naar Wallonië, ditmaal naar Manage, waar hij een aantal jaren verantwoordelijk is voor de zogenaamde bedverpleging, en in 1953 mag hij naar Vlaanderen terugkeren en gaat in Sint-Truiden wonen waar hij verantwoordelijk wordt van verschillende afdelingen. Vanaf 1966 tot 1989 keert hij terug naar Manage als hoofd van de observatie. En dan is het tijd om te rusten, en hij keert naar Mortsel terug waar hij nog een mooie oude dag mag beleven, tot hij in 2008 naar ons rusthuis in Beernem komt. Ook daar is hij de vriendelijke medebroeder die nog probeert dienstbaar te zijn maar tegelijk ten volle zijn ouderdomskwalen aanvaardt. Het is in deze gesteltenis dat hij op 3 september overleed. Broeder Odilon was een aangename medebroeder, die zijn beroepsbekwaamheid zeer ernstig nam. Hij volgde graag bijscholing en vertaalde het geleerde in de dagelijkse praktijk. Neen, routine en sleur was niet aan hem besteed, en hij verstond de kunst om het de zieken aangenaam te maken. Dat hij zelf graag in het aangename deelde nam hij er bij. Anekdoten over wandelingen die finaal ware reizen werden vertelde hij graag, maar zijn steeds verontschuldigende vriendelijkheid kennende begrepen we hoe hij zich steeds uit de slag kon trekken. Hoe kon nu iemand kwaad worden op Br. Odilon? Het gaf integendeel kleur aan het gemeenschapsleven. Br. Odilon was iemand die ook zijn religieuze vorming ernstig bleef nemen. Zo vertelde hij dat hij zich vanaf zijn pensionering zou toeleggen op Bijbelstudie. Hij wist alvast zijn tijd goed in te delen, en de dagelijkse portie lectuur en studie werd goed afgewisseld met een wandeling, een uitstap, een culturele activiteit. Hij kon genieten van kunst en muziek, en wanneer het voor hem steeds moeilijker werd om

deus caritas est

in memoriam

zich nog te verplaatsen, kon hij rustig op zijn kamer naar muziek luisteren. Hij was een gelukkig man die zijn leven evenwichtig wist uit te bouwen, en die zijn diepe kracht zocht en vond bij de Heer. Hij was dan ook een unieke Broeder van Liefde die we zullen blijven herinneren met grote genegenheid. Zoals hij dankbaar was voor zijn leven, mogen wij ook dankbaar zijn dat we Br. Odilon als medebroeder hebben mogen kennen en we bidden de Heer dat Hij hem nu in zijn eeuwige vrede mag opnemen.

frère odilon brantegem 1924-2014

magazine | 2014 # 03

brother jozef creemers 1926-2014 We will remember Brother Jozef as a great confrere, who was always well-groomed, spoke kindly to all, and was concerned about the well-being of others. For many years, he completely dedicated himself to teaching primary school. He started with the youngest group in Sint-Job-in-‘tGoor following his studies at the teachers’ training college, and as of 1951, we would see him in our different Flemish schools: Deurne, Eeklo, Temse, and Merksem, where he taught for almost 20 years. Finally, he returned to Temse in 1984 to come full circle so to speak, and officially retired in 1986, yet he continued to make himself useful. At that time, he did not know that he would be able to continue his service in several places. First of all in Temse, then a

year as the superior in Leopoldsburg, later in Saint Paul’s in Ghent until the house was closed down, an intermediate step to Sint-Truiden, and then from 1999 until very recently in our community in Sassenhout, where, while being well advanced in years, he got a new sense of purpose, as it were. From his active apostolate days, we know that he was a very dedicated teacher, fair with his students, and a good colleague to his fellow teachers, while giving himself completely in his task as would be expected of a Brother of Charity in the field of education. The school was his life and his life was the school. The second period of his life revealed his concern for his surroundings; he tended the gardens, did small repairs, and was always trying to improve the scenery with flowers, and he did not shy away from adding a few plastic ones to make his bouquets even more beautiful. Indeed, Bro. Jozef was no stranger to a bit of humour. In his life in the community of brothers, he was like the patron saint; rather quiet, a silent worker. However, he was always around, enjoying the company of others and contributing to making community life pleasant. He was a contemplative confrere in the community of Sassenhout, someone who had found a good balance between prayer, the community, and service. He stood out for his simplicity and good cheer. The way in which Bro. Jozef accepted his suffering was admirable, and the discomfort that came with it, for which he received the motherly care of Sr. Bernadette, which he highly appreciated, he took with faith. He was ready to make the transition, and during the last visit at the convent rest home Saint John’s in Zelzate, he spoke candidly about ‘his’ cancer. Even this had a place in Bro. Jozef’s life, which was always so well organised. We say goodbye to our loving confrere with much gratitude. He inspired us and so many others with his uncomplicated kindness. May he now be

C’est en tant que frère-infirmier que Fr. Odilon a pu se consacrer complètement aux soins de son prochain. Après sa formation à Gand, en tant que jeune frère, il put se transférer à Dave, la Wallonie devenant pour lui la région où il passera une grande partie de son apostolat. Ainsi, pendant les premières années, il fit la navette entre les différents établissements wallons de la Congrégation, toujours en tant que frère-infirmier aux petits soins pour tous. En 1948, il se rendra à Mortsel où il sera responsable du département des tuberculeux, jusqu’à ce qu’il soit lui-même frappé par cette maladie et dut ainsi aller se rétablir à Zelzate. En 1950, il retournera en Wallonie, mais cette fois à Manage, où il assumera pendant un certain nombre d’années la responsabilité des soins aux alités, avant de reprendre en 1953 le chemin de la Flandre pour résider à SaintTrond où il sera responsable de plusieurs départements. Il retournera entre 1966 et 1989 à Manage en tant que directeur de l’observation. Vint alors le moment de prendre un repos bien mérité à Mortsel, où il profitera encore d’une belle vieillesse jusqu’à ce qu’il arrive en 2008 dans notre maison de repos de Beernem. Il sera là aussi cet affable confrère qui essaiera encore de se rendre utile et acceptera pleinement les maux de son grand âge. C’est dans cet esprit et avec cette même attitude qu’il décéda le 3 septembre. Frère Odilon était un agréable confrère qui prenait très au sérieux sa qualification professionnelle. Il tenait à se tenir à jour par des formations continues et appliquait dans sa pratique quotidienne les éléments nouvellement appris. Routine et traintrain ne faisaient pas partie de sa vision des choses, alors qu’il excellait à rendre

agréable la vie de ses malades. Il ne se privait d’ailleurs pas lui-même de passer des moments agréables. Ses anecdotes sur des voyages qui finissaient par devenir de véritables pérégrinations, combien aimait-il nous les raconter et, connaissant sa constante affabilité se confondant d’excuses, nous ne pouvions qu’apprécier d’autant plus combien il se tirait d’affaire à chaque fois. Comment quelqu’un aurait-il pu se fâcher avec ce bon Frère Odilon? Il mettait au contraire beaucoup de vie dans la communauté. Le Frère Odilon était aussi quelqu’un qui assumait avec beaucoup de sérieux sa formation et son engagement religieux. Ainsi prévoyait-il se consacrer à l’étude de la Bible à partir de sa retraite. Il arrivait en tout cas à bien agencer ses horaires en variant ses journées d’une bonne dose de lecture, d’une promenade, d’une excursion, d’une activité culturelle. Il appréciait pleinement l’art et la musique et quand il lui devint plus difficile de se déplacer, il pouvait sereinement écouter la musique dans sa chambre. Il était un homme heureux qui arrivait à s’épanouir dans une vie harmonieuse en puisant ses forces auprès du Seigneur. Il était dès lors un Frère de la Charité unique en son genre, de qui nous garderons le souvenir d’une grande affection. Comme il était reconnaissant de son existence, nous pouvons à notre tour être reconnaissants d’avoir pu le connaître en confrère et nous prions le Seigneur de lui ouvrir maintenant toutes grandes les portes de Sa paix éternelle.

in memoriam

and remain a full Brother of Charity in the love of the Father.

broeder jozef creemers 1926-2014 Broeder Jozef blijft in onze herinnering als een fijne medebroeder, steeds verzorgd in zijn voorkomen, voor iedereen een vriendelijk woord, geïnteresseerd in het wel en wee van de anderen. Vele jaren mocht hij zich geven als onderwijzer in de lagere school. Hij begon bij de jongsten in SintJob-in-‘t-Goor na zijn studie in de normaalschool, en vanaf 1951 ontmoeten we hem in verschillende van onze Vlaamse schoolhuizen: Deurne, Eeklo, Temse en Merksem waar hij bijna 20 jaar lesgaf. Als het ware om af te ronden keerde hij in 1984 naar Temse terug waar hij in 1986 officieel met pensioen ging, maar zich verder verdienstelijk maakte. Hij wist toen niet dat hij deze dienstverlening op verschillende plaatsen zou kunnen verderzetten, eerst in Temse zelf, dan een jaar als overste in Leopoldsburg, dan in Sint-Paulus in Gent tot het huis daar gesloten werd, en met een kleine tussenstap in Sint-Truiden van 1999 tot zeer onlangs in onze gemeenschap van Sassenhout, waar hij als het ware, reeds hoogbejaard, een nieuwe elan kreeg in zijn leven. Van zijn actieve apostolaatsperiode weten we dat hij een zeer toegewijde onderwijzer was, correct naar zijn leerlingen toe, collegiaal naar zijn medeleerkrachten toe, zich echt gevend aan zijn opdracht zoals van een Broeder van Liefde in het onderwijs mocht worden verwacht. De school was zijn leven en zijn leven was de school. Van de tweede periode in zijn leven weten we hoe bezorgd hij was voor de materiële omkadering, met zorg voor de tuinen, handig in het repareren van kleine breuken, altijd uitkijkend hoe hij de omgeving mooier kon maken met een paar bloemen, waarbij hij niet verlegen was om met een paar plastic bloemen ertussen een boeket nog mooier te laten blijken. Want humor was Br. Jozef niet vreemd, en dat brengt ons bij zijn leven in de broedergemeenschap. Hij was, zoals zijn patroonheilige, een eerder stille aanwezige, we mogen zeggen, de stille werkman. Maar hij was er steeds, genietend van de aanwezigheid van anderen, en gepast in zijn eigen bijdrage om de gemeenschapsleven aangenaam te maken. In onze gemeenschap van Sassenhout zagen we een contemplatieve medebroeder, die zo goed zijn

evenwicht had gevonden in het gebed, de gemeenschap en de dienstbaarheid. Hij schitterde er in zijn eenvoud en blijheid. Het lijden dat hem de laatste maanden trof aanvaardde hij bewonderenswaardig en alle ongemakken dat dit meebracht, waarbij hij de moederlijke zorg van Zuster Bernadette zo waardeerde, heeft hij gelovig aanvaard. Hij was gereed om de overstap te maken, en bij een laatste bezoek aan hem in ons klooster-rusthuis Sint-Jan in Zelzate sprak hij openlijk over “zijn” kanker. Ook dat had een plaats gekregen in het leven van Br. Jozef waar alles geordend was. We nemen dankbaar afscheid van een liefdevolle medebroeder die ons en velen mocht inspireren door zijn eenvoudige goedheid. Hij mag nu ten volle Broeder van Liefde zijn en blijven in de liefde van de Vader.

frère jozef creemers 1926-2014 Du Frère Jozef nous garderons le souvenir d’un confrère délicat, soignant son apparence, toujours prêt à adresser un mot aimable à chacun, s’intéressant au vécu des autres. Pendant de nombreuses années il a pu s’adonner à ses tâches d’instituteur à l’école primaire. Il débuta avec les plus jeunes à Sint-Job-in-‘t-Goor au sortir de l’école normale, alors qu’à partir de 1951, on le retrouvera dans de nombreux établissements de Flandre: Deurne, Eeklo, Tamise et Merxem où il enseigna pendant près de 20 ans. Comme pour boucler le tout, il revint en 1984 à Tamise où il prit officiellement sa retraite en 1986, tout en continuant à se tenir au service des autres. Au moment de sa retraite, il ne savait pas encore combien il pourrait se rendre utile par la suite en différents endroits, d’abord à Tamise, puis en tant que supérieur à Bourg-Léopold, puis à Saint-Paul à Gand jusqu’à la fermeture de cet établissement sans oublier le bref passage à Saint-Trond en 1999 et son séjour dans notre communauté de Sassenhout, où il put, jusqu’à tout récemment et à un âge pourtant très avancé, donner un nouvel élan à sa vie. À propos de sa période d’apostolat actif, nous savons combien il était un instituteur appliqué, d’une grande correction à l’égard de ses élèves, collégial à l’égard de son entourage de co-enseignants, se consacrant pleinement à sa mission tel qu’on pouvait l’attendre d’un Frère de la Charité en matière d’éducation. L’école

était sa vie et sa vie était l’école. Nous retenons de la seconde période de sa carrière combien il était soucieux de l’environnement matériel, de la bonne tenue des jardins, habile à réparer les petits dégâts, toujours préoccupé à embellir l’environnement et à le fleurir, ne rechignant pas à enjoliver un bouquet de quelques fleurs en matière synthétique. Le frère Joseph ne reculait pas devant une pointe d’humour, que ce fut dans le quotidien de sa communauté fraternelle ou ailleurs. Il méritait bien le prénom de son saint patron, de par sa discrète présence avec la modestie du bon ouvrier. Mais il était bien là, toujours profitant de la présence des autres et contribuant à apporter son juste écot de bonheur pour le plus grand bien de son entourage communautaire. Dans notre communauté de Sassenhout, nous le voyions comme un confrère contemplatif, pleinement épanoui, tant dans la prière que dans la vie communautaire et la serviabilité. Il brillait dans la simplicité de sa joie authentique. Les souffrances qui le frappèrent au cours des derniers mois furent acceptées par lui avec une foi fervente, de manière admirable, ce qui lui faisait oublier les désagréments engendrés et d’autant mieux apprécier les bons soins maternels de Sœur Bernadette. Il était prêt à faire le grand pas, et lors d’une dernière visite que nous lui avons rendue au couvent- maison de repos Saint-Jean à Zelzate, il arrivait à nous parler sans détour de ‘son cancer’, auquel il était parvenu à réserver une place dans cette existence ordonnée et rangée. Nous faisons nos adieux reconnaissants à un confrère charitable dont la candide bonté en aura inspiré plus d’un parmi nous. Qu’il puisse maintenant être ce Frère de la Charité accompli et le demeurer à tout jamais dans l’amour du Père.

deus caritas est

Italia Casa Generalizia dei Fratelli della Carità Via Giambattista Pagano, 35 00167 Roma Italia tel.: *39-06.66.04.901 fax: *39-06.66.31.466 casa.generalizia@fracarita.org

america _ Brazil Los Hermanos de la Caridad Aldeia Infantil “Estrêla de Manha” Rua Papa João XXIII, 540 86240 São Sebastião Da Amoreira Parana – Brasil tel.: *55-43-3265.11.77 fax: *55-43-3265.17.08 eric.verdegem@hotmail.com

_ Canada Frères de la Charité 1445, rue Notre-Dame Saint-Sulpice, QC – J5W 3V8 Canada Tel: +1 450 589 3530 Fax: +1 450 589 9098 gastonpaquet@icloud.com

_ Nicaragua Los Hermanos de la Caridad Carretera Granada – Nandaime, Km 51 Nicaragua tel.: *505 2552-7497 richard.bardier.fc@hermanosdelacaridad.org

_ Peru Los Hermanos de la Caridad Av. Héroes del Cenepa, Lote 131 Comas – Lima 7 Peru Tel: *511-717.46.23 jimi.huayta.fc@hermanosdelacaridad.org

_ U.S.A. Brothers of Charity 1359 Monroe Street, NE Washington, DC 20017 U.S.A. tel.: *1-202-636.43.06 joelponsaran@yahoo.com

worldwide

Brothers of Charity | Broeders van Liefde | Frères de la Charité

_ Ireland

_ D.R. Congo

Brothers of Charity Kilcornan House Clarinbridge – Co. Galway – Ireland tel.: *353-91-79.63.89 fax: *353-91-79.63.52 bronoelcorcoran@galway.brothersofcharity.ie

Frères de la Charité Av. Pumbu 9 B.P. 406 – Kinshasa – Gombe 1 R.D. Congo tel.: +243.8136.56.067 jeanmariemukonkole@yahoo.fr

_ Netherlands

_ Ethiopia

Broeders van Liefde Aalsterweg 289 5644 RE Eindhoven – Nederland tel.: *31-40-21.41.600 fax: *31-40-21.41.604 provincialaat@broedersvanliefde.com

Brothers of Charity P.O. Box 55297 Mekanisa – Addis Ababa Ethiopia tel.: *251-929 011 834 addisfc@boc-tz.org

_ Romania

_ Ivory Coast

Fratii Caritatii Aleea Grigore Ghica Voda, 13 700469 Iasi Romania tel.: *40.722.267.798 sebteacu@hotmail.com

Frères de la Charité B.P. 2473 – Yamoussoukro Côte d’Ivoire tel.: *225-05-30.61.09 ngendahimanafeli@yahoo.fr

_ Ukraine Brate Mylocerdia vul. Raïvska 67 – Berezhany Oblast Ternopil 47501 Ukraine tel.: *380-354 824 718 fcrejo@gmail.com

_ United Kingdom Brothers of Charity Lisieux Hall – Whittle-le-Woods Chorley PR6 7DX – Lancashire – England tel.: *44-125-724.88.01 fax: *44-125-726.09.93 brotherdermot@yahoo.co.uk

africa _ Burundi Frères de la Charité B.P. 666 – Bujumbura – Burundi Tel./ fax: *257-23.21.18 abwampamye@yahoo.fr

_ Central African Republic

europe _ Belgium Broeders van Liefde Stropstraat 119 – 9000 Gent België tel.: *32-9-221.45.45 fax: *32-9-221.98.89 luc.lemmens@fracarita.org

Frères de la Charité B.P. 2516 Begoua-Bangui République Centrafricaine tel.: *236-75 64 89 29 cleophasmukinayi@yahoo.fr

_ Kenya Brothers of Charity P.O. Box 24080 00502 Karen – Nairobi Kenya tel.: *254-719.671.159 paulkindambu@yahoo.fr

_ Rwanda Frères de la Charité B.P. 423 – Kigali – Rwanda tel.: *250-788 30 78 84 deorwamasasi@gmail.com

asia _ India Brothers of Charity Meena Vayal Village – Ariyakudi Post – Karaikudi Taluk Sivagangai District – 630 202 Tamil Nadu South-India tel.: *91-944.21.40.863 swamy.willy.fc@fracarita.org

_ Indonesia Bruder Karitas Jl.K.Wahid Hasyim 4 – Purworejo 54111 Indonesia tel.: *62-275-32.12.05 fax: *62-275-32.26.34 marcellinus28@yahoo.com

_ Japan Brothers of Charity Fushino, 1656 689-0201 – Tottori-Shi – Japan tel./fax: *81-857-59.00.82 brsjapan@crux.ocn.ne.jp

_ Pakistan Brothers of Charity G/block Mundri Chock Youhanabad P.O. Box 10352 – Ferozepur Road, Lahore 54600 – Pakistan tel.: *92-42-35951099 vihugo81@hotmail.com

_ Papua New Guinea

Brothers of Charity 59 Rose Street P.O. Box 2296 Florida 1710 – South Africa tel.: *27-11-472.60.60 antoine.colpaert.fc@gmail.com

Brothers of Charity Catholic Church Mission of Sangurap P.O. Box 191 Wabag-Enga Province Papua New Guinea tel.: *675-547.11.80 fax.: *675-7285.01.11 fcjacobustaru@hotmail.com

_ Tanzania

_ Philippines

Brothers of Charity P.O. Box 612 Kigoma Tanzania Tel: *255-28-280.41.82 imparagerard.fc@gmail.com

Brothers of Charity 2002, Jesus Street Pandacan, 1011 Manila – Philippines tel.: *63-2-564.01.97 fax: *63-2-33.85.499 edcel_lacierda@yahoo.com

_ Zambia

_ Sri Lanka

Brothers of Charity Mwalule Road 1 (Northmead) P.O. Box 31203 10101 Lusaka Zambia tel.: *260-01-239.269 kkconstantino@yahoo.com

Brothers of Charity 565, Gohagoda Road Katugastota, 20800 – Sri Lanka tel./fax: *94-81.249.86.29 bekaertgodfried@hotmail.com

_ South Africa

Brothers of Charity Broeders van Liefde Frères de la Charité Fratelli della Carità Via Giambattista Pagano 35 I-00167 Roma deus.caritas.est.editor@fracarita.org