Dichtbij 2015 5

dichtbij

Verschijnt 5 keer per jaar feb - apr - jun - okt - dec 6de jaargang DECEMBER 2015 #30

Iris Wynants: HOE MEER VERHALEN VAN VLUCHTELINGEN IK HOOR, HOE GEMOTIVEERDER IK WORD.

Dossier

W E ST W ESS! EU ITHL NIAN FA DE AT V INCD/PLA

OPGEPAST! HIER LACHT MEN

IN

INHOUD dichtbij

december 2015

04

07

KORT EN TELEX

ANDERS BEKEKEN LUDO VANMARSNILLE

ert

a Leo Auden D E V O O R P RO E V

21

ER



AAN HET WOORD

ne!

alo Y ou’ll never walk Leo Audenaert proefde deze Dichtbij al voor.

Leo Audenaert is orthopedagoog in O.C. Sint-Jozef in Gent en de lokale antenne voor Dichtbij.

Hij proefde dit nummer al voor.

11

08

14

17

DE PIONIER

VASTE STEK WE ZIJN 1 TEAM EN DAT VOEL JE!

GEVONDEN DE OPVALLENDSTE WERKPLEK

DOSSIER

2 | dichtbij december 2015

E

EDITO

DE ZORGVERLENER BLIJFT DEZELFDE 1979, ik was in Rwanda en ging met de broeders van ons psychiatrisch centrum Caraes in Ndera iedere week naar de gevangenis in Kigali.

Daar verbleven een 100-tal geesteszieken, in een erbarmelijke en mensonwaardige situatie. Elke week probeerden we een aantal van hen naar het ziekenhuis over te brengen, maar de week erna waren hun plaatsen door anderen ingenomen. Het ontmoedigde ons niet. We probeerden via de grootscheepse actie ‘Bevrijd de geesteszieken’ middelen te vinden om in Ndera een nieuwe afdeling te bouwen voor de vrouwelijke geesteszieken uit de gevangenis.

We waren allemaal erg geëmotioneerd toen we een paar jaar later de hele groep vrouwen konden overbrengen. Stuk voor stuk vrouwen met een crimineel verleden, maar ziek en niet of slechts gedeeltelijk verantwoordelijk voor wat ze hadden gedaan. In een vlaag van waanzin hadden ze hun kind vermoord of hun echtgenoot vergiftigd, maar voortaan verbleven ze als zieken in een mooie afdeling en was hun menswaardigheid voor een stuk hersteld.

C

C O LO F O N

Toen Vader Triest 200 jaar geleden de boeien van de geesteszieken brak en hen een behandeling gaf, was het zijn bekommernis dat we hen op een humane wijze nabij zouden zijn en alles zouden doen om de kwaliteit van hun leven te verbeteren.

Ook nu, in een tijd die getekend is door een hoge techniciteit, financiële restricties en een dreigende verzakelijking van de zorg, moeten we die visie proberen te vertalen in termen van vandaag. Net zoals 200 jaar geleden blijft het de bedoeling dat de mens die aan onze zorgen is toevertrouwd op een humane, professionele en kwaliteitsvolle wijze wordt behandeld, verzorgd en begeleid. De context is veranderd, maar de patiënt en de zorgverlener blijven dezelfde.  Br. René Stockman

W ie is?

RENÉ STOCKMAN

 Br. René Stockman (61) is de generale overste van de congregatie Broeders van Liefde. Hij is doctor in de maatschappelijke gezondheidszorg en oud-directeur van het P.C. Dr. Guislain in Gent.  Hij was de initiatiefnemer van het Museum Dr. Guislain.  Br. René Stockman heeft zijn hoofdverblijfplaats in Rome, maar is wereldwijd veel op reis.

Het is dit jaar 200 jaar geleden dat Petrus Jozef Triest, samen met Dr. Jozef Guislain, de geesteszieken uit het Geeraard De Duivelsteen in Gent letterlijk van hun boeien bevrijdde en een menswaardige behandeling aanbood in een ziekenhuis. Het is het begin van de hedendaagse psychiatrie in België.

Dichtbij is een uitgave van de v.z.w. Provincialaat der Broeders van Liefde. De Broeders van Liefde zijn een congregatie en organisatie die de begeleiding en de verzorging opneemt voor kinderen, jongeren en volwassenen in de sectoren onderwijs, verzorgingsinstellingen (geestelijke gezondheidszorg en ouderenzorg), sociale economie, welzijn (orthopedagogische zorg en kinderdagverblijven) en buitengewoon onderwijs. | Redactieraad: Lieven Claeys, Katrien Debreuck, Jan Decoene, Luc de Kezel, Mattias Devriendt, Filip D’Hooghe, Karen Godfrin, Br. Luc Lemmens, Raf Missorten, Annelies Naert (redactiesecretariaat), Veerle Neyt, Rik Ouvry, Jacques Van Daele, Edwin Vercruysse, Liesbet Werbrouck, Kristof Lataire | Hoofdredacteur: Lieven Claeys | Verantwoordelijke uitgever: Koen Oosterlinck - Stropstraat 119 - 9000 Gent | Abonnement: Dichtbij verschijnt 5 keer per jaar en is gratis voor alle medewerkers van de Broeders van Liefde. Wil je een abonnement? Neem dan contact op met het redactiesecretariaat. Oplage: 12.400 ex. | Redactiesecretariaat: Annelies Naert, Stropstraat 119, B-9000 Gent T 09 241 19 98, annelies.naert@ fracarita.org | Vormgeving: Filip Erkens & Migov Taisia | Druk: Perka

 www.dichtbijmagazine.be | www.facebook.com/dichtbijmagazine dichtbij december 2015 | 3

K

KORT

Katrijn is de nieuwe coördinator bij Fracarita Belgium, de Belgische NGO van de Broeders van Liefde.

Mijn naam is Katrijn

“Hallo, mijn naam is Katrijn De Clercq en ik ben de nieuwe coördinator van Fracarita Belgium, de NGO van de Broeders van Liefde. Ik hoop een bijdrage te kunnen leveren aan de verdere uitbouw van de organisatie, die in een veranderende wereld voor belangrijke uitdagingen staat om haar doelstellingen effectief te kunnen blijven realiseren.”

Katrijn heeft een pak ervaring binnen de NGO-wereld.

Ze is bijna 15 jaar werkzaam in de sector, was actief bij de NGO Trias en leerde als coöperant in Guinée-Conakry de terreinrealiteit kennen.  Wens Katrijn succes in haar nieuwe job op katrijn.de.clercq@fracarita.org of via 09 216 35 07   Fra ca r i ta B e l g i um

Yannick, samen met Tomaat, Wortel, Erwt, Aardappel, Pompoen, Komkommer, Prei en Aubergine.

Groe(n)tjes VAN YANNICK

De collega’s van De Sleutel lanceerden hun nieuwe materiaal voor ‘Het gat in de haag’, een project rond sociale vaardigheden voor het kleuteronderwijs. Omdat 2D-figuurtjes maar weinig knuffelbaar zijn, daagden ze collega Yannick Weyts uit om de groenten écht tot leven te brengen. Bevallen van acht prachtige groentjes doe je niet zomaar, dus pakte Yannick het gestructureerd aan. Ze tekende patronen uit, sloeg aan het naaien, fotografeerde de verschillende stadia en schreef de werkwijze netjes uit… Is het resultaat niet prachtig?

Bovendien kunnen creatieve leerkrachten nu ook zelf aan de slag. “Hoe veelzijdig kan een job in De Sleutel zijn! Wij vinden alvast dat ze er trots op mag zijn”, zeggen haar collega’s.  Meer  over ‘Het gat in de haag’ op www.hetgatindehaag.be   Paul De Neve

Het beeld van psychiatrie bij het grote publiek blijft nog veel te negatief. Ik wil onze voorzieningen en medewerkers oproepen om objectieve en correcte informatie te verstrekken, zodat we misverstanden de wereld uit kunnen helpen.

Raf De Rycke, voorzitter van de organisatie Broeders van Liefde, in Tertio.

4 | dichtbij december 2015

T

TELEX NIEUWE AFDELING

Dr. Janos Marton kreeg de internationale Dr. Guislain Award uit de handen van onder meer Br. René Stockman.

Janos Marton WINT GUISLAIN AWARD

Dr. Janos Marton biedt met The Living Museum in New York al meer dan 30 jaar een creatieve omgeving aan voor mensen met psychische problemen.

En dat leverde hem dit jaar de Dr. Guislain ‘breaking the chains of stigma’ Award op! Binnen de muren van een psychiatrisch ziekenhuis richtte hij een soort ‘kunstasiel’ op. Zo ontstond de grootste collectie kunst van mensen met een psychiatrische ziekte in de Verenigde Staten. Daarmee draagt hij er succesvol toe bij om het taboe rond geestesziekte te doorbreken.    D i e n st co mmu n i ca ti e

In U.P.C. Sint-Kamillus in Bierbeek gaat volgend jaar een nieuwe afdeling open. Er is plaats voor 30 geïnterneerden die geen behandeling meer verdragen en niet in de maatschappij geïntegreerd kunnen worden. Momenteel verblijven die personen in gevangenissen. In U.P.C. Sint-Kamillus krijgen ze een langdurige, kwaliteitsvolle verzorging. Het project is het eerste in zijn soort in Vlaanderen.

EERSTE STENEN

Met de eerstesteenleggingen van basisschool Sint-Paulus in Sint-­ Denijs-Westrem en secundaire school Visitatie in Mariakerke zijn alle werven van Broeders van Liefde binnen Scholen van Morgen van start gegaan.

Scholen van Morgen is een samenwerking tussen AG Real Estate, BNP Paribas Fortis en de Vlaamse overheid, die ervoor moet zorgen dat 200 scholen in Vlaanderen vlot over een nieuwbouw kunnen beschikken.

CAR FREE

Heel wat collega’s namen deel aan de Car Free Day en lieten voor 1 dag de auto langs de kant staan om naar het werk te komen. Onder meer in O.C. Br. Ebergiste was de Car Free Day een echte feestdag!

BLOEMENSTAD

Heb je al kennis gemaakt met Hilke Peynsaert? Zij is de nieuwe staf­ medewerker voor Bloemenstad. Haar kantoor kan je vinden op de site van O.C. Sint-Jozef in Gent. Wil je jezelf vrijwillig inzetten om de kampen voor mensen met een beperking te helpen organiseren? Dan is Hilke de persoon die je nodig hebt!

Je kan haar een e-mail sturen op hilke.peynsaert@fracarita.org!

Oe is't? Vertellen gaat beter bij een dampend kopje koffie, vinden ze bij P.C. Sint-Amandus. En dus deelden ze koffie én een luisterend oor uit op de markt in Beernem.

dichtbij december 2015 | 5

intussen op

q Nieuwe website. Wist je al

dat de collega's in O.C. SintIdesbald in Roeselare heel hard gewerkt hebben aan een nieuwe website (www.sintidesbald. org)? Beelden, reacties én een rechtstreekse link kan je vinden op de facebookpagina van Dichtbij.

w Extra foto's. Van de meeste

reportages voor Dichtbij hebben we meerdere foto's voorhanden. Voor het tijdschrift worden er keuzes gemaakt, maar wie nieuwsgierig is naar de foto's die die selectie niet haalden, kan terecht op onze facebookpagina.

e In tussentijd. Dichtbij

verschijnt maar 5 keer per jaar en intussen gebeurt er natuurlijk vanalles in de scholen en voorzieningen. Al dat tussentijds nieuws kan je erop nalezen op de facebookpagina van Dichtbij. Alsjeblieft!

Juf Leen en haar collega’s knoopten samen met de andere scholen in het dorp de strijd aan tegen armoede.

Maria Middelares KLEURT DE STRATEN WIT

Alle leerkrachten en leerlingen van basisschool Maria Middelares in SintJob-in-‘t-Goor trokken hun witste kleren aan op de internationale Dag tegen Kansarmoede. Op een plein in het dorp ontmoetten ze alle andere scholen van Sint-Job. “Al zingend en dansend knoopten we samen de strijd aan tegen armoede door symbolisch witte lakens met alle namen van de kinderen aan elkaar te knopen. Het was supertof dat de buurtbewoners onze actie steunden door een wit geknoopt laken uit het raam te hangen”, vertelt Juf Leen, die de actie mee trok. “Het is de eerste keer dat we met alle scholen van Sint-Job een actie ondernemen en het heeft meteen een grote impact”, vult meester Bart enthousiast aan.    Va ness a Ve rheye n

r Wedstrijden. Dichtbij

organiseert soms ook wedstrijden tussen de papieren nummers door. Die krijgt je via flashmails toegestuurd, indien we je e-mailadres kennen. Wie die flashmails niet krijgt, kan zijn of haar e-mailadres opgeven bij annelies.naert@fracarita.org, of de facebookpagina in de gaten houden, natuurlijk.

De Facebookpagina van Dichtbij vind je door te zoeken op ‘dichtbijmagazine’.

6 | dichtbij december 2015

De leden van het team verslavingszorg van P.C. Br. Alexianen in Tienen kregen een kwaliteitslabel!

Het is bewezen:

KWALITEIT BOVEN IN TEAM VERSLAVINGSZORG! Een primeur! Als eerste psychiatrisch centrum in Vlaanderen behaalt P.C. Br. Alexianen in Tienen het internationaal erkende kwaliteitslabel Qmentum van het Nederlands Instituut voor Accreditatie in de Zorg (NIAZ). Het label staat garant voor de kwaliteit en veiligheid van de zorg en komt er na een intensief traject dat werd gedragen door alle medewerkers van de kliniek.    A lexiane n Zo rggro e p Tie ne n

AB

ANDERS BEKEKEN

Ludo Vanmarsnille

EEN MAN MET

EEN MISSIE  Anne lie s Nae rt |  Filip Er ken s

Kenia, Congo, Malawi, Liberia, Tanzania, Burundi en Tsjaad: om de twee jaar trek ik naar Afrika. Soms zelfs iets frequenter. Dat doe ik al 20 jaar. Eerst was dat voor noodhulpmissies met internationale organisaties zoals Artsen Zonder Grenzen of het Rode Kruis. Dan bood ik in een vluchtelingenkamp curatieve medische hulp aan. Ik heb ook een tijdje in een ziekenhuis op het platteland in Zuid-Afrika gewerkt voor de Verenigde Naties. Nog later nam ik deel aan educatieve en humanitaire opdrachten, met de Vlaamse Vereniging voor Ontwikkelingssamenwerking en technische Bijstand (VVOB), Artsen Zonder Vakantie of defensie.

Het was niet alleen mijn droom, maar ook die van mijn vrouw. Als student waren we vast van plan

W ie is?

LUDO VANMARSNILLE  Ludo (61) is arts in De Sleutel in Wondelgem, in het Tropisch Instituut Antwerpen en aan de Universiteit Gent.  Zijn vrije tijd brengt hij door aan de kust in Sint-Idesbald. Hij gaat graag joggen en fietsen en leest alle werk van Geert Mak.

om iets te doen voor de mensen in het Zuiden. Maar door omstandigheden konden we niet weg met het hele gezin. Via die korte missies kon ik toch nog een stukje van die droom realiseren, omdat mijn vrouw bereid was om thuis de zaken draaiende te houden. Zij was lerares verpleegkunde in het Sint-Vincentiusinstituut in Gent. Nu gaan we samen op missie.

Telkens denk ik dat de missies iets fundamenteel zullen veranderen aan mijn levenswijze. Maar als ik naar hier terugkom, merk ik dat ik toch altijd weer snel in ons Westers denk- en leefpatroon verval. Natuurlijk blijven me talloze feiten glashelder bij. Al de keren dat ik machteloos moest toezien hoe alweer iemand – al te dikwijls een kind – overleed bij gebrek aan een gepaste behandeling, vergeet ik nooit.

Ik zorg ervoor dat ik vooral technisch beslagen op het ijs kom. Zo heb ik me op dit leven voorbereid door bijkomende opleidingen te volgen in tropische geneeskunde, reisgeneeskunde en openbare hygiëne.

Ik werk ook in het Tropisch Instituut in Antwerpen. Op die manier hoop ik echt iets heel concreets te betekenen voor de mensen in het Zuiden. 

dichtbij december 2015 | 7

VS

VASTE STEK

 A nn eli es Nae rt |  Mattias Devrie ndt

Katrien Hoebeeck

WE ZIJN 1 TEAM

EN DAT VOEL JE!

Als je het terrein van bioboerderij Den Diepen Boomgaard in Grimbergen op stapt, voel je het meteen: het enthousiasme en de positieve energie spatten ervan af! Hier worden biogroenten en -fruit geteeld, met veel liefde. Als iemand zich hier als een vis in het water voelt, is het Katrien Hoebeeck wel. “Ik hou van bio én van sociaal. Dat is die twee hier kan combineren, maakt dat ik mijn droomjob gevonden heb”, vertelt ze. We trokken onze laarzen aan en gingen mee op pad.

Wanneer we op een zonnige herfstdag in Den Diepen Boomgaard toekomen, heerst er zenuwachtigheid. Heel veel medewerkers bellen ziek af en Katrien en haar collega moeten puzzelen om alles rond te krijgen. Gelukkig is de chaos in hun hoofden niet zichtbaar op de bioboerderij zelf. Santana veegt de afgevallen bladeren bij elkaar, slaat een praatje en maakt een mopje. De tuinmannen kijken even op van op het veld en gaan verder met oogsten. Her en der scharrelen kippen zorgeloos rond. Alles komt in orde.

Zware rugzak Den Diepen Boomgaard is een bioboerderij én een maatwerkbedrijf. “Mensen die anders uit de boot zouden vallen stomen we klaar voor de reguliere arbeidsmarkt”, vertel Katrien. “Dat doen we door hen te stimuleren om hun verantwoordelijkheid op te nemen en te leren in een team te werken. Dat is niet altijd gemakkelijk, want we hebben te maken met heel verschillende mensen, met uiteenlopende culturen, elk met hun eigen bagage en soms een zware rugzak. Het is een heel proces, met vallen en opstaan. Maar dat is

Ik heb al vaak gedacht: Ik als begeleider kan het allemaal wel mooi uitleggen, maar sta maar eens in hun schoenen…

8 | dichtbij december 2015

meteen ook het boeiende eraan.”

“Het is niet altijd gemakkelijk om al die verschillende mensen bij elkaar te puzzelen. Maar in de tuinploeg lukt dat wonderwel. Nieuwe mensen worden meteen in de armen gesloten en op hun gemak gesteld. Het is echt een ploeg. Ze sluiten niemand buiten. Dat is fantastisch om te zien. Het verbaast me telkens opnieuw, op een positieve manier!”

Een klant komt het terrein op. Hoewel het maandag is en de hoevewinkel niet open, ontvangt Santana haar met de glimlach. “Vaste klanten mogen iets meer”, lacht ze. Even later kan de vrouw opnieuw naar huis, met een mandje vol verse groenten. “We merken dat onze klanten bewust kiezen voor bio én het sociale aspect van onze boerderij”, legt Katrien uit. “Ze wensen vaak expliciet een sociaal doel te steunen en vangen bij ons dus twee vliegen in één klap.”

Schoffelen Katrien is begeleider van de afdeling pakketten en abonnementen. Het is haar hoofdtaak om de doelgroepmedewerkers te coachen op de werkvloer.

“Maar ik doe evengoed wat administratie, sta in contact met de klanten, volg de marketing op. En soms draai ik eens mee op het veld. Oogsten, wieden, schoffelen: ik vind dat plezante afwisselingen. Den Diepen Boomgaard zit vol verrassingen.” (lacht) We rijden naar de campus van P.C. Sint-Alexius, even verderop in Grimbergen. Daar hebben Katriens afdeling en de administratie van Den Diepen Boomgaard een tijdelijk onderkomen gevonden. ‘Hier komen de groenten toe uit de tuin, van lokale bioboeren of van grotere bioleveranciers”, vertelt Katrien. “Wij stellen pakketten samen en verdelen die over 40 afhaalpunten in en rond Brussel en in Mechelen.

Mensen die bij ons een abonnement hebben, kunnen daar dan hun pakket afhalen. Bedrijven kunnen wekelijks of tweewekelijks een gezonde portie fruit bestellen, die we ter plekke afleveren.”

Katrien doet een steekproef bij de appels, geeft de chauffeurs de laatste richtlijnen mee, werkt een e-mail af en beantwoordt een telefoon terwijl

Wat is?

DEN DIEPEN BOOMGAARD? Den Diepen Boomgaard is een bioboerderij en maatwerkbedrijf in Grimbergen. Er werken:

1 coördinator

5 begeleiders

40-45 medewerkers Het project werd in 2014 overgenomen door de organisatie Broeders van Liefde.

Wie Den Diepen Boomgaard wil steunen, kan een abonnement nemen, een storting doen op hun rekening of een actie opzetten in het kader van Music For Life van Studio Brussel.

GIFTEN Bank van De Post IBAN: BE10 0000 0000 0404 BIC: BPOTBEB1 Met als mededeling: ***128/2543/00076*** Fiscaal attest voor giften vanaf 40 euro.

Benieuwd naar meer? Snuif gerust de sfeer in Den Diepen Boomgaard op in het filmpje dat Dichtbij maakte!  www.dichtbijmagazine.be

Dichtbij TV

dichtbij december 2015 | 9

Ik ben hun begeleider, niet hun baas!

"Mensen zien groeien en bloeien, dat maakt Den Diepen Boomgaard voor mij de moeite waard", zegt Katrien.

we naar haar kantoortje lopen. “Ze werken heel zelfstandig, maar toch merk ik dat het goed is om aanwezig te zijn. Ik ben hun begeleider, maar niet hun ‘baas’. Ik commandeer niet.

Ik zet me er gewoon tussen en stuur bij waar nodig.”

Nieuwe woning Haar deur staat altijd open. Letterlijk.

“De medewerkers weten dat ze altijd bij mij terecht kunnen. Ook met hun persoonlijk verhaal. Het is mijn taak om te luisteren, vind ik. Al is het niet altijd gemakkelijk. Wanneer een medewerker met vijf kinderen uit huis gezet dreigt te worden, blijft dat hangen. Mijn eerste reflex is om zelf te helpen zoeken naar een nieuwe woning, maar je moet echt een grens stellen. Gelukkig kan ik snel de knop omdraaien en als ik thuiskom, heb ik de handen vol aan mijn eigen gezin met drie kinderen (lacht). Maar ik heb al vaak gedacht: ‘Ik als begeleider kan het allemaal wel mooi uitleggen, maar sta maar eens in hun schoenen…’. Het voelt soms wrang om boos te moeten zijn op mensen uit oorlogsgebied omdat ze niet op tijd komen. Maar ze moeten het wel leren, natuurlijk.”

Katrien en haar collega’s moeten voortdurend het evenwicht bewaken tussen het sociale aspect van de boerderij en het bedrijfsmatige.

10 | dichtbij december 2015

Coachen en begeleiden van doelgroepmedewerkers is 1 ding, verkopen is een ander. “We moeten kwaliteit afleveren, hé. Soms moeten we het tempo eens opdrijven, maar we moeten ervoor waken dat we de stress niet te hoog laten oplaaien.

Het is daarom vaak met spijt in het hart dat we onze medewerkers zien doorstromen. We moeten telkens van nul herbeginnen.”

Als we vragen wanneer ze tevreden

W ie is?

KATRIEN HOEBEECK  Katrien (39) leest veel over gezondheid en voeding en volgt yoga.  Ze houdt ervan om zich creatief uit te leven, zoals pompoenen uithollen voor een activiteit met kinderen.  Ze kookt graag vegetarisch en experimenteert met vergeten groenten.  Als ze ’s avonds nog de moed heeft, dan gaat ze een rondje lopen.

naar huis gaat, moet Katrien niet lang twijfelen. “Als wij hen kunnen bevrijden van hun afhankelijkheid, als ze beseffen dat ze het wél zelf kunnen, als hun zelfvertrouwen een sprong heeft gemaakt, dan zijn we in onze missie geslaagd. Soms zit het in kleine dingen. Johnny stelt het bedrijfsfruit samen, maar houdt ook mijn agenda bij. Het is een plezier als hij me aan een afspraak kan herinneren die ik anders vergeten zou zijn (lacht). Het doet ook deugd om te zien welke evolutie de chauffeurs doormaken. In het begin zijn ze vaak heel onzeker, maar na een tijd gaan ze vol plezier de baan op.”

Een team “Mensen zien groeien en bloeien, de band die gecreëerd wordt en het zelfvertrouwen dat ik kan zien ontluiken, dat maakt Den Diepen Boomgaard voor mij de moeite waard.

En uiteraard sta ik volledig achter het product. Laat me geen verf verkopen, want ik ben totaal niet commercieel ingesteld, maar voor de bioproducten die wij hier kweken en verkopen, zet ik graag mijn beste beentje voor. Ik geloof in bio én in sociale economie.

Dat maakt mijn job zo mooi.”

Het was een hectische dag, maar Katrien is content. “Hier heerst vaak chaos en het gaat soms moeizaam, maar het komt altijd goed. Iedereen helpt elkaar! Hubert ging vandaag mee met de chauffeurs en Johnny is langer gebleven om mee te rijden. Ze voelen zich allemaal verantwoordelijk voor dit project. We zijn een team en dat voel je!” 

DE PIONIER

E

De kist op de foto werd vroeger meegenomen door broeders die op missie gingen in het buitenland.

Vandaag staat ze symbool voor hoe medewerkers die missie willen belichamen en uitdragen in hun dagelijks werk.

H

MO

EIT

oeveel kinderen met autisme krijgen vandaag de juiste begeleiding in de klas? Hoeveel onder hen volgen noodgedwongen beroepsonderwijs terwijl ze zeker TSO of ASO aankunnen? Ik vraag het me af. Getallen ken ik niet, maar ze zijn met veel en ik wil dat onrecht wegwerken. Maar hoe doe je dat: een school voor hogerbegaafde jongeren met autisme uit de grond stampen? Hoe zorg je ervoor dat deze buitengewone jongeren gewoon onderwijs kunnen volgen?

Twee schooljaren heeft het geduurd. Pedagogisch begeleiders, directieteams, medewerkers van de ‘buitengewone’ school Sint-Ferdinand in Lummen en van de ‘gewone’ school Sint-Michiel in Leopoldsburg, externe hulpverlening, bestuurders, academici, stafmedewerkers, belangengroepen: we hebben het samen gedaan.

Een nieuwe school. Een nieuw aanbod. Inclusief!

Soms vragen mensen mij of inclusief onderwijs een illusie is. Ik zeg neen. Inclusie is een recht en het is onze verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat de leerling gewoon leerling kan zijn op onze school. Wij moeten ons aanpassen aan de noden en mogelijkheden van de jongeren en niet omgekeerd. Is er iemand die mij kan vertellen waarom we dat niet zouden doen?

Omdat het moeite vraagt. Inderdaad. Klaslokalen en speelplaatsen anders inrichten, een nieuwe pedagogische visie uitwerken, kennis van medewerkers uit gewoon en buitengewoon onderwijs samenbrengen, de googlelaptop ‘chromebook’ gebruiken in de klas, individuele handelingsplanning opstellen, leerkrachtenteams bouwen rond leerlingen, orthopedagogen voor de klas zetten. Dat is niet evident. Maar ik voel vertrouwen, aanvaarding, verbondenheid. En ik zie leerlingen die kansen krijgen en openbloeien. Moeite doen, loont de moeite. Geloof mij.

Luc Van Baelen is pedagogisch directeur van de Secundaire Scholen Sint-Ferdinand in Lummen. Hij is trots om sinds september opleidingsvorm 4 (OV4) aan te kunnen bieden op de campus van Sint-Michiel, een school voor gewoon onderwijs in Leopoldsburg. Hogerbegaafde leerlingen met gedrags- en emotionele stoornissen en autisme kunnen daardoor in een gewone school les volgen.   M a t t i a s D evr i e n d t |  Fi li p E rken s

12 | dichtbij december 2015

GESPOT  Filip Erke n s

st je een n e w j i b t Dich n erst en ee K e g i l a z 2016 toe! g i k k u l e g

OP DE TOONBANK Net zoals elk jaar maakt ’t Brugske in Leopoldsburg 300 kerststukjes, die verkocht worden aan de lokale handelaars. En zo kan je de kunstwerkjes terugvinden op elke toonbank in de wijde omgeving.

Dat is al meer dan twintig jaar een traditie. Crea-begeleidster Annick Vanstraelen brengt een uniek idee aan, dat wordt uitgewerkt door cliënten zoals Lieke (links) en begeleidsters zoals Sara (rechts).

Met de opbrengst kunnen ze dan weer leuke dingen plannen voor de zomervakantie!  dichtbij december 2015 | 13

gevo�en

De opvallendste werkplek

De Vleugel in P.C. Sint-Amandus, Beernem

“Wij vragen niet waarvoor de patiënten hier zijn.

We bieden hen een thuis aan, een ontspannende omgeving. Bij ons kunnen ze even ontsnappen aan het ‘patiënt-zijn’. Sommigen komen ons een handje helpen, achter de toog bijvoorbeeld. En soms groeit er een band. Ook met de collega’s is het fijn samenwerken. We helpen elkaar en komen overeen. Ik heb hier mijn plekje gevonden!

gezocht

Samen met Ralph, Hans en Koen organiseert Tania de meest uiteenlopende activiteiten. Een filmvoorstelling, een concert, een workshop pompoensoep maken, een kaartavond, een mountainbiketocht of een voetbalwedstrijd bijwonen: je kan het zo gek niet bedenken. Hun werkplek?

Dat is de feestzaal, de foyer, de bar, de bioscoop en de bibliotheek van P.C. Sint-Amandus! 

Dichtbij zoekt:

Een begripvolle baas Nomineer je collega(’s) bij  annelies.naert@fracarita.org

Beloning verzekerd!

D ! t s a p e g p O DOSSIER

. n e h c a ordt gel

Hier w

Je hebt er vast ook wel eentje. Een collega-lolbroek die altijd paraat staat om mensen op het verkeerde been te zetten. Een collega-grapjas die steevast de stiltes doorbreekt. Een collegaclown die niet om een mopje min of meer verlegen zit. Maar het kan ook subtieler natuurlijk.

Een glimlach, een kwinkslag, een rake opmerking. In onze organisatie wordt elke dag gelachen. Maar kan je zomaar met alles lachen? En mag je mopjes maken tegen patiënten en leerlingen? Dichtbij stak zijn licht op bij de humorambassadeurs van het P.C. Dr. Guislain, de gekkebekkentrekker van basisschool Sint-Paulus en de taboevreter van De Beweging.

 An n el ies Nae r t |  A n n e li e s N a e r t , Be n u s

dichtbij december 2015 | 15

Kar

la, C

* Promot

indy

, Ella

&L

e auri Dr. Gu n humor in h ne et ­Psyc * Organisislain hiatrisc h centr * Zoeken eerden een 10 um -daags naar ee kan wo h n u m m anier w o rden aarop h rfestival umor g ebruikt

DE HUMORAMBASSADEURS HUMORFESTIVAL Karla Haezebrouck werkt in De Meander, het socio-culturele centrum van het P.C. Dr. Guislain. Cindy Thomas is verpleegkundige, Ella Vandenbussche en Laurine Keustermans zijn studenten grafische vormgeving en lopen stage in het P.C. Dr. Guislain.

Samen met Filip en Griet (niet op de foto) vonden zij elkaar om een 10-daags humorfestival uit de grond te stampen met onder meer filmvoorstellingen, workshops, lezingen, een cartoonwedstrijd. “Op de afdeling met mensen met stemmingsstoornissen merkten we terughoudendheid.

De scheidingslijn tussen grappig en kwetsend is er soms erg dun. Wat zij doormaken, is helemaal niet altijd om te lachen. Het was een uitdaging om ook met die moeilijke doelgroepen te werken rond ‘humor’. We wilden er zelf niet te veel doekjes om winden en het project met een soort lichtheid aanpakken. Zo staken we anderen aan met ons enthousiasme. Zelfs voor onze cartoonwedstrijd rond medicatie hebben we fantastische tekeningen gekregen van verschillende andere ziekenhuizen.”

BADGE ‘THINK HAPPY’ “We zien nog altijd patiënten rondlopen met onze badge ‘think happy’.

Dat laat toch zien dat er een bepaalde

sfeer is blijven hangen. Het humorfestival is er ook in geslaagd om mensen positief met elkaar te verbinden, weg van de aparte eilandjes die de afdelingen vaak zijn. Zo hebben we een fotohokje op verschillende plaatsen gezet.

Iedereen mocht erin plaatsnemen om op een humoristische manier gefotografeerd te worden. Het resultaat was een muur vol foto’s van patiënten, medewerkers, bezoekers en mensen uit de buurt. Tijdens de zangstonde kwam plots ook de hele ploeg van de technische dienst meezingen en koffie drinken. Het etentje met de buurt was zo fijn dat het voor herhaling vatbaar is. Dat is de kracht van het thema ‘humor’: het spreekt iedereen aan en versterkt de banden.”

personen mét alles wat zij meedragen, dan creëer je bijna vanzelf ruimte voor humor. De reserves vallen weg en er kan meer uitgesproken worden.

Onze patiënten maken soms moeilijke dagen door en hebben vaak al een hobbelig parcours afgelegd. Humor verlaagt de drempel om moeilijke thema’s te bespreken.”

HUMOR ALS VEERKRACHT “Sommige dingen zijn zwaar en moeilijk en er mislukt al eens iets, maar als je dat als team met de nodige lichtheid kan benaderen, dan gaat het verwerkingsproces vlotter. De situatie zal niet veranderen, maar de sfeer en het onderlinge contact zullen dat wel.”

EEN KWINKSLAG

ZUURPRUIMPATIËNTEN?

“Een kwinkslag nu en dan draagt bij tot een positievere werksfeer. De dingen moeten niet te strak en te serieus opgevat worden. Als je aan patiënten het gevoel kan overbrengen dat je hen ziet, respecteert en begrijpt als

“Wanneer is een mop gepast? Vaak is de betrokken persoon daarvoor doorslaggevend. Met de ene kan je verder gaan dan met de andere.

Schrik of schroom mogen humor niet wegdringen. Onze patiënten zijn heus geen zuurpruimen. Hun gevoel voor humor zijn ze niet kwijt. Patiënten verbazen ons vaak zelf met mopjes over medicatie of over het feit dat ze niet uit hun bed kunnen. Maar het kan natuurlijk nooit de bedoeling zijn om elkaar uit te lachen.”

Humor is niet gemakkelijk, maar voor iedereen wel bijzonder waardevol.

te Sin d n i ven rjaar on ht eerste lee tof door tesgeen humor l B c s s en jaar leerkraDrongen mor om leeier balans tu r en v e L i Is al 2l0usschool inlepeltje hguen een goe ert Vissche * Pau t een eerlin B tier bare lanken. bruik et zijn l a e c G p ds * Vindt m eux erlan op de * en séri an de Nede tijd zelf n v ijn vrij Is fa * staat in z

l dee

DE GEKKEBEKKENTREKKER EEN MOPJE NU EN DAN

EEN DANSJE EN EEN GEKKE BEK

“Humor is iets wat je wel of niet hebt, denk ik. Uiteraard zijn er voorwaarden. De allereerste is dat je je werk graag doet. Lesgeven is geen ‘werk’ voor mij. Ik amuseer me. Als vanzelf komt er dan een mopje aan te pas.

Het is ook een wisselwerking. Ik neem soms deel aan de spelletjes op de speelplaats. In die zin is het belangrijk om samen plezier te kunnen maken. Ook voor mezelf. Het geeft me de energie om daarna weer voort te doen. Bovendien krijg ik daardoor respect van de leerlingen. Ze voelen dat ik authentiek ben.”

“Van een volwassene verwachten de leerlingen niet dat hij een dansje doet of gekke bekken trekt. Kinderen in een eerste leerjaar staan heel erg open voor wat je doet. Bijna alles vinden ze leuk. Dat ligt in de hogere klassen wel anders (lacht). Ik herinner me een keer dat ik onnozel stond te doen in de klas en dat de turnleerkracht buiten een volgende klas stond op te wachten. Ik zie zijn gezicht nog voor me toen hij me aankeek: ‘Waar is die mee bezig?’.

Soms realiseer ik me wel dat het een gek gezicht moet zijn als je mijn klas binnenkijkt (lacht).”

KLEUTERKLASHUMOR “Spelen met poppen, gekke bekken trekken, verhaaltjes uitbeelden; het verlaagt de drempel. Door humor te gebruiken tegen de kindjes uit de derde kleuterklas, maak ik mezelf én het eerste leerjaar bereikbaar voor hen. Moeilijker voor mij is de afstand weer wat vergroten op het moment dat de kinderen groter geworden zijn en het niet meer gepast is dat ze aan mijn been komen hangen.”

LERARENKAMERHUMOR “In de lerarenkamer ligt humor soms moeilijker dan op de speelplaats.

Ik merk dan ook een groot verschil tussen kinderen en volwassenen.

Kinderen beleven humor en doen mee. Volwassenen hebben vaker de neiging om er iets achter te zoeken.

Soms voelen ze zich zelfs een beetje bedreigd. Dan moet je kort uitleggen dat ze het niet persoonlijk moeten nemen. Al leren ze me wel kennen na een tijdje, hoor.”

ONGEPAST

In de lerarenkamer ligt humor soms moeilijker dan op de speelplaats.

“Ik maakte ooit het overlijden van een papa mee. Ik was automatisch niet in de stemming om plezier te maken. Ikzelf maak ook soms minder prettige dingen mee. Toen mijn vader pas overleden was, had ik geen zin om plezier te maken. Maar mijn leerlingen voelden dat perfect aan en kwamen me zelfs troosten. Dat ontroerde me.”

Ba

rt G

osse

lin t Gijzen als coörd * Haal zele, waa inator in O t r . via hu mensen m humor in C. De Bew d e m e t * Vindt or uit h een nie cultuur eging in u t z blijft dat er gee n cocon -aangebor it n tab en he oes z rsenl ijn, zo etsel lang het re spect vol * Werk

DE TABOEVRETER ZWARTE HUMOR

LACHEN IS VERWERKEN

“Humor komt hier heel vaak vanuit de cliënten zelf. Een tijd geleden was een man in het nieuws die in coma raakte na een zwaar ongeval. Toen hij ontwaakte, bleek hij homoseksueel te zijn geworden. Waarop 1 van onze cliënten, die in een rolstoel zit en heel erg zorgafhankelijk is na een ongeval met coma, reageert: “Alle zeg, dan heb ik toch geluk gehad.” Zonder context klinkt dat heel hard, natuurlijk. Maar dat soort humor delen onze cliënten hier.”

“Lachen is deel van een verwerkingsproces. Veel van onze cliënten bezitten een groot relativeringsvermogen.

In de dunne grens tussen humor en cynisme wordt er wel eens gelachen met de eigen situatie als ware het een medicijn in het verwerkingsproces.”

Wist je dat?

 Een kind lacht gemiddeld 300 à 350 keer per dag. Een volwassene maar 15 keer per dag.  Om te lachen gebruiken we 20 spieren in het gezicht. Om nors te kijken hebben we er zo’n 60 nodig.  Zelfs wanneer je nep-lacht, komen er allerlei stoffen in je lichaam vrij die stress verminderen, angst verlagen, pijn stillen of vrolijk maken.  De grondlegger van humor in de zorg is Hunter ‘Patch’ Adams. Hij stichtte de Cliniclowns.

Bron: “Humor als verpleegkundige interventie” van Marcellino Bogers

DE ANGEL IN DE MOP “Soms zit er een angel aan een mop.

Medewerkers gebruiken humor om te ventileren. Dan moeten we bewaken dat we er niet over gaan. Het moet respectvol blijven. Van die valkuil moeten we ons bewust zijn. Collega’s tikken elkaar daarvoor wel op de vingers.”

DE MOP IN PLAATS VAN DE ELLENDE “Met humor hou je de zwaarste dingen op afstand. Voor een medewerker

Zonder smiley wordt een kwinkslag vaak verkeerd opgevat

geldt: als je ergens mee kan lachen, dan maak je het voor jezelf een stuk lichter en voorkom je dat iets zwaar op je weegt. Je houdt het op afstand en neemt enkel de mop mee naar huis, niet de ellende.”

STRATEGISCHE HUMOR “We gebruiken humor strategisch.

Op teamvergaderingen staan we bewust stil bij het gebruik van humor.

Meestal in de vorm van aanmoedigingen: ‘Jongens, gebruik een beetje humor om die of die situatie wat luchtiger te maken’. Je haalt er de lont mee uit het kruitvat. Maar het is hier niet elke dag kolder, hé.”

VERSCHIL IN POSITIE “Afhankelijk van de positie die je inneemt binnen een organisatie ga je ook anders om met humor, merk ik. Als basismedewerker voelde ik me veel vrijer om een kwinkslag te maken. Nu wik en weeg ik mijn woorden meer. Ik hou van een vleugje ironie, maar de smileycultuur heeft die hele cultuur wat in de verdrukking gebracht. Zonder smiley wordt een kwinkslag vaak verkeerd opgevat, meer dan vroeger.”

HOE MEER

TOCH DICHTBIJ

VERHALEN VAN

VLUCHTELINGEN IK HOOR,

HOE GEMOTIVEERDER

IK WORD.

Waarom kamperen er mensen in een park in Brussel of in een kamp in Calais? Zijn alle moslims terroristen? Waarom komen die Afrikaanse kinderen hierheen? Waarom volgen er vluchtelingen les op onze school? “Kinderen en jongeren uit onze school zitten met veel vragen”, zegt leerkrachte Iris Wijnants uit het SintVictorinstituut in Turnhout.

EEN METER EN PETER VOOR ELKE VLUCHTELING:

WEERSTAND BIJ MEDEWERKERS

“Een andere school uit Turnhout organiseert in onze gebouwen OnthaalKlassen voor Andertalige Nieuwkomers (OKAN, nvdr). Om het contact te verbeteren, organiseer ik met mijn klas humane wetenschappen een kennismakingsactiviteit met die OKAN-jongeren. Onze leerlingen bedenken per 3 een activiteit. Fruitspiezen maken, pictionary, kubb, speeddate. We eten samen over de middag en moedigen leerlingen aan om op de speelplaats verder contact te leggen. Tijdens een tweede moment stellen de OKAN-leerlingen hun land en hun persoonlijke geschiedenis voor. Bedoeling is dat de leerlingen op het einde van het schooljaar samen een eigen activiteit uitwerken, maar zo ver geraken we niet altijd.”

“Er waren ook veel praktische probleempjes in het begin.

Interactieve taallessen zijn bijvoorbeeld luidruchtiger en kunnen andere klassen storen. De communicatie in de leraarskamer liep niet vlot en een joggingbroek: laten we dat nu toe? Daar moesten we een soms heel pragmatisch en praktisch antwoord op vinden. Ik stel vast dat de weerstand na 2 jaar volledig verdwenen is. Integratie is geen vingerknip. Het is een empathisch proces.”

PERSOONLIJKE VERHALEN MAKEN INDRUK “Een jongen uit Ghana vertelde hoe blij hij is dat hij hier geen stokslagen meer moet ondergaan. Dat is aangrijpend.

Onze leerlingen krijgen veel respect voor de serieuze rugzak die de vluchtelingen moeten dragen. En ze voelen zich vereerd en gemotiveerd om het peter- of meterschap op te nemen. Hun vooroordelen vallen weg. Ze beseffen dat een sjofel uiterlijk en gebrekkig Engels niet betekenen dat iemand dom is, maar wel dat iemand geen kansen heeft gekregen. Het verruimt hun blik op de wereld, maar ook mijn eigen blik. Hoe meer verhalen ik hoor, hoe gemotiveerder ik word.”

SPREKEN OVER VLUCHTELINGENTHEMATIEK “Trek hun blik op de wereld open via persoonlijke verhalen.

Herkenbare getuigenissen wekken empathie op. Het laat je als mens stilstaan bij de ander, die anders is, maar toch in de eerste plaats gewoon een mens zoals jij. Een goeie job, een diploma, een gezin, ijsjes of voetbal: hun achtergronden zijn verschillend, maar hun verlangens gelijk. We moeten elkaar leren kennen en onszelf herkennen in de ander. Is dat niet ook de caritasgedachte van de Broeders van Liefde?” 

W ie is?

IRIS WYNANTS

 Iris is leerkracht cultuur- en gedragswetenschappen in het Sint-Victor­instituut in Turnhout.

Meer  www.dichtbijmagazine.be dichtbij december 2015 | 19

IM

IN MEMORIAM

Br. Leon Nieuwenhuyse

Br. Hugo Veereman

° 1919 †2015

° 1933 †2015

We zullen Br. Leon nog lang blijven herinneren als een stille broeder, biddend, stipt werkend achter de schermen. Maar heel bijzonder doet hij ons denken aan de heilige Pater Pio, want hij heeft lange tijd de zorg voor de gebedsgroepen vanuit Bierbeek op zich genomen en hij was de bewaker van de kleinoden die van Pater Pio in Sint-Kamillus bewaard blijven.

Broeder Leon heeft zijn leven gewijd aan de zorg voor de zieke medemens. Als jonge broeder-verpleger zette hij zich in in onze psychiatrische ziekenhuizen in Beernem, Gent, Dave en Mortsel. Altijd in korte perioden, zoals toen de gewoonte was, en altijd op de zwaarste afdelingen.

In 1957 ging hij voor de eerste keer naar Bierbeek en vanaf 1984, toen hij met pensioen ging, wijdde hij zich daar volledig aan het erfgoed dat Br. Arni hem had toevertrouwd: de verdere ontwikkeling en begeleiding van de gebedsgroepen rond Pater Pio. Br. Leon was niet de man van het woord, maar met zijn eenvoud was hij een voorbeeld voor velen. Wat woorden niet zeiden, werd duidelijk in zijn houding, die nederigheid en ingekeerdheid uitstraalde.

Begin dit jaar ging het wat minder en voelde hij zich genoodzaakt zijn geliefde Bierbeek te verlaten. Hij had er bijna 60 jaar mogen verblijven. Het werd zijn laatste bedevaart via Beernem en Zelzate, waar hij heel rustig overleed.

Je kon het horen als Br. Hugo thuis was. Dan kwam er een lach of een opmerking , zeker wanneer het over voetbal ging of over een vertaling die hij had afgewerkt. Br. Hugo was een unieke broeder in vele opzichten. Alles deed hij op een heel persoonlijke wijze en overal legde hij wel zijn eigen klemtonen, niet altijd begrepen door anderen, maar vol humor en steeds bereid om een bladzijde om te slaan. Rancune kende hij niet, vriendschaps- en familiebanden waren hem zeer dierbaar. Onmiddellijk na zijn onderwijsstudies behaalde Br. Hugo aan de universiteit in Leuven de kandidatuur in wijsbegeerte en letteren. Door ziekte kon hij niet verder studeren, en hij verbleef zelfs een tijd in het sanatorium in Zelzate. Daarna deed hij dienst in scholen in Turnhout, Aalter en Essen, tot hij in 1965 mocht afreizen naar Zuid-Afrika. Zijn dagen waren er gevuld met lesgeven, bewaking, sport en de zorg voor zijn religieus leven. In 1984 kwam hij terug naar België. Hij verbleef kort op het Provincialaat waar hij secretaris was van de provinciale overste, trok voor een recyclage naar Amerika om dan na 2 jaar terug te keren naar Zuid-Afrika voor een nieuwe periode van zes jaar.

Vanaf 1992 deed hij vertaalwerk in het P.C. Dr. Guislain, in Knesselare en Zelzate.

Altijd bereid voor nieuwe uitdagingen aanvaardde Br. Hugo in 1999 om te pionieren in Roemenië en opnieuw ontpopte hij zich als een ware studax om de nieuwe taal onder de knie te krijgen. Eenmaal terug in België woonde hij eerst in het P.C. Dr. Guislain, later in Kruibeke en het Provincialaat, tot hij naar het klooster-rusthuis in Zelzate verhuisde.

Br. Leon is overleden op 1 oktober 2015.

Br. Hugo is overleden op 23 september 2015.

20 | dichtbij december 2015

 Mattias Devrie ndt |  De Ch i n ez en

AAN HET WOORD

! e n o l a k l a w Y ou’ll never

alder Dominique Van M en ls se es H s ri Jo maar het kan. ng hun Het lijkt vreemd, ten ze 8 weken la e. ot si vi po le a te ag G op o en di Radio mak asprogramma Ra t op zoek es. Voor het canv trum of internaa cc en lc su ie et as m , is En hu t. deden he ving in camping, zieken in onze samenle e aarde van een en ar ar sb sb et et kw kw de st in ee caravan eus in er voor de m in P.C. Sint-Amed over troubled wat al r ge id ge br oe A vr . t en he al n naar verh s ding. We dede we al die iratenradio is on We zijn blij dat “P t. . en tje G aa in pl n n ai ee sl ruil voor P.C. Dr. Gui en geven!” in Grimbergen en us xi le -A nt Si iek een stem kond bl C. P. pu e ot gr t Mortsel, he eindelijk ook voor mooie verhalen nu

Na het interview bestellen Joris Hessels en Dominique Van Malder nog een koffie. Ze blijven rustig keuvelen.

Een halfuur, 3 kwartier misschien. Ze lachen. Joris’ zoontje zit naast hem te kijken naar een filmpje op een laptop.

“Ik ben peter van hem”, zegt Dominique. “En ik ben peter van zijn zoon, Jack”, lacht Joris. “Ach, wij willen privé en werk niet te veel scheiden.

Dat loopt allemaal wat door elkaar, zoals onze levens ook door elkaar lopen”, voegt hij eraan toe. Het staat mooi. Het klinkt zelfs een beetje idyllisch. Zouden ze facebookaanvragen van psychiatrische patiënten die in hun programma een plaatje aanvroegen met evenveel gemak accepteren? “Sommige patiënten hebben mijn nummer. Van andere weet ik dat dat geen goed idee zou zijn. Dat gaat eigenlijk perfect. Soms voel ik dat ik wat voorzichtig moet zijn, maar die voorzichtigheid heb ik bij alle facebookaanvragen. Ik deel mensen niet in in aparte groepen”, zegt Dominique. Het typeert hen.

De manier waarop ze mensen niet in hokjes stoppen en de schijnbare eenvoud waarmee ze vertrouwen boven controle plaatsen. “Wij werken al heel lang met psychiatrische patiënten. Voor ons leven zij niet in de marge. Het zijn mensen zoals wij. Er is van iedereen wel een hoek af, niet?

Jammer dat onze maatschappij het moeilijk heeft met mensen die te fel afwijken van een zogezegde norm.”

Ontboezemingen dichtbij: Herinneren jullie zich nog de eerste contacten met psychiatrische patiënten? Dat was in een voorziening van de Broeders van Liefde…

Dominique: “Ja inderdaad. 15 jaar geleden gaf mijn docent aan de Brusselse kunsthogeschool Ritcs mijn nummer door aan een psychiater van het Gentse psychiatrisch ziekenhuis Dr. Guislain. Die man zocht iemand om samen met patiënten een theaterproject op te starten. Ik was onzeker, maar ging er toch op in.

Na een toffe babbel zijn we gestart

22 | dichtbij december 2015

Psychiatrische patiënten zijn mensen zoals wij.

Er is van iedereen wel een hoek af, niet?

Dominique Van Malder en Joris Hessels zoeken graag de kwetsbaarheid op. "Muziek of theater zijn goede omwegen om tot de essentie te komen."

met de eerste voorstelling en tot op vandaag hebben we om de 2 jaar een première. De psychiatrische patiënten toucheren mij enorm. In het theater kunnen zij eens iemand anders zijn.

De psychiater of therapeut die met hen meespeelt, heeft soms evenveel stress als de patiënt (lacht). Zo vallen er schotten weg. Het gebeurt ook vaak dat iemand na een voorstelling zegt: ‘amai, die ene zag er wel wat vreemd uit’, terwijl hij het eigenlijk over de psychiater had (lacht). Muziek of theater zijn goede omwegen om tot de essentie te komen.”

Joris: “Ik ben er pas later bijgekomen.

Ik ging kijken naar een van die voorstellingen en was bijzonder enthousiast. Ik heb Dominique toen gesmeekt om te mogen meewerken. (lacht) De stap naar ‘radio maken met psychiatrische patiënten’ kwam later. Van het Gentse jeugdtheater De Kopergietery kregen we op zeker ogenblik de vraag om iets te doen rond Gevaarlijk Jong (een tentoonstelling die toen liep

in museum Dr. Guislain, nvdr.). Zo ontstond het idee om piratenradio te maken in plaats van een gewoon toneelstuk.”

dichtbij: Hoe ging dat in zijn werk: ‘piratenradio met psychiatrische patiënten’?

“Wij maakten elke week een uitzending met als centrale vraag: wil jij een plaatje aanvragen en zo ja, voor wie? Mensen gingen ontzettend snel over tot ontboezemingen. Het concept werkte ook therapeutisch. Wij waren buitenstaanders en mensen konden relatief vrank en vrij praten met ons.

Door de jaren heen hadden wij zo enorm veel mooie verhalen verzameld. We wilden die niet gewoon laten sterven op onze computer. We contacteerden een vriend die bij De Chinezen werkte en al gauw zat het concept voor een gelijkaardig televisieprogramma in elkaar. We beslisten ook vrij snel om het idee open te gooien naar andere kwetsbare plekken en daar hetzelfde te doen.”

hij niet beantwoordde aan het ‘type patiënt’. Dat was wel contradictorisch, want door dat te zeggen, waren ze zelf aan het stigmatiseren.”

dichtbij: Akkoord, maar die angst

Taboes dichtbij: Jullie kiezen voor kwetsbare plekken, maar de grens tussen sensatie en respect is een dun pad. Hoe pakten jullie dat aan?

Joris: “Het codewoord is vertrouwen.

Wij leven in een maatschappij die denkt in ‘goed’ of ‘slecht’. Wij willen die tegenstelling afvlakken door mensen vertrouwen te geven als ze spreken. Een authentiek verhaal kan je niet goed of slecht vinden, je kan er alleen maar respect voor hebben.

Mensen – wat hun beperking ook is – een stem geven: dat is onze opdracht.”

Dominique: “We zijn ons bewust van onze verantwoordelijkheid.

We willen geen televisie maken die clichés bevestigt. We vinden het heel belangrijk dat iedereen liedjes kan aanvragen, maar bij de selectie van wie er op de televisie komt, waren we wel heel kritisch. Soms moesten we mensen beschermen tegen zichzelf

of precies kiezen voor mensen die helemaal niet overeen kwamen met het clichébeeld van de kijker. In een samenleving waar alle taboes sneuvelen, blijft het taboe rond geestelijke gezondheidszorg overeind. Ouders die hun dochter niet komen opzoeken in een voorziening omdat ze niet kunnen omgaan met haar psychische kwetsbaarheid: dat is toch heel confronterend!”

dichtbij: Wat kunnen medewerkers doen om dat stigma te helpen doorbreken?

“Zet je deuren open! In P.C. Bethanië in Zoersel (waar één van de afleveringen van Radio Gaga plaatsvond, nvdr.) weten ze heel goed wat dat betekent. De vrijheid en het vertrouwen die wij daar kregen, wilden wij absoluut niet beschamen. In andere voorzieningen was er vaak angst voor stigmatisering, taboes, privacy.

In Sint-Niklaas zei men ons eens dat we een bepaalde patiënt niet in beeld mochten brengen omdat

is ook wel ergens terecht. Niet alle journalisten beschikken over de bagage in de zorgsector die jullie wel hebben…

Joris: “Inderdaad. Waren wij van slechte wil geweest, dan konden we een totaal andere aflevering gemaakt hebben. Wij zijn daarin heel zorgvuldig en hebben op voorhand heel wat gesprekken gehad met mensen uit de voorziening. Eerst met de directie, dan met de medewerkers en ten slotte met de patiënten. Vertrouwen moet groeien. Ook voor journalisten is dat steeds weer een oefening. Wij willen óók een goed programma maken en hebben een welbepaald idee over wat we in beeld willen brengen, maar moeten ons tijdens de opnames ook vooral openstellen voor het onbekende. Het verrassende aspect is dus heel belangrijk. Te afgelijnde formats beknotten de kwaliteit en de spontaniteit.”

Dominique: “Ik wil het vergelijken met de theatervoorstellingen die we al 15 jaar maken in het psychiatrisch ziekenhuis Dr. Guislain in Gent. Afwezigen, mensen die hun tekst niet beheersen, niet opdagen op het laatste moment of in een moeilijke periode zitten: mij maakt dat allemaal niet uit. Ik wil dat we samen een fijne tijd hebben en dat mensen openbloeien. Vorig jaar haakte er nog iemand af op de dag van de première, maar we lossen dat dan gewoon op. Het is een grote oefening in loslaten. De mooiste dingen ontstaan spontaan.” dichtbij: Jullie hebben 15 jaar ervaring in de zorgsector. Welke evoluties zien jullie?

Dominique: “Er komen steeds meer jonge mensen terecht in de psychiatrie, maar ook managers. Dat is toch wel frappant. Anderzijds heb ik heel wat idealistische therapeuten zien vertrekken omdat ze niet om konden met de cijfers en de quota die gehaald moeten worden.”

dichtbij december 2015 | 23

Managers dichtbij: Is dat geen paradox?

Voorzieningen importeren managementsystemen om mensen die net kapot gaan aan die managementsystemen beter op te vangen?

Dominique: “Ja dat is precies wat ik bedoel. Het gevaar van meetbaarheid en managementsystemen ligt in de overbelasting van de eigen medewerkers. Om die reden zie ik mensen crashen. Alles moet afgemeten zijn.

Neem nu theater. Therapeuten die er keihard voor strijden om daarmee aan de slag te gaan, moeten eerst nauwgezet in schema’s en projecten uitschrijven wat het doel is van zo’n project. Ik zeg: kom naar de première kijken en voel aan den lijve wat het met mensen doet. Het is niet meetbaar dat Jef zich volledig afsluit en zich toch ineens smijt in de rol van MacBeth. Maar het is iets van alle sectoren. Denk maar aan de juf of meester die avonden bezig is met volgschriftjes invullen.”

dichtbij: Jullie zullen in de politiek moeten gaan om dat te veranderen…

Dominique: “Dat is het laatste wat ik zou doen! (lacht) Neen, ik ben echt oprecht bezorgd over die evoluties.

We vinden dat iemand een probleem heeft, als hij langer dan twee weken rouwt om het verlies van een geliefde. Dat is toch waanzin! Gevoelens moeten stuk voor stuk in tabellen en tijdsbestekken gegoten worden.

Iedereen is zo verschillend en toch zien we alleen maar tendensen naar normering. Misschien zou ik gewoon willen dat iedereen meer zorg draagt voor elkaar. Of klinkt dat te klef?”

dichtbij: Neen, dat klinkt hoopvol, maar tegelijk vaag. Hoe zorg je ervoor dat mensen meer zorg dragen voor elkaar?

Joris: “Door elkaar te leren kennen.

Er zijn meer en meer mensen die nergens een plek vinden in de maatschappij. We moeten hen in contact brengen met de wereld. Mensen die

24 | dichtbij december 2015

zorg nodig hebben, moeten we echt omarmen zodat zij geen vreemde blijven. Mijn moeder heeft lang gewerkt in de psychiatrie. Vaak schoven er psychiatrische patiënten mee aan tafel en voerden we de meest vreemde gesprekken, terwijl ze ondertussen al onze pistolets opaten (lacht). Dat intrigeerde mij. In een maatschappij die sneller draait en meer vraagt, worden mensen met een grote gevoeligheid weggedrukt. We moeten die kwetsbaarheid als een sterkte zien, hen leren kennen en hun hoeken niet bijvijlen.”

Wat is?

RADIO GAGA

 Joris Hessels en Dominique Van Malder vormen samen Radio Gaga, een reizend canvasprogramma waarin het duo op kwetsbare plekken in de samenleving 8 afleveringen lang radio maakte. De afleveringen zijn nog tot eind december te bekijken op de website van Canvas.  Joris en Dominique zijn niet single. Ze hebben allebei een zoontje (Oscar (4) en Jack (5)) en zijn peter van elkaars kinderen.  Joris houdt van koffie drinken (met uitzondering van slappe ziekenhuiskoffie), boeken en films.

Hij leest ook graag ‘de gazet’ en heeft een mening over Vlaamse fictiereeksen.  Dominique eet en kookt graag.

Thaïse keuken is zijn ding. Op een verloren moment maakt hij een wandeling, neemt plaats op een bankje en observeert de dingen.

Dominique: “Het stemt ons hoopvol dat we zoveel warme reacties krijgen van zoveel verschillende soorten mensen op ons programma.

Managers, bakkers, kennissen: het programma oversteeg doelgroepen.

Er is nood aan dit soort hoopvolle televisie. We hebben niet de pretentie om een diepgaand portret te maken van de psychiatrie of van de zelfkant van het bestaan en we zijn ook geen Jambers. We willen gewoon een stap in de goede richting zetten. Onze aflevering in het opvangcentrum voor asielzoekers is bij mij lang blijven hangen. De opnames waren een kort lichtpuntje in het bestaan van de mensen die daar verbleven. Maar dan vertrokken wij en kregen mensen die bij ons voor de micro stonden, te horen dat ze uitgewezen werden. Dat is heftig, maar wars van alle cynisme proberen we toch iets te doen. Wij willen ogen openen en mensen een stem geven.”

Hart op tafel dichtbij: En hoe zit het met jullie? In hoeverre zou je je eigen kwetsbaarheid durven tonen?

Joris: “Wij zijn acteurs hé (lacht).

Neen, ik maak mij sterk dat ik dat zou doen, maar om nu te zeggen dat ik zelf open ben. (denkt na). Ik denk dat ik wel een plaatje zou aanvragen en een verhaal zou vertellen over mijn leven. Ik zou dat moment willen aangrijpen om taboes te doorbreken.

Maar er moet wel vertrouwen zijn.

Bij mensen die mij niet liggen, zou ik nooit mijn hart op tafel leggen. Dat is ook wat wij proberen als televisiemaker: mensen het gevoel geven dat het helemaal oké is wat zij willen zeggen.

En daar op een respectvolle manier mee omgaan.” 

VT

VAN ALLE MARKTEN THUIS

10RT% MAMZEL G N I KO

Mamzel, de webwinkel vol hebbedingen en andere originele cadeautjes, gooit het over een andere boeg.

Geen maandelijkse voordeelacties meer. Voortaan krijg je als personeelslid van de organisatie Broeders van Liefde 10% korting op het volledige gamma! 

• Surf naar  www.mamzel.eu, maak een keuze uit het aanbod en vul de actiecode ‘dichtbij’ in bij je bestelling.

CADEAUBOX Ontbijt in stijl, culinair logeren, 100% adrenaline of film en popcorn: voor elk wat wils in het aanbod van Cadeaubox. En jij kan die bestellen met een korting van 10% én een gratis levering, dankzij Dichtbij. 

KAARSEN BIJ COMPAGNIE DE SPOREN De kaarsen van Compagnie De Sporen zijn niet zomaar kaarsen.

Het zijn stuk voor stuk pareltjes.

Je kan er bovendien een eigen ontwerp laten maken! Als je je personeelskaart kan tonen, krijg je 10% korting!

• Compagnie De Sporen, Maisstraat 10, 9000 Gent.

10% korting op vertoon van je personeelskaart.

• Surf naar  www.cadeaubox.be, kies uit het aanbod en vul de promocode ‘FRACARITA’ in bij je bestelling.

BONGOBON De Bongobon is bij velen stilaan een traditie geworden onder de kerstboom. Als je een Bongobon online bestelt, kan je van 10% korting + gratis levering genieten. Graag gedaan!  • Surf naar  www.bongo.be/fracarita, log in met ‘fracarita’ als gebruikersnaam en ‘bongofra10’ als wachtwoord.

Kies uit het aanbod en bestel.

PASWOORD! Dichtbij heeft een nieuwe website (zie p. 27)! Daarop zijn de personeelsacties handig ingedeeld in verschillende categorieën. Voor sommige acties is de pagina beveiligd met een paswoord. Dat moet zo, omdat op die pagina’s een promotiecode vermeld staat voor het bestellen van online-tickets en we willen die niet te grabbel gooien op het internet. Dat is zo bij onder meer de acties voor Plopsa, Walibi, Aqualibi en Bellewaerde.

Vraagt de site naar een paswoord? Vul dan de volgende code in: dichtbij.

STANDAARD BOEKHANDEL Geschenken doen natuurlijk ook aan boeken denken! Als medewerker van Broeders van Liefde krijg je 10% korting op de normale verkoopprijs van boeken + gratis verzending op een adres naar keuze! Voorwaarde is wel dat je je bestelling plaats via de documentatiedienst van het Vormingscentrum Guislain!

• Stuur een e-mail naar vc.documentatiecetnrum@fracarita.org of naar emmy.de.boos@fracarita.org.

 Di e n st co mmu n i ca ti e

ET

ETCETERA

EEN NIEUWE WEBSITE Zes jaar is een eeuwigheid in de online-wereld. En dus werd het hoog tijd om de Dichtbijwebsite in een nieuw kleedje te stoppen. De URL blijft www.dichtbijmagazine.be, alleen het uitzicht en de structuur zijn compleet aangepast.

De nieuwste berichten, video’s, foto’s of quotes komen automatisch bovenaan de homepage terecht. Daarna verdwijnen ze geleidelijk aan naar onder op de site.

In de linkerkolom staat het ‘menu’.

Je vindt er onder meer de personeelsacties (allemaal of per categorie), de wedstrijden, de video’s of onze contactgegevens. Je kan er een kijkje nemen achter de schermen of via de zoekfunctie op zoek gaan naar een specifiek berichtje.

26 | dichtbij december 2015

t

! ! a d a

et de

n inter u ! p het tickets zo et o d r r e f o s r g m u o n s d i t g e i sw e-kor ieder eveil

WEDSTRIJD

Pa

a r b onlin maa na’s de pagin et zo voor onze lde pagi f at ni meer Omd tiecodes ijn bepaa or onder , Walibi o ina g z o e o prom n vinden, at is zo v llewaerd eiligde pa at e d v e D B e e n . j , b n d a r a u e r o e k ps lk n zod ver d aswo n Plo oor e een p actie va swoord v chtbij. Va alle info o i e a t d d p e : t s t e me ei n, m ebsit libi. H e zie t de Aqua Dichtbijw pagina t mda e e d d ord o woord e j o op g w j s i . t, kr en pa ende pas invul eelsactie aar e lg n site n an het vo b e perso w d e l d u t V g vraa eiligd is?

Dus: a bev n i g a p ij. ichtb in: d

EERLIJK BIERTJE: (AS)SANTÉ!

Assanté is een artisanaal blond biertje dat speciaal ten voordele van de zuidactie wordt verkocht. Je kan het kopen bij Veronique De Kock (veronique. de.kock@fracarita.org). Dichtbij mag 2x4 flesjes wegschenken! 

FAITHLESS De nieuwste CD/vinyl van Faithless! Dichtbij mag 5 CD's en 5 vinylplaten wegschenken van de nieuwste van Faithless! 

Speel mee!

Scroll even naar beneden in de rechterkolom om naar de ‘categorieën’ te gaan. Wil je heel snel zien welke nieuwtjes er toegevoegd zijn in jouw sector?

Dan kan je daar selecteren.

Stuur het antwoord op de volgende drie vragen naar annelies.naert@fracarita.org én vermeld je voorkeurprijs + werkplek + nummer van je personeelskaart.

Deelnemen kan ook via het wedstrijdformulier op  www.dichtbijmagazine.be

q Hoeveel jaar geleden braken de broeders de boeien van de geesteszieken?

w Waar kan je Den Diepen Boomgaard vinden? e Wat is het paswoord van de beveiligde pagina’s op de nieuwe website van Dichtbij?

!

Veel succes

Niet gewonnen? Als medewerker van Broeders van Liefde kan je genieten van tal van personeelsacties. Meer info op p. 25 of op onze website,  www.dichtbijmagazine.be.

dichtbij december 2015 | 27

IN BEELD

“

Muziek betekent zeer veel voor onze gasten en bewoners.

Daarom proberen we onze activiteiten altijd zo creatief mogelijk uit te werken. Ze doen actief mee en het brengt hen samen. Ook dat is verdieping.

”

KLEIN MAAR FIJN Wilfried Jorissen (41) is coördinator wonen en pastoraal verantwoordelijke in Het Roerhuis, een kleinschalige voorziening in Leuven die dag- en woonondersteuning aanbiedt aan volwassen personen met een mentale beperking. “De kleinschaligheid ervaar ik echt als een voordeel”, zegt hij. “We werken allemaal heel nauw samen en zijn sterk betrokken. Onze pastorale visie wordt daardoor heel concreet gemaakt op de werkvloer. Aanwezigheid en nabijheid, elke dag en heel concreet, dat is ons vertrekpunt.

We zoeken samen naar wat voor iedereen waardevol is en betekenis heeft. En ja, we laten ons daarbij leiden door onze christelijke inspiratie.” 

28 | dichtbij december 2015

 Bart Mo e ns