Psychiatrie en Verpleging by Broeders van Liefde

psychiatrie verpleging speciaal nummer reintegration award 2012

tijdschrift voor hulpverleners in de geestelijke gezondheidszorg 88e jaargang tweemaandelijks nr 5 | september-oktober 2012 afgiftekantoor 9000 Gent 1 P209961

Psychiatrie en Verpleging Psychiatrie en Verpleging is een tijdschrift voor hulpverleners in de geestelijke gezondheidszorg, met bijzondere aandacht voor psychiatrisch verpleegkundigen. Psychiatrie en Verpleging wil vanuit een christelijk geïnspireerde mensvisie aandacht hebben voor alle aspecten van de zorg, de interdisciplinaire dialoog stimuleren, de professionalisering van de zorg bevorderen. Het tijdschrift streeft er naar om innoverende onderwerpen en uitwisseling van ervaringen te brengen. Actualiteit, publicaties en vormingsactiviteiten komen ook aan bod. Psychiatrie en Verpleging is een uitgave van de Broeders van Liefde en verschijnt zesmaal per jaar.

Redactie en administratie Psychiatrie en Verpleging Provincialaat der Broeders van Liefde Stropstraat 119 | 9000 Gent tel. 09 221 45 45 | fax 09 221 98 89 e-mail: redactie.psychiatrie.en.verpleging@fracarita.org www.fracarita.org/psychiatrie-en-verpleging op de website is voor de abonnees het tijdschrift vanaf de jaargang 2005 beschikbaar in pfd-formaat

Redactieraad Lieven Claeys, Guido De Geyter, Miet Dejonckheere, Philip Demeyer, Mattias Devriendt, Dr. Marc Eneman, Lieve Hoeyberghs, Eddy Impens, Joris Leys, Prof. dr. Axel Liégeois, Annelies Naert (redactiesecretariaat), Dr. Georges Otte, Jan Van Speybroeck

Verantwoordelijke uitgever Br. René Stockman, Generale Overste

Heeft u een interessant artikel dat u zou willen publiceren in Psychiatrie en Verpleging? Neemt dan contact op met de hoofdredacteur via redactie.psychiatrie.en.verpleging@fracarita.org.

psychiatrie verpleging tijdschrift voor hulpverleners in de geestelijke gezondheidszorg 88e ja argang | nr. 5 | september-ok tober 2012 redactioneel

210 Reïntegratie

Jan Van Speybroeck

“samen sterk”

212 215 219 223 226 229 232 235 238 241 244 247 249 252 254 256 259 261 264 267 270 274

Locomotions vzw Psylos ’t Vlot maakt kwartier in eetcafé Toreke vzw Domos De buddy als brug naar de gewone wereld Buddywerking Vlaanderen KunstAtelier OpperStraat vzw Kaos Als gezin samen plezier beleven PZ Bethaniënhuis Woonproject De Schorre PC Caritas JUSTI-PANI Arbeidscentrum De Keiberg OXOt: De leuke mix van ‘gewone’ en andere creatievelingen vzw OXOt MengelMousse PZ Sint-Norbertus Samen draaien we (eigen)wijzer vzw De Vliering Ontmoetingshappening met picknick en voorstelling van brochure (“op zoek naar een dak binnen de private huurmarkt”) PC Dr. Guislain - opnameafdeling psychosen/crisisinterventie Contro Il Bullismo (anti-pesten) vzw Samenwerkingsverband De Bolster Linkerock vzw De Link Samen aan de slag vzw De Oever Begeleiding en therapie voor plegers van seksueel grensoverschrijdend gedrag met een verstandelijke beperking CGG Ahasverus, deelwerking I.T.E.R. De hantering van het Dialoogmodel bij jongeren en hun context in een residentiële setting kinderen jeugdpsychiatrie UCKJA, Adolescenten departement, Antwerpen Familie: een stap naar empowerment vzw Hand in Hand Het structuurhuis vzw Asster Wonen in de stad, mogelijkheden zat! PC Zoete Nood Gods, PVT Leilinde Den Tam Tam PC Sint-Hiëronymus Skills Lab - Maak er werk van! vzw Indigo Onze eigen herstelschool! vzw CGG Ahasverus

psychiatrie & verpleging | 2012-05

209

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

Reïntegratie

r e dac t ione e l

210

van patiënt naar burger Een psychiatrische aandoening grijpt in in het leven van mensen. Naast het lijden die de aandoening met zich meebrengt, maken tal van nevenverschijnselen de last van de aandoening zwaarder, zoals o.a. de eventuele opname in een ziekenhuis, het stigma van de ziekte, de reacties van de omgeving, het soms geleidelijk wegvallen van evidente maatschappelijke rollen (als partner, ouder, buur, collega, …), het inkrimpen van het sociale netwerk, de afname van materiële hulpbronnen. Hoewel mensen met een psychiatrische problematiek veelal dezelfde levenswensen hebben als anderen, is het voor hen vaak veel moeilijker om die te kunnen realiseren. In zijn oratie, uitgesproken bij het aanvaarden van het ambt van bijzonder hoogleraar Rehabilitatie en participatie van mensen met ernstige psychische aandoeningen aan de Universiteit van Tilburg (2010) stelde Jaap Van Weeghel dat het voor mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen nog steeds niet vanzelfsprekend is dat zij zich als volwaardige burgers manifesteren. In het streven naar dit burgerschap is volgens de orator participatie een sleutelwoord: dit vormt de basis voor solidariteit, voor burgerschap en voor sociale samenhang en draagt ook bij aan individueel welbevinden. En, stelt van Weeghel verder, twee strategieën kunnen ingezet worden om mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen naar dit burgerschap te leiden: kansen bieden om competenties te ontwikkelen en gelegenheden scheppen waarin die competenties kunnen worden uitgeoefend.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

Redactioneel

Van Veldhuizen1 merkt daarbij terecht op dat, hoe hoog het niveau van de behandelingen in de psychiatrische klinieken ook is, binnen deze setting is het moeilijk om een praktische ondersteuning te bieden bij een maatschappelijke reïntegratie. Of zoals Van Weeghel het in zijn oratie ook stelt: “Bereik en effectiviteit van rehabilitatie worden groter wanneer ze is ingebed in een veelomvattend maatschappelijk steunsysteem.”

reïntegratie in projecten in Vlaanderen zijn heel wat projecten die de reïntegratie van mensen met een psychiatrische aandoening willen helpen realiseren. Aan patiënten wordt niet alleen een psychiatrische behandeling aangeboden, maar wordt ook vaak apart en heel expliciet werk gemaakt van de reïntegratie van de patiënt. We merken dat de projecten sterker en effectiever zijn als naast de participatie van de patiënt ook de familie en de mantelzorgers daadwerkelijk betrokken worden en als deze projecten samenwerken met andere organisaties en steunsystemen. Omdat men merkt dat iedereen door deze partnerschappen sterker wordt. Met een overzicht van deze projecten kan u in dit tijdschrift kennismaken. Deze projecten stelden zich kandidaat voor de Reintegration Award 2012.

reintegration award 2012 voor de 12de keer nu wil de Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid projecten in de kijker zetten die mensen met een psychiatrische aandoening en hun omgeving dichter mee begeleidt naar volwaardig burgerschap. Als jaarthema is gekozen voor “Samen Sterk”. We willen hiermee benadrukken dat het reïntegratietraject van de patiënt meer kans op slagen heeft als het ener-

zijds een participatief en anderzijds een ondersteunend traject is dat voortbouwt op de sterktes van de patiënt. Participatief: we kunnen niet genoeg benadrukken dat de (evidente) participatie van de patiënt in zijn eigen zorgtraject de kwaliteit van dit zorgtraject ook versterkt en verhoogt. Ondersteunend: hoe meer de regie van het reintegratietraject in handen ligt van de patiënt, hoe sterker men uit dit traject kan komen. De zorgverstrekker, de mantelzorgers, andere organisaties zijn daarbij de steun voor de patiënt. Ondersteunen is aandachtsvol aanwezig zijn, beschikbaar zijn, begeleiden, niet bepalen, overnemen, dirigeren. Voortbouwend op sterktes: vertrekkende vanuit de focus op de aanwezige sterktes (en niet op pathologie) wordt het reïntegratietraject niet een hindernissenparcours maar een bron van mogelijkheden voor de patiënt. Een jury, bestaande uit vertegenwoordigers van de zorgverstrekkers, de zorggebruikers en de mantelzorgers, beoordelen de ingediende projecten op hoe zij het jaarthema concreet hebben vertaald. De beste worden beloond met een financiële ondersteuning, ter beschikking gesteld door Eli Lilly Benelux.

reïntegratie beurs Elk deelnemend project is ook aanwezig op de Reïntegratie-beurs: een ontmoetingsplaats waar de projecten worden voorgesteld aan collega’s en bezoekers. Daar is ook plaats voor de laureaten van de vorige edities en voor belangrijke partners binnen de geestelijke gezondheidszorg. De bezoekers van deze beurs stemmen voor het project dat de publieksprijs zal ontvangen. Jan Van Speybroeck | Directeur VVGG

1 Van Veldhuizen R., “FACT wijkteams vernieuwen sociale psychiatrie”, Psychopraktijk, 2012, 2, 19-23

psychiatrie & verpleging | 2012-05

211

vzw psylos Speciaal nummer Reintegration Award 2012

Locomotions

De fotoreportage Locomotions vertrekt vanuit de sportieve mogelijkheden en de kracht van het samen sporten: mensen met en zonder geestelijke gezondheidsproblemen samen in beweging. De kracht komt vanuit de sterkte van de patiënt, maar ook vanuit de sterkte van de sporter zonder beperking die zich daarvoor wil inzetten, die door samen met de patiënt te sporten ook anderen kan motiveren om in beweging te komen.

voorstelling van het project

212

Psylos is een erkende Vlaamse recreatieve sportfederatie die zich specifiek richt tot personen met geestelijke gezondheidsproblemen. Al meer dan 40 jaar overkoepelt en ondersteunt Psylos sportclubs met een link naar de geestelijke gezondheidszorg. Waar vroeger de basiswerking zich vooral richtte op ontmoeting via evenementen ligt vandaag het accent op het inbedden van onze clubs in het lokale netwerk van sportieve vrijetijdsbesteding en zo het sportaanbod naar onze leden en personen met geestelijke gezondheidsproblemen te verbreden. Via overleg en samenwerking worden de behoeften van de clubs gedetecteerd, in functie van een begeleidingstraject op maat. Bij het samenbrengen van de lokale partners (Psylosclub, sportdienst, sportclubs, ...) werd vastgesteld dat er enerzijds een grote bereidwilligheid was om het aanbod aan te passen of af te stemmen op de interesses en behoeften van onze clubs en leden. Anderzijds bleek er ook een gebrek aan kennis en informatie over de doelgroep, ondersteuning vanuit de GGZ-sector en sensibilisering van de sporten vrijetijdssector. Psylos ontwikkelde een fotoreportage ‘Locomotions’. De reportage schetst een beeld van mensen in beweging, mensen met en zonder geestelijke gezondheidsproblemen. De sporter en zijn beleving van beweging staan centraal, de rest is bijzaak. De beelden werden genomen tijdens sportieve activiteiten van Psylos en haar aangesloten clubs waarop zowel mensen met als zonder geestelijke gezondheidsproblemen werden uitgenodigd en samen in beweging kwamen. Het is de bedoeling dat de reportage het brede publiek bereikt en dat bezoekers van de tentoonstelling eerst en vooral een indruk krijgen van mensen die genieten van hun sportieve belevingen. Pas na het bekijken van de laatste foto ontvangen ze informatie over de eigenlijke context. Op die manier wil de reportage hen bewust maken dat beelden die alledaags ogen ook gewoon alledaags kunnen zijn, ook al blijkt het over een bijzondere groep mensen te gaan. De fototentoonstelling werd gelanceerd op 24 november 2011 in het P.Z. Sint-JanDe-Deo in Gent en reisde daarna rond (Menen, Zottegem, Brussel, Geel, Hasselt, Bierbeek), waarbij onze clubs de kans krijgen om ze te tonen aan hun eigen lokale netwerk. We opteren daarbij dan ook voor openbare plaatsen, bij voorkeur sportieve ontmoetingsruimten zoals de gemeentelijke sporthal.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

Foto: Albert Van Hees

1. Ontstaan Bij het opzetten van overleg en samenwerking tussen de lokale partners voor sportieve vrijetijdsbesteding, bleek dat een vertekend beeld van de doelgroep verkeerde verwachtingen schepte naar engagement, maximale belasting, nood aan ondersteuning, ... Door deze partners in contact te brengen met de clubs en leden werd dit beeld vaak vrij vlot bijgesteld. Beleidsniveau en het organisatieniveau wil Psylos ook het brede sportveld (participanten, spelers, trainers, vrijwilligers, ...) sensibiliseren.

2. Doel Met de fotoreportage beoogt Psylos dat reguliere sporters en supporters in het bijzonder en een breed lokaal publiek in het algemeen een correct beeld te zien krijgen over de sportieve mogelijkheden en beleving van mensen met geestelijke gezondheidsproblemen enerzijds en dat mensen zonder geestelijke gezondheidsproblemen samen met hen kunnen sporten.

3. Visie Hoe meer de aandacht ligt op het bijzondere karakter van de doelgroep, hoe meer ze als anders wordt aangezien. Anders is voor velen ook vaak moeilijker. Door te vertrekken vanuit de activiteit en de context i.p.v. de persoon willen we aantonen dat het allemaal niet zo anders hoeft te zijn. Of dat wat men anders verwacht had, helemaal niet zo anders hoeft te zijn.

organisatie Psylos richt zich tot volwassenen met een langdurige psychiatrische aandoening. Psylos telt 44 clubs en 3.700 leden.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

213

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

Het clubkader (hulpverleners) kan de tentoonstelling aanvragen en legt de nodige contacten met de lokale overheid i.f.v. locatie en afspraken. Psylos ondersteunt a.d.h.v. communicatie en promotie. De patiënten wordt gevraagd of zij bereid zijn mee te werken aan het beeldmateriaal. Het Psylosteam neemt de coördinatie op zich, onderhoudt contacten met de clubs, stelt promotiemateriaal ter beschikking. De clubondersteuner volgt de lokale netwerken en het begeleidingstraject op maat op en promoot het project samen met de clubs naar de lokale overheid. De volledige kostprijs van het project wordt geschat op € 3000 (fotografie, omkadering tentoonstelling, flyer, vervoer, ...)

reïntegratie Door beeldvorming in de meest brede zin van het woord en normalisatie van sporters met geestelijke gezondheidsproblemen in de sportsector beoogt Psylos reïntegratie. In de sector van de geestelijke gezondheidszorg is er uiteraard medewerking vereist van de zorginstellingen waaraan de participerende clubs verbonden zijn. Vanuit de sportsector wordt medewerking verwacht van de schepen van sport en de sportdiensten, die moeten instaan voor de lokale afspraken, het ter beschikking stellen van de sportaccommodatie en de promotie. Effectief contact werkt altijd drempelverlagend. Zeker de lokale netwerken zijn onderhevig aan persoonlijke contacten. Op die manier kunnen samenwerkingen gefaciliteerd worden. 214

evaluatie Er zijn nog geen concrete resultaten, de reportage is nog in aanmaak. Clubs werden gestimuleerd om bestaande activiteiten open te stellen voor een breed publiek uit eigen regio.

toekomst De rondreizende tentoonstelling staat gepland in 2012 en 2013. De geselecteerde foto’s worden ook gebruikt in ander promotiemateriaal en sensibiliserende publicaties en eigen uitgaven.

contact vzw Psylos Sportfederatie Valkerijgang 26, 3000 Leuven Contactpersoon: Joëlle Vekemans, sporttechnisch coördinator 016/22.04.15 jvekemans@psylos.be www.psylos.be

psychiatrie & verpleging | 2012-05

vzw domos

’t Vlot maakt kwartier in eetcafé Toreke

“Mijn naam is Leonard, ik ben afkomstig uit Eeklo, maar uiteindelijk terecht gekomen in Gent. Ik woon in een studio in de Muidebuurt. Ik steek het niet onder stoelen of banken, ik heb een leven achter de rug van vallen en opstaan, met enkele opnames in een ontwenningscentrum. Sinds een 20-tal jaren echter heb ik mijn stek gevonden bij Beschut wonen ‘Domos’. Sinds het voorjaar 2012 is onze vaste ontmoetingsstek, zaal Toreken, omgetoverd tot eetcafé Toreke. Je kan er aan sociaal tarief eten en het is ook een tewerkstellings- en opleidingsproject. Daarnaast heeft het eetcafé de opdracht om een aantal buurtactiviteiten te organiseren. Zo heb ik ondertussen een aantal buurtbewoners beter leren kennen, en sinds kort ben ik ook lid van de werkgroep activiteiten van het eetcafé, samen met nog enkele andere bewoners. Ik vind het vooral leuk dat ik weer iets om handen heb, en dat ik ook mensen leer kennen die niet in de “hulpverlening” werken. Ik voel me ook aanvaard en dat geeft me een goed gevoel!” 215

voorstelling van het project 1. Ontstaan Domos is een beschut wonen project met woningen in Gent en Evergem. De middelen die wij ter beschikking hebben voor activering, besloten wij in 2007 in te zetten op ontmoeting en vrijetijdsbesteding. We maakten deze keuze omdat in het Gentse al enkele projecten hun middelen hadden ingezet op arbeid en vrijwilligerswerk. Er was absoluut nood aan een ontmoetingsplek. Wij kozen ervoor een aanbod op te stellen dat vooral overdag plaats vindt. Die keuze was ook een antwoord op de nood die er was bij onze bewoners om overdag een ontmoetingsplek te hebben waar ze met lotgenoten (en anderen) in contact konden komen. In de wijk Rabot in Gent hebben wij in 2007 samen met parochiale werken “vzw Toreken” opgericht. Die vzw baatte een zaal uit die ten dienste stond van de wijk en die wij voor onze activiteiten konden gebruiken. Onze doelstelling was om ons zoveel mogelijk te integreren in deze wijk en om er zoveel mogelijk in te participeren. Wij namen actief deel aan het organiseren van wijkfeesten. Voor onze bewoners organiseerden we er vrijetijdsactiviteiten op dinsdag en donderdag: samen koken, infovergaderingen, muziek beluisteren, films bekijken, enz. Maar onze doelstelling om een ontmoetingsplaats te creëren tussen ‘lotgenoten’ en wijkbewoners verliep erg moeizaam. De Rabotwijk wordt vaak benoemd als een probleemwijk waar de oudere autochtone bevolking uit wegtrekt en de allochtone groep toont niet onmiddellijk de behoefte om zich te engageren bij ons.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

Omdat de zaal niet het nodige ‘rendement’ haalde en we met een té beperkt netwerk zaten om de zaal ten volle te kunnen uitbaten waren wij op zoek naar mogelijke ‘partners’. Zo kwamen wij in 2011 in contact met medewerkers van de stad Gent van het stadsvernieuwingsproject “bruggen naar Rabot”. De stad Gent investeerde in de wijk en was op zoek naar een locatie om een (sociaal) restaurant/ontmoetingsplek te kunnen creëren voor de wijk. Er vond een brede gespreksronde plaats bij verschillende groepen buurtbewoners (allochtoon en autochtoon), buurtorganisaties, lokale handelaars, vzw Domos, vertegenwoordigers van de religieuze gemeenschappen en alle stadsdiensten actief in de wijk Rabot-Blaisantvest. Het opzet was om een breed participatief veld te ontwikkelen met zoveel mogelijk bewoners en wijkactoren. Onze locatie en doelstellingen pasten perfect in dit concept en wij waren vlug enthousiast om hierin mee te stappen. Wij creëerden samen in 2011 een nieuwe vzw, namelijk “eetcafé Toreke”.

2. Doel

216

Eetcafé Toreke is een sociaal tewerkstellingsproject dat in de eerste plaats een ontmoetingsruimte wil bieden aan een divers publiek van binnen en buiten de wijk. Men kan er terecht voor een gezonde en kwalitatieve maaltijd, of gewoon voor een glas. De plaats is gezellig ingericht en straalt een ongedwongen sfeer uit. Er zijn een aantal voorzieningen die daartoe bijdragen: gratis Wifi, tijdschriften en kranten, spelletjes voor jong en oud, wisselende exposities. Daarnaast is het de bedoeling dat dit een ontmoetingsplek is waar diverse dingen gebeuren. Boven het eetcafé is er een polyvalente ruimte die tijdens de week door een school gebruikt wordt, maar buiten de schooluren als theaterzaal gebruikt kan worden. Het bekende theatergezelschap ‘De Kopergietery’ is hier ‘beheerder’ van. De Kopergietery programmeert hier een vijftal voorstellingen per jaar, maar hun accommodatie kan ook door anderen gebruikt worden.

organisatie Er is een werkgroep opgericht vanuit de wijk om de werking van Eetcafé Toreke uit te werken en te sturen. Óns activeringsproject, ’t Vlot, is daar actief in betrokken. Onze activiteiten op dinsdag- en donderdagnamiddag blijven we organiseren in het eetcafé. Die activiteiten staan open voor iedereen.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

217

Onze betrokkenheid tonen we ook door actief deel te nemen aan de projectgroep ‘activiteiten’ van het eetcafé. De verantwoordelijke van de activering en enkele bewoners zijn hierbij betrokken. Wij denken en helpen mee met het organiseren van activiteiten voor het eetcafé. Voor de weekends zullen deze activiteiten meer gericht zijn naar een breder publiek (theater, naaicursus, muziekvoorstelling, ...). Onze activiteiten staan open voor de wijk en soms wagen wij ons aan iets grotere organisaties. Zo heeft ’t Vlot er vorig jaar een travestieshow en een rommelmarkt georganiseerd.

reïntegratie Wij, vanuit vzw Domos, proberen hier echt kwartier te maken1 voor onze bewoners. Of zoals Doortje Kal² het verwoordt: “we proberen een geïntegreerde plek te creëren waar echt samen geleefd wordt en waar men zich gastvrij opstelt tegenover individuele eigenaardigheden.” Concreet proberen we dit te doen door op dinsdag en donderdag aanwezig te zijn in de zaal, voor de ontmoetingsmomenten met ons publiek. Ons publiek zijn dan bewoners uit Beschut wonen van de verschillende Gentse IBW’s en alle mensen die daar affiniteit mee hebben. Zij kunnen aan een sociaal tarief komen eten (en koffie drinken). Ondertussen organiseren wij ook activiteiten waar buurtbewoners aan kunnen deelnemen. Dit vraagt ook een aanpassing van onze mensen. Sommigen vinden het veiliger om enkel met bekende mensen, met lotgenoten, in een eigen ruimte samen 1 Kwartiermaken staat voor de poging een maatschappelijk klimaat te bevorderen waarin meer mogelijkheden ontstaan voor een (psychisch) kwetsbare populatie om erbij te horen naar eigen wens en mogelijkheden. 2 Doortje Kal; “Kwartier maken – werken aan ruimte voor mensen met een psychiatrische achtergrond.”

psychiatrie & verpleging | 2012-05

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

te komen. Wij willen hen toch over de streep trekken vanuit de overtuiging dat dit op termijn tot een betere integratie kan leiden. Om dit helemaal te doen lukken, is de coördinator betrokken in het bestuur van het eetcafé. Dat maakt het mogelijk dat ons publiek hier makkelijker terecht kan, zodat het eetcafé meer rekening houdt met de noden en wensen van onze mensen. Ons netwerk breidt daardoor steeds verder uit. De contacten met de buurtwerking worden makkelijker. Anderzijds kunnen we door onze aanwezigheid en onze betrokkenheid op dit beleidsniveau bewoners beter overtuigen om zich te engageren in de werking van het eetcafé.

evaluatie

218

Ons project heeft als doelstelling om in de Gentse regio een ruimer aanbod te bieden op vlak van ontmoeting voor mensen met een langdurig psychisch lijden. We zijn actief betrokken in het GAP (Gents ActiveringsPlatform), een platform van verschillende organisaties binnen de GGZ waar het activiteitenaanbod voor de hele Gentse regio gecentraliseerd wordt. Het is onze bedoeling om in de nabije toekomst met de andere leden van het GAP nog intenser te gaan samenwerken, zodat het aanbod van ontmoeting (nog) beter bekend wordt en dit ook uitbreidt. Dit vanuit de overtuiging dat elk project dat werkt rond ontmoeting zijn specifieke eigenheid heeft en dat dit een verrijking is. Daardoor heeft elke bezoeker/bewoner de mogelijkheid om uit dit diverse aanbod een keuze te maken die het best aansluit bij diens wensen en noden. De projecten waar we verder nauw bij betrokken zijn, zijn aanloophuis Poco Loco, de Moester, het Delta huis, Compagnie De Sporen en De Klik.

toekomst Sinds vorig jaar zijn wij samen met twee andere projecten Beschut wonen (Ipso en Delta wonen) een gemeenschappelijke familiewerking opgestart. In een brainstorm ontstond het idee om iets te doen rond theater met als thema’s bewoners, psychisch ziek zijn en familie. Via de GAP willen we elke geïnteresseerde hierbij betrekken. Door ons netwerk zaten wij vlug rond de tafel met de mensen van de Kopergietery. Zij zijn bereid om ons hierbij te begeleiden. Maar dit kost uiteraard geld. Eind oktober zitten wij opnieuw met iedereen samen om te kijken of we een budget kunnen vinden. De voorstelling zouden we kunnen brengen in de polyvalente zaal boven het eetcafé. Met deze voorstelling, die open staat voor de buurt, zou het plaatje rond zijn. Om daarna nieuwe projecten aan te boren uiteraard ...

contact vzw Domos Initiatief Beschut Wonen Bij Sint Jozef 12, 9000 Gent Contactpersonen: Jan De Rycke, coördinator, en Pascal De Bock, verantwoordelijke zorgfunctie activering 09/223.69.72 jan.de.rycke@vzw-domos.be, pascal.de.bock@vzw-domos.be www.vzw-domos.be

psychiatrie & verpleging | 2012-05

buddy werking vla anderen

De Buddy als brug naar de gewone wereld

Zijn sociale contacten met vrienden en familie wel zo vanzelfsprekend? Jammer genoeg niet voor mensen met een langdurige psychische kwetsbaarheid. Buddywerking Vlaanderen wil dat sociaal isolement helpen doorbreken en koppelt hen aan een vrijwillige buddy voor een alledaags vriendschappelijk contact.

voorstelling van het project 1. Ontstaan Van oorsprong is buddyzorg ontwikkeld in het Shanti-project (Berkeley - USA) in de jaren zeventig. Om het ontbreken van mantelzorg te ondervangen, konden mensen in het laatste stadium van hun terminale ziekte (kanker) via dit project ondersteuning krijgen van een vrijwilliger, een ‘buddy’. Vanaf het begin van de jaren negentig schoten in Nederland buddywerkingen voor allerlei kwetsbare doelgroepen als paddenstoelen uit de grond; tienermoeders, ex-gedetineerden, asielzoekers, alleenwonende ouderen, mensen met psychiatrische problemen etc. Dat deze methodiek ook bij mensen met psychiatrische problemen aansloeg, had ondermeer te maken met de vernieuwing binnen de geestelijke gezondheidszorg, gericht op herstel en integratie van deze doelgroep in de maatschappij. Ook in Vlaanderen werd in 1995 het eerste buddywerking opgericht: Metawonen Gent vzw. Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Steven Vanackere (CD&V) gaf eind 2007 de opdracht voor de implementatie van de buddywerking in Vlaanderen en Brussel. Momenteel zijn er in heel Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 13 regionale buddywerkingen, verspreid volgens de CGG-werkingsgebieden, overkoepeld door ‘Buddywerking Vlaanderen’.

2. Doel Mensen met een ernstige en langdurige psychische kwetsbaarheid (‘deelnemer’) raken soms sociaal geïsoleerd en vinden moeilijk aansluiting bij anderen in de samenleving. Buddywerking Vlaanderen wil (1) enerzijds dit sociaal isolement doorbreken door de koppeling aan een vrijwillige buddy en (2) anderzijds taboedoorbrekend werken door twee werelden samen te brengen. Reïntegratie betekent hier vooral het herstel van sociale relaties, van ‘gewoon’ sociaal contact. Een voldoende ondersteunend sociaal netwerk is noodzakelijk voor succesvol zelfstandig wonen en draagt bij tot een gevoel van welbevinden en een verhoogde ‘quality of life’. Het is een belangrijke factor bij hervalpreventie.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

219

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

3. Visie De vermaatschappelijking van de zorg en mede dus ook de afbouw van het aantal ziekenhuisbedden, verkorting van opnameduur, de opmars en uitbouw van zelfstandig en beschut wonen en de daarmee gepaarde eenzaamheidsproblematiek vroeg om een ander, inclusief aanbod. Buddywerking Vlaanderen opteert bewust voor een vrijwilligerswerking vanuit de mening dat mensen met psychische problemen naast professionele zorg ook nood hebben aan vriendschappelijk en ‘gewoon’ sociaal contact. Centraal staat het besef dat mensen een fundamentele behoefte hebben aan contact binnen een natuurlijk sociaal netwerk. Het aanbieden van vriendschappelijk contact ligt net binnen de mogelijkheden van een vrijwilliger, als symbool voor en als een brug naar de ‘gewone’ wereld. Het één-op-één-contact tussen buddy en deelnemer is één van de eerste stappen naar een sociaal inclusief leven, samen met een buddy.

organisatie

220

Buddywerking Vlaanderen richt zich tot volwassenen met een langdurige psychiatrische kwetsbaarheid die hierdoor sociaal isolement ervaren. Deze personen worden ‘deelnemers’ genoemd. Mensen met een psychische kwetsbaarheid stellen zich op eigen initiatief kandidaat als deelnemer of worden verwezen door instanties zoals een Initiatief Beschut Wonen, Psychiatrisch Centrum, Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg, Psychiatrische Thuiszorg, psychiater, Dagactiviteitencentrum, Sociale dienst van een ziekenhuis etc. Van de vrijwilliger die zich kandidaat stelt als buddy wordt verwacht in een stabiele levensfase te zitten en zich voor minstens een jaar te willen engageren als buddy. Er wordt geen achtergrondkennis vereist over mensen met psychische kwetsbaarheden. Deze vrijwilliger wordt ‘buddy’ genoemd. De buddy’s worden beschermd conform de vrijwilligerswetgeving. Momenteel zijn er in Vlaanderen en Brussel zo’n 200 duo’s gevormd tussen een deelnemer en een buddy. In elke buddywerking en bij elke koppeling tussen een deelnemer en een buddy zijn diverse actoren betrokken; een persoon met langdurige psychiatrische kwetsbaarheid (deelnemer), een vrijwilliger (buddy), een buddymedewerker die beide partijen samenbrengt en ondersteunt, een hulpverlener van de deelnemer als contactpersoon voor de buddymedewerker bij problemen. Een buddywerking bestaat uit een verbinding tussen diverse actoren. De 13 bestaande regionale buddywerkingen in Vlaanderen en Brussel worden overkoepeld door Buddywerking Vlaanderen. Een algemeen coördinator staat ½ VTE ter beschikking ter ondersteuning van de regionale buddymedewerkers in de implementatie en uitwerking van hun buddywerking en ter profilering van Buddywerking Vlaanderen op Vlaams niveau. Voor de implementatie en uitwerking van de 13 regionale buddywerkingen voorziet de overheid jaarlijks €442.000. Daarnaast wordt ook voor de algemene coördinatie jaarlijks een ½ VTE voorzien. Deze middelen zijn voldoende voor de uitbouw en ondersteuning van de basiswerking. Buddywerking Vlaanderen kan echter niet zonder haar vrijwilligers. Bekendmaking en materiaalontwikkeling zijn voor de werving van vrijwilligers belangrijk. Voor deze bijkomende middelen wordt gezocht naar ondersteuning d.m.v. sponsoring (Cera in het verleden) of het behalen van prijzen (Psychia-

psychiatrie & verpleging | 2012-05

221

try Award in 2011 bijvoorbeeld). Buddywerking Vlaanderen blijft jaarlijks zoeken naar mogelijke bijkomende ondersteuning ter werving van vrijwilligers.

reïntegratie Buddywerking Vlaanderen staat bij de goedgekeurde projecten binnen artikel 107 expliciet vermeld onder functie 3 als één van de acties rond het herstel en de resocialisatie van mensen met een psychiatrische kwetsbaarheid. De 13 regionale buddywerkingen bestaan elk uit een netwerk van organisaties zowel binnen de wereld van de geestelijke gezondheidszorg als de vrijwilligerswereld. Concreet is er in elk van de 13 CGG-werkingsgebieden één Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg verantwoordelijk voor de uitwerking van een buddywerking in de eigen regio in netwerkverband met andere organisaties binnen de GGZ- en vrijwilligerswereld. Regionaal is er bijvoorbeeld samenwerking met Initiatieven Beschut Wonen, PAAZ, PZT, CAW, Ziekenzorg CM, De Voorzorg enz. De kracht van de buddywerkingen zit vooral in de brug die gemaakt wordt tussen de wereld van de geestelijke gezondheidszorg en de ‘gewone wereld’ van de vrijwilliger. Een verbinding die noodzakelijk is voor de reïntegratie en het herstel van mensen met een psychiatrische kwetsbaarheid. De samenwerkingsverbanden binnen de regionale buddywerkingen willen een draagvlak creëren voor het bieden van dit alledaags, vriendschappelijk contact aan een deelnemer. We geloven er dan ook in dat het verwezenlijken van een breder draagvlak een noodzakelijke voorwaarde is voor het mogelijk maken van een volwaardige reïntegratie van iemand met een psychiatrische kwetsbaarheid. Dankzij de bijkomende verbinding met organisaties buiten de geestelijke gezondheidszorg wordt deze kans tot reïntegratie versterkt.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

evaluatie

222

Tussen 1995 en 2007 was Metawonen Gent vzw de enige buddywerking in Vlaanderen en Brussel. Tussen 2007 en 2011 kreeg ‘Buddyproject Vlaanderen’ van de Vlaamse overheid de kans zich te implementeren in Vlaanderen en Brussel en ontstonden in totaal 10 regionale buddywerkingen. Op 1 december 2011 besliste de Vlaamse overheid om ‘Buddyproject Vlaanderen’ een meer structurele verankering te geven binnen de enveloppefinanciering van de CGG. Geen ‘project’ meer maar een verankerde ‘Buddywerking Vlaanderen’ met 13 regionale werkingen, volledig verspreid over Vlaanderen en Brussel. Aan deze verankering zijn enkele resultaatsverwachtingen gekoppeld. Tegen juni 2014 wordt verwacht dat er in elk van de 13 werkingsgebieden 20 duo’s gevormd zijn tussen een deelnemer en een buddy, met een totaal van 260 duo’s. Daarnaast wordt verwacht dat ook tegen juni 2014 een tevredenheidsbevraging is gebeurd bij de 13 betrokken werkingen en hun buddy’s en deelnemers. Intussen hebben we reeds zo’n 200 duo’s gevormd in alle buddywerkingen en zijn de eerste contacten gelegd voor de organisatie van tevredenheidsbevraging. Er is een grote maatschappelijke nood van mensen met langdurige psychiatrische kwetsbaarheden naar een ‘gewoon’, alledaags contact. De vraag van kandidaatdeelnemers en het aanbod van kandidaat-buddy’s is niet altijd in evenwicht. Daarom zijn blijvende en herhaaldelijke inspanningen op vlak van bekendmaking en rekrutering zo belangrijk. Er is dan ook een goede samenwerking met de taboedoorbrekende organisatie Te Gek?! om dit stigma samen te helpen doorbreken.

toekomst Buddywerking Vlaanderen zal zich in de eerste plaats blijvend bezig houden met haar ‘core business’, nl. het samenbrengen van mensen met een psychiatrische kwetsbaarheid met een vrijwillige buddy om samen alledaagse, leuke dingen te doen. In 2013-2014 wordt een tevredenheidsbevraging uitgevoerd bij de 13 deelnemende werkingen. Momenteel richt de buddywerking zich nog op volwassenen met een psychiatrische kwetsbaarheid. Kinderen en jongeren met psychiatrische kwetsbaarheid zouden echter ook baat kunnen hebben bij een buddy. Daarnaast zijn er ook nog tal van andere doelgroepen (gevangenen, ouderen ...) en methodieken (telefoonduo’s, kwetsbare duo’s, contact in groep ...) die verder kunnen ontwikkeld of onderzocht worden.

contact Federatie van Diensten voor Geestelijke Gezondheidszorg vzw Residentie Servaes – Martelaarslaan 204B, 9000 Gent Contactpersoon: Like Van Damme, coödinator Buddywerking Vlaanderen 09/235.74.83 coördinatie@buddywerking.be www.buddywerking.be Buddywerking Vlaanderen op Facebook Spot: www.youtube.com/watch?v=OGpBELbwJNw

psychiatrie & verpleging | 2012-05

vzw kaos

KunstAtelier OpperStraat

KAOS (KunstAtelier OpperStraat) is een nieuwe vzw, in 2011 opgericht in de schoot van het Psychosociaal Centrum St.-Alexius Elsene, Brussel. De artistieke projecten die al jaren een traditie vormen in het PSC krijgen in vzw KAOS een gezicht en ondersteuning op langere termijn. KAOS stelt zich tot doel om met psychiatrische patiënten artistieke projecten te realiseren en die te laten interageren met de bredere samenleving.

voorstelling van het project 1. Ontstaan Vzw KunstAtelier OpperStraat (KAOS) werd geboren uit de schoot van Psycho Sociaal Centrum (PSC) Sint-Alexius Elsene. Gevestigd midden in een woonwijk te Elsene/ Brussel en vlakbij de Afrikaanse Matongé-buurt gaat het hier om een echte stadspsychiatrie. Binnen het publiek en eveneens het personeel van deze setting viel het ons op dat er zich nogal wat getalenteerde kunstenaars bevinden. Van hieruit ontstonden de afgelopen jaren reeds enkele succesvolle kunstprojecten. Vanuit de noodzaak om dergelijke projecten een meer gestructureerd karakter te geven en het atelier dat we ter beschikking hebben vanuit het PSC uit te bouwen tot een meer permanente werking, werd vzw KAOS in mei 2011 opgericht. Een eerste project waarmee KAOS naar buiten trad, is de deelname aan het Artiestensparcoursdartistes 2011 van het Platform Geestelijke Gezondheid Brussel. We presenteerden er de literaire beeldende installatie “De Voyeur” en organiseerden samen met Den Teirling en PVT Sanatia “Psynemartist” met filmprojecties en optredens.

2. Doel In eerste instantie worden door vzw KAOS omlijnde kunstprojecten geïnitieerd. Gedurende een welbepaalde tijd (een aantal maanden) wordt er aan een specifiek project gewerkt. Verschillende takken van de kunstpraktijk kunnen aan bod komen. Fotografie, theater, dans, schrijven, muziek, schilderen, kostuumontwerp, ... zijn een aantal van de disciplines. Voor elk project wordt een samenwerking aangegaan met gevestigde kunstenaars. Deze werken samen met de bewoner-kunstenaar in workshopvorm. Dit kan gaan om een éénmalige workshop of om een langer traject. Na een werkperiode van een aantal maanden vindt er een publieke presentatie (tentoonstelling, optreden, theatervoorstelling, ...) plaats. Het project wordt ruim gecommuniceerd naar pers en mogelijk geïnteresseerd publiek toe. Bij een dergelijke presentatie worden de deuren van het PSC ook letterlijk opengezet en verwelkomen we publiek, buren, familie, patiënten van andere instellingen, ...

psychiatrie & verpleging | 2012-05

223

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

3. Visie

224

Het denken over kunst en psychiatrie heeft een lange geschiedenis. Vele oude denkbeelden leiden tot vandaag een eigen bestaan, zoals de veronderstelde relatie tussen geestesziekte en creativiteit, de veronderstelde ongereptheid van de creativiteit bij personen met een psychiatrische stoornis, de psychodiagnostiek door middel van kunstwerken, de identificatie van de auteur met zijn werk, de onvermijdelijke tot zelfs wenselijke marginaliteit van werk van psychiatrische patiënten en andere zgn. outsiders binnen de kunstwereld. Deze vaak tegenstrijdige ideeën impliceren bijvoorbeeld dat de geestesziekte van Vincent Van Gogh vanzelfsprekend deel uitmaakt van zijn reguliere kunstenaarschap, terwijl de geestesziekte van Adolf Wölfli zijn kunst markeert en hem precies afscheidt van de officiële kunstwereld. Vele van deze denkbeelden zijn weinig relevant voor de mensen die in de huidige tijd met psychiatrische moeilijkheden kampen en artistiek actief zijn en we kiezen er dan ook voor om bewust geen uitspraken te doen over deze theorieën. We gaan ervan uit dat het mogelijk is dat een persoon toevallig tegelijk over een artistieke bekwaamheid beschikt en zich identificeert met het kunstenaarschap en aan een psychiatrische stoornis lijdt. In dat geval bestaat er een reëel gevaar dat de stoornis de ontplooiing van zijn/haar kunstenaarschap in de weg zal staan door een wankele geestestoestand, door problemen met de sociale aspecten van het kunstenaarschap of door maatschappelijke vooroordelen. De atelierwerking is erop gericht om deze obstakels te overwinnen door het aanbieden van ondersteuning en begeleiding, met het oog op een optimale artistieke ontwikkeling. Dat het werk van de deelnemende kunstenaars in een aantal gevallen thematisch of formeel naar een psychiatrische problematiek zal verwijzen is te verwachten, zoals dat met andere levensthema’s het geval is bij kunstenaars in het algemeen, maar in de atelierwerking wordt hier niet op gefocust. Er wordt gestreefd naar een evenwichtige benadering van de polen kunstenaar/persoon met een psychiatrische problematiek, waarbij dit laatste over- noch onderbelicht wordt en dit in de eerste plaats volgens de wensen van de deelnemende kunstenaars.

organisatie vzw KAOS richt zich tot volwassenen met zowel artistieke interesse als voeling met psychiatrische problematiek. De coördinatie en het praktisch organiseren/ondersteunen van de verschillende ateliers gebeurt door medewerkers en bewoners van het PSC, Beschut Wonen en ACT. Er wordt ingegaan op een expliciete vraag of voorstel van een bewoner-kunstenaar, een meer gevestigde kunstenaar of voorstel vanuit een werkgroep van geïnteresseerden. De Raad van Bestuur van vzw KAOS bestaat uit een aantal leden van de directie en personeel van het PSC Elsene en UC Sint-Jozef Kortenberg, andere leden uit de gezondheidssector en leden uit de kunstensector. Het dagelijks bestuur wordt waargenomen door Veronique Vercruyssen (directeur PSC Elsene), Dr. Erik Thys (hoofdgeneesheer PSC Elsene/kunstenaar) en Mike Michiels (begeleider Beschut Wonen/kunstenaar). Tot op heden konden we projectsubsidies en een werkingssubsidie ontvangen van de Vlaamse Gemeenschaps-Commissie in Brussel en konden reeds meermaals rekenen op

psychiatrie & verpleging | 2012-05

vzw Kaos

de steun van de Gemeente Elsene. Het gebouw wordt ons gratis ter beschikking gesteld door het PSC, net als de werktijd van personeel, vaste lasten voor energie. Ieder project of elke nieuwe samenwerking die we aangaan heeft daarnaast nog eens zijn eigen begroting en financiële behoeften die we trachten te voldoen via subsidies en sponsoring.

reïntegratie Door volwaardige kunstprojecten uit te werken en deze te laten aansluiten op het reguliere kunstcircuit en publiek dragen we ons steentje bij aan de destigmatisering van mensen met een psychiatrische stoornis en bieden we hen op deze manier de mogelijkheid om hun plek te verwerven in dit kunstcircuit. vzw KAOS heeft geen formele samenwerkingsverbanden met andere organisaties of instellingen, maar projectmatig werd er in oude en recente projecten reeds aangenaam samengewerkt met o.a. Museum Dr. Guislain te Gent, Museum Art et Marges te Brussel, vzw Archimago te Brussel, nv Lundbeck te Elsene, vzw Den Teirling, Psychiatrisch VerzorgingsTehuis Sanatia te Elsene, uitgeverijen Houtekiet en EPO, vzw Het Mis, vzw PLANKTON HOTEL te Sint-Jans-Molenbeek, Galerie Duende te Mechelen en Galerie Elisa Platteau te Brussel. De aangehaalde samenwerkingen overstijgen de muren van de psychiatrie en kaderen in een artistiek project met artistieke partners.

evaluatie Verschillende (lopende) kunstprojecten kunnen rekenen op een gevarieerd publiek. Er is interesse vanwege verschillende pers (o.m. een reportage op TVBrussel over de expo “Gelaten”) Sommige bewoners-kunstenaars nemen zelf initiatief om projecten of workshops op te starten. Naast de projecten die lopende zijn, is er de verdere uitwerking van nieuwe projecten/ partnerschappen. Er is een basisbudget beschikbaar, maar er wordt gezocht naar meer financiële middelen om het aanwerven van personeel mogelijk te maken (zowel op zakelijk/coördinerend vlak als op artistiek vlak). Er wordt ook gewerkt naar meer naamsbekendheid via deelname aan wedstrijden, het organiseren van publieke momenten, ...

toekomst Er zijn reeds vergevorderde plannen voor een podiumproject waarbij taal, beweging en muziek geïntegreerd worden en waarvoor gezocht wordt naar speelplekken buiten Brussel.We zijn lid geworden van de European Outsider Art Association en willen ook over de landsgrenzen heen deelnemen aan projecten en samenwerkingen aangaan. Nieuwe projecten worden intussen gelanceerd. Naast de huidige projectwerking gaan we onze expowerking uitbouwen. Hierbij denken we aan een drietal tentoonstellingen per jaar waarbij we gevestigde en niet-gevestigde kunstenaars samen presenteren.

contact vzw KAOS (KunstatelierOpperstraat) – Kunstatelier Opperstraat 73 bus B, 1050 Elsene Contactpersoon: Mike Michiels, begeleider 02/289.05.82 of algemeen nummer 02/514.33.17 vzwkaos@gmail.com www.vzwkaos.weebly.com

psychiatrie & verpleging | 2012-05

225

p.z. bethaniënhuis Speciaal nummer Reintegration Award 2012

Als gezin samen plezier beleven

Wanneer iemand van de ouders psychisch ziek is en opgenomen wordt in het ziekenhuis, komt de relatie met de kinderen onder druk te staan. Voor de ouder is het niet evident om zijn ouderrol te blijven opnemen. En de kinderen ervaren vaak het verlies van hun ouder, gezien die minder beschikbaar is voor hen. De gezinsactiviteit heeft de bedoeling om het contact tussen ouders en kinderen te ondersteunen op een aangename manier, namelijk door samen iets te doen.

voorstelling van het project 1. Ontstaan

226

Het project ‘samen plezier beleven; gezinsactiviteit’ is uit de koppwerking van het psychiatrisch ziekenhuis gegroeid. Vanuit de ervaringen die we opbouwden, zagen we de noodzaak om enerzijds nog meer kansen te geven aan de ondersteuning van de ouderrol tijdens de ziekenhuisopname en anderzijds de opname van een mama of papa draaglijker te maken voor kinderen. Uit de ervaringen opgebouwd uit allerlei acties (oudercirkels voor opgenomen ouders en hun partner, de consultfunctie, de casusbesprekingen in de werkgroep en in diverse teams, literatuur en bijscholingsinitiatieven ...) groeide het voorstel om een concept voor de organisatie van gezinsactiviteiten uit te werken en op een duurzame wijze te realiseren.

2. Doel De gezinsactiviteit moet bijdragen tot de versterking van het contact tussen de opgenomen ouder en de kinderen. Ondanks alle problemen die er zijn, gezinnen ondersteunen om samen plezier te kunnen maken en als gezin iets samen kunnen doen. We willen acties ondernemen om onze baseline ‘binnen en buiten met aandacht verbonden’ effectief te realiseren door buiten ook binnen te halen. We beschouwen patiënten niet als een eiland op zichzelf binnen het ziekenhuis maar houden het gezin en de patiënt als ouder zichtbaar. Dit voelen kinderen en daarom is het ook versterkend.

3. Visie Het project vloeit voort uit de kopp-visie. De patiënten moeten zoveel mogelijk hun rollen die ze buiten de context van een psychiatrisch ziekenhuis vervullen, behouden. Dit geldt zeker voor de ouderrol. Door kinderen op een fijne manier bij de opname te betrekken, wordt de situatie voor hen een beetje meer draaglijk. ‘Het is zo fijn iets samen met mijn moeder te kunnen doen zonder de problemen van elke dag.’ Ondanks alle problemen die er zijn, kunnen gezinnen toch samen plezier maken en als gezin samen iets doen. Patiënten zijn geen eiland op zichzelf binnen het

psychiatrie & verpleging | 2012-05

P.Z. Bethaniënhuis

ziekenhuis. We houden het gezin en de patiënt als ouder zichtbaar. Dit voelen kinderen en daarom is het veerkrachtversterkend. Het ziekenhuis is meer dan een plek die mama of papa tijdelijk afneemt maar ze krijgen zelf ook een plekje. En gezien de activiteit op regelmatige basis wordt georganiseerd, komen de kinderen ook op een speelse manier in contact met andere koppkinderen, lotgenoten.

organisatie Het project richt zich tot de (opgenomen) ouders en hun kinderen. Er zijn geen exclusiecriteria voor bepaalde pathologieën. De leeftijd van de deelnemende kinderen varieert van baby/peuter tot 20-jarige. Een vaktherapeut ‘beeldend’ is verantwoordelijk voor de gezinsactiviteit. Zij kan beroep doen op 5 collega-therapeuten voor de invulling van de activiteit. Een collega beeldende therapeut, een muziek-therapeut, 2 ergotherapeuten en een psychomotorische therapeut staan mee garant voor veel creativiteit in de activiteiten. Enkele voorbeelden: graffiti, boswandeling, muurklimmen en avonturenparcours, ... De gezinsactiviteit wordt om de 2 weken georganiseerd op een vroege avond. Voor de start van de gezinsactiviteit zijn de deelnemende gezinnen welkom om in het ziekenhuis-restaurant samen te eten aan sociaal tarief. Een extra gezellig momentje én financieel haalbaar. En de thuisblijvende ouder, die uiteraard ook welkom is op de gezinsactiviteit, wordt hierdoor ook even ontlast. De start van het afdelingsoverschrijdend centrum Vlot, waar patiënten zelf kunnen kiezen uit een brede waaier aan activteiten en therapieën was een uitgelezen kans om de gezinsactiviteit te lanceren en duurzaam uit te bouwen.Dankzij de steun van gedreven mensen kwam de gezinsactiviteit er. Het psychiatrisch ziekenhuis Bethaniënhuis draagt de kosten: o.m. personeelskost, materiaal kost, vergadertijd werkgroep, bijpassing van de kost van maaltijden van de gezinnen. Voor de start van de gezinsactiviteit kunnen de gezinnen aan sociaal tarief een avondmaaltijd gebruiken.

reïntegratie De betrokkenheid van de kinderen vergroot. Kinderen en ouders beleven samen een ervaring binnen het psychiatrisch ziekenhuis. Dit verbindt hen met elkaar en ondersteunt het herstel of de reïntegratie. Momenteel staat de werking op zich. Het is wel de bedoeling om verder op zoek te gaan naar aansluiting buiten het ziekenhuis. Misschien is samenwerking met de opvoedingswinkel een goede optie maar deze piste is nu nog niet verkend.

Door kinderen op een fijne manier bij de opname te betrekken, wordt de situatie voor hen een beetje meer draaglijk.

evaluatie Hoewel de gezinsactiviteit nog maar enkele maanden loopt, zijn de eerste resultaten bemoedigend. Er komen mensen naartoe. Patiënten denken serieus na over hoe ze hun kinderen

psychiatrie & verpleging | 2012-05

227

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

beter kunnen inlichten over de psychische problemen die ze doormaken. Het spreken over de moeilijkheden in het gezin gaat gemakkelijker. De begeleider van de gezinsactiviteit merkt dat de kinderen graag komen. Het ziekenhuis is meer dan een plek die moeder of vader afpakt maar ook een plaats waar zij een plekje krijgen. We moeten nog verder werken aan de stevige verankering van de gezinsactiviteit binnen de context van een psychiatrisch ziekenhuis voor volwassenen. Het bekendmaken en de communicatie met de begeleiders van de verschillende teams en met de patiënten moeten we verderzetten en regelmatig herhalen. Mond-aan-mondreclame is belangrijk. Uit de eerste evaluatie op 3/9/’12 halen we vele positieve feedback maar ook werkpunten. Zo gaan we nog op zoek naar een gepaste afronding/afscheidsritueel voor kinderen wanneer de ouder met ontslag vertrekt en ze niet meer kunnen komen.

toekomst Verder werken aan het verankeren van de gezinsactiviteit binnen de context van een psychiatrisch ziekenhuis voor volwassenen.

contact Psychiatrisch ziekenhuis Bethaniënhuis

228

Andreas Vesaliuslaan 39, 2980 Zoersel Contactpersoon: Lutgart Van Dongen, algemeen stafmedewerker, en Marie Van Looveren, vaktherapeut beeldend 03/380.30.11 lutgart.van.dongen@emmaus.be; marie.van.looveren@emmaus.be www.pzbethanienhuis.be

psychiatrie & verpleging | 2012-05

p.c. caritas

Woonproject De Schorre

Binnen het landschap van de geestelijke gezondheidszorg ervaart het Psychiatrisch Centrum Caritas en het beschut wonen De Nieuwe Horizon, ondanks een hele reeks van mooie realisaties in de laatste decennia, een blijvende nood aan gedifferentieerde vormen van behandeling, zorg, dagbesteding en wonen.

voorstelling van het project 1. Ontstaan Het project De Schorre is de eerste concrete realisatie in het door het Psychiatrisch Centrum Caritas en IBW De Nieuwe Horizon uitgezette stappenplan.

Stap 1: Bouw van woongelegenheden door SHM Volksaard in de nabijheid van de campus In afwachting van de realisatie van 10 woongelegenheden door de sociale huisvestingsmaatschappij Volksaard in Gent werd in een in onbruik geraakte afdeling van het Psychiatrisch Centrum Caritas het woonproject De Schorre ondergebracht. Aan de SHM Volksaard worden door het Psychiatrisch Centrum Caritas gronden ter beschikking gesteld naast de campus. Het gaat hier dus over een tijdelijke situatie in afwachting van een duurzame oplossing. In hechte samenwerking met de Gemeente Melle wordt deze voormalige afdeling erkend als woongelegenheid met een eigen adres. Door de gemeente wordt tevens een doelgroepenplan geschreven.

Stap 2: Bouw van woongelegenheden in combinatie met een ontmoetingscentrum in Merelbeke Deze realisatie situeert zich in de nabijheid van een woon- en zorgcentrum, psychiatrisch verzorgingstehuis en dienstencentrum. De betrachting is synergie tot stand te brengen tussen deze verschillende organisaties en dit in samenwerking met de patiënten- en familieverenigingen. Het model van de Nederlandse “Zeeuwse Gronden” is hier ongetwijfeld een belangrijke inspiratiebron.

2. Doel Het project poogt via het aanbieden van een nieuwe woonformule een antwoord te bieden op een aantal van hoger vermelde knelpunten. De doelstellingen van het project kunnen als volgt omschreven worden: • Creatie van een woonformule die nauw aansluit bij het holding environment. • Laat in deze “veilige omgeving” de bewoner in een “echte woonsituatie” gebruik maken (en ontwikkelen) van zijn krachten, al dan niet met een snelle doorgroei naar regulier wonen als resultaat. Hij neemt zijn rol als burger ten volle op.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

229

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

230

• Laat de bewoner maximaal zijn verantwoordelijkheden opnieuw opnemen door de creatie van regulier wonen ipv wonen in een ziekenhuis, psychiatrisch verzorgingstehuis of beschut wonen. • Doe dit in samenwerking met de reguliere actoren die instaan voor wonen, zorg, ... Als globaal resultaat van het project wordt beoogd dat een aantal mensen, via deze alternatieve woonvorm, niet langer langdurig in een psychiatrisch ziekenhuis en/of psychiatrisch verzorgingstehuis dienen te verblijven.

organisatie Het project De Schorre werd operationeel op 1 augustus 2012. Het gebouw heeft een capaciteit van 10 bewoners. Gelet op de afbouw van ziekenhuisbedden (artikel 107) werd voorrang gegeven aan patiënten die opgenomen waren in het Psychiatrisch Centrum Caritas. Hierbij werden geen exclusies gesteld m.b.t. geslacht en pathologie, voor zover het profiel van de bewoners in overeenstemming was met hoger vermelde doelstellingen. Bij de opstart van het project mochten we ons verheugen op veel bereidwillige handen gaande van de technische dienst van het PCC, verpleegkundigen van de verschillende afdelingen, ... tot familieleden die zich actief engageerden bij de inrichting van de privé-ruimten en de verhuizing van de bewoners. Daarnaast werden prettige contacten onderhouden en afspraken gemaakt met de reguliere hulpverleners uit de thuiszorg en de mobiele teams. Het project werd voorbereid door een stuurgroep binnen de schoot van het Psychiatrisch Centrum Caritas en IBW De Nieuwe Horizon. In deze stuurgroep waren alle geledingen vertegenwoordigd. Momenteel berust de coördinatie bij de verantwoordelijke van het project. Ze wordt bij deze taak bijgestaan en gecoacht door de coördinator van De Nieuwe Horizon. Dit project wordt op geen enkele wijze gesubsidieerd. Aan de bewoner wordt een verblijfsvergoeding gevraagd (een huurovereenkomst kan in deze niet opgemaakt worden gezien de tijdelijkheid van het project) van 340 €/maand. In deze prijs zitten de kosten

psychiatrie & verpleging | 2012-05

P.C. Caritas

van de renovatie en inrichting van het gebouw, nutsvoorzieningen (elektriciteitsverbruik, verwarming, water), verzekeringen, ... Er werd geopteerd om de kostprijs voor de bewoner zo laag mogelijk te houden zonder “onrealistische dumping-prijzen” te hanteren. De begroting wijst uit dat het gevraagde bedrag niet kostendekkend zal zijn. Zodra de nieuwbouw gerealiseerd is, zullen de bewoners met de SHM een huurovereenkomst kunnen afsluiten.

reïntegratie Het project laat de bewoner zijn eigen verantwoordelijkheid opnemen met ondersteuning van de reguliere diensten uit de maatschappij. Dit naar analogie met de bewoner die in de maatschappij gaat wonen met ondersteuning. Deze overgang vindt plaats binnen het kader van de “veilige context”. Het feit dat de bewoner een beroep moet doen op de voorhanden zijnde diensten in de maatschappij en niet langer kan terugvallen op de diensten van het psychiatrisch ziekenhuis is op zich reïntegrerend. Het samenwerken door de projectverantwoordelijke met de diverse diensten helpt de bewoner mee om een netwerk rondom zich uit te bouwen dat verschillend (gezonder) is van het “netwerk ziekenhuisafdeling”.

evaluatie Het is verheugend (eigenlijk verrassend) te zien hoe snel de bewoners de filosofie oppikken en zichzelf niet langer als ziekenhuispatiënt beschouwen. Een van de bewoners heeft, dit in tegenstelling tot zijn verblijf op de afdeling, zelf het initiatief genomen om de nodige stappen te zetten om deze woonvorm te ontgroeien en in de stad te gaan wonen.

toekomst Het project wordt verder gezet in een (meer) geschikte nieuwbouw. Tevens wordt een soortgelijk project opgezet in de gemeente Merelbeke.

contact Psychiatrisch Centrum Caritas Caritasstraat 76, 9090 Melle Contactpersoon: Ellen Ruythooren, verantwoordelijke De Schorre 09/210.68.53 ellen.ruythooren@pccaritas

psychiatrie & verpleging | 2012-05

231

arbeidscentrum de keiberg Speciaal nummer Reintegration Award 2012

Justi-Pani

In 2011 kregen we de gelegenheid om een horecazaak aan te kopen waar broodjes verkocht werden. De ligging is vlak naast ons centrum en in de nabijheid van het zorgcentrum Lemberge, de faculteit Diergeneeskunde en het bedrijventerrein aan de Sallisburylaan in Merelbeke. We zagen daarin een opportuniteit om vanuit ons arbeidscentrum De Keiberg mensen met een psychische en/of psychiatrische problematiek in te schakelen in een arbeidsproces. Dat biedt een unieke kans om betrokken te worden en te ervaren wat het betekent om te werken in een echte arbeidssituatie. Van hieruit kunnen zij via arbeidstrajectbegeleiding doorgroeien naar betaalde tewerkstelling.

voorstelling van het project 1. Ontstaan 232

De motivatie om een dergelijk project op te starten is de dikwijls moeilijke reïntegratie in het arbeidsproces van mensen met een psychische problematiek. Mensen beschikken over heel wat mogelijkheden, maar worden omwille van hun psychische problematiek niet vlot opgenomen in een nieuwe werkomgeving. Werkgevers vragen vaak duizendpoten: een goed tempo hebben, communicatief ingesteld zijn, flexibel zijn, goed kunnen omgaan met werkdruk, ... Dit is niet voor iedereen haalbaar en zeker niet voor mensen die te kampen hebben met psychische problemen. Het is dan ook voor deze doelgroep dat het PC Caritas eigen tewerkstellingsinitiatieven wil oprichten. De meerwaarde van het project bestaat erin dat een jobcoach samen met de gerant van de broodjeszaak zorgt voor een goede matching. Taken kunnen worden opgesplitst in deeltaken zodat deze op maat van de arbeidszorgmedewerker kunnen worden uitgevoerd. De bedoeling is een job aan te bieden die nauw aanleunt bij de mogelijkheden van de kandidaat. Begeleiding op de werkvloer en het organiseren van werk op maat staan hierbij centraal.

2. Doel Verschillende doelstellingen worden gerealiseerd. Mensen met doorgroeimogelijkheden naar betaalde tewerkstelling worden ondersteund en begeleid zodat zij gemakkelijker kunnen doorstromen naar het gewone tewerkstellingscircuit. Er wordt een brugfunctie gecreëerd tussen psychiatrie en tewerkstelling. We stellen vast dat sommige mensen een overgangsperiode nodig hebben tussen opname in een psychiatrisch ziekenhuis en werkhervatting. Een lange periode van inactiviteit brengt met zich mee dat zij vaak geen zicht meer hebben op eigen mogelijkheden, opnieuw willen ervaren hoe om te gaan met werkdruk, stress, ... Het project draagt bij tot een positieve beeldvorming van geestelijke gezondheidszorg.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

3. Visie Er wordt gewerkt vanuit de rehabilitatiegedachte en de visie van empowerend werken. Onze hulpverlening is erop gericht om mensen te ondersteunen bij hun aanpassings- en herstelproces. Dit herstel heeft vnl. betrekking op het (opnieuw) vervullen van sociale rollen en reïntegratie in het arbeidsproces. We willen het activiteitenniveau en de maatschappelijke participatie van onze cliënten zoveel mogelijk vergroten. Onze cliënt staat centraal in zijn eigen traject naar werk/dagbesteding. Hij/zij zal zelf mee de verantwoordelijkheid dragen in het begeleidingsproces en in zijn/haar dagelijkse levensomstandigheden. De cliënt geeft (mede) richting aan, stuurt, is de regisseur van zijn/haar traject naar werk/dagbesteding.

organisatie Het project richt zich tot mensen met een psychische problematiek die niet (meer) kunnen tewerkgesteld worden in het gewone of beschermende tewerkstellingscircuit. Onze medewerkers zijn/werden doorverwezen door PC Caritas, andere psychiatrische ziekenhuizen, beschutte woonvormen, GTB, e.a. organisaties. Ze zijn tussen 18 tot 65 jaar oud. Het project bereikt op dit moment een vijftal doelgroepmedewerkers arbeidszorg. Het project wordt gedragen door onze doelgroepmedewerkers. Dit kadert binnen onze visie van empowerend werken waarbij zelfsturing vooropstaat en dus een belangrijk gegeven is. Er is één verantwoordelijke begeleider. Het atelier kadert in de grotere organisatie van het Arbeidscentrum De Keiberg en het PC Caritas. Het project wordt eveneens geleid door de verantwoordelijke van activering en de directie van het PC. Caritas. De kosten worden gedragen door de moederorganisatie (PC Caritas).Het gaat vooral om de infrastructuur, inzet van personeelsomkadering voor de ondersteuning van de doelgroep.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

233

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

reïntegratie Door mensen met een psychische problematiek tewerk te stellen in een reële werkomgeving, kwaliteitsvolle broodjes aan te bieden aan klanten, bedrijven enz. wordt gewerkt aan de reïntegratie. Daarnaast biedt het project mensen de kans zicht te krijgen op hun eigen functioneren, talenten en competenties en indien mogelijk door te groeien naar stage, opleiding of betaalde tewerkstelling. Het project geeft mensen met een psychische problematiek de kans om opnieuw mee te functioneren in de maatschappij. De broodjeszaak Justi-Pani is een reële werkomgeving. Het is gelegen in Merelbeke, buiten de muren van het ziekenhuis. Het project is gekend bij de nabijgelegen reguliere bedrijven, beschutte werkplaats, faculteit dierengeneeskunde, ...

evaluatie

234

Vooral het aanbieden van werk op maat aan mensen met een psychische problematiek is gerealiseerd. Eén doelgroepmedewerker groeide door naar een stage in het reguliere circuit en is ondertussen tewerkgesteld. Het eerst kunnen uittesten in een veilige omgeving van eigen tewerkstellingsmogelijkheden was noodzakelijk voor deze persoon om na een periode van jarenlange inactiviteit te kunnen doorgroeien naar het reguliere circuit. Momenteel bevinden we ons in de opstartfase. We willen op termijn een ruimere doelgroep bereiken, maar hiervoor zijn aanpassingen van de locatie noodzakelijk. Aangezien het project nog in volle ontwikkeling is, kan een echte resultaatmeting nog niet gegeven worden. Zowel doelgroepmedewerkers als de uitbaatster en de begeleiders zijn enthousiast om dit project te doen slagen.

toekomst Er zijn plannen om de inrichting van de locatie aan te passen aan de noden van de doelgroep.

contact Arbeidscentrum De Keiberg P.C. Caritas p/a Caritasstraat 76, 9090, Melle Contactpersonen: Johan Demets, PR-medewerker, en Dirk Beke, afdelingsverantwoordelijjke activering 09/210.68.19 (Johan), 09/210.47.71 (Dirk) johan.demets@pccaritas.be, dirk.beke@keiberg.be www.pccaritas.be

psychiatrie & verpleging | 2012-05

vzw oxot

De leuke mix van ‘gewone’ en andere creatievelingen

Enerzijds is OXOt een artistiek initiatief, waar het beoefenen van kunst in alle mogelijke verschijningsvormen en het aanscherpen van de talenten door in groep te werken een doel is. De andere doelstellingen zijn aanscherpen van sociale vaardigheden, herstelbevordering, opnemen van verantwoordelijkheden, doorstromen naar de ‘gewone’ wereld en het ontdekken van de mens achter de pathologie/hulpverlener.

voorstelling van het project 1. Ontstaan OXOt ontstond in 2006 in Westerlo als kunstenaarscollectief waar mensen met een psychosociale problematiek een plaats hadden. Men wilde aan de slag met begrippen als empowerment, inclusie en kwartiermaken. Na de tentoonstelling Jardin de Fair in het P.C. Dr. Guislain waar OXOt aan deelnam, werden in Gent banden gesmeed die uitmondden in een Gentse tak. In Gent werd OXOt een cliëntgestuurd initiatief.

2. Doel Enerzijds is OXOt een artistiek initiatief, waar het beoefenen van kunst in alle mogelijke verschijningsvormen en het aanscherpen van de talenten door in groep te werken een doel is. De andere doelstellingen zijn aanscherpen van sociale vaardigheden, herstelbevordering, opnemen van verantwoordelijkheden, doorstromen naar de ‘gewone’ wereld en het ontdekken van de mens achter de pathologie/hulpverlener. OXOt is volgens alle bekende definities cliëntgestuurd: dit was een doel en het is een middel om de andere doelen te bereiken.

3. Visie OXOt is organisch gegroeid zonder een theoretische ondergrond. We merken wel dat we thuishoren bij begrippen als kwartiermaken, empowerment en de inclusiegedachte. De deelnemers zijn mensen die hun eigen herstel beogen en zelf hun traject in handen willen nemen. Ook gaat OXOt uit van vrijwilligerswerk. Onze vrijwilligers krijgen een verantwoordelijkheid aangeboden. Dat is letterlijk te nemen want iedere vrijwilliger beschikt over de sleutel en de toegangscode van het gebouw. Wat het artistieke betreft, nemen we aan dat er in ieder een creatief potentieel aanwezig is. Dat willen we aanboren en laten groeien. Technieken worden al doende aangeleerd. Op die manier worden de deelnemers meer zelfzeker: niet alleen in het creatieve

psychiatrie & verpleging | 2012-05

235

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

maar ook in andere domeinen. Als visie geldt zeker deze: in jezelf zit de kracht om er uit te komen.

organisatie We richten ons tot ieder die het creatieve in zich wil aanboren en zelf zijn leven in handen wil nemen. We maken geen onderscheid in pathologie en ook mensen zonder pathologie zijn welkom. We bereiken via meerdere activiteiten een tweehonderdtal geïnteresseerden, de ateliers kunnen nu rekenen op een tiental mensen. Als VZW bestaat OXOt sinds april 2006. Het gebouw wordt ons ter beschikking gesteld door het OCMW Gent. De onderhouds- en verwarmingskosten zijn ten onzen laste. Door ruimtes te verhuren aan andere creatieve initiatieven worden die kosten gedekt. OXOt organiseert een viertal optredens per jaar. Die brengen een kleine som op. Voor het overige kunnen we rekenen op enige privé-sponsoring. Er loopt tevens een aanvraag bij de provincie met als doel onze vrijwilligerswerking te kunnen verbreden. Dankzij de vrijwilligerswerking blijven de kosten klein.

reïntegratie

236

De werking stimuleert het verantwoordelijkheidsgevoel voor het project zelf, het gebouw en het eigen traject. De verhalen van de leden weerspiegelen hoe men zich staande houdt en vooruitgang maakt in de wereld buiten de GGZ. Mensen met een dubbeldiagnose komen in de alcoholvrije ateliers, doch daarnaast zijn er activiteiten waar er wel alcohol aanwezig is en ze zelf de vrije keuze hebben. OXOt neemt deel aan het wijkgebeuren, biedt informatie over activiteiten in de reguliere wereld. OXOt verlangt van de vrijwilligers een langdurig engagement en biedt op die manier een zekere structuur in hun dagelijks leven en tevens een maatschappelijk relevante rol. De omgeving van onze leden kan op gelijkwaardige wijze deelnemen aan de activiteiten en daardoor de mens achter de pathologie te ontdekken. OXOt heeft een duidelijke rol in de vermaatschappelijking van de zorg. Doordat er een verschuiving komt van de residentiële setting naar de extra muros behandeling/ begeleiding, is er nood aan initiatieven die zich tussen het categoriale en het reguliere aanbod bevinden. In onze contacten met de professionele organisaties komt die vraag vaak terug. We krijgen regelmatig doorverwijzingen uit die hoek.

evaluatie De werking loopt reeds en steunt enkel op vrijwillige inzet. Dit maakt ons kwetsbaar, omdat onze voortrekkers kunnen wegvallen. Om dat te kunnen opvangen, zou er een professionalisering moeten komen, m.n. een betaalde ervaringsdeskundige coördinator. Ook willen we onze vrijwilligers een vergoeding toekennen binnen de wetgeving op de vrijwilligersarbeid. Om dat te kunnen realiseren, is er nood aan extra financiering. We zoeken die via oproepen door de overheid en de privé-sector. Er zijn enkele dossiers lopende. Er bestaat echter een zekere argwaan als we het hebben over een cliëntgestuurd initiatief. Vermoedelijk kunnen we dit enkel weghalen door goed te blijven presteren. We hebben reeds een curriculum, doch dit dient breder te worden. We blijven het proces bewaken door rechtstreekse inmenging van andere initiatieven af te weren. Contacten met categoriale organisaties zijn noodzakelijk, doch we houden ons ver van inmenging. De contacten met de GGZ-wereld kunnen nog worden uitge-

psychiatrie & verpleging | 2012-05

diept. Dit geldt evenzeer voor de reguliere initiatieven. We streven ernaar mensen uit de beide aan te trekken.

toekomst Wij geloven erin en willen het verder uitbouwen tot een stevige aanbieder in het middenveld. We weten dat een project als dit hardnekkige volharding vraagt. We vonden deze volharding in onze wil om tot herstel te komen en willen deze visie op lotgenoten overbrengen. Naar onze mening zijn velen zich nog niet bewust van die eigen kracht en we hopen hieraan ons steentje te kunnen bijdragen zolang het een willen blijft en geen moeten wordt. Het moet leuk blijven.

contact OXOt VZW - Gent CliĂŤntgestuurd initiatief tussenin regulier en categoriaal aanbod New Orleansstraat 263, 9000 Gent Contactpersonen: Jan Delvaux en Joost Willems 0493/088.669 oxot@jansvision.be http://jansvision.be/Oxot http://oxot.be

psychiatrie & verpleging | 2012-05

237

p.z. sint-norbertus Speciaal nummer Reintegration Award 2012

MengelMousse

MengelMousse is gegroeid vanuit een groep patiënten uit verschillende afdelingen van het psychiatrisch ziekenhuis Sint-Norbertus in Duffel. De doelstellingen van het project zijn, naast het creëren van mooie verhalen en kunstwerken, voornamelijk het creëren van een ruimte waar iedereen een eigen plek krijgt en zijn eigen gelaat kan tonen/ontdekken. Deelnemers aan het project zijn mensen uit de sector langdurige en complexe zorgvragen en de gerontopsychiatrie.

voorstelling van het project 1. Ontstaan

238

MengelMousse is gegroeid vanuit een groep patiënten uit verschillende afdelingen van het psychiatrisch ziekenhuis Sint-Norbertus in Duffel. Samen maakten ze de multimediale theatervoorstelling “Ruis” in het kader van de tentoonstelling Disturbed Silence/Stilte Gestoord. Deze voorstelling speelden ze tijdens de Week van de Stilte in september 2010. Na deze theatervoorstellingen wilde de groep samen verder blijven werken aan nieuwe projecten en stichtten ze MengelMousse, een kunstencollectief dat voor iedereen open staat. De patiënten bedachten de naam zélf en creëerden ook het bijpassende logo en een introductietekst.

2. Doel De doelstellingen van het project zijn, naast het creëren van mooie verhalen en kunstwerken, voornamelijk het creëren van een ruimte waar iedereen een eigen plek krijgt en zijn eigen gelaat kan tonen/ontdekken. Het project start vanuit de sterkte van de patiënt. Het gaat om mensen die, ondanks hun verschillen, de mogelijkheid krijgen om een groep te vormen die een gemeenschappelijk doel vooropstelt. Elke deelnemer kan zijn of haar eigen invulling geven aan het project, vanuit een eigen interesse en een eigen achtergrond.

3. Visie Het project is erg geïnspireerd op het rehabilitatiegedachtegoed en haalt ook inspiratie bij de Institutionele Psychotherapie. Concepten als ‘eigen verantwoordelijkheid’, het laten verschijnen van het eigen gelaat, empowerment, ergens bij horen, de gelijkwaardigheid tussen patiënten en begeleiders, de “vrijblijvendheid” (patiënten kiezen zelf of ze het project bijwonen of niet) vormen het oriënterend kader voor het project.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

P.Z. Sint-Norbertus

organisatie Deelnemers aan het project zijn mensen uit de sector langdurige en complexe zorgvragen en de gerontopsychiatrie. Ook ex-patiënten en patiënten in post- en nazorg zorgen voor een heterogene groep deelnemers. Vaak hebben ze reeds een zeer lange psychiatrische geschiedenis achter de rug en zijn soms wat vergroeid met de psychiatrie en overgeleverd aan het statuut van psychiatrische patiënt. Deze mensen, die in een vicieuze cirkel met de maatschappij leven, vinden in het creatief zijn een andere manier om met de buitenwereld om te gaan. Binnen het project wordt een sfeer en ruimte gecreëerd waarbij de verhouding tussen de begeleiders en de patiënten ‘gelijkwaardig’ is. Ook de begeleiders nemen deel vanuit hun eigen zingeving en verlangen. Voor dit project werd gebruik gemaakt van zo weinig mogelijk middelen, met uitzondering van de ondersteuning door een externe choreograaf. Naast de financiële ondersteuning van de directie hebben we zelf acties uitgevoerd om inkomsten te verzamelen: de verkoop van pralines en poffertjes en de recuperatie van kosteloze materialen.

reïntegratie Met SPIEGELINGEN hebben de patiënten in groep een performance opgebouwd waarmee ze gewaardeerd worden in het gewone circuit, zowel bij vreemde mensen als bij vrienden en kennissen. Hiermee wordt getracht om de drempel van de normale maatschappij te overwinnen en binnen deze maatschappij een rol te vinden. Het herstel en de reïntegratie van de participanten wordt bevorderd door het gevoel iets waardevol te bieden te hebben aan die wereld, het Elke deelnemer kan zijn zich kunnen uiten op een podium en een eigen stem of haar eigen invulling te laten horen. geven aan het project. Dit project opende ook deuren naar anderen: er werd met externen samengewerkt en met hen werden verschillende afspraken gemaakt rond performance en expositie.

evaluatie Er is een hechte groepsband ontstaan, de deelnemers zijn naar elkaar toe gegroeid. We zijn als een groep met het hele multimediale project samen naar buitengetreden. Wat toch anders was dan het individuele werk dat we daarvoor afleverden. De nadruk lag dit jaar meer op een samen sterk-gevoel waar ieders individuele capaciteiten aan bod kwamen. MengelMousse gaat zijn derde jaar in en is nog steeds in volle groei. De visie en de werking, zowel binnen als buiten het domen, zijn erg bekend. De samenwerking binnen de groep verloopt goed. De vragenlijst is door alle leden van MengelMousse samengesteld. Ons multimediaal project is net klaar. Nu, na het voltooien ervan, blijven de nieuwe ideeën en initiatieven opborrelen. Er wordt voorzichtig getracht om opnieuw een creatief project op gang te brengen waarin verschillende kunsten en een opvoering centraal staan; het project zal “Het Bellen Blazend Meisje” heten.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

239

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

toekomst We werken momenteel zelfstandig aan een multimediaal project: Het Bellen Blazend Meisje. We nemen deel aan het congres rond geestelijke gezondheidszorg. Ook open monumentendag is een jaarlijks terugkerend evenement. Verder werken we met alle elementen die binnen ons milieu worden aangereikt en ons beroeren.

contact MengelMousse kunstencollectief Psychiatrisch Ziekenhuis Sint-Norbertus Stationsstraat 22c, 2570 Duffel Contactpersonen: Heidi Hosteaux, ergotherapeut, Tom Lintacker, psycholoog en Annelies Sprangers, sociotherapeut de.ceder.ergo@emmaus.be (Heidi), tom.lintacker@emmaus.be (Tom), de.luwte.c@emmaus.be (Annelies)

240

psychiatrie & verpleging | 2012-05

vzw de vliering

“Samen draaien we (eigen)wijzer”

Sinds enkele jaren waait er een frisse wind door het GGZ landschap, m.n. de herstelvisie. Deze visie benadrukt dat de cliënt leert omgaan met (langdurige) psychische aandoeningen én tegelijkertijd participeert aan het gewone leven. Binnen deze visie staan begrippen als Herstel, Empowerment en Ervaringsdeskundigheid centraal. Wilma Boevink, een Nederlandse ervaringsdeskundige, heeft De Vliering geprikkeld om een meer herstelgerichte organisatie te worden. Beschut wonen De Vliering heeft tijd, ruimte en centen vrijgemaakt om de herstel-werkgroep en de opleiding herstelondersteunende zorg te implementeren in het zorgaanbod.

voorstelling van het project 1. Ontstaan In 2006 heeft een delegatie van beschut wonen De Vliering het Internationale Rehabilitatiecongres in Utrecht bijgewoond. Wilma Boevink, een Nederlandse ervaringsdekundige en wetenschappelijk medewerker verbonden aan het Trimbosinstituut, heeft ons tijdens het congres geïnspireerd. Met veel gedrevenheid lichtte ze de herstelvisie toe. Deze visie is er op gericht dat psychisch kwetsbare mensen, eigen krachten herontdekken en inzetten. Het is volgens haar de hoogste tijd dat cliënten hun stem laten horen, zodat de hulpverlening zich herstelgericht opstelt en (nog meer) vraaggestuurd werkt. Tijdens de 25-jarige jubileumviering van De Vliering was Wilma Boevink gastspreker. Vanaf dat moment is De Vliering een nieuwe (herstelgerichte) koers uitgevaren. Sinds 2 jaar wordt er een herstel-werkgroep georganiseerd onder leiding van 2 Nederlandse ervaringsdeskundigen van het HEE-team (www.hee-team.nl), m.n. Madeleine Prinsen en Myriam Houbers.

2. Doel Tijdens de maandelijkse bijeenkomst van de herstelwerkgroep staan een 10-tal cliënten stil bij begrippen zoals: herstel, empowerment en ervaringsdeskundigheid. Met de nodige zorg en omkadering worden cliënten gestimuleerd om een persoonlijk herstel/levensverhaal te schrijven. Er worden o.l.v. een ervaringsdeskundige ervaringen over de GGZ gedeeld. Daaruit wordt geleerd wat het betekent om een bepaalde diagnose te hebben, hoe het voelt om onder dwang tot een opname te worden verplicht, wat de impact van medicatie is, ... Er worden ook ideeën uitgewisseld over waar je de kracht kan vinden om je stem te laten horen in een hulpverleningsproces, op welke manier je de regie kan herwinnen over je eigen leven, ... Dit met het doel om (opnieuw) een volwaardig burger te worden in de maatschappij.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

241

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

3. Visie Tot voor kort was De Vliering vrijwel het enige project in Vlaanderen met een nauwe samenwerking tussen GGZ-ervaringsdeskundigen in het kader van HOZ. Ondertussen hebben de collega’s van het team beschut wonen De Link contacten gelegd met de ervaringswerkers van het HEE-team Nederland. Naar alle waarschijnlijkheid wordt er daar een gelijkaardige samenwerking opgezet. Bijgevolg is de werktitel van de Reintegration Award 2012 absoluut van toepassing voor beschut wonen De Vliering ... Samen sterk! Stilaan is er een toenemende belangstelling voor het herstelconcept. Daardoor zijn steeds meer hulpverleners bereid om in overleg met de cliënt, hun familie en het beleid, door de herstelbril te kijken en herstelgericht te denken en werken. Omdat we samen sterker staan, beroept De Vliering zich ook op de kennis en ervaring van de Nederlandse collega’s. Door de krachten te bundelen ontstaat er een mooie, maar vooral werkbare dynamiek om (psychische) stabiliteit en veranderingen op gang te brengen.

organisatie

242

Het project richt zich tot personen vanaf 18 jaar met ernstige psychiatrische aandoeningen. Er is geen beperking wat betreft de maximum leeftijd. Er zijn geen exclusiecriteria inzake psychopathologie. Tot op heden worden er een 10-tal personen bereikt via de herstelwerkgroep. De film ‘Gekkenwerk’ van het HEE-team werd aan alle geïnteresseerde cliënten (60) en medewerkers (20) vertoond. Tijdens bewonersraden van beschut wonen zijn de 7 kernbegrippen van de HOZ uitgebreid besproken en becommentarieerd door de cliënten. De verslaggeving van deze bewonersraden bereikt alle bewoners van de organisatie. Daardoor wordt het herstelconcept en de effecten van de herstelwerkgroep opgevolgd door alle Vlieringbewoners. De organisatie van de herstelwerkgroepen gebeurt door de algemeen coördinator van De Vliering, m.n. Jo Verstraeten. Hij zorgt, in overleg met verschillende partners, voor de financiële ondersteuning van de herstelwerkgroep. De vzw voorziet tevens een vergaderlokaal en logistieke ondersteuning zoals kopies, verdeling van verslaggeving, postzegels. In overleg met de ervaringsdeskundige begeleiders nemen cliënten ook een deel van de organisatie op zich. Een aantal cliënten geeft spreekbeurten voor andere organisaties, studenten en cliënten.

reïntegratie Beschut wonen wil met de inbedding van de herstelwerkgroep een empowerment stimulerende context creëren. Binnen die context worden cliënten aangemoedigd om de regie over hun leven in handen te nemen. De herstelwerkgroep tracht cliënten opnieuw voeling te geven met hun eigen noden, wensen, dromen en verlangens. Daarbij leren cliënten dat het herstelproces zeer individueel is en gepaard gaat met (her)vallen en weer opstaan. Het wordt alleszins duidelijker dat de cliënt actieve stappen kan ondernemen naar een meer volwaardig burgerschap.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

vzw De Vliering

evaluatie Tot op heden hebben er reeds 15 cliënten deelgenomen aan de herstelwerkgroep. De cliënten ervaren het traject als helend en herstelbevorderend. Er kunnen, omwille van groepsdynamische redenen, slechts 8 personen deelnemen aan de herstelwerkgroep. We merken echter dat er meerdere cliënten wensen te participeren. Daardoor hebben we al een aantal wachtenden die staan te popelen om binnen deze structuur hun herstel aan te pakken. De inbedding van het project draagt er toe bij dat er bij hulpverleners en beleidsmakers een draagvlak ontstaat om meer herstelgericht te werken. Dit is een noodzakelijke voorwaarde voor het welslagen van het project. Blijvende communicatie en scholing rond de herstelvisie zijn noodzakelijk. Met de organisatie van de herstelwerkgroep is er een nieuw pad bewandeld dat blijvende aandacht verdient. Duurzaamheid in kwaliteit en in tijd blijven belangrijk.

toekomst In de eerste plaats is het noodzakelijk dat er een blijvende financiering is voor het organiseren van de herstelwerkgroep. Wanneer cliënten door ervaringswerkers worden uitgenodigd om de dingen aan te pakken, lijkt dit een sterkere impact te hebben dan wanneer begeleiding dit doet. Dit brengt De Vliering meteen bij een tweede belangrijke toekomstopdracht/droom ... het aanwerven van een ervaringsdeskundige die deel uitmaakt van het team. Er is de mogelijkheid dat huidige deelnemers aan de herstelwerkgroep kunnen doorstromen naar een opleiding tot ervaringsdeskundige (HEE-team, Nederland). Op dit moment is er één Vlaming die deze opleiding volgt. Deze persoon woont de herstelwerkgroep in De Vliering bij. Indien deze persoon de opleiding vervolledigt en ervaring opbouwt, is er de voorzichtige wens dat zij de herstelwerkgroep in de toekomst overneemt. Hierdoor krijgt ze een voorbeeldfunctie voor onze cliënten. De Vliering is sinds 2 jaar actief bezig met kwaliteitsmeting. Tot op heden blijft het echter zoeken naar een meetinstrument op maat. Voor een aantal kwantitatieve gegevens staat dit meer op punt. Maar voor meer kwalitatieve gegevens, zoals bijvoorbeeld de mate van empowerment, reïntegratie, herstel, ... blijft het zoeken naar goede meetinstrumenten. Een eerste aanzet werd gegeven door te werken met de Nederlandse Empowerment Vragenlijst (NEL). Dit is momenteel nog in een proeffase. Alleszins is duidelijk dat we de kwaliteit van onze organisatie ook willen afmeten aan de mate waarin onze cliënten zich gesteund voelen in hun herstelproces. Het zoeken en vinden van een adequaat meetinstrument is een belangrijke uitdaging voor de toekomst.

contact De Vliering vzw Beschut Wonen Heuvelstraat 170, 2530 Boechout Contactpersoon: Yves Kempeneers, coördinator Beschut Wonen 03/454.23.07 yves.kempeneers@fracarita.org www.devliering.be

psychiatrie & verpleging | 2012-05

243

p.c. dr. guislain Speciaal nummer Reintegration Award 2012

Picknick buiten de muren

Gezien het gesloten karakter van onze opnameafdeling willen we graag actief meewerken aan de effectieve reïntegratie van cliënten en de vermaatschappelijking van de zorg. Wij willen met onze afdeling letterlijk naar buiten treden als eerbetoon aan ons voormalig afdelingshoofd Luc Seghers. Hij was een voortrekker van de vermenselijking van de psychiatrie, het installeren van zorgtrajecten en zijn leuze was: “Je thuis is waar je bed staat en in je eigen bed genees je het best.” Na zijn overlijden werd het Luc Seghers Fonds in het leven geroepen met als doelstelling een duurzame en laagdrempelige activiteit te ontwikkelen die met vermaatschappelijking van de zorg te maken heeft. Met dit Fonds lieten we de brochure drukken: “Op zoek naar een dak binnen de private huurmarkt. Tips bij het zoeken naar een woning”. Deze brochures worden o.a. verspreid op de ontmoetingshappening met picknick op 21 september 2012.

244

voorstelling van het project 1. Ontstaan Verschillende opeenvolgende ervaringen hebben aanleiding gegeven tot het indienen van dit project. Allereerst ons dagelijks werk. Op onze opnameafdeling psychosen/crisisinterventie gaan we elke dag de uitdaging aan om onze cliënten met een complexe problematiek en vaak jarenlange psychiatrische voorgeschiedenis opnieuw een plaats te geven in de samenleving. Bij het plots overlijden van ons afdelingshoofd Luc Seghers, kwamen we als team zelf in crisis en kwamen we deze crisis te boven met nieuwe energie en de idee om iets te doen met het gedachtegoed waar Luc voor stond. De familie van Luc vroeg i.p.v. de gebruikelijke bloemen en kransen op de begrafenis een bijdrage voor opname 2. Zo werd het Luc Seghers Fonds in het leven geroepen met als doel een duurzame en laagdrempelige activiteit te ontwikkelen die met vermaatschappelijking van de zorg te maken heeft. Ten derde ontwikkelden zich open vergaderingen op de afdeling met cliënten rond het thema “psychiatrie & maatschappij”. Het zijn samenkomsten die op veel enthousiasme kunnen rekenen bij onze cliënten. En last but not least: de sterke en gezonde kanten van cliënten komen het best tot ontplooiing tijdens ongedwongen activiteiten waar het gezellig samenzijn vooropstaat. Daarom ontstond het idee om i.p.v. onze jaarlijkse barbecue op de afdeling, nu eens naar buiten te treden, de beschermende muren van onze gesloten afdeling te verlaten en een picknick te organiseren op een picknickweide van de stad Gent.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

2. Doel De brochure “Op zoek naar een dak binnen de private huurmarkt” is een hulpmiddel in de zoektocht naar een woonst. Het zou moeten resulteren in het sneller vinden van een woonst waardoor cliënten met een langdurige en complexe problematiek de kans krijgen om zich te reïntegreren. Een bijkomend positief gevolg is dat ook het zelfbeeld en zelfvertrouwen bij de cliënten vergroot waardoor ze in een opwaartse spiraal terechtkomen. Open forum “psychiatrie en maatschappij”: via het spreken krijgen cliënten meer zeggenschap over hun situatie. Cliënten willen hun ervaringen graag naar buiten brengen, willen zelf mee kunnen beslissen. Een stap naar reïntegratie betekent ook dat cliënten geleidelijk leren ontdekken– via de discussie met elkaar– waarom ze soms op onbegrip botsen in de samenleving en hoe ze dit zelf kunnen veranderen. De Picknick: Ontmoeting met cliënten, buurtbewoners, straathoekwerkers, teamleden, artsen ... in een sfeer waar samen kan gegeten worden, muziek gespeeld, gezongen, eventueel gedanst ... Op die manier willen we de psychiatrische “patiënt” destigmatiseren. We zijn als mensen allen gelijk. Dat zou uiteindelijk op termijn moeten resulteren in een verdraagzame buurt waar cliënten welkom zijn.

3. Visie In onze afdelingsvisie werken we persoonsgericht, ieder individu is uniek en iedereen heeft een eigen traject. We gaan met ons multidisciplinair team samen met de cliënt op weg op basis van zijn/haar mogelijkheden, doelen en plannen. We willen zoveel mogelijk de individuele cliënten ondersteunen in hun persoonlijk proces. We hebben aandacht voor wat mensen nog wel kunnen of wat ze wensen te leren en binnen een goede wederzijdse vertrouwensrelatie zijn onze interventies gericht op de

psychiatrie & verpleging | 2012-05

245

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

keuzes van de cliënt. We geloven erin dat mensen kunnen herstellen en een wijze vinden om zich in deze maatschappij te bewegen.

organisatie Er zijn geen doelgroepbeperkende criteria. Het project richt zich dit jaar op iedereen die woont in de buurt van het P.C. Dr. Guislain, er verblijft of werkt. Het project is initieel gestart vanuit hulpverleners, er is overleg gepleegd met onze cliënten en bij de organisatie worden cliënten intensief betrokken. De cliënten zorgen voor de ideeën tijdens het open forum en bij de picknick zorgen zij voor de praktische zaken zoals de aankoop van voeding, het klaarzetten van de tafels, het bereiden van de maaltijd, voor de aankleding, voor de sfeer ... De kosten werden gedragen door het Luc Seghers Fonds.

reïntegratie

De brochure ondersteunt de cliënten om een woonst te vinden. Wonen buiten de psychiatrie is één van de belangrijke elementen van maatschappelijke integratie. Daarnaast proberen we via de picknick de contacten met de buurt te vergroten met het oog op het vergroten van maatschappelijke participatie bij mensen met een langdurige psychische problematiek .

evaluatie 246

Er zijn een 100-tal inschrijvingen voor de picknick waarvan ongeveer ¼ mensen die niet verbonden zijn aan het P.C. Dr. Guislain maar van buurtorganisaties, buren, familieleden ... De stad Gent ondersteunde ons initiatief, ook buurtorganisaties waren enthousiast. De cliënten werken actief mee aan de vergaderingen en de voorbereiding van de picknick (van aankopen voedingsmiddelen; bereiden van koude schotels ...tot opkuis).

toekomst We willen met de opnameafdeling psychosen elk jaar een ontmoetingshappening met picknick in de buurt organiseren buiten de muren van de psychiatrie. Vanuit de vergaderingen op de afdeling komen zeer veel ideeën van cliënten. Dit jaar stellen we een brochure voor, volgend jaar volgt er waarschijnlijk nog een deelname aan een kunstproject.

contact Opnameafdeling psychosen/Crisisinterventie (Opname 2) P.C. Dr. Guislain Fr. Ferrerlaan 88A, 9000 Gent Contactpersoon: Gwenda Henry, therapeutisch coördinator 09/226.33.11 gwenda.henry@fracarita.org

psychiatrie & verpleging | 2012-05

vzw de bolster

Contro il bullismo

Veel mensen hadden in het verleden te maken met pestgedrag. Het werd een gemeenschappelijk thema van een aantal medewerkers. Daaruit ontstond het idee om armbandjes te laten maken die een symbool zijn tegen pesten. Deze bandjes zouden symbool staan: ik ben een persoon die niet meedoet aan pesten. Het is een aanzet om er in de scholen verder mee te werken.

voorstelling van het project 1. Ontstaan Het project vindt zijn oorsprong bij iemand van de bewoners die ook naar het activiteitencentrum gaat. Het is iemand die in het verleden vaak gepest werd maar er de kracht niet voor had om er tegenin te gaan. In samenwerking met De Bres (daghospitaal AZ Groeninghe) werd afgesproken om haar 6 weken een therapie te laten volgen met de doelstelling haar weerbaarder te maken. Na de therapie besloot ze om haar ‘groei’ in het activiteitencentrum toe te passen. In het activiteitencentrum werden een aantal sessies georganiseerd rond pesten, pestgedrag en gepest worden. Vrij snel bleek dat de bewoonster niet de enige was die in het verleden te maken had met pestgedrag. Daaruit ontstond het idee om armbandjes te laten maken die een symbool zijn tegen pesten.

2. Doel De doelstelling van het project is tweeledig: enerzijds is het kwartiermaken (maatschappelijke functie) anderzijds heeft het voor onze cliënten een therapeutische functie (naar buiten komen met hun verhaal). Het is algemeen geweten dat het voor onze doelgroep een waarde heeft als ze met hun verhaal naar buiten kunnen komen.

3. Visie Het project richt zich in eerste instantie naar lagere en secundaire scholen en dansscholen. Tot nog toe hebben we ons beperkt tot de 3de graad van secundaire scholen, maar we zouden dit willen uitbreiden. Van onze bewoners en doelgroepmedewerkers horen we dat het pesten al in de lagere school begint en dat ze als kind allerlei klachten uitten van hoofdpijn, buikpijn om toch maar niet naar school te moeten en zo het pesten te ontlopen. Doordat lagere schoolkinderen dit horen zal dit herkenbaar worden. In de toekomst zouden we gratis festivalbandjes met het opschrift (contro il bullismo) uitdelen na de uiteenzetting. Deze bandjes zouden symbool staan: ik ben een persoon die niet meedoet aan pesten. Het is een aanzet om er in de scholen verder mee te werken.

organisatie We richten ons met het project naar kinderen en jongeren. Tot nog toe wordt de organisatie en de contactname met scholen door de begeleiding opgenomen. Het zou

psychiatrie & verpleging | 2012-05

247

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

de bedoeling zijn om in de toekomst deze contacten door een groepje bewoners en doelgroepmedewerkers te laten opnemen. Het is belangrijk dat een ruime groep zich bij het project betrokken voelt. Nu worden onze bewoners nog begeleid door iemand van de begeleiding, in de toekomst willen we ons als begeleiding terugtrekken.

reïntegratie

Het naar buiten treden van onze doelgroep met hun verhaal is reïntegrerend. Het feit dat anderen het de moeite waard vinden om naar hun verhaal te luisteren en interesse tonen heeft een therapeutische waarde. Bovendien maakt het bij het publiek ook het één en ander los. Het is bewezen dat hoe sneller er kan ingegrepen worden, hoe minder groot de schade zal zijn. Het project is een samenwerking tussen De Bolster, de lagere en secundaire scholen en dansscholen. Isabelle Beernaert (dansschool Dance Factory) heeft toegezegd om het project mee te ondersteunen en te promoten.

evaluatie

248

De resultaten zijn op verschillende niveau’s: Op persoonlijk niveau merken we voor onze bewoners en doelgroepmedewerkers die een verleden hebben van ‘gepest worden’, nu al duidelijke verbetering. Ze komen met hun verhaal naar buiten, het is bespreekbaar geworden en geleidelijk aan verdwijnen de kwetsuren doordat ze merken dat ze een opdracht hebben naar anderen toe. Het uitdragen van hun verhaal ten dienste van andere slachtoffers heeft een helende werking. Op niveau van het activiteitencentrum: ook binnen ons centrum hadden we een aantal ‘pesters’. Door dit thema open te trekken en te bespreken, hebben we een aantal zaken kunnen doorprikken en zijn we erin geslaagd om de sfeer binnen het centrum te verbeteren. Op klas- en schoolniveau: door onze voordrachten merken we dat we iets losmaken in de klas. Bewijs daarvan zijn de traantjes die we bij leerlingen zien, de vragen die ze stellen, het uit de klas weglopen, ... Wat er nadien mee gebeurt op klas- en schoolniveau is voor ons niet duidelijk. We hopen door het aanbieden van een festivalbandje het project levendig te houden.

toekomst Het zou mooi zijn indien de getuigenis rond pesten een vast punt wordt in scholen. Dit project is makkelijk over te nemen door anderen, hetzij met een persoonlijke toets van de doelgroepmedewerker. Dat maakt net dit project zo uniek omdat elke getuigenis een ander verhaal is rond hetzelfde thema. De financiële ondersteuning zou gebruikt worden om de folder te laten maken, de kortfilm te finaliseren en de festivalbandjes te laten maken.

contact vzw Samenwerkingsverband De Bolster beschut wonen/activiteitencentrum Groeningepoort 4, 8500 Kortrijk Contactpersoon: Rita Wietendaele, coördinator 056/24.52.10 rita.wietendaele@beschutwonendebolster.be www.beschutwonendebolster.be

psychiatrie & verpleging | 2012-05

vzw de link

Linkerock

24 juni 2012: slecht weer, regen met pijpenstelen. Toch kwam alweer de derde editie van Linkerock tot stand dankzij een immense ploeg van cliënten, familieleden, begeleiders en een technische ploeg van de stad Mortsel. Linkerock is het gratis familiefestival van vzw De Link (activering/beschut wonen), in samenwerking met het cultureel centrum, de technische dienst en het jeugdcentrum van de stad Mortsel. Het festival stelt zich tot doel om vanuit het principe “samen sterk” te bewijzen dat een groot publiek evenement kan worden opgebouwd. Cliënten en bewoners stonden in voor de voorbereiding, terreinopbouw, catering, kinderanimatie enz.

voorstelling van het project 1. Ontstaan Het project is ontstaan vanuit een intensieve samenwerking met het Mortselse cultureel centrum. In 2009 ontstond het gezamenlijke idee om ons specifiek doelpubliek niet enkel te beschouwen als consument van het culturele aanbod, maar om hen eveneens te betrekken in de voorbereiding en productie van een evenement.

2. Doel Doel is niet enkel het publiek evenement op zich maar vooral het integreren van elke individuele medewerker in een programma dat de grenzen van zijn “cliëntenrol” overstijgt. Dankzij de intense samenwerking met de stedelijke diensten van Mortsel (technische dienst, cultureel centrum, jeugdcentrum) mag Linkerock zich als project uniek noemen.

3. Visie De visie achter dit project steunt op empowerment, herstel, het geloof van alle participanten dat elke cliënt meer mogelijkheden ter beschikking heeft dan tot dusver aangenomen.

organisatie De organisatie van het Linkerockfestival richt zich tot alle cliënten en bewoners van de werking activering en beschut wonen van vzw De Link. Ook het publiek van zusterorganisatie beschut wonen De Vliering in Boechout werd uitgenodigd tot medewerking. De Vliering is hierbij al 3 edities lang present met hun huisband (Casus) die samengesteld is uit bewoners en begeleiders. De Link bracht haar eigen huisorkest The Bealers op het podium. In de cliëntendoelgroep worden geen restricties gemaakt naar leeftijden of pathologie.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

249

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

Iedereen die een taak op zich kan nemen, kon worden ingebed in een takenrooster. De totale ploeg die de festivaldag deed draaien, bestond uit 15 begeleiders en 50 cliënten + familieleden. Voor elke taak (podium, catering, bonnetjes ...) werd een kleine ploeg van cliënten met begeleiding voorzien. De voorbereidende coördinatie werd opgenomen door een kleine kerngroep begeleiders. Voor het aanspreken van cliënten in het kiezen van een taak passend bij hun mogelijkheden en wensen, werd een beroep gedaan op de volledige begeleidingsploeg van beschut wonen en activering. Regelmatig doorheen het voorbereidingsproces moest met cliënten overlegd worden aangaande hun eigen draagkracht, impact en belasting van bepaalde taken, plaats in het uurrooster, de angst om met een specifieke pathologie deel te nemen aan een druk en prikkelrijk evenement. De kosten verbonden aan het project werden verdeeld tussen vzw De Link en het Mortsels cultureel centrum.

reïntegratie

250

Vanuit een empowerment-gedachte werden cliënten gestimuleerd om een taak op te nemen die hen verder bracht dan hun gekende rol als arbeidszorgmedewerker of beschut woner. Voor de cliënt in kwestie was zijn deelname vaak een herstel-stimulerende actie omdat latent aanwezige capaciteiten konden worden aangesproken en door het groter geheel van samenwerking werden getoond in een publiek resultaat. Een 50-tal cliënten functioneert in dit project op gelijkwaardige basis samen met muzikanten, technici, leveranciers. Het festivalpubliek, doorheen de 3 edities gemiddeld 700 personen, werd geïnformeerd over de achtergronden van de organisatie en het doel van het project, maar kon ter plaatse geen onderscheid maken tussen beroepskrachten en cliënten. De samenwerking op zich met het cultureel centrum en andere stedelijke diensten werd door cliënten ervaren als een reïntegrerend gegeven. Daarnaast was voor velen de aanwezigheid van familieleden en/of vrienden een dankbaar moment om te tonen dat er meer is dan het behoren tot een categorie “psychisch kwetsbaren”.

evaluatie Het resultaat van dit project gaat verder dan enkel het product van een festivaldag. Diverse betrokkenen krijgen een nieuw beeld van hun kwetsbare medemens. Familieleden, vrienden, artiesten, technici enz. komen in aanraking met medewerkers die de veiligheid van hun “zorg-niche” durven te verlaten. De cliënt zelf doet een ervaring op die hem sterkt in het geloof naar herstel. Zoveel individuele cliënten en dus ook evenzoveel individuele ervaringen en evaluaties. Algemeen merken we vooral dat cliënten het belangrijk en positief vonden om actief participant te kunnen zijn aan een publiek gegeven en dat dit hen in een ander daglicht stelt dan enkel dat van de “zorg-consument”. Belangrijk in het welslagen van een dergelijk project blijft echter het bewaken van de empowerment-gedachte en het intensief betrekken van cliënten in alle voor hen haalbare stadia van voorbereiding en uitvoering. De begeleiding heeft hierin een wel erg gevarieerde opdracht: soms mensen motiveren, soms mensen afremmen, en heel vaak naarmate het festivalmoment dichterbij komt samen met hen evalueren of het aangeduide engagement nog haalbaar is.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

Dat het Mortsels cultureel centrum vragende partij blijft om dit project te herhalen kan alleen maar bewijzen hoe sterk de appreciatie is. Samen is dus wel degelijk “samen sterk”.

toekomst Op weg naar de 4e en volgende edities zal meer en meer aandacht kunnen besteed worden aan het nog intenser betrekken van cliënten in alle stadia van voorbereiding en uitvoering. Elke mogelijke financiële ondersteuning die het Linkerock-project kan bekomen, zal worden geïnvesteerd in een vrijetijdswerking die aan cliënten wordt aangeboden en hen de mogelijkheid biedt om goedkoper deel te nemen aan culturele evenementen, vorming en vrijetijdsactiviteiten.

contact vzw De Link dagcentrum activering en arbeidszorg; beschut wonen Antwerpsestraat 179, 2640 Mortsel Contactpersonen: Peter Mous, coördinator activering, en begeleiders Jeroen Hessels, Wim Lemmens, Tinne Weckx, Pieter Van Den Bergh en Luc Jordens 03/443.71.01 (activering) en 03/449.28.50 (beschut wonen) luc.jordens@fracarita.org www.vzwdelink.be

psychiatrie & verpleging | 2012-05

251

vzw de oever Speciaal nummer Reintegration Award 2012

‘Samen aan de slag’

Heel wat gezinnen die begeleid worden binnen onze organisatie, bevinden zich in een kansarme situatie. Een situatie van kansarmoede heeft uiteraard een grote emotionele impact op zowel de kinderen als de ouders. Door de constant aan wezige stressvolle situaties ondervinden ouders moeilijkheden bij het opvoeden van hun kinderen.

pntstaan/doel/visie

252

Binnen De Oever worden kinderen, jongeren en gezinnen (semi-)residentieel en ambulant begeleid. Er wordt hulp geboden aan gezinnen in een problematische opvoedingssituatie. Heel wat gezinnen die begeleid worden binnen de organisatie, bevinden zich in een kansarme situatie. Begeleiders binnen de organisatie worden in veel situaties geconfronteerd met ouders en kinderen die psychisch lijden of kampen met een psychiatrische problematiek. De problematische opvoedingssituaties, uithuisplaatsingen van de kinderen, maar ook residentiële opnames van de ouders, lijden tot breuken of verstoorde ouder-kind relaties. Herstellen van deze relaties is één Het doel van ons project is op van de doelstellingen van onze organisazoek gaan naar het netwerk van tie, De Oever. Er wordt hiernaast ingezet de jongere en er samen mee aan op het bevorderen van de maatschappelijke integratie, met het oog op een mogede slag te gaan. Bij de start van lijke terugkeer naar huis. de begeleiding gaan we met het Vanuit deze visie is het project ‘Samen netwerk van de jongeren rond de aan de Slag’ (SAS) opgezet binnen De Dijk, een dienst voor Begeleid Zelfstandig Wotafel zitten. nen. Het doel van ons project is op zoek gaan naar het netwerk van de jongere en er samen mee aan de slag te gaan. Bij de start van de begeleiding gaan we met het netwerk van de jongeren rond de tafel zitten. Wij zijn er ons van bewust dat de hulp die wij kunnen bieden tijdelijk is en willen streven naar een meer duurzame oplossing voor de jongeren. We willen dat de jongere opnieuw een beeld krijgt van zijn netwerk en aandacht heeft voor de positieve verhalen en de krachten. Vervolgens willen we samen het netwerk betrekken als hulpbronnen om de doelen van de jongeren te verwezenlijken. We proberen de jongeren weer te laten integreren in zijn gezin/familie en aan ouders de kans te geven om hun ouderlijke rol terug op te nemen.

organisatie Bij het opzet van een SAS wordt voortgegaan op principes van vraaggestuurd werken en de empowerment-gedachte waarbij we de positieve krachten van de jongere en

psychiatrie & verpleging | 2012-05

vzw De Oever

zijn netwerk aanspreken. Vanuit de contextuele visie zetten we ons als begeleiders in om binnen verstoorde relaties opnieuw aangrijpingspunten te vinden om constructief samen aan de slag te gaan. Verder wordt er ook gewerkt volgens de oplossingsgerichte visie. Binnen de begeleiding focussen we ons op de gewenste situatie en niet op hetgeen er moeilijk loopt, op mogelijkheden en krachten en niet op hindernissen, op successen en niet op faalervaringen. Samen met de jongere en zijn netwerk willen we hier stap voor stap aan werken.

evaluatie Onze ervaringen leren ons dat het onderzoeken en inzetten van het netwerk verder gebruikt kan worden binnen de begeleiding van onze cliënten bij het realiseren van hun doelen. Daarnaast weten we dat een SAS-bijeenkomst een zeer betekenisvol moment kan zijn voor zowel onze cliënten als voor hun netwerk. Weten op wie je kunt rekenen. Beseffen dat je er niet alleen voor staat. Beseffen dat 1 + 1 meer is dan 2. Beseffen dat we ‘Samen Sterk’ staan!

toekomst Vanaf 2013 wil men binnen de organisatie het project meer gaan implementeren in de dagdagelijkse werking van alle diensten. Men wil inzetten op vorming voor alle personeelsleden, het vrijstellen van uren om dit extra zorgaanbod te kunnen realiseren, drukwerk zoals brochures en uitnodigingen ontwikkelen, …

contact Vzw De Oever Dienst Begeleid Zelfstandig Wonen De Dijk Smetstraat 19, 3501 Hasselt Contactpersoon: Inez Beys Inez.beys@deoever.be 011/85.90.96

psychiatrie & verpleging | 2012-05

253

i.t.e.r. Speciaal nummer Reintegration Award 2012

Samen werken aan terugvalpreventie

De maatschappij vestigt vandaag meer aandacht op het voorkomen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. De vraag is of de overheid en de welzijns- en gezondheidssector dan ook willen inzetten op preventie van terugval bij plegers van seksueel grensoverschrijdend gedrag met een verstandelijke beperking?

voorstelling van het project 1. Ontstaan/Doel/Visie

254

I.T.E.R. stelt als ambulant centrum voor daderhulp in haar praktijkwerking vast dat er hiaten bestaan in de bejegening van deze doelgroep. Het gaat vooreerst om een grote nood aan gespecialiseerde begeleiding en behandeling op maat van deze plegers. Werken met plegers met een verstandelijke beperking vraagt een gespecialiseerde aanpak en andere expertise dan werken met normaalbegaafde plegers. Om aan deze vraag te kunnen voldoen, is er momenteel in Vlaanderen, zowel op vlak van hoeveelheid beschikbare plaatsen als op vlak van expertise een opmerkelijk tekort in het aanbod van de sector. Dit betekent dat deze kwetsbare doelgroep geregeld door de mazen van het zorgnet valt. Wat mogelijk het risico op terugval en dus op nieuwe slachtoffers verhoogt. Een antwoord vanuit de hulpverlening om gespecialiseerde hulp te realiseren, ligt ons inziens in de volgende pistes: aangepaste methodieken en opvolging van het dagelijkse leven via uitgebreide individuele en/of groepstherapie op maat, een consult- en therapieaanbod voor het systeem van de cliënt(e), medisch-psychiatrische opvolging geïntegreerd in de therapie via bijvoorbeeld duogesprekken van psychiater en therapeut(e) met de cliënt(e), gespecialiseerde diagnostiek en uitgebreide dossierbespreking, vorming die de expertise van de therapeuten op de specifieke domeinen vergroot. I.T.E.R. wenst dan ook haar huidige werking voor plegers met een verstandelijke beperking zodanig uit te breiden en beoogt meer samenwerking met de sector voor personen met een beperking. Dit project kan bijdragen tot het voorkomen van meer slachtoffers in de toekomst.

organisatie Samenwerking is er op verschillende niveaus: multidisciplinaire aanpak binnen het team van I.T.E.R. zelf, maar essentieel is ook de samenwerking met de voorzieningen uit de sector voor personen met een beperking. Maar groepstherapie is ook gericht op het “elkaar leren helpen” en het “aanvaarden van geholpen te worden”. Het overkoepelend doel van alle therapieën bij I.T.E.R. is terugvalpreventie. Dat geldt zeker ook voor deze bijzondere doelgroep. Uiteindelijk is dadertherapie erop gericht

psychiatrie & verpleging | 2012-05

om het vermogen van de cliënt te vergroten om als een veilige, gezonde en verantwoordelijke burger deel te nemen aan het maatschappelijk leven, en dat aangepast aan ieders mogelijkheden. I.T.E.R. streeft naar samenwerkingsverbanden die het project duurzaam maken. Als regioteam heeft I.T.E.R. er van in het begin voor gekozen om voor dit moeilijke werkveld duurzame samenwerkingsverbanden aan te gaan. CGG Ahasverus werkt in I.T.E.R. samen met CAW Archipel en vzw Alba (Bijzondere Jeugdzorg) om samen de opdracht van de overheid zo goed mogelijk uit te voeren. Voor de moeilijke doelgroep van plegers met een verstandelijke beperking werken we aan samenwerkingsverbanden met de voorzieningen uit de sector voor personen met een beperking.

reïntegratie Dit project past ons inziens in het thema van 2012 “Samen Sterk”. I.T.E.R. werkt met de doelgroep voornamelijk via groepstherapie. In de “gewone” wereld hebben cliënten met een verstandelijke beperking vaak de ervaring van “niet te kunnen”, “er niet bij te horen”, “niet aan hun trekken te kunnen komen”. Bij de projectdoelgroep is dit nog des te meer het geval, omdat ze zich ook nog eens door hun zedenfeiten aan de rand geplaatst hebben. Op hun eigen kracht komen is een van de doelstellingen van de groepen waar we mee werken. Empowerment betekent hier dat ieder naar eigen mogelijkheden zijn leven in handen leert nemen en dit zonder dat anderen (nog eens) geschaad worden.

contact CGG Ahasverus, deelwerking I.T.E.R. Centrum Geestelijke Gezondheidszorg Artesiëstraat 5, 1000 Brussel Contactpersoon: Kris Vanhoeck, coördinator I.T.E.R. 02/512.62.43 iter.vanhoeck@gmail.com www.iter-daderhulp.be

psychiatrie & verpleging | 2012-05

255

uckja Speciaal nummer Reintegration Award 2012

In dialoog treden met jongeren

De hantering van het Dialoogmodel bij jongeren en hun context in een residen tiële setting kinderen jeugdpsychiatrie.

voorstelling van het project 1. Ontstaan

256

Tot en met november 2007 maakte de zorgeenheid internaliserende problematiek (o.a. stemmings- en angststoornissen) bij adolescenten (12- tot 18-jarigen) van het UCKJA gebruik van het Systematisch Therapeutisch Handelen (STH) om de zorg voor jongeren te optimaliseren en te evalueren. Niet alleen was er weinig sprake van vraaggestuurde zorg, ook was het moeilijk om de complexe samenhang tussen biologische, psychologische en sociale krachten op het psychisch en gedragsmatig functioneren te verhelderen ten aanzien van het cliëntsysteem. Daarnaast groeide eveneens de nood om meer aandacht te hebben voor de sterktes van de jongeren en hun omgeving in plaats van vooral te focussen op de problemen en de zwaktes. Vanuit deze optiek werd gezocht naar een model dat vertrok vanuit het cliëntsysteem mét zijn krachten én de diagnostische overwegingen en behandelopties op een begrijpelijke, gemeenschappelijke wijze overbracht. De zoektocht naar bestaande modellen leidde het team naar het Dialoogmodel, dat ontwikkeld werd door Westermann & Maurer.

2. Doel De jongere en ouders geven aan wat hun doestellingen zijn, waar zij willen aan werken, wat zij willen veranderen. Deze doelen worden concreet uitgewerkt in deeldoelen en middelen, samen met ouders en jongere. De hulpverlener zal vanuit zijn expertise de nodige ideeën formuleren, aanvullend de kosten (tijd, financieel, energie, ...) weergeven en tevens de mogelijke alternatieven aanreiken. De ouders en jongere bekijken vanuit hun eigen krachten en ervaringen welke voorstellen zij verkiezen om hun doelen te kunnen bereiken. Duurzaamheid: doordat je jongeren die "de weg kwijt zijn" de ervaring geeft van wel serieus te worden genomen en te worden beluisterd, doordat je hen op het moment dat ze het meest kwetsbaar zijn toch mee "het stuur in handen" geeft, wordt dit een beklijvende ervaring die hen helpt ook in de toekomst mondig te zijn en voor zichzelf op te komen in dialoog met anderen.

3. Visie Het project is gebaseerd op het Dialoogmodel ontwikkeld door Westermann & Maurer in 2003 (www.dialoogmodel.nl). Daarbij werd onderzoek verricht op een ambulante werking, waar de satisfactie veel groter scoorde dan bij de reguliere adviesgesprekken.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

"#$!%&'())*+),#(-!.'/0#0!1!2#3$#0+'44!5!6778!

organisatie

!"#$%&#'#&#($%)*! We bereiken hiermee jongeren van 12 tot 18 jaar met een internaliserende problematiek (o.a. stemmingsstoornissen & angststoornissen), residentieel & semi-residentieel en ook hun ouders. In totaal ongeveer een 100-tal mensen per jaar (ongeveer 30 9:!,&$!;(',!</44#4!=&=-!=#!)/,#03!)>!'4,#0#4!,&#!?))0!=)/!;#('4*0&=<!@&=4!4)*!##43!(#@#4! jongeren mét beide ouders (60 ouders)). In een volgende fase bekijken we dat ook ")#!A#!&4!*#3:0#<<#4!+#$!=/((&#!,&$!:(''$=#!&4?/((#4!)+!"#$!3'+#4!##43!$#!A)0,#4!)?#0! binnen onze andere afdelingen (met andere problematiek: externaliserend, eetstoor257 A'$!#0!''4!,#!"'4,!&3!#4!A'$!A#!#0!3'+#4!''4!</44#4!,)#4B!! nissen, ontwikkelingsstoornissen en ook andere leeftijdsgroep: van 6 tot 12 jaar.) Heel C#$!"#(:$!)43!)+!,#!;#('4*0&=<3$#!*#*#?#43!;&=!#(<''0!$#!@#$$#4!#4!$#!;#3:0#<#4B! het interdisciplinair team neemt deel aan het project: jongeren met een aangemeld probleem, ouders, andere belangrijke steunfiguren zoals begeleider home of consuD)'(3!*#@#*,-!"#$!>&*//0$=#!3$#($!=)/!?))0B!! lent, grootouders,.. E&=!,#!9+*#?&4*!*''$!"#$!)+!=#!*#@&4-!=#!3F"))(!G!A#0<!#4!'((#3!A'$!=#!&4!?0&=#!$&=,!,)#$B!E&=!

reïntegratie H#,0'*!<)+$!$#!3$''4!A'$!*)#,!*''$!#4!A''0?))0!"/(:!A)0,$!*#?0''*,B!

Door jongeren en hun ouders als een gelijkwaardige partner te beschouwen in het behandelproces worden zij bekrachtigd in wat ze allemaal kunnen: jongeren voelen .#$!=/((&#!*''4!A#!4'I! zich meer gehoord, je ziet ze als het ware “groeien”. Ze worden bovendien sterker en ! ")#!=&=!#4!=#!)+*#?&4*!):!#(<''0!0#'*#0#4!J&4!,#!$#<#4&4*!,#!:&=(#4KL! durven meer op te komen voor zichzelf. Door hen zelf mee te laten beslissen hoe zij hun behandelproces zien, worden !ze sterker en kunnen ze terug beter functioneren in ! ! ")#!"#$!M&F"'+#(&=<!+#$!=#!*''$! de maatschappij na hun ontslag. ! ")#!=#!+#$!'4,#0#4!)+*''$!J=#!N#('$&)4#(#!3$&=(K! ! Wanneer wij een vergadering houden met heel het team en de jongere en zijn/haar ! ")#!=&=!=#!?)#($!J=#!O+)$&#3K! ! van de ziekenhuisschool (buitengewoon onderwijs ouders is er telkens een leerkracht type 5) betrokken. Op die manier kan er ook een dialoog aangegaan worden met de ! ")#!=#!)?#0!?'4!'((#3!,#4<$!J=#!H#,'F"$#4K! ! huidige school. Wanneer andere instanties betrokken zijn bij het systeem, kunnen ook 2#!;#<&=<#4!))<!")#!,#!?#03F"&((#4,#!<'4$#4!?'4!=)/!#(<''0!;#P4?()#,#4!J,#!(&=4$=#3K!#4! zij deelnemen aan de dialoog. Ook consulenten, externe therapeuten, kinderartsen ... kunnen betrokken worden. )>!@#!?)(,)#4,#!&4!!"!#$%&'(!@&=4!#4!'(3!!!#'!%)!3'+#4A#0<#4!J,#!<(#&4#!(#$$#0!QeRKB! Door transparant te communiceren tussen alle partijen wordt de kans vergroot dat de jongere ook weer beter gaat functioneren als hij bv naar school moet gaan, omdat hij het vertrouwen heeft dat belangrijke zaken openlijk kunnen besproken worden. %#!(#$$#03!3'+#4!?)0+#4!'(3!*#"#/*#43$#/4$=#!"#$!A))0,I!NOH#MS!D)4,#0!#0!+##3$'(!;&=! Het Dialoogmodel zou je ook als een “voorbeeldfunctie” kunnen bekijken; als wij als 3$&(!$#!3$''4-!0#*#(!=#!4'+#(&=<!=#!H#,0'*!+#$!=#!(&F"'+#(&=<#-!#+)$&)4#(#-!0#('$&)4#(#!#4! hulpverleners zelf transparant en openlijk communiceren, leren jongeren en ouders *#,'F"$#T+)*#(&=<"#,#4B!! hoe zij dit zelf ook kunnen doen.

U#!9+*#?&4*!0#*#($!))<!+##-!;&=?))0;##(,!?&'!=#!):?)#,&4*-!)4,#0A&=3!#4@)?))0$3B! V0);(#+#4!)4$3$''4!+##3$'(!'(3!,'$!0#*#(#4!4&#$!*)#,!()):$B!!! 2&=!)4,#0@)#<#4!A'$!#0!4&#$!*)#,!*''$!#4!A'$!=/&3$!=/((&#!3$#0<#!<'4$#4!@&=4B!2#!+'<#4! ,'4!+#$!=/((&#!3'+#4!##4!:('4!)+!"#$!A##0!*+!),*!-!*!.)!$#!<0&=*#4B!! psychiatrie & verpleging | 2012-05

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

evaluatie Zowel jongeren als ouders zijn positief over het gebruik van het Dialoogmodel. Zij geven voordelen aan zoals betere communicatie tussen de verschillende partijen, het verbeteren van eigen sociale, communicatieve vaardigheden, het vergroten van zelfvertrouwen. Ook geven ouders en jongeren aan zich meer als volwaardige gesprekspartners te voelen. Deze gegevens hebben we verkregen door het te bevragen bij de jongeren en ouders. Westermann heeft ook onderzoek verricht naar de satisfactie bij ambulante therapie, waar die groter was bij het gebruik van het dialoogmodel tov het “klassieke adviesgesprek”. Het zou zinvol kunnen zijn om een studie te doen rond de tevredenheid van de jongeren en ouders over het gebruik van het Dialoogmodel in een residentiële setting aangezien dit nog niet gebeurd is. Daarnaast zou men ook kunnen kijken naar de motivatie van cliëntsystemen om zich te laten behandelen volgens het Dialoogmodel: is deze motivatie groter/hetzelfde/of kleiner dan bij jongeren in een behandelsetting waar men niet volgens het Dialoogmodel werkt?

toekomst

258

We willen het Dialoogmodel nog meer gaan gebruiken, namelijk ook met andere doelgroepen en leeftijden. In ons centrum zijn ze op andere leefgroepen (met andere doelgroepen en leeftijden) hun eigen manier van werken met het Dialoogmodel aan het uitzoeken. Wij proberen hen daarin ook wat te coachen. Graag zouden we ook andere centra willen overtuigen om meer op deze wijze te gaan werken, vandaar dat we workshops geven.

contact UCKJA Ziekenhuis Netwerk Antwerpen, Universitair Centrum Kinder- en jeugdpsychiatrie Antwerpen (ZNA- UCKJA – Capri - UA) Lindendreef 1, 2020 Antwerpen Contactpersoon: Corine Faché, kinderen jeugdpsychiater en beleidspsychiater 03/280 49 00 corine.fache@compaqnet.be

psychiatrie & verpleging | 2012-05

vzw hand in hand

‘Familie: een stap naar empowerment’

Na het thuisgevoel, dat we binnen beschut wonen trachten mee te geven, leek het behoren tot een familie en het hebben van een een goed contact met de familie voor de bewoners een tweede belangrijk basisgegeven om beter te kunnen functioneren in de maatschappij.

voorstelling van het project 1. Ontstaan In eerste instantie hebben we gewoon geprobeerd om een koffienamiddag te organiseren, samen met andere organisaties beschut wonen. We waren verrast om te horen dat de familieleden zelf ook een betere relatie willen onderhouden met hun familieleden en zich hiervoor willen inzetten en bovendien willen participeren in de werking van beschut wonen. Met dit gegeven in ons achterhoofd hebben we een half jaar later een receptie met fototentoonstelling georganiseerd. Daarvoor werd de bewoners en familie gevraagd om deel te nemen onder het thema ‘ons leven zoals het is’. Ondanks het feit dat ook deze dag een groter succes werd dan we verwacht hadden en er nadien een fotoclub ontstond (met familieleden), hebben we ons ook gerealiseerd dat de bewoners met een chronische problematiek vaak op het achterplan belanden. Van daaruit dachten we aan een groter project waarbij we ieders kwaliteiten aan bod kunnen laten komen en we de familie kunnen betrekken. Het idee ontstond om een toneelvoorstelling in elkaar te boxen.

2. Doel Een betere startbasis voor de reïntegratie creëren voor de bewoners door de familiebanden te ondersteunen.

3. Visie We vertrekken al jaren vanuit de sociale rehabilitatiegedachte. Daarom werd er al enig belang gehecht aan de samenwerking met de familie. Door het bijwonen van een voordracht van Detlev Petry die veel aandacht besteedt aan de triade (samenwerking tussen bewoners, familie en hulpverleners), hebben we onze werking kritisch geëvalueerd. Van daaruit werd een werkgroep opgericht die ervoor zal zorgen dat het samenwerken met bewoners en hun familie een meer prominente plaats krijgt in onze werking. Toen andere organisaties van ons idee hoorden, waren ze enthousiast om mee aan te sluiten.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

259

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

organisatie Het project richt zich tot alle bewoners van beschut wonen met een psychiatrische problematiek (vanaf 18j tot ...) en hun familie en hun begeleiders. Aan de organisatie zullen zowel hulpverleners, vrijwilligers, familie, patiënten, als reguliere organisaties deelnemen. In de eerste plaats werd een werkgroep opgericht met de verschillende organisaties beschut wonen. Het is onze intentie om niet zomaar van start te gaan en ons degelijk te informeren over wat tot onze mogelijkheden behoort. Voor het toneelproject zijn we op dit moment bezig met het zoeken naar een samenwerking met een professionele organisatie. We zijn van start gegaan met de planning en willen graag ons stuk in première zien gaan op 1/12/2013. Bovendien zijn we van plan om een brochure samen te stellen om de familie en de bewoners mee te geven hoe onze werking ivm familie er in de toekomst zal uit zien. We hopen hen te kunnen aansporen om deel uit te maken van deze werkgroep. In de toekomst denken we eraan om een ombudsdienst voor de familie uit te werken, waar ze met vragen en klachten terecht kunnen.

reïntegratie

260

Het herstel of reïntegratie wordt ondersteund door het herstellen en onderhouden van de familie-banden. Het herstel van de sociale netwerken van een bewoner zijn een belangrijk gegeven in de reïntegratie. De familieband is één deel van die netwerken. Als we onze bewoners kunnen ondersteunen in hun familiale contacten kunnen ze dit deel van hun sociale netwerk hernemen. Voor hen betekent dit na het aspect wonen een belangrijke factor in hun reïntegratie. We werken hiervoor samen met andere initiatieven beschut wonen (vzw de Wende, Deltawonen, vzw Domos). Voor ons toneelproject willen we graag samenwerken met een toneelorganisatie.

evaluatie Als we kijken naar familiemomenten die er al geweest zijn, dan kunnen we stellen dat de bewoners en de familie dit als zeer ondersteunend ervaren hebben. We zien ook dat de bewoners beter functioneren en meer ondernemingslust vertonen. Dit is voor ons het beste resultaat.

toekomst We trachten om dit project zodanig vorm te geven dat het als een vast gegeven deel zal uitmaken van onze werking gezien de meerwaarde voor de bewoners. We hebben ervaren dat er voor sommige mensen een gedurige onderhandeling met de familie nodig zal zijn. Het project zal dus steeds noodzakelijk blijven. Bovendien nemen we ons voor om, alles wat we nu bereikten, nog niet als een eindpunt van dit project te zien maar om alles nog verder uit te bouwen en geregeld te evalueren.

contact vzw Hand in Hand – beschut wonen Peerstraat 157, 9000 Gent Contactpersoon: Lieve Hoevenaers, teamverantwoordelijke 09/227.58.79 of 0486/36.77.93 – hih.beschutwonen@gmail.com www.vzwhandinhand.be

psychiatrie & verpleging | 2012-05

vzw asster

Het structuurhuis

De moderne geestelijke gezondheidszorg dwingt ons om ‘out of the box’ te denken. Centraal staan de doelstellingen zorg op maat bieden en vermaatschappelijking van zorg. In deze context zocht een ziekenhuisteam naar een (t)huis voor patiënten met het syndroom van Korsakov. Het basisconcept van het structuurhuis is drieledig namelijk: (i) aanpassen van de omgeving, (ii) gebruik van hulpmiddelen en (iii) stimuleren van de geheugencapaciteiten. Zo werden in het structuurhuis een memobord geplaatst, kasten en deuren werden gelabeld en een aantal veiligheidsinitiatieven ondernomen zoals plaatsen van rookmelders en warmtemelders. Verder werd een elektrisch fornuis, uitgerust met een automatische uitschakeling, en vereenvoudigd GSM-toestel in gebruik genomen door de patiënten. Ter verbetering van de geheugencapaciteiten werd onder andere routetraining georganiseerd. Door te focussen bij de therapie op de noodzakelijke vaardigheden om zelfstandig te wonen, behaalden de patiënten deze vereiste om zich te vestigen in het structuurhuis. De verhuizing vanuit de ziekenhuisafdeling naar het structuurhuis werd in het voorjaar 2012 realiteit.

voorstelling van het project 1. Ontstaan Dit proefproject heeft een concrete vorm gekregen omwille van het ontbreken van een aangepaste woonvorm op maat van de zorgbehoeften van de patiënten met het syndroom van Korsakov en omwille van de maatschappelijke veranderingen op vlak van zorg.(Vermaatschappelijking van zorg zoals Art. 107)

2. Doel In eerste instantie willen we zorg op maat bieden met de ondersteuning van externe partners. In deze context is het dan ook van belang om de omgeving van de patiënt aan te passen. Dit omvat zowel zoeken naar specifieke aangepaste hulpmiddelen als de betrokken hulpverleners ondersteunen om de specifieke pathologie van deze doelgroep goed te beschrijven.

3. Visie Voor een goede benadering van de Korsakov-patiënt ontwikkelde Lindenhoff (1990) het 4K-model. De vier K’s staan voor: kort, concreet, consequent en continu. Het is belangrijk dat er daarbij enerzijds een sfeer van veiligheid gecreëerd wordt en anderzijds dat de communicatie tussen hulpverlener en patiënt helder en ondubbelzinnig verloopt.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

261

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

Uit het 4K-model is het directief-empathisch therapeutisch milieu ontstaan. In essentie gaat het erom dat de patiënt structuur aangeboden krijgt in combinatie met een vertrouwensband. Het is voor hulpverleners een uitdaging om Korsakov-patiënten te begeleiden. Enerzijds dient men een sturende, leidende positie in te nemen, anderzijds dient men rekening te houden met de individuele behoeften van de patiënt. Om deze reden heeft men nog een K toegevoegd aan het 4K-model, namelijk die van creativiteit. Er dient ook een basishouding aanwezig te zijn van respectvolle bejegening en benadering. Met deze twee toevoegingen is het directief-empathisch model ontstaan. Het empathisch element is bijzonder belangrijk. Een structurerende benadering faalt indien de patiënt dit zou ervaren als dwang. Door het beperkt ziekte-inzicht van de patiënt zal hij de structuur en directieve benadering al snel als bemoeizucht of betutteling ervaren. De hulpverlener moet dus aansluiting en overeenstemming (rapport) zoeken met de patiënt. Wanneer de directieve, structurerende benadering als ondersteunend ervaren wordt, zal de patiënt hier meestal positief op reageren. Hierdoor is de realiteit dat vaak de patiënt na een revalidatieperiode een plafond bereikt met betrekking tot zijn cognitieve mogelijkheden. In deze context is het dan ook van belang om de omgeving van de patiënt aan te passen. Dat omvat zowel zoeken naar specifieke aangepaste hulpmiddelen als de betrokken hulpverleners ondersteunen om de specifieke pathologie van deze doelgroep goed te beschrijven 262

organisatie Bij de start van het project werd een multidisciplinaire projectgroep samengesteld. Deze projectgroep bestaat uit één verpleegkundige, één gegradueerde in de orthopedagogie, één ergotherapeute, één psychologe en de hoofdverpleegkundige. Vanuit deze projectgroep werden externe partners aangetrokken die zich engageerden om het proefproject vorm te geven. Deze partners zijn: beschut wonen (Bewust), zelfstandige thuisverpleegkundigen en landelijke thuiszorg. Vanuit de projectgroep werden de taken verdeeld tussen alle partners. Op systematische basis hadden alle partners overleg waarbij de stand van zaken, evaluaties en de verdere aanpak werden besproken. Geen formele contacten, aangezien het om een proefproject ging, opgestart vanuit het ziekenhuis, werd dit enkel intern gecommuniceerd en werden op individuele basis contacten gelegd met mogelijke externe partners. Wel is er de ambitie om het project bekend te maken binnen het grotere netwerk.

reïntegratie De Korsakov-patiënten krijgen een huisvesting ter beschikking die, aangepast volgens hun specifieke noden, gesitueerd is binnen de samenleving. Dit is een uniek initiatief voor zowel de patiënt als zijn omgeving omdat men de ziekenhuissetting verlaat. Op deze manier streven we enerzijds naar maximale zelfstandigheid maar anderzijds is het ook een doel hun huidig functioneren ten minste te stabiliseren, indien mogelijk nog verder te optimaliseren.

evaluatie De grootste mijlpalen die tot nu toe verwezenlijkt zijn: Opstarten van een multidisciplinaire projectgroep, objectiveren van huidig functioneringsniveau van de pa-

psychiatrie & verpleging | 2012-05

vzw Asster

tiënten via de Mechelse Activiteiten Schaal (MAS, een gevalideerde meetschaal die het functioneringsniveau van de patiënt bepaalt), het bepalen, op basis van huidig functioneringsniveau, van de trainingsdoelen via de SMART principes, de opstart training van de patiënten, de effectieve verhuis van de patiënten naar het structuurhuis in maart 2012. Omdat dit proefproject met vrucht volledig geconcretiseerd is, is het in de eerste plaats de volgende doelstelling dit concept structureel te verankeren. Het basiselement opdat dit proefproject gerealiseerd kon worden is gedragenheid bij alle betrokken partners te bekomen. Verder is het stroomlijnen van de theorie in de praktijk waarbij elke zorgverlener handelt vanuit eenzelfde principe (4K) belangrijk voor de slaagkansen van dit project. Een laatste belangrijk punt is tussen ziekenhuisbenadering en beschut wonen een middenweg vinden om patiënten te begeleiden in een nieuwe woonvorm om het slagen van het project te garanderen. Na de projectstart, willen we een grotere investering opzetten voor 4 mensen maar dit is eigen voor een proefproject dat de mogelijkheden exploreert voor uitbreiding in de toekomst. Hier tegenover staat wel het feit dat we voor deze patiënten terug een thuis hebben en dat ze anderhalve dag per week naar de psychiatrische dagkliniek gaan. Dit in tegenstelling tot de volledige ziekenhuisopname van voor het project. Dit duidelijk kosten reducerend!

toekomst In eerste instantie is het belangrijk dit proefproject structureel te verankeren. Verder wordt er gedacht aan uitbreiding naar andere vormen van beschut wonen initiatieven zowel binnen als over de provinciegrenzen heen. Ook moeten we de mogelijkheid verkennen om het concept van dit project te vertalen naar andere doelgroepen. De haalbaarheid om voor deze doelgroep extramurale begeleiding te voorzien is zeker positief. Uiteraard vraag dit, zoals elk initiatief, gedragenheid binnen de betrokken partners waar ook een financiële tegemoetkoming van de betrokken partners tegenoverstaat.

contact vzw Asster psychiatrisch ziekenhuis Halmaalweg 2, 3800 Sint-Truiden Contactpersonen: Lenny Grosemans, ergotherapeut, Inge Clerinx, Afdelingshoofd en Roger Hamael, zorgmanager 011/78.95.11 Lenny.Grosemans@asster.be, Inge.clerinx@asster.be, Roger.Hamael@asster.be www.asster.be

psychiatrie & verpleging | 2012-05

263

pvt leilinde

Wonen in een stad, mogelijkheden zat!

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

;

In november 2011 verhuisden 33 bewoners van de afdeling Caritas en 11 bewoners van andere afdelingen binnen het psychiatrisch centrum in Lede naar een nieuwbouw PVT in Dendermonde. Die mensen woonden al gedurende verschillende jaren, wegens een chronische psychiatrische problematiek, in de landelijke gemeente Lede. Door de jarenlange opname binnen het psychiatrisch centrum hebben ze zich langzaam maar zeker geïntegreerd binnen het maatschappelijk leven van de gemeente en zijn ze in staat om deel te nemen aan datgene wat de gemeente te bieden heeft.

voorstelling van het project 264

1. Ontstaan In november 2011 verhuisden 33 bewoners van de afdeling Caritas en 11 bewoners van andere afdelingen binnen het psychiatrisch centrum te Lede naar een nieuwbouw PVT te Dendermonde. De bewoners waren zo vertrouwd met de omgeving dat de verhuis naar een nieuwe stad onrust met zich meebracht. Angst voor verandering, angst om hun veilige omgeving om te ruilen voor het stadsleven en angst om hun zelfstandigheid die ze in de gemeente Lede hadden opgebouwd, te verliezen. Als personeel hadden we het doel om samen met de bewoners deze onrust om te buigen naar enthousiasme en een gevoel van veiligheid. Vanuit deze gedachte is het project ontstaan.

2. Doel We willen integratie nastreven in twee bewegingen: integratie van bewoners in de stad Dendermonde, maar eveneens integratie van de omgeving binnen het PVT. Zich integreren in een nieuwe woonomgeving en bewoners de kans geven om op een positieve manier te participeren aan datgene wat de stad Dendermonde te bieden heeft, zowel voor als na de verhuis. We willen ook inzetten op de integratie van de omgeving binnen het PVT door de uitbouw van vrijwilligerswerking, het organiseren van opendeurdagen, ... We willen het herstelproces bevorderen waarbij mensen met een psychiatrische aandoening de draad van hun (maatschappelijk) leven weer opnemen. We willen de stigmatisering doorbreken: We willen een stad, waar door de tragische zaak ‘Fabeltjesland’, psychiatrie een negatieve klank heeft gekregen, kennis laten maken met de bewoners, op een informele en positieve manier. Op die manier wordt geprobeerd het stigma dat men heeft over psychiatrie, te doorbreken.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

3. Visie Goede zorg is vraaggestuurd. Als personeel merkten we dat bewoners tal van vragen hadden rond de verhuizing naar Dendermonde. Van daaruit organiseerden we samen met de bewoners info- en overlegvergaderingen waarbij hun vragen beantwoord konden worden. Ook de bouwwerken, infrastructuur, personeel, werking ... werden daar met bewoners besproken. Binnen de afdeling hingen we plannen van de bouwwerken uit en foto’s van de werf, zodat bewoners de evolutie op de voet kunnen volgen. Nog voor de verhuizing had plaatsgevonden, brachten we op regelmatige basis samen met de bewoners bezoeken aan de stad en de nieuwbouw. Het project kadert in de rehabilitatiegedachte. Ten slotte kadert het project ook binnen het principe van empowerment. Bewoners kunnen mee beslissen wat men in Dendermonde graag wil verkennen. Dat kan gaan van videowinkels, bakkers, bibliotheek, markt, ... De keuzes van de bewoners staan op de voorgrond.

organisatie Het project richt zich tot volwassen mannen en vrouwen met een chronische psychiatrische problematiek die mee verhuizen naar de stad Dendermonde. Anderzijds richten we ons eveneens tot de inwoners van de stad Dendermonde, om openheid en integratie te faciliteren. Het hele team van de afdeling nam deel aan de organisatie. Via de bewoners-staff meeting voor de verhuizing werd door de ergotherapeute gepeild naar hoe de bewoners tegenover de verhuizing naar Dendermonde stonden. Het hele team streefde ernaar om zoveel mogelijk activiteiten te organiseren zodat iedere bewoner de kans had om Dendermonde te leren kennen. De bewoners werden uitgebreid beluisterd en bevraagd over wat ze concreet wilden zien of doen in Dendermonde. Na de verhuizing hadden we als eerste doel dat de nieuwe woonsituatie voor de bewoners vertrouwd werd en ze kennis maakten met de omgeving. Wanneer de bewoners hun nieuwe woonomgeving eigen maakten, werd de opstart van vrijwilligerswerking, samenwerking met andere organisaties uitgebouwd. De kosten werden gedragen door bewoners en personeel: verplaatsingskosten, extra consumpties in de stad, toegangsgelden, ...

psychiatrie & verpleging | 2012-05

265

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

reïntegratie We zijn ervan overtuigd dat dit project reïntegratie van mensen met een psychiatrische problematiek mogelijk maakt. Integratie begint namelijk met gelijkwaardigheid. De bewoners nemen deel aan datgene wat de stad te bieden heeft zoals iedere andere stadsbewoner dat doet. Door ons niet te gedragen als “een groep psychiatrische bewoners” maar als een groep mensen die de stad ontdekken, integreren de bewoners zich op een subtiele manier zonder dat hun problematiek op de voorgrond komt te staan. Normalisatie is naast destigmatisering en integratie een heel belangrijke doelstelling die we voor ogen hadden. Als personeel gingen we bewust en actief aan de slag met deze doelstelling door: • De bewoners de mogelijkheid te bieden om beslissingen te nemen en verschillende keuzemogelijkheden hebben. • Toegang tot informatie en bronnen. • Vaardigheden aanleren die door het individu als zinvol ervaren worden. • De perceptie van de omgeving op psychiatrische patiënten/bewoners veranderen. Door samen te werken met organisaties als wandelclubs, activiteitencentra, enzovoort willen wij de mogelijkheden van de bewoners stimuleren zonder hun persoonlijke zorgnoden uit het oog te verliezen. Wij vinden het belangrijk dat bewoners de mogelijkheid en de middelen krijgen om zich aan te sluiten bij passende diverse extramurale en sociaal-culturele netwerken die voldoen aan hun eigen wensen om zo te kunnen deelnemen aan het sociale leven. 266

evaluatie We wonen nu tien maanden in Dendermonde. De bewoners hadden tijd nodig om vertrouwd te raken met hun nieuwe woonomgeving. Toch is er al een samenwerking met enkele organisaties (Wandelclub de Zilverdistel, activiteitencentrum De Loft, terugkerende activiteiten in stadsmagazine). Deze opgestarte initiatieven lopen goed en enkele bewoners kunnen reeds op zelfstandige basis deelnemen aan deze activiteiten. We willen blijven zoeken naar organisaties waar de bewoners aansluiting bij kunnen vinden (al dan niet onder begeleiding) en die een meerwaarde geven aan hun dagelijks leven en hun levenskwaliteit verhogen.

toekomst In de toekomst willen we de integratie in de nieuwe woonomgeving verder uitbouwen en ondersteunen door samenwerking met externe organisaties binnen de stad, de vrijwilligerswerking verder uitbouwen en ondersteunen, de tevredenheid en levenskwaliteit van de bewoners verder opvolgen en blijven werken aan destigmatisering.

contact Psychiatrisch Centrum Zoete Nood Gods Psychiatrisch Verzorgingstehuis campus Leilinde. Contactpersoon: Magda Borms, hoofdverpleegkundige 052/46.90.07 magda.borms@fracarita.org www.pclede.be

psychiatrie & verpleging | 2012-05

p.c. sint-hiëronymus

Den Tamtam

Samen met cliënten maken we een krant: de Herstelkrant.

voorstelling van het project 1. Ontstaan Een Herstelkrant maken met cliënten is ontstaan vanuit de idee dat we het herstelgericht werken meer zichtbaar willen maken en dit in de eerste plaats voor en door cliënten, maar ook voor personeel. Daarnaast willen we hiermee bijdragen aan een andere dynamiek tussen personeel en cliënten.

2. Doel De doelstellingen die we beogen zijn dus heel divers: cliënten kansen geven om die vaardigheden en talenten te ontplooien en te gebruiken waar zij sterk in zijn of in willen worden; cliënten een forum helpen geven (via verhaal, gedicht, schilderij, ..); het taboe rond spreken, schrijven, delen van ervaringen rond psychiatrie en herstel helpen verkleinen; belangrijke initiatieven rond herstel en herstelgerichte zorg vanuit het PC en netwerk in de kijker zetten en meer toegankelijk maken; interessante initiatieven, voorzieningen, dienstverlening buiten ons PC onder de aandacht brengen om deze meer toegankelijk te maken: het eigen PC verder gaan verkennen vanuit het perspectief van iemand die zorg ontvangt; hierbij onderzoeken hoe drempels om gebruik te maken van diensten, voorzieningen kunnen verlaagd worden, ... ; een open “atelier” aanbieden waar ieder op zijn ritme, tempo, en wensen aan de slag kan gaan, waar ruimte is voor overleg, samen zijn, uitwisselen van ervaringen, ... ; samen werken, schrijven en denken rond herstel; mee werken aan het creëren van een herstelgericht klimaat in het PC door o.m. de afstand tussen cliënten en personeel te verkleinen.

3. Visie Een Herstelkrant biedt een forum aan cliënten om te tonen wat voor hen belangrijk is, wat voor hen steunend is bij herstel. Het geeft de gelegenheid om andere rollen op te nemen dan die van cliënt. Het kan krachten en talenten van cliënten in de kijker zetten. Daarnaast vinden we een Herstelkrant een fijn medium om alles wat rond herstel gebeurt in het ziekenhuis met cliënten en personeel samen te delen en ook toegankelijk te maken voor andere geïnteresseerden zoals familieleden, ex-cliënten, ... Ook al is de ervaring nog beperkt, we hebben toch de indruk al zicht te hebben op wat de basisingrediënten zijn voor een succesvol vervolg: de uitnodigende ongedwongen en gelijkwaardige sfeer, de vrije keuze, de ruimte voor spontaniteit, de mogelijkheid om talenten en vaardigheden in de verf te zetten en/of te ontwikkelen willen we samen vasthouden. Daarnaast inspireert het hersteldenken ons om een kritische blik te

psychiatrie & verpleging | 2012-05

267

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

werpen op psychiatrie en de interactie met de maatschappij. Voor de toekomst zien we nog veel uitdagingen. Zo willen we op zoek gaan naar hoe we ook lezers kunnen bereiken van buiten het PC en willen we onderzoeken hoe we ons steentje kunnen bijdragen aan een betere beeldvorming rond GGZ. We willen ook op stap gaan naar “buiten” om beter in beeld te brengen wat er zoal bestaat van voorzieningen en diensten en willen drempels hiertoe helpen verlagen. Ook willen we meer naar herstel-verhalen luisteren van cliënten die “buiten” een bevredigend leven hebben kunnen uitbouwen. We willen met de redactie ook een uitvalsbasis worden voor de ontwikkeling van ervaringsdeskundigheid. We willen ook verkennen wat we kunnen met andere media zoals een digitale versie van de krant, werken met een blog, facebook etc. We willen met de krant ook blijven bijdragen aan het helpen doorbreken van de muren rond de psychiatrie en meer in contact te treden met de gewone samenleving. Hierbij kan de communicatie en netwerking met andere organisaties een belangrijke actie worden om ons doel te verwezenlijken. Als we extra financiële steun zouden krijgen via de Lilly Award, zouden we deze middelen willen gebruiken om jaarlijks te werken met een bijzonder nummer gericht naar een veel ruimer publiek, nl. de inwoners van de stad Sint-Niklaas, om op die manier te werken aan een positieve beeldvorming rond GGZ.

organisatie

268

We maken hier een onderscheid tussen de medewerkers aan de Herstelkrant: de redactieleden, en de lezers van onze krant. Wat de medewerkers betreft streven we ernaar om cliënten te bereiken van alle afdelingen. Daardoor krijgen we een heel diverse groep, met ieder zijn eigen ervaringen in zorg, mogelijkheden, achtergronden en talenten. MedeWe willen met de krant werkers komen niet naar de redactie vanuit een beook blijven bijdragen aan paalde zorgbehoefte, maar vanuit de interesse en het helpen doorbreken zin om mee te werken aan een nieuwe editie van de Herstelkrant. Of ook, mensen komen niet naar van de muren rond de de redactie als cliënt met een bepaalde pathologie, psychiatrie. maar als persoon met welbepaalde talenten en interesses. Cliënten die deelnemen aan deze redactie zijn vooral geïnteresseerd in herstelgericht werken en vinden het belangrijk dat het beeld op psychiatrie wordt bijgestuurd. Wat de lezers betreft mikken we in de eerste instantie op cliënten, familie en personeel, geleidelijk willen we ons lezerspubliek ook uitbreiden naar andere geïnteresseerden, de buurt, ... Voor de eerste editie hebben we vlot een 200-tal mensen bereikt.

reïntegratie Momenteel ligt de focus op samen op zoek gaan naar wat er reeds gebeurt op gebied van Herstel: wat herstelbevorderend kan werken, wat hierin steunend kan zijn, en cliënten worden gestimuleerd om met hun eigen herstel-verhaal naar buiten te komen. Dit komt aan bod in de vaste rubriek: het leven zoals het is. Cliënten bouwen immers een onschatbare waarde van kennis op over het leven met een psychiatrische stoornis. Bijvoorbeeld hoe leren omgaan met symptomen, psychiatrische behandeling, twijfels en angst. Door zulke ervaringen te delen kunnen cliënten leren van elkaar en kan zelfvertrouwen worden versterkt. Cliënten krijgen zo ook een duidelijkere

psychiatrie & verpleging | 2012-05

P.C. Sint-Hiëronymus

stem in heel het gebeuren van een Psychiatrisch Centrum. Daarnaast worden vaardigheden en talenten aangesproken waar medewerkers goed in zijn of juist in willen versterken. Door middel van onze Herstelkrant willen we ook de relatie hulpverlenercliënt beïnvloeden. Cliënten interviewen hulpverleners over hun werk en ook leven en krijgen daardoor ook inkijk in hun verhaal. Dit wordt uitgewerkt in de rubrieken: Alloo meneer Doctoor en Multi-Culti. Het neveneffect dat we hiermee hopen te bereiken, is dat de afstand tussen cliënten en personeel verkleint en we meer een klimaat van gelijkwaardigheid krijgen. Verder maken we ook expliciet ruimte voor poëzie en kunst in de rubrieken woordenweb en coup d’artiest.

evaluatie De 1ste editie van Den TamTam is een feit, de 2de staat klaar voor lancering. Daarbij kunnen we stellen dat onze 1ste editie een groot succes was. We kregen positieve reacties van zowel personeel, cliënten als familie en de herstel-gedachte begint nog meer te leven in ons ziekenhuis. Momenteel stromen de ideeën en ervaringen binnen en breidt onze redactieraad steeds uit. Een aantal stappen hebben we al met succes kunnen zetten. We hebben vlot geïnteresseerde medewerkers gevonden om mee te werken aan de Herstelkrant; we hebben het concept van de krant samen met de cliënten concreet vorm kunnen geven en we hebben de interesse gewekt van een gemengd lezerspubliek van cliënten, familie en personeel. Ook al is het project nog jong (een half jaar oud) hebben we toch al heel wat resultaten kunnen boeken, en dit op verschillende niveaus: Door het opzet, de werking van de redactie wordt er in het PC ruimte geschapen voor een andere dynamiek: cliënten zijn niet enkel ontvangers van zorg, maar ook observatoren, onderzoekers, vragenstellers mbt deze zorg. Cliënten zijn niet enkel cliënt, maar komen in andere rollen te zitten zoals de rol van schrijver, dichter, illustrator, kunstenaar, interviewer, ... Cliënten ontvangen niet enkel een aanbod/therapie, maar bieden zelf ook iets aan, aan andere cliënten, familie en personeel. Bij medewerkers van de redactie merken we een groeiend zelfvertrouwen, komen krachten naar boven die soms ondergesneeuwd lagen, ontstaat er een fierheid voor het eigen kunnen en het gezamenlijk product. Daarnaast merken we ook dat cliënten elkaar ondersteunen op vlak van vaardigheden en hun eigen herstelproces. Bij begeleiders/ondersteuners van de redactie: In het samen werken aan de Herstelkrant hebben we een manier gevonden om op een herstelgerichte en gelijkwaardige manier samen te werken. Iedereen heeft zijn verantwoordelijkheid, taak, deskundigheid en rol los van achtergrond als professioneel of cliënt.

contact P.C. Sint-Hiëronymus Dalstraat 84, 9100 Sint Niklaas 03/776.00.41

psychiatrie & verpleging | 2012-05

269

vzw indigo Speciaal nummer Reintegration Award 2012

Skills Lab – Maak er werk van!

‘Skills Lab-Maak er werk van!’ wil de tewerkstellingskansen van mensen met autisme verhogen. Skills Lab biedt een brug tussen de persoon met autisme en het bestaande aanbod van onderwijs, opleiding en begeleiding naar werk. Skills Lab biedt een scala aan middelen om mensen met autisme de vaardigheden te helpen ontwikkelen die ze nodig hebben om toegang te krijgen tot een werkplek of gespecialiseerde begeleiding, opleidingen en de kansen op werk.

voorstelling van het project 1. Ontstaan

270

Indigo en de Ploeg ervaren vanuit hun praktijkwerking hoe moeilijk het voor mensen met autisme is om zich te integreren op de arbeidsmarkt, ondanks hun capaciteiten en talenten. “Skills Lab-Maak er werk van!” is ontstaan uit het Avanti-project (www.deploeg.be) waarbij een kader, het levensloopmodel werd ontwikkeld om mensen met een autismespectrumstoornis beter te kunnen begeleiden bij de overstap van onderwijs naar werk.

2. Doel Skills Lab-Maak er werk van! wil de tewerkstellingskansen van mensen met autisme verhogen. Skills Lab biedt een brug tussen de persoon met autisme en het bestaande aanbod van onderwijs, opleiding en begeleiding naar werk. Skills Lab biedt een scala aan middelen om mensen met autisme de vaardigheden te helpen ontwikkelen die ze nodig hebben om toegang te krijgen tot een werkplek of gespecialiseerde begeleiding, opleidingen en de kansen op werk. Een Skill Lab kan diverse vormen aannemen. Indigo en de Ploeg kiezen voor een training voor enerzijds (jong)volwassenen met autisme maar anderzijds ook voor een training voor de ouders/familie van de (jong)volwassene, intermediaren en werkgevers.

3. Visie Skills Lab is het resultaat van een samenwerking tussen verschillende Europese partners. In Vlaanderen werkten De Ploeg vzw en Indigo vzw samen. Het project werd ondersteund door SPK. Indigo en de Ploeg kiezen resoluut voor een verdere samenwerking in “Maak er werk van!”. Dit blijkt een zeer goede aanvulling te zijn. Indigo heeft immers ervaring vanuit diagnostiek en begeleiding (zorg) terwijl de Ploeg de ervaring heeft met jobcoaching en contacten met werkgevers. Het Skills Lab concept kan in verschillende contexten ingezet worden. Dit gebeurde reeds door de projectpartners. Ook “Maak er werk van!” is een mogelijke toepassing van een Skills lab. Door het concept online te stellen én een uitgeschreven manual

psychiatrie & verpleging | 2012-05

om een skills lab op te starten kan een Skills Lab ingezet worden waar nodig. In die zin is het een flexibel gegeven dat steeds aangepast kan worden aan de noden van de doelgroep. Skills Lab is een praktische toepassing van het levensloopmodel. Het levensloopmodel stelt dat transitiemomenten tijdig moeten voorbereid worden. De persoon met autisme met zijn/haar kwaliteit van leven staat centraal. In de trainingen â&#x20AC;&#x153;Maak er werk van!â&#x20AC;? wordt vooral sensibiliserend gewerkt, het is immers een gedeelde verantwoordelijkheid om mensen met autisme meer kansen te geven op vlak van (de zoektocht naar) werk. De training van mensen met autisme staat vooral stil bij wie ze zijn en wat ze willen en gaat uit van hun sterktes en hun talenten in plaats van te focussen op de moeilijkheden die ze hebben. Voor mensen met autisme is het niet altijd duidelijk welke droom ze nog hebben of welke keuze ze willen maken.

organisatie Het project wordt georganiseerd door Indigo vzw en de Ploeg vzw die hiervoor een samenwerkingsverband aangaan. De Ploeg was tevens promotor van het Skills Lab project. De praktische uitvoering van het project gebeurd door Kristien Smet (Indigo vzw) en Loth van den Ouweland (de Ploeg vzw). Zij waren beiden ook betrokken bij het Skills Lab project. Een stuurgroep staat mee in voor de monitoring van het project. Het project Skills Lab (1/10/10-30/09/12) werd mogelijk dankzij de steun van Leonardo de Vinci en Transfer of Innovation. Indigo en de Stad Mechelen sloten een overeenkomst af voor de periode april 2012 tot en met december 2012. Stad Mechelen financiert het project voor 20 000 euro. Dit budget wordt besteed aan de uitwerking van de trainingen, personeelskost en organisatiekost voor de trainingen. Door de tussenkomst van de Stad Mechelen kan de bijdrage van de (jong)volwassene met autisme beperkt worden.

reĂŻntegratie Werk is een belangrijke sleutel tot sociale inclusie. Voor mensen met autisme is dat echter niet evident. Indigo en de Ploeg willen zich hier dan ook blijvend voor inzetten. Met de trainingen focussen we op de sterktes en capaciteiten van mensen met

psychiatrie & verpleging | 2012-05

271

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

autisme en gaan we na welke dromen of wensen zij hebben. Het is immers voor hen vaak onduidelijk wat hun sterktes zijn omdat ze vaak heel wat negatieve ervaringen achter de rug hebben. We willen met hen actief aan de slag om hen inzicht te geven over verschillende werkvormen en eisen van de arbeidsmarkt. In de training worden vaardigheden ingeoefend die nodig zijn om hun kansen in de zoektocht naar werk en op de arbeidsvloer te verhogen. Door ook met de omgeving te werken, namelijk de ouders, maar ook intermediaren en werkgevers wordt er bijgedragen aan sensibilisering en wordt gekeken hoe elke betrokkene vanuit zijn/haar situatie kansen kan creëren voor mensen met autisme. De samenwerking met de verschillende Europese partners bleek zeer waardevol voor de ontwikkeling van Skills Lab – “Maak er werk van!”. De partners willen dan ook in de toekomst deze samenwerking verder uitbouwen.

evaluatie

272

Er is een concept uitgewerkt, een handleiding uitgeschreven om een skills lab op te starten en er is een inventaris gemaakt van gebruikte methodieken en instrumenten. Deze informatie is beschikbaar op een website die voor iedereen toegankelijk is. De website is vanaf 1/10/12 online. Het concept is door de projectpartners getoetst aan de praktijk. Indigo en de Ploeg hebben samen 6 cliënten begeleid. Het Skills Lab concept werd geëvalueerd en bijgestuurd. Indigo en de Ploeg kiezen er resoluut voor om hier een vervolg aan te geven. De workshops gegeven tijdens het project werden herwerkt tot een actief trainingsprogramma voor (jong)volwassenen met autisme. Naast het aanbod voor (jong)volwassenen werd ook een training uitgewerkt voor ouders van (jong)volwassenen met autisme, intermediaren (begeleiders, leerkrachten..) en voor werkgevers. We willen hierdoor inzetten op de verschillende groepen die betrokken zijn bij het verhogen van de tewerkstellingskansen van mensen met autisme. Skills Lab project is afgelopen maar vindt een vervolg in “Maak er werk van!”. Het Skills Lab project zit in de disseminatiefase. Voor “Maak er werk van!” zijn de trainingen grotendeels uitgeschreven en wordt gestart met het geven van de trainingen en verdere bekendmaking. Een enthousiast team en ruimte voor disseminatie zorgen dat we zoveel mogelijk mensen kunnen bereiken. De inspanningen tijdens het Skills Lab project zijn zeker in verhouding met de resultaten. We zijn er immers in geslaagd om een concept uit te werken, dit te toetsen aan de praktijk, een handleiding op te stellen en een website met inventaris van methodieken en instrumenten op te maken. Voor een aantal deelnemers hebben we ook al effectief het verschil gemaakt. Zij zouden anders thuis zitten zonder daginvulling en vinden nu terug aansluiting bij een traject naar werk. Het feit dat we er een vervolg kunnen bieden met “Maak er werk van!” Betekent dat het project zeer waardevol is. Vanuit verschillende hoeken kregen we reeds vragen om te kunnen deelnemen aan “Maak er werk van!”, wat betekent dat de nood van de doelgroep door verschillende betrokkenen wordt herkend en dat er bereidheid is om hierrond te werken.

toekomst Door een samenwerkingsovereenkomst (april – december 2012) met de Stad Mechelen kunnen Indigo en de Ploeg met “Maak er werk van!” een vervolg geven aan het Skills Lab project. Hoewel de samenwerkingsovereenkomst afloopt in december gaan

psychiatrie & verpleging | 2012-05

vzw Indigo

Indigo en de Ploeg verder met het project en zoeken ze opportuniteiten om nog meer kansen te creëren voor mensen met autisme. Vanaf 1/10/12 is de website van Skills Lab beschikbaar. Het concept en de uitgeschreven manual om een skills lab op te zetten staan vermeld op de website. Verder is er ook een inventaris gemaakt van beschikbare methodieken en instrumenten. Op de website is een onderscheid gemaakt tussen professionelen en werkgevers. De info is vrij toegankelijk. “Maak er werk van!” is een toepassing van het Skills Lab project. Ook de toepassing van het concept in UK, Portugal en Nederland tonen aan dat het concept in andere contexten te gebruiken is. De financiële ondersteuning van de Reïntegration Award wordt verder gebruikt om te investeren in het project. Het is niet haalbaar om de trainingen gratis aan te bieden maar we kiezen wel voor een systeem waarbij we proberen de bijdrage van de (jong) volwassenen te beperken. Zij hebben immers vaak maar een beperkt inkomen. Elke financiële ondersteuning is dus zeker welkom!

contact Indigo vzw vzw voor onderzoek en begeleiding van kinderen, jongeren en volwassenen met (het vermoeden van) ontwikkelingsproblemen zoals AD(H)D, autismespectrumstoornis, leerstoornissen ... Goswin de Stassartstraat 9, 2800 Mechelen Contactpersoon: Kristien Smet, projectmedewerker Kristiensmet@indigovzw.be www.indigovzw.be www.skillslabforasd.be

psychiatrie & verpleging | 2012-05

273

vzw cgg ahasverus Speciaal nummer Reintegration Award 2012

Onze eigen herstelschool!

Ervaringsdeskundigen en cliënten slaan de handen in elkaar en richten een herstelschool op. Met de deelname aan deze Award leggen wij fier de 1ste symbolische steen van een gloednieuw project: ‘de herstelschool’. Ervaringsdeskundigen ontwikkelen en geven modules rond herstel: zorg voor jezelf, sociaal netwerk, vrije tijd, gezondheid, studeren en werken. Vanuit eigen ervaring geven deze mensen een insteek binnen de GGZ, patiënten nemen de boekentas in de hand en krijgen zo het statuut van ‘student’, een rolverandering die resulteert in een veelpositiever zelfbeeld: van ‘patiënt, ziek en behandeling’ naar ‘keuzes maken en het stuur van eigen leven in handen nemen’.

voorstelling van het project 1. Ontstaan 274

Wij werken vanuit een CGG, meer specifiek een Dagcentrum, een soort ‘huis in de stad’, waar volwassenen met een psychische/psychiatrische belasting, welkom zijn. Door de schaarste aan ‘man-kracht’ in het Dagactiviteitencentrum (geen reguliere subsidies) en door de setting (werken met groepen) en visie (empowerment) werden cliënten/deelnemers altijd al uitgenodigd, aangemoedigd en ‘aangepord’ om bij de werking van het Atelier een maximale inbreng te doen: mee runnen van het centrum, permanentie, onthaal van nieuwe deelnemers. Ons gedachtegoed bij het werken naar herstel: eigen kracht, empowerment, wakker burgerschap, huis in de stad. Binnen ons dagcentrum, het huis in de stad, dragen bezoekers mee de werking, en groeien zij door naar ervaringsdeskundigheid. In 2011 hebben wij fier de 1ste steen gelegd van een gloednieuw project: de herstelschool: ervaringsdeskundigen geven modules rond herstel (zorg voor jezelf, sociaal netwerk, vrije tijd, gezondheid, studeren en werken).

2. Doel Doelstelling is, binnen ons CGG-werking, naast onze eigen reguliere aanbod, systematisch en methodisch cliëntparticipatie en ervaringsdeskundigheid te implementeren in de werking van onze vzw. We doen dat door het opstarten van een herstelschool, waar door ervaringsdeskundigen modules rond herstel worden gegeven. Naar uitwerking zitten we in vele opzichten in een pioniersfase, waarbij er nog veel vragen moeten worden beantwoord. Daar wachten we niet op, omdat de ontwikkeling in de praktijk belangrijk is voor de inhoudelijke ontwikkeling. We beogen, door inzet van ervaringsdeskundigheid, een meerwaarde te geven naar herstel, en op die manier ook het cliëntperspectief in te brengen, naast het hulpverlenersperspectief.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

vzw CGG Ahasverus

3. Visie Dit project is uniek in zijn vorm: het gedachtegoed is echt gegroeid vanuit de basis: een uniek concept van inzet van ervaringsdeskundigheid, zeer breed gedragen. Wij gaan ervan uit dat mensen kunnen opkrabbelen vanuit een moeilijke periode. Dat opkrabbelen kost veel moeite en inzet en gaat gepaard met vallen en opstaan. Sommige mensen hebben veel verloren en zijn onzeker hoe het nu verder moet. De moeilijkheden die men tegenkomt, komen soms vanuit zichzelf, vaak spelen ook externe factoren mee; men krijgt geen steun van familie of vrienden. Wij bieden dan een veilig platform waar men de kans heeft lotgenoten te ontmoeten en op eigen maat en ritme betekenisvol te zijn. Wij werken samenlevingsgericht; dat heeft tot doel de emancipatie van mensen te bevorderen met een psychische/psychiatrische kwetsbaarheid. We pogen het ‘cocoonen’ open te trekken door extern te gaan: wij werken samen met andere verenigingen, sluiten aan bij het plaatselijk cultuuraanbod, gaan op bezoek naar een buurthuis. Anderzijds hebben wij ook een belangrijke preventietaak: sensibiliseren en kwartier maken naar de samenleving. Het Atelier neemt in de regio Halle en Strombeek het initiatief om voor de doelgroep de toegankelijkheid van diensten en instellingen met een vrijetijdsaanbod te verbeteren. Onder ‘kwartiermaken’ verstaat men Wij gaan ervan uit dat mensen het bevorderen van het maatschappelijk klimaat waarin (meer) mogelijkheden kunnen opkrabbelen vanuit een ontstaan voor mensen met en psychiatrimoeilijke periode. sche achtergrond en die met mechanismen van uitsluiting kampen. Wij nemen de rol op van ‘community connector’. Via goed onderhouden contacten met allerlei vrijetijdsverenigingen, culturele centra e.a. effenen wij het pad zodat cliënten beter toegang kunnen verwerven tot het bestaande aanbod in de samenleving.

organisatie Het project wordt gedragen door vrijwilligers/ervaringsdeskundigen, cliënten en door ons CGG. We worden ten volle gesteund door de eigen organisatie en bouwen het project stapsgewijs uit. Sedert een 2-tal jaar zijn we gestart met denk en werkgroepen waaraan cliënten, ervaringsdeskundigen en CGG-medewerkers deelnemen. Recent nam ook de werkgroep DENK (onafhankelijke regionale denkgroep) een engagement op om dit project mee te bevruchten. Al bij al een ongelofelijk boeiende kruisbestuiving! We hadden vorig jaar al een zeer goede ondersteuning van de koning Boudewijnstichting! Naar de toekomst willen we nog meer patiëntenverenigingen betrekken. De aansturing gebeurde vanuit het Dagactiviteitencentrum. In mei dit jaar organiseerden we een studiedag voor patiënten, vrijwilligers en hulpverleners uit de regio. Doel was breed te informeren en te enthousiasmeren! Het project werd bekend gemaakt via nieuwsbrieven, via een studiedag, via overleg, denk en werkgroepen in de GGZ sector, via het Vlabo. Kosten voor dit project gaan enerzijds naar vrijwilligers en personeelskost: lonen, vrijwilligers, forfaits, vervoersvergoedingen. Daarnaast hebben we de nodige overheadkosten: huur lokalen, IT, beamer, folders, flyers, werkboeken voor de modules. We hopen ook wat inkomsten te vinden om met onze ervaringsdeskundigen een studiereis te ondernemen naar Nederland!

psychiatrie & verpleging | 2012-05

275

Speciaal nummer Reintegration Award 2012

reïntegratie

276

De meerwaarde naar integratie ligt in de inzet van ervaringsdeskundigheid. Ervaringsdeskundigen kunnen bijdragen aan het herstelproces van cliënten omdat zij in staat zijn op basis van ‘gedeelde herinneringen, herinneringen van het ‘lichaam’ snel toegang te hebben tot de gevoelswereld en achtergrond van cliënten’ (van Hoorn, 2007). Ervaringsdeskundigen kunnen fungeren als rolmodel voor cliënten doordat zij een herstelproces hebben doorgemaakt. Ze bieden hoop. Medewerkers met ervaringsdeskundigheid brengen unieke competenties in en kunnen medewerkers coachen en scholen op het terrein van herstelondersteuning begeleiden. Inzet van ervaringskennis Ervaringsdeskundigen kan bijdragen aan het verminderen van stigma, kunnen fungeren als bijvoorbeeld door informatievoorziening, voorlichting en scholing en door de voorbeeldfuncrolmodel voor cliënten tie die ervaringsdeskundigen kunnen hebben. doordat zij een herstelproces De kern van de waarde van de inzet van ervahebben doorgemaakt. ringsdeskundigheid in de ggz ligt naar onze mening in de ondersteuning van de eigen herstelprocessen van cliënten. Omdat herstel wortelt in zelfhulp, ervaringskennis en gelijkwaardigheid. Ervaringsdeskundige ondersteuning brengt elementen in van hoop, geloofwaardigheid en wederkerigheid. De ervaringswerker kan de rol als herstelondersteuner vervullen door coaching van cliënten zelf, en door hulpverleners en beleidsmakers de weg te wijzen om de kwaliteit van de zorg te verbeteren en de zorg zo in te richten dat herstel ook mogelijk wordt. Ervaringsdeskundigen zouden zo moeten worden ingezet dat zij zich hierop kunnen concentreren: op het versterken van het zelfvertrouwen, de eigen kracht en onafhankelijkheid van cliënten.

evaluatie De geleverde inspanningen zijn in verhouding met de resultaten. Op 2 jaar tijd werden al ontwikkeld: Een Module herstel die 4 x per jaar wordt gegeven aan een groepje van 8 cliënten. Deze module werd ook gescreend op gebruiksvriendelijkheid, op effectiviteit, op al of niet stigmatiserend taalgebruik. Er wordt een Module communicatie (tricks en tips) gemaakt. Er is eveneens in opstart: een Module herstel, vrije tijd en sociaal netwerk. 1 ervaringsdeskundige stapt mee met Psychiatrische Thuiszorg Team. Er is het Project Art Eco, waar een ervaringsdeskundige kunstenares, 3 x per week, een groepje onthaalt, om samen rond kunsten te werken. In Halle, Asse en Strombeek: worden 6 activiteitengroepen mee gedragen door vrijwillige ervaringsdeskundigen. Folders, visieteksten, website van ons CGG worden mee ontwikkeld en gescreend door cliënten en ervaringsdeskundigen.

toekomst Wij hopen om deze werkvormen vast te implementeren in de opdracht van ons CGG! Verder willen we Modules rond herstel otnwikkelen die elk jaar bv 4 keer worden gegeven! Cliënten moeten kunnen doorstromen van statuut patiënt naar het statuut van ervaringsdeskundige. Het ontwikkelde model heeft visie, methodiek en is toepasbaar bij andere GGZ. Tegelijkertijd is het in deze fase van belang om te kunnen leren van de ervaringen die we opdoen.

psychiatrie & verpleging | 2012-05

vzw CGG Ahasverus

contact CGG Ahasverus vzw Centrum Geestelijke Gezondheidszorg, Dagactiviteitencentrum Muurveld 38, 1730 Asse Contactpersoon: Ria Fastenaekels, coรถrdinator Dagactiviteitencentrum 0494/28.18.19 ria.fastenaekels@ahasverus.be www.ahasverus.be

277

psychiatrie & verpleging | 2012-05

l aure aten 2011 Speciaal nummer Reintegration Award 2012

Investeren in goede informatie is goud waard

278

De 2de prijs van de VVGG Reïntegration Award was heel wat voor het project ‘samen deskundig’. Heel wat omdat we de geldprijs echt konden investeren in iets waardevols. Iets dat voor de patiënten opgenomen op de PAAZ-dienst en hun familie goed was. We organiseerden dan ook psycho-educatieve sessies in het kader van de depressiegroep. Informatie die uiteraard niet medisch is, doch heel informatief kon zijn voor de mensen. En deze sessies kenden effectief succes. Waar gaat het precies over? Bijvoorbeeld de rechten van de patiënt. Hoe werkt de ombudsdienst of het voorstellen van de familieorganisatie SIMILES. Twee mensen van de eenheid psychiatrische spoedgevallen kwamen de werking van deze dienst toelichten. Er kwam iemand spreken over de vertrouwenspersoon bij wilsonbekwaamheid. Er was een spreker over suïcidepreventie. Een andere sessie was een rondetafelgesprek waar patiênten uiteenlopende vragen konden stellen aan de aanwezige verpleegkundigen. Dus allemaal zeer boeiende sessies. De sprekers waren al even enthousiast als de toehoorders binnen het gebeuren. Het is voor sprekers niet altijd evident om zich vrij te maken, temeer omdat de sessies ’s avonds doorgaan. Daarom dachten wij om te investeren in goede informatie. Goede informatie is goud waard. We wilden met de gelden uiteindelijk kosten en kilometervergoeding betalen aan de mensen die de verschillende thema’s kwamen brengen. En dat zullen we in de komende maanden verder blijven doen. En ... bedankt aan de Vlaamse Vereniging voor Geestelijke gezondheid. Pierre Belpaire | AZ Sint-Jan, 2e prijs Reintegration Award 2011

psychiatrie & verpleging | 2012-05

werkgroep ervaringsdelen en destigmatisering:

“Een project waar mensen hun stem laten horen. Hun stem die een wereld van verschil kan betekenen” Naar aanleiding van de studiedag ‘Aanloophuizen Oost-Vlaanderen’, en de bijhorende film, ontstond bij een aantal bezoekers van Aanloophuis Poco Loco het verlangen aan de slag te gaan met zijn of haar levensverhaal. Deze levensverhalen worden vaak gekenmerkt door episodes van psychische problemen. Met deze verlangens gingen we aan de slag in de ‘Werkgroep Ervaringsdelen en Destigmatisering’ (WED). De doelstellingen van de werkgroep situeren zich rond drie pijlers: n.l. positieve beeldvorming en destigmatisering, beleid en vorming. Sinds 2011, en mede dankzij de ondersteuning van de ‘Reintegration Award 2011’, kreeg de pijler ‘ervaringswerk’ een sterke impuls. Van bij het begin werden de ervaringsdeskundigen (WED) gelijkwaardig betrokken bij de vernieuwingen in de geestelijke gezondheidszorg in de Gentse regio. Door deze nauwe betrokkenheid zijn we er in geslaagd de principes van ervaringswerk te implementeren binnen de nieuwe functies in het project ‘107’ (federale ziekenhuiswetgeving). We zijn er terecht trots op, dat er van bij de start van de mobiele (2B) teams, per team een ervaringswerker werd aangesteld. Een ervaringswerker als volwaardig teamlid, met een specifieke functie en als kracht zijn of haar ervaringskennis. Een kennis die als complementair mag gezien worden naast de traditionele

psychiatrie & verpleging | 2012-05

kennis in de geestelijke gezondheidszorg. Om dit gedachtengoed verder te verspreiden, nodigde de werkgroep uit tot een uitwisselingsmoment ervaringsdeskundigheid. Via dit uitwisselingsmoment willen we een breder platform creëren om de positieve boodschap van ervaringsdeskundigheid uit te dragen. De middelen van de ‘Reintegration Award’ 2011 zorgen ervoor dat de werkgroep nog laagdrempeliger kan functioneren. Externe vormingen en coaching kunnen nu kosteloos gevolgd worden. Ons beeldvormingsproject kreeg een verdere stimulans in het afgelopen jaar. De kortfilms, met de leden van de werkgroep in een centrale rol, werden verder ingeblikt. In deze korte verhalen tonen zij zichzelf met de nadruk op sterktes en kwaliteiten. Zij gunnen een blik in hun dagelijkse leven. Een leven dat mee bepaald wordt door periodes van ziek zijn, maar hen niet de ziekte maakt. Zij zijn mens, net als zovelen. We blijven toekomstgericht en innoverend denken. Sinds een aantal maanden is er een overlegmoment gestart, met als doel het opzetten van een ‘opleiding tot ervaringswerker’. Het zijn niet de professionelen, maar wel de ervaringsdeskundigen die methodiek en inhoud bepalen. Jochen Van Den Steen | aanloophuis Poco Loco, 1e prijs Reintegration Award 2011 + publieksprijs 2011

279

Jaarabonnement Voor België: € 20 te storten op het rekeningnummer BE60 4453 5536 0170 (Vormingscentrum Guislain – Jozef Guislainstraat 43 – 9000 Gent), met als vermelding “Pyschiatrie en Verpleging”. Voor Nederland: € 22 op het rekeningnummer BE60 4453 5536 0170 (Vormingscentrum Guislain – Jozef Guislainstraat 43 – 9000 Gent), met als vermelding “Psychiatrie en Verpleging”. De BIC-code is KREDBEBB.

psychiatrie & verpleging | 2012-05