Flevoland & Gooi en Eemland BUSINESS by People's Business

Flevoland & Gooi en Eemland

regionaal zakenmagazine | nummer 5 | november 2012

Bedrijfsoverdracht: Moet hoger op de agenda

Paul Witteman:

‘Alles draait bij mij om nieuws’

Adjiedj Bakas: ‘De toekomst is leuk als je de kansen wilt zien’

Pagina 39 - 47:

De makelaar die voor ú werkt

Schoutstraat 124

Almere - Stad

TE HUUR • Gelegen in het centrum van Almere Stad, op 1 minuut lopen v.a. het centraal station, beschikbaar ca. 450 m² kantoorruimte op de 3e verdieping. Goede parkeer faciliteiten aanwezig in de “Schoutgarage” gelegen naast het pand. (betaald parkeren). • Deelverhuur mogelijk vanaf 20 m². • Een gedeelte van de etage is voorbereid voor een evt. tandarts-ortodontiepraktijk. Ook is er gedeeltelijk airco aanwezig. • Het object is uitermate geschikt voor maatschappelijke dienstverlening. Er is een zorgen kantoorbestem ming op het pand. • Huurprijs € 99,- per m² per jaar • Servicekosten € 35,- per m² per jaar, excl. BTW • Aanvaardig in overleg, doch kan spoedig.

K i j k v o o r a l h e t a a n b o d o p w w w. a r c u r i s . e u Arcuris Bedrijfshuisvesting Schoutstraat 110 1315 EZ Almere T. 036 - 521 19 00 bedrijfshuisvesting@arcuris.eu www.arcuris.eu

De makelaar die voor ú werkt

Europalaan 801-941

Almere Poort

TE HUUR

• Gelegen in de hoofdwinkelstraat van het Europakwartier • Diverse winkels v.a. 90 m² tot 294 m²; • Frontbreedte v.a. 7,5 m tot 20 m. • Bestemming voor o.a. winkel, kantoor en maatschappelijke doeleinden; • Horeca is niet toegestaan; • Uitstekende bereikbaarheid en parkeergelegenheid; • Huurprijs € 115,- per m² per jaar, excl. BTW; • Oplevering in overleg

Xenonstraat 86

Almere Poort

TE HUUR

• Gelegen op bedrijventerrein Hogekant – Almere Poort; • Ca. 67 m² bedrijfsruimte – begane grond; • Ca. 67 m² showroom/ kantoorruimte – verdieping; • Parkeren op eigen terrein; • Huurprijs € 850,- per maand, excl. BTW; • Servicekosten € 50,- per maand, excl. BTW; • Aanvaarding per direct.

K i j k v o o r a l h e t a a n b o d o p w w w. a r c u r i s . e u

Uw geheel eigen financieel advies Als ‘Uw geheel eigen kantoor’ willen wij graag een verlengstuk van uw organisatie zijn. Persoonlijk contact en een plezierige sfeer staan daarbij voorop. Zodat u een goed gevoel heeft bij onze samenwerking en weet dat onze adviezen direct, persoonlijk, op maat en dus geheel eigen zijn. Pure toegevoegde waarde. U kunt rekenen op een vaste adviseur die hoogstpersoonlijk uw zaken behartigt en ze ook kent.

Voor meer specialistische kennis op het gebied van uw belastingen, medewerkers, pensioen, subsidies en bedrijfsoverdracht kan uw adviseur een beroep doen op diverse specialisten. Samen helpen wij u uw bedrijf én uzelf financieel nog beter te maken. Deze persoonlijke en op u afgestemde manier van werken hebben wij ons geheel eigen gemaakt.

19525 Adv Lelystad 190x128 fc.indd 1

15-02-2011 16:27:21

Word nu businessclublid en scoor een All-Course Membercard.

Op vertoon van uw All- Course Membercard golft u heel 2013 gratis op de andere golfbanen van Het Rijk. Bij de businessclubs van Golfbaan Het Rijk van Nunspeet en Golfbaan Het Rijk van Sybrook gaan sportiviteit en zakelijkheid hand in hand. Leuke activiteiten bieden u de mogelijkheid om op informele en ontspannen wijze een zakelijk netwerk op te bouwen en te onderhouden. Wanneer u per 1 oktober 2012 lid wordt van ĂŠĂŠn van deze businessclubs krijgt u een All-Course Membercard cadeau. Op vertoon van deze kaart golft u heel 2013 gratis op de andere golfbanen van Het Rijk. Wilt u ook optimaal genieten van het beste wat zakelijk golf te bieden heeft? Neem dan contact op met het salesteam van de golfbaan bij u in de buurt. Golfbaan Het Rijk van Nunspeet | T. 0341-255255 | Golfbaan Het Rijk van Sybrook | T. 0541-530331

Your global translation partner www.companytranslations.nl

Voorwoord Kill your darlings Goedemorgen! Goedemiddag! Goedenavond! Goed om te zien dat u ons magazine leest. Wanneer u het leest, is voor ons een vraag. Ook de vraag is hoe u uw magazines en dagbladen bij voorkeur leest. Bent u nog altijd zo gecharmeerd van papier? Of zit u tegenwoordig liever op de bank met uw tablet? Als uitgeverij werken wij er dagelijks gepassioneerd aan om een magazine te maken waarmee we u inspireren om beter te ondernemen. Inspiratie is daarbij zeker een speerpunt. Want in tijden waarin vernieuwingen razendsnel komen en gaan en niets meer vanzelfsprekend is, is het als ondernemer soms best lastig de juiste keuzes te maken. Adjiedj Bakas verwoordt het in het interview dat wij met hem hadden erg mooi: “We zijn met z’n allen verwend geraakt, ook ondernemers, want het ging toch altijd goed. Maar als de wereld om je heen totaal is veranderd, dan kun je niet blijven doorgaan op de oude weg. Mocht je op dit moment trekken aan een dood paard, stop er dan onmiddellijk mee. Als een bedrijfsactiviteit niet meer winstgevend is, trek dan meteen de stekker eruit.” Tja... Dat kan Bakas wel zo makkelijk zeggen, maar eenvoudig is het niet. Als ondernemer ben je met hart en ziel verbonden aan je bedrijfsactiviteiten en dan is het nemen van rigoreuze beslissingen niet eenvoudig. Echter, in de huidige wereld is niets meer vanzelfsprekend en is het zaak om voortdurend te reageren op veranderingen en kansen. Bakas heeft gelijk. Je moet vrijwel voortdurend in de aanval zijn. Dat geldt ook voor onze uitgeverij. Met onze nieuwe digitale strategie hebben we een tweeledig doel. Ten eerste willen wij u als lezers optimaal bedienen. We bieden u daarom ons magazine in twee versies aan: één gedrukt, zoals u gewend bent, en één digitaal via het internet en tevens als app voor uw tablet en smartphone. Hiermee kunt u ’s ochtends, ’s middags en ’s avonds en overal ter wereld ons magazine lezen. Voor adverteerders betekent deze strategie dat het bereik van het magazine enorm zal toenemen. Tevens kunnen we direct meten hoeveel lezers we digitaal bereiken en welke (advertentie)pagina’s populair zijn. Daarnaast worden nieuwe interactieve advertentievormen mogelijk, waarbij video’s en slideshows uw bedrijfspresentatie nog dynamischer kunnen maken. Ons vak wordt er door deze nieuwe ontwikkelingen alleen maar interessanter door. Nieuwe media en mobiel internet maken het mogelijk om waar dan, en op welk moment je voorkeursmedia te volgen. Kijkt u maar eens op onze website hoe dit werkt!

Remco Voorn Uitgever

COLOFON

8 Bert Gijsberts, voorzitter VBA:

“Binnenhalen van Floriade 2022 heeft grote economische impact

10 Holland Composites klaart enorme klus

november 2012, editie 5 ISSN 2213-5375

REDACTIE ADRES Postbus 257 8530 AG Lemmer Tel. 0514 - 560166 E-mail info@businessontmoetbusiness.nl

UITGEVER Remco Voorn E-mail remco@businessontmoetbusiness.nl

‘Badkuip’ Stedelijk Museum gemaakt door Lelystads bedrijf

12 Advies

mr. Otto Brands

14 Lelystad:

Nieuwe leisure hoofdstad van Nederland?

“De toekomst is leuk, als je de kansen wilt zien”

24 Bedrijfsoverdracht:

Moet hoger op de agenda

DIRECTIE Gerda Voorn E-mail info@businessontmoetbusiness.nl

20 Trendwatcher Adjiedj Bakas:

32 De mens achter

Paul Witteman

39 BOB Katern

TRAFFIC & COÖRDINATIE E-mail info@businessontmoetbusiness.nl

REDACTIE Remco Voorn | Niek Donker | Erik Endlich Gerda Remmers | Freke Remmers Ronella Bleijenburg | Thijs Wartenbergh Yvonne de Haan

FOTOGRAFIE Ebel-Jan Schepers | Frans Davids

VORMGEVING Linda Havelaar-Verhage E-mail studio@businessontmoetbusiness.nl

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Remco Voorn E-mail remco@businessontmoetbusiness.nl Mobiel 06-52306206

Word ‘Vriend van BOB’ BOB staat voor Business Ontmoet Business en is een initiatief van Business Company. Kijk voor uitgebreide informatie op www.businessontmoetbusiness.nl. Extra uitgaven kunnen worden aangevraagd door 7,75 euro per uitgave over te maken op bankrekeningnummer 39.82.13.747 t.n.v. Business Publishers Overijssel B.V. o.v.v. gewenste uitgave en aantal.

nationaal I Het vallen en opstaan van Arko van Brakel

‘Door te ondernemen, kom ik tot de beste versie van mijzelf’

Nederland maakt kennis met de ESCo Geen tovermiddel, wel zeer kansrijk

XII

FMN wil snel meer ondertekenaars gedragscode eindgebruikers Gebouwen en werkomgeving moeten duurzamer

Abonnementen 47,50 euro per jaar E-mail info@businessontmoetbusiness.nl

Word Vriend van BOB www.businessontmoetbusiness.nl

Lees nu ook BUSINESS op de Ipad en www.businessontmoetbusiness.nl

Het is dit jaar het tweede BOB Golf-toernooi en een kleine 50 ondernemers staan op de startlijst voor een echte wedstrijd van 18 holes.

Het is een fraaie herfstdag wanneer wij ons op een vijftigerjaren fabrieksterrein wanen. Een blauwe overall, stevige werkmanschoenen en bruine boterhammen gewikkeld in pakpapier: deze uitrusting had perfect bij deze entourage gepast.

Er zijn tal van programma’s om starters en innovatieve bedrijvigheid te stimuleren, maar aandacht voor bedrijfsoverdracht is er amper. Het is lector Lex van Teeffelen al jaren een doorn in het oog.

10 We spreken Witteman in Amsterdam. In de lounge van BNR, bij de opname van het sfeervolle en goed beluisterde live radioprogramma The Friday Move van presentator Wilfred Genee.

Lelystad Airport en Airport Garden City, het ontwikkelingsgebied bij Lelystad tussen de A6 en het vliegveld, zijn een prachtig gebied voor grootschalige leisure.

Zwolle staat in 2012 helemaal in het teken van de gebroeders Grimm en hun wereldbekende sprookjes. De tweede editie van het IJsbeeldenfestival, dat wederom op het Rodetorenplein plaatsvindt, haakt op dit thema in

economie

Bert Gijsberts, voorzitter VBA:

“Binnenhalen van Floriade 2022

heeft grote economische impact” Tekst Thijs wartenbergh

Het binnenhalen van de Floriade voor 2022, als opvolger van Venlo, heeft een enorme economische impact op Almere en de hele regio, met name Flevoland. Daar is Bert Gijsberts, voorzitter van de Vereniging Bedrijfskring Almere (VBA), van overtuigd. Maar ook landelijk en internationaal zal de tienjaarlijkse tentoonstelling van de eigenaar van het concept, de Nederlandse Tuinbouwraad, zijn schaduw vooruit werpen.

Kennisuitwisseling

Almere is ambitieus met haar Floriadeplan. De stad wil een internationale kennisuitwisseling op gang brengen, waarin het thema ‘Growing Green Cities’ centraal staat. Bij dit alles wordt de tuinbouw dichter bij de mensen en de steden gebracht. Wereldwijd wordt er nagedacht over de manier welke rol steden gaan spelen in de voedselproductie. De Floriade moet hiertoe handvatten aanreiken.

B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

Almere versloeg, om uitverkoren worden, drie andere gegadigden: Groningen, Amsterdam en Boskoop/Zoetermeer (regio Holland Central). Eerdere steden waar de Floriade, naast Venlo, werd gehouden waren Haarlemmermeer, Den Haag/Zoetermeer, Amsterdam en Rotterdam. De Almeerse Floriade wordt geen eenmalig evenement (deze duurt van april tot oktober, zo’n 180 dagen) maar blijft onderdeel van de stad. Gijsberts: “Het hek om het terrein gaat over tien jaar in oktober niet dicht.”

Bert Gijsberts

Stadswijk Het plan omvat de bouw van een geheel groene stadswijk met 600 woningen en 40.000 vierkante meter voorzieningen en commercieel vastgoed.aan het Weerwater. De wijk zal gekenmerkt worden door een grote variatie aan bloemen, struiken en bomen. Uitgangspunt is het tonen van innovatie op het gebied van de tuinbouw. Voedselproductie in de eigen woonomgeving, dat de laatste tijd populair is geworden, krijgt ook veel aandacht, evenals duurzame energie. De totale oppervlakte van het Floriadeterrein is 45 hectare, inclusief camping Waterhout en jachthaven Haddock. Tijdens de tentoonstelling zijn er modeltuinen, paviljoens en een theater. Ook moet gedacht worden aan een uitkijktoren, een Floriadehotel en een groene Bouwrai met

Foto Axipress

Bij het Almeerse plan staat ‘groen’ meer dan ooit voorop, onder het motto ‘Growing Green Cities’. Directeur van architectuurcentrum Casla, Ans van Berkum zegt hierover: “Een zacht golvend tapijt daalt neer aan de zuidpunt van het Weerwater.” De opzet is dat Almere een nieuwe, blijvende stadswijk in het groen ontwikkelt. Een prototype van een groene stad die nationaal en internationaal een voorbeeldfunctie kan hebben. Het gedachtegoed dat Almere in haar bidbook voor de Floriade 2022 heeft neergelegd – met ‘Growing Green Cities’ als leidend thema – blijkt een schot in de roos te zijn geweest. Met name buitenlandse media en stadsbesturen tonen belangstelling voor ‘de groene stad’, die werd ontworpen door stedenbouwkundige Winy Maas (MVRDV). Alom is de uitwerking van het Floriade-plan door Almere enthousiast ontvangen.

Expositie toont groene stad van de toekomst

Floriadewoningen. De kosten voor de inrichting van het terrein wordt geraamd op 30 tot 35 miljoen euro. Het totale project gaat 77 miljoen kosten. Hiervan legt de gemeente Almere bij. De provincie Flevoland zorgt voor eenzelfde bedrag. Via toegangsgelden en sponsorgelden moeten zwarte cijfers haalbaar zijn, meent de gemeente Almere. Diverse beleggers en woningcorporaties hebben aangegeven in het gebied te willen investeren. Er is ruimte voor 35.000 bezoekers per dag. Venlo trok ruim 2 miljoen belangstellenden. Gijsberts: “Wij willen daar flink overheen.” Hij is vice-voorzitter van de Tuinbouwraad (“Ik ben op geen enkele manier betrokken geweest bij het proces dat tot de uiteindelijke beslissing heeft geleid. De keuze voor de kandidaten verliep ook niet via het bestuur”, waarmee hij het gevaar van ‘dubbele petten’ ontzenuwt) en denkt dat het een voordeel is dat je richting zakenrelaties uit bijvoorbeeld China en Japan kunt vertellen dat in jouw gemeente de Floriade plaatsvindt. Zij het pas over tien jaar. Het is echter wel de enige, wereldwijde tuinbouwexpositie en die te mogen presenteren heeft veel impact.

Japan In met name Japan speelt alles wat met tuinen, natuur, landscaping, te maken heeft een grote rol. Dit land wat bij de Venlose Floriade een belangrijke inzender. Gijsberts: “Het betekent dat je iets kunt doen voor de

Japanse bedrijven die hier gevestigd zijn. Het lijkt me dat die het prachtig vinden dat we de Floriade hebben binnengehaald. Het is niet ondenkbaar dat dit de komst van Japanse bedrijven naar Almere stimuleert de komende jaren, omdat je de relatie met de Floriade kunt trekken. Japan is een belangrijke handelspartner voor ons land. China is uiteraard ook bijzonder interessant.” Volgens hem kan de expositie de olie zijn om, in brede zin, de komst van nieuwe bedrijven nar Almere soepeler te laten verlopen. Volgens de Almeerse wethouder Ben Scholten van Economische Zaken vormt de Floriade een acquisitie-object van grote waarde. Gijsberts: “Ik geloof, net als hij, dat je met de Floriade iets in handen hebt. Je hebt een verhaal dat anderen zeer zal interesseren. Je hoeft in feite geen imagocampagne voor de stad meer te voeren. De Floriade wordt je imago.”

Nieuwe markten Hij voegt eraan toe: “De hele wereld, even overdreven gezegd, komt naar Almere. In Venlo hadden 40 landen een expositie. Wij hopen dat aantal te verhogen. Uit die naties komen delegaties van koningshuizen, regeringen en departementen op bezoek. Dat opent allerlei mogelijkheden om internationaal nieuwe markten aan te boren, dan wel om bestaande banden te verstevigen. Dit alles biedt een enorme economische potentie voor Almere en mogelijk ook de regio.”

‘Making of’ Volgens Gijsberts is het belangrijk dat de komende tien jaar de focus op de Floriade in een ‘making of-sfeer’ kan worden vastgehouden. Het betrekken van het lokale bedrijfsleven maakt daar onderdeel van uit. De Vereniging Bedrijfskring Almere heeft inmiddels de ‘Vrienden van de Floriade Almere’ opgericht en daar hebben zich nu al 150 +bedrijven bij aangesloten. “De horeca, met name de hotels, zal ook een duidelijk graantje meepikken, is de verwachting”, gaat hij verder. “Denk ook aan het effect dat de bezoekers zullen hebben op de omzet van de winkels in het stadshart, dat via een brug snel te bereiken is. Er zal veel traffic in de stad gegenereerd worden.” Iets anders, maar daaraan wel gerelateerd: de Floriade biedt ook een mooie gelegenheid om een stimulans te geven aan het kassengebied in Almere Buiten dat nu een noodlijdend bestaan leidt.

Innovatie Innovatie zal een sterke factor zijn die toonbaar wordt tijdens de Floriade. “Qua logistiek speelt Nederland, als een transferland van oudsher, een sterke rol. Je zou je kunnen voorstellen dat je op de Floriade laat realtime laat zien wat er bij komt kijken, en hoe snel dat gaat, om een bloem vanuit een kas in Nederland in een winkel in Japan of Zuid-Amerika te krijgen. Dat maakt het geheel inzichtelijk”, meent Gijsberts. n B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

Innovatie

Holland Composites klaart enorme klus

‘Badkuip’ Stedelijk Museum

gemaakt door Lelystads bedrijf TEKST Thijs Wartengergh

Het zat er dik in dat de nieuw uitbouw van het Stedelijk Museum in Amsterdam, voorzien van een wit, kunststof materiaal, de bijnaam ‘de badkuip’ zou krijgen. Bij vrijwel iedereen springt die associatie onmiddellijk in gedachten. Over de verbouwing van het prestigieuze museum, dat zowel in het binnen- als het buitenland in hoog aanzien staat, is veel geschreven. De badkuip is in die verhalen deels aan bod gekomen. Daarom is het niet zo bekend dat de makers ervan – Holland Composites - uit Flevoland komen, uit Lelystad om precies te zijn. Een passant die de badkuip aan een nadere inspectie onderwerp, ziet geen enkele naadverbinding! Het is alsof het uit één geheel bestaat.

Het bedrijf heeft namelijk de al van verre zichtbare, kraakhelder witte, zwevende overkapping met het gezicht naar het Museumplein toe gerealiseerd. Op instigatie van architectenbureau Benthem Crouwel, dat werd uitgekozen om de nieuwbouw vorm te geven. Sales director Reinoud van der Kroon van Holland Composites zou een veelvuldiger vermelding van zijn bedrijf op prijs hebben gesteld in de talloze verhalen die in de media over het Stedelijk Museum zijn verschenen. Desondanks krijgt hij aan-

B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

dacht met dit huzarenstukje toch nog aardig wat aandacht. Dat was mooi meegenomen.

Naadloos Want het is niet niks wat er tot stand is gebracht. Eerst even terug naar het moment waarop Holland Composites werd ingeschakeld door architect Mels Crouwel. Van der Kroon: “De architect meldde zich bij ons omdat eerdere plannen waarbij materialen als aluminium, beton en baksteen waren uitgetest afvielen. Zij voldeden niet om de

naadloze uitbreiding van de nieuwbouw het juiste karakter te geven. Hij meende dat composiet, waar Holland Composites in gespecialiseerd is, onder andere door onze ervaring met de bouw van zeiljachten, een oplossing zou kunnen betekenen. Wij werden vervolgens gevraagd Crouwels idee, dat van een badkuip, samen met constructie bureau Solico uit Oosterhout gestalte te geven.” Dat was makkelijker gezegd dan gedaan. Een overkapping met afmetingen als 100 meter lengte, 15 meter hoogte en 14 meter luifel was nog niet eerder in de praktijk gebracht. En vooral: hoe krijg je zo’n gevaarte naadloos verwerkt? Want, dat is belangrijk om te weten: de bezoeker aan het Stedelijk, of de passant, die de badkuip aan een nadere inspectie onderwerp, ziet geen enkele naadverbinding! Het is alsof het uit één geheel bestaat.

Niet onbekend Holland Composites was niet helemaal onbekend met grote oppervlakten, omdat eerder bij een gebouw in Tel Aviv (Yitzhak Rabin Centre) grote dakpanelen waren vervaardigd. Deze waren 31 bij 31 meter en ook naadloos aangebracht en, trouwens, vanuit Lelystad in delen via een schip naar Israel vervoerd. Voor het Stedelijk ging het echter om aanzienlijk andere maten. Basis voor de badkuip vormt een samen-

Delen van een composietgevel kunnen, afhankelijk van de grootte van het pand, in een of twee weken of korter worden aangebracht. Geen steiger voor het gebouw, dus sneller en goedkoper werken

werking met het Japanse bedrijf Teijin Aramid uit Arnhem, dat gespecialiseerd is in de vervaardiging van producten als kogelwerende vesten, beschermende kleding en banden, waarin sterke Armide vezels en carbon als basis fungeren. Die samen vormen een ijzersterk geheel. Belangrijk bij dit geheel was dat het materiaal krimpt bij warmte (andere materialen zetten uit bij warmte). Het bedrijf wilde de bouwwereld laten zien wat dit materiaal voor mogelijkheden biedt en was daarom bereid geld in te stoppen in het Stedelijk Museum-project. In een wereld waarin lichte en duurzame composieten in toenemende mate conventionele materialen vervangen, kunnen aramide vezels, zo blijkt, een belangrijke rol spelen. Deze vezels zijn essentieel voor het versterken van composieten, waarbij gewichtsvermindering in combinatie met hoge sterkte en geringe uitzetting en een uitstekende schokbestendigheid een eerste vereiste vormen. Al meer dan drie decennia heeft Teijin Aramid zich toegelegd op het leveren van high-tech oplossingen voor composietgebaseerde toepassingen in de maritieme en luchtvaartindustrie, weg-en waterbouw,

grondtransport, engineering plastics en sportartikelen. En elke dag worden daar nieuwe toepassingen aan toegevoegd.

Aflakken Voor het aflakken op locatie in Amsterdam van de ‘badkuip’ werd de firma Bonsink uit Zwartsluis gecontracteerd. Die heeft zeerveel ervaring heeft met het lakken van grote oppervlakten, met name van de super zeiljachten. Van der Kroon: ’De composietdelen werden een voor een tegen de gevel aan gebracht. Bij elkaar moest er 3200 vierkante meter oppervlakte geprimed en gelakt worden. Dat gebeurde in vier fasen. We hebben om de uitbreiding van het Stedelijk een grote tent neergezet en deze verwarmd en op de juiste vochtigheid gehouden zodat we onder goede condities te allen tijde konden blijven werken. Deze operatie speelde zicht in september/oktober 2011 in Amsterdam af. Wij zijn zeer tevreden over het eindresultaat.” De aanpak in Amsterdam heeft inmiddels tot meerdere vervolgorders geleid: in Maastricht, Venlo gevels van Atelier Pro Architecten den Haag, Utrecht (Muziekpaleis) gevels voor H.Herzberger Architecten Amsterdam. Daaruit blijkt wel Het Windesheim X-gebouw in Zwolle met het kenmerkende uiterlijk

de toenemende interesse voor dit product uit, aldus Van der Kroon. Het geeft de architect veel afmeting en vormvrijheid. Er zijn uiteenlopende gevel en overkappingsoplossingen te realiseren met minder gewicht en benodigde onderconstructie in kortere bouwtijden. Bovendien heeft het materiaal een bovengemiddelde isolatie een relatief dunne wand opbouw vergeleken met traditionele materialen, goed te reinigen en in bijzonder grote afmetingen leverbaar, 3.500 x 15.500 mm zijn elementafmetingen voor het Muziekpaleis Utrecht bv.

Snelheid En dan hebben we het niet over de snelheid van bouwen. Delen van een composietgevel kunnen, afhankelijk van de grootte van het pand, in een of twee weken, of korter, worden aangebracht. Geen steiger voor het gebouw, dus sneller en goedkoper werken. Van der Kroon: “Het materiaal is sec dan wel niet goedkoper dan bijvoorbeeld enkel baksteen materiaal, maar als je alle kosten nader bekijkt die bij de bouw komen kijken, is het gebruik van composite aantrekkelijker.” Velen kennen wellicht het gebouw van hogeschool Windesheim in Zwolle (BroekBakema Architecten), waarvan het bijzondere uiterlijk met de in X vorm/jujubes gevormde schil om het gebouw ook door Holland Composites is aangebracht. De komende jaren zullen daar, gezien de interesse voor het kunststofmateriaal, vele voorbeelden aan toegevoegd worden. Vermoedelijk is een uitbreiding van de fabriek in Lelystad noodzakelijk om aan alle vraag te kunnen voldoen.

B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

advies

Loofhuttenfeest De eerste week van oktober is dit jaar het Loofhuttenfeest gevierd. Joodse mensen herdenken dan de 40 jarige rondzwerving door de woestijn door hun voorvaderen in de periode tussen de uittocht uit Egypte en de aankomst in het beloofde land. Rondzwerven kan best leuk zijn als je dat vrijwillig doet. En dan nog moet het niet te lang duren.

mr. Otto Brands Belastingadviseur van Meeuwsen Ten Hoopen Lelystad

Een cliënt van mij heeft van 1993 tot en met 1 oktober jongstleden onvrijwillig fiscaal rondgezworven. Dat was een barre tocht. Wat was het probleem. Cliënt had vermogen in het buitenland en haalde daarop een rendement. Dit werd door hem aangegeven, maar volgens de belastingdienst niet juist en niet volledig. Er werd met 12 jaar terugwerkende kracht inkomstenbelasting bij hem nagevorderd! Dat recht heeft de belastingdienst bij inkomen en vermogen dat opkomt in het buitenland. Probleem is alleen dat de belastingdienst over die periode weinig gegevens meer heeft. Nog treuriger is het dat de belastingplichtige die zich moet verweren tegen beschuldigingen hetzelfde probleem heeft. De periode dat je verplicht bent je belastinggegevens te bewaren is dan namelijk al lang voorbij (7 jaar). Hoe gaat dat dan? De belastingdienst legt op basis van haar eigen nieuwe bevindingen aanslagen op en de belastingplichtige moet maar kijken hoe hij dit ontkracht. Stukken om het tegendeel aan te tonen zijn vaak al lang versnipperd. De rechter moet er vaak aan te pas komen en beslist op basis van het karige, voorliggende materiaal. Het beloofde land is verder weg dan ooit. Bij mijn cliënt liep het gelukkig goed af. Vlak voor de zitting is hij tot overeenstemming gekomen met de belastingdienst, na zeven jaren van discussie over aanslagen van 12 jaar oud. We praten dan dus, als u even meerekent,

B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

over het jaar 1993! Wat je hier van leert is dat een recht op navordering gedurende 12 jaar wel erg lang is en bij alle belanghebbenden – ook de belastingdienst – tot grote onzekerheid leidt. De regering (voor zover aanwezig) is voornemens de navordering in gewone binnenlandse situaties nu ook nog eens op te rekken naar 12 jaar. De barre onvrijwillige fiscale rondzwerving die mijn cliënt net achter de rug heeft, kan dus straks ook u gaan treffen! U krijgt dan een aanslag en misschien wel net als mijn cliënt een beslaglegging (voor de zekerheid) om vervolgens vele jaren zonder de mogelijkheid van bancaire financiering te discussiëren over onduidelijke feiten. Een onzalig plan in onze rechtstaat. Een voornemen dat in totale wanverhouding staat tot hetgeen er mee kan worden bereikt. Er is nog een beetje hoop: de regering wijzigt nogal eens haar plannen! Shalom!

TFI NIEUWS

Utrecht als proeftuin voor innovatieve en duurzame ICT-oplossingen Op donderdag 13 september 2012 vond de Inspiration Day ‘Vergroenen met ICT’ plaats in het Ondernemersplaza in Amersfoort. Gedurende een inspirerende middag werden de verschillende kanten en mogelijkheden van ‘vergroenen’ met ICT belicht. Deze middag gaf Berend Maten van Enoor ICT een presentatie en een workshop. Dit deed hij samen met Giel Linthorst, Unit Manager Supply Chains voor Ecofys. Met laatstgenoemde doken wij wat dieper in het onderwerp. ‘Vergroening met ICT heeft grote potentie,’ stelt Giel Linthorst. ‘In veel gebouwen wordt nog niet voldoende gebruik gemaakt van energiebesparende oplossingen. ICT kan een grote bijdrage leveren aan deze oplossingen, bijvoorbeeld door te beginnen met energiemonitoring.’

Intelligentie toevoegen

Ecofys onderzocht in november 2010 het potentieel voor elektriciteitsbesparing voor de Taskforce EnergieTransitie. Het resultaat: slechts 2 tot 5 procent van de gebouwen zet actief energiemonitoringsverbruik in. Ook kan gekeken worden naar verlichting en ventilatie door deze bijvoorbeeld te vervangen door energiezuinige varianten. ICT kan hier intelligentie aan toevoegen. Of maak gebruik

van slimme verwarmingsconcepten, hoewel hier echter nog weinig pasklare oplossingen voor worden geboden vanuit de markt. Een mogelijkheid vormt het leggen van een koppeling tussen beweging en verwarming. Hierin vormt flexwerken in feite ook een ICT-oplossing. Of het sluiten van een verdieping in de zomermaanden.

Innovatieve oplossingen

Er zijn voldoende kansen voor de regio, maar waar liggen die precies? Volgens Giel Linthorst zowel aan de ontwikkelkant als aan de kant van de toepassingen. In de regio Utrecht zijn veel ICT-bedrijven actief die innovatieve oplossingen kunnen ontwikkelen, maar daar wordt nog te weinig gebruik van gemaakt. Een kans voor de regio is ook de opkomst van duurzame energie. Hierdoor wordt Demand Side Management (DSM) belangrijker. Met behulp van DSM kan de vraag naar energie beter gematcht worden met het duurzame aanbod. ‘Een voorbeeld zijn koel- en vrieshuizen die extra energie kunnen opslaan.’

Prima profileren

Utrecht is heel geschikt als proeftuin. ‘We hebben een grote dienstensector waarin innovatieve oplossingen getest kunnen

Giel Linthorst: ‘Vergroening met ICT heeft grote potentie.’

worden,’ stelt Linthorst. ‘Hiermee kan de regio zich prima profileren als slimme dienstensector, wat op dit moment nog niet voldoende gebeurt. Kortom, er valt nog een wereld te winnen!’

AGENDA 8 november TEDxUtrecht Stadsschouwburg Utrecht 21 november Bijeenkomst Amersfoort 033Energie Amersfoort 29 november Workshop Responsible NanoInnovation Bedrijvencentrum Vondelparc Utrecht Voor details zie de agenda op www.taskforceinnovatie.nl

B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

economie

Lelystad:

Nieuwe leisure hoofdstad van Nederland? Lelystad Airport en Airport Garden City, het ontwikkelingsgebied bij Lelystad tussen de A6 en het vliegveld, zijn een prachtig gebied voor grootschalige leisure. Dat is in elk geval de stelling van Albert Kraai van het Aviodrome en Dennis Meerburg van OMALA. Business Flevoland vroeg hun naar de concrete kansen. Airport Garden City beslaat een groot gebied dat veel ruimte biedt aan diverse functies. Het centraal gelegen terrein naast de snelweg A6 en pal naast Lelystad Airport is behalve een uitgebreid bedrijvenpark ook een blijvend groene zone met deels agrarische functies. In diverse artikelen beschreven we eerder de verschillende projecten in het gebied, bijvoorbeeld rond het thema automotive. De wens van gebiedsontwikkelaar OMALA om in het gebied ook leisure-activiteiten te vestigen, vindt gehoor bij meerdere partijen. Van oudsher staat de gemeente Lelystad open voor grote publiekstrekkende attracties, en ook Lelystad Airport heeft de wens geuit om de eigen uitbreidingsplannen te koppelen aan leisure. Het vliegveld zal in de loop van de komende jaren een nieuwe terminal bouwen, de starten landingsbaan verlengen en op termijn uitgroeien tot de tweede luchthaven van Nederland. Buurman Aviodrome is in 2012 overgenomen door de Libéma Groep, die het fraaie luchtvaartmuseum verder zal ontwikkelen tot een gezinsgerichte attractie. Naast de deur liggen diverse automotive circuits die met hun activiteiten uitstekend passen in een sterk leisure gerichte omgeving, met de Oostvaardersplassen, Walibi en Bataviastad/ Bataviawerf in de directe nabijheid. Met een verdere ontwikkeling van leisure wordt heel Lelystad economisch sterker en aantrekkelijker.

B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

Albert Kraai van Aviodrome licht toe waar de plannen van Aviodrome de komende jaren op gericht zijn. “We zijn blij dat we de kans hebben genomen om het Aviodrome over te nemen. De kracht van het Aviodrome is dat het een hele mooie en uitgebreide collectie op luchtvaartgebied heeft. Die kracht moeten we uitbuiten, we zullen ons dus de komende jaren vooral concentreren op het beter uitbaten van alle collecties die we hebben. Een van de belangrijkste speerpunten is dat we ons sterker zullen gaan richten op de gezinnen met kinderen.” “De mogelijkheden hebben we, alleen nu is het Aviodrome nog te weinig gericht op de jonge bezoeker. Zij kunnen zich korter concentreren, hebben een korte spanningsboog en als je pas na drie kwartier bij de hoofd-

collectie komt, dan is de jonge bezoeker al afgehaakt. Vandaar dat we een speelattractie er om heen bouwen, waar kinderen zich kunnen uitleven. Het toevoegen van spelen is een van de zaken, die het vooral voor jonge gezinnen leuker en dagvullend moet maken. Wat blijft is het uitgangspunt van de Aviodrome vliegtuigencollectie, alle toevoegingen zullen daaraan ondergeschikt zijn.”

3D theater, vliegen en auto’s “Daarnaast gaan we ons meer richten op verschillende thema’s, waardoor we onze eigen collecties beter kunnen benutten. Naast de thematische aanpak, zullen we vooral het 1928-gebouw optimaliseren, als een van de mooiste hallen om ook de zake-

lijke markt beter te kunnen bedienen. Er zijn natuurlijk talloze mogelijkheden om presentaties en bijeenkomsten aantrekkelijk en actief te maken. Zo hebben wij bijvoorbeeld de faciliteit van een schitterend 3D theater, dat iedereen kan huren. Maar ook kunnen we bijeenkomsten actiever maken door bijvoorbeeld een koppeling te maken met vluchten met onze DC-3 of met helikopters. Daarvoor zullen we de samenwerking zoeken met andere bedrijven op het luchtvaartterrein. En zo kun je ook denken aan activiteiten met auto’s. Er zijn hier volop kansen en daar willen we gebruik van maken.” Dennis Meerburg van OMALA is blij dat Aviodrome een sterk naar buiten gerichte partner is. De ambities van het Aviodrome sluiten goed aan bij de leisurewensen van de gebiedsontwikkelaar, die inmiddels met diverse bedrijven en partijen in gesprek is. “Leisure-activiteiten, met hun enorme publieksstromen, passen sowieso perfect

bij dit grote, groene en goed ontsloten terrein. Maar leisure is een groeimarkt die ook al lang in beeld is bij de gemeente Lelystad. De gemeente hanteert een zeer open beleid voor grote publiekstrekkende attracties en activiteiten. Bataviastad en de Bataviawerf zijn goede voorbeelden, die in Lelystad de ruimte hebben gekregen en inmiddels niet voor niets samen 2,5 miljoen bezoekers per jaar trekken.”

In 2016 verwacht de luchthaven maar liefst 2,5 miljoen passagiers per jaar

Zeker in combinatie met de luchthaven en de autocircuits, allebei unieke faciliteiten, zijn er goede kansen. Lelystad Airport heeft ook de wens geuit om te kijken naar koppeling van leisure aan de voorgenomen uitbreiding van de luchthaven, zoals de nieuwe terminal. In 2016 verwacht de luchthaven maar liefst 2,5 miljoen passagiers per jaar en een deel daarvan zal geïnteresseerd zijn in een vervolgbezoek of aan invulling van de wachttijd voor vertrek.”

Leisure-dome Meerburg werkt momenteel aan een specifiek project, dat de afgelopen tijd ontwikkeld is naar aanleiding van gesprekken met leisure bedrijven. “We hebben hun wensen

laten vertalen naar de zogeheten leisuredome. Een indoor leisurepark dat gekoppeld is aan de nieuwe terminal van de luchthaven. Het is toegankelijk voor iedereen, maar biedt ook de wachtende passagiers kans op vertier en actie. En vergeet de toekomstige werknemers van het bedrijvenpark niet. Leisure-dome is een brede verzameling van activiteiten, waarbij je moet denken aan elektrisch karten, bowlen, een klimmuur, spelletjes en games, indoor pitch-en-putt golf, paintball; geschikt en aantrekkelijk voor een breed publiek. Er liggen met dit plan talloze kansen om met allerlei ondernemers een prachtig uniek indoor leisurepark te ontwikkelen.” “De koppeling met de verschillende attracties in het gebied ligt natuurlijk voor de hand, dat geldt voor de luchthaven, voor automotive-bedrijven, maar ook voor collectieve activiteiten met bijvoorbeeld Bataviastad en Bataviawerf of andere partijen. We hebben de ruimte en de mogelijkheden in een gebied, leisure-dome past daarbij, dus ik hoop dat we er met andere partijen in slagen dat te realiseren. Het maakt het gebied aantrekkelijker en leefbaarder, omdat het veel meer wordt dan een 9-5 bedrijventerrein. Want daar zijn er al veel te veel van.” n Voor informatie: d.meerburg@omala.nl of bezoek: www.omala.nl.

OMALA, Ontwikkeling Maatschappij Airport Lelystad Almere Pelikaanweg 44, 8218 PG Lelystad Tel: 0320-820216 info@omala.nl, www.omala.nl B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

Innovatie in Praktijk

CleanTech innovaties worden concreet door Syntens Innovatiecentrum

Ondernemers aan de slag tijdens ‘Greenlab Flevoland’

Dinsdag 9 oktober stond in het teken van Kansen voor Flevoland met schone technologie. Ruim 80 ondernemers werden in De Koningshof te Urk ontvangen voor ‘Greenlab Flevoland’. Syntens wil hiermee samen met het mkb diverse businesscases aanjagen, met als doel geld verdienen aan schone technologie. Het motto van de Greenlab formule is ‘verbinden, ondersteunen en concretiseren’, dit keer ingezet om CleanTech innovaties in Flevoland sneller van de grond te krijgen. Demissionair, Gedeputeerde Economische Zaken van de Provincie Flevoland, de heer Jan-Nico Appelman opende de Greenlab en onderstreepte in zijn openingsspeech het belang van schone technologie: “Cleantech is onze toekomst. Het is ontzettend belangrijk om in dat kader experimenteerruimte te creëren voor het MKB. The colour of money is green!”

kennis ingekocht worden bij bijvoorbeeld hogescholen en universiteiten, TNO of commerciële kennispartijen.

Businesscases Tijdens ‘Greenlab Flevoland’ werden zes unieke businesscases gepitcht waar ondernemers zich vooraf aan hebben

gecommitteerd. Variërend van watertechnologie tot energieonafhankelijke en zelfvoorziende accommodaties. Van de ontwikkeling van 100% biocomposiet tot brandstofbesparing in schepen, maar ook de case grootschalige toepassingen met PV in zonne-energie.Een rondje langs de cases leverde gevarieerde input

Samenwerking Namens Syntens heette projectmanager Kansen voor Flevoland, Marcel Huisman, de ondernemers welkom. Hij benadrukte het belang van de formule Greenlab in Flevoland nog eens: “Syntens brengt kennisinstellingen, overheden en bedrijven samen. Deze samenwerking en kennisverbreding moet in dit geval leiden tot het implementeren van Cleantech innovaties.” De Greenlab formule is hiervoor uitermate geschikt. De innovatieadviseurs van Syntens kennen de ‘juiste’ ondernemers, brengen ze met elkaar in contact en aan de hand van concrete businesscases, met een ondernemer als ‘case eigenaar’, kunnen bedrijven sneller samenwerken en innovaties realiseren. Dankzij het innovatieprogramma Kansen voor Flevoland kunnen deze businessclusters financieel gesteund worden. Op deze manier kan

B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

Een rondje langs de cases leverde gevarieerde input op

Vervolgafspraken

Demissionair gedeputeerde van de Provincie Flevoland, Jan-Nico Appelman: “CleanTech is onze toekomst”

op. Zo nam een ondernemer plaats in de comfortabele banken bij de biocomposiet case en presenteerde zichzelf: “Ik wil een eigen woning bouwen met stro en hennep en ik ben betrokken bij duurzame energieprojecten; daarnaast heb ik Scheikunde gestudeerd. Hoe kan ik jullie versterken?...”. Een zaal verderop stonden architectonische ontwerpen model voor een Solar park. De 83-jarige architect Rudolf Das deelde enthousiast zijn visie op wind- en zonne-energie met PV panelen.

Het bij elkaar brengen van disciplines trok mij aan in deze bijeenkomst

Termen als ‘return on investment’ en ‘weten regelgeving’ werden discussiepunten aan de ‘vierkante’ tafel. Bij het cluster watertechnologie, was ondanks de door griep gevelde case eigenaar, toch een leuke groep in gesprek. Onder het genot van uiteraard een flinke kan water, werden de trends in waterzuivering onder de loep genomen. Hoe kunnen we middels elektrolyse water zuiveren?... “We gooien het roer om!”, klonk het vanuit de

Arianezaal. Bij de case brandstofbesparing voor schepen viel namelijk de vraag: zijn we Visser of Maritiem ondernemer? Er werd geconstateerd dat in plaats van het nieuwe rijden het ‘nieuwe varen’ onder Maritiem ondernemerschap moest worden ingevoerd.

Succes in CleanTech Bij de start van ‘Greenlab’ was er een podium voor professor Alle Bruggink die de ontwikkelingen en kansen voor de schone technologie toelichtte. Bruggink, oud R&D directeur van DSM en hoogleraar Industrial Chemistry Universiteit Nijmegen, gaf aanbevelingen aan de ondernemers en tipte daarbij de zeven biobased trends die de Europese Unie in toppositie houden. Achtereenvolgens kwam CEO Gert Kindgren van CleanTech Östergötland uit Zweden aan het woord. Hij verklaarde hoe CleanTech initiatieven in Zweden sneller van de grond komen door ondersteuning, kennisverbreding , samenwerking tussen overheid en ondernemers en door intermediaire organisaties. Hij vertelde vol trots over hoe in Zweden CO2 gereduceerd wordt en lichtte de export van Biogas toe. Daarnaast verklaarde hij het succes van CleanTech innovaties in Zweden. Kindgren: “CleanTech is a market driven added value. Concerning collaboration we established research centers in Sweden and also provide ‘coaching and matchmaking in groups’ for and between companies, like Syntens does in the Netherlands.”

De sessies leverden deze dag vooral nieuwe netwerken, inzichten en vervolgafspraken op. Ondernemer Geert Alma, directeur van de HD Group reageerde: “Het Greenlab vind ik een inspirerend idee van Syntens. Ik heb altijd al interesse in energiezaken en het is goed te weten hoe bepaalde mensen in deze film zitten. Het aanbod om disciplines bij elkaar te brengen, trok mij aan deel te nemen aan deze bijeenkomst.” HD Group heeft hier zeker baat bij en committeerde zich aan de case energieonafhankelijke accommodaties. Het bedrijf houdt zich bezig met certificeringen, warmte winning processen, mijnbouw engineering en geothermie. Louis Davina, senior besturingstechnicus bij TCPM ingenieurs & adviseurs was zeer te spreken over het concept.”Ik kom hier mensen tegen die ik al veel eerder tegen had willen komen.” Zijn collega Akber Khan sloot zich hierbij aan. “Greenlab Flevoland is een goed en duidelijk initiatief. Wij doen nu voor het eerst mee, maar zullen zeker bij een volgende editie aanwezig zijn. Je bent hier niet alleen aan het brainstormen, maar je legt ook gelijk connecties.” n

Voor meer informatie of interesse in de businesscases, kunt u contact opnemen met Syntens, Peter Elskamp 088 - 4440133 of kijk op www.syntens.nl/cleantech B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

zakennieuws

Werk van intercedent verandert komende tijd

Klant vraagt meer van accountantskantoren

Het vak van intercedent bij uitzendbureaus zal de komende jaren flink veranderen. Technologische ontwikkelingen, toenemende druk van opdrachtgevers en een veranderende arbeidsmarkt vragen om specifieke capaciteiten van de consulent op het uitzendbureau. Dat blijkt uit het onderzoek De Intercedent heeft de toekomst!, dat de brancheorganisaties ABU en NBBU in de uitzendbranche hebben laten uitvoeren onder directies en HR-managers in de uitzendbranche. De intercedent blijft de duizendpoot die hij nu ook is. Maar nog meer dan nu is de intercedent van de toekomst de omgevingsgerichte, innovatieve en commerciële netwerker. De vestiging in de straat is niet langer het vanzelfsprekende middelpunt en werkprocessen veranderen. De intercedent moet daarom anders worden opgeleid qua kennis en vaardigheden.

Accountantskantoren willen hun dienstverlening uitbreiden omdat de omzet behaald met traditionele activiteiten onder druk staat. Ondernemers staan best open voor die extra diensten, maar geven tegelijkertijd aan dat hun accountants nog te weinig uit zichzelf in actie komen om de klanten echt te helpen bij het ondernemen. De veranderingen die nodig zijn om extra diensten te gaan verlenen gaan veel verder dan een andere houding alleen. Het gaat bijvoorbeeld om aanpassing van strategie, bedrijfsmodel, bedieningsconcept, organisatie en de relatie met klanten. Deze ingrijpende wijzigingen zijn nodig om als accountantskantoor ook in de toekomst bestaansrecht te houden. blijkt uit een enquête van het ING Economisch Bureau en De Zaak die is gehouden onder ruim 300 MKB’ers.

Hollandse groene stroom beter WISE stelt sjoemelstroom aan de kaak en haalt bedrijven over om Hollandse groene stroom te kopen. 30 % van de Nederlandse stroommix bestaat uit 'groene stroom'. Maar slechts 10% wordt ook echt in Nederland zelf geproduceerd. De rest wordt vergroend met certificaten van Noorse waterkracht. ‘Sjoemelstroom’ dus. WISE gaat hier wat aan doen. Met de campagne ‘Hollandse Groene stroom? Ja graag!’ gaat WISE bedrijven zo direct mogelijk koppelen aan producenten van Hollandse schone elektriciteit. Door groene stroom af te nemen kunnen bedrijven makkelijk en snel een relatief grote stap maken om te vergroenen. Maar helaas wordt er vaak sjoemelstroom gebruikt. WISE denkt dat er onder bedrijven veel animo is voor duurzame energie van Hollandse bodem. Schmid; “We gaan typisch Hollandse bedrijven of winkels overhalen om hun stroom zo direct mogelijk af te nemen van Hollandse, lokale, producenten, bijvoorbeeld een windcoöperatie. WISE zorgt er op die manier ook voor dat de producenten van Hollandse groene stroom een eerlijke prijs krijgen voor hun certificaten. Dat kan net het verschil uitmaken en een nieuw project rendabel maken.” Dat bedrijven voor lokale groene stroom kiezen is niet nieuw. KPN koopt al sinds begin 2011 alleen nog groene stroom die vrijwel volledig in Nederland is opgewekt. LTO Nederland heeft na een uitgebreide selectie gekozen voor een stroomleverancier die er alles aan doet om duurzame energie in Nederland van de grond te krijgen. www.groenestroomjagraag.nl

Hajé introduceert webshop Hajé Hotels, Shops & Restaurants staat bekend om haar sfeervolle inrichting en huiselijke sfeer. Omdat Hajé deze woonen lifestyle sfeer met iedereen wil delen, komt de horeca-keten met iets nieuws, een eigen webshop: www.hajeshops.nl. De landelijke meubels, smaakvolle woonaccessoires, voeding en cosmetica uit de natuur zijn nu ook voor de mensen thuis beschikbaar. Daarbij staat voor de onderneming voorop: gezond, eerlijk, duurzaam en bijzonder.

B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

De voortdurende worsteling van de zzp'er Er lijkt maar geen einde aan te komen. Voor de gemiddelde zzp'er in Nederland is het momenteel een regelrechte struggle for life. “Hoe kom ik in hemelsnaam aan de broodnodige opdrachten? Hoe zorg ik ervoor dat opdrachtgevers juist voor mij kiezen? En last but not least: heb ik op het eind van de maand nog brood op de plank?” Dat is hedentendage de tendens die voor iedereen zichtbaar is. Peter Kanters van persbureau I-Press Nederland biedt de tobbende zzp'er de helpende hand en stelt duidelijk: “Laat zien wie je bent, laat horen wat je doet - in kranten, magazines, websites of natuurlijk via de social media. Vooral via de social media is het relatief gemakkelijk je onderneming op de kaart te zetten. Het nadeel is echter, en met name bij Twitter is dat het geval, dat het een zeer vluchtig medium is. Er moet dan ook gekeken worden - en zeker voor het genereren van extra publiciteit voor de onderneming - naar de mogelijkheid van het verspreiden van persberichten.” Voor de ondernemers die nog niet helemaal platzak zijn, heeft I-Press Nederland een zeer voordelige actie bedacht. Deze actie staat uitgebreid beschreven op de webpagina www.persberichtschrijven.biz/jaarcontract.html.

N aj aar s o p ru imin g o f grot e s ch o o n maa k i n het v o o rjaar?

Het lijkt er soms op dat opruimen of schoonmaken aan een jaargetijde gebonden is. Maar niets is minder waar! Tweelingenlaan 25 7324 AP Apeldoorn 055 - 368 33 88 info@keusschoonmaak.nl www.keusschoonmaak.nl

Tweelingenlaan 25 7324 AP Apeldoorn 055 - 540 15 95 info@gssbv.nl www.gssbv.nl

Keus Schoonmaak en Diensten zorgt, professioneel, het hele jaar door voor een schone en frisse werkomgeving bij bedrijven of instellingen. Wij proberen, als moderne dienstverleners met tradionele normen en waarden, bij te dragen aan een prettige sfeer en de prestaties van uw mensen zonder daarbij onze maatschappelijke verantwoordelijkheden uit het oog te verliezen. Interesse in seizoensongebonden schoonmaak door betrokken vakmensen? Bel ons: 055 - 368 33 88 Of bezoek onze vernieuwde website: www.keusschoonmaak.nl

De economische crisis duurt ook de komende jaren voort. Maar slimmeriken zullen goed geld verdienen tijdens de crisisjaren, aldus trendwatcher Adjiedj Bakas, eigenaar van Trend Office Bakas. Hij is provocerend en altijd optimistisch, ook in deze moeilijke economische tijden. â&#x20AC;&#x153;Tegenwind zorgt er voor dat een vlieger omhoog komt.â&#x20AC;? 20

B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

Ziel en zaligheid

Trendwatcher Adjiedj Bakas:

“De toekomst is leuk, als je de kansen wilt zien” Tekst Jane Kalka

Bakas (1963, Suriname) schrijft boeken, geeft zo’n tweehonderd lezingen per jaar voor bedrijven als Robeco en Nuon en is een veelgevraagd gast in tv-programma’s. In zijn lezingen koppelt hij trends aan entertainment. Hij spreekt en schrijft over trends binnen de economie, technologie, voeding, zorg, arbeidsmarkt, spiritualiteit en liefde. Hij werd onder meer uitgeroepen tot één van de 25 meest creatieve Nederlanders (Management Team) en de invloedrijkste trendwatcher onder marketeers (NIMA). Bovendien staat hij in de Sprout top-30 van meest invloedrijke Nederlanders onder de vijftig jaar. Tegenwind zorgt er voor dat een vlieger omhoog komt? “Als je niet al depressief bent van de krantenkoppen, dan word je het vanzelf. Ik wil een boodschap van hoop uitdragen. De toekomst is leuk, maar dan moet je wel de kansen willen zien, want die zijn er ook nu nog volop. Laatst zei Jeroen Smit, schrijver van de bestseller De Prooi (over de gebeurtenissen die leidden tot de val van ABN Amro, red.) tegen me: ‘Je wordt steeds meer de hogepriester van de hoop.’ Dit zijn gouden tijden voor slimme ondernemers. Je kunt wel gaan zitten klagen maar als de markt verandert, dan moet je de wind vangen en meebewegen.” Wat moeten ondernemers niet meer doen? “We zijn met z’n allen verwend geraakt, ook ondernemers, want het ging toch altijd goed. Maar als de wereld om je heen totaal is veranderd, dan kun je niet

blijven doorgaan op de oude weg. Mocht je op dit moment trekken aan een dood paard: stop er dan onmiddellijk mee. Als een bedrijfsactiviteit niet meer winstgevend is, trek dan meteen de stekker eruit.” Wat doe jij zelf anders dan voorheen? “Zaken waar ik geen verstand van heb, heb ik uitbesteed. Door mijn administratie en verzekeringen uit te besteden, kan ik me voor honderd procent richten op het geven van lezingen en het schrijven van boeken. Maar veel ondernemers denken: uitbesteden, dat kost geld. Ik zeg: kijk liever wat het je oplevert in tijdwinst en ook in geld als iemand met kennis van zaken zich ermee bezighoudt.” Wat moeten ondernemers doen om de crisis te overleven? “Wees nieuwsgierig en creatief, sta open voor nieuwe ideeën en bedenk een nieuw verdienmodel. Ik zei het daarnet al, het is een kwestie van keuzes maken: kill your darlings. Laat je overtuigingen over hoe het is en moet, los. Haal inspiratie uit tijdschriften en boeken. Ga naar lezingen. Kijk naar goede nieuwsprogramma’s en documentaires, zodat je je blik op de wereld vergroot. Oriënteer je over de grens en dan zie je dat er volop kansen zijn in andere werelddelen, zoals Azië, Zuid-Amerika en Afrika. Economisch gezien is Nederland een provincie van

Duitsland. Daar zijn momenteel ook volop kansen, zoals in de bouw.” Hoe denk jij over netwerken? “Netwerken is altijd belangrijk geweest in het zaken doen. Dus, kom achter je bureau vandaan, word een straatmadelief en stap op mensen af. Ga netwerken buiten je eigen kringetje en zelfs buiten je eigen regio. Van netwerken wordt altijd gezegd: er zijn halers en brengers. De eersten zijn parasieten en willen alleen nemen. De tweede groep begrijpt het ook niet: zij geven hun contacten en talenten zomaar weg. Maar dat is geen zaken doen. Ik onderscheid nog een derde groep: de delers. Zij begrijpen dat netwerken een handel is van kennis, talenten en vaardigen en dat zaken doen een kwestie is van gunnen. Zij gaan het redden.” Is er een rol voor de overheid als het om ondernemerschap gaat? “Ondernemers moeten hun hoop niet richten op de overheid. Ondernemerschap komt tot groei en bloei ondanks, en niet dankzij de overheid.” Hoe kan het mkb elkaar helpen? “Door elkaar geld te lenen. In de culturele en journalistieke sector komt crowdfunding al langer voor. Men koopt een aandeel in een toneelstuk, een boek of een documentaire en financiert zo de productie ervan. In het mkb is een vergelijkbare trend te constateren:

“Een toenemend aantal kleine ondernemers leent elkaar geld en neemt daarmee de rol van banken over” B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

Ziel en zaligheid

peer2peer-banking. Een toenemend aantal kleine ondernemers leent elkaar geld en neemt daarmee de rol van banken over. Zij investeren hun reserves in bedrijven van andere ondernemers in wie ze vertrouwen hebben. Daarmee vermindert het krediettekort van ondernemers die niet meer door banken gefinancierd worden. Het mkb moet op grotere schaal bij elkaar gaan lenen. Dat is win-win voor beide partijen. Door de inflatie levert peer2peer-banking meer rendement op dan bijvoorbeeld een spaarrekening bij een bank. Bovendien is het sympathiek om geld te lenen aan een startup of een ander mkb-bedrijf. Zo heb je altijd een leuk verhaal op een verjaardagsfeestje, toch?” Welke kansen zie je in de IT en het bestrijden van industrial hacking? “De afgelopen jaren zijn er veel banen verdwenen, maar er keren nieuwe banen voor terug. De Europese Commissie verwacht in 2015 ongeveer 700.000 vacatures in Europa voor IT-banen. In Duitsland worden nu al vacatures vervuld door hoog gekwalificeerde experts uit Spanje die in eigen land geen werk meer kunnen vinden. Met het opleiden of omscholen van werklozen tot IT’ers en met arbeidsmigratie binnen Europa hoopt de Commissie een groot deel van het probleem op te lossen. Daarnaast liggen er kansen in de bestrijding van industrial hacking. Inbreken in B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

systemen van bruggen, beveiligingen van procesinstallaties, hekken bij terreinen, camera’s, noem maar op, we gaan het allemaal meemaken. Ook in het voorkomen van cybercrime liggen kansen.” Eind oktober is je nieuwe boek The Future of Food gepresenteerd tijdens het internationale congres Food Valley in Wageningen. Aan het boek werken onder anderen mee: Sander van der Laan (CEO Albert Heijn), Colette CloostermanVan Eerd (CEO Jumbo Supermarkten) en Aalt Dijkhuizen (voorzitter Raad van Bestuur Wageningen University). Welke trends zie je in de voedselindustrie? “We gaan van zeven miljard mensen op de aarde nu naar negen miljard mensen in 2050. Over kansen gesproken: zoveel mensen kunnen alleen worden gevoed door een revolutie in de voedselindustrie. Om enkele voorbeelden te noemen: een heerlijk hapje dat uit afval wordt vervaardigd. Fruit dat vijf dagen langer in het schap van de supermarkt houdbaar is. Nieuwe groente- en fruitsoorten die in het laboratorium ontwikkeld zijn. Stadslandbouw in leegstaande

kantoren. Dichtbij de afnemers, dus zonder files en met lage transportkosten. Door het gebruik van nieuwe led-technologie is zonlicht niet meer nodig. In zo’n verticale kas kunnen heel wat komkommers, sla en andere groenten verbouwd worden. Hebben we meteen een oplossing voor al dat leegstaande vastgoed.” Door het enorme tempo aan innovaties verwacht Bakas dat het mogelijk is om genoeg eten voor de hele wereldbevolking te produceren. Efficiëntie en grootschaligheid zijn dan wel noodzakelijk. Bovendien moet worden geaccepteerd dat genetische modificatie van planten en dieren kunnen helpen om de voedselproductie te verhogen. Mkb als banenmotor “De jeugdwerkloosheid is nu zo hoog dat een hele generatie buiten spel raakt. De grootste opgave voor het bedrijfsleven, en met name voor het mkb als banenmotor, wordt: banen creëren. De komende jaren zal langzaamaan ruimte ontstaan voor innovaties en nieuw ondernemerschap en dus voor nieuwe banen. Ik heb de kansen geschetst. Maar zoals gezegd: dan moet je wel die kansen willen zien en grijpen.”

“Kom achter je bureau vandaan, word een straatmadelief en stap op mensen af”

het akkoord van dalfsen

Organisaties die streven naar succes, weten hoe allesbepalend omstandigheden kunnen zijn. Soms zit je in een ruimte waarin de energie zo goed is, dat er iets gebeurt. Strijd wordt harmonie, twijfels worden beslissingen en cynisme slaat om in enthousiasme. Wie wel eens bij Mooirivier in Dalfsen is geweest, weet wat de impact is van zoâ&#x20AC;&#x2122;n omgeving waar de natuur overal voelbaar is. Maar net zo belangrijk is natuurlijk wat we

aan faciliteiten te bieden hebben: 127 comfortabele hotelkamers bijvoorbeeld. Internationale receptiefaciliteiten en een capaciteit voor bijeenkomsten van 10 tot 500 personen. Of het betrokken en kundige personeel dat vaak al een paar stappen voor u uit gedacht heeft. Nog niet overtuigd? Dan wordt het misschien tijd voor een eerste bezoekje aan Dalfsen: www.mooirivier.nl HET CONGRESHOTEL WAAR MENSEN EN ORGANISATIES GROEIEN

TRENDS

Bedrijfsoverdracht moet hoger op de agenda

‘Niet langer de kop in het zand steken’ TEKST HANS HAJÉE FOTOGRAFIE JAN WILLEM GROEN

‘Inzicht in de omvang van de problematiek van bedrijfsopvolging is nodig omdat de impact ervan op onze economie fors is,’ stelt Lex van Teeffelen, lector Bedrijfsoverdracht en Innovatie aan Hogeschool Utrecht. ‘Daarom hebben wij een grootschalig onderzoek uitgevoerd.’ De officiële presentatie van de resultaten volgt nog, maar Van Teeffelen licht een tip van de sluier op. ‘Wij komen uit op een schatting van bijna 24.000 te koop staande bedrijven. Dat is 3,6% van de totale populatie van ondernemingen met personeel en dat komt overeen met eerdere EU-schattingen. Een harde telling van het aantal daadwerkelijke overdrachten is niet mogelijk. Die worden nergens geregistreerd.’ Duidelijk is wel dat het aantal succesvolle transacties nauw samenhangt met de economische situatie. ‘Bij economische tegenwind vinden minder overdrachten plaats. Ook drukt een aantal slechte jaren de overnameprijs.’ Een blik in de toekomst leert dat het aantal te koop staande bedrijven verder zal oplopen. ‘De babyboomers naderen het einde van hun werkzame leven. Zij hebben de keus tussen verkopen of opheffen. Vooral het sterk toenemende aantal opheffingen van (gezonde) bedrijven met personeel en flinke omzetten is een teken aan de wand.’

Geen ervaring Wat zijn de belangrijkste knelpunten bij overdracht? ‘Het ontbreekt verkopers vrijwel altijd aan ervaring. Meestal is het voor hen een eenmalige exercitie, terwijl bedrijfsoverdracht een complex traject is. Personeel, klanten en leveranciers spelen een rol en je krijgt te maken met juridische en fiscale aspecten.’ Gezien de complexiteit en het gebrek aan ervaring zijn bij vrijwel

B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

elke overname adviseurs betrokken. ‘Het selecteren van de juiste partners luistert nauw. De ene adviseur is de andere niet; er zijn veel verschillen in kennis, werkwijze en netwerken. En omdat niemand het hele traject beheerst, zijn meerdere specialisten nodig: accountants, financieel adviseurs, bankiers, overnameadviseurs en juristen.’

Overnames hebben alles met vernieuwing en groei te maken

een aantal branches wordt op dit moment amper gefinancierd; denk aan horeca, automotive en bouw. Maar ook binnen deze sectoren zijn nog altijd pareltjes te vinden. Snackbars draaien vaak prima, net als kleinere hotels in grote steden. En bij gespecialiseerde installatiebedrijven zijn de marges weliswaar laag, maar er is genoeg werk en zelfs een tekort aan medewerkers.’ Door een te rigide opstelling missen banken kansen én ontnemen ze bedrijven perspectief, stelt de lector. ‘Mijn advies: kijk bij financiering van een overname niet alleen naar de sector maar vooral naar het bedrijf en de koper: zijn persoonlijkheid, ervaring en vaardigheden. Die vormen een goede indicator voor het succes na de overdracht.’

Zekerheid weggevallen De vaak gehoorde aanbeveling dat al ver voor de verkoop gestart moet worden met de voorbereidingen nuanceert Van Teeffelen. ‘Een termijn van vijf of zelfs zeven jaar speelt alleen bij ingewikkelde fiscale constructies. Drie jaar voorbereiding is mooi, maar ook een jaar kan genoeg zijn.’

Te rigide

Financiering vormt een cruciale factor bij een overdracht. ‘Banken zijn op dit moment zeer risicomijdend; sommigen slaan daarin echt door,’ vindt Van Teeffelen. ‘Bij kleinere transacties wordt een financieringsaanvraag bijna volledig geautomatiseerd beoordeeld. Ondernemers zitten veelal om tafel met gesprekspartners zonder kennis en beslissingsbevoegdheid. Pas bij transacties van een half miljoen of meer worden door de bank specialisten ingeschakeld. In

Vroeger werd bij overnamefinanciering vaak de overwaarde van een eigen woning als onderpand gebruikt, maar dat wordt niet meer geaccepteerd. ‘Een veelgebruikte zekerheid is dus weggevallen en dat bemoeilijkt de financiering aanzienlijk. Verder realiseren verkopers zich vaak niet dat banken verwachten dat ook zij meefinancieren, bijvoorbeeld door een achtergestelde lening. Dat gebeurde vroeger ook al, maar het percentage dat banken eisen, is flink hoger geworden. Als vuistregel kun je stellen dat zowel bank, koper als verkoper elk een derde financieren.’ Om de overdracht te laten slagen, kan een verkoper overwegen de koper te koppelen aan zijn eigen bank. ‘Die kent het bedrijf als geen ander en zal dus wellicht eerder geneigd zijn om te financieren dan de bank van de verkoper.’

Waanzin ‘Door ons onderzoek weten we nu dat veel

Er zijn tal van programma’s om starters en innovatieve bedrijvigheid te stimuleren, maar aandacht voor bedrijfsoverdracht is er amper. Het is lector Lex van Teeffelen al jaren een doorn in het oog. ‘Een overgenomen bedrijf krijgt vaak een impuls en presteert daardoor beter. Door deze dynamiek te faciliteren, is veel winst te halen.’ Maar ook uit defensieve overwegingen is een stimulans noodzakelijk. ‘Het aantal te koop staande bedrijven stijgt snel. Als overdrachten niet meer mogelijk zijn, betekent dat voor de economie per jaar een schadepost van miljarden euro en een verlies van meer dan 100.000 arbeidsplaatsen.’

redelijk tot goedlopende bedrijven worden gesloten, omdat overdragen steeds moeilijker wordt,’ benadrukt Van Teeffelen. ‘Maar in plaats van overdracht zoveel mogelijk te stimuleren en te faciliteren, wordt op het borgstellingskrediet beknibbeld. Omdat banken vaker de garantie opeisen, lopen de kosten op. Daarom heeft de overheid het maximale garantiepercentage van 80% naar 67,5% teruggebracht en ook nog de maximale financieringssom verminderd. Waanzin in deze periode; zo span je het paard achter de wagen. Dergelijk kortetermijndenken is illustratief voor de Nederlandse ondernemerspolitiek.’ En dat kan grote gevolgen hebben. ‘Uit ons onderzoek blijkt dat het per te koop aangeboden bedrijf gaat om een gemiddelde jaaromzet van drie ton en om vijf à zes banen. Ik verwacht dat voor 40% van de bedrijven die te koop staan geen koper gevonden wordt. En dat is een conservatieve schatting. Dit betekent een directe schade voor de Nederlandse economie van miljarden euro. Ook gaan er daardoor tienduizenden arbeidsplaatsen per jaar verloren. En die komen niet zo makkelijk terug.’ Voor de ondernemers zijn de gevolgen eveneens groot. ‘Wetende dat voor veel kleinere ondernemers de verkoopprijs hun pensioen is, tekent zich een armoedeval af.’

Frisse wind

Lex van Teeffelen: ‘Het is veel verstandiger te investeren in bedrijfsoverdracht dan in starters. De positieve effecten zijn aanzienlijk groter.’

Gezien de omvang en urgentie verbaast het Van Teeffelen dat zo weinig aandacht is voor de problematiek van bedrijfsopvolging. ‘Startende bedrijvigheid wordt al jaren ondersteund met tal van regelingen en stimuleringsprogramma’s. Deze investeringen werpen vruchten af: ons land telt veel starters en dat zorgt zeker voor dynamiek. B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

TRENDS

Maar hun bijdrage aan de economie als het gaat om werkgelegenheid en innovatie is beperkt. Het merendeel neemt geen personeel aan en doet amper aan vernieuwing. Slechts een paar procent van de starters groeit uit tot substantiële bedrijven. Bedrijfsoverdrachten daarentegen leiden aantoonbaar wel tot vernieuwing, groei en omzetstijging. Opvolgers zorgen vaak voor een frisse wind, nieuwe ideeën en innovatie. Daarom is het veel verstandiger te investeren in bedrijfsoverdracht dan in starters. De positieve effecten zijn aanzienlijk groter.’

Veel respons Vertegenwoordigers van VNO-NCW en MKB-Nederland blijven volgens Van Teeffelen in gebreke als het erom gaat, bedrijfsopvolging op de politieke en maatschappelijke agenda te krijgen.

Zuid-Korea en België als inspiratiebron

‘Vreemd genoeg onderkennen zij het probleem amper. Daarom ben ik naar aanleiding van het onderzoek zelf politieke partijen gaan benaderen, onder meer via de leden van Tweede Kamercommissies. Ik krijg veel respons; ze schrikken van de situatie.’ Het ministerie van EL&I is tot nu niet bepaald een stimulerende factor. ‘Zij stellen zich op het standpunt dat de markt het maar moet oplossen. Daarmee steken ze kun kop in het zand, want we weten al sinds 2004 dat dit niet zal gebeuren. Het merendeel van de overnames betreft kleine transacties die voor adviseurs nauwelijks interessant zijn. Ander argument van het ministerie is dat geld voor nieuw beleid ontbreekt. Maar dit kan heel goed worden gevonden bij startersregelingen, incubators en innovatiefondsen. Overnames hebben immers alles met vernieuwing en groei te maken. Er is dus geen nieuw geld nodig, bestaande middelen moeten alleen anders gelabeld worden.’

B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

Doorslaand succes

Basiskennis verwerven

Voorbeelden van succesvolle stimulering van bedrijfsoverdracht zijn er zeker. Van Teeffelen wijst onder meer op Zuid-Korea. ‘In 2009 – midden in de crisis – heeft de regering het bedrag van de garantiestelling voor het MKB verhoogd. Een speciale stichting geeft een waarborg af waarmee gezonde bedrijven naar de bank kunnen. De regeling is een doorslaand succes en heeft er zeker toe bijgedragen dat Zuid-Korea er relatief snel weer bovenop kwam.’ Dichter bij huis kan ook België als inspiratiebron dienen. ‘Daar bestaat een landelijk waarborgfonds dat extra zekerheid biedt voor banken, ook bij aandelentransacties en angel-kapitaal – particulieren die meefinancieren. Een soort nationale hypotheekgarantie, maar dan voor overnames. Met zo’n garantie is een bancaire financiering makkelijker.’ De lector bepleit ook voor Nederland een dergelijke opzet. ‘Schroef het borgstellingsbedrag op en laat een onafhankelijke instantie – bijvoorbeeld een landelijke organisatie als Qredits – de garantie afgeven. Ik verdenk banken er namelijk van dat zij de garantieregelingen alleen aanvragen bij relatief grote overnametransacties met een gematigd risicoprofiel. Garantieregelingen zijn een ideaal instrument voor banken om hun eigen risico nog verder te verkleinen bij overnamefinanciering.’

Ook als het gaat om kennisoverdracht kunnen we leren van anderen. ‘In een aantal Europese landen zijn laagdrempelige programma’s ontwikkeld om bedrijfsoverdracht te vergemakkelijken. Voor de grote en groeiende groep kleinere bedrijven is intensief één-op-é én advies door de hoge kosten simpelweg niet haalbaar. Maar dat is ook niet nodig. Veel van wat speelt bij een overname betreft universele kennis die prima groepsgewijs over te dragen is.’ Een goede start kan de digitale opvolgingsscan zijn die Hogeschool Utrecht mede ontwikkeld heeft (opvolgingsscan.nl). ‘Op basis van wetenschappelijk onderzoek krijgen verkopers inzicht in hoe zij er voor staan, inclusief tips en waarschuwingen voor valkuilen. Als vervolg daarop zou ik graag samen met een aantal marktpartijen een programma ontwikkelen. Daarmee kunnen ondernemers in een aantal sessies de noodzakelijke basiskennis verwerven en leren van elkaars ervaringen. Wordt een overname vervolgens concreet dan kunnen voor specialistische onderdelen gericht ervaren adviseurs worden ingeschakeld. Door een dergelijk traject neemt de kans van slagen aanzienlijk toe en worden de kosten voor ondernemers flink verlaagd.’ n

TRENDS

Tips voor bedrijfsoverdracht tekst LEX VAN TEEFFELEN Lector Bedrijfsoverdracht en Innovatie aan Hogeschool Utrecht

Verplaats u in de koper, uw belangrijkste klant ooit. Neem afstand en kijk met de ogen van een koper naar uw bedrijf. Zorg dat de onderneming en de administratie op orde zijn. Blijf investeren en vernieuwen.

Denk in mogelijkheden om de verkoopkans te vergroten. Niet altijd is het bedrijf dat u nu runt interessant voor een koper. Soms is de locatie interessant, soms het personeel, soms het orderboek en soms uw contracten met leveranciers. Maar denk ook aan de bestemming, vergunningen of intellectueel eigendom.

Overschat de waarde van uw bedrijf niet. Na een aantal slechte jaren daalt die waarde aanzienlijk. Wees erop voorbereid dat maar een deel van de verkoopsom direct in uw handen komt; bank en koper zullen van u vragen een deel mee te financieren.

Wees kritisch als u een overnameadviseur in de arm neemt. Kijk naar hun sites. Nodig er verschillende uit. Vraag referenties, check hun relatienetwerk met banken en andere financiers, kijk of zij verstand hebben van uw branche. Onderhandel over het uurtarief en de fee bij verkoop, want die staan niet vast.

Vaar niet blind op uw accountant. Met uitzondering van gespecialiseerde overnameaccountants weten zij vaak te weinig van bedrijfsoverdracht en waardering af en missen het financiĂŤle netwerk.

Ga vooraf eens praten met overnamefinanciers bij uw bank (dus niet uw accountmanager), zonder dat er per se een koper is. Zijn zij bereid de verkoop te financieren en onder welke voorwaarden? Daaruit kan blijken dat een verkoop met vastgoed niet reĂŤel is; de drempel voor financiering wordt daarmee veel hoger.

Koppel de koper aan uw eigen bank. Die verdient vooral aan de verkoperskant, niet aan de koperskant. Als bestaande klant met een goede opvolger kunt u ook veel beter druk zetten.

Kijk naar de mogelijkheden van garantieregelingen. Niet alle bankiers denken met u mee en noemen de regelingen die zij moeten aanvragen: www.agentschapnl.nl/nl/programmas-regelingen/ borgstelling-mkb-kredieten-bmkb.

B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

Bedrijfsprofiel

Ben Voskamp van Voskamp Bedrijfsadvies B.V. te Zwolle

‘Discretie is in deze tak van sport van zeer groot belang’ Ben Voskamp van Voskamp Bedrijfsadvies B.V. te Zwolle is gespecialiseerd in fusies en bedrijfsovernames. In de komende jaren zullen nog veel bedrijven van eigenaar wisselen vanwege de vergrijzing. In de afgelopen 13 jaar heeft hij een groot netwerk opgebouwd en is hij in staat gebleken om veel overnames succesvol af te ronden. bedrijven in de food-sector, adviesbureaus, handelsondernemingen etc. Het bedrijf moet enige omvang hebben, zeg maar vanaf 10 personeelsleden. Voorkeur hebben bedrijven met goede resultaten of met een goed perspectief.

Ben Voskamp: “Niet zelden zijn ondernemers geëmotioneerd als de verkoopdeal bij de notaris wordt afgerond”

Eigenaar Ben Voskamp: Waaruit bestaan jouw werkzaamheden? Mijn werkzaamheden bestaan uit het begeleiden en adviseren bij bedrijfsovernames. Dit kan het geval zijn bij het verkoopproces of bij het aankoopproces. Mijn kantoor is gevestigd aan de Burgemeester van Roijensingel 18 in Zwolle. Sinds wanneer doe je dit werk en wat trekt je hier zo in aan? Ik doe dit werk sinds 2000. Het boeiende van dit werk is dat het heel erg afwisselend is. Je komt bij heel veel verschillende bedrijven. Wat alle

B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

eigenaren gemeen hebben is, dat zij verknocht zijn aan hun bedrijf dat zij vaak van de grond af hebben opgebouwd en zij hebben er moeite mee om afscheid te nemen. Niet zelden zijn ondernemers geëmotioneerd als de verkoopdeal bij de notaris wordt afgerond en de sleutels van hun bedrijf worden overgedragen aan de koper. Het geeft een goed gevoel als een overname is geslaagd en partijen hierop het glas heffen. In welke branches ben je actief? Ik ben actief in diverse branches. Dit kunnen productiebedrijven zijn,

Wanneer moet een ondernemer zijn bedrijf verkopen? De ondernemer moet van zichzelf vinden dat hij aan verkoop toe is. Leeftijd speelt daarbij in mijn ogen een niet zo belangrijke factor. Ik ken veel ondernemers die de 65 jaar al gepasseerd zijn en nog steeds erg gepassioneerd in hun bedrijf werkzaam zijn. Als de motivatie afneemt dan is het goed om serieus aan verkoop te denken. Is het verstandig het bedrijf aan de kinderen te verkopen? Dit is vaak een lastig onderwerp. Kinderen die het bedrijf van hun ouders willen overnemen moeten hier zelf, maar ook hun ouders, voor de volle 100% achter staan. Zij moeten de capaciteiten hebben om het bedrijf nog jaren succesvol voort te zetten. Bij een overname door de kinderen betekent dit meestal wel dat de ouders nog jaren (financieel) betrokken blijven bij het bedrijf en het hen feitelijk nooit los zal laten. In zekere zin geldt dit ook voor medewerkers die het bedrijf van hun baas willen overnemen.

Een verkooptraject van een bedrijf duurt toch 10 jaar? Dit wordt vaak zo gesteld. Ik vind dit een beetje overtrokken. Natuurlijk moet een ondernemer in een vroeg stadium nadenken over de voortzetting van zijn bedrijf als hij er mee op wil houden. Ook moeten financiële zaken op orde zijn. Ik bedoel hiermee dat het bedrijf cijfermatig verkoopklaar moet zijn. De daadwerkelijke verkoop kan dan vrij snel gaan. Het koop/verkooptraject van de bedrijven die ik voor mijn opdrachtgevers heb gedaan duurden gemiddeld tussen 6 maanden en 1 jaar.

Een bedrijf moet ook cijfermatig verkoopklaar zijn

Wat is jouw werkgebied? Mijn werkgebied is geheel Nederland. Ook ben ik incidenteel actief in Duitsland. Met een paar Duitse collega’s werk ik goed samen. Hierbij gaat het vaak om bedrijven die in Nederland een strategische partij zoeken of omgekeerd. De Duitse markt kan voor Nederlandse bedrijven erg interessant zijn, zeker in het licht van de huidige economische omstandigheden.

Hoe zie je de bedrijfsovernamemarkt op dit moment? Er is veel onzekerheid over de economie. Veel potentiële verkopers hebben de waarde van hun bedrijf in de afgelopen jaren zien teruglopen. Voor sommigen betekent dit dat zij hun bedrijf moeilijk kunnen verkopen. In de komende jaren zullen echter nog veel bedrijven van eigenaar wisselen vanwege de vergrijzing. Nu wachten met de verkoop geeft geen garantie dat de waarde in de komende jaren zal toenemen. Momenteel presteren nog veel bedrijven goed en zijn goed verkoopbaar. Wat is de kracht van Voskamp Bedrijfsadvies B.V.? In de afgelopen 13 jaar heb ik een groot netwerk opgebouwd en ben in staat gebleken om veel overnames succesvol af te ronden. Discretie is in deze tak van sport van zeer groot belang. Door de 1 op 1 relatie met mijn opdrachtgevers kan ik goed inspelen op de wensen van de klant. Verder stem ik de aanpak van het overnameproces nauwkeurig af met mijn opdrachtgevers. n

Voskamp Bedrijfsadvies B.V. Fusies & Bedrijfsovernames Burgemeester van Roijensingel 18 8011 CT Zwolle Tel: 038-4218456 www.voskamp-bedrijfsadvies.nl

Technische Groothandel Post B.V. te Kampen Leo Franke (directeur) kwam via een relatie van hem in contact met Ben Voskamp. Leo was directeur bij de Rabobank waar hij ongeveer een jaar daarvoor ontslag had genomen. Er vond een eerste gesprek plaats op het kantoor van Ben in Zwolle. Leo schetste Ben een beeld van het bedrijf waar hij naar op zoek was. Vijf maanden later was Leo de trotse eigenaar van Technische Groothandel Post B.V. in Kampen en Genemuiden. Ben stelde hem dit bedrijf voor en vertelde de contouren van het bedrijf. Leo ontving, nadat hij een geheimhoudingsverklaring had ondertekend, het informatiememorandum. Een paar dagen later brachten zij een bezoek aan het bedrijf. Aan de hand van de verstrekte informatie is het bedrijf verder geanalyseerd en is er gekeken naar de toekomstmogelijkheden. Na de nodige onderhandelingen met de verkoper en zijn adviseur kwamen wij tot overeenstemming en kon de intentieovereenkomst worden ondertekend. “Ben had hierin diverse voorwaarden ingebouwd zodat er na het boekenonderzoek eventueel zaken konden worden herzien.” Franke: “Ben wil zelf ook een goed resultaat bereiken. Hij is rustig van aard, liet mij mijn deel doen. Absoluut geen snelle jongens act. Het is een gezamenlijk proces geweest, waarin we samen zijn opgetrokken. Tijdens de onderhandelingen was Ben een soort bliksemafleider, omdat hij er emotioneel minder bij betrokken was. Als je op een gegeven moment over een belangrijk onderdeel een moeilijker fase had, nam Ben het over. Daar waar het nodig was, zorgde hij ervoor. Hij heeft nergens gepusht. Ik vind hem ook het type dat alleen een opdracht aanneemt die hij goed aan kan. Past het hem niet, dan zal hij een opdracht ook niet aanpakken.”

marketing

Dronten lanceert marketingwebsite

Dronterland, een zee van ruimte Dronten gaat zich profileren als streek: ‘Dronterland’. ‘Een zee van Ruimte’, is de ondertitel van de splinternieuwe marketingwebsite van de gemeente Dronten. De marketingwebsite www.dronterland.nl geeft ons bovendien de mogelijkheid om ‘Dronten’ zelf, meer als stad te profileren.

De website is het antwoord op twee discussies, legt citymarketeer Huib Veldhuijsen uit. ‘Een bestuurlijke discussie, onder leiding van burgemeester De Jonge, ‘Is de gemeente Dronten wel zo goed af met de naam Dronten, terwijl Dronten zoveel meer is?’ en de gemeentelijke website waar de gemeente zich primair richt op dienstverlening van de overheidsorganisatie Dronten’.

Gemeentenaam De discussie over de gemeentenaam was vooral ingegeven door de associatie van de naam Dronten met de plaats Dronten, terwijl Dronten een gebied omvat van zo’n 42.000 ha. waar ook Biddinghuizen en Swifterbant toe behoren. De gemeentenaam is echter niet vanuit een fusie gekozen maar direct al vanaf de instelling van de gemeente in 1972. Sinds de discussie is opgestart ontving de gemeente meer dan vijftig suggesties. De Stichting Geschiedschrijving Dronten opperde zeer gemotiveerd dat Dronterland een goede naam zou zijn. Niet een naam ‘erbij’, maar gewoon benoemen wat het is. Een voorwaarde die het college aan de mogelijk nieuwe naam stelde was dat de naam een geografische aanwijzing zou kennen. In Dronterland is die geografische aanduiding Dronten.

B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

Citymarketeer Huib Veldhuijsen: “Met Dronterland wordt alles wat we bieden in één keer gezegd”

En daarmee is de streeknaam een prima communicatieve oplossing. De gemeente Dronten is de eerste gemeente in Oostelijk Flevoland. Het is genoemd naar de polder Dronten bij Kampen. In 1387 legde de hanzestad Kampen de Dronterdijk aan, om land terug te winnen op de Zuiderzee, die een eeuw daarvoor door de Sint Luciavloed de verbinding met het zeewater definitief had gemaakt. De daaruit ontstane polder heette Dronten.

De stedenbouwkundige inrichting van het moderne Dronten zou aanvankelijk een weerspiegeling worden van de Noordoostpolder. De mechanisatie in de jaren vijftig maakte dat, in plaats van tien dorpen, er drie zouden komen, waarvan Dronten de verzorgingskern zou worden en Lelystad de hoofdstad in het hart van Markerwaard en Flevoland. Dronten ontwikkelde zich nu zonder die tien dorpen en heeft inmiddels alles in zich wat je van een middelgrote stad mag verwachten.

Een uitgebreid modern centrum met De Meerpaal als, meer dan gemiddeld cultureel centrum. En van landbouwhogeschool tot station. Om het verschil tussen stad en land Dronten te accentueren is het benadrukken van de stedelijke functie van Dronten, ten opzichte van het land waarin het ligt, een prima communicatieve oplossing.

Stadsrechten anno 2012 ‘De oude discussie over stadsrechten doet niet ter zake’, stelt Veldhuijsen.

Historie moet kans krijgen te groeien

‘Sinds de invoering van de gemeentewet hebben alle inwoners van dorpen en steden immers dezelfde rechten op voorzieningen. Daarmee heeft het privilege van stadsrechten in Middeleeuwse zin, geen betekenis meer’. Wanneer je echter stelt dat je stad bent hoef je niet meer uit te leggen welke voorzieningen je allemaal te bieden hebt. Het is ons opgevallen dat het iedereen zo mee valt wat Dronten allemaal biedt aan voorzieningen. Dat gevoel wordt mede ingegeven doordat we ons daarin altijd bescheiden hebben

opgesteld. Wat echter wel nodig is, is draagvlak in de samenleving, en dan is het maar net wie je er over spreekt. Naamgeving is immers vooral emotie, en aan de identiteit van Dronten verandert niets door de streek een duidelijk profiel te geven. Aan de gemeentenaam gaan we dan ook zeker niet tornen. En ook de plaatsnamen laten we natuurlijk gewoon bij wat het is. Historie moet immers de kans krijgen zich te ontwikkelen. Het dienblad waar we het geheel op presenteren gaan we echter wel meer laden’, stelt Veldhuijsen. Dat vraagt om een pakkende strategie en dat vinden we in het onderscheid tussen stad en land. Het bestuur van winkeliersvereniging SuyderSee in het centrum van Dronten sluit zich hier volmondig op aan door zich voortaan als stadscentrum te profileren. Heidi Broertjes, coördinator van het VVV agentschap, is ook blij met de naamkeuze. ‘Met Dronterland wordt alles wat we bieden in één keer gezegd’. De gemeente omvat een gebied dat twee keer zo groot is als het eiland Texel en wordt nu vooral nog geassocieerd met alleen de plaats Dronten zelf, dat in het hart van de gemeente ligt. De vele bezoekers die hier komen, bezoeken Dronten vanwege de winkelvoorzieningen terwijl watersport en overnachtingen vooral plaatsvinden aan de randmeren. Met ingang van 1 november zal ook VVV agentschap Dronten zich profileren op de website Dronterland.nl.

citymarketing van Dronten een eind vooruit. De huidige gemeentelijke website is er vooral op ingericht om de dienstverlening van de gemeente aan te bieden. Daarop is het lastig om een profiel voor ons marketingprogramma te communiceren. Zeker wanneer dit ook een podium moet zijn voor onze ondernemers. Met hen werken we nauw samen aan een sociaal economische agenda. Op het gebied van onderwijs in relatie tot arbeidsmarkt, maar ook op het gebied van wervingskracht. Makelaar Cees de Bruin is lid van de economische kerngroep Wervingskracht. De Bruin is zeer positief over het collegebesluit om de streek een duidelijk profiel te geven. ‘Een gemeentelijk bedrijf heeft immers een ander profiel dan de ruimtelijke omgeving die we mede vanuit economische motieven profileren’, stelt De Bruin. ‘De gemeente als woonwerk- en leefomgeving moet vooral ook met ondernemers en makelaars worden verkocht. De marketingwebsite Dronterland.nl biedt daar nu volop podium voor’. n

Marketingwebsite De website van Dronterland helpt de B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

De mens achter

Paul Witteman:

Tussen mijn vader en mij was geen enkele band Tekst Thijs wartenbergh

We spreken Witteman in Amsterdam. In de lounge van BNR, bij de opname van het sfeervolle en goed beluisterde live radioprogramma The Friday Move van presentator Wilfred Genee. We kennen Witteman al sinds de jaren 70, tijdens een uitzending van de VARA-radio in Amsterdam-Noord, toen er gedoe was rondom een buurthuis. Wat is er sindsdien niet met hem gebeurd! De lijst van programma’s waar hij nauw bij betrokken was, zowel op radio als tv, is bijna te lang om op te noemen: In de Rooie Haan, Achter Het Nieuws, Nova, De Ronde van Witteman, B&W, Het Lagerhuis, Buitenhof, De Grootmeesters, Woestijnruiters en, inmiddels al zeven jaar, Pauw & Witteman. Volgens velen gezien als het beste actualiteitenprogramma op tv. Avond aan avond zitten daar gasten die dezelfde dag in het nieuws waren, aan de tand gevoeld door twee ervaren journalisten, naast Paul Witteman is dat Jeroen Pauw. Gadegeslagen door ruim één miljoen kijkers, met De Wereld Draait Door – dat op een soortgelijk aantal belangstellenden mag rekenen - absolute toppers waar het de actualiteit betreft. Je koos na je middelbare school, de HBS, voor het conservatorium omdat je pianist wilde worden. Wat zorgde voor die omslag? “De journalistiek kwam niet uit de lucht vallen. Ik wilde me inderdaad aanvanke-

B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

lijk bekwamen in de muziek, maar kwam er na enige tijd achter dat mijn niveau niet hoog genoeg was om die studie voort te zetten. Die heb ik toen stopgezet. Op school zat ik in de redactie van het schoolblad. Ik trok er toen op uit om interviews te maken, met leraren of bekenden uit de buurt. Dat vond ik leuk om te doen. Het was daarom niet zo vreemd dat ik mij toen ging focussen op een journalistieke carrière.”

niets anders bezig. Als je, ik geef maar een voorbeeld, een minister van Defensie interviewt wil je weten waarom er bezuinigingen nodig zijn, hoeveel mensen dat treft etc. Zo’n onderhoud moet wel wat opleveren, anders ben ik niet echt tevreden.”

Had je toen de ambitie om beste interviewer van ons land te worden? Ik vraag dat omdat je tegenwoordig nogal wat jongeren hoort roepen: ‘Ik wil de beste worden in mijn vak’ of ‘Ik zet alles opzij om Olympisch kampioen te worden’, of wat ook. “Het was toen wel een andere tijd. Dat soort uitspraken kwam toen niet zo makkelijk bij je op. Een portie gezonde ambitie hebben is natuurlijk goed en dat had ik ook wel, denk ik. In de loop der jaren werd het wel duidelijk dat ik bepaalde talenten had om met mensen te spreken en hen informatie te ontlokken. Op een bepaald moment zegt dan iemand: ‘Volgens mij ben jij wel de beste op dit gebied.’ Dan heb je dus een bepaald stempel op.”

Is het belangrijk dat er een behoorlijk inkomen tegenover staat? “Nee, ik zei dat om het geheel een luchtige draai te geven.”

Wanneer is een interview goed verlopen naar je zin? “Als een gesprek nieuws oplevert. Alle draait bij mij om nieuws, logisch na al die jaren. Dat is mijn werk, Ik ben bijna met

Wat is er leuk aan interviewen? “Je kunt, tegen een leuke vergoeding, je nieuwsgierigheid bevredigen.”

Over het inkomen van presentatoren worden geen mededelingen gedaan, maar er doen al jaren geruchten de ronde, onder anderen ook bij Matthijs van Nieuwkerk dat mensen als Witteman, Pauw en Van Nieuwkerk van De Wereld Draait Door ruimschoot meer verdienen dan de Balkenendenorm, bijna 200.000 euro, tegenwoordig ook wel de Wet Openbaarmaking uit Publieke Middelen gefinancierde topinkomens (WOPT) genoemd. Nog niet zo lang geleden gaf Witteman in een ander interview toe dat zijn salaris onder de WOPT-norm was gebracht. Het is zwaar werk, neem ik aan, Pauw & Witteman presenteren? “Het zijn vooral de korte nachten die je op een bepaald moment gaat voelen.

Paul Witteman Paul Witteman (66), door velen gezien als de beste interviewer van ons land. Maar o wee, als hem zelf vragen worden gesteld…Hij vraagt bij voorkeur anderen het hemd van het lijf, maar zet hem niet aan de andere kant van de microfoon. Dan voelt hij zich niet op zijn gemak. En over privézaken hoor je hem al helemaal niet. “Omdat dit niemand een donder aan gaat”, zoals hij duidelijk laat merken. Waarmee dóórvragen op dit punt direct wordt afgekapt. B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

De mens achter

“Zolang ik lichamelijk gezond blijf, hoeft weinig me te verhinderen om nu al de handdoek in de ring te gooien” Je maakt lange dagen. Ik ben van vier uur ’s middags tot een uur ’s nachts in de studio. Na de uitzending borrel je altijd nog even na met de gasten. ’s Morgens vroeg gaat de wekker alweer af. Ik slaap zo’n vijf uur. ’s Ochtends lees ik meerdere kranten en probeer alvast een idee te krijgen wie we in de uitzending willen hebben. Ik kijk verder naar opnamen van andere programma’s of films die in de voorbereiding passen en lees voor dat doel ook boeken. Er komt veel bij kijken. Tussen de bedrijven door probeer ik ook nog regelmatig te joggen.” Waarom heb je je destijds eigenlijk toegelegd op de politiek als favoriete onderwerp om over te praten? “Dat heb ik waarschijnlijk van huis uit meegekregen. Mijn vader was een politicus, hij is zelfs nog minister geweest.

B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

Er werd daardoor veel over politiek gesproken. Dat ik dit met Jeroen Pauw doe, komt mede omdat we in een eerdere periode samen een programma over politiek presenteerden. Dat klikte goed en daardoor ontstond het idee om met z’n tweeën verder te gaan. Het gaat werkelijk heel goed tussen ons, we hebben nooit ruzie. Waarschijnlijk trekken de twee verschillende karakters ons in evenwicht.”

zijn lijstje heeft gestaan. En Wim Kok. Het integreert me wat hij met name na zijn periode als premier met zijn commissariaten bij de ING Groep en PostNL. Daar heeft hij, samen met anderen, bonussen voor bestuurders goedgekeurd waar je vraagtekens bij zou kunnen zetten. Ik zou hem in ieder geval kritisch ondervragen, iets wat ik altijd doe overigens.”

Ben je, ondanks je ervaring, zenuwachtig voor een uitzending? “Alleen even in het begin. Als de het programma eenmaal een paar minuten op gang is, ebt dat gevoel vanzelf weg.”

Er zijn mensen die menen dat je manier van interviewen enigszins afstandelijk is. Dat je te weinig empathie zou tonen. “Elke interviewer ontwikkelt zijn eigen stijl en die van mij is in de loop der jaren gegroeid tot wat die nu is. Daar verander ik niets meer aan. Het is naar mijn idee de meest directe manier om te bereiken wat ik wil. Een antwoord dat minimaal

Wie zou je nog graag willen interviewen? “De koningin. Dat is me nog niet gelukt. Dat is toch iemand die een journalist op

nieuws oplevert of iets wat iemand zegt wat hij of zij eigenlijk niet naar buiten had willen brengen. Ik kan me indenken dat in Ophra Winfrey-achtige programma’s, waar aspecten als lief en leed de boventoon voeren, mijn aanpak waarschijnlijk niet uit de verf komt.” Volgens Wilfred Genee, die daarmee – zoals hij zelf zegt – psychologie van de koude grond bedrijft, zou dat komen omdat je vader je weinig warmte gaf en jij dat daardoor ook moeilijk kan uiten tijdens een gesprek. “Ja, empathie, dan wel warmte, en mijn vader, dat was een onmogelijke combinatie. Er bestond zo’n afstaand tussen ons dat ik niet eens meer wist dat het zo’n afstand was. Een band tussen ons was er dus niet. Of hij trots zou zijn op wat ik heb bereikt? Tsja, ik betwijfel het. Hij was niet erg links en van de journalistiek had hij geen hoge pet op. Dus dan kun je het zo ongeveer wel invullen. Ik ben overigens wel een warme persoonlijkheid, hoor, maar dat schijnen mensen moeilijk te kunnen geloven.” Je journalistieke werk is natuurlijk het belangrijkste voor je, dat zorgt voor je inkomen. Maar waar ligt je hart het meest, als je de journalistiek en de muziek tegen elkaar afzet? “De muziek, de klassieke muziek. zonder twijfel. Dat bezorgt me nog steeds een gelukkig gevoel. Ik schrijf er ook graag over. Zoals over de 13 componisten die in het concertgebouw worden vermeld.” Je speelt zelf piano, maar je houdt er niet zo van om in het openbaar te spelen. Die druk zou dan te hoog voor je zijn. “Als ik, al spelende, op de televisie zou komen, dan wordt er toch een bepaalde artistieke prestatie van me verwacht. Je wilt niet afgaan uiteraard. Als ik thuis alleen speel is er niets aan de hand. Komt mijn dochter erbij, dan ga ik al fouten maken. Dat is niet goed natuurlijk. Daar schijn je aan behandeld te kunnen worden, maar dat vind ik niet de moeite waard.”

tv en dan gaat er wel eens een gevoel van jaloezie door me heen. Dat wat ik zie en wat voor mij mogelijk leek, is aan me voorbij gegaan. Maar het is niet anders. Mijn leven is op een andere manier verlopen, maar ik kan daar nauwelijks om treuren. Ik mag niet ontevreden zijn over wat ik heb bereikt.” Dit verhaal verschijnt in een zakenmagazine. Heb je ook iets van een ondernemer? Je hebt via het schrijven en de muziek toch nog aardig wat neveninkomsten? “Nee, of ik moet zeggen, niet meer. Toen ik nog seminars als dagvoorzitter voorzat hield ik de financiën meer in de gaten. Nu heb ik een vast inkomen, dus is die noodzaak er minder. Wat die andere inkomsten betreft: een uitgever geeft die boeken uit, die regelt dat verder.” We mogen niets van je privéleven weten, dat scherm je volledig af, en bij openbare bijeenkomsten word je niet snel gesignaleerd. Het lijkt wel of je bekend zijn een last vindt. “Nou, dat valt wel mee. Ik ga niet naar premières van films, musicals, toneelstukken, concerten. Ik mijd publieke gelegenheden. Daar ben ik echt niet dol op. Je hebt dan van die mensen die ik niet ken, maar die wel doen of ze mij kennen en me op de schouder moeten slaan en een praatje maken. Dat vind ik niets. Ik ga wel naar de film, hoor, dan zit ik in het donker en heb ik nergens last van… geintje. Ik ben trouwens niet goed in social talk, even makkelijk een praatje maken. Het over koetjes en kalfjes hebben. Dat heeft er ook mee te maken, denk ik. Ik heb overigens

na de uitzendingen, tijdens de nazit, genoeg mogelijkheden om ongedwongen met mensen te praten.” Weerman Erwin Kroll stopte er onlangs mee omdat hij het niet prettig vond dat hij door iedereen op straat herkend werd. Jouw situatie lijkt erop. “Er zijn misschien wel kleine overeenkomsten, maar zo erg als bij hem is het bij mij ook weer niet gesteld.” In De Telegraaf werd onlangs met je gesproken over het feit dat Geert Wilders niet in Pauw & Witteman wil verschijnen. “Hij vindt dat wij vooroordelen jegens zijn partij hebben. Laatst deed ik mee aan een programma bij de NOS en toen wilde hij bij mij voor de microfoon komen. Dus ja. Ik denk dat hij nu de tijd heeft om de partij, of beweging, te saneren. We zullen moeten afwachten of hij anderen wat meer ruimte geeft om zich te profileren. Het is allemaal wat minder geworden met de PVV maar ik ben, geloof ik, een van de weinigen die geloven dat het nog niet is afgelopen met de PVV.” Er wordt al enige tijd gespeculeerd dat dit je laatste seizoen is bij Pauw & Witteman. Is dat ook zo? “We hadden al eerder hier een beslissing over willen nemen, maar dat hebben we nog even uitgesteld. Ik heb in een eerder interview al eens aangegeven dat ik graag nog even doorga. Ik ben 66 jaar, maar zolang ik lichamelijk gezond blijf, hoeft weinig me te verhinderen om nu al de handdoek in de ring te gooien.” Paul Witteman bij BNR tijdens het live radioprogramma ‘The Friday Move’ van presentator Wilfred Genee

Vind je het jammer dat je een artistieke carrière hebt misgelopen? “Zeker. Ik zie wel eens jonge pianisten op B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

IJsbeeldenfestival Zwolle:

Unieke bedrijfsuitjes en Nieuwjaarsborrels Zwolle staat in 2012 helemaal in het teken van de gebroeders Grimm en hun wereldbekende sprookjes. De tweede editie van het IJsbeeldenfestival, dat wederom op het Rodetorenplein plaatsvindt, haakt op dit thema in. Het IJsbeeldenfestival is, naast dat het een fantastisch festival is voor particulieren, ook voor bedrijven een originele locatie om hun eindejaarsuitje of kerst-/ nieuwjaarsborrel te vieren.

Er zijn diverse sportieve, ontspannende en teambuilding gerichte activiteiten mogelijk. Events2be is het evenementenbureau dat de volledige organisatie voor bedrijfsevenementen in handen heeft.

IJsbeeldententoonstelling Een team van 40 internationale en Nederlandse ijskunstenaars gaat met behulp van 250.000 kilogram ijs en 250.000 kilogram sneeuw diverse sprookjes van ‘Grimm’ uitbeelden. Scènes uit sprookjes zoals Assepoester, Hans en Grietje, Doornroosje en Roodkapje zullen bij bezoekers een gevoel van herkenning opwekken. Een ware belevenis die een bezoek tussen 8 december 2012 en 27 januari 2013 zeker waard is!

B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

IJsbaan Naast de IJsbeeldententoonstelling ligt een prachtige ijsbaan, die ideaal is voor winterse activiteiten. Denk eens aan icegames waarbij u de strijd aangaat met collega’s en/of relaties. Of een clinic van een bekende schaats(t)er? Ook gewoon schaatsen behoort tot de mogelijkheden. Er zijn voldoende schaatsen in vele maten verkrijgbaar.

Kerstmarkt en reuzenrad Het festivalterrein is ook voorzien van een kerstmarkt, die bestaat uit ongeveer veertig food en non-food kraampjes. Gluhwein drinken, langs de kraampjes slenteren en cadeaus inkopen zijn bekende onderdelen van een kerstmarkt die ook in Zwolle te beleven zijn. Het vullen van uw kerstpakketten behoort

Bedrijfsuitje 1 4-uurs arrangement Data: vanaf 8 december 2012 t/m 27 januari 2013 Voor groepen vanaf 25 personen (kleinere groepen op aanvraag) Arrangement inclusief: • Ontvangst met een glaasje gluhwein of chocolademelk • Bezoek IJsbeeldententoonstelling • Ticket reuzenrad • Ticket IJsbaan (inclusief schaatshuur) • Afsluitende borrel (1.5 uur) Prijs vanaf 42,50 euro per persoon exclusief BTW Bedrijfsuitje 2 5-uurs arrangement Data: vanaf 8 december 2012 t/m 27 januari 2013 Voor groepen vanaf 25 personen (kleinere groepen op aanvraag) Arrangement inclusief: • Ontvangst met een glaasje gluhwein of chocolademelk • Bezoek IJsbeeldententoonstelling • Workshop Ice Carven • Ticket reuzenrad • Buffet met drankjes (2 uur) Prijs vanaf 79,- euro per persoon exclusief BTW

eveneens tot de mogelijkheden. Een originele wijze om uw medewerkers aan het einde van het jaar in het zonnetje te zetten. Natuurlijk ontbreekt het reuzenrad niet. Ideaal om vanuit de lucht te genieten van het uitzicht over de historische stad Zwolle die is uitgerust met vele verrassende lichtjes.

Zwolle De oude Hanzestad leent zich prima voor een stadswandeling of de Herman Brood steproute. De stadsomroeper vertelt de mooiste verhalen uit de geschiedenis van Zwolle en laat u kennismaken met veel bijzondere plekjes in de stad. De stadswandeling kan afgesloten worden met een heerlijke wijnproeverij. Wist u dat Herman Brood geboren en getogen is in Zwolle? Diverse plaatsen in de stad herinneren aan deze spraakmakende rocklegende en beeldend kunstenaar. De steproute laat u de stad ervaren door de ogen van Herman Brood.

Workshops Bij het IJsbeeldenfestival zijn diverse workshops te volgen, zoals glühwein maken, kerstballen pimpen, maar u kunt ook rendieren schilderen of zelf onder deskundige begeleiding ice carven; dé workshop om te ervaren hoe moeilijk het is om een prachtig ijssculptuur te maken. Kijk op www.ijsbeelden.org/bedrijfsuitje of op www.events2be.com voor meer mogelijkheden en de arrangementen. Uiteraard kan Events2be ook een op maat gemaakt programma voor u ontwikkelen.

Bedrijfsuitje 3 5-uurs arrangement Data: vanaf 8 december 2012 t/m 27 januari 2013 Voor groepen vanaf 25 personen (kleinere groepen op aanvraag) Arrangement inclusief: • Ontvangst met een glaasje gluhwein of chocolademelk • Bezoek IJsbeeldententoonstelling • Ice Games (exclusiviteit ijsbaan) • Ticket reuzenrad • Buffet met drankjes (2 uur) Prijs vanaf 89,- euro per persoon exclusief BTW Feestavond! 6-uurs arrangement Data: vanaf 8 december 2012 t/m 27 januari 2013 Voor groepen vanaf 100 personen (kleinere groepen op aanvraag) Arrangement inclusief: • Ontvangst met borrel en bezoek IJsbeelden • Buffet met verrassingsact • Drankjes en hapjes • DJ tijdens feestavond Prijs vanaf 85,- euro per persoon exclusief BTW Kerstborrel 2-uurs arrangement Data: van 8 t/m 28 december 2012 Voor groepen vanaf 50 personen. (Kleinere groepen op aanvraag) Arrangement inclusief: • Onbeperkt dranken uit het Hollands Assortiment • Nootjes en zoutjes op tafel • Diverse feesthapjes (4 per persoon) • Bezoek IJsbeeldententoonstelling Prijs vanaf 37,50 euro per persoon exclusief BTW. Kerstontbijt Data: 19, 20 of 21 december 2012 Tijd: 07.30 - 09.00 uur Arrangement inclusief: • Kerstontbijt inclusief verse jus, (karne)melk, koffie/thee • Feestelijke aankleding en een kerstpresentje • Bezoek IJsbeeldententoonstelling Prijs vanaf 39,50 euro per persoon exclusief BTW. Nieuwjaarsborrel 2-uurs arrangement Data: van 3 t/m 27 januari 2013 Voor groepen vanaf 50 personen. (Kleinere groepen op aanvraag) Arrangement inclusief: • Onbeperkt dranken uit het Hollands Assortiment • Nootjes en zoutjes op tafel • Diverse feesthapjes (4 per persoon) • Bezoek IJsbeeldententoonstelling Prijs vanaf 37,50 euro per persoon exclusief BTW. Neem voor meer mogelijkheden vrijblijvend contact met ons op: Events2be | 033-8886770 | 06-40592100 | info@events2be.com B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

Overal zaken kunnen doen, waar en wanneer u het uitkomt met Regus Businessworld

Toe alle R gang tot e gu in Ne s locaties de r l a nd

25 €

pe r m

a a nd

Met een Regus Businessworld lidmaatschap heeft u toegang tot meer dan 1200 professionele locaties wereldwijd. Met Regus Businessworld Gold krijgt u: • Onbeperkte toegang tot elke Regus • Professionele administratieve Business Lounge in het Regus netwerk, ondersteuning, van inpakken en waar u in een professionele zakelijke verzenden tot en met afdrukken en omgeving kunt werken inbinden van documenten • Inclusief kofﬁe, thee en internet • 10% korting op vergaderruimten, dagkantoren en videoconferenties

• Toegang tot Regus Purchasing Group met fantastische aanbiedingen

Meer weten over Regus Businessworld Gold? www.regus.nl

0800 020 2000

1200 locaties | 550 steden | 95 landen

BOB Katern

Preferred Partners:

Netwerkagenda Meer informatie: www.businessontmoetbusiness.nl

BOB Borrel Twents Techniek Museum Heim (Hengelo)

netwerken

donderdag 22 november 2012 Deze bijeenkomst zal in het Twents Techniek Museum plaatsvinden. De maakindustrie was en is nog steeds een belangrijke inkomstenbron in de regio Twente. Het museum geeft een boeiend beeld van de Twentse industrie; verleden, heden en toekomst. In het museum is op een dynamische manier anderhalve eeuw industriële ontwikkeling bijeengebracht. Van stoommachine tot ruimtevaart. Een van de nieuwe afdelingen is E-mission: maak kennis met duurzame energie. Aanmelden: www.businessontmoetbusiness.nl

BOB IJssculpturenfestival borrel donderdag 18 december 2012

netwerken

Speciaal voor onze Vrienden van BOB en genodigden organiseren wij op 18 december de BOB Kerstborrel bij het IJsbeeldenfestival in Zwolle. Aan het Rodetorenplein worden we ontvangen met een warm glas Glühwein en mogen we de ijsbeeldententoonstelling bekijken. Met behulp van 250.000 kilogram ijs en 250.000 kilogram sneeuw worden diverse sprookjes van ‘Grimm’ uitgebeeld, gemaakt door een team van 40 (inter)nationale ijskunstenaars. Een ware belevenis. Aanmelden: www.businessontmoetbusiness.nl

BOB Borrel KienhuisHoving advocaten en notarissen

creating airport garden city

netwerken

donderdag 21 februari 2013 KienhuisHoving is marktleider in Twente op het gebied van juridische dienstverlening. Een groot kantoor met ruimte voor veel specialismen. Deze specialismen zijn voor relaties van belang. Zij brengen niet alleen met zich dat juridische problemen snel onderkend en doorgrond worden, maar ook dat problemen in snel tempo kunnen worden opgelost. Op deze manier kunnen juridische obstakels zo veel en zo adequaat mogelijk overwonnen worden. Aanmelden: www.businessontmoetbusiness.nl

Verslag van een zonnig golfevent op Het Rijk van Sybrook

Top golf tijdens BOB-Golf En wederom is het raak. Weer word ik ‘s ochtends vroeg wakker van de ‘…’ regen op de ochtend van het BOB Golftoernooi. De buienradar laat een somber beeld zien. Heel Nederland is bedekt onder een dik wolkendek. Maar de voorspelling is dat het ‘s middags zal opklaren. Dus vol goede moed op weg naar Het Rijk van Sybrook. TEKST REMCO VOORN FOTOGRAFIE EBEL-JAN SCHEPERS Van links naar rechts: Rudolf van Urk, directeur van Broekhuis Almelo, Ernst van der Wolde, directeur van Fame Architecten en Remco Voorn directeur/ uitgever Business Company

Het is dit jaar het tweede BOB Golftoernooi en een kleine 50 ondernemers staan op de startlijst voor een echte wedstrijd van 18 holes. Enigszins nerveus sta ik de deelnemers op te wachten. Want zal iedereen het weer trotseren? En dan zie je toch hoe lekker het is dat we leven in een tijdperk van app’s en smartphones. Iedereen heeft gezien dat de zon zal doorbreken en is met zijn clubs naar Het Rijk van Sybrook gekomen.

‘Eighteen holes’ Het is het tweede BOB Golftoernooi en

B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

in 2011 hebben we een ‘nine holes’ wedstrijdje gelopen op de baan van Het Rijk van Nunspeet. Nu gaan we voor het echte werk. Eric van der Zwaluw, directeur van de golfbaan Het Rijk van Sybrook, heeft een ‘eighteen holes’wedstrijd voorbereid. Ik speel zelf vandaag met Rudolf van Urk, directeur van Broekhuis Almelo, en met Ernst van der Wolde, directeur van Fame Architecten. Beiden zijn goede golfers die competitie spelen. Voor Rudolf is het zelfs een thuiswedstrijd. Het wordt voor mij een hele kluif om deze heren bij te benen, maar dat mag de pret niet drukken.

Mooie middag golf Goede slagen en slechte slagen wisselen elkaar in rap tempo af. Ik ben al snel de tel kwijt en besluit maar niet meer te schrijven. Dat is bij Rudolf en Ernst wel anders. Ernst is na een stroef begin lekker op dreef gekomen. Rudolf kent de baan als geen ander en maakt goed gebruik van zijn baankennis en ervaring. Dat zal later ook blijken in de eindklassering. Ondanks de stevige regen in de ochtend ligt de baan er uitstekend bij. De greens zijn nog behoorlijk snel en de regen hebben we uiteindelijk niet meer gezien.

terugbl

De zon breekt er zelfs regelmatig door. Al met al een mooie middag voor een partijtje golf. Voor mij dan, want Rudolf en Ernst maken er een echte wedstrijd van.

Topsport Nieuw bij Vriend van BOB, Thomas Witten bleek de nummer een van de dag

Het echte werk; er is een ‘eighteen holes’ wedstrijd voor ons voorbereid

Goede gesprekken, een goed diner op een geweldige locatie

Terug in het clubhuis blijkt Grolsch net de eerste fusten Bockbier te hebben geleverd. Een aangename beloning na vijf uur topsport met alleen een klein flesje water bij ons. Na de bij een BOB horende borrel staat het afsluitende diner op het programma. Hier verrast het team van Eric van der Zwaluw ons met een drie-gangen Captain’s diner. Maar eerst word de balans opgemaakt van de wedstrijd. Met 37 stablefordpunten eindigen Rudolf van Urk (Broekhuis Almelo) en Peter Westerveld (Sincerus Consultancy) als tweede en derde. Rudolf wordt hierbij op basis van zijn handicap van 18,0 als tweede gerangschikt. De winnaar is Thomas Witten (Zalsman Zwolle) met 39 stablefordpunten. Thomas is nieuw bij het BOB Netwerk en heeft zich enkele dagen voor het golftoernooi nog als lid aangemeld. Wat een entree!

Top 10 klassement: 1. Thomas Witten Zalsman Zwolle -39 pnt 2. Rudolf van Urk Broekhuis Almelo - 37 pnt 3. Peter Westerveld Sincerus Consultancy - 37 pnt 4. Martijn Verbeek Flynth - 36 pnt 5. Harro Hendriks Het Rijk van Nunspeet - 35 pnt

(buiten mededinging ivm handicap 8,4!)

6. 7.

Eddy Rakers Rakers Financial Consultancy - 32 pnt Michael Rigot Drukkerij van der Wekken - 32 pnt

(winnaar 2011)

8. Paulien Scholten Scholten Loopbaanadvies - 31 pnt 9. Bjorn Hoekstra VestaMedia - 31 pnt 10. Alfred Guikema Ten4 IJsbanen - 29 pnt

Complimenten Een mooie dag wordt in stijl afgesloten. Goede gesprekken, een heerlijk diner op een geweldige locatie. Met uiteraard een lange nazit. Moe maar voldaan doen we rond 22.00 uur de deuren bij Het Rijk van Sybrook achter ons dicht. Een compliment voor Eric en zijn hele team voor de organisatie en het geduld.

BOB Borrel - Sportkasteel Schloss Velen Een koninklijk ontvangst bij een heus kasteel! Deze BOB-bijeenkomst vond plaats bij Hotel Sportkasteel Velen, gelegen net over de grens bij Winterswijk in Duitsland. Het thema voor deze bijeenkomst was Gezond Ondernemen. Een aantal aan het kasteel gelieerde artsen gaf hier uitleg over. Zij lieten diverse health-checks zien, hoe u en uw werknemers gezond de toekomst in kunnen gaan. Maar ook was er tijd voor actieve onderdelen, zoals schieten en boogschieten, een hele andere ervaring.

terugbl

“Tijd voor een goed gesprek en het leggen van nieuwe contacten”

Netwerken Na het schieten, de rondleiding en de presentatie van het Artsenhuis, kregen we een warm ontvangst in de Orangerie. De tafels waren prachtig gedekt en een smaakvolle maaltijd werd genuttigd. Tijd voor een goed gesprek en het leggen van nieuwe contacten. Het einde van de avond kreeg nog een bijzonder staartje, want één van de aanwezigen was zangeres. Marlène Simons, professioneel zangeres, zong een prachtig lied dat beantwoord werd met een warm applaus. We kijken terug op een hele mooie avond. Sportschloss Velen, hartelijk bedankt.

Een mooie bijeenkomst in een hele mooie setting. Sport, gezondheid en genieten van culinaire geneugten, rust en ruimte staan synoniem voor sportkasteel Velen. Er zijn verschillende activiteiten in en rond het kasteel, zoals boogschieten, kanovaren en golfen. Tijdens deze BOB bijeenkomst mochten we kennis maken met schieten en boogschieten. Een hele ervaring, vooral als je het nog nooit hebt gedaan. Tijdens de rondleiding werd ons het prachtige kasteel getoond. Een toelichting op de historie van deze prachtige plek geeft een bijzonder beeld. Dit kasteel met alle landgoederen en gebouwen is nog steeds in privé-eigendom.

Gezond Ondernemen Misschien denkt u bij ‘Gezond Ondernemen’ – wat moet ik me daarbij voorstellen? Of: ik wil het niet weten. Of: dat zie ik dan wel, daar kan ik nu toch niets aan doen? De betrokken artsen bij Schloss Velen wisten de aandacht van elke groep naar zich toe te trekken. Zij zijn namelijk experts om in een vroeg stadium een ziekte binnen het lichaam te traceren. Het is vooral preventief.

“Gezond ondernemen onder de aandacht”

Wie is BOB en wat houdt de BOB BORREL in? Tijdens de BOB Borrel ontmoet u op verrassende wijze tientallen ondernemers (georganiseerd netwerken). Jaarlijks ontvangen wij ca. 10.000 ondernemers op onze netwerkbijeenkomsten. Wilt u ook graag uw contacten uitbreiden en zinvol netwerken, word dan Vriend van BOB en maak uw profiel aan op onze website www.businessontmoetbusiness.nl. Bent u al een keer als introducee geweest, dan dient u zich eerst aan te melden als Vriend van BOB. Kijk op BOB TV wat BOB voor ondernemers doet.

terugbl

BOB Bijeenkomst Omala

bij Vliegtuighoofdstad Aviodrome

“Uitstekende gelegenheid om te netwerken”

Direct bij ontvangst in het Aviodrome werd gestart met een zeer smakelijk buffet waarna rond de klok van 18.00 uur het officiële programma begon. Na het officiële gedeelte was het tijd voor de rondleiding, waar tijdens elk onderdeel ruimte werd ingedeeld voor het netwerken. Elke groep werd vergezeld door een groepsleider van het Aviodrome, die met veel verve en passie bij elk vliegtuig de historische hoogtepunten wist te vertellen. De bijeenkomst werd afgesloten met een kop koffie, wat nog meer kansen bood om te netwerken. De vele positieve reacties gaven aan dat het weer een geslaagde BOB Bijeenkomst was was geweest, waarbij volop contacten gelegd konden worden.

“Er werd met passie gesproken over de historische vliegtuigen”

De BOB bijeenkomst vond deze keer plaats bij het recent vernieuwde Aviodrome Lelystad, een belangrijk vliegveld in Nederland voor kleine toestellen. Het werd weer duidelijk dat er heel veel gebeurt in deze hoofdstad van Flevoland. Niet alleen is het Aviodrome recent door Libéma overgenomen, maar staat ook bij Lelystad Airport in de startblokken om te groeien. Als alles volgens planning verloopt vertrekken vanuit Lelystad Airport vanaf 2016 ongeveer 2,5 miljoen passagiers naar buitenlandse bestemmingen. Gastheer Serge Hollander van de gebiedsontwikkelaar OMALA vertelde enthousiast over de manier waarop het gebied tussen Lelystad Airport en de A6 wordt ontwikkeld. Dit bedrijventerrein trekt inmiddels de belangstelling van regionale, nationale en internationale bedrijven. OMALA biedt bedrijven dé werkplek van de toekomst. Dat dit opvalt is wel duidelijk. Inmiddels vroegen vele nationale en internationale bedrijven, waaronder Harley Davidson bijvoorbeeld, het boek ‘Megatrends OMALA’ aan dat OMALA samenstelde met trendwatcher Adjiedj Bakas. De aanwezigen werden door Serge Hollander gevraagd om vooral samen mee te werken aan de ontwikkeling van het bedrijventerrein. ‘Samen weten en kunnen we meer’, is het motto!

“Lelystad Airport in startblokken om flink te groeien”

Ook een een BOB Bijeenkomst bezoeken? Wilt u ook een BOB bijeenkomst bezoeken, heten wij u van harte welkom. U kunt zich registreren via onze website www.businessontmoetbusiness.nl

E-book Megatrends OMALA Tijdens deze bijeenkomst is aangeboden dat u het u het e-book Megatrends OMALA kunt aanvragen. U kunt dit boek online lezen of printen. Het boek is geschreven door Eric Rijnders, CEO Omala en Adjiedj Bakas, trendwatcher. U kunt het downloaden via internet: http://www.omala.nl/bob-borrel

terugbl

BOB Borrel - Station2Station Donderdag 25 oktober stond de BOB Borrel geheel in het teken van het nieuwe werken. Tijdens deze eerste BOB Borrel in Amersfoort waren we te gast bij het nieuwe concept van Regus en NS, station2station.

“Het nieuwe werken anno 2012. Hip, leuk, warm en efficiënt. Powered by Regus en NS”

“Station2station biedt tevens een social network aan contacten. Werken doe je hier nooit alleen”

In het verleggen van bestaande grenzen hebben BOB en Regus elkaar gevonden. Voor het eerst in Amersfoort waren we te gast op een unieke locatie. Een locatie waar het nieuwe werken hip, bereikbaar en betaalbaar wordt. Regus en NS ontwikkelen in ‘sneltreinvaart’ flexibele werkplekken op of nabij stations. Geen gewone werkplekken maar zeer moderne businesslounges en vergaderruimtes op plekken die goed bereikbaar zijn. Alle voordelen van een fraai kantoor zonder alle lasten. Tijdens deze BOB borrel konden ‘onze vrienden’ dit concept zelf ervaren en werden de flexplekken echte netwerkplekken.

Ed Bouterse, commercieel directeur van Regus, ziet toekomst in station2station en voorspelt snelle groei. Tevens wordt gewerkt aan een samenwerking met Shell om nieuwe werkplekken aan te bieden langs snelwegen

opinie

Humphrey G. van der Laan:

Kiezen geeft kiespijn Als je uit drie heerlijke gebakjes een keuze moeten maken, dan moet je noodgedwongen afscheid nemen van twee taartjes. Dat hoorde ik als kind al. Maar ik leerde toen ook dat je dan juist moest genieten van die ene lekkernij die jouw voorkeur had! Dat voorbeeld gebruik ik vaak bij ondernemers die te weinig rendement halen uit hun activiteiten doordat ze teveel (willen) doen. “Ik heb al te weinig omzet en nu wil jij dat ik een streep haal door die dienst en/of dat artikel en/of die klant?”, hoor ik dan vaak. Ja, want jouw aanbod wordt dan meer gewaardeerd omdat je er meer aandacht aan kunt besteden. Bovendien geniet je er meer van zo te kunnen werken en, niet onbelangrijk, je prijswaardering kan omhoog. Kiezen geeft daardoor ook meer rendement! Kiezen is verliezen, dat rijmt zo mooi en dat kan iedereen dan ook makkelijk onthouden. Bij het schrijven van deze column zijn alle groene blaadjes verkleurd en van de bomen afgevallen. Afscheid nemen van de zomer en van veel artikelen en diensten geeft veel ondernemers dan ook niet zo’n positief gevoel. Het is herfst En op herfst rijmt, helemaal niets! Zouden ondernemers daarom dat ‘afscheid nemen’ niet kunnen onthouden?

‘Keuzevrijheid leidt tot keuzestress’ Veel traditionele aanbieders van producten en diensten hebben grote moeite vaarwel te zeggen tegen slecht renderende producten (winkeldochters) en diensten. Dat geldt zelfs voor klanten die weinig opleveren en ook nog eens veel problemen veroorzaken! Die hanteren de visie ‘Hoe meer, hoe beter’, of anders gezegd – zij hopen dat er ergens een gat in de markt tussen zit. Die ondernemer vergeet echter dat in dat gat dan ook alle winst zal vallen tot er niets overblijft! Juist uw klanten zien steeds vaker door de bomen het bos niet meer, of - in dit geval - zien ze het gat niet meer. Keuzevrijheid leidt immers tot keuzestress. Uit een inmiddels wereldberoemd wetenschappelijk experiment van de Amerikaanse wetenschapper Barry Schwartz (The Paradox of Choice), die hij met potten jam uitvoerde, bleek dat te veel keuzevrijheid vooral leidt tot spijt, onzekerheid en stress bij klanten, en bovendien verlammend op de kooplust werkt.

B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

Dat bleek hem voor het eerst in een delicatessenwinkel bij hem op de hoek van de straat, waar eerst 24 verschillende potten jam werden uitgestald en de dag erna slechts zes. Natuurlijk trokken de 24 potjes veel meer bekijks. Wat een assortiment! Wat een luxe! Maar het was wel moeilijk kiezen. En dat bleek ook uit de omzetcijfers. Als het op kopen aankwam, werd er bij het aanbieden van zes potjes jam meer verkocht dan bij het grote assortiment. Wat kunt u als ondernemer daar nu uit leren? Klanten zien hun kans op het maken van een foute keuze toenemen. Als je iets kiest, laat je iets anders lopen. Kiezen voelt daardoor ook heel vaak als verliezen. Traditionele ondernemers zijn meestal geen kei in kiezen, maar ze zijn wel gek op wikken en wegen. Als er knopen moeten worden doorgehakt, geven ze dan ook meestal niet thuis. En ik word er dan meestal pas bij geroepen als het mis blijkt te gaan. Ik word dan duur betaald om voor hen te kiezen. Als ik die ondernemer dan vraag waarom hij die verliesgevende activiteit eigenlijk uitvoerde, dan hoor ik vaak: ‘Kijk, enerzijds zou je natuurlijk kunnen besluiten om…, maar anderzijds …’Of: ‘Aan de ene kant zeg ik ‘Ja, dat moeten we doen, maar wat me dan aan de andere kant weer weerhoudt is…’ Of deze: ‘We kunnen er natuurlijk voor kiezen om…, maar daarentegen kun je ook beweren dat …’ De moraal van deze column? Klanten zeggen wel dat ze graag veel keuze hebben, maar te veel keuzevrijheid leidt vooral tot kiespijn. Verplaats u dus zo goed mogelijk in uw klant, ga na welke criteria belangrijk zijn en geef uw klant twee, maximaal drie opties. Help uw klant kiezen door u te beperken in wat u aanbiedt. Maak duidelijk waarvoor u zou kiezen, als u in de schoenen van de klant stond. Help uw klanten van hun kiespijn af! Maar dat kiezen kost u energie, en kennis van u en van uw personeel. Maar mijn senior verkoper/bedrijfsleider en ik zijn daar te oud voor, ik ga op mijn leeftijd toch geen cursus meer

volgen, onbegrijpelijk! Leeftijd is geen issue. Een leven lang leren wel! Nu volgen we een opleiding, kiezen een beroep en oefenen dat uit tot aan ons pensioen. Maar ik vind dat ouderwets. Dat past bij een tijd waarin iemand blij mocht zijn als hij de 60 haalde. Maar de levensverwachting ligt nu voor mannen op 79 en voor vrouwen op 83. En dat wordt alleen maar meer. Als je veel later sterft dan vroeger, waarom zou je dan niet rond je 50e (net als ik) weer eens aan een nieuwe opleiding beginnen? Waarom bereid je je rond die leeftijd niet voor op een andere periode in je leven, waarin je iets nieuws gaat doen – of iets wat in het verlengde ligt van wat je al gedaan hebt – en waarmee je vrolijk verder kunt? Nu proppen we carrière, kinderen krijgen en persoonlijke ontwikkeling allemaal in één fase. Tijdens die fase is het spitsuur, daarna is het opeens over en sluiten maar.

‘Op je 60-ste in de collegebanken’

Tot de jaren zestig hadden jongeren zich maar te schikken. Wie jong was, keek uit naar het moment waarop hij een jaar of 30 zou zijn en eindelijk het leven van een volwassene kon gaan leiden. In de jaren zestig en zeventig is de jongerencultuur de dominante cultuur geworden, met dank aan de babyboomers, en dat is niet meer overgegaan…

voor de komende jaren dan, volgens mij? Smartphones en CRM applicaties en met name aan een toekomstige wereldspelers als salesforce, cloud computing, denk aan de toekomstige wereldspeler force.com en de inzet in uw onderneming van social media. Ik durf de bewering aan dat een bedrijf niet kan overleven zonder social media.

Maar met de toenemende vergrijzing gaan we vanzelf anders naar oudere werknemers kijken en oudere werknemers gaan ook anders naar zichzelf kijken. Ik denk dat de komende tien jaar heel veel dingen laten zien waarvoor we nu nog bang zijn. Het zijn subtiele mechanismen, die zich verankeren in de hoofden van mensen. Wie nu op zijn 60ste in de collegebanken plaatsneemt, wordt toch een beetje raar aangekeken. Maar onder druk van sociale veranderingen, verandert ook de tijdgeest. Het punt is: we praten al heel lang over de vergrijzing, maar eigenlijk begint de echte vergrijzing nu pas. Nu is een op de zes mensen 50-plus, in 2025 is dat er een op de vier. Tot aan het jaar 2000 groeide het aantal 55-plussers met 20 duizend per jaar; nu krijgen we er elk jaar 60 duizend bij.

Ik zal daar in mijn volgende column aandacht aan besteden. Als u nu al van plan bent om deze zaken in uw bedrijf succesvol in te voeren, dan kan ik u het smart-principe aanraden. Smart is specifiek, meetbaar, acceptabel, realiseerbaar en tijdsgebonden. En meet de aandacht en kennis die uw klanten van de door u gebruikte social media hebben. Als klanten namelijk merken dat hun kennis en inzet van social media wordt gemeten, zullen ze eerder en meer aandacht aan uw bedrijf en boodschap schenken. Mogelijke doelen op korte termijn zouden dan bijvoorbeeld kunnen zijn; het regelmatig schrijven voor het bedrijfsblog, sociale netwerken opbouwen of projecten met collega’s van een andere vestiging of branchegenoten doen. En wat kan je dan zoal doen? Communiceer met de BOB-deelnemers van dit blad bijvoorbeeld. Social media zouden steeds vaker onderdeel van de communicatie van een bedrijf moeten zijn. Daar valt voor u ondernemer nog veel winst te behalen. Maar dat kost tijd en dat betekent afscheid nemen van een tijdvreter. Welke? Ik weet het niet, maar het geeft kiespijn, dat voorspel ik u. Dat is echter beter dan de pijn van het niet kunnen kiezen.

En u als ondernemer kan veel met deze gegevens. U kunt uw personeelsbestand, opleidingsschema maar ook het aanbod van uw diensten of producten daar naar aanpassen de komende jaren. Ik voorzie dat gespecialiseerd aanbod voor bepaalde groepen klanten voortdurend groeien. Zo proberen steeds meer bedrijven ‘één op één’ te gaan met hun klanten. Mass customization heet dat met een duur woord. Daarbij personaliseer je als klant als het ware je eigen product, hetgeen het aantal mogelijke productcombinaties exponentieel doet stijgen. Maar waar vindt u als ondernemer dan die klant? Dat is echter de verkeerde vraag want de klant heeft moeite om u te vinden en wat doet u daaraan? Naast die mass customizationtrend is er ook nog de tendens dat steeds meer producten hybride worden: kruisingen van meerdere producten. Zo is je mobiele telefoon tegelijkertijd je navigatiesysteem en kun je op je televisietoestel internetten. Dankzij de digitale revolutie zal het aantal hybride producten alleen maar toenemen. U moet als ondernemer cursussen gaan volgen en met uw tijd meegaan. Wat zijn de toverwoorden dan

Humphrey G. van der Laan Onze vaste columnist, Humphrey G. van der Laan is als jurist en register informaticus in Almelo een professionele geschillenboer voor ondernemers (arbeid, samenwerken, koop/verkoop, zakenpartners en (ondernemers)huwelijk) maar daarnaast is hij (president) commissaris/raadgever bij 16 ondernemingen met gezamenlijk 5857 medewerkers en is hij universitair (gast)docent strategie en recht en schreef hij mede aan vier management boeken en tientallen publicaties. Opmerkingen over deze column, vragen of tips, mail dan naar juristen@hgl.nl B U S I N E S S | N U M M E R 5 | november 2 0 1 2

Uw specialist in creatie, ICT services, druk- en printwerk, opslag en distributie. Wij bieden totaaloplossingen in cross media. Hoe u ook wilt communiceren,

wij

maken

het

mogelijk!

Deskundig en betrokken, van advies tot duurzaam serviceconcept, zoals u van ons als partner mag verwachten.

gr oe

Fulfilment en Warehousing

w .sm g-

Print en Drukwerk

ICT Services

Creatie en Design

www.smg-groep.nl

BUSINESS

Arko van Brakel

‘Nederland moet weer gaan dromen’ BUSINESS NATIONAAL

Profiel

Het vallen en opstaan van Arko van Brakel

‘Door te ondernemen, kom ik tot de beste versie van mijzelf’ TEKST MART RIENSTRA

Arko van Brakel is de opvolger van Harry Starren als directeur van De Baak. Hij maakte in de afgelopen decennia naam als entrepreneur, auteur en spreker. Voor velen is Van Brakel het ultieme boegbeeld van ondernemerschap. Alleen daarom al lijkt de 44-jarige de juiste man op de juiste plek. Hoewel hij aanvankelijk twijfelde over zijn nieuwe functie is Van Brakel nu blij, gemotiveerd en vol ideeën. Vooral over Nederland als ondernemersland. ‘We moeten weg uit onze comfortzone, terug naar wie we zijn en wat we willen. Terug naar onze dromen: Nederland ondernemersland.’ Ondernemerschap is een manier van leven. Dat is de volle overtuiging van Arko van Brakel. Na baantjes als bedrijfsleider en hotelrecensent startte hij ooit internetprovider EuroNet, om het na enkele jaren met veel winst te verkopen aan Wanadoo. Van Brakel was amper 30 en financieel onafhankelijk. Maar de entrepreneur kon niet stilzitten en zette het internet-opleidingsbedrijf PuntEDU op. Alweer een voltreffer, zoals hij ook verwachtte met Jamby te cashen. Maar deze voorloper van YouTube was echt te vroeg en spatte na een kortstondig leven uit elkaar. In 2000, tijdens een workshop in Den Bosch was het even ‘over en sluiten’ voor de toen 31-jarige Van Brakel. Hij zakte in elkaar en had een burn-out.

Waardevolle footprint Het duurde enige tijd voordat inspiratie weer vat op hem kreeg. Dat gebeurde na een training van de Amerikaanse managementgoeroe Anthony Robbins. ‘Ik kreeg daar een beslissend inzicht over mijzelf: dat ondernemerschap voor mij een levensvoorwaarde is. Door te ondernemen, kom ik tot de beste versie van mijzelf. En dat is wat ik wil, alleen dan kan ik straks een waardevolle footprint achterlaten. Niet vanuit de behoefte mij te bewijzen, wel vanuit de wens dat het er allemaal toe gedaan heeft.

BUSINESS NATIONAAL

Dat ik voor bepaalde mensen een inspirerend voorbeeld ben geweest, een steuntje in de rug.’ Als je Van Brakel zo hoort praten, is het nauwelijks verbazingwekkend dat juist hij nu de scepter zwaait over een opleidingsinstituut dat zo graag leading wil zijn in ondernemerschap en leiderschap. Toch twijfelde hij sterk toen hij door het bestuur van De Baak uitgenodigd werd te komen praten over de opvolging van Harry Starren. ‘Ik vond het een groot compliment, maar had op voorhand al besloten beleefd voor de eer te bedanken. Waarom zou ik dit gaan doen? Ik was druk, succesvol en deed mijn ding lekker op mijn manier.’

Zekerheid en faalangst Maar wat knelde, was zijn missie. ‘Ik heb ooit besloten van Nederland het meest ondernemende land ter wereld te maken. Vanuit deze nieuwe positie is de kans van slagen een stuk groter.’ En dus is hij sinds 1 september de opvolger van een man die jarenlang zijn stempel drukte op De Baak en ‘inspirerend Nederland’. ‘Los van de vele overeenkomsten zijn er ook verschillen tussen Harry en mij. Ik ben en voel mij echt een ondernemer, heb bedrijven gehad, ben succesvol geweest, maar ben ook bijna al mijn geld kwijtgeraakt. Dat alles heeft mij gevormd, van daaruit handel ik en sta

ik voor ondernemerschap en leiderschap in Nederland.’ En dat lijkt nodig, want ons land bevindt zich in een crisis. Toch? ‘Crisis is een zwaar woord. Zo slecht hebben we het niet, tenminste niet financieel. We rijden nog steeds in nieuwe auto’s en trekken er in de herfstvakantie weer massaal op uit.’ Waar de schoen wel wringt is het gebrek aan lef en initiatief. ‘Dat komt door een combinatie van zekerheid en faalangst. Zolang we niet met de rug tegen de muur staan, kiezen we voor continuïteit in plaats van in beweging te komen. Dat heeft ook te maken met het feit dat “falen” in onze samenleving een negatieve connotatie heeft. Ten onrechte, dat zeker. Ik heb juist ontzettend veel geleerd van mijn flops. In die zin wordt het tijd om milder te reageren op initiatieven die niet meteen een succes worden. Daarom ben ik zo blij met de Fenix Award; een prijs voor ondernemers die na hun faillissement een nieuw bedrijf zijn begonnen en dus uit de as herrezen zijn. Dat stimuleert, want ondernemerschap is echt een kwestie van vallen en een keer extra opstaan.’

Authentieke vent Naast op ondernemerschap richt Van Brakel namens De Baak zijn pijlen op leiderschap. Ook op dat punt wijzigt het beeld snel. ‘Internet heeft de wereld

veranderd en transparant gemaakt. Informatie is nu voor iedereen toegankelijk. Het gaat er dus niet meer om wie de informatie in bezit heeft maar wie deze het beste kan duiden.’ Voorbeelden van moderne leiders die richting geven aan data en op basis daarvan een beweging in gang zetten, zijn er voldoende. Op micro- en macroniveau. ‘Ook in de politiek zie ik ze, zoals Diederik Samsom onlangs naar voren is gestapt. Een authentieke vent die ergens voor staat en vertrouwen uitstraalt. Hetzelfde geldt voor Mark Rutte; beide kerels handelen vanuit hun intrinsieke respect voor mensen en “leven hun visie”.’ Ook in het bedrijfsleven komt hij geloofwaardige leiders tegen. ‘Mensen die zuiver zijn, een idee hebben over waar het met de wereld naar toe moet en daaraan vast houden, ongeacht wat anderen er van denken.’ Is Van Brakel zelf ook zo’n leider? ‘Ik voel mij eerder een inspirator. Mijn kracht zit in het mensen raken, aan het denken zetten en enthousiasmeren. Bijvoorbeeld voor een gezond leven. Ik geloof in een gezond lichaam, een gezonde geest en het resultaat ervan: vitaliteit. Nederland moet vitaler worden, dat is voor mij bijna een religieuze overtuiging. Als we daar in slagen, komen we vanzelf meer in beweging; letterlijk en figuurlijk. Wat dat betreft zie ik graag de Olympische Spelen in 2028 naar ons land komen. Als je ziet wat de impact is van sport en topsporters op kinderen, dat is onvoorstelbaar. Zo’n Usain Bolt is fenomenaal; in zijn eentje zorgt hij ervoor dat overal in de wereld jongens en meisjes aan atletiek gaan doen, in beweging komen. Over leiders gesproken… Alleen jammer dat hij geen Nederlander is.’

‘Ik heb ontzettend veel geleerd van mijn flops.’ BUSINESS NATIONAAL

III

BedriJfsProfiel

Meer controle over je bedrijf

Kennis en inzicht zijn sleutels tot succes OXplus Management Consultancy helpt (inter) nationale bedrijven zoals de NS, Boskalis en Siemens met het automatiseren en optimaliseren van hun businessprocessen. ‘Wij brengen risico’s, kosten, verliezen en prestaties in kaart. Hierdoor wordt de business van een bedrijf voorspelbaar, transparant en meetbaar. Kennis en inzicht zijn de sleutels tot succes,’ aldus managing director Henri Snijders. Samen met compagnon Richard van Dongen richtte Snijders in 2010 OXplus op. Beide heren hebben een jarenlange ervaring op het gebied van onderhouden servicemanagement, waarbij de focus ligt op facility management en rolling stock. Van Dongen: ‘Het managen van infrastructuur en doorstromingen, verhoogde veiligheidseisen, kwalitatief onderhoud en betrouwbaarheid spelen in beide specialisaties een grote rol. Als er bijvoorbeeld onverwacht een installatie of trein uitvalt, heeft dit vaak enorme ﬁnanciële gevolgen voor onze klanten.’ Op het gebied van rollend materieel mag OXplus zich inmiddels expert noemen. ‘Vanuit de hele wereld worden we ingevlogen om onze kennis en kunde op het gebied van rolling stock te delen,’ aldus Snijders.

Enterprise Asset Management System

Eén van de beschikbare tools voor het efﬁciënt beheren van activa zijn de Enterprise Asset Management (MAXIMO)- en Facility Management (TRIRIGA) Systemen. Snijders: ‘Dit zijn geavanceerde IT-systemen voor het onderhoud van bedrijfsmiddelen, gebouwen en voertuigen. Het helpt de inkoop- en voorraadkosten te verlagen en de bezettingsgraad te verhogen. Tegelijkertijd wordt de productiviteit van de medewerkers verhoogd en de levensduur van complexe en dure activa gemaximaliseerd. Hierdoor kan de winst worden vergroot.’ Voor de technische inrichting werkt OXplus samen met een aantal vaste partners (waaronder IBM), waardoor zij zich volledig op de bedrijfsvoering en procesverbetering kan richten. ‘Wij bieden in het hele traject begeleiding en ondersteuning: van advisering en analyse tot en met de implementatie,’ aldus Van Dongen.

Richard van Dongen en Henri Snijders

Vertaalslag

OXplus maakt de vertaalslag van doelstellingen naar actie op de werkvloer. Van Dongen: ‘Het communiceren met een directeur gaat ons net zo makkelijk af als met een servicemonteur. Alle tien de leden van het OXplus-team hebben hun sporen verdiend in de industrie waarbinnen zij werkzaam zijn. Hierdoor weten onze professionals als geen ander welke problemen er zich kunnen voordoen en hoe men hierop moet anticiperen. Daarnaast is ons team bereid om een stap extra te zetten en eigenaar te worden van het probleem van de klant. We willen geen uren, maar het verschil maken.’  oXplus Postelstraat 59 5211 DX ‘s-Hertogenbosch T Richard van Dongen: 06-54793897 Henri Snijders: 06-53501905 E info@oxplus.com I www.oxplus.com @OXplus

BUSINESS NATIONAAL

Trends

Nederland maakt kennis met de ESCo

Geen tovermiddel, wel zeer kansrijk TEKST HANS HAJÉE

wind dat wellicht onvoldoende aanleiding was om te onderzoeken of installaties beter en goedkoper zouden kunnen.’

Doorbraak

Om ze tijdsbestendig te maken, moeten plannen bij een ESCo goed doordacht zijn.

In sommige landen is het een vertrouwd instrument, maar Nederland is voor de Energy Service Company nog vrijwel onontgonnen terrein. Het gaat om een contractvorm waarbij de eigenaar of gebruiker van een gebouw de energievoorziening uitbesteedt aan een externe partij. Deze partner – de ESCo – neemt installaties, energiebeheer en -management over. Op basis van een meerjarig prestatiecontract wordt de integrale energiedienstverlening teruggeleverd aan de opdrachtgever.

Onbemind Een ESCo kent geen vaste vorm. Het is meestal een consortium van een aantal technische bedrijven en een financier. De uitvoering van de installaties en andere

BUSINESS NATIONAAL

afspraken zoals financiering en looptijd is maatwerk, afhankelijk van de aard van het object en de eisen en wensen van de eigenaar/gebruiker. Met een ESCo kunnen gebouwen zuiniger worden gemaakt zonder dat het een meerinvestering vergt van de opdrachtgever. De energiebesparende maatregelen worden terugverdiend door een lagere energierekening. De voordelen van een ESCo zijn dus evident. Waarom zijn ze nog geen gemeengoed in Nederland? ‘Onbekend maakt onbemind,’ stelt Harry Sterk, voorzitter van ESCoNetwerk.nl. ‘Deels hangt het samen met het feit dat in landen als Duitsland al jarenlang veel meer nadruk ligt op duurzaamheid en groene energie. Dat levert een vruchtbare voedingsbodem op voor ESCo’s. Ook ging het ons tot voor kort economisch zo voor de

Die drijfveren zijn er nu wel. ‘Hoe wrang het ook klinkt, voor ESCo’s kan de crisis een doorbraak in Nederland betekenen. Door de geldkrapte neemt bij zowel publieke als private partijen het animo toe voor alternatieven waarbij de kwaliteit op peil blijft en de kosten dalen.’ Ook ziet Sterk een toenemende concentratie op kerntaken. ‘Steeds meer organisaties stellen zich de vraag of het aanleggen, onderhouden en exploiteren van installaties wel tot hun core business behoort.’ In samenhang daarmee vindt besluitvorming over installaties en energievoorziening hoger in de organisatie plaats. ‘Voorheen was dat veelal de verantwoordelijkheid van het facilitair management of technische dienst. Nu zien organisaties het als een strategisch onderdeel van het huisvestingsvraagstuk. Integrale uitbesteding is steeds vaker een optie, want hierdoor komen meer middelen en menskracht beschikbaar voor de kerntaken.’

Langjarige verbindingen Een ESCo is ook een manier om de energievoorziening integraal te verduurzamen en zo invulling te geven aan de maatschappelijke verantwoordelijkheid. ‘Verder past de samenwerkingsvorm naadloos in het streven van steeds meer organisaties om duurzamer met hun toeleveranciers om te gaan. Een relatie waarin het alleen draait om de laagste prijs en leveranciers na een opdracht zo snel mogelijk de deur weer achter zich

Met een Energy Service Company (ESCo) kunnen opdrachtgevers zonder extra kosten hun pand verduurzamen en het energieverbruik beperken. De opdrachtnemer financiert en managet de energie-installaties in ruil voor een langjarige prestatievergoeding. Opdrachtgevers hebben minder vermogensbeslag, geen verrassingen en kunnen zich focussen op kerntaken, opdrachtnemers profiteren van een stabiele cashflow. Al levert niet elk object een geschikte business case op, de verwachtingen rond ESCo’s zijn hooggespannen. ‘Alle voorwaarden voor een snelle opmars zijn aanwezig.’

dichttrekken, heeft amper meerwaarde. Daarom wordt meer en meer gezocht naar langjarige verbindingen waarbij leveranciers de verantwoordelijkheid voor de installaties en het functioneren ervan overnemen, inclusief een prestatieprikkel. De expertise van marktpartijen wordt in een vroeg stadium aangesproken en de samenwerking heeft een lange horizon. Een ESCo waarbij plannen goed doordacht moeten zijn om ze tijdsbestendig te maken, is dus een schoolvoorbeeld van professioneel opdrachtgever- en opdrachtnemerschap. Alle partijen worden gedwongen tot dieper nadenken en worden er dus beter van.’

dat de belangstelling voor PPS en dus ook ESCo’s sterk toeneemt.’

GEEN PROMOTIETEAM

IJzersterke trigger

Het ESCo-netwerk ging op 17 september officieel van start en komt voort uit het al langer bestaande PPS Netwerk Nederland. Ruim twintig organisaties werken samen om meer bekendheid te geven aan de nieuwe samenwerkingsvorm. ‘Naast marktpartijen als installateurs, financiers en adviseurs maken ook publieke opdrachtgevers deel uit van het netwerk,’ verduidelijkt Sterk. ‘Agentschap NL is een strategische partner en ook de Rijksgebouwendienst onderkent het belang van ESCo’s.’ De directeur benadrukt dat het nieuwe netwerk geen promotieteam is. ‘Ons belangrijkste doel is om samen met gebruikers wederzijdse kansen te identificeren en te benutten. We zoeken naar gemeenschappelijke waarde en brengen proposities is kaart. Er kan relatief eenvoudig inzichtelijk worden gemaakt of een object zich leent voor een ESCo. Daar helpen wij bij, onder meer door een quick scan, een databank met voorbeelden, seminars en workshops.’ Meer informatie via www.esconetwerk.nl.

Ondanks alle voordelen waarschuwt Sterk voor teveel euforie. ‘Een ESCo is geen tovermiddel. Als geen passende business case voorligt of onvoldoende middelen of zekerheden beschikbaar zijn, is het geen reëel alternatief. Ook de interne organisatie speelt een rol. Het is goed mogelijk dat een partij uit strategische overwegingen installaties zelf wil beheren, al kan een derde partij dat efficiënter en goedkoper. Ook in zo’n geval is een ESCo geen optie.’

Rotterdamse pilot Rotterdam beet in Nederland het spits af met een ESCo voor het verduurzamen van negen gemeentelijke zwembaden. Dit levert jaarlijks bijna 2.000 ton minder CO2-uitstoot op en zorgt voor een verhoging van de water- en luchtkwaliteit. De pilot moet leiden tot 34% besparing op de energiekosten, wat neerkomt op een bedrag van 3,4 miljoen euro. Een ESCo is geschikt voor alle objecten met grote installaties zoals ziekenhuizen, scholen en verzorgingshuizen. In tegenstelling tot een PPS kunnen ook private opdrachtgevers gebruik maken van de nieuwe samenwerkingsvorm. De verwachting is wel dat overheden er erg warm voor zullen lopen. ‘Decentrale overheden krijgen waarschijnlijk te maken met de Wet Houdbaarheid Overheids-financiën, waardoor het lastiger wordt grote projecten zelf te financieren of ineens grote afschrijvingen op projecten te doen. Je merkt mede daardoor

Alle voorwaarden voor een snelle opmars zijn aanwezig

Maar dat na Rotterdam veel ESCo’s zullen volgen, leidt volgens Sterk geen twijfel. ‘Het uitgangspunt – geld besparen met behoud of zelfs verbetering van kwaliteit, inclusief integrale verduurzaming van de installaties – blijft een ijzersterke trigger. De potentiële markt is enorm en de tijd is rijp, mede door de economische situatie. Dat de startbijeenkomst van het ESConetwerk binnen twee dagen overtekend was, onderstreept dit eens te meer.’

BUSINESS NATIONAAL

VII

liTerATUUr BENEDICTIJNS LEIDERSCHAP

HEBBES!

PAARS MANAGEMENT

Door Adriaan Oomen

Door Lou Van Beirendonck

Cultuurhistoricus en trainer Yvonne Nieuwenhuijs geeft inzicht in het leiderschap van Benedictus van Nursia, een monnik die bijna 15 eeuwen geleden leefde. Hij leerde zichzelf kennen, vond zijn weg en inspireerde vervolgens anderen om datzelfde te doen. Daartoe stelde hij een handleiding op voor het gezamenlijke kloosterleven, de regel van Benedictus. Een van de onderdelen: een strikt ritme van acht uur bidden, werken en slapen. De regel vormde de grondslag voor de orde der Benedictijnen die zich in korte tijd over Europa verspreidde. Nieuwenhuijs kenschetst Benedictus als een authentiek leider met een groot inzicht in de menselijke aard. Een eigenschap die ook voor hedendaagse leiders onmisbaar is. Benedictijns Leiderschap maakt de Benedictijnse regel inzichtelijk, zodat de lezers die in hun eigen situatie kunnen toepassen.

Er zijn maar een paar Apple’s, stelt Adriaan Oomen in Hebbes!: bedrijven met zoveel kracht en macht dat zij primair van zichzelf kunnen uitgaan. Maar dit zijn witte raven. Gewone ondernemende stervelingen redden het zeker niet met deze benadering. Marktgericht positioneren is voor hen de enige manier om succesvol te zijn. Ofwel: stel de klant bij alles wat je doet centraal. Daarom vindt Oomen dat de unique selling points vaak overgewaardeerd worden. Hij ziet dat zelfs als een achterhaalde marketingtheorie. Want al zijn USP’s belangrijk, doorslaggevend is de UBP, de unique buying proposition: wat en waarom willen klanten kopen? Om daar inzicht in te krijgen, draait het volgens Oomen om de 3 B’s: behoefte, belofte en bewijs. Die helpen om uit te vinden en vervolgens duidelijk te maken waarom klanten voor jou moeten kiezen en niet voor een ander.

Een paars kabinet zit er – hoogstwaarschijnlijk – niet in. Wel breekt Lou Van Beirendonck een lans voor paars management. Een mix van blauw en rood, waarbij de eerste kleur staat voor de missie van een organisatie. Rood management daarentegen stelt mensen en hun talenten centraal. Om dit potentiële spanningsveld tot een harmonisch samenspel te maken, is volgens Van Beirendonck ander peoplemanagement nodig, een ander HRM. Grote uitdaging daarbij is de vergrijzing, waardoor schaarste aan geschikte medewerkers in de toekomst onvermijdelijk lijkt. Het is dus cruciaal om de bedrijfsmissie in overeenstemming te brengen met de passie van de werknemers. De auteur geeft inzichten en tips die moeten leiden tot een symbiose van organisatie- en mensgericht management, vanaf werving en selectie tot het moment dat een medewerker afscheid neemt.

176 pag. ISBN 978-90-2590-164-6. Prijs € 19,95. Uitgeverij Ten Have.

144 pag. ISBN 978-90-5261-942-2. Prijs € 24,95. Sdu Uitgevers.

167 pag. ISBN 978-90-7743-256-3. Prijs € 16,99. Scriptum.

Door Yvonne Nieuwenhuijs

DE KRACHT VAN DUURZAAM VERANDEREN Door Anne-Marie Rakhorst Anne-Marie Rakhorst is al jarenlang een warm pleitbezorgster voor duurzaam ondernemen. Zij is ervan overtuigd dat het lineaire groeimodel plaats zal maken voor een circulaire economie. Organisaties die zich aan weten te passen aan de veranderde eisen plukken daar de vruchten van door loyalere stakeholders en meer rendement. De kracht van duurzaam veranderen is het vierde boek van de voormalig zakenvrouw van het jaar. Met deze uitgave wil ze organisaties opnieuw inspireren en helpen bij verduurzaming. Goed voorbeeld doet goed volgen. Daarom bevat het boek veel voorbeelden, oplossingen en best practices. Rakhorst sprak daartoe met een groot aantal kopstukken van bedrijven, overheden, maatschappelijke organisaties en politiek in binnen- en buitenland. Onder meer Desso, DSM, Marks & Spencer en Unilever geven een kijkje in de keuken en laten zien hoe zij het duurzame verschil willen maken. 232 pag. ISBN 978-90-5594-224-4. Prijs € 29,95. Search Knowledge/Scriptum.

VIII

BUSINESS NATIONAAL

Your global translation partner www.companytranslations.nl

Zoekt u ondernemingskansen?

Wilt u een eigen onderneming starten? Of bent u een ondernemer die de bakens wil verzetten? Wilt u een vliegende start maken en niet het wiel opnieuw uitvinden? Denk dan eens aan franchise. Als ondernemer wilt u graag verzekerd zijn van een marktpotentieel waarmee u een succesvolle organisatie kunt opbouwen. Repay Payroll kan u dat bieden. Payrolling is namelijk een markt met explosieve groeikansen. Het is een van de weinige branches met dit uitzonderlijk gunstige perspectief. Wat is Payrolling? Dankzij payrolling kan een bedrijf zijn loonadministratie en het juridisch werkgeverschap overdragen aan een payrollorganisatie. Een ideale formule. Toch is slechts 2% van de beroepsbevolking in dienst van een payrollorganisatie. Dat aandeel zal substantieel groeien, want verantwoord ondernemen is meer dan een goed HR-beleid. Het vergt ook een goede risicobeheersing. En dat is waar franchisenemers van Repay Payroll bedrijven in ondersteunen. Zeker voor starters en het MKB, waar het aantrekken van medewerkers vaak moeilijke beslissingen zijn, is payrolling de ideale manier om een ﬂexibele schil van arbeidskrachten op te bouwen.

Wie is Repay Payroll? Repay Payroll biedt sinds 2005 payrolldiensten aan in het MKB. Met meer dan 7 jaar ervaring in het payrollvak zijn wij uitgegroeid tot marktleider. Met een landelijk netwerk van franchisenemers kunnen wij deze marktpositie versterken en uitbreiden, waardoor wij de beste

prijskwaliteitverhouding bieden en de concurrentie op ruime afstand houden.

De formule van Repay Payroll Als franchisenemer van Repay Payroll kunt u uw commerciële talenten maximaal inzetten voor het werven en onderhouden van relaties. Wij ondersteunen u daarbij met een uitgebreid opleidingsprogramma, zodat u verzekerd bent van de nodige kennis en vaardigheden om uw marktgebied te bedienen. Maar dat is nog niet alles, want al uw backofﬁcewerkzaamheden worden verzorgd door Noad Service Center. Dit is een onderdeel van Royal NOAD, de franchisegever van Repay Payroll. Uw investering voor de opstart van deze franchiseformule met uitstekende rendementsvooruitzichten bedraagt 50.000 euro en zal zich ruimschoots terugverdienen.

Franchisenemers Renee de Gruijter (Den Haag) en Jeff Hudig (Breda)

organisaties. Zij hebben een HBO werken denkniveau, wonen in de regio en kennen de taal en handelscultuur van hun potentiële relaties. Kennis van HRM is meegenomen, maar niet noodzakelijk.

Bent u geïnteresseerd? Kijk dan eens op www.noadfranchise.com of neem contact op met Jaap Sanders van Well via 08800 21650, hij vertelt u graag meer.

Wat maakt een franchisenemer van Repay Payroll succesvol? Onze franchisenemers zijn gedreven ondernemers die graag netwerken en die oprecht geïnteresseerd zijn in mensen en

w w w . r e p a y p a y r o l l . n l

case

Rijksgebouwendienst bestaat 90 jaar

Trendsetter in dynamische markt TEKST CEES LOUWERS

De Rijksgebouwendienst is al 90 jaar verantwoordelijk voor de huisvesting van de rijksoverheid. En een belangrijke speler op de landelijke vastgoedmarkt, met in een gemeente als Den Haag zelfs een dominante rol. De dienst neemt haar verantwoordelijkheid als trendsetter op het gebied van duurzaamheid en nieuwe samenwerkingsvormen serieus. De Rijksgebouwendienst (Rgd) viel tot voor kort onder het ministerie van VROM, maar maakt sinds 2011 deel uit van Binnenlandse Zaken. Een eeuwfeest in de huidige vorm zit er niet in. Samen met het Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf wordt een fusie voorbereid. De nieuwe organisatie zal opereren onder de naam Rijksvastgoedbedrijf.

Flexibele portefeuille

De wintertuin van het gerenoveerde ministerie van Financiën, de eerste PPS voor rijkshuisvesting in Nederland.

BUSINESS NATIONAAL

De vastgoedportefeuille van de Rgd bestaat voor 60% uit kantoren: ministeries, rechtbanken, belastingkantoren en andere ambtenarenhuisvesting. Bij het overige deel is sprake van specifieke panden: denk aan gevangenissen, musea en archieven, maar ook aan paleizen als Noordeinde en Huis ten Bosch. De Rgd heeft een strategie vastgesteld om te komen tot een ideale kantorenvoorraad. Hierbij gaat het zowel om eigendom als huur. De dienst streeft ernaar om een strategische kern van kantoorpanden te beheren die voor lange tijd in gebruik blijft. Daarnaast is ruimte voor kortere periode nodig. Strategische objecten zijn veelal eigendom, de flexibele behoefte wordt vooral gehuurd. Op die manier kunnen groei en krimp worden opgevangen.

Vraag neemt af De portefeuillestrategie voor de Rgd-kantoren wordt uitgewerkt in masterplannen, één voor Den Haag (in 2011 bepaald) en twaalf voor de provincies (vastgesteld eind 2013). Hierin vindt afstemming plaats tussen aanbod en vraag. De laatste zal onvermijdelijk afnemen. Er zijn minder ambtenaren en ook het aantal vierkante meters per persoon daalt. Ter illustratie: in het masterplan Den Haag zijn voor de rijkskantoren in 2020 ruim 400.000 vierkante meters minder voorzien dan in 2011. Dat komt bijvoorbeeld omdat de ministeries van Buitenlandse Zaken en Infrastructuur en Milieu samen gehuisvest worden in het gebouw van het voormalige ministerie van VROM. Het huidige onderkomen van Buitenlandse Zaken wordt verkocht en ook het ministerie van Sociale Zaken brengt de Rgd op de markt. Voor Den Haag zijn de gevolgen groot. Forse extra leegstand betekent een dito uitdaging, zeker in de huidige markt.

Meebewegen Primaire doelstelling van de Rgd is de zorg voor een adequate huisvesting tegen zo laag mogelijke kosten.

Foto Felice Buonadonna (DNA-beeldbank) Rijkswaterstaat in Terneuzen: nummer 3 in de duurzame top 10.

Daarbij beweegt zij mee met marktontwikkelingen en de veranderende behoeften van gebruikers. Maar de rijksdienst loopt volgens Alex Vermeulen ook graag voorop: ‘Toen het milieu een hot item werd, hingen wij energielabels op en bedachten andere maatregelen om ons milieu te sparen,’ aldus de Rgd-directeur in zijn speech ter gelegenheid van het 90-jarig jubileum op 6 september in het Muiderslot. ‘Toen het marktdenken belangrijk werd, kwamen we met nieuwe publiek-private samenwerkingscontracten. Ook bij vernieuwingen in de bouw is de Rgd voortrekker geweest. Dan denk ik bijvoorbeeld aan de nieuwe geïntegreerde inspecties van gebouwen en prestatiemeting.’

Gebruikers worden gestimuleerd om in te zetten op duurzaamheid

optimaal eindresultaat van het bouwproces. Een PPS voorziet hierin. Ook richt de samenwerkingsvorm zich op de totale huisvestingsvraag: een integrale aanpak van ontwerp tot langjarig beheer. Het eerste project voor rijkshuisvesting in Nederland dat op basis van PPS tot stand kwam, was de renovatie van het ministerie van Financiën. Het verouderde gebouw onderging een ingrijpende revitalisering. De gevel werd vernieuwd, installaties, inrichting en indeling aangepast. Ook is een aantal binnentuinen gecreëerd. Eind 2008 werd het gerenoveerde ministerie opgeleverd. Het betreft een zogenaamd Design, Build, Finance, Maintain en Operate (DBFMO) contract met een looptijd van 25 jaar. Hierbij zijn marktpartijen niet alleen verantwoordelijk voor financiering, ontwerp en bouw van een object, maar ook voor het onderhoud en levering van de facilitaire diensten gedurende de looptijd. Deze innovatieve samenwerkingsvorm leverde bij het ministerie van Financiën een kostenbesparing van 15% op in vergelijking met een traditionele aanbesteding.

Meerwaarde Innovatieve samenwerking Al geruime tijd initieert de Rgd publiek-private samenwerking (PPS) voor gebouwgebonden huisvestingsprojecten. Hieraan liggen meerdere overwegingen ten grondslag. Zo hecht de dienst aan transparantie en een

In vervolg op het eerste succesvolle voorbeeld zijn meer projecten door de Rgd als PPS aanbesteed. Bij alle rijkshuisvestingsprojecten met een te verwachten investering van 25 miljoen euro en meer wordt onderzocht of een PPS kwalitatieve en kwantitatieve meerwaarde heeft ten opzichte van de traditionele aanpak. Recent werd het Nationaal Militair Luchtvaartmuseum

in Soesterberg toegewezen aan een consortium met onder meer bouwer Heijmans en installateur Burgers Ergon. Andere voorbeelden zijn het nieuwe gebouw van de Hoge Raad in Den Haag – gegund in november – en de nieuwbouw van het RIVM (Utrecht), waarvoor de selectiefase is gestart.

GreenCalc Ook op het gebied van duurzaamheid wil de Rgd een voortrekkersrol spelen. Dat gebeurt door gebouwen energiezuiniger te maken en te kiezen voor duurzaam materiaalgebruik conform GreenCalc. Met dit instrument wordt de duurzaamheid van een gebouw of gebied in kaart gebracht, rekeninghoudend met materiaal-, water- en energiegebruik. Inmiddels staan verscheidene rijksgebouwen in de GreenCalc-top 10, waaronder – op nummer 3 – het kantoor van Rijkswaterstaat in Terneuzen. De bestaande voorraad gebouwen wordt eveneens verduurzaamd. Voorbeelden zijn het eerdergenoemde ministerie van Financiën en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. En ook de gebruikers van rijksgebouwen worden gestimuleerd om in te zetten op duurzaamheid. Met een pakket aan maatregelen helpt de Rgd hen om de door het kabinet gestelde energiebesparingsdoelstellingen te halen.

BUSINESS NATIONAAL

THEMA

FMN wil snel meer ondertekenaars gedragscode eindgebruikers

Gebouwen en werkomgeving moeten duurzamer TEKST PAUL DE GRAM

Het stimuleren en versnellen van de verduurzaming van gebouwen en de werkomgeving. Die ambitieuze doelstelling hebben beroepsvereniging Facility Management Nederland (FMN) en de Dutch Green Building Council vervat in een gedragscode voor duurzame eindgebruikers. Sinds de lancering van het fenomeen in het najaar van 2011 hebben zeven bedrijven de code ondertekend. Wat FMN (ruim 2.400 leden) betreft, worden dat er snel meer. Dagschoonmaak is duurzamer: verlichting, cv en airconditioning hoeven ’s avonds niet aan te blijven.

In het streven naar verduurzaming zijn eindgebruikers volgens Facility Management Nederland en de Dutch Green Building Council (DGBC) uitermate belangrijk. Reden waarom beide organisaties pogen hen bewust te maken van de rol die zij kunnen spelen en hen aan te moedigen om hierin hun eigen verantwoordelijkheid te nemen. FMN en DGBC doen dat

XII

BUSINESS NATIONAAL

onder meer door het verzorgen van op de gedragscode toegesneden workshops. Tijdens die bijeenkomsten wordt facility managers geleerd hoe zij als gebruiker invloed kunnen uitoefenen op de duurzaamheid van de eigen gebouwen, hoe de bedrijfsvoering valt te verduurzamen en hoe collega’s te motiveren zijn om bewuster te werken.

Geen keurmerk FMN-voorzitter Wim Ledder beklemtoont dat de gedragscode geen keurmerk is. ‘Wij toetsen niet of een organisatie duurzaam opereert. Wij willen slechts stimuleren dat organisaties het meenemen in hun dagelijkse business en de kennis die ze daarbij opdoen, beschikbaar stellen aan de rest van de wereld. Bij ondertekening van

TIEN GEDRAGSREGELS Ondertekenaars van de gedragscode voor duurzame eindgebruikers van FMN en DGBC committeren zich aan navolgende tien gedragsregels: 1. Onze organisatie is verant woordelijk voor de verduurza ming van onze werkomgeving.

de code committeer je je als organisatie aan het delen van kennis over verduurzaming van je bedrijfsvoering en gebouwen. Vanaf volgend jaar vragen wij de organisaties om best practices op de verschillende onderwerpen, die een plek krijgen op onze website www.fmn.nl. Zo willen wij bevorderen dat nuttige kennis en business cases niet binnen de eigen muren blijven. Wij doen niets met papier; op de site komt een inspiratiedossier dat organisaties helpt bij het vormen van hun eigen businesscase. Verder kunnen de leden directe inhoudelijke vragen stellen aan onze Kenniskring Duurzaam. Tenslotte willen wij een interactief medium opzetten, zodat ook organisaties elkaar kunnen vinden om kennis te delen.’

Misverstand Volgens Ledder is het een misverstand te denken dat duurzaam ondernemen geld kost. ‘Duurzaam ondernemen is een economische, ecologische en sociale balans en kan dus nooit economisch onvoordelig zijn. Wel is het belangrijk dat je de economische visie verbreedt. Investeringen in duurzame maatregelen zijn wellicht hoger, maar wanneer je daar een terugverdientijd aan kunt hangen (ook al duurt die vijf jaar), dan ga je er uiteindelijk op vooruit ten opzichte van de huidige situatie. Zeker ervan uitgaande dat grondstoffen vanwege schaarste almaar duurder worden.’ ‘Duurzaamheid’, weet de FMNvoorman, ‘vraagt om een langetermijnvisie. Nu je werkomgeving en

processen inrichten op hoe de komende tien jaar van de organisatie eruit gaat zien. Dus flexibiliteit is belangrijk, duurzame materialen die lang meegaan, geen verspilling van grondstoffen, kwaliteit in plaats van kwantiteit. Dat is op lange termijn bezuinigen. Er zijn tegenwoordig bovendien tal van oplossingen voor de investeringsvraagstukken. Met prestatiecontracten kun je leveranciers betrekken bij het investeren in duurzame innovatie.’

Verbreed het draagvlak en creëer betrokkenheid

Samenwerken Ledder noemt het voor verduurzaming van belang dat alle ondersteunende afdelingen met elkaar samenwerken en groene toepassingen afstemmen: ICT (apparatuur en systemen), HR (personeelsbeleid, werving en selectie, arbeidsvoorwaarden, opleiding, mobiliteitsbeleid), financiën (digitale factuurstroom), huisvesting (locaties huur en koop). ‘Uiteindelijk is de facility manager betrokken bij de uitvoering van maatregelen – gebouwbeheer en installaties, ruimtebeheer, werkprocessen,

2. Wij maken onze medewerkers door gedragsverandering bewust van de bijdrage die zij kunnen leveren aan de verduurzaming van hun eigen werkomgeving. 3. Wij hanteren duurzaamheids eisen voor de panden die wij gebruiken. 4. Wij laten alleen een nieuw pand ontwikkelen als er geen bestaand alternatief is. 5. Wij nemen als gebruiker (en als huurder) verantwoordelijk heid voor een pand dat wij achterlaten, voor zover mogelijk. 6. Wij bekijken onze huisves tingslasten integraal, zodat ruimte is voor investeringen in duurzaamheidsmaatregelen. 7. Wij voeren een actief milieu beleid. 8. Wij meten en verbeteren de fysieke werkomgeving van onze medewerkers. 9. Wij delen en promoten onze kennis en ervaring over de duurzaamheid van onze werk omgeving. 10. Wij voeren actief beleid, of ontwikkelen dat voor de verduurzaming van onze werkomgeving.

BUSINESS NATIONAAL

XIII

THEMA

FMN-voorzitter Wim Ledder: ‘Duurzaam ondernemen is een economische, ecologische en sociale balans en kan dus nooit economisch onvoordelig zijn.’

facilitaire diensten, materiaalgebruik – en de samenwerking met leveranciers.’ De FMN-voorzitter drukt hen op het hart huisvestingslasten integraal te bezien, waardoor langetermijninvesteringen mogelijk worden. ‘Verleng je economische visie. Betrek leveranciers bij je doelstellingen, zoek samenwerking. Zij zijn specialist op hun vakgebied, maak daar gebruik van. Ook prestatiecontracten maken het mogelijk dat alle partijen verdienen aan duurzame investeringen. Regel effectieve en doeltreffende oplossingen voor je bedrijfsvoering. Vaak zitten er onnodig veel handelingen in processen. Laat medewerkers meedenken in oplossingen. Verbreed het draagvlak en creëer betrokkenheid. Kortom, maak duurzaam ondernemen vast onderdeel van het werk.’

het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Tijdens de uitreiking van de Golden Service Awards begin dit jaar ontving het concern daarvoor de MVO-award. CSU onderstreept met zijn handtekening nu ook de rol van de eindgebruiker. Facilicom Facility Solutions, NewDirections, Van Doorne, Dell, Procore en Bouwinvest deden dat al eerder. De belangrijkste uitdaging was volgens commercieel directeur Ruud van Swieten om op een praktische manier met ISO 26000 aan de slag te gaan, passend bij de ‘niet praten maar poetsen’ mentaliteit van de onderneming. Door concrete en vaak alledaagse maatregelen maakt het schoonmaakbedrijf duurzaam handelen begrijpbaar en toepasbaar voor ieder-

een. ‘Op kantoren hebben we verlichting met sensoren en onze elektrische apparatuur heeft een spaarstand. Verder werken we met virtuele servers, gebruiken we groene stroom en waterbesparende kranen op de eigen vestigingen. Printercartridges en telefoons worden gescheiden ingezameld. Door wastemanagement en afvalscheiding zorgen we dat eindgebruikers bewuster omgaan met afval,’ aldus Van Swieten, die benadrukt voorstander te zijn van dagschoonmaak. ‘Verlichting, cv en airconditioning in gebouwen hoeven dan ’s avonds niet aan te blijven. Doordat gebouwgebruikers getuige zijn van ons werk ontstaan wederzijdse betrokkenheid, waardering en begrip. Bovendien is de veiligheid van onze mensen beter gewaarborgd.’

Omarmd Schoonmaakconcern CSU (ruim 14.000 vaste medewerkers, 34 vestigingen) heeft de gedragscode voor duurzame eindgebruikers van FMN en DGBC kortgeleden formeel omarmd. Het bedrijf is al geruime tijd actief op

XIV

BUSINESS NATIONAAL

Commercieel directeur Ruud van Swieten van CSU ontvangt uit handen van Kenniskring Duurzaamvoorzitter Yvette Watson het certificaat, behorend bij de gedragscode voor duurzame eindgebruikers.

Business Nationaal: Landelijk bereik via dé 22 regionale BUSINESS-magazines De totale oplage van BUSINESS Nationaal, het landelijk katern van de 22 Business-uitgaven, bedraagt ruim 100.000 exemplaren. Door een meeleesfactor van drie personen bereikt elke editie van BUSINESS Nationaal meer dan 300.000 zakelijke beslissers. Adverteren in BUSINESS Nationaal is werken aan zakelijk succes.

Noord-Nederland Business Assen Groningen Leeuwarden e.o.

Arnhem Business Arnhem Duiven Oosterbeek e.o.

Noordoost-Brabant Business ‘s-Hertogenbosch Oss Veghel Eindhoven e.o.

Drechtsteden Business Dordrecht Sliedrecht Gorinchem e.o. Driesteden Business Apeldoorn Deventer Zutphen e.o.

Want zaken doe je met elkaar in de regio!

Facts & figures: - Toonaangevend sinds 1984 - Oplage 100.000+ - Bereik 300.000+ - Verschijning 6x per jaar - Sterke regionale binding

Flevoland & Gooi en Eemland Business Almere Lelystad Hilversum Amersfoort e.o. Haaglanden Business Den Haag Zoetermeer Leidschendam Wassenaar e.o. Kennemer Business Haarlem Beverwijk IJmond e.o.

BUSINESS

Midden-Brabant Business Tilburg Waalwijk Oisterwijk e.o.

Arko van Brakel

‘Nederland moet weer gaan dromen’ BUSINESS NATIONAAL

BusinessNationaal5.indd 1

09-10-12 14:41

Vallei Business Ede Wageningen Veenendaal e.o.

Amsterdam Business Amsterdam Amstelveen Schiphol Diemen e.o.

Nijmegen Business Nijmegen Malden Boxmeer e.o. Noord-Limburg Business Gennep Venlo Roermond e.o.

West-Brabant Business Breda Roosendaal Etten-Leur Oosterhout Bergen op Zoom e.o. Zeeland Business Vlissingen Goes Terneuzen Zierikzee e.o.

Oost-Gelderland Business Doetinchem Winterswijk Zevenaar e.o.

Zwolle Business Zwolle Kampen Hardenberg Steenwijk e.o.

Rijnmond Business Rotterdam Spijkenisse Schiedam Vlaardingen e.o. Rijnstreek Business Leiden Alphen aan den Rijn Bodegraven Lisse e.o. Rivierenland Business Tiel Zaltbommel Leerdam e.o.

Leeuwarden

Assen

Twente Business Enschede Hengelo Almelo Oldenzaal e.o.

Alkmaar Zwolle Almere

Haarlem Amsterdam

Utrecht Business Leiden Utrecht Nieuwegein 's Gravenhage Houten Zeist e.o.

Enschede

Utrecht

Ede Tiel

Arnhem

Nijmegen

's Hertogenbosch

Breda

www.business-nationaal.nl voor zakelijk succes!

Apeldoorn

Amersfoort

Rotterdam Dordrecht

Middelburg

Groningen

Tilburg

Venlo

Maastricht

Winterswijk

Gaat u voor de 1000 euro vraag? Women on Wings is een Nederlandse organisatie die ondernemende vrouwen in India een vliegende start geeft. Women on Wings werkt zonder subsidies. Ze bereikt haar resultaten omdat vrienden en bedrijven het werk van Women on Wings omarmen. De 1000 euro vraag: Geeft u ook met duizend euro in geld of diensten Women on Wings vleugels? Kijk op womenonwings.nl/ getinvolved hoe u dat kunt doen. En wat Women on Wings ervoor terugdoet.

REGIO NIEUWS

Nieuwe Hanzelijn mijlpaal voor de regio Zwolle

Nieuwe Hanze...

Bij Hanze denken we aan monumentale aantrekkelijke binnensteden. Hanze staat ook voor handel, internationale oriëntatie, vrijwillig samenwerken op basis van welbegrepen eigen belang, pragmatische verbinding op basis van gemeenschappelijke belangen en lef om nieuwe wegen te bewandelen. Deze pragmatische, open insteek bracht de steden welvaart. Deze welvaart in combinatie met de oriëntatie naar buiten, hebben vervolgens geleid tot culturele bloei en als gevolg daarvan zijn de steden aantrekkelijk geworden voor bezoekers en toeristen. Feitelijk is er na de Middeleeuwen in dit opzicht niets veranderd en heeft het Hanze DNA gezorgd voor continue welvaart in de regio Zwolle. Alleen de termen zijn anders, nu spreken we over sociale innovatie, cocreatie en publiek-private samenwerking. Maar nog steeds is een sterke economie de basis. Ook nu leidt welvaart tot bloei van steden, die zich vertaalt in imposante infrastructuur en gebouwen. Of het nu gaat om de Spiegel, Isala Klinieken, de Zuiderzeehaven of de Hanzelijn. En net als vroeger leidt welvaart ook tot culturele bloei, zoals bv het Oog op de Fundatie of Waanders in de Broeren. En ook zullen als gevolg hiervan bezoekers en de toeristen in steeds grotere mate de stad en de regio weten te vinden. Bewijs van de continuïteit van de Hanze en de welvaart van de regio is de aanleg van de Hanzelijn. De Hanzelijn verbindt Zwolle via het nieuwe land met Amsterdam. Rondom de opening van de Hanzelijn heeft Zwolle een aantal exclusieve activiteiten op de planning staan verdeeld over drie dagen. Deze mijlpaal in de topregio Zwolle is de eerste in een reeks van 10, die de komende jaren door

Zwolle Marketing en IJsseldelta Marketing in de etalage worden gezet onder de noemer “Nieuwe Hanze”.

Officiele opening Hare Majesteit de Koningin opent donderdag 6 december 2012 het nieuwe spoortraject. De Koningin reist met de koninklijke trein van Lelystad naar Zwolle waarbij de trein ook stopt op de nieuwe stations Dronten en Kampen Zuid. Op deze vier stations vinden dan verschillende festiviteiten plaats.

Openingsfeest Om de officiële opening te vieren organiseert Zwolle Marketing in samenwerking met Xplosief op zaterdag 8 december 2012 een groots openingsfeest in de binnenstad van Zwolle. Naast een bezoek aan één van de grootste ijsbeeldenfestivals ter wereld kan iedereen genieten van muzikale optredens, theater, koren, orkesten en natuurlijk heel veel meer. Naast het openingsfeest in Zwolle

is er deze dag ook de mogelijkheid om kennis te maken met de activiteiten in Lelystad, Dronten en Kampen. Bezoekers zijn in elke stad langs de nieuwe Hanzelijn welkom om de opening van de spoorlijn met de inwoners te vieren. Reizen met de trein is op het traject Zwolle – Lelystad dan ook gratis.

Ondernemerscongres Op 12 december wordt het ondernemerscongres De Nieuwe Hanze georganiseerd. Dit buitengewoon ambitieus opgezette congres zal worden bezocht door circa 900 bezoekers afkomstig uit het bedrijfsleven, overheden en andere organisaties uit de topregio Zwolle. Het congres is geïnitieerd en wordt georganiseerd door Stichting Metropool Zwolle. n

De Nieuwe Hanze biedt kansen en dat laat het ondernemerscongres zien. Congres De Nieuwe Hanze 12 december 2012 Theater de Spiegel Zwolle Kijk voor meer informatie op www.denieuwehanze.nl B U S I N E S S | N U M M E R 4 | oktober 2 0 1 2

Kerststerren is dĂŠ specialist in kerst- en relatiegeschenken. Een totaalaanbieder met een ruim assortiment in standaard en maatwerk producten.

Relatiegeschenken

Zelfkeuze kerstpakketten Uw relaties kiezen zelf hun cadeaus of traditioneel pakket in uw eigen online omgeving.

Een kistje mooie wijnen, kunstwerk of ander luxe relatiegeschenk; laat uw relaties weten dat u ze waardeert!

Traditionele kerstpakketten Prachtige themapakketten staan voor u klaar. Kom zelf proeven, ruiken of samenstellen in onze nieuwe showroom!

Bezoek onze showroom: Xciting B.V.Vlotbrugweg 1b, 1332 AE Almere +31 (0) 88 - 44 55 931 info@kerststerren.nl