Trends die de toekomst van mobiliteit beinvloeden

De manier waarop wij vervoer gebruiken gaat veranderen. 64% van de Nederlanders geeft al aan bereid te zijn om zijn reisgedrag te heroverwegen zodra er een goed alternatief is. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een vervoersabonnement waarmee voor een vast bedrag per maand gebruik kan worden gemaakt van alle mogelijke vormen van gedeeld en openbaar vervoer. Een eigen auto is dan niet meer nodig, dit alles blijkt uit recent onderzoek van de ABN AMRO, 2019. Maar welke invloeden drijven deze veranderingen en hoe gaat mobiliteit er in de toekomst uit zien?

1. Verdichting Van de leefomgeVing

De omgeving waar we in leven verstedelijkt steeds verder. Hierdoor komt de kwaliteit van leven onder druk te staan, we moeten immers steeds minder ruimte delen met meer mensen. Huizen worden kleiner en kleiner en zijn tegenwoordig zelfs piepklein (zgn. tiny houses). De kosten van ruimte nemen ook sterk toe. Zo heeft de auto nu al geen plek meer in de stad, parkeerplekken zijn peperduur. Er wordt voorspeld dat dit ook zal gaan gebeuren met de footprint van de fiets, omdat we inmiddels ook met onze tweewielers in de file staan. Door de verstedelijking wordt de “last mile” steeds korter en zal die steeds meer te voet worden afgelegd.

2. Versmelting woon- en werksituatie

De huidige trend van flexibilisering van werk zal doorzetten. We kunnen gemakkelijker ‘overal’ werken: onze laptop is ons kantoor. Natuurlijk geldt dit niet voor alle beroepen en wordt in kennisintensieve omgevingen juist veel waarde gehecht aan de samenkomst van teams, maar die hoeft niet fysiek te zijn. Hoewel niet iedereen het kantoor verruilt voor de co-working space, zal dit concept toch steeds groter worden. Dit komt mede doordat organisaties stoppen met het bouwen van eigen kantoren. Dit zal in combinatie met de kleinere woningen in stedelijke omgevingen niet tot minder woon-werkverkeer leiden, maar wél tot een verandering. Werkplekken zullen zich, afhankelijk van de geboden verbindingen, dichtbij in de stad bevinden en werktijden zullen zich steeds vaker buiten de geijkte 9-tot-5-tijden afspelen. Mobiele werkplekken worden gezien als een belangrijke vorm van toekomstige autonome vervoersystemen. Je ziet nu al dat forenzen die gebruik kunnen maken van goede verbindingen (zoals Intercitytreinen) daar “kantoor houden”. Wanneer autonome voertuigen een technische realiteit zijn geworden, kunnen deze vooral de minder verstedelijkte gebieden goed ontsluiten met op maat gemaakt, deur-tot-deur woon-werkverkeer.

3. Verandering klimaatsysteem

Klimaatverandering is een serieus probleem. Het omdenken van energie- en ook mobiliteitssystemen zijn onderdeel van de oplossing. Met meer zonne-energie en meer elektrische voertuigen zal een betere balans ontstaan, maar efficiënter gebruik van het systeem is misschien nog wel belangrijker. Snellere treinen worden een serieus alternatief voor het vliegtuig en lokale energieopwekking door buurten of bedrijven wordt heel gewoon. De Nobelprijs voor de Economie werd dit jaar onder andere gewonnen door William D. Nordhaus die pleit voor een economisch systeem dat betere inzet van energie stimuleert: het DICE-model (Dynamic Integrated Climate-Economy). De kosten van milieubelasting worden direct doorberekend aan de vervuiler, waardoor het opeens direct waarde oplevert om daar verbeteringen in aan te brengen. Milieuvriendelijk zijn is opeens ook interessant voor de portemonnee. Dit zal de eigen verantwoordelijkheid voor energiesystemen stimuleren. Denk hierbij aan de Jaarbeurs die nieuwe ontwikkelingen in zonne-energie en opslag combineert, zodat ze niet “alleen maar” een hallencomplex exploiteren, maar ook een energieproducent worden voor hun gebruikers.

4. alles op maat

Het digitaliseren van onze omgeving leidt ertoe dat we gewend raken aan een diverser en (meer) gepersonaliseerd aanbod. Van het samenstellen van onze perfecte auto tot 3D-geprinte objecten, maatwerk is gewoon geworden. Daarbij dringen algoritmes ons leven binnen. Niet alleen kunnen we dingen op maat laten maken, de producten en diensten die we gebruiken worden aangepast aan ons gedrag, de kennis die onze online profielen bieden en vergelijkbare gebruikers. Het persoonlijke aanbod dat we ontvangen wordt samengesteld op basis van het moment en waar in het systeem we ons op dat moment bevinden. In het Future Scenarios-paper beschrijven we hoe de planning van onze reis in een “OV-pod” wordt geoptimaliseerd op basis van het reisdoel van alle aanwezigen. Je weet niet meer van tevoren hoe lang je over je reis doet, tenzij je betaalt voor die extra service. Een logische doorontwikkeling van huidige systemen zoals de Intercity Direct die werken met toeslagen. Het systeem wordt dus flexibeler. De gebruiker kan er invloed op uitoefenen, maar het systeem creëert ook een realiteit die gebaseerd is op zijn/ haar specifieke situatie. Het Transparent Charging Station dat als experiment werd ontwikkeld door eLaadNL en Alliander beslist bijvoorbeeld zelf wie prioriteit krijgt bij het opladen van de elektrische auto en probeert deze afwegingen inzichtelijk te maken.

Bron: Wired – Personal POD transport is coming

5. Van bezit naar gebruik en Van single-use naar sharing

Airbnb, Uber en Greenwheels laten al een tijdje zien dat er minder wordt gedacht in termen van bezit. Deze diensten blijken een behoefte te vervullen en dit lijkt alleen maar sneller te gaan. Zo is er met name onder jongeren een flinke groei zichtbaar in private lease en autodelen. Hoewel nog relatief klein, zijn initiatieven als Snappcar – waarbij je de mogelijkheid hebt om je eigen auto met anderen te delen – interessant. Dit zou in de toekomst heel goed onderdeel kunnen zijn van de aanschaf (of beter gezegd, de lease) van auto’s. Deelgebruik is ingebakken. De oplaadpunten hebben we al, nu de auto’s nog. Een andere interessante ontwikkeling is de populariteit van Swapfiets. In studentensteden lijkt een explosie van blauwe voorbanden te hebben plaatsgevonden. Blijkbaar zijn een bepaalde zekerheid en het gebruiksgemak belangrijker dan een eigen identiteit via bezit. De identiteit wordt aan andere zaken ontleend. Het is overigens interessant om te zien hoe de uitgavenpatronen veranderen onder invloed van deze trends. We hebben meer en meer abonnementen, van telefoons tot Swapfietsen en maaltijdboxen. Een trend die lijkt over te waaien uit de VS, waar voor alles een abonnement is af te sluiten.

6. code/space en internet of things

Al deze trends zijn het gevolg of de oorzaak van een begrip dat door Kitchin & Dodge Code/Space wordt genoemd. Hun theorie is dat onze fysieke omgeving ook aan het omvormen is naar code, naar software. Alles is verbonden, al onze diensten zijn digitaal en er zijn al plekken die niet meer functioneren als de digitale systemen uitvallen, zoals het vliegveld. We gebruiken voor onze digitale diensten allemaal de cloud. We verplaatsen onze data naar een altijd aanwezige digitale laag. Deze laag ontstaat ook voor de applicaties die we gebruiken. Edge Computing is een belangrijke trend binnen het Internet of Things. Waar we eerst een systeem hadden met een intelligent moederstation, maar relatief domme contactpunten die alleen bedoeld waren voor “sensing & presenting” van informatie, verschuift de intelligentie naar de touch points. En niet alleen in onze telefoons, maar ook in andere verbonden objecten. De HomePod van Apple is een minicomputer die op basis van sensoren een optimaal geluidsprofiel samenstelt op het moment dat je ‘m verplaatst. De Google Clip-camera herkent via machine-learning of een situatie interessant genoeg is om een video-opname te starten en die opname vervolgens lokaal op te slaan. Met het Internet of Things vertegenwoordigen de “things” steeds complexere systemen en zijn ze tevens vertaler van ons gedrag. Ze vangen data om steeds meer over ons te weten te komen en hun kennis te vergroten. Bij ThingsCon liet Ren Yee van UNStudio zien hoe deze versmelting van invloed is op het denken over door de mens gebouwde omgevingen. We krijgen niet alleen Code/Space op het gebied van services, maar het ontwerp- en maakproces wordt ook steeds digitaler (Building Information Modeling). Onze gebouwen en steden krijgen een digitale tweeling. Het wordt echter pas écht interessant als de grens tussen simulatie en realiteit vervaagt.

7. assisted human

Aanbod op maat en een volledige gedigitaliseerde omgeving zijn de externe factoren die inspelen op ons als mens. De mens wordt zelf echter ook steeds meer bedreven in het toepassen van de slimme assistent en assistentie. Artificial Intelligence (AI) zal zich eerst ontwikkelen als Augmented Intelligence, een methode die we voor onszelf gebruiken om complexere problemen beter op te kunnen lossen. Wanneer wij een taak zelf niet of niet zo goed uit kunnen voeren, werken we samen met een intelligent systeem om het voor ons te doen. Het is al een mooie case dat AI artsen kan helpen om onregelmatigheden op te sporen in scans. Dit laat zich uiteraard ook makkelijk vertalen naar ons complexe leven waarin we onze mobiliteit moeten plannen. Ook op fysiek gebied is de assisted human een belangrijke ontwikkeling. Dat is nu al te zien in hoe de traditionele fiets langzaam maar zeker plaatsmaakt voor de elektrische fiets met trapondersteuning. Het elektrische skateboard en nu ook de gemotoriseerde “hover shoes” van Segway zorgen voor verschuivingen in de actieradius van de mens, voorbij de last mile en verder.

8. belang Van ethiek

Met het toenemende bewustzijn over technologie en data, en de steeds grotere afhankelijkheid daarvan, groeit het besef dat ethiek een belangrijk onderdeel is van de ontwikkeling van dergelijke systemen. We kijken kritischer naar wat we willen delen en wat niet. Ook verwachten we van de diensten die we gebruiken en de aanbieders daarachter dat zij daar een mening over hebben en een duidelijke positie innemen. De nieuwe Europese privacyregels (AVG) zijn daar een teken van. Het staat symbool voor een nieuw waardenmodel, los van de praktische invulling. Daarnaast worden we meer en meer afhankelijk van de systemen die we gebruiken. Deze zijn in het slechtste geval een black box en in het beste geval niet transparant. Daarin moeten we nieuwe waardepatronen ontwikkelen om te voorkomen dat we ongewenst worden beïnvloed en/of afhankelijk zijn zonder controle. Joanna Bryson schreef Robots Should be Slaves in reactie op de gedachte dat AI zijn eigen governance gaat organiseren.