Handbók garðeigandans by BYKO ehf

Búðu t þinn ei il g sælure in it

Sumar í garðinum handbók fyrir garðeigendur

Reiknaðu út áætlaðan kostnað Reiknaðu út stærð sólpallsins, veldu tegund klæðningar og hvort þú vilt reikna með efni í undirstöður. Ef sólpallurinn hefur óreglulega lögun, gefur fermetratalan nokkuð rétta niðurstöðu Reiknaðu á byko.is

Búðu til þinn eigin sælureit

Algengustu Pinotex litirnir

Viðarvörn á pallinn

Algengustu Pinotex litirnir

Viðarvörn á girðinguna

▲

gegnsætt ▲

▲

RAUÐVIÐUR 607

TEKK 613

HNOTA 630

MAHÓNÍ 511

FURA 602

KIRSUBER 698

GRÆNT 821

GRÁ SLIKJA 216

GLÆRT

FURA 602

HNOTA 630

GRÆNT 821

Reiknaðu út áætlaðan kostnað í girðinguna og pallinn á BYKO.is

Fura

AB-gagnv. 10 x 45 mm 0 058104

Fura alhefl. AB-gagnv. 45 x 145 mm 0 058506

Fura alhefl. AB-gagnv. 22 x 34 mm 0058251

Fura alhefl. AB-gagnv. 45 x 195 mm 0058508

Fura alhefl. AB-gagnv. 22 x 45 mm 0058252

Fura alhefl. AB-gagnv. 45 x 220 mm 0058509

Fura alhefl. AB-gagnv. 22 x 58 mm 0058253

Fura alhefl. A-gagnv. 70 x 70 mm 0 059753

Fura alhefl. AB-gagnv. 22 x 70 mm 0059253

Fura alhefl. A-gagnv. 95 x 95 mm 0059954

Fura alhefl. AB-gagnv. 22 x 95 mm 0058254 Fura alhefl. AB-gagnv. 22 x 120 mm 0058255

Fura alhefl. AB-gagnv. 22 x 45 mm 0059252

Fura alhefl. AB-gagnv. 22 x 145 mm 0058256

Fura alhefl. AB-gagnv. 22 x 95 mm 0059254

Fura alhefl. AB-gagnv. 27 x 45 mm 0058272

Fura alhefl. AB-gagnv. 27 x 95 mm 0059324

Fura alhefl. AB-gagnv. 27 x 45 mm 0058326

Fura alhef. A-gagnv. 95 x 95 mm 0058954

Fura alhefl. AB-gagnv. 27 x 70 mm 0058273 Bangkirai

Rásað 19 x 90 mm 0 039479

Bangkirai

Rásað 21 x 145 mm 0039481

Bangkirai

Rásað 90 x 90 mm 0039484

Lerki

Heflað 90 x 90 mm 0053954

Lerki

Heflað 21 x 95 mm 0053254

Lerki

Heflað 27 x 117 mm 0053265

Lerki

Heflað 27 x 145 mm 0053266

Fura alhefl. AB-gagnv. 27 x 95 mm 0058324 Fura alhefl. AB-gagnv. 27 x 120 mm 0058325 Fura alhefl. AB-gagnv. 34 x 45 mm 0059382 Fura alhefl. AB-gagnv. 34 x 70 mm 0059383 Fura alhefl. AB-gagnv. 34 x 95 mm 0059384 Fura alhefl. AB-gagnv. 34 x 120 mm 0059385 Fura alhefl. AB-gagnv. 34 x 145 mm 0059386 Fura alhefl. AB-gagnv. 45 x 45 mm 0058502 Fura alhefl. AB-gagnv. 45 x 70 mm 0059503 Fura alhefl. AB-gagnv. 45 x 95 mm 0058504 Fura alhefl. AB-gagnv. 45 x 120 mm 0058505

Handbók garðeigandans

Sumar í garðinum handbók fyrir garðeigendur EFNISYFIRLIT Búðu til þinn eigin sælureit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5-9 Trépallar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10-19 Girðingar og handrið. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20-33 Girðingaeiningar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34-37 Teikningar af görðum með skýringarmyndum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38-43 Heitir pottar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44-46 Tröppur í garðinum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47-48 Sorpgeymslur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Leiksvæðið í garðinum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50-53 Lýsing í garðinum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54-55 Viðarvörn og timburlitir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56-57 Reglugerðir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Festingar fyrir palla og girðingar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

Gátlisti garðeigandans: 3 fjöldi bílastæða

heitur pottur

sprengt grjót

handrið

trépallur

tjörn

hlaðið grill

göngustígar

holtagrjót

listaverk

áhaldageymsla

tröppur, stígar

vegghleðsla

girðingar

matjurtagarður

leiksvæði

skjólveggur

snúrustaurar

sorpgeymsla

sleðabrekka

safnkassi

stoðveggir

hengirúm

Búðu til þinn eigin sælureit

Handbók garðeigandans

Búðu til þinn eigin sælureit Handbókinni Sumar í garðinum er ætlað að auðvelda garðeigendum, hönnuðum, verktökum og öðrum fagmönnum að útfæra og framkvæma í garðinum. Í henni eru ljósmyndir til að kveikja hugmyndir, teikningar til að auðvelda framkvæmdir og faglegur texti sem útskýrir hvernig best sé að standa að verkinu. Texti úr byggingarreglugerð, leiðbeiningar frá Brunamálastofnun og upplýsingar frá Veðurstofu Íslands eru til stuðnings þannig að garðurinn verði skjólsæll, öruggur og í samræmi við lög og reglur. Með handbók þessari og nánari aðstoð hjá fagmönnum BYKO er stuðlað að því að enn fleiri geti eignast sælureit í garðinum. Gömul hefð er fyrir því að garðeigandi skipuleggi sjálfur sinn eigin garð og fái þannig útrás fyrir sköpunargáfuna. Þannig getur hver garður fengið sitt persónulega yfirbragð. Margir framkvæma einnig sjálfir, enda um holla og góða hreyfingu að ræða. Oft er garðurinn skipulagður jafnóðum og framkvæmt er, en framkvæmdatíminn getur verið allt frá nokkrum vikum upp í mörg ár. Þannig getur garðurinn ýmist orðið fullmótaður fljótlega eða tekið breytingum á löngum tíma. Ef garðurinn er unninn í áföngum er stöðugt hægt að breyta og bæta eftir því sem hugmyndir mótast og hafa margir fallegir garðar orðið til á þann hátt. Fyrir þá sem vilja fá vel skipulagðan garð í fyrstu umferð er hér á eftir lýst nokkrum þáttum sem gætu auðveldað leiðina að fallegum og notadrjúgum garði.

Í hvaða röð á að vinna verkið? Afla gagna Til þess að sannreyna staðsetningu húss á lóð, rétt lóðarmörk, hæð á lóðarmörkum og aðra grunnþætti þarf góðar upplýsingar um lóðina. Á byggingarnefndarteikningum af húsi og á mæli- og hæðarblöðum lóð arinnar má finna slíkar upplýsingar. Þessar teikningar fást hjá byggingarfulltrúa og skipu lagsdeildum viðkomandi bæjarfélags. Einnig eru sum bæjarfélög komin með loftmyndir sem skoða má í gegnum veraldarvefinn.

Búðu til þinn eigin sælureit

Ganga um svæðið Með því að skoða svæðið og ganga um það næst tilfinning fyrir þeim möguleikum sem það býður upp á. Svæðið má skoða á ýmsum tímum dags og við mismunandi veður- og birtuskilyrði. Einnig getur verið gott að taka myndir, því ýmislegt sést á myndum sem erfiðara getur reynst að greina á staðnum.

Útbúa óskalista Listi sem segir til um hvað fyrirhugað er í garðinum er gott skref í þá átt að móta skipulagið. Með því að skrifa niður það sem hugurinn girnist er skipulagsvinnan hafin. Einnig má nota gátlista garðeigandans og merkja þar við það sem til greina kemur. Á þessu stigi er gott að skoða bækur, tímarit og bæklinga til að afla hugmynda og fá upplýsingar um hvernig standa skuli að framkvæmdum.

Gera framkvæmdaáætlun eða teikningu Óskalistinn er oft fyrsta skrefið í að útbúa fallegan garð.

Handbók garðeigandans

Með góðri framkvæmdaáætlun getur verkið heppnast vel. Ein besta gerð slíkrar áætlunar er teikning, því með henni má ákveða hvað á að framkvæma og í hvaða röð er best að gera það. Teikning getur verið óljós hugmynd eða nákvæm útfærsla á framkvæmdum. Nokkrar grófar útlínur rissaðar inn á byggingarnefndarteikningu – þótt einfaldar séu – eru mun betri en engin teikning. Best er að teikningin sé í réttum hlutföllum og þá er kvarðinn 1:100 oft notaður. Í þessum kvarða samsvarar 1 cm á teikningu 1 m á lóðinni.

Til þess að útbúa fallegan garð þarf góða framkvæmdaáætlun og rétta forgangsröðun á verktíma.

Forgangsraða framkvæmdum Yfirleitt eru garðframkvæmdir unnar í nokkrum áföngum. Þess vegna er nauðsynlegt að forgangsraða. Framkvæmdaröðin getur farið eftir því hvernig er að komast í garðinn með vélar og verkfæri. Víða er auðvelt að komast í suma hluta garðsins en erfiðara í aðra og oft þarf að fara í gegnum stóran hluta garðsins, garð nágranna eða jafnvel í gegnum húsið sjálft. Þannig er ekki gott að byrja úti við götu ef eina leiðin inn í garðinn liggur þar. Vélavinnan fær því forgang í framkvæmdaröðinni. Ef aðgengi er auðvelt að öllum hlutum garðsins geta aðrar þarfir og óskir eigenda ráðið ferðinni. Þannig má meta hvort pallur eigi að koma fyrst eða hvort nauðsynlegra sé að helluleggja innkeyrsluna til að minnka áhrif frá möl og óhreinindum sem borist geta inn á nýleg gólfefni.

Hefja verkið Þegar búið er að móta framkvæmdaáætlun má hefja verkið. Það er í góðu lagi að hönnunin haldi áfram eftir að byrjað hefur verið og breytingar verði á framkvæmdatíma. Þó þarf að passa að breytingarnar rýri ekki heildarsvip garðsins. Ef verktaki hefur verið ráðinn í verkið er gott að fá í upphafi mat hans á kostnaði til að fyrirbyggja óþægilega bakreikninga.

Hvaða fagmenn þurfa að koma nálægt garðframkvæmdunum? Menn eru mislaghentir en stundum er það þó eigandinn sem sér um alla þætti garðfram kvæmdanna. Algengara er að fengnir séu fagmenn í ýmsa hluta verksins. Eftirfarandi er upptalning á helstu fagmönnum sem nýst gætu við framkvæmdirnar.

Pípulagningamaður

Smáatriði skipta líka máli.

Sér um snjóbræðslulagnir undir stéttir, engingar á heitum pottum og aðrar mögulegar vatns- og rennslislagnir.

Rafvirki Setur upp og tengir ljós en oft þarf garðyrkju maður eða smiður að vera búinn að leggja ídráttarrör í jörðina og jafnvel setja upp ljósin.

Múrari Sér um að steypa stéttir og garðveggi, auk þess sem flísalagnir og vandaður yfirborðsfrágangur veggja falla undir múrarann.

Safnkassar þykja ómissandi í nútímagarði.

Hönnuður Í sumum tilvikum landslagsarkitekt, garð hönnuður, arkitekt eða garðyrkjumaður, en oftast garðeigandinn sjálfur. Hönnuðurinn þarf að koma með hugmyndir að útfærslu, sjá um að hinir ýmsu hlutar garðsins gangi vel saman og að hugmyndir séu framkvæmanlegar.

Garðyrkjumaður Garðyrkjumaðurinn hefur yfirumsjón með verk inu. Hann sér um jarðvegsframkvæmdir, hellu lagnir og allt sem snertir gróður. Oft er þetta sá sem stjórnar verkinu og kallar til sín þá iðnaðar menn sem þarf til að klára verkið.

Smiður Smíðar girðingar, palla og annað sem er unnið úr timbri í garðinum. Hann þarf að vinna í samvinnu við garðyrkjumanninn, rafvirkjann og pípulagningamanninn.

Búðu til þinn eigin sælureit

Notanlegt horn í viðhaldslitlum garði.

Að setja garðinn í réttar hæðir Eitt það vandasamasta við að útbúa garð er að vinna úr hæðarlegunni. Hvernig yfirborð á að halla, hvar setja þarf tröppur og hvernig ganga á frá brekkum. Ákvarðanir um þetta er hægt að taka um leið og framkvæmt er eða með því að skrifa hæðarkóta inn á teikningu. Því nákvæmari sem hæðir á teikningu eru því auðveldari verður framkvæmdin. Þá er hægt að áætla þrepafjölda, halla í grasbrekkum, umfang stoðveggja o.fl. Stundum þarf að breyta út frá teikningu vegna flutnings á jarðvegi en það er þó auðveldara að breyta út frá teikningu en að

hafa enga fastmótaða ákvörðun í byrjun. Halli á yfirborði hefur tvennan tilgang: að hleypa burt vatni og tengja saman mishá svæði. Oft þarf að taka sérstakt tillit til hjólastóla, barnavagna og reiðhjóla. Halli er mældur í prósentum (%) eða prómillum (‰) og eftirfarandi tafla sýnir kjörhalla við ýmsar aðstæður. Einnig má finna upplýsingar um stærðir þrepa í kaflanum um tröppur og upplýsingar um hæðarkóta í kaflanum um hellur og hellulagnir.

Tafla yfir halla yfirborðsstefnu Tegund svæðis

Hámarks- halli, %

Lágmarks- halli, %

Æskilegur halli, %

2,5

1,5–2

Hellulögð innkeyrsla, stæði

0,5

2–3

Hellulögð stæði, hliðarhalli

0,5

1–3

Hellulögð innkeyrsla, akstursbraut

0,5

1,5–10

Hellulagðir stígar

0,5

1–5

Hellulögð verönd Notanlegt horn í viðhaldslitlum garði.

Hellulagðir stígar, hliðarhalli

1,5–2

á ekki við

Skábraut fyrir hjólastól

á ekki við

Skábraut fyrir hjólastól, hliðarhalli

0–2

Skábraut fyrir barnavagna og reiðhjól

Grasflöt til leikja

Grasbrekka

á ekki við

10–20

Trjá- og runnabeð

0,5

5–10

Trépallar

Handbók garðeigandans

Vinnusvæðið í garðinum. Þvottasnúrur og góðar geymslur eru ómissandi í stórum og fallegum garði.

Hér vinna vel saman samræmdir litir, falleg form og blómlegur garður.

Hver eru einkenni garðs sem þarfnast ekki mikils viðhalds? Flestir vilja fá að njóta garðsins en ekki liggja á hnjánum við að reyta arfa allt sumarið. Allir garðar þarfnast viðhalds. Það þarf að slá gras, sópa hellur, verja timbur og hreinsa malarsvæði. Einnig þarf að klippa og snyrta gróður. Sumir vilja hafa nóg fyrir stafni allt sumarið og má þá finna gnægð verkefna í ræktun. Fyrir þá sem vilja helst nýta garðinn til sólbaðs og afslöppunar má með markvissri hönnun halda viðhaldi í lágmarki. Stórir hellulagðir og timburklæddir fletir eru viðhaldslitlir en trépall þarf að verja með pallaolíu á eins til tveggja ára fresti. Grasflöt þarf að slá á einnar til þriggja vikna fresti og þess vegna er viðhaldsþörfin stöðug á henni. Það er þó ekki á færi margra að helluleggja eða smíða trépall yfir meirihluta garðsins og því er grasið oft valið sem yfirborðsefni. Með góðri sláttuvél getur nánast hver sem er hugsað um grasflöt. Nokkur atriði skipta máli við hönnun og skipulag grasflata: Ávalar útlínur geta létt sláttuvinnuna því þá þarf ekki að draga vélina aftur á bak í hornum. Einnig er betra að vera ekki með mikið af beðum í flötinni.

Með góðum undirbúningi má tryggja að framkvæmdin takist vel.

Gróðurval hefur mikið að segja. Þéttir runnar, sem plantað er með stuttu millibili, geta myndað þekju sem hylur moldina og heldur þannig frá henni illgresi. Einnig má segja að sumt viðhald ráðist af hugarfari. Hversu vel garður þarf að vera hirtur er auðvitað á valdi eigandans. Mosi er gott dæmi um vágest eða velkominn þátt í samspili heildarmyndar. Hann sest að þar sem raki er, skuggi og súr jarðvegur. Hann vex því í grasflötum, á veggjum og í fúgum hellulagna. Sumum finnst mosinn ómissandi í fallegum og vel grónum garði en aðrir gera allt sem þeir geta til að uppræta hann.

Hvernig eldist garðurinn? Heildarútlit garðsins skiptir ekki síður máli en hinir einstöku þættir hans. Svipað og maðurinn hefur garðurinn sitt lífshlaup. Frá því hann er skapaður vex hann og dafnar, breytist og eldist. Sumir hlutar hans þroskast og verða fallegri með aldrinum, meðan aðrir dofna og veðrast. Gróðurinn er í mestum blóma eftir fyrsta áratuginn en á þeim tíma þurfa pallar, stéttir, veggir og húsgögn ákveðna aðhlynningu til að veðrast ekki of mikið.

Búðu til þinn eigin sælureit

Trépallar Til þess að auka notagildi garðsins – og þar með lífsgæði sín – geta garðeigendur valið að hafa fallega verönd úr timbri við hús sitt. Það hafa margir gert og því sjást nú oft í íbúðahverfum myndarlegir trépallar við hús, misjafnlega stórir og í mörgum útfærslum. Fyrir þá sem nýta vel þessa trépalla er það eins og að hafa aukastofu eða herbergi og í góðu veðri á sumrin er hægt að slaka á í skjólsælum og fallegum garði. Fyrir nokkrum áratugum voru trépallar fyrst og fremst algengir við sumarhús. Helsta ástæðan fyrir því hefur líklega verið hversu auðvelt er að flytja timbur en það er frekar létt samanborið við önnur efni eins og steypu eða náttúrusteina. Í dag er timbur í palla við íbúðarhús orðið algengara, úrvalið meira, meðhöndlun betri og reynsla komin á járnfestingar, skrúfur og undirstöður.

Hvers vegna að fá sér trépall? Hvort sem verið er að útfæra nýjan garð eða breyta gömlum þarf að taka ákvarðanir um hvaða efni eigi að nota í útivistarsvæðin í garðinum. Timbur er aðeins eitt af þeim mörgu yfirborðsefnum sem notuð eru í garða en fjölbreyttir eiginleikar þess gera trépalla að vænlegum kosti þegar útbúa á verönd. Trépallar eru fljótir að þorna eftir rigningar.

Handbók garðeigandans

Það er bæði vegna þess að vatn hripar vel niður um bilið á milli klæðningarborða en einnig vegna þess að vel varið timbur hrindir frá sér vatni. Þess vegna gefst vel að vera með trépall við heita pottinn. Pallar eru mjúkir undir fæti þannig að þægilegt er að ganga á þeim, hvort sem maður er berfættur eða í sokkum. Sami eiginleiki veldur því að þeir sem hrasa og detta á trépalli fá

mjúka lendingu. Það er einnig minni hætta á að glös eða aðrir brotthættir munir brotni þeg ar þeir falla á trépall. Börn eru dettin og gjörn á að meiða sig í fjörugum leik. Þess vegna er trépallurinn góður staður fyrir leik af ýmsum toga og er tilvalið að staðsetja sandkassa eða lítið leikjahús á pallinum.

Trépallar í miklum landhalla Þar sem land hallar eru trépallar hentugir því hægt er að byggja palla í mismunandi hæðum og láta þá fylgja landslaginu. Ef hæðarmis munur er mikill og landið bratt má byggja slétta palla, tengja þá saman með þrepum og fylgja þannig landhallanum. Á bröttum svæð um getur verið erfitt að vinna með vélskóflu eða gröfu. Oft er mun auðveldara að grafa fyrir undirstöðum undir trépall en að skipta um jarðveg og breyta landmótuninni fyrir harðari yfirborðsefni. Það er einnig mögu legt að lyfta palli upp fyrir landið, svipað og bryggju, og ná þannig láréttu svæði þar sem áður var brekka. Þetta er einnig góður kostur ef votlendi er á svæði þar sem pallur er fyrir hugaður.

undirstöður eða fleygundirstöður fyrir pallinn er unnt að halda jarðraski í lágmarki og skerða rætur trésins sem allra minnst. Pallinn má síðan byggja í kringum tréð þannig að það líti út fyrir að vaxa upp úr pallinum. Hlýlegt yfir bragð trépallsins og virðuleiki gamla trésins skapar ákveðið samspil sem hjálpar til að gera heildarmynd garðsins fullkomna. Fyrir þá sem vilja sitja í skugga getur gamla tréð einnig verið fyrirtaks sólhlíf.

Gömul, virðuleg birkitré utan pallsins gefa honum hlýtt yfirbragð.

Fjölbreyttir eiginleikar timburs gera það að vænlegum kosti fyrir verönd.

Gömul tré og stórir runnar Það getur verið erfitt að taka ákvörðun um að fella gömul tré og margir telja að þau hafi sál. Ef gamalt og virðulegt tré vex á svæði þar sem dvalarsvæði er fyrirhugað er trépallur oft eini raunhæfi kosturinn. Með því að nota steyptar

Trépallar

Sveigjanleiki timburs

Á rúmgóðum palli má finna sólarsvæði allan daginn.

Ef veröndin á að liggja að náttúrusvæði með kjarri eða holtagrjóti er auðvelt að saga timbrið og laga það að náttúrunni. Það má einnig stað setja stóra náttúrusteina inn á pallinn til að tengja hönnun hans við umhverfið í kring eða nota steinana til að brjóta upp einsleitt útlit. Þar sem lögun húss er óregluleg má saga timbrið þannig að það falli vel að húsinu.

Hvar á trépallurinn að vera? Hér á landi er það yfirleitt sólskinið sem ræður því hvar pallur er staðsettur. Reynt er að finna þau svæði þar sem skjólið er best og sólin staldrar lengst við. Þessu er stundum öfugt farið í heitari löndum og þar eru pallar oft

hafðir í forsælu til að veita hvíld frá heitum sólargeislum. Til þess að átta sig á bestu staðsetningunni fyrir pall þarf að skoða vel hvernig sólin færist yfir himininn. Sólin skín á hliðar hússins á mismunandi tímum dags. Þannig skín morgunsólin úr austri, hádegissólin úr suðri, eftirmiðdagssólin úr vestri og kvöldsólin, sem getur verið svo dýrmæt á hlýjum sumar kvöldum, úr norðvestri. Út frá þessu má sjá að hægt er að staðsetja trépallana í samræmi við þann tíma dags sem á að nota þá. Flestir miða við miðjan daginn og kvöldið en heitasti tími dagsins er yfirleitt milli kl. 13 og 15. Það má

Staða Staða sólar milli sólar milli kl. 7 og kl.87 og 8 að morgni að morgni Staða Staða sólar sólar milli kl. 10 kl. og 10 11 og 11 milli Staða sólar milli kl. 13 og 14

Handbók garðeigandans

Staða sólar m kl. 7 og að morg

Með því að víxla klæðningarborðum langsum og þversum má brjóta upp langar og beinar línur.

Staða Staða sólar millisólar milli kl. 7 og 8kl. 7 og 8 að morgniað morgni

þó ekki vanmeta morgunsvæðin sem snúa í Staða sólar Stað milli kl. 10 og milli suðaustur, sérstaklega ef þau falla inn í horn. Veggir hússins, skjólveggir og pallurinn draga í sig hitann frá því eldsnemma á morgnana og því geta þessi suðaustlægu svæði verið orðin mjög hlý og notaleg um hádegisbilið. Það næsta sem þarf að huga að er hvar útgangar úr húsi eru því tenging pallsins við herbergi hússins getur skipt verulegu máli um hvernig hann nýtist. Því styttri sem fjarlægðin erStaða frá eld húsinu út á pallinn, því auðveldara Staða sólar millisólar milli erkl.að16halda mat og kl. 17 16 og a 17rboð og veislur í garðinum. Ef heitur pottur er í garðinum skiptir máli að gönguleið frá baðherbergi að heita pottinum sé stutt og liggi ekki um svæði með efnum sem eru viðkvæm fyrir bleytu.

ða r milli 7 og 8 morgni Staða sólar milli kl. 10 og 11

Staða sólar Staða sólar milli kl. 13 og kl. 14 13 og 14 milli

Staða sólar Staða sólar milli kl. 22 og kl. 23 22 og 23 milli

Staða sólar milli kl. 16 og 17

Staða sólar milli kl. 22 og 23

Staða Staða sólar millisólar milli kl. 19 og kl. 20 19 og 20

Trépallar

Fura alhefl.

AB-gagnv. 22 x 45 mm 0058252

Fura alhefl.

AB-gagnv. 22 x 70 mm 0059253

Fura alhefl.

AB-gagnv. 22 x 95 mm 0058254

Fura alhefl.

AB-gagnv. 22 x 120 mm 0058255

Fura alhefl.

AB-gagnv. 22 x 145 mm 0058256

Klæðningar í mismunandi breiddum. Hægt er að fá klæðningu frá 45 mm breidd upp í 120 mm eða 145 mm.

Hvað á trépallur að vera stór? Hvað er spotti langur? Þetta eru svipaðar spurningar að því leyti að spotti getur verið hvaða lengd sem er og pallur getur verið allt frá því að rúma einn stól upp í það að hægt sé að leika á honum boltaíþróttir. Mestu máli skiptir að pallurinn rúmi þau húsgögn og allar þær athafnir sem gert er ráð fyrir. Það þarf að vera mögulegt að koma garðhúsgögnum fyrir á pallinum þannig að vel rúmt sé um þau. Einnig þarf að gera ráð fyrir gönguleiðum um pallinn. Breidd gönguleiða getur verið allt frá 90 cm og upp í 200 cm eftir hlutföllum og heildarstærð pallsins. Þannig væru mjóar gönguleiðir á litlum palli en breiðar á stórum palli. Skýringarmyndirnar sýna stærð nokkurra garðhúsgagna og með hjálp þeirra er auðvelt að finna út hvað pallur þarf að vera stór.

Hvaða möguleikar eru í útliti pallsins? Lögun og form trépalls getur verið afar mis munandi. Hann getur verið allt frá því að vera kantaður með einni þykkt af klæðningu og upp í að vera blanda af mjúkum og hvössum línum með mismunandi tegundum af klæðningu. Ferkantaður pallur er frekar látlaus og getur með einfaldleika sínum ýtt undir að arkitektúr hússins fái að njóta sín. Þetta er einfaldasta

Með því að snúa klæðningu palls á mismunandi vegu má brjóta upp útlitið.

Handbók garðeigandans

byggingarformið og því oft valkostur fyrir þá sem ætla að smíða pallinn sjálfir. Til þess að lífga aðeins upp á form pallsins er hægt að hafa pall úr tveimur ferhyrningum og láta klæðninguna liggja hvora í sína áttina. Skálínur eru annar möguleiki sem getur gefið trépalli skemmtilegt yfirbragð. Þá eru horn pallsins skáskorin og klæðningin jafnvel einnig látin liggja á ská. Þegar skálínur eru notaðar skiptir máli að halda sig við sömu hornin þannig að línurnar séu allar í 45° afstöðu við húsið eða 30° og 60°. Ef notaðar eru margar mismunandi línur er hætt við að útfærslur verði flóknar eða jafnvel að pallur inn líti út fyrir að vera skakkur. Oft má miða við línur í formi hússins sem pallurinn tengist. Mjúkar línur og bogar geta gefið palli óvenju legt og hlýlegt yfirbragð. Þetta eru vandasöm form því að sögun á klæðningu þarf að vera mjög nákvæm og oft þarf aukaundirstöður við útkanta boganna.

t.d. þrjár breiðar og tvær mjóar til skiptis. Þar sem mikið á að leggja í útlitið má nota harðvið en endingartími hans er mun meiri en í mýkri viði. Rásað yfirborð hefur í för með sér að hann er ekki eins háll í bleytu.

Trépallar við sumarbústaði Við sumarbústaði er vinsælt að hafa trépalla og er þá algengast að grindin undir bústaðn um sé framlengd og pallaklæðning sett ofan á hana. Ef þessi aðferð er notuð getur hljóð borist mjög vel inn í bústaðinn. Þess vegna er

Óregluleg misbreið pallaklæning. Þeir sem þora geta raðað misbreiðum borðum saman á óreglulegan hátt.

gott að skoða þann möguleika að hafa trépallinn eða hluta hans á grind og undir stöðum sem ekki eru hluti af grind hússins. Þannig er hægt að minnka líkur á að hljóð berist inn í húsið. Þetta gefur líka möguleika á flóknari formum og að hafa pallinn á mismunandi hæðum. Rúmgóður pallur með góðri skjólgirðingu, en hér má njóta sólar bæði kvölds og morgna.

Einn vanmetinn og lítið notaður möguleiki til þess að fá tilbreytingu í pallinn er að nota klæðningu í mismunandi breiddum. Klæðning er fáanleg frá 45 mm breidd upp í 120 mm. Ef pallar eru á tveimur eða fleiri hæðum get ur verið fallegt að brjóta upp útlitið með til breytingu í klæðningarbreidd og einnig stefnu klæðningarinnar. Ef tveir pallar liggja saman má nota breiða klæðningu á þann stærri og mjóa á þann minni og undirstrika misjafnar stærðir þessara tveggja svæða. Einnig er möguleiki á því að blanda saman breiddum,

Trépallar

Hvað þarf mikið pláss á pallinum?

Fyrir hringlaga borð með 4–6 stólum þarf að gera ráð fyrir 4 m² svæði og 9 m² alls með athafnasvæði.

Pallur úr harðvið með rásuðu yfirborði. Glæsileiki pallsins leynir sér ekki. Hefðbundið gasgrill þarf tæpan fermetra en ef athafnasvæðið á að vera gott þarf að gera ráð fyrir 5 m².

Fyrir bekk sem er um 150 cm á breidd þarf að áætla tæpa 2,5 m² sem athafnasvæði fyrir bekkinn.

Viðhald trépalla Eins og annað í görðum þurfa trépallar við hald. Reglulegt viðhald felur í sér að bera á pallinn á eins til tveggja ára fresti. Yfirleitt er notuð viðarvörn með litlu litarmagni en liturinn minnkar áhrif sólarljóss á viðinn. Ef mikill litur er í viðarvörninni geta slitfletir á palli orðið áberandi. Þegar pallurinn er smíðaður skiptir máli að það lofti um grindina því það kemur í veg fyrir að raki sitji á timbrinu og minnkar líkur á fúa.

Harðviðarpallar Það færist í aukana að harðviður sé notaður í palla í stað hinnar hefðbundnu gagnvörðu furu. Hægt er að nota eik, mahoní eða beyki en allar þessar tegundir þarf að sérpanta. Algengur harðviður sem ekki þarf að sérpanta er bangkirai sem kemur frá Indónesíu og massaranduba sem kemur frá Brasilíu. Þessi viður er afgreiddur í 145 mm breiðum borðum sem eru rásuð til þess að minnka líkur á að fólki skriki fótur á pallinum. Öðrum megin eru grófar rásir og fínar hinum megin. Á fjölförn um stöðum og gönguleiðum má láta grófari hliðina snúa upp en þá fínni á dvalarsvæðum.

Sólstóll þarf um 2 m² svæði en um 3,5 m² með nauðsynlegu athafnasvæði.

Handbók garðeigandans

Harðviður með rásað yfirborð er ekki háll í bleytu. Efri myndin sýnir fínar rásir og sú neðri grófar.

Birkikjarr á staðnum Einir Loðvíðir

Tréþrep

Fjallarós Birkikjarr á staðnum Birkikjarr á staðnum Bekkur, hæð 55 cm

Einir

Trépallur (hæð 2,00)

Vaftoppur Skjólgirðing G6 Sturta og snagar

Trépallur úr gagnvarinni furu, klæðningarborð 27x70 mm (hæð 1,40)

Malarstígur Trétröppur T6

Bátaskýli, t.d. Lillevilla-hús

Alaskayllir Skjólgirðing G6 Fjallafura Trépallur og bryggja (hæð 0,40)

Heitur pottur, rafkyntur og með nuddi

Tröppur T6 Malarstígur

Skriðmispill Þyrnirós

Birkikjarr á staðnum

Leiðbeiningar um smíði

Stöðuvatn eða tjörn (hæð 0,00)

Vatnsbakki úr stórsteinamöl

TRÉPALLS

Í upphafi skal ávallt endinn skoða. Góður árangur er tryggður með fyrsta flokks undirbúningi.

Fyrsta skrefið við að smíða trépall er að ákveða hvar hann á að vera. Þetta má gera annaðhvort með því að reka niður hæla á svæðinu og setja síðan snúru á milli eða nota lit úr úðabrúsa til þess að afmarka svæðið. Oft er þó auðveldara að teikna eða skissa pallinn upp á blað en þá þarf fyrst að teikna upp húsið í mælikvarða þannig að auðvelt sé að staðsetja pallinn eftir teikningunni.

Teikna og útfæra Grunnteikning á að vera til af flestum húsum þar sem útlínur lóðarinnar sjást. Þessi teikn ing er hluti af byggingarnefndarteikningum og geymir byggingafulltrúi hvers sveitarfélags eintak af teikningunni. Hægt er að fá afrit á skrifstofu sveitarfélagsins. Í flestum tilvikum eru þessar teikningar í kvarðanum einum á móti hundrað (1:100) en í þeim kvarða er 1 cm á teikningunni samsvarandi 1 m úti í garði. Ef ekki er hægt að nálgast teikningar af hús inu er ráð að mæla hliðar þess og teikna inn á rúðustrikað blað (eða millimetrapappír) í þess um sama kvarða (1:100) þannig að 1 metri mældur verður 1 cm á teikningunni. Grunnteikningin er síðan lögð á borð og límd niður með málningarlímbandi. Ofan á teikninguna er settur hálfgegnsær pappír

(skissupappír eða transpappír; ekki er mælt með bökunarpappír sem er sleipur og erfiður í meðförum) og límdur við borðið. Næst eru útlínur hússins teiknaðar á pappírinn með því að draga þær í gegn. Í framhaldi af því er hægt að teikna upp form pallsins. Þegar lög unin er orðin eins og við viljum hafa hana er önnur hálfgegnsæ pappírsörk lögð yfir og gerð teikning að grind trépallsins og undirstöðun um. Út frá þessum tveimur teikningum má síðan mæla út og merkja fyrir pallinum. Teikn ingarnar sýna staðsetningu á undirstöðum og millibil dregara og bita miðað við mismunandi klæðningaþykktir.

Pallurinn smíðaður Það þarf að ákveða hæð pallsins en oft er reynt að hafa hann aðeins neðar en gólf

Leiðbeiningar um smíði trépalls

Hvað þurfa garðhúsgögnin mikið pláss?

Hefðbundinn pottur er rúmir 4 m² en að viðbættu athafnasvæði er plássþörfin 9 m².

Bangkirai er brúnn harðviður, en sé hann ekki meðhöndlaður með olíu verður yfirborð hans fljótlega grátt. Sterkt samspil er einkenni þessa svæðis þar sem pallur og bekkir eru klæddir með breiðum harðviðarborðum.

Fyrir sandkassa sem er 1,2 x 1,2 m er mjög gott að hafa öryggissvæði sem nær um 50 cm út fyrir kassann.

Tveir þægilegir stólar og lítið kaffiborð taka um 3,5 m².

flöt hússins. Þá getur vatnsbretti fyrir neðan þröskuld útgangs út á pallinn ráðið hæðinni en 2–5 cm upp að vatnsbretti er oft ákjósanleg hæð. Stundum geta þó aðrar aðstæður ráðið hæðinni og þarf að meta þær á hverjum stað fyrir sig. Grind trépallsins er um 27 cm á þykkt og því þarf að grafa út fyrir henni um 30 cm frá endanlegu yfirborði pallsins. Síðan eru undir stöður staðsettar og grafið fyrir þeim. Notaðir eru 75 cm langir blikkhólkar og frostfrí grús sett meðfram. Einnig er mögulegt að nota staurafleyga en þeir eru reknir niður í jörðina.

Þverböndin eru síðan stillt af (með hámarks 2 metra millibili) og klofin flatjárn boltuð við þau. Þar sem pallur mætir húsi er dregari eða biti boltaður við húsið, allt eftir því hvernig klæðningin á að snúa. Í stað þess að bolta dregara við húsið má nota bjálkaskó upp við sökkulinn en það kemur í veg fyrir rakamyndun þar sem timbrið mætir steypunni. Dregararnir eru síðan stilltir í rétta hæð og stífaðir af með því að setja hæla í jarðveginn eða tengja þá hvern við annan. Að því loknu er steypu hellt í hólkana. Ýmist er hægt að

Svæði fyrir 3 misstór blómaker er um 2,5–3,5 m².

Frágangurinn skiptir máli: Ljós, húsgögn, innstungur, skrúfur og samskeyti borða í hornum.

Handbók garðeigandans

Fínleg áferð gróðurs, malar og rása í palli mynda fallega heild.

hræra steypuna á staðnum en ef um stóran pall er að ræða, getur verið hagkvæmara að panta steypubíl með dælu og steypa þá í alla hólkana í einu. Passa þarf að yfirborð steypunnar liggi ekki við timbrið og að yfirborð hennar halli frá miðju þannig að vatn renni frá. Þegar steypan hefur þornað eru bitarnir lagðir út en venjulegt bil milli þeirra er 50 cm (40 cm ef mjórri klæðning, t.d. 27 x 45 mm, er notuð). Bitarnir eru festir með þakásankerum við dreg arana. Síðan er klæðningin lögð á og skrúfuð niður og er þá miðað við 5 mm á milli borða til þess að gera ráð fyrir raka og hitaþenslu í efninu. Síðast er kantborðið skrúfað á útkant pallsins. Ef klæðning og kantborð eru úr harð viði þarf að bora fyrir skrúfunum. Til þess að frágangurinn verði fallegri má bora víðara gat efst þannig að haus skrúfunnar falli að yfirborði trésins.

Bangkirai, grófa hliðin snýr upp og viðurinn er aðeins farinn að grána. Slitsterk harðviðarborðin eru rásuð til að auka fótfestu.

Leiðbeiningar um smíði trépalls

Girðingar og handrið Girðingar eru einn þeirra mörgu þátta sem huga þarf að þegar útbúa á góðan garð og í nútíma garði gegna þær stóru hlutverki og geta skipt sköpum um það hvernig garðurinn nýtist.

Af mörgum hlutverkum girðinga eru eftirfar andi algengust:

Að mynda skjól.

Að skilgreina lóðarmörk eða loka garðinum. Að búa til örugg svæði fyrir börn. Að halda gæludýrum inni eða skepnum úti. Að hlífa gróðri fyrir veðrum eða ágangi dýra og manna. Að mynda aflokað svæði (eða „herbergi“) utan dyra. Að minnka áhrif hljóðmengunar. Að varna falli þar sem hæðarmunur er mikill.

Girðingar og garðveggir eru úr ýmsum efnum og má þar helst nefna timbur, grjót, torf, hleðslusteina og steypu. Hér á landi eru tré girðingar einna algengastar enda búa þær yfir mörgum góðum eiginleikum. Þær eru auðveldar í uppsetningu og þægilegt er að flytja efni í þær á milli staða. Slíkt getur skipt miklu máli fyrir þá sem eiga sumarhús eða búa fjarri þéttbýli. Mikið úrval af góðum festingum og sveigjanleiki timbursins gerir kleift að reisa girðingar með fjölbreyttu útliti. Falleg sögun og fræsing setja svip á þennan handriðsstaur.

Handbók garðeigandans

Hvernig girðingar má reisa á einkalóð? Garðeigendum eru sett takmörk fyrir því hvaða framkvæmdir eru leyfilegar á lóðum þeirra. Þess vegna er vissara að kynna sér reglur og tak markanir áður en hafist er handa við að hanna garðinn og framkvæma. Í byggingarreglugerð er mjög skýrt kveðið á um hverjar takmarkanirnar eru. Girðingar mega aldrei fara yfir 1,8 m hæð og þær sem eru nálægt lóðarmörkum þurfa að vera jafn langt fyrir innan þau eins og þær eru háar. Þannig þarf girðing sem er 1,2 m á hæð að vera staðsett 1,2 m fyrir innan lóðarmörk. Girðing á lóðarmörkum þarf samþykki allra lóðareigenda. Einnig geta verið takmarkandi skilmálar í deiliskipulagi hverfisins og þá er hægt að nálgast hjá viðkomandi sveitarfélagi. Ef garðeigandinn vill reisa girðingu sem er fyrir utan ákvæði byggingarreglugerðar þarf hann að sækja um leyfi byggingarnefndar í sínu sveitarfélagi. Embættismenn sveitarfélagsins láta í té upplýsingar um hvaða gögn þeir vilja fá en byggingarnefndin veitir síðan leyfi fyrir framkvæmdinni. Algengast er að farið sé fram á breytingu á aðalteikningu hússins og sér þá aðili með leyfi sem aðalhönnuður (t.d. arkitekt hússins) um þær breytingar.

Girðing sem leyfir útsýnini að njóta sín.

Hvernig á girðingin að líta út? Útlit girðingar skiptir miklu máli og ætti helst að vera í samræmi við húsið, garðinn og umhverfið. Oft fer útlitið þó eftir því hvernig hún á að notast. Þannig eru girðingar sem skýla fyrir vindum háar og þéttar en lóðar markagirðingar lágar með gisnum rimlum. Til eru ótal fallegar útfærslur og oft erfitt að velja á milli. Byggingarstíll hússins getur gef ið hugmyndir um samræmda heildarmynd. Þannig geta láréttar línur í húsi farið vel með láréttri klæðningu í girðingu. Á sama hátt geta áberandi þakkantar húss boðið upp á að reistar séu tvískiptar girðingar með fléttum eða rimlum í efri hlutanum. Stundum er það

einfaldleiki í smíðum sem ræður ferðinni en lóðrétt klæðning er auðveld í smíðum og við haldi. Hægt er að velja um mismunandi timbur stærðir og þær geta haft áhrif á léttleika girð ingarinnar en oft er talað um léttar og þungar girðingar eftir því hvernig samspil þeirra er við nánasta umhverfi sitt. Litur girðingar getur einnig verið áberandi þáttur í heildarútliti garðsins. Til er mikið úrval þekjandi og hálfþekjandi lita og því ætti að vera auðvelt að finna lit við hæfi. Ef um skjólgirðingu er að ræða getur skipt máli hvort girðingin er ljós eða dökk því ljósar girð ingar endurkasta sólargeislunum og geta átt þátt í að gera sólbaðssvæðin enn heitari.

Girðingar og handrið

Myndin sýnir skjólmyndun við hús.

Gróður og girðingar með fléttum dempa loftstreymi við pallinn.

Áhrif húsa á skjólmyndun Til þess að mynda gott skjól þarf að átta sig á því hvaða þættir hafa áhrif á vindinn og hvernig. Í flestum görðum eru það gróður, girðingar, lautir, stoðveggir, hæðir og hólar sem leggjast á eitt að mynda skjól. Þó er besti skjólgjafinn í hverjum garði yfirleitt íbúðar húsið sjálft og þess vegna borgar sig að skoða lögun þess og eiginleika. Þeir eiginleikar húss sem mest áhrif geta haft eru: Myndin sýnir skjólmyndun þar sem skjólveggir beina vindi frá húsinu.

Hæð hússins; tveggja hæða hús veita meira skjól en einnar hæðar. Þakhalli; vindi getur slegið ofan af þaki og yfirleitt er betra skjól við gaflana á þeim húsum sem eru með tvíhallandi þaki. Innskot eða innhorn sem snúa í sólar átt; þessi svæði geta verið mjög skjól góð.

MÆLT VAR Á TÍMABILINU MAÍ – SEPT., MILLI KL. 9 OG 22.

VINDMÆLINGAR

TÍÐNI VINDÁTTA. MYNDIRNAR SÝNA HVERSU OFT VINDURINN BLÆS ÚR HVERRI ÁTT

REYKJAVÍK (Korpúlfsstaðir)

Handbók garðeigandans

REYKJAVÍK (Öskjuhlíð)

GARÐABÆR (Vífilsstaðir)

KEFLAVÍK

Hér verða umhverfi og útsýni hluti af heildarmyndinni. Með lágum girðingum myndast skjól án þess að útsýni tapist.

Úr hvaða átt blæs vindurinn? Ríkjandi vindáttir og hafgolan Aðalforsendan fyrir því að geta myndað skjól er að vita hvaðan vindurinn blæs. Með því að hafa upplýsingar um ríkjandi vindáttir á hverjum stað má fá nokkuð góða mynd af því fyrir hvaða áttum þarf að mynda skjól. Veður stofa Íslands hefur gert vindrósir sem sýna tíðni vindátta á tilteknum stöðum. Vindrósirnar sýna vindáttir á átta mismunandi stöðum á landinu. Þar af eru þrír á höfuðborgarsvæðinu. Mælingarnar sem notaðar voru við gerð vindrósanna fóru fram frá byrjun maí til loka september árin 2000 til 2004 og einskorðast við tímann frá kl. 9 til kl. 22. Tölurnar við lóð rétta ásinn á hverri mynd sýna hlutfallslega

EYRARBAKKI

Þessi mynd sýnir hvernig form þaks getur haft áhrif á skjólmyndun.

hversu oft vindurinn blæs úr hvaða átt. Með því að skoða vindrósirnar er hægt að finna fyrir hvaða vindáttum þarf helst að skýla. Í þröngum fjörðum er algengast að vindurinn blási inn eða út fjörðinn og þarf því bara að skýla fyrir tveimur áttum. Á suðvesturhorni landsins, þar sem vindurinn getur blásið úr öllum áttum, þarf einnig að taka tillit til þess veðurs sem fylgir hverri vindátt. Algengast

STYKKISHÓLMUR

AKUREYRI

er þar að suðlægum áttum fylgi skýjað veður og rigning en að sólskin fylgi norðlægum átt um. Fyrir flesta skiptir máli að skýla fyrir þeim vindum sem gjarnan eru ríkjandi í „sól baðsveðri“ og á höfuðborgarsvæðinu eru það norðlægar áttir og hafgolan. Svonefnd hafgola er fyrirbæri sem á mörgum stöðum þarf að taka sérstakt tillit til. Á sólskinsdögum hitnar landið meira en sjórinn og þá streymir loftið frá hafinu og inn á landið. Hafgolan nær sjaldan meiri hraða en 10 m/s. Það er samt þess virði að gera ráð fyrir áhrifum hennar þegar verið er að reisa skjólveggi því hún er algengust á góðviðrisdögum þegar önnur vindáhrif eru lítil eða engin. Hafgolu gætir aðallega frá hádegi, þegar sólin hefur hitað landið, og fram eftir degi.

EGILSSTAÐIR

Girðingar og handrið

Góðar girðingar mynda gott skjól fyrir gróðurinn. Hér sjáum við girðingu með léttu yfirbragði í samspili við blómlegan gróður.

Girðingin myndar skjól en handriðið í framhaldi klárar umgjörðina um pallinn.

Háar girðingar geta varpað löngum skuggum Girðingar geta varpað skugga og þannig rýrt notagildi dvalarsvæðis. Algengt er að byggð ur sé lítill pallur og há girðing reist meðfram honum. Slíkur pallur getur verið frábær yfir hásumarið þegar sólin er hæst á lofti. Hann er aftur á móti ekki jafn góður á haustin og vorin þegar sólin er lægra á lofti og skuggar lengri. Teikningarnar sýna lengd skugga frá skjól girðingu, sem er 1,8 m á hæð, á mismunandi tímum ársins og mismunandi tímum dags (sjá

bls. 30). Til þess að minnka áhrif skugga er hægt að hafa girðinguna í 0,5–1,5 m fjarlægð frá pallinum og gróður í bilinu sem myndast þar á milli. Upplagt er að nota skuggaþolinn, lágvaxinn gróður í þessi svæði (t.d. birkikvist, himalajaeini, stóraburkna, skriðmispil eða hélurifs).

Hvaða áhrif hafa girðingar á hávaða? Umferðarhávaði getur haft mikið um það að segja hvort friðsælt er í garðinum. Við miklar umferðaræðar kann hávaðinn að verða það mikill að erfitt er að tala saman. Girðingar geta verið góð vörn gegn slíkum hávaða. Þegar girðingar eru sérstaklega reistar til að minnka áhrif hljóðs þarf að huga sérlega vel að eftirfarandi atriðum:

Girðingarnar þurfa að ná upp fyrir sjónlínuna að hljóðgjafa, t.d. vélarhæð í bílum.

Klæðningin þarf að vera alveg þétt þannig að hvergi glitti í gegn. Áhrif girðingarinnar eru mest ef stutt er frá hljóðgjafanum (umferðinni) og að því svæði sem á að skýla. Best er að girðingin sé staðsett sem næst hljóðgjafanum. Girðingar með gróft eða óreglulegt yfirborð gefa bestu hljóðdeyfinguna.

Handbók garðeigandans

Bil milli rimla í handriði skal aldrei vera meira en 100 mm.

Girðingar úr fléttum mynda virðulegan inngang fyrir þennan garð.

Öruggt svæði fyrir börnin eða gæludýrin Girðingar geta átt stóran þátt í að auka öryggi barna utandyra. Með þeim má girða þar sem börn geta leikið sér, örugg fyrir umferð og öðrum hættum. Leiksvæði eiga helst að vera á skjólsælum og sólríkum stöðum sem sjást vel frá húsinu og dvalarsvæðunum í garðin um. Þannig getur verið gott að leiksvæðið sé hluti af eða tengt dvalarsvæðum þeirra sem

Stórir aflokaðir pallar henta bæði sem leiksvæði og til sólbaða.

eldri eru. Girðingar sem umlykja þessi leik svæði þurfa að vera a.m.k. 1,0 m á hæð og með lóðréttum rimlum því auðvelt er að klifra yfir girðingu með láréttum rimlum. Til þess að koma í veg fyrir að höfuð barns festist á milli rimla skal bilið aldrei vera meira en 100 mm. Rimlarnir þurfa einnig að vera þannig gerðir að ekki sé auðvelt að klifra yfir girðinguna. Þetta má gera með því að saga fláa efst á hverja rim þannig að efri hlutinn myndi odd.

Girðingar og handrið

Lárétt lína handriðs samsvarar sér vel við lárétta línu þakkantsins.

Girðingar og gróður Samspil girðinga og gróðurs er einkum á tvennan hátt. Annars vegar eru girðingar reistar til þess að skýla gróðri fyrir vindum eða ágangi manna og dýra. Hins vegar er gróður settur meðfram girðingu til þess að brjóta upp einsleitt útlit þeirra. Girðingar sem skýla gróðri fyrir ágangi þurfa að vera 0,4–0,9 m háar og getur hæðin ráðist af því hversu mikið er áætlað að mæði á þeim. Sé girðingin inni á lóð er nóg að hún sé um 0,4 m en snúi hún að fjölförnu almenningssvæði þarf hún að vera allt að 0,9 m að hæð. Ef girðing á að skýla gróðri fyrir vindum fer hæð hennar eftir áætlaðri hæð plöntutegundanna. Skjólgirðingar fyrir gróður þurfa ekki að vera alveg þéttar og má bilið milli borða í klæðningu vera 10–90% af breidd borðanna. Þannig getur bil milli borða sem eru 100 mm breið verið 10 til 90 mm. Eftir því sem plantan er talin viðkvæmari fyrir vind um eru borðin höfð þéttari. Hægt er að milda yfirbragð langra og hárra girðinga með því að gróðursetja við þær. Gróður við girðingu getur einnig aukið heildar samræmi við umhverfið auk þess sem vaxtarskilyrði þar eru góð vegna skjólsins sem girðingin veitir. Dæmi um nokkra lágvaxna blómstrandi runna sem þola flest vaxtarskilyrði eru; birkikvistur, hansarós, fjallarós og runna mura.

Gróðurinn er mikilvægur í heildarmyndinni.

Handbók garðeigandans

Girðingar í sama lit og húsið geta virkað sem framlenging á því.

Girðingar sem handrið Stundum eru aðstæður þannig í garðinum að hætta er á falli, t.d. við tröppur, þar sem pallur er hærri en landið og þegar gönguleiðir liggja fyrir ofan stoðveggi eða aðra upphækkun. Fyrirkomulag handriða er háð byggingar reglugerð og í henni eru góðar leiðbeiningar um útfærslu þeirra. Lágmarkshæð handriðs er 0,8 m en þægileg hæð getur verið á bilinu 0,8–1,1 m. Rimlar eiga helst að vera lóðréttir og hámarksbil á milli þeirra 100 mm. Önnur bil í handriðinu mega heldur ekki vera meiri en 100 mm. Handlistinn getur verið hvort sem er kúptur eða flatur. Kúptur listi er þægilegur viðkomu en stundum er gott að geta lagt eitthvað frá sér á handlistann án þess að það velti af.

Breiður handlisti og mjóir rimlar mynda fallegt samspil.

Girðingar og handrið

Hér fáum við að sjá inn í tvo garða þar sem skjólgirðingar gegna stóru hlutverki. Annar garðurinn er vel afgirtur en hinn lokaður að hluta.

Viðhald trépalla Eins og á við um annað í görðum þurfa trépallar viðhald. Reglulegt viðhald felur í sér að bera á pallinn á eins til tveggja ára fresti. Yfirleitt er notuð viðarvörn með litlu litarmagni en liturinn minnkar áhrif sólarljóss á viðinn. Ef mikill litur er í viðarvörninni geta slitfletir á pallinum orðið áberandi. Þegar pallur er smíðaður skiptir máli að gæta þess að lofti um grindina en það kemur í veg fyrir að raki sitji í timbrinu og minnkar líkur á fúa.

Handbók garðeigandans

Til að skapa góða heildarmynd og gera garðinn fallegan þarf að huga vel að smáatriðunum.

Girðingar og handrið

SKUGGAR FRÁ 1,8 M HÁRRI GIRÐINGU Á MISMUNANDI TÍMUM Morgunskuggi

Hádegisskuggi

Síðdegisskuggi

Kvöldskuggi

1. maí kl. 9:00

1. maí kl. 13:00

1. maí kl. 17:00

1. maí kl. 19:00

21. maí kl. 9:00

21. maí kl. 13:00

21. maí kl. 17:00

21. maí kl. 20:00

20. júní kl. 9:00

20. júní kl. 13:00

20. júní kl. 17:00

20. júní kl. 21:00

10. júlí kl. 9:00

10. júlí kl. 13:00

10. júlí kl. 17:00

10. júlí kl. 21:00

9. ágúst kl. 10:00

9. ágúst kl. 13:00

9. ágúst kl. 16:00

9. ágúst kl. 20:00

8. september kl. 10:00

8. september kl. 13:00

8. september kl. 15:00

8. september kl. 18:00

8. október kl. 10:00

8. október kl. 13:00

Handbók garðeigandans

8. október kl. 17:00

Smíði girðinga Þau eru mörg handtökin sem þarf við smíði trépalls. Myndin hér að neðan sýnir pall í smíðum. Girðingin er klædd beggja vegna með láréttri klæðningu í samræmi við lágreist húsið. Verið er að klæða pallinn í kringum pottinn. Inni á pallinum er gert ráð fyrir gróðurbeði með myndarlegum blómstrandi runnum.

Efni og festingar Í flestar girðingar er notuð gagnvarin og alhefluð fura en það þýðir að timbrið er slétt og hornin eru ávöl. Gagnvörnin felst í því að fúavarnarefni er þrýst inn í viðinn og kemur það í veg fyrir að timbrið fúni. Þessi vörn kemur þó ekki í veg fyrir yfirborðsskemmdir og þarf að verja sérstak lega gegn þeim með því að bera fúavarnarefni á yfirborð. Fúavarnarefni er hægt að fá í mörgum litum og getur því sett mikinn svip á heildarútlit girðinga.

Járnfestingar eru notaðar við samsetningu girðinga. Vinklar, bitaskór, gataplötur og boltar eru sinkhúðuð til að verja gegn ryði. Skrúfur og saumur eru úr ryðfríu stáli en það hefur gefið betri raun en galvanisering eða sinkhúðun.

Undirstöður girðinga Girðingar má reisa á margan hátt og fagmenn eru ekki endilega sammála um hvaða aðferð sé best enda henta þær misjafnlega við mis munandi aðstæður. Hér á eftir fara verklýs ingar á nokkrum aðferðanna en á blaðsíðum 48–67 eru teikningar af þeim.

Staur steyptur í hólk Þessi aðferð er ein sú algengasta. Notaður er hólkur úr léttu efni sem mót fyrir steypuna. Nota má hólk úr plasti, pappa, steypu eða blikki. Grafin er hola jafndjúp og lengd hólks ins. Þvermál holunnar þarf að vera um 0,5 m. Hafa skal veggi holunnar sem næst lóðrétta því ef holan er þröng að neðan og breiðari efst getur frostlyfting ýtt upp grúsinni og þar með staurnum. Hólknum er komið fyrir í holunni og frostfrírri grús mokað í kring. Grúsina þarf að þjappa vel en best er að gera það í nokkrum lögum. Vatn er látið renna í grúsina. Síðan má þjappa með sverum tréstaur en þó ekki svo mikið að hólkurinn falli saman eða lögun hans breytist. Girðingarstaurinn er því næst stilltur af í hólknum og stífaður. Nauðsynlegt er að hann gangi alveg niður í holubotninn. Drenmöl

Smíði girðinga

Staurafótur, boltaður,

Blikkhólkar Ø = 200 mm.

Pallaundirstöður Ø = 200 mm.

Girðingaundirstöður Ø = 200 mm.

Galvaniseraðir staurafleygar

95 mm. (0290107).

Blikkhólkar fyrir undirstöður (0251655).

Fljótlegt er að koma forsteyptum undirstöðum fyrir þegar smíða á pall (0251660).

Forsteyptar undirstöður til að koma fyrir staurum í girðingu (0251661).

Rekist í jörð, 96x96 mm. (0291103).

er mokað meðfram staurnum þannig að hún nái um 100 mm upp á staurinn. Þetta er gert til þess að staurinn myndi ekki vasa í steypunni þar sem vatn getur setið. Steypunni er síðan hellt meðfram staurnum og yfirborð hennar lagað þannig að vatn renni frá honum. Þegar steypan er orðin þurr er ráðlegt að láta vatn renna í grúsina í kringum hólkinn og þjappa enn betur. Veikasti hlutinn í þessari útfærslu er þar sem staurinn gengur niður í steypuna; þess vegna þarf yfirborð steypunnar að halla frá staurnum.

Staur steyptur í hólk með járnfestingum

Staurafleygar henta vel þar sem jarðvegur er óhreyfður og geta verið góðar undirstöður fyrir trépalla.

Handbók garðeigandans

Til eru nokkrar gerðir af járnfestingum fyrir girðingarstaura. Meðal þeirra eru klofin flat járn og fyrir steypu. Ef klofin flatjárn eru notuð skiptir máli að járnin snúi þvert á vindáttina og að ekki sé bil á milli staursins og steyp unnar. Notaður er hólkur úr léttu efni sem mót fyrir steypuna. Grafin er hola, aðeins dýpri en lengd hólksins. Þvermál holunnar þarf að vera um 0,5 m. Veggir holunnar þurfa að vera sem næst lóðréttir því ef holan er þröng að neðan og breiðari efst getur frostlyfting ýtt upp grúsinni og þar með staurnum. Hólknum er komið fyrir og frostfrírri grús mokað í kring. Þessa grús þarf að þjappa vel því í sterkum vindi er mikið álag á undirstöðuna. Ef notaður er blikkhólkur er best að vökva vel með vatni og þjappa síðan með sverum tréstaur, ekki þó svo mikið að hólkurinn falli saman og lögunin breytist. Flatjárnin eru boltuð við staurinn og

staurinn stilltur af. Síðan er steypt í hólkinn. Passa þarf að ekki sé bil milli steypunnar og staursins og að vatnshalli sé frá staurnum á yfirborði steypunnar. Þegar steypan er orðin þurr er grúsin í kringum hólkinn vökvuð meira og þjöppuð aftur.

Staur á staurafestingu Staurafesting er sérhannaður járnfleygur sem rekinn er niður í ósnertan jarðveg sem undirstaða fyrir girðingu eða pall. Festingin er hönnuð þannig að staurinn lyftist ekki þótt frostlyfting verði í jarðveginum í kring. Staura festingar má nota í lágar, opnar girðingar sem ekki taka á sig mikinn vind. Ef þessi útfærsla er notuð er mælt með því að horn séu á girð ingunum til að auka styrk þeirra.

Staur settur í sand Þessi tegund af jarðfestingu hentar mjög vel á stöðum þar sem vindálag er lítið. Þetta er einnig heppileg aðferð ef skipta þarf um staura reglulega. Notað er steypt múffurör sem mót fyrir steypuna. Grafin er hola jafndjúp lengd rörsins. Þvermál holunnar þarf að vera um 0,5 m. Veggi holunnar skal hafa sem næst lóð rétta því ef holan er þröng að neðan og breiðari efst getur frostlyfting ýtt upp grúsinni og þar með staurnum. Rörinu er komið fyrir og mik ilvægt er að múffan snúi niður því annars er hætta á frostlyftingu. Síðan er frostfrírri grús mokað í kring. Grúsin er bleytt vel og þjöppuð í nokkrum lögum. Staurinn er síðan stilltur af í

rörinu og látinn sitja á jarðveginum í holubotni. Holtasandi með miklum þjöppunareiginleikum er síðan mokað í rörið meðfram staurnum og vatn látið renna í gegnum hann. Gott er að þjappa sandinn í þremur til fjórum lögum.

Staur steyptur í holu Mokuð er hola með 400-500 mm þvermáli. Mikil vægt er að hliðar holunnar séu nokkurn veginn lóðréttar til að koma í veg fyrir frostlyftingu. Síðan er staurinn stilltur af og stífaður. Um 100 mm lag af drenmöl er sett í holubotninn og steypu síðan hellt meðfram staurnum. Vatnshalli þarf að vera á yfirborði steypunnar þannig að vatnið renni frá staurnum. Þessi aðferð hentar vel þar sem hægt er að moka eða bora nær lóðrétta holu. Veikur punktur í þessari útfærslu er þar sem staurinn gengur niður í steypuna og mikilvægt að vatn nái ekki að sitja þar.

Staur á lóðréttum stoðvegg Þessi leið er góð til að afmarka lóð eða ef leysa þarf hæðarmun þar sem girðingá að koma. Hér ganga staurafleygar fyrir steypu ofan í steyptan vegg. Ef hæðarmunurinn er meiri er ráðlegt að leita ráðgjafar hjá verkfræðingi sem getur reiknað út hvernig lögun veggjarins þarf að vera og styrkur járnagrindarinnar, því taka þarf tillit til jarðvegsþunga, frostlyftingar og vindálags.

Hæð girðingar Hæð girðingar ræðst gjarnan af því hvernig á að nota hana. Nokkur atriði til glöggvunar á hæð girðingar fyrir mismunandi notkun má sjá í töflu hér að að neðan.

Með réttum verkfærum verður verkið léttara.

HÆÐ GIRÐINGAR 0,7 m–1,1 m

1,1–1,3 m

1,3–1,6 m

1,6–2,0 m

2,0 m og hærri

• Skjólgirðing fyrir gróður. • Skjólgirðing til að loka fyrir gangandi umferð. • Girðing til að halda gæludýrum inni. • Girðing til að búa til örugg svæði fyrir ung börn.

• Girðing sem hljóðtálmi fyrir venjulega fólksbílaumferð. • Girðing sem skýlir fyrir vindi í sólbaði á sólbekkjum.

• Girðing sem veitir skjól þeg ar setið er við borð, t.d. á matartímum. • Þegar staðið er upp sést yfir þessa hæð á girðingu. • Góð hæð fyrir hljóðtefjandi girðingu.

• Girðing sem veitir gott skjól fyrir flest svæði. • Girðing í þessari hæð tekur á sig mikinn vind og þarf þess vegna góðar undirstöð

• Girðing notuð til þess að skýla stórum svæðum. • Mælt með því að láta verk fræðing reikna út vindálag þannig að undirstöður og uppbygging girðingarinnar standist það.

ur og festingar.

Búðu til þinn eigin sælureit

Handbók garðeigandans

Girðinga einingar Girðingaeiningar geta á einfaldan hátt fallið vel inn í gróið umhverfi.

Girðingaeiningar eru léttar grindur úr gagnvörðu timbri sem raða má saman og fá þannig heildstæðan svip girðinga í garðinum. Þær eru hugsaðar bæði fyrir leikmenn sem framkvæma sjálfir og eins fyrir þá sem fá fagmenn til að vinna verkið. Með þessum möguleika er hægt að fá vandað og faglegt útlit án þess að þurfa að smíða flóknustu hluta girðinganna en skáliggjandi klæðning og trémöskvar eru seinleg og vandasöm vinna. Með einingunum má á þægilegan hátt loka af hluta garðsins eða loka honum öllum. Þær gefa gott skjól, varna því að börn hlaupi út á götu og eiga stóran þátt í að styrkja fjölbreytileika og fegurð garðsins.

Stærðir og stíll Girðingaeiningar eru til í ýmsum stærðum og fjölbreytileiki í útliti gerir það að verkum að þær henta víða. Algengar hæðir eru 1,8 m og 0,9 m. Hærri hæðin miðast við hámarks hæð girðinga í byggingarreglugerð (nr. 441 frá 1998) en allar girðingaframkvæmdir eru háðar því sem þar stendur. Lægri hæðin er hentug sem landamæragirðing og til að halda börnum eða gæludýrum í garði. Einnig má nota lægri einingarnar sem handrið við pall og í dreifbýli geta þær fengið það hlutverk að halda hús dýrum utan einkagarða. Til eru einingar sem tengja saman þessar tvær hæðir þannig að ekkert er því til fyrirstöðu að vera með mis jafna hæð á mismunandi stöðum í garðinum og auka þannig fjölbreytileika hans.

Raða má saman misstórum girðingaeiningum til að fá fjölbreytt útlit með heildstæðum svip.

Hægt er að velja úr nokkrum stílbrigðum eða kerfum en í hverju kerfi er fjöldi mismunandi eininga. Samspil trémöskva (fléttna) og heillar klæðningar gefa möguleika á fjölbreyttum útfærslum. Klæðningarborðin geta verið ýmist lárétt, lóðrétt eða á ská. Trémöskvarnir og

jafnt útlit klæðningarborða gefa í senn kost á fjölbreytni og heildstæðum stíl. Vel sést í gegnum möskvana þannig að samspil girðinga og gróðurs getur einnig orðið sannfærandi.

Hvar á að nota girðingaeiningar? Á sléttlendi þar sem plássið er nóg er notkun girðingaeininga auðveldust. Þar geta stærðir eininganna ráðið bili milli stauranna en sam ræmt bil milli staura gefur þægilega hrynjandi fyrir augað. Þar sem á að loka öllum garðinum eru einingarnar yfirleitt hagkvæmari en að smíða girðingu á staðnum. Hér þarf þó að hafa í huga að langar, beinar, fulllokaðar girðingar taka á sig mikinn vind og því er hætt við að þær skekkist. Til að fyrirbyggja þetta má brjóta upp legu girðinganna með innskotum inn í garðinn, t.d. með tveggja til þriggja eininga millibili. Hornin sem myndast auka heildarstyrk girðing arinnar, auk þess sem setja má fallegan gróður í skotin til að gleðja augu vegfarenda. Með því að nota einingar með trémöskvum (fléttum) er hægt að minnka vindálagið en möskvar á vel

Girðingaeiningar

Glæsileg útfærsla sem fellur vel að gróðri og öðrum þáttum í umhverfinu.

úthugsuðum stöðum auka fjölbreytileika í útliti. Einkum reynist erfitt að nota girðingaeiningar í miklum halla og á stöðum þar sem bili milli staura verður ekki hnikað til. Handlaginn smið ur getur þó lagað til eina og eina einingu, t.d. með því að mjókka hana, og er vel þess virði að skoða þann möguleika áður en ákveðið er að nota dýrari lausnir.

Hvernig á að velja saman einingarnar? Girðingaeiningar gefa sterkan heildarsvip og hafa því veruleg áhrif á yfirbragð garðsins og samspil hans við umhverfið. Til þess að vel takist til eru nokkur atriði, bæði praktísk og fagurfræðileg, sem vega þungt í skipulagningu með girðingaeiningum. Skjólmyndun er algengasta ástæðan fyrir hárri girðingu en tryggja þarf að girðing skýli fyrir tilætluðum áttum. Of algengt er að girðingar séu settar upp þannig að þær magni vindstyrk líkt og trekt eða myndi hvirfla vegna endur kasts vinds sem kemur ofan af þaki. Til að fyrirbyggja slík mistök þarf að skoða ríkjandi vindáttir á staðnum og taka mið af þeim. Vert er að hafa í huga að skjólgirðingar stoppa ekki vindinn heldur eiga þær þátt í að beina honum annað. Þess vegna þarf að gera sér grein fyrir skjólsvæðunum og einnig að áætla hvert vind arnir leita.

Samræmi við hús og umhverfi Oft er hægt að endurspegla ráðandi línur í húsi eða umhverfi lóðar. Þær hafa áhrif á hvort klæðning í girðingu kemur best út lárétt, lóðrétt eða á ská. Einnig getur rétt notkun á möskva einingum gefið girðingu létt og gagnsætt útlit og aukið þannig heildarsamræmi húss, garðs og umhverfis.

Handbók garðeigandans

Lega girðinga

Uppsetning girðingaeininga

Aðalsmerki flestra garða er gróðurinn en á meðan aðrir þættir garðsins eldast og veðrast stækkar gróðurinn og verður blómlegri. Þess vegna er skynsamlegt að skoða gróðurval og staðsetningu um leið og ákvarðanir um girð ingar eru teknar. Vel valinn gróður beggja vegna girðingar og fjölbreytileiki í hæð, gerð og legu hennar tryggir fegurð garðsins í fram tíðinni.

Staurunum er komið fyrir á sama hátt og ef um væri að ræða girðingu smíðaða á staðnum, en því er lýst í girðingahluta handbókarinnar. Þeim er stillt upp með því að nota stífur og settir í rétta línu með hjálp snúru og síðan er lóðrétt staða þeirra tryggð með hallamáli. Staurana þarf að stilla mjög vandlega af svo að ekki myndist óeðlilegt bil milli staursins og einingarinnar.

Smáatriðin skipta máli Girðingaeiningar setja mikinn svip á garðinn og með góðum lokafrágangi fær hann sinn eigin sérstaka stíl. Raflýsing, blómapottar, sumar blóm, listaverk og falleg garðhúsgögn eru allt atriði sem vert er að taka með í hönnunina. Vönduð raflýsing gefur garðinum ljóma og þar með þá tilfinningu að við séum stödd í allt öðrum garði en þeim sem við njótum á sólríkum sumardögum. Þá má lýsa upp girðingar með niðurfelldum ljósum sem beina geislunum upp eftir þeim og „teikna“ á þær keilulaga mynstur. Girðingarnar má prýða með veggljósum sem ýmist lýsa upp eða niður. Það má einnig hengja blómakörfur á þær. Ekki má gleyma því að innstungur á vel völdum stöðum koma sér vel fyrir ljósaseríur um jólin og færanleg útiljós.

Girðingaeiningar á að festa við staurana með löngum ryðfríum skrúfum. Borað er fyrir skrúfunum í gegnum einingarnar með 60 cm millibili. Dæmi: Í girðingaeiningu sem er 1,80 m á hæð eru settar 3 skrúfur hvorum megin, en skarast um 30 cm (ekki hver á móti annarri). Skrúfuhausunum er sökkt inn í viðinn.

Þegar einingarnar eru festar við staurana eru notaðar til þess franskar skrúfur. Notuð eru 2 til 6 stk. 150 mm langar skrúfur í hverja einingu, allt eftir stærð og lögun einingarinnar. Skrúfurnar eru látnar ganga lárétt en á ská í gegnum staurinn og í girðinga eininguna. Fyrir skrúfunum þarf að bora með löngum bor til þess að borvélin komist fyrir. Einnig má nota framlengingu á borvélina. Til þess að frágangurinn verði fallegur má bora víðara gat efst þannig að haus skrúfunnar falli að yfirborði viðarins.

Tvær útfærslur af því hvernig hægt er að festa einingarnar við staurana.

Búðu til þinn eigin sælureit

Garður

LátlausIi garðurinn Helstu einkenni Þessi garður byggist á einföldum útfærslum. Pallurinn er ferkantaður og því auðveldur í smíðum og hellulögðu svæðin eru útfærð úr misstórum ferköntuðum hellum með munstri sem auðvelt er að leggja. Ekki ætti að þurfa að saga hellur til þess að útfærslan gangi upp.

Sérstaða Hagkvæmni er aðalsmerki þessa garðs. Stéttar, pallur og stígur eru ódýr í byggingu. Girðingar eru í því lágmarki sem þarf til að mynda skjól gagnvart veðrum, vindum og nágrönnum.

Garður 3 - Látlausi garðurinn

Helstu einkenni: Þessi garður byggist á einföldum útfærslum. Pallurinn er ferkantaður og því auðveldur í smíðum og hellulögðu svæðin eru útfærð úr misstórum ferköntuðum hellum með munstri sem auðvelt er að leggja. Ekki ætti að þurfa að saga hellur til þess að útfærslan gangi upp. Sérstaða: Hagkvæmni er aðalsmerki þessa garðs. Stéttir, pallur og stígur eru ódýr í byggingu. Girðingar eru í því lágmarki sem þarf til að mynda skjól gagnvart veðrum, vindum og nágrönnum.

1 500

Trépallur 1 Bitar: PA3, 45 x 95 mm sniðmynd

7 6

450

3 2

1200

(0058504) fura, 1 Bitar: 45 x 95gagnvarin mm alhefluð,gagnvarin millibil 0,5fura, m. (0058504) 2 Boltar: alhefluð, millibil 0,5 m. Borðaboltar 12 x 180 2 Boltar: Borðaboltar 12 x 180heitgalvaniseraðir heitgalvaniseraðir (31122180), (31122180), 2 stk. 2 stk. 3 Dregarar: 3 Dregarar: 45 x 145 mm 45 x 145 mm (0058506) gagnvarin fura, (0058506) gagnvarin fura, alhefluð, millibil 2 m. alhefluð, millibil 2 m. 44 Jarðvegur: Jarðvegur á Jarðvegur: staðnum. Jarðvegur ástaðnum. 22 x 95 mm 55 Kantborð: Kantborð: (0058254) gagnvarin fura, 22 x 95 mm alhefluð, fest með ryðfríum (0058254) gagnvarin fura, A4 4,5 x 50 mm tréskrúfum alhefluð, fest með ryðfríum UZ (30114550). A4 tréskrúfum 4,5 x 50 mm 27 xUZ 95 mm 6 Klæðning: 6 Klæðning: (0058324) gagnvarin fura, 27 x 95 alhefluð, bilmm milli borða 5 mm (0058324) gagnvarin fest með ryðfríum A-4 fura, tréskrúfum 60 borða UZ 5 mm alhefluð,4,5 bil xmilli (30114560). fest með ryðfríum A-4 tréskrúfum 4,5 x 60 UZ (30114560).

7 Samfestingar: Galvaniseraðar járnfestingar, 7 Samfestingar: þakásankeri 210 B járnfestingar, Galvaniseraðar (33702212) fest með B BYG-þakásankeri galvaniseruðum210 skrúfum fest með eða (33702212) 5,0 x 40 (33799540) galvaniseruðum skrúfum 5,0 galvaniseruðum kambsaum eða 8 stk. í x 40 4,0(33799540) x 40 (33799440) kambsaum galvaniseruðum hvert járn. 4,0 x 40 (33799440) 8 stk. í 8 Staur: hvert járn. 95 x 95 mm 95 xgagnvarin 95 mm fura, 8 Staur: (0059954) (0059954) gagnvarin fura, alhefluð. 9alhefluð. Staurafleygur: 9 Staurafleygur: Galvaniseruð Galvaniseruð í jörð staurafesting staurafesting í jörð mm (0291103). (0291103). 103 96xx750 750 mm

Útgangur úr húsi

Úlfareynir

2000

4250

1 7 4 5

6 2000 500

6550

Handbók garðeigandans

Himalajaeinir

Skjólgirðing G3, hæð 1,8 m

Birkikvistur

Trépallur PA3, sniðmynd

Trépallur PA3, Trépallur PA3, grindarteikning grindarteikning

1 Bitar: 45 x 95 mm (0058504) 1gagnvarin Bitar: fura, alhefluð, millibil m.x 95 mm (0058504) 0,545 45fura, x 145 mm 2 Dregari: gagnvarin alhefluð, gagnvarin, alhefluð (0058506) millibil 0,5 m. millibil hámark 2 m. 2fura, Dregari: viðmm hús: 45 x 145 mm 3 Dregari 45 x 145 (0058506) (0058506) gagnvarin, alhefluð alhefluð gagnvarin, boltaður sökkul2 eða fura, fura, millibilvið hámark m. húss með UPAT-múrboltum 3vegg Dregari við hús: x 100 HGmm (33110090). 10 45 x 145 4 Kantborð: (0058506)22 gagnvarin, x 95 mmalhefluð (0058254) fura, boltaður við sökkul gagnvarin fura, eða alhefluð. vegg húss með múrboltum 10 x 100 HG (33110090). 4 Kantborð: 22 x 95 mm (0058254) gagnvarin fura, alhefluð.

5 Klæðning: 27 x 95 mm (0058324) gagnvarin, alhefluð 5 Klæðning: fura, bil milli borða 5 mm, fest 27 x 95 mm með ryðfríum A4 tréskrúfum 4,5 (0058324) gagnvarin, alhefluð x 60 mm UZ (30114560). fura, bil milli borða 5 mm, fest 6 Samfestingar: Ryðfríar með ryðfríum A4 tréskrúfum járnfestingar, 4,5 x 60 mmBYG-þakásankeri UZ (30114560). B (33702212) fest með 6210 Samfestingar: galvaniseruðum skrúfum 5,0 x Ryðfríar járnfestingar, 40 (33799540) eða þakásankeri galvaniseruðum kambsaum 4,0 210 B (33702212) fest með x 40 (33799440) 8 stk. í hvert galvaniseruðum skrúfum járn. 5,0 x 40 (33799540) eða Undirstaða á 7 Undirstaða: galvaniseruðum kambsaum (sjá sniðmynd). staurafleyg 4,0 x 40 (33799440) 7

8 stk. í hvert járn. Undirstaða: Undirstaða á staurafleyg (sjá sniðmynd).

Limgerði úr ilmbjörk

700

95 x 95

Hellulögð stétt: Garðhellur 30 x 30, 30 x 15 og 15 x 15

1800 1800

22 x 95 Trépallur PA3 úr gagnvarinni furu, klæðningarborð 27 x 95 mm

700

700 250

1800

700

Sunnukvistur

95 x 95

Tréstiklur 80 x 80 cm

1800

27 x 95

700

95 x 95

1800

22 x 34 34 x 95

45 x 95

2 3

750

Rifs

700

250

6 1

4 1

5 6 4

5 Malarstígur úr grágrýtismulningi með tréstiklum úr gagnvarinni furu

Rifs

3 Hellulögð stétt: Garðhellur 30 x 30, 30 x 15 og 15 x 15

700

1800

6 150 150xx 150 150 mm mm óhefluð óhefluð, fura gagnvarin fura

Skjólgirðing G3, sniðmynd 1 Drenmöl: Möl sem hleypir vatni vel í gegnum sig. 2 Grús: Frostfrí fjölkorna grús með mikla þjöppunareiginleika. 3 Jarðvegur: Jarðvegur á staðnum. 4 Steypa: Staurasteypa, quikret (49811018). Hellulögð stétt: Garðhellur 30 x 30,Blikkhólkur 750 mm Ø 5 Steypumót: 30 x 15 og 15 (0251655). x 15 200 mm 6 Vatnshalli: 5% halli sem veitir vatni frá staurnum.

2 Malarstígur M3, Malarstígur M3,sniðmynd sniðmynd Skýringar 5Skýringar

1 Grús: Frostfrí, fjölkorna grús 1 Grús: Frostfrí, fjölkorna grús með mikla þjöppunareiginleika. með mikla þjöppunareiginleika. 2 Jarðvegur: Jarðvegur á staðnum. 23 Jarðvegur: Jarðvegur á með Möl: 4 Grágrýtismulningur staðnum. kornastærð 10-20 mm. 34 Grágrýtismulningur Möl: 1 Steypa: Staurasteypa, með kornastærð (0225504). 10-20 mm. Steypufesting: Múrfesting 45 Steypa: quikret 3 Staurasteypa, 450 (33709001). (49811018). Steypumót: Blikkhólkur 750 56 Steypufesting: BYG-múrfesting mm Skjólgirðing Ø 200 mm (0251655) 500 (33709001). G3, sniðmynd klipptur í tvennt. 6 Steypumót: Blikkhólkur 750 vatni vel 1 Drenmöl: Möl sem hleypir mm Øí gegnum 200 mmsig. (0251655) klipptur í tvennt. 2 Grús: Frostfrí fjölkorna grús með mikla þjöppunareiginleika. 3 Jarðvegur: Jarðvegur á staðnum. 4 Steypa: Staurasteypa, quikret (49811018). 5 Steypumót: Blikkhólkur 750 mm Ø 200 mm (0251655). 6 Vatnshalli: 5% halli sem veitir vatni frá staurnum.

750

Malarstígur úr grágrýtismulningi Alaskayllir með tréstiklum úr gagnvarinni furu

5 Vatnsbretti: Endatimbri 3 (0058504) gagnvarin fura, G3, sniðmyndklæðningar lokað með 27 x 95 Skjólgirðing 1 Drenmöl: Möl sem hleypir vatni vel mm (0058324) gagnvarinni alhefluð. 1 sig. Drenmöl: Möl sem hleypir vatni í gegnum x 95 vel furu, alheflaðri, fest með Klæðning: 22 íx gegnum 95 mm sig. 2 95 2 Grús: Frostfrí fjölkorna grús með ryðfríum A-4 tréskrúfum 4,5 x 2 Grús: Frostfrí (0058254) gagnvarin fura, fjölkorna grús með mikla þjöppunareiginleika. 50 mm UZ (30114550). mikla þjöppunareiginleika. alhefluð, bil milli borða 25 mm. 3 Jarðvegur: JarðvegurJarðvegur á staðnum. 6 Vinklar: BYG-vinkill 50 x 50 x 3 Jarðvegur: á staðnum. fest með 3 Skrúfur: Klæðning 4 Steypa: Staurasteypa, Steypa: Staurasteypa, 35 mm (33707349) festur með ryðfríum A-4 4 tréskrúfum 4,0 xquikret (0225504). 45 x 95 (49811018). skrúfum 5,0 x 5 Steypumót:Blikkhólkur 750galvaniseruðum mm Ø 45 mm UZ (30114045) eða mm (0251655). Blikkhólkur 750 mm Ø 40 mm (33799540) eða Steypumót: 4,5 x545 mm200 UZ (30114545), galvaniseruðum kambsaum Vatnshalli: 5% halli sem veitir 200 mm6(0251655). 2 stk. á þremur stöðum í hvert 4,0 x 40 mm (33799440). vatni5% frá halli staurnum. borð.6 Vatnshalli: sem veitir 95staurnum. x 95 mm 4 Staurar: vatni frá (0059954) gagnvarin fura, alhefluð. 700

khólkur 750 mm Ø 5). ralli ilmbjörk sem veitir m.

Trékantur: 150 x 150 mm 1 Grús: Frostfrí, fjölkorna grús Garðhellur 307x 30, Trépallur PA3 úr gagnvarinni Hellulögð stétt: gagnvarin fura, með mikla þjöppunareiginleika. 30 x 15 og 15(0029606) x 15 furu, klæðningarborð Garðhellur 30 x 30, óhefluð. 2 Jarðvegur: Jarðvegur á 27 x 95 mm 30 x 15 og 15 8 Tréstikla: 22x x15 95 mm staðnum. (0058254) gagnvarin, alhefluð 3 Möl: Grágrýtismulningur með fura, skrúfuð saman með kornastærð 10-20 mm. Tréstiklur 80 x 80 cm ryðfríum A-4 tréskrúfum 4,0 x 45 4 Steypa: Staurasteypa, quikret mm UZ (30114045). (49811018). 9 Vatnshalli: 5% halli sem veitir 5 Steypufesting: BYG-múrfesting vatni frá timbrinu. 500 (33709001). 6 Steypumót: Blikkhólkur 750 45 x 95Gras mm Ø 200 mm (0251655) klipptur í tvennt.

250

Skjólgirðing G3, hæð 1,8 m

lkorna grús með ginleika. egur á staðnum. teypa, quikret 150 x 150 mm óhefluð, gagnvarin fura

Skjólgirðing G3, útlit 22 x 95 45 x 95 mmG3, sniðmynd 1 Bitar: Skjólgirðing

700

m hleypir vatni vel Gras Gras

Sunnukvistur Malarstígur M3, sniðmynd Skýringar 45 x 95stétt: Hellulögð

250

3, sniðmynd

750

3 4

145 x 95 Tréstiklur 80 x 80 cm

2 95 x 95

250

700 700

22 x 95

2 700

5 4 6

250

750

Hellulögð stétt: Garðhellur 30 x 30, 30 x 15 og 15 x 15

45 x 95 Rifs

1800

nvarinni

22 x 34

34 x 95 8

2 6

95 x 95

700

250

45 x 95

Malarstígur úr grágrýtismulningi með tréstiklum úr gagnvarinni furu

4 Staurar: 95 x 95 mm (0059954) gagnvarin fura, alhefluð.

3 Sunnukvistur

45 x 95

1 Bitar: 45 x 95 mm 5 Vatnsbretti: Endatimbri (0058504) gagnvarin fura, klæðningar lokað með 27 x 95 1 Bitar: 5 Gras Vatnsbretti: mm (0058324) gagnvarinni 45alhefluð. x 95 mm Endatimbri furu, alheflaðri, fest með (0058504) gagnvarin fura, 22 x 95 mm 2 Klæðning: klæðningar lokað með4,5 x ryðfríum A-4 tréskrúfum alhefluð. (0058254) gagnvarin fura, 27 xUZ 95 (30114550). mm (0058324) 50 mm 2 Klæðning: alhefluð, bil milli borða 25 mm. Vinklar: gagnvarinni furu, alheflaðri, BYG-vinkill 50 x 50 x fest 6 223xSkrúfur: 95 mm Klæðning fest með með(33707349) ryðfríum A-4festur tréskrúfum (0058254) fura, 4,0 35 mm með 150 fura ryðfríumgagnvarin A-4 tréskrúfum x x 150 mm óhefluð, 4,5 xgagnvarin 50 mm UZ (30114550). galvaniseruðum skrúfum 5,0 x alhefluð, bil milli borða 25 mm. 45 mm UZ (30114045) eða 6 Vinklar: 40 mm (33799540) eða 3 Skrúfur: 4,5 x 45 mm UZ (30114545), Vinkill 50 x 50kambsaum x 35 mm galvaniseruðum Klæðning meðstöðum í hvert 2 stk. á fest þremur festur með 4,0 (33707352) x 40 mm (33799440). ryðfríum borð. A-4 tréskrúfum galvaniseruðum skrúfum 4,04xStaurar: 45 mm UZ 95(30114045) x 95 mm 5,0 x 40 mm (33799540) eða eða 4,5 x 45 mm UZ (30114545), (0059954) gagnvarin fura, galvaniseruðum kambsaum 2 stk. á þremur stöðum í hvert alhefluð. 27 x 95 4,0 x 40 mm (33799440). borð.

Alaskayllir

Gras

250

1800

22 x 34 34 x 95 45 x 95

Skjólgirðing útlit Skjólgirðing G3,G3, útlit 700

Skjólgirðing G3, hæð 1,8 m

aeinir

700

27 x 95

kvistur

5 4

7 Trékantur: 150 x 150 mm 7 Trékantur: 150 x 150 mm 6 (0013505) fura, (0029606) gagnvarin fura, óhefluð. óhefluð. 8 Tréstikla: 22 x 95 mm 8 Tréstikla: 22 x 95 mm (0058254) gagnvarin, alhefluð gagnvarin, fura, (0058254) skrúfuð saman með alhefluð fura, skrúfuð saman með ryðfríum A-4 tréskrúfum 4,0 x 45 ryðfríum A-4 tréskrúfum 4,0 x 45 mm UZ (30114045). Mala mm UZ (30114045). 9 Vatnshalli: 5% halli sem veitir Skýr Vatnshalli: vatni9frá timbrinu. 5% halli sem veitir 1 Grú vatni frá timbrinu. með 2 Jar staðn 3 Mö korna 4 Ste (498 5 Ste 500 6 Ste mm Ø klipp

Garður

Garður # 2 Barnvæni garðurinn Helstu einkenni Næst húsinu er pallur lokaður með handriði og hliði og er svæðið því eftirlæti foreldra með lítil börn. Svæðin innan garðsins eru rúmgóð og formin eru kröftug. Girðingarnar einkennast af sterklegu útliti en þær eru jafnframt hljóðtálmar gagnvart umferðarhávaða.

Sérstaða Útfærslan er á stórri baklóð sem útfærð er sem heild. Pallur, stígar og stéttar umlykja grasflöt og eru því í góðum tengslum við þetta aðalleiksvæði garðsins.

20 00

1 7 4

Skógartoppur

7 4

Skógartoppur

5800

0 50

5800

0 50

Trépallur PA5 úr gagnvarinni furu, klæðningarborð 27x70 mm

2 1 2600

7 4

Skógartoppur 2600

5800

5 Klæðning: 27 x 70 mm (0058273) gagnvarin, alhefluð fura, bil milli borða 5 mm, fest með ryðfríum A4 tréskrúfum 4,5 x 60 mm U2 (30114560). 6 Samtengingar: Galvaniseraðar járnfestingar, BYG - þakásankeri 210 B (33702212) fest með galvaniseruðum skrúfum 5,0 x 40 6600 (33799540) eða galvaniseruðum kambsaum 4,0 x 40 (33799440) 8 stk. í hvert járn. 7 Undirstaða: Steypt undirstaða.

20 00

1800

0 50

6600

Fjallafura Fjallafura

Geislasópur

Hlið

Gljámispill Gljámispill

Trépallur PA5 úr gagnvar furu, klæðningarborð 27x70 mm

Grasflöt Hellulögn: Álfaberg, móbrúnt

Fjallafura

Grasflöt

Geislasópur

10 Pílárar: 22 x 34 mm (0058251) gagnvarin, Fjallafura alhefluð fura. Fjallafura 2600 Hellulögn: 11 Staurar: 95 x 95 mm 6600 Álfaberg, móbrúnt (0059954) gagnvarin fura, alhefluð. 12 Steypa: Staurasteypa quikret (49811018). 13 Steypufesting: BYGGljámispill múrfesting 500 (33709001) 2 stk. 14 Steypumót: Blikkhólkur 750 mm Ø 200 mm (0251655).

Hringstikla

Fjallafura

Geislasópur Hringstikla Grasflöt Loðkvistur

Hellulögn: Álfaberg, móbrúnt

Geislasópur Loðkvistur

10 Pílárar: 22 x 34 mm (0058251) gagnvarin, 10 5 1 alhefluð fura. 11 Staurar: 95 x 95 mm (0059954) gagnvarin fura, alhefluð. 12 Steypa: Staurasteypa quikret (49811018). 9 13 Steypufesting: BYG6 500 múrfesting (33709001) 2 stk. 1 750 14 Steypumót: Blikkhólkur mm Ø 200 mm (0251655).

Trépallur 27PA5, x 70grindarteikning mm (0058273) 5 Klæðning: Trépallur PA5, grindarteikning gagnvarin, bil milli 1 Bitar:alhefluð 45 x 95 fura, mm (0058504) borða 5 mm,45fest með A4 1 Bitar: x 95 mmryðfríum (0058504) gagnvarin, alhefluð fura, ði og er tréskrúfum 4,5alhefluð x 60 mmfura, U2 gagnvarin, millibil 0,5 m. (30114560). millibil 0,5 m. eru rúmgóð 2 Dregarar: 45 x 145 mm 2 Dregarar: 45Galvaniseraðar x 145 mm r eru 6 Samtengingar: (0058506) gagnvarin, alhefluð fura, (0058506)BYG alhefluð fura, járnfestingar, - þakásankeri 210 millibil 2 m.gagnvarin, millibil 2 m.fest með B (33702212) Dregari við hús: 45 x 145 mm 3 og lur, stígar 3 Dregari viðskrúfum hús: 45 x5,0 145 mm galvaniseruðum x 40 (0058506) gagnvarin, alhefluðfura fura, iksvæði (0058506) gagnvarin, alhefluð (33799540) eða galvaniseruðum boltaður4,0 við eða vegg húss boltaður við xsökkul sökkul eða vegg húss kambsaum 40 (33799440) 8 með UPAT múrboltum 10 x 100 HG múrboltum 10 x 100 HG stk. með í hvert járn. (33110090). (33110090). Steypt undirstaða. 7 Undirstaða: Kantborð: 4 22 x 95 mm (0058254) 4 Kantborð: 22 x 95 mm (0058254) gagnvarin fura, gagnvarin fura, alhefluð. alhefluð. 5 Klæðning: 27 x 70 mm (0058273) Klæðning: 27 x 70 mmbil (0058273) 5 gagnvarin, alhefluð fura, milli gagnvarin, alhefluð fura, bil milliA4 borða 5 mm, fest með ryðfríum borða 5 mm, fest með ryðfríum A4 tréskrúfum 4,5 x 60 mm U2 tréskrúfum 4,5 x 60 mm U2 (30114560). 6(30114560). Samtengingar: Galvaniseraðar 6 Samtengingar: 10 Pílárar: 22 x 34þakásankeri mmGalvaniseraðar járnfestingar, 210 BYG með - þakásankeri (0058251) gagnvarin, Bjárnfestingar, (33702212) fest 6 Hliðarklæðning: 22 x 34 mm210 B (33702212) fest með 5,0 x 40 alhefluð fura. galvaniseruðum skrúfum (0058251) gagnvarin galvaniseruðum skrúfum 5,0 x 40 (33799540) eða galvaniseruðum 11 Staurar: 95 xfura. 95 mm alhefluð (33799540) eða galvaniseruðum kambsaum 4,0 xJarðvegur 40 (33799440) (0059954) gagnvarin 7 Jarðvegur: x 40 (33799440) 8 stk. í hvert4,0 járn. fura,8kambsaum alhefluð. á. ístaðnum. stk hvert járn. 7 Undirstaða: Steypt quikret undirstað. 12 Steypa: Staurasteypa 8 Listar: 22 Steypt x 34 mm (0058251) . undirstaða 7 Undirstaða: (49811018). gagnvarin, alhefluð fura. 13 Steypufesting: BYG9 Pallaklæðning: 27 x 70 mm múrfesting 500 gagnvarin, alhefluð (0058273) (33709001) 2 stk. fura, bil milli borða 5 mm, fest 14 Steypumót: Blikkhólkur 750 með ryðfríum A4 tréskrúfum 4,5 mm Ø 200 x 60mm mm(0251655). U2 (30114560).

12 4 7

1800

rúmgóð nu er pallur lokaður með handriði og hliði og er umeð lítil börn. Svæðin innan garðsins eru rúmgóð nar einkennast af sterklegu útliti en þær eru stígar og vart umferðarhávaða. væði órri baklóð sem útfærð er sem heild. Pallur, stígar og ru því í góðum tengslum við þetta aðalleiksvæði

3 14

æni g er garðurinn

9 6

Skjólgirðing G5, hljóðtálm

13 14 12 Fagursýrena 4 Purpurabroddur 7

40 96Handbók garðeigandans

Himalajaeinir

Hringstikla Fjallarós Birkikvistur Himalajaeinir Fagursýrena Alaskayllir Purpurabroddur

Sunnukvistur Geislasópur Alaskayllir

Fjallarós Birkikvistur Loðkvistur

Hansarós Sunnukvistur

3 Dregari við hús: 45 x 145 mm (0058506) gagnvarin, alhefluð fura, boltaður við sökkul eða vegg húss með UPAT-múrboltum 10 x 100 HG (33110090). 4 Kantborð: 22 x 95 mm (0058254) gagnvarin fura, alhefluð.

B (33702212) fest með galvaniseruðum skrúfum 5,0 x 40 (33799540) eða galvaniseruðum kambsaum 4,0 x 40 (33799440) 8 stk. í hvert járn. 7 Undirstaða: Steypt undirstaða.

4 Grús: Frostfrí fjölkorna grús með mikla þjöppunareiginleika. 5 Handlisti: 45 x 120 mm (0058505) gagnvarin, alhefluð fura.

6600

13 Steypufesting: múrfesting 500 (33709001) 2 stk 14 Steypumót: Bli mm Ø 200 mm (0

(0058273) gagnvarin, alhefluð fura, bil milli borða 5 mm, fest með ryðfríum A4 tréskrúfum 4,5 2600 x 60 mm U2 (30114560).

Gljámispill

Pallahandrið P5, útlitsteikning

10 10 Pílárar: 22 xx 34 34mm mm Pílárar: 22 (0058251) (0058251)gagnvarin gagnvarin, alhefluð fura. alhefluð fura. 11 95 xx 95 11 Staurar: 95 mm mm Staurar: 95 (0059954) gagnvarin (0059954) gagnvarin fura, alhefluð. fura, alhefluð. 12 Steypa: Staurasteypa 12 Steypa: Staurasteypa quikret (0225504). (49811018). 13 Steypufesting: Múrfesting 13 Steypufesting: BYG450 (33709001) 2 stk. múrfesting 500 14 Steypumót: (33709001)750 2 stk. Blikkhólkur mm Ø 200 mm 14 Steypumót: Blikkhólkur 750 (0251655). mm Ø 200 mm (0251655).

6 Hliðarklæðning: 22 x 34 mm (0058251) gagnvarin alhefluð fura. 7 Jarðvegur: Jarðvegur á staðnum. 8 Listar: 22 x 34 mm (0058251) gagnvarin, alhefluð fura. 9 Pallaklæðning: 27 x 70 mm (0058273) gagnvarin, alhefluð fura, bil milli borða 5 mm, fest með ryðfríum A4 tréskrúfum 4,5 x 60 mm U2 (30114560).

1 Bitar: 45 x 95 mm (0058504) gagnvarin, alhefluð fura. 2 Boltar: Borðaboltar 12 x 180 heitgalvaniseraðir (31122180) 2 stk. 3 Dregarar: 45 x 145 mm (0058506) gagnvarin, alhefluð fura, millibil 2 m. 4 Grús: Frostfrí fjölkorna grús með mikla þjöppunareiginleika. 5 Handlisti: 45 x 120 mm (0058505) gagnvarin, alhefluð fura.

9 6

11 9 Fjallafura

1 Hellulögn: Álfaberg, móbrúnt

9 2

13 14 12 4 7

Hringstikla

9 6

11 9

9 2

13 14 12 4 7

Fagursýrena Purpurabroddur

Himalajaeinir Alaskayllir

Fjallarós Birkikvistur

200

800

1500

1350

5 3

1500

45 x 95

95 x 95

1450 1500

Trétröppur

45 x 95

1350

Pallahandrið P5

Garðakvistur Snjóber

Skjólgirðing Skjólgirðing G5, G5, hljóðtálmi, og hljóðtálmi, útlit útlit og grunnmynd grunnmynd 1 Bitar: 45 x 95 mm (0058504) 1 Bitar: 45 x 95 mm (0058504) gagnvarin fura, alhefluð. 2 gagnvarin Klæðning:fura, 25 xalhefluð. 150 mm 2 Klæðning: 22 x 145fura, mm (0028256) gagnvarin (0058256) gagnvarin furabil alheflað, óhefluð. Tvöföld klæðning, 3 Samfestingar: Ryðfríar A4 milli borða 100 mm. tréskrúfur 6,0 x 100 mm UZ 3 Samfestingar: Ryðfríar A4 (30116100). tréskrúfur 6,0 x 100 mm UZ (30116100).

44 Skrúfur: Skrúfur:Klæðning Klæðningfest festmeð með ryðfríum ryðfríumA4 A4tréskrúfum tréskrúfum4,0 4,0xx 45 ogA4 A4 45 mm mm UZ UZ (30114045) (30114045) og tréskrúfum tréskrúfum5,0 5,0xx80 80 mm mm (30115080). (30115080). Staurar:95 95 xx 95 95 mm 55 Staurar: (0059954) gagnvarin (0059954) gagnvarin fura, alhefluð. alhefluð. Vatnshalli:Staurendi Staurendisagaður sagaður 66 Vatnshalli: með20-60° 20–60° halla halla þannig þannig að að með vatnleki lekiaf afendatimbrinu. endatimbrinu. vatn

800

22 25 xx 145 150

200

45 x 95

Hellulagður stígur: Álfaberg, móbrúnt

5 2

Grasflöt

900

4 1

Gultoppur Runnamura

Skjólgirðing G5, hljóðtálmi, sniðmynd 1 Grús: Frostfrí, fjölkorna grús með mikla þjöppunareiginleika. 2 Holtasandur: Holtasandur með mikla þjöppunareiginleika, vökvaður og þjappaður í lögum.

250

3 Jarðvegur: Jarðvegur á staðnum. 3 Jarðvegur: Jarðvegur á 4 Múffurör: Steypt frárennslisrör staðnum. ø 250 mm. 4 Múffurör: teypt(0059954) frárennslisrör 5 Staur: 95 x 95Smm ø 250 mm. gagnvarin, alhefluð fura. 5 Staur: 95 x 95 mm (0059954) gangvarin, alhefluð fura.

500

Garður

Garður # 3 Sumarhúsalóð með heitum potti Helstu einkenni

Sérstaða

Í þessum garði skiptir útiveran jafn miklu máli og veran í bústaðnum. Pallar á tveimur hæðum, góðir skjólveggir og heitur pottur gera dvölina í bústaðnum eftirminnilega.

Íslenskt birkikjarr og rúmgóðir pallar tengja bústaðinn við umhverfið. Á mótum náttúrulega umhverfisins og pallanna eru harðgerðir runnar en þeir mynda litríkt samspil við birkikjarrið.

Ilmbjörk

á Pallahandrið P9

Bílastæði

Skjólgirðing G9

ðning: 27 x 95 mm agnvarin, alhefluð borða 5 mm. ngar: Galvaniseraðar BYG-þakásankeri 2212). x 95 mm (0058324) hefluð fura, bil milli

Aðkoma

Trépallur PA9: klæðning 27 x 95 m

taurasteypa, quikret

Sumarhús 50-70 m2

ting: BYG-múrfesting 001) 2 stk. ót: Blikkhólkur 750 mm (0251655). : 5% halli sem veitir brinu.

Þyrnirós

Skjólgirðing G9

Pallahandrið P9

Heitur pottur

Fjallafura

Alaskayllir

7 10

Vaftoppur Fjallafura

2 4 3 16 14

Trépallur, klæðning 27 x 95 mm Tréþrep

Gljámispill

6 8

Handbók garðeigandans

Sunnukvistur

Bekkur hæð 55 cm

15 13

Trépallur PA9: 1m neðar en efri pal

Ilmbjörk

fura fest með A-4 tréskrúfum 4,5 x 50 mm UZ (30114550).

(0058506) gagnvarin, alhefluð fura, millibil 2 m.

Pottafrágangur P9, sniðmynd

5 Grind: Rammar úr 45 x 45 mm (0058502) gagnvarinni, alheflaðri furu, festir saman með ryðfríum A4 8 Jarðvegur: Jarðvegur á staðnum. tréskrúfum 5,0áx 80 mm UZ ir útiveran miklu máligagnvarin og veran í bústaðnum. Pallar 34jafn (0058251) fura, 9 Kantlisti: 22 x 70 22 xmm 34 mm (0058251) gagnvarin (30115080). Bil mm milli(0059253) ramma 400 alhefluð, með ryðfríum A-4 gagnvarin, heitur pottur gerafest dvölina í bústaðnum eftirminnilega. fura, alhefluð, fest með ryðfríum mm. alhefluð fura fest með tréskrúfum 4,0 x4,0 45x mm UZumhverfið. A-4 tréskrúfum 4,5 x tréskrúfum 45við mm UZ ðir pallarA-4 tengja bústaðinn Á 6mótum Grús: Frostfrí fjölkorna grús með (30114550). 50 mm UZ (30114550). (30114550). eru harðgerðir runnar en (0058504) þeir mynda litríkt samspil við 27 x 95 mm þjöppunareiginleika. 45xx95 95mm mm(0058504) Bitar: 45 10 mikla Pallaklæðning: 22 Bitar: 7 Heiturgagnvarin, pottur: Trefjaplastpottur (0058324) alhefluð gagnvarin, alhefluð fura, millibil millibil gagnvarin, með 0,5m. m. fura, bil setu milli allan borðahringinn 5 mm. sem situr 0,5 pallinum. 11 á Samfestingar: Galvaniseraðar 33 Boltar: Borðaboltar 10 10 xx 70 70 Boltar: Borðaboltar 8 Jarðvegur: Jarðvegur á210 staðnum. járnfestingar, þakásankeri B heitgalvaniseraðir heitgalvaniseraðir (31121070), (31121070), 2 (33702212). 2stk. stk. 9 Kantlisti: 22 x 70 mm 12 (0059253) Seta: 27 x 95 mm (0058324) 44 Dregarar: gagnvarin, alhefluð 45 xx 145 145mm mm Dregarar: 45 gagnvarin, bil milli 4,5 x (0058506) fura festalhefluð með A-4fura, tréskrúfum (0058506)gagnvarin, gagnvarin,alhefluð alhefluð borða mm. fura, 50 5mm UZ (30114550). fura, millibil millibil 2 2 m. m. 13 Steypa: Staurasteypa, 5 Grind: Rammar úr 45 x 45 mm (00225504). (0058502) gagnvarinni, alheflaðri 14 Steypufesting: Múrfesting furu, festir saman með ryðfríum A4 5 Rammar úr 45 x 45 mm Pallaklæðning: Grind: 450 10 (33709001) 2 stk. 27 x 95 mm tréskrúfum 5,0 x 80 mm UZ (0058502) (0058324) Blikkhólkur gagnvarin, alhefluð 15 Steypumót: 750 (30115080). 12 gagnvarinni, alheflaðri furu, festir saman með ryðfríum A4 fura, bil milli borða 5 mm. mm Ø 200 mm (0251655). Bil milli ramma 400 mm. 2x tréskrúfum 5,0fjölkorna x 80 mmgrús UZ með 11 Galvaniseraðar Samfestingar: Vatnshalli: 5% halli sem veitir 6 Grús: Frostfrí ra, (30115080). Bil milli ramma 400 9 vatnijárnfestingar, frá timbrinu.BYG-þakásankeri mikla þjöppunareiginleika. 210 B (33702212). 7mm. Heitur pottur: Trefjaplastpottur 6 Grús: fjölkornasem grússitur með með setuFrostfrí allan hringinn 12 Seta: 27 x 95 mm (0058324) þjöppunareiginleika. pallinum. gagnvarin, alhefluð fura, bil milli ) 5 1 ámikla 7 Heitur pottur: Trefjaplastpottur borða 5 mm. með setu allan hringinn sem situr 13 Steypa: Staurasteypa, quikret á pallinum. (49811018). 10 8 Jarðvegur: Jarðvegur á staðnum. 14 Steypufesting: BYG-múrfesting 2 9 Kantlisti: 22 x 70 mm 500 (33709001) 2 stk. (0059253) gagnvarin, alhefluð 15 Steypumót: Blikkhólkur 750 fura fest með A-4 tréskrúfum 4,5 x mm Ø 200 mm (0251655). 50 mm UZ (30114550). 16 Vatnshalli: 5% halli sem veitir 11 vatni frá timbrinu.

Pottafrágangur P9,

12 27 x 95 mm 10 Pallaklæðning: (0058324) gagnvarin, alhefluð fura, bil milli borða 5 mm. 119Samfestingar: Galvaniseraðar járnfestingar, BYG-þakásankeri 210 B (33702212). 5 (0058324) 1 27 x 95 mm 12 Seta: gagnvarin, alhefluð fura, bil milli borða 5 mm. 1310 Steypa: Staurasteypa, quikret (49811018). Bílastæði 14 Steypufesting: BYG-múrfesting 500 (33709001) 2 stk. 15 Steypumót: Blikkhólkur 750 mm 11 Ø 200 mm (0251655). 16 Vatnshalli: 5% halli sem veitir vatni frá timbrinu.

Aðkoma Ilmbjörk

280

510

ð með sniðmynd heitum potti Lóðrétt borð borð 22 x Bekkklæðning: 11 Bekkklæðning: Lóðrétt

mm Ø 200 mm (0251655). 16 Vatnshalli: 5% halli sem veitir vatni frá timbrinu.

Pallahandrið P9

5 7 10

Sumarhús 50-70 m2

2 4 3 16

510

790

Skjólgirðing G9

Aðkoma

Alaskayllir

78 10

Sumarhús 50-70 m

280

2 4 3

Trépallur, klæ

16 6

1800

5 10

22 x 95

1800

45 x 95

1880

45 x 95 Fjallafura

Ilmbjörk

Fjallafura

Tréþrep

5 Bekkur hæð 55 cm

Skjólgirðing G9, útlit

Ilm

Trépallur, klæðning 27 x 95 mm

Skjólgirðing G9, útlit

Bekkur hæð 55 cm

Vaftoppur

15 13

Heitur pottur

4 3

Fjallafura

8 950

Alaskayllir

1650

15 13

260

790

45 x 95

Fjallarós

95 x 95 27 x 95

Skjólgirðing G9

6 Dögglingskvistur

15 13

45 x 95 mm 1 1Bitar: Bitar: 45 x 95 mm (0058504) (0058504) fura, gagnvarin gagnvarin fura, alhefluð. alhefluð. 2 Klæðning: 22 x 95 mm Klæðning:og 2222 x 95 2(0058254) x 45mm mm (0058254) 22 x 45gagnvarin mm (0058252) og til skiptis, (0058252) til skiptis, fura alhefluð, bil milli borða gagnvarin 25 mm. fura alhefluð, bil milli borða 25 mm. 3 Skrúfur í klæðningu: Skrúfur í klæðningu: 3Klæðning fest með ryðfríum Klæðning fest með A4 tréskrúfum 4,0ryðfríum x 45 mm A4UZtréskrúfum 4,0 x 45 (30114045) eða 4,5mm x 45 UZmm (30114045) eða 4,5 x 45 UZ (30114545), 2 stk. á mm UZ (30114545), 2 stk. á þremur stöðum í hvert borð. þremur stöðum í hvert borð.

4 Staurar: 95 x 95 mm Staurar: 95 x 95 mmfura, 4(0059954) gagnvarin (0059954) alhefluð. gagnvarin fura, alhefluð. 5 Undirstöður: Sjá undirstöðuUndirstöður: Sjá 1–8. 5teikningar í görðum undirstöðuteikningar í 6 Vatnsbretti: Endatimbri görðum 1 8. klæðningar lokað með Vatnsbretti: Endatimbri 627 x 95 mm (0058324) gagnvarinni furu,með fest27 með klæðningar lokað x 95 mm (058324) ryðfríum A4 tréskrúfum 4,5 x gagnvarinni fest með 50 mm UZ furu, (30114550). ryðfríum A4 tréskrúfum 4,5 x 50 mm UZ (30114550).

50 x 35 mm (33707352) Vinklar: BYG-vinkill 50 x 7festur með galvaniseruðum 50 x 35 mm skrúfum 5,0(33707349) x 40 mm festur með galvaniseruðum (33799540) eða skrúfum 5,0 x 40 mm galvaniseruðum kambsaum (33799540) 4,0 x 40 mmeða (33799440). galvaniseruðum kambsaum 4,0 x 40 mm (33799440). Ilmbjörk

7 Vinklar: Vinkill 50 x

Ilmbjörk 45 x 120

Fjallarós

22 x 34

Pallahandrið P9, Pallahandrið P9, útlitsteikning

llur

100

9 5

1100

100

950

1 11

6 12

1 10

6 1

2 14 15

14 15 4

9 Listar: 22 x 34 mm 9 Listar: 22 x 34 mm (0058251) gagnvarin, (0058251) gagnvarin, alhefluð fura. alhefluð fura. 10 Pallaklæðning: 27 x 95 10 Pallaklæðning: 27 x 95 mm (0058324) (0058324)gagnvarin, gagnvarin, mm alhefluð fura, fura, bil bil milli milli borða alhefluð borða 5 mm, fest með ryðfríum A4 5 mm, fest með ryðfríum A4 tréskrúfum 4,5 x 60 mm U2 tréskrúfum 4 5 x 60 mm U2 (30114560). (30114560). 11 Pílárar: 11 Pílárar:22 22 xx70 70 mm mm (0059253)gagnvarin, gagnvarin, (0059253) alhefluð fura. Millibil 100 alhefluð fura. mm. 100 mm. Millibil 12 Staurar: 95 mm mm Staurar: 95 12 95 xx 95 (0059954)gagnvarin gagnvarinfura, fura, (0059954) alhefluð. alhefluð. 13 Steypa: Staurasteypa, 13 (0225504). quikret (49811018). 14 Múrfest14 Steypufesting: Steypufesting: BYGing 450 (33709001) 2 stk. múrfesting 500 15 Steypumót: Blikkhólkur (33709001) 2 stk. 750 mm Ø 200 mm 15 Steypumót: Blikkhólkur (0251655). 750 mm Ø 200 mm (0251655).

22 x 70

22 x 34 45 x 95

13 7

útlitsteikning 1 Bitar: 45 x 95 mm 1 Bitar: 45 x 95 mm (0058504) gagnvarin, (0058504) alhefluð fura.gagnvarin, alhefluð fura. 2 Boltar: Borðaboltar 10 x 2 Boltar: Borðaboltar 10 x 80 heitgalvaniseraðir 80 heitgalvaniseraðir (31121080) 2 stk. (31121080) 2 stk. 3 Dregarar: 4545 x 145 3 Dregarar: x 145mm mm (0058506) (0058506)gagnvarin, gagnvarin, alhefluð fura, millibil 2 m. alhefluð fura, millibil 2 m. 4 Grús: fjölkorna Frostfrí 4 Grús: Frostfrí fjölkorna grús með mikla grús með mikla þjöppunareiginleika. þjöppunareiginleika. 5 Handlisti: 4545 x 120 mm 5 Handlisti: x 120 mm (0058505)gagnvarin, gagnvarin, (0058505) alhefluð fura. alhefluð fura. 6 Hliðarklæðning: x 70 6 Hliðarklæðning: 2222 x 70 mm (0059253)gagnvarin, gagnvarin, mm (0059253) alhefluð fura. alhefluð fura. 7 Jarðvegur: Jarðvegur 7 Jarðvegur: Jarðvegur á á staðnum. staðnum. 8 Kantlisti: 22 x 70 mm 8 Kantlisti: 22 x 70 mm (0059253) gagnvarin, (0059253) gagnvarin, alhefluð fura. alhefluð fura.

Garður

Heitir pottar Að slaka á í heitum potti eftir erfiðan vinnu-dag, umlukinn leyndardómsfullri gufu, er munaður sem margir vilja leyfa sér. Þarna líður þreytan úr líkamanum og þyngdarleysið í heita vatninu mýkir vöðvana og hressir upp á sálina. Til að þessi draumur geti orðið að veruleika þarf góðan undirbúning. Velja þarf potti stað, tryggja öryggi, finna út úr pípulögnum og sjá til þess að kröf ur byggingarreglugerðar séu uppfylltar.

Handbók garðeigandans

Þarf leyfi fyrir heitum potti?

Hvar á að staðsetja pottinn?

Til þess að heitur pottur sé fullkomlega lög legur þarf að teikna hann inn á aðalteikningu viðkomandi húss og fá samþykki hjá byggingar fulltrúa sveitarfélagsins. Arkitektar, byggingar fræðingar og verkfræðingar með leyfi sem aðalhönnuðir geta útbúið slíka teikningu og skrifað upp á hana. Byggingarfulltrúi getur einnig veitt leyfi fyrir minniháttar breytingum án þess að lagðar séu inn teikningar eða önnur hönnunargögn. Þá er rétt að spyrjast fyrir um það hjá sveitarfélaginu hvað þurfi að fylgja umsókn um heitan pott en samþykki fulltrúans á fyrst og fremst að tryggja að öryggiskröf um sé fullnægt og að ekki sé á einhvern hátt gengið á rétt nágranna. Í byggingarreglugerð er heitur pottur skilgreindur sem setlaug og þar segir að laugin verði að vera 0,4 m hærri en göngusvæðið í kring og að hún verði að vera útbúin læsanlegu loki.

Pottur sem er langt frá húsi hefur þann kost að baðsvæðið er vel aðskilið frá öðrum dvalarsvæðum garðsins. Þannig er ólíklegt að vatnssull og háreysti frá baðsvæðinu trufli aðra í garðinum. Þá eru sturta, snagar fyrir föt, raflýsing og jafnvel búningsaðstaða atriði sem geta ráðið því hvernig potturinn nýtist því óþægilegt getur verið að hlaupa langar leiðir hálfber í svartamyrkri. Þegar pottur er staðsettur nálægt húsi er algengt að honum sé valinn staður við suðurvegg því þar er sólin sterkust. Þetta getur verið góð staðsetning, sérstaklega með tilliti til vetrarsólar, en heitir pottar nýtast ekki síður á þeim árstíma. Staðsetningin má þó ekki vera á kostnað besta sólbaðssvæðisins og ef plássið er af skornum skammti má hugsanlega staðsetja hann þar sem kvöldsólar nýtur. Ef reiknað er með mikilli notkun þarf að skoða afstöðu sól baðssvæðis, matarborðs og pottsins, þannig að háreysti í potti trufli til dæmis ekki borðhald.

Flestir vilja að laugarsvæðið sé vel lokað frá umhverfinu. Þetta á sérstaklega við ef ætlun in er að baða sig án sundfata. Ef baðsvæðinu er lokað með skjólveggjum þarf að gera ráð fyrir að slíkir veggir varpi skuggum og eru skuggarnir talsvert lengri að vetri en sumri. Á sumum svæðum er hins vegar möguleiki á fallegu útsýni úr pottinum og þá þarf að meta hversu mikið má sjást inn og hversu mikið út. Fyrir þá sem eru með börn og unglinga á heim ilinu getur það verið öryggisatriði að laugin sjáist vel innan úr húsi, t.d. út um stofu- eða eldhúsglugga. Þannig er hægt að hafa auga með því sem gerist í pottinum á meðan unnið er í eldhúsinu eða slakað á.

Val á heitum potti Sumir pottar eru eins og baðker með lág marksbúnaði; hægt er að láta vatnið renna í þá fyrir baðferðina og úr þeim á eftir. Það er þó til ýmiss konar búnaður til að auka munaðinn, t.d. vatns- og loftbólunudd. Í sumum pottum er þetta staðalbúnaður og með öðrum fáanlegt sem aukabúnaður. Vatnsnuddið er hugsað til þess að nudda stífa vöðva, sérstaklega í baki og öxlum, en loftbólurnar koma hreyfingu á vatnið og skapa þannig vellíðan. Lögun pottsins er annað sem þarf að hafa í huga. Tvær helstu útfærslurnar eru pottar með bekk allan hringinn, þar sem setið er hlið við hlið, og pottar þar sem skelin er löguð þannig að hægt sé að sitja eða liggja í mismunandi stellingum.

Pípulagnir

Þreytan líður úr líkamanum í heitum potti innan um leyndardómsfulla gufuna.

Munur getur verið á því hversu langan tíma tekur að fylla heitan pott og hefur það áhrif á nýtingarmöguleika. Tíminn ræðst af vatns rennslinu og stærð pottsins. Ef það tæki klukkutíma að fylla 1800 lítra pott væri 1200 lítra pottur með sama búnaði 40 mínútur að fyllast. Báðar þessar stærðir eru algengar og 20 mínútna aukabið getur gert útslagið um hvort tími er til að lauga sig. Vatnsrennslið fer eftir leiðslunum og blöndunartækinu en allar aðgerðir sem minnka við nám auka rennslishraðann. Leiðslur geta verið missverar en því sverari sem leiðslurnar að blöndunartækinu eru því hraðar kemst vatnið að tækinu. Sömuleiðis flýtir sver leiðsla frá tæki að potti fyrir rennsli í pottinn. Þá er ráðlegt að hafa beygjur á leiðslum sem fæstar til að minnka viðnámið. Því stærra og vand aðra sem blöndunartækið er, því minna viðnám veitir það og þess vegna getur vatnið runnið betur frá því. Til að fyrirbyggja slys þykir sjálfsagt að setja brunaöryggisloka við blöndunartæki en þessi búnaður kemur í veg fyrir að of heitt vatn renni í pottinn ef blöndunartæki bila. Á lokanum er hámarkshitinn stilltur og hann lokar sjálfvirkt fyrir vatnið ef hitinn fer upp fyrir hámarkið. Best er að staðsetja blöndunartæki innandyra og með því vernda þau fyrir ágangi veðurs. Frost er einn skæðasti óvinur potteigandans og getur valdið því að leiðslur springi og dælur hætti að virka. Þannig má einnig hafa dælur

Heitir potta

fyrir vatnsnudd og loftbólur innandyra og fjarri pottinum þar sem því verður við komið. Þetta þýðir einnig að hávaði í dælum truflar ekki baðgesti. Til þess að koma í veg fyrir að vatn sitji í leiðslunni út að pottinum og frjósi þar er hún látin halla að pottinum og tæmingarloki hafður á neðsta hluta leiðslunnar. Oft er skrúfað frá þessum loka um leið og látið er renna úr pottinum en afrennsli úr pottum á að fara í skolpleiðslur bæjarfélagsins eins og baðvatn.

Rafkyntir pottar Rafkyntir pottar koma tilbúnir með öllum búnaði og aðeins þarf að fylla þá með vatni og stinga í samband. Þessir pottar eru færanlegir og því má flytja þá með sér ef skipt er um húsnæði. Þar sem aðstæður leyfa má einnig hugsa sér að hafa pottinn inni á veturna og úti á sumrin. Kosturinn við þessa potta er að vatninu í þeim er haldið við stöðugan hita þannig að ekki þarf að bíða eftir að þeir fyllist. Á veturna þarf þó að gæta þess að þeir séu alltaf í gangi þannig að ekki geti frosið í leiðslum. Ef þeir eru tæmdir þarf að sjá til þess að vatn í leiðslum og dælum sé fjarlægt. Það sama gildir um þessa potta og aðra að þegar þeir eru tæmdir á vatnið að fara í skolpleiðslur. Það getur verið notalegt að hafa sturtu nálægt heita pottinum.

Handbók garðeigandans

Umhverfi heita pottsins Trépallur eða hellur umhverfis pottinn er val sem margir standa frammi fyrir. Trépallur hefur þann kost að hann er fljótur að þorna og hitnar fljótt í sól, auk þess sem hann er mjúkur undir fæti. Hellur gefa hins vegar þann mögu leika að hægt er að setja snjóbræðslu í stéttina og auka þannig notkunarmöguleika á veturna. Til að gera aðstöðuna við pottinn nýtilegri má lyfta trépallinum umhverfis hann um 0,40 m og fá þannig aðstöðu til að setjast og leggja frá sér gúmmíendur, plastglös, handklæði og annað það sem fylgir pottalífinu. Nokkrar einfaldar leiðir má fara til að gera umhverfi heita pottsins sem mest aðlaðandi. Þar sem vetrarnotkun er mikil eru raflýsing og sígrænn gróður ómissandi hluti baðsvæðisins. Einir, smávaxnar furur og geislasópur eru allt plöntur með fallegt vetrarútlit og það lífgar upp á svæðið að staðsetja þær við pottinn og gönguleiðirnar að honum. Raflýsing þarf að vera góð en þó þannig að baðgestir fái ekki ofbirtu í augun. Til þess að fullkomna róandi áhrif vatnsins og gufunnar úr pottinum má líka skreyta baðsvæðið með olíuluktum, kyndlum eða kertum og ná þannig fram þægilegri og rómantískri stemningu.

Tröppur í garðinum Sveigjanleiki timburs býður upp á margar góðar tröppulausnir.

Þegar hús eru byggð í halla þarf oft að gera sérstakar ráðstafanir til að komast á milli svæða í garðinum. Göngustígar mega ekki vera mjög brattir og ef hallinn er mikill eru tröppur eða stigar eina raunhæfa lausnin. Tröppur er hægt að útfæra á ýmsan hátt því sveigjanleiki timburs býður upp á margar góðar lausnir.

Hvað segir byggingarreglu gerð um stærðir á tröppum?

Myndin sýnir eina af ótal útfærslum á trétröppum sem tengja palla í hallandi landslagi.

Í byggingarreglugerðinni eru mjög góðar leiðbeiningar um tröppustærðir (sjá bls. 82). Þar er mælt með því að halli á stiga utandyra sé ekki meiri en 30° og að hæðarmunur sé ekki meiri en 1,5 m fyrir hvern stiga.

Ef hæðarmunurinn er meiri er skotið inn palli, sem ekki er styttri en 0,9 m, í miðjum stiga, en hann er bæði til hvíldar og til þess að minnka áhrifin af falli, sem getur alltaf orðið. Landhalli ræður því hversu margir pallarnir verða og lengd hvers palls. Hæð uppstigs á hvert þrep er á bilinu 120-160 mm. Hæð framstigsins er síðan fundin með eftirfarandi reiknireglu:

4 x hæð (uppstig) + breidd (framstig) = 960 mm Þetta þýðir að þrep með uppstiginu 120 mm hefur framstigið 480 mm og þrep með uppstigi 120 mm hefur framstig 320 mm.

Handrið meðfram tröppum Gott er að handrið séu meðfram tröppum og ef tröppubreidd fer yfir 0,9 m þá skulu vera hand rið báðum megin. Ef hætta er á falli má hafa lóðrétta rimla í handriðinu og er þá bilið milli rimla mest 100 mm. Ekki er mælt með láréttum rimlum vegna þess hversu auðvelt er að klifra í slíkum handriðum. Hæð handriðs á að vera minnst 0,9 metrar, mælt frá tröppunefi.

Tröppur í garðinum

Í þessar tröppur má setjast og njóta sólar.

Tröppur úr óvörðum, gráum harðviði.

Breiðar trétröppur mynda gott aðgengi milli svæða.

Handbók garðeigandans

Hvernig tröppur er gott að setjast í?

Hvar er hægt að nota timbur í tröppur?

Stundum hafa þrep annað hlutverk en að auðvelda göngu upp og niður. Þegar hæðar mismunur er mikill á milli tveggja trépalla og þrepin snúa móti suðri geta þau nýst sem sólbaðsbekkir og hvíldarsæti. Stór og sól vermd þrep eru einnig vinsæl til leikja, t.d. með dúkkur eða leikfangabíla. Uppstig í slíkum tröppum má vera heldur meira, t.d. á bilinu 250-300 mm og framstigið verður að vera 400500 mm, en það er góð breidd fyrir lítið leik svæði eða sitjanda á fullþroska einstaklingi.

Timbur hentar mjög vel í þrep á flestum stöð um. Ef slík þrep eiga að notast allan ársins hring er þó ráðlegt að klæða þau með járn mottum sem koma í veg fyrir að menn renni til og detti. Einnig má nota rásaðan harðvið, en rásirnar veita vatni frá yfirborðinu. Timbur er einnig hentugt til að gera þrep í skógarstíga vegna þess hversu létt það er og auðvelt að flytja, sérstaklega í brattar brekkur þar sem ágangur er mikill. Tröppur úr óvörðum, gráum harðviði.

Sorpgeymslur Þessi mynd sýnir sorptunnugeymslu staðsetta á bak við trévegg þ annig að hún sjáist ekki frá götunni.

Sorpgeymsla.

Í flestum stærri bæjarfélögum er sorpi við einbýlishús safnað í sérstakar sorptunnur. Þær eru ýmist hafðar í geymslum innandyra eða úti á lóð. Þær sem eru staðsettar á lóðinni má fela með frekar einföldum aðgerðum með því að setja þær á bak við trévegg þannig að þær sjáist ekki frá götunni eða með því að setja þær í lokað skýli. Lokuð skýli tryggja að tunnurnar fjúki ekki og auðveldara er að láta slíkar geymslur falla inn í umhverfið heldur en svört sorpílátin. Þessar geymslur falla þó misjafnlega að útliti hússins en með því að gera þær úr timbri má tengja lit þeirra við húsið og styrkja þannig heildarsvipinn.

Hvar á sorpskýlið að vera? Sorpskýli þarf að vera staðsett þannig að aðgengi sé bæði fyrir íbúa hússins og þá sem þurfa að hirða sorpið. Þannig skiptir máli að ekki sé langt frá dyrum hússins að skýlinu. Það þarf að vera greið leið að skýlinu þannig að ekki sé hætta á að tunnurnar rekist utan í bíla á lóð inni. Til að auðvelda sorphirðu á veturna er rétt að gera ráð fyrir að gönguleið sorphirðumanna að skýlinu sé búin snjóbræðslu. Brunamálastofnun hefur gefið út leiðbeiningar um staðsetningu sorpskýla. Þannig eiga sorp skýli að vera í minnst þriggja metra fjarlægð frá gluggum eða þakskeggi ef mælt er lárétt, en fimm metra ef mælt er lóðrétt. Lóðréttar mælingar eiga helst við ef um er að ræða tveggja hæða hús eða hærri. Skýlin mega standa alveg upp við vegg á steinhúsi en að lágmarki tvo metra frá járnklæddum vegg og í þriggja metra fjarlægð ef veggir húss eru úr timbri.

Hvað þarf sorpskýlið að vera stórt? Byggingarreglugerð segir til um hversu stór sorptunnuskýli eiga að vera. Samkvæmt henni eiga að vera skýli fyrir tvær tunnur við einbýli. Stærð skýlis fyrir tvær tunnur er 2,0 m (lengd) x 0,9 m (breidd) x 1,4 m (hæð). Þessar stærðir eiga við innanmál skýlisins og meðfylgjandi teikningar sýna útfærslu á tveimur skýlum sem eru 0,9 m x 2,0 m með 1,4 m sem meðalhæð til þess að auðvelt sé að opna og loka tunnunum. Þeir sem telja nóg að vera með eina tunnu geta breytt skýlunum með því að setja þil í miðjuna, lás á aðra hurðina og gera ráð fyrir að geyma garðverkfæri í öðrum helmingnum yfir sumartímann.

Búðu til þinn eigin sælureit

Leiksvæðið í garðinum Leiksvæðið í garðinum getur verið hluti af dvalarsvæðum fjölskyldunnar.

Það er samdóma álit sérfræðinga í uppeldismálum að hreyfing og útivera hafi jákvæð áhrif á sálarlíf og þroska barna. Þess vegna er gott leiksvæði við heimilið þáttur í uppeldinu. Með því gríðarlega framboði af „hreyfingarlausri“ afþreyingu sem er að finna innandyra, t.d. í tölvum og sjónvarpi, er ærin ástæða til þess að vanda skipulag og gerð leiksvæða. Þættirnir sem vega einna þyngst eru fjölbreytni, öryggi og að leiksvæðin henti þeim aldurshópum sem þau eru ætluð fyrir. Margir hafa sett upp afmörkuð leiksvæði í garðinum og komist svo að raun um að allur garðurinn er nýttur til leikja. Þess vegna þarf bæði að vera sérstakt leiksvæði og einnig þarf allur garðurinn að vera barnvænn. Með því er fyrst og fremst átt við að börn séu örugg í garðinum og eigi ekki á hættu að slasa sig. Leik barna er gjarnan skipt í hreyfingu og sköpun. Hin ýmsu leiktæki, svo sem rólur, rennibrautir, sandkassar, kastalar, klifur grindur og kofar, örva báða þættina en á misjafnan hátt. Þannig örva klifurgrind og rennibraut aðallega hreyfiþroska en sandkassi og leikkofi örva sköpunargáfuna. Sandurinn er eins og leir listamannsins sem hægt er að móta á ýmsan hátt og kofinn getur orðið höll þar sem tröll, drekar og konungborið smáfólk lendir í hverju ævintýrinu af öðru. Kastali tekur til beggja þáttanna, sérstaklega ef sandkassi er á neðri hæðinni.

Garðurinn sem leiksvæði Stígar um garðinn, rúmgóðir trépallar, sléttar grasflatir og vel staðsettar girðingar eru allt atriði sem gera garð barnvænan. Leikur getur

Handbók garðeigandans

farið fram á sólpallinum þar sem skjól er gott og góð tenging er við húsið. Þó þarf að passa að hver hafi sitt pláss og er pallurinn því skipu lagður þannig að fyrst er tekið frá pláss fyrir matarborðið, grillið og sólstólana og síðan er leiksvæðið skipulagt. Rólur, rennibrautir og kastalar geta verið fjarri aðaldvalarsvæðunum en leiktæki fyrir yngstu börnin, eins og sand kassa, er best að staðsetja við pallinn eða dvalarsvæðið þar sem auðvelt er að fylgjast með börnunum. Á pallinum má einnig gera ráð fyrir leik með létt leikföng, t.d. brúður og bíla, en til þess þarf einungis autt pláss einhvers staðar á pallinum. Eftir því sem börnin eldast eykst hreyfiþörf þeirra. Stígar sem liggja um garðinn mynda fyrirtaks götur fyrir þríhjól, reiðhjól og leik fangabíla, auk þess sem þeir tengja saman mismunandi hluta garðsins. Galdurinn við hönnun á legu þessara stíga er að mynda hring leið og ekki er verra ef hringleiðirnar eru fleiri en ein. Skipulag stíganna hefur síðan áhrif á hvernig grasflatir mótast í garðinum en þær ráða miklu um heildaryfirbragð hans. Lögun þeirra má gera fjölbreytta með gróðri í jöðrum,

auk þess sem hæðir og hólar geta boðið upp á vinsælan leik jafnt sumar sem vetur.

borðum og annarri aðstöðu fyrir þá fullorðnu sem eru að fylgjast með.

Sumum görðum þarf að loka til að tryggja að börn hlaupi ekki út á götu, sérstaklega í hverfum þar sem umferð bíla er mikil. Hægt er að loka aðeins hluta garðsins og afmarka sem leik svæði. Þetta geta jafnvel verið girðingar sem reistar eru til bráðabirgða en síðan fjarlægðar þegar börnin eldast. Þó að girðingarnar eigi aðeins að lifa í stuttan tíma þurfa þær að vera öruggar. Hámarksbil milli rimla í slíkum girð ingum er 100 mm, en ef bil eru á milli 100 og 300 mm er hætta á að börn festi höfuðið í þeim. Gerðin skiptir einnig máli; láréttir rimlar hvetja til klifurs og því betra að hafa rimlana lóðrétta eða á ská.

Við tveggja til þriggja ára aldur er sandkassinn ennþá vinsæll en auðveldara reynist að hlaupa og leika sér á grasi. Hlutverkaleikir eru algeng ir og þá koma litlir kofar að góðum notum. Á þessum aldri eru börn einnig farin að klifra en best er að það sé í umsjá fullorðinna. Aflokað svæði nýtist einkar vel á þessum aldri því leið beiningar í dag geta verið gleymdar á morgun og því hætta á að missa börn út úr garðinum í þær hættur sem þar leynast.

Þroski og leikur á mismunandi aldri

Við sjö til tíu ára aldur mega leiktækifærin vera meira krefjandi og klifur í grindum, stigum og á þar til g erðum veggjum verður möguleiki. Hópleikir og leikir sem fléttað er saman við lær dóm geta verið heppilegir og því er ræktun með börnum skemmtileg tilbreyting.

Við skipulagningu á leiksvæði er gott að vita eitthvað um þroskaferil barna. Ferillinn er sá sami hjá flestum börnum en einstaklingarnir eru misjafnir og því er ekki víst að öll börn falli alveg inn í eftirfarandi skilgreiningar. Við eins árs aldur eru börn að taka sín fyrstu skref og því þarf að gera ráð fyrir sléttu svæði sem er bæði auðvelt að ganga og skríða á. Þá hentar vel leikur í mikilli nálægð við húsið því þar er hægt að hafa auga með börnunum. Sandkassi með tilheyrandi skóflum og fötum, stórgerðir bílar, brúður og hringlur henta þess um aldri. Ef leiksvæðið er fjarri aðaldvalar svæðinu er rétt að gera ráð fyrir bekkjum,

Fjögurra til sex ára aukast hlutverkaleikirnir enn og klifur upp og niður tröppur, hóla og hæðir verður stór hluti leiksins. Börnin nota mikið þríhjól og jafnvel reiðhjól og hlutverk garðsins alls sem leiksvæðis eykst.

Eftir 10 ára aldurinn eru börn farin að skynja betur hættu í umhverfinu og geta því farið að nota línuskauta, reiðhjól og hjólabretti sem farartæki. Þau leita meira í leik og íþróttir utan garðsins. Inni í garðinum er orðið atriði að til sé athvarf þar sem krakkarnir geta safn ast saman og talað saman án þess að yngri systkin og forráðamenn séu með nefið ofan í öllu. Hornpallur til eigin afnota eða jafnvel lítið bjálkahús geta orðið paradís þessa aldurshóps.

Leiksvæðið í garðinum

Geymsluhús með góða tengingu við pallinn.

Leiktæki fyrir heimilisgarða Framboð á leiktækjum hefur verið mest fyrir leikvelli og opinbera staði. Nú er boðið upp á leiktæki fyrir heimilisgarða og eru tækin þá hönnuð sem slík. Gerðar eru sömu kröfur til öryggis við smíði og uppsetningu en þessi tæki eru léttari og meðfærilegri og þurfa ekki að þola jafn mikið álag. Það er þó alltaf sam spil tækjanna og leiksvæðanna sem tryggir að öryggið sé í lagi. Þær kröfur sem gerðar eru til leiktækja og svæða eru eftirfarandi:

Að leiksvæði sjáist vel frá dvalarsvæð- um fullorðinna og húsinu. Að börnum sé kennt á tækin og tryggt sé að ung börn leiki sér ekki án umsjár fullorðinna. Að undirlag og fallsvæði séu í samræmi við tækin. Að tækin fái rétt viðhald.

Undirlag leiktækja og öryggissvæði Öll leiktæki og allur garðbúnaður með meiri fallhæð en 600 mm kalla á öryggissvæði með undirlagi sem dempar fall – séu þau ætluð börnum. Þau leiktæki sem uppfylla viður kennda staðla hafa slíkt svæði skilgreint í leiðbeiningum. Þetta svæði hefur verið reiknað út frá hæð tækisins og notkun þess því að

Handbók garðeigandans

mismunandi hreyfing getur valdið mismunandi falli. Sem undirlag er algengast að nota leik vallaperlu undir öryggissvæði en það er möl blönduð úr misstórum ávölum steinum og er samsetning stærðanna þannig að efnið þjappast lítið sem ekkert. Þetta veldur því að fallið dempast ef barn fellur í mölina. Önnur efni með sömu eða svipaða virkni eru gúmmí hellur, gras og trjákurl og hér á eftir er tafla sem sýnir hámarks fallhæð á ýmiss konar yfir borð. Vert er að taka fram að mikill munur er á mýkt grass með annars vegar malarundirlagi og hins vegar moldarundirlagi. Ef notuð er leikvallaperla eða sandur er lág marksþykktin 200 mm en til að tryggja að sú þykkt sé alls staðar fyrir hendi, sér í lagi þegar börnin fara að ýta efninu til, er ráðlegt að hafa lagið 300 mm.

Umgengni um leiktæki og viðhald Flest slys sem verða í leiktækjum eru vegna tækja eða leiksvæða sem ekki er haldið nægi lega vel við. Gerð leiktækjanna þarf að sam ræma aldri þeirra barna sem leika sér í þeim og eftirliti og viðhaldi má ekki vera ábótavant. Því oftar sem tæki eru yfirfarin því betra en meiri notkun kallar á meira eftirlit. Gott er að skoða tækin einu sinni í mánuði og laga ef eitt hvað er að. Lágmarkseftirlit felst í að yfirfara þau í byrjun hvers sumars.

Eftirfarandi gátlisti gæti komið að notum við yfirferðina:

Gott er að athafna sig með ýmis leikföng í slík um þrepum.

1. Kanna þykkt og ástand þess efnis sem er á fallsvæðunum. Oft þynnist lagið sem er beint undir tækjunum og þá þarf að moka efninu til. 2. Athuga vel hvort boltar, rær eða legur eru laus og herða upp eða skipta um. Ef um kastala er að ræða þarf að skoða alla staði þar sem rennibrautir, rólur og aðrir hlutir tengjast tækinu því að þar er álag mikið og hætta á sliti. 3. Skoða timburhluta tækjanna með það fyrir augum hvort hætta sé á að börnin fái flísar í sig. Einnig skal aðgæta hvort uppistöður og bitar eru í lagi. 4. Athuga hvort undirstöður eru traustar.

Sumir hafa smáhýsi á lóðinni til að geyma garð húsgögn, grill og annað dót yfir vetrartímann. Þegar þessi hús eru tóm geta þau nýst sem leikjahús fyrir börn eða athvarf fyrir unglinga.

Kofar, húsgögn, tröpp ur og aðrir leikmöguleikar Margt af því sem algengt er í görðum getur haft tvíþætt hlutverk og nýst einnig til leikja. Trépallurinn sjálfur, tröppur á milli palla, geymsluskúrar og garðhúsgögn geta öll boðið upp á möguleika til leikja. Þar sem tvískipta þarf palli vegna hæðarmis munar getur myndast gott tækifæri til leikja. Þá má hafa tröppurnar fáar og breiðar svo að þær nýtist einnig sem sæti. Ef tröppurnar snúa mót suðri er notagildið enn meira því notalegt er að setjast í þær á sólríkum sumardegi.

Hús sérstaklega hönnuð fyrir börn til leikja.

Ef nýta á trépalla til leikja þarf að setja upp handrið þar sem fallhæð af palli er meiri en 600 mm. Ef fallhæðin er minni en þetta, t.d. 200-600 mm, má koma í veg fyrir að hægt sé að hjóla fram af með því að setja traustan kant sem er 45-150 mm á hæð. Krökkum finnst gaman að „sulla“ og þar sem vatn er í görðum þarf að gæta fyllsta öryggis. Með virkri umsjón og eftirliti með börnum í kringum heita potta og tjarnir má fyrirbyggja mörg slysin og eiga áhyggjulausar ánægju stundir í garðinum.

Gúmmíhellur líta ekki ósvipað út og hefðbundnar steinsteyptar hellur. Þær eru sérstaklega hannaðar til notkunar sem undirlag á leiksvæði barna – sjá töflu hér að neðan.

Tafla yfir fallhæð og undirlag Undirlag

Hámarksfallhæð Steypa/Hellur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,6 m

Trépallur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,6 m Gras (með malarundirlagi) . . . . . . . . . . . . . 1,0 m Gras (með moldarundirlagi) . . . . . . . . . . . . 1,5 m Gúmmíhellur (43 mm þykkt). . . . . . . . . . . . 1,4 m Gúmmíhellur (55 mm þykkt). . . . . . . . . . . . 1,9 m Leikvallaperla (þykkt 200 mm). . . . . . . . . . 3,0 m Sandkassasandur (þykkt 200 mm). . . . . . 3,0 m Upplýsingar í töflunni miðast við staðal: ÍST EN 1177

Leiksvæðið í garðinum

Falleg útiljós geta sett sterkan svip á garðinn að degi jafnt sem nóttu.

Lýsing í garðinum Lýsing með kyndlum, sprittkertum, olíulömpum og rafljósum eru allt leiðir til þess að gæða garð inn lífi á kvöldin. Ef verið er að skapa eina rómantíska kvöldstund eða ef mikið stendur til getur birta frá eldi gefið garðinum ævintýraljóma eitt sérstakt kvöld. Ef lýsingin á hins vegar að vera varanleg og stöðug eru til margar leiðir til þess að lýsa garðinn upp með rafmagni. Stígur sem prýddur er lágum ljósastaurum og liggur að útidyrum getur leitt gesti að rétta staðnum. Einnig er hægt að lýsa upp fallegustu hluta garðsins og skilja hina eftir í skugga en vel heppnuð lýsing er samspil bæði ljóss og skugga. Með því mikla úrvali sem til er af útiljósum ætti sérhver að geta fundið eitthvað við hæfi til að ná fram tilætluðum áhrifum og stíl.

Hvar á að hafa ljósin? Oft er reynt að hafa samræmi í útliti ljósa þannig að ljós við gönguleið séu t.d. í stíl við veggljós og önnur ljós í garðinum. Fjöldi ljósa og þéttleiki fer eftir því hve vel á að lýsa. Nokkur ljós af sömu tegund geta ýtt undir samræmt heildarviðmót í garðinum. Val á perum hefur líka áhrif á hvernig hrynjandin í lýsingunni verður. Perur eru til af misjöfnum styrkleika og nokkrum blæbrigðum af gulu og hvítu en talsverður munur er á raf magnsnotkun og endingu hinna ýmsu tegunda. Nokkur munur er á nytjalýsingu og þeirri sem notuð er til skrauts. Með nytjalýsingu eru einstök svæði lýst upp og oft er um jafna lýsingu að ræða. Dæmi um staði þar sem nytjalýsing á við:

Með góðri lýsingu má lengja dvalartímann í garðinum, sérstaklega á vorin og haustin.

Handbók garðeigandans

gönguleiðir (t.d. að inngangi eða sorpskýli) tröppur bílastæði dvalarsvæði snúrur baðsvæði (þar sem heiti potturinn er)

Skrautlýsingu má nota til að lýsa upp hluti eða sérstaka staði í garðinum en möguleikarnir á óbeinni lýsingu, skuggum, litum og öðrum sér stökum áhrifum eru mun meiri. Þessa lýsingu má t.d. nota til að lýsa upp:

listaverk blómapotta gömul tré blómstrandi skrautrunna hleðslur og veggi húsnúmer

Þar sem garðar eru oft skipulagðir á sumrin vilja jólaljósin stundum gleymast en með því að láta rafvirkjann setja upp nokkrar vatnsvarðar tengingar eða innstungur í garðinum er hægt að gera ráð fyrir að klæða megi garðinn í jóla búninginn.

Hvernig ljós á að velja? Hver ljósgerð er hugsuð til notkunar við ákveðnar aðstæður. Algengustu ljósin eru veggljós sem fest eru við húsið nálægt úti dyrum en þessi ljós má einnig nota á skjól veggi. Stundum eru ljós felld inn í veggi og girðingar. Þetta eru yfirleitt ílöng, ferköntuð ljós eða lítil og kringlótt en geislinn frá þeim beinist niður og því verður lýsingin óbein. Sum þessara ljósa má einnig nota í tröppur til að lýsa upp þrepin. Ljósastaurar eru til af mörgum stærðum og gerðum en hæð þeirra getur skipt máli. Við gönguleiðir má nota lága staura sem beina birtunni niður á gönguflöt inn. Hærri staura má nota til að lýsa upp svæði en þá skiptir máli að hæð þeirra og afstaða og styrkur ljósanna sé þannig að ekki valdi glýju í augum. Þannig getur verið hentugt að ljósið sé vel yfir augnhæð. Það eru einnig til ljós sem sett eru í gólfflöt palls og litlir kastarar til að lýsa upp trjágróður, styttur, gosbrunna, hús númer eða annað skraut í garðinum.

Ýmislegt um lýsingu Hægt er að velja um bæði beina og óbeina lýsingu. Með óbeinni lýsingu er átt við að ekki sjáist í birtugjafann. Þannig getur ljósinu verið beint að vegg eða einhverju öðru. Veggir og aðrir fletir taka misjafnlega á móti birtu og er stundum talað um ljósmettun. Segja má að dökkir fletir dragi til sín birtuna en þeir ljósu endurvarpi henni. Gróður hefur yfirleitt mikla

ljósmettun og endurkastar ljósi lítið á meðan vatn og blautir fletir endurkasta birtunni vel, en glampi frá vatnsfleti er meðal áhrifaríkari lýsingar. Skuggar sem varpað er á vegg frá gróðri eða listaverkum geta einnig verið hluti af hönnun garðlýsingarinnar en lauflaus tré geta gefið athyglisverða skugga á veggi. Ekki má heldur gleyma áhrifum ljósmengunar en lýsing beint upp í loftið gerir stjörnubjartar nætur áhrifaminni. Einnig þarf að koma í veg fyrir að blinda vegfarendur eða nágranna.

Undirstöður og festingar Vegna sérstaks veðurfars hér á landi þarf að ganga vel frá þeim ljósum sem sitja á jörðinni. Ef undirlag ljósanna er grús eða annar frost frír jarðvegur er yfirleitt nóg að setja festingar í lítinn steyptan stöpul og festa síðan ljósið við. Til að útbúa stöpulinn er t.d. hægt að steypa í stóra tóma málningarfötu eða bolta við tilbúinn tröppustein eða kantstein. Fyrir ljós hærri en 1 m er þó rétt að miða við að undirstaðan gangi niður sem nemur helmingi af hæð ljóssins. Ef undirlagið er mold, leir eða annar frostvirkur jarðvegur þarf undirstaðan að ná 0,9 m niður í jörðina en þá er hægt að steypa ljósafestingarnar í blikkhólka. Raflagnir þurfa að liggja á 0,6 m dýpi og mjög gott er að setja plastborða í 0,3 m hæð yfir strengnum til þess að auðvelda viðhald síðar.

Hvernig er lýsingunni stýrt Það eru margir möguleikar á því að stýra lýsingu. Algengt er að nota einfalda rofa til að stýra birtunni en þá er bara kveikt og slökkt eftir þörfum. Staðsetning þessara rofa skiptir máli og suma þeirra getur verið gott að hafa við útgöngudyr en aðra jafnvel í garðinum. Klukkurofar geta í mörgum tilvikum verið heppilegir, þá er hægt að slökkva ljósin alveg yfir sumartímann en velja upplýsta tíma á morgnana og kvöldin í skammdeginu. Algengt er að nota ljósstýrða rofa en þá kviknar á ljós unum þegar dagsbirtan minnkar. Ef um örygg isljós er að ræða má nota hreyfiskynjara til að kveikja ljósin og slökkva.

Búðu til þinn eigin sælureit

Viðarvörn og timburlitir Það timbur sem yfirleitt er notað í palla og girðingar hér á landi er fura sem er ódýr, auðveld í meðförum og unnin úr endurnýjanlegum skógum. Til þess að endingartími viðarins verði sem lengstur þarf að verja hann annars vegar gegn fúa í timbrinu og hins vegar gegn niðurbroti á yfir borðinu sem vindur, vatn og sólarljós geta stuðlað að. Gagnvörn er notuð til þess að verja gegn fúa en síðan er yfirborðið meðhöndlað með viðarvörn.

Algengustu Pinotex litirnir sem viðarvörn á pallinn.

GLÆRT

PINE 602

Hvað er gagnvörn?

Yfirborðið meðhöndlað

Fúi í timbri myndast af völdum sveppa sem geta lifað í viðnum ef rakastigið fer yfir 18–20%. Til þess að koma í veg fyrir þennan fúa er efnablöndu þrýst inn í viðinn með sér stökum tækjum. Timbrið er sett í tank og sökkt í gagnvarnarvökva. Síðan er þrýstingurinn auk inn til að viðurinn mettist. Í gagnvarnarblönd unni eru fjöldi efna, meðal annars kopar og bór, en koparinn gefur viðnum grænleitan blæ.

Þegar meðhöndla á yfirborðið þarf rakastig viðarins að vera minna en 20% til þess að viðarvörnin loði við og smjúgi inn í viðinn. Til þess að mæla þennan raka eru notaðir sér stakir mælar sem hægt er að kaupa eða leigja. Ef nota á gegnsæja eða hálfgegnsæja viðarvörn má bera hana beint á viðinn en gæta þarf að því að setja vel í öll sár, bæði í endatimbur og þar sem sagað hefur verið í viðinn. Ef rakastig viðarins er hærra en 20% má bera umferð af grunnviðarolíu á viðinn en hún minnkar líkur á að timbrið þorni of fljótt og sprungur myndist. Þegar timbrið hefur þornað má svo bera end anlega vörn á það.

TEKK 613

GRÆNT 821

Viðarvörn á pallinn Auðveldast er að nota stóran kúst með löngu skafti til að bera á trépall. Notuð er pallaolía en fituinnihald hennar er mikið og í henni er lítill litur. Ef notuð er pallaolía eða fúavörn með miklum lit verða slitfletir á pallinum fljótt áberandi, þ.e.a.s. þeir staðir þar sem mikið er gengið eða þar sem verið er að færa til húsgögn. Ef pallurinn hefur fengið að standa óvarinn áður en borið er á hann er hætta á að hann hafi gránað. Þetta gerist vegna útfjólu blárra geisla í sólarljósinu og það verður að

Handbók garðeigandans

fjarlægja grámann áður en olía n er borin á timbrið. Hægt er að pússa gráa lagið burt en stundum getur verið nóg að nota klórbland að vatn. Bera þarf á palla sem varðir eru með pallaolíu á 1-3 ára fresti. Ef um gamalt timbur er að ræða þarf að fjar læga alla lausa málningu og tréflísar með sköfu eða vírbursta og slípa síðan með sand pappír. Einnig er hægt að leigja parketslípivél en það getur verið sérstaklega hentugt ef bæta á nýjum palli við þar sem gamall er fyrir. Þá eru báðir pallarnir slípaðir með vélinni áður en borið er á þá. Stundum þarf einnig að fjarlægja græna slikju sem kemur vegna gróðurmyndunar en hægt er að fá húshreinsiefni til þess.

Viðarvörn á girðinguna Það getur þurft að nota nokkrar stærðir af penslum til að bera á skrautlega útfærðar girðingar. Þar sem hægt er að koma því við er gott að bera á timbrið áður en girðingarnar eru settar upp en til þess að það geti orðið þarf rakastigið í viðnum að vera minna en 20%. Ef notuð er gegnsæ eða hálfgegnsæ viðarvörn þarf að hafa í huga að viðurinn dökknar við hverja umferð. Það getur þess vegna verið skynsamlegt að velja ljósan lit í upphafi en dekkri þegar borið er á girðingarnar aftur 2–5 árum síðar. Það fer eftir staðsetningu hversu

oft þarf að bera á girðingar en þar sem sól, vatn og vindar mæða mikið á þarf að bera á oftar. Þegar notuð er þekjandi málning þarf að bera grunnefni á viðinn fyrst og síðan eina til tvær umferðir af málningunni.

Hvernig er liturinn valinn? Ef æðarnar í viðnum og áferð hans eiga að njóta sín er notuð gegnsæ eða hálfgegnsæ viðarvörn. Græni liturinn í gagnvörninni skín oft í gegnum viðarvörnina og er því rétt að taka tillit til þess þegar litur er valinn. Hægt er að velja lit sem tónar við annað tréverk í hús inu þannig að girðingarnar séu t.d. í svipuðum

litum og þakkantar, gluggalistar, hurðir eða bílskúrshurðir. Ef ekki er sýnilegt tréverk á húsinu má nota þekjandi málningu á skjól vegginn, jafnvel til samræmis við vegg- eða klæðningarlit hússins. Rétt er að hugsa pallinn og girðingarnar á svipaðan hátt og gólfefni og veggjaliti innandyra. Þannig getur pallurinn verið í allt öðrum lit og með annarri áferð en girðingarnar í kringum hann en samt verið í samræmi við heildaryfirbragð garðsins og hússins. Brúnir og grænir jarðarlitir fara oft vel með grasi, runnum og öðrum gróðri og því er ekki alltaf nauðsynlegt að samræma litinn húsinu til þess að girðingar njóti sín í garðinum.

Búðu til þinn eigin sælureit

Reglugerðir Um framkvæmdir í görðum gilda reglur. Þær er að finna í byggingarreglugerð. Í reglugerðinni er m.a. fjallað um girðingar, handrið, tröppur, setlaugar, leiksvæði, gróður og sorpskýli. Upplýsingarnar í reglugerðunum eru góðar leiðbeiningar auk þess sem þær minnka líkur á að nágrannar geti gengið hver á annars rétt með framkvæmdum í garðinum. Er þá m.a. átt við skerðingu útsýnis og skuggamyndun frá mannvirkjum eða gróðri. Reglugerðin fjallar einnig um öryggisatriði eins og hæð handriða og gerð trappna. Hér á eftir eru dregin út úr byggingarreglugerð 112/2012 nokkur atriði sem nýst geta garðeigendum:

BYGGINGARREGLUGERÐ 112/2012 2.3.5. gr. Minniháttar framkvæmdir undanþegnar byggingarleyfi. Eftirfarandi framkvæmdir og breytingar eru undanþegn ar byggingarleyfi enda séu þær í samræmi við deiliskipulag: e. Framkvæmdir á lóð. Allt eðlilegt viðhald lóðar, girðinga, bílastæða og innkeyrslu. Gerð palla og annar frágangur á eða við jarðvegsyfirborð, enda rísi pallur ekki hærra en 0,3 m frá því yfirborði sem fyrir var. Pallur úr brennanlegu efni má þó ekki vera nær lóðarmörk um aðliggjandi lóðar en 1,0 m. Ekki er heimilt að breyta hæð lóðar á lóðarmörkum án samþykkis leyfisveitanda og samþykkis lóðarhafa aðliggjandi lóðar. Þá er ekki heimilt að breyta hæð lóðar innan hennar þannig að það valdi skaða á lóðum nágranna eða skerði aðra hagsmuni nágranna, t.d. vegna útsýnis.

1. Flatarmál smáhýsis er að hámarki 10 m². 2. Fjarlægð milli smáhýsa innbyrðis og frá glugga eða hurð húss, svo og frá útvegg timburhúss er a.m.k. 3,0 m. 3. Veggur smáhýsis sem snýr að lóðarmörkum og er nær lóðarmörkum en 3,0 m er gluggaog hurðalaus. 4. Mesta hæð útveggja eða þaks á smáhýsi er 2,5 m mælt frá yfirborði jarðvegs. 5. Smáhýsi er án allra vatnslagna, raflagna og hitunar. 6. Ef smáhýsi er nær lóðarmörkum en 3,0 m skal liggja fyrir skriflegt samþykki lóðarhafa þeirrar nágrannalóðar og skal það lagt fram hjá byggingarfulltrúa.

f. Skjólveggir og girðingar á lóð. Skjólveggir og girðingar sem eru allt að 1,8 m að hæð og eru ekki nær lóðarmörkum en 1,8 m. Ennfremur girðingar eða skjólveggir sem eru nær lóðarmörkum en 1,8 m og eru ekki hærri en sem nemur fjarlægðinni að lóðarmörkum. Lóðarhöfum samliggjandi lóða er heimilt án byggingarleyfis að reisa girðingu eða skjólvegg allt að 1,8 m að hæð á lóðarmörkum, enda leggi þeir fram hjá leyfis veitanda undirritað samkomulag þeirra um fram kvæmdina. Hámarkshæð girðingar/skjólveggjar í 2. og 3. málsl. miðast við jarðvegshæð við girðingu/ vegg eða jarðvegshæð lóðar á lóðarmörkum ef hæð jarðvegs þar er meiri en jarðvegshæð á lóð við vegginn.

7.2.1. gr. Almennt. Á lóðum bygginga skal hafa opið svæði sem hvetur til útiveru, göngu, dvalar og leikja. Þar skal auk þess koma fyrir bílastæðum, bílgeymslu, sorpgeymslu, hjólageymslu, gróðri og öðru því sem hæfir notkun við komandi byggingar og er í samræmi við ákvæði gildandi skipulags. Við skipulag lóða skal leitast við að nýta þá náttúru legu kosti sem fyrir eru á hverjum stað og fram koma við skoðun á landinu. Einnig skal metið gildi þess gróðurfars og trjáa sem fyrir er á lóð og reyna eftir föngum að fella það að þörfum viðkomandi lóðar. Leiksvæðum innan lóða skal komið þannig fyrir að börn þurfi ekki að fara yfir svæði þar sem bílar aka til að komast heiman frá sér á leiksvæðin. Ávallt skal tryggt fullt öryggi barna og annarra gangandi eða hjólandi vegfarenda á lóðum bygginga, sbr. ákvæði 12. hluta þessarar reglugerðar.

g. Smáhýsi á lóð. Smáhýsi til geymslu garðáhalda o.þ.h. á lóð utan byggingarreits þegar eftirfarandi kröfur eru upp fylltar, enda sé slík bygging ekki óheimil samkvæmt gildandi deiliskipulagi:

7.2.2. gr. Tré og runnar á lóðum. Ekki má planta hávöxnum trjátegundum nær lóðar mörkum aðliggjandi lóða en 4,0 m. Við staðsetningu trjáa á lóð sem ætlað er að vaxi frjáls skal taka tillit til

Handbók garðeigandans

skuggavarps á viðkomandi lóð og nágrannalóðum. Sé trjám eða runnum plantað við lóðarmörk samliggjandi lóða skal hæð þeirra ekki verða meiri en 1,80 m, nema lóðarhafar beggja lóða séu sammála um annað. Ef lóðarmörk liggja að götu, gangstíg eða opnu svæði má trjágróður ná meiri hæð, enda komi til samþykki veg haldara eða umráðaaðila viðkomandi svæðis. Lóðarhafa er skylt að halda vexti trjáa og runna á lóðinni innan lóðarmarka. Sinni hann því ekki og þar sem vöxtur trjáa eða runna fer út fyrir lóðarmörk við götur, gangstíga eða opin svæði er veghaldara eða umráðamanni svæðis heimilt að fjarlægja þann hluta er truflun eða óprýði veldur, á kostnað lóðarhafa að undangenginni aðvörun. 7.2.3. gr. Girðingar lóða. Hæð girðinga á lóðum skal vera í samræmi við skipu lagsskilmála. Afla skal byggingarleyfis vegna girðinga og skjól veggja á lóðum nema framkvæmdirnar séu undan þegnar byggingarleyfi skv. f-lið 1. mgr. 2.3.5. gr. Girðing eða skjólveggur á mörkum lóða er alltaf háður samþykki beggja lóðarhafa óháð hæð girðingar eða skjólveggs og skal samþykkis leitað áður en hafist er handa við smíði girðingar eða skjólveggs. 7.2.4. gr. Frágangur lóðar. Lóðarhafa er skylt að ganga snyrtilega frá lóð sinni með gróðri eða á annan hátt í samræmi við samþykkta uppdrætti. Heimilt er að fresta um ótiltekinn tíma gróðursetningu trjáa, nema mælt sé fyrir um annað í skipulagi eða af viðkomandi sveitarfélagi. Lóðarhafa er skylt að ganga frá lóð byggingar í u.þ.b. rétta hæð og fjarlægja þann uppgröft, sem ekki þarf að nota á lóð, áður en byggingin er fokheld. Lýsing á lóðum skal vera þannig að hún valdi hvorki óþarfa ljósmengun, nágrönnum óþægindum né trufli umferð utan lóðar.

Festingar fyrir palla og girðingar

Það er lykilatriði við smíði á trépöllum og girðingum að góðar festingar séu notaðar. Þær eru ýmist úr ryðfríu stáli eða varðar með sinki til að koma í veg fyrir tæringu. Með réttri notkun á vinklum, skrúfum og öðrum festingum verður flókin og spennandi útfærsla einföld í smíðum.

Klofið flatjárn neðst á staur tryggir góða festingu í steypuna.

Kofaloka - IPA læsing. Þægileg loka sem passar afar vel við ljósan viðinn.

Hurðalamir í stíl. Þessi gerð er sérstaklega hönnuð til að bera þunga hurð.

Galvanisering

Ryðfríar tréskrúfur

Galvanisering er sinkhúðun sem ver járn gegn tæringu. Áætlaður endingartími er 15 til 20 ár.

Í gagnvarinn við eru notaðar A4 tréskrúfur. A4 tréskrúfur eru ryðfríar og sýruþolnar.

Vinkill er notaður til að festa saman grind trépalls.

Þakásankeri tengir saman bita og dregara í trépalli, eins festing fyrir báðar hliðar.

Þakásankeri tengir saman bita og dregara í trépalli hægri og vinstri.

IPA-lamir notaðar t.d. á sorptunnugeymslur.

Vinklar í ýmsum stærðum eru notaðir til að festa saman girðingar.

Bjálkaskó má nota þegar grind trépalls tengist húsi. Þeir eru einnig gagnlegir ef þil í girðingu þarf að vera laust.

Búðu til þinn eigin sælureit

Vertu með!

Allir ar á vinningis/ byko. kur ei sumarl

SUMARLEIKUR

Allir þeir sem eru þegar skráðir á póstlista BYKO eða skrá sig á www.byko.is/postlistar á tímabilinu 22. apríl til 13. ágúst taka sjálfkrafa þátt í leiknum og geta átt von á vinningi. Dregið er vikulega út á föstudögum frá 11. júní til 13. ágúst. Vinningshafar eru kynntir á Facebooksíðu BYKO.

Heildarverðmæti vinninga er 600.000kr