6 Politiek
#DWARS
DWARS DOOR DE BUURT
Burgerinitiatieven Door: Arie van Tol | Fotografie: Arie van Tol
Manifest
‘Van bolwerk naar netwerk’ heet de conceptvisie burgerparticipatie van het gemeentelijke college. Het ‘Amsterdams manifest lokale democratie’ met tien opgaven [zie kader] is het voorlopige product van de Burgerinitiatiefgroep. De twee stukken bijten elkaar niet. Integendeel. De gratuite lofzang op de burger klinkt opvallend eenstemmig. Voorhoede De Burgerinitiatiefgroep Lokale Democratie hield, in samenwerking met Pakhuis de Zwijger en Netwerk Democratie, op 23 april een voorlopige slotbijeenkomst in haar zoektocht naar de kwaliteiten en kenmerken van de lokale democratie. Aan een zaal vol genodigden, betrokkenen zo niet belanghebbenden bij het onderwerp, werden de 10 stellige punten voorgelegd. Eén van de motieven voor it burgerinitiatief was de sterk afnemende legitimiteit van de lokale partijendemocratie. De beperkte omvang van de groep initiatiefnemers, de geringe legitimiteit, is vreemd genoeg nooit genoemd als reden het tot stand gekomen manifest enigszins te relativeren. Nog vreemder is dat de uitgenodigde politici op de betreffende avond de hoofdrol kregen. En uiteindelijk gevraagd werden zitting te nemen in een comité van aanbeveling. Dat de politici van de PvdA, Groen Links en de VVD waren bewijst te meer dat de gemeentelijke coalitie en deze burgeroppositie in een goede verhouding tot elkaar staan. Maar de verontrusting geldt behalve deze randverschijnselen toch vooral de teksten an sich.
tiatieven nemen die goed zijn voor de buurt en de openbare ruimte. Natuurlijk. Maar die praktijk in een principe – opgave 4: meer publieke taken aan burgers die dat willen – verwoorden is wel erg koren op de molen van de liberalen. Het past allemaal te mooi bij een terugtredende overheid, bij flinke bezuinigingen en bij de eigen kracht van de burgers. De overheid is nogal eens nalatig, slordig en traag. Maar laten we alsjeblieft kunnen
Wie onderhoudt de wilgenboot?
politicus zal natuurlijk netjes de burgerinitiatieven erkennen als democratische macht. Dat doet ie even zo goed met een particulier initiatief, een subversief initiatief [een voorbeeld hiervan: valreep. org], een buurtinitiatief, een bewonersinitiatief, etc. Hoe kan een niet-politiek initiatief democratisch zijn? En hoe lang blijft een initiatief eigenlijk een initiatief? Geld Zonder ook maar te reppen van enig inhoudelijk criterium wordt in opgave 2 het recht op
voorbeeld wordt genoemd. Mogen zeggen wat belangrijk is zonder enige indicatie van financiële (on)mogelijkheden kan toch moeilijk beschouwd worden als een revolutionaire doorbraak. Inzicht in de uitgaven en inkomsten en inspraak bij te maken keuzes, daar moet het om gaan. Verantwoordelijkheid ’t Is mooi als burgers een verwaarloosde muziektent opknappen en vervolgens het groen er omheen gaan onderhouden. ’t Is mooi als burgers hun eigen straatje schoon vegen. ’t Is mooi als burgers een dierenasiel kraken en er activiteiten voor de buurt organiseren. En ’t is ook mooi dat sommige ondernemers ini-
blijven klagen bij de overheid! Laat er een eindverantwoordelijke blijven! Laat er een overheid blijven (of terugkomen?!) die er op toeziet dat de ongelijkheid in de samenleving zich niet ook gaat uitstrekken tot de publieke zaken! Versterk de overheid in plaats van ’m verder uit te kleden! Enzovoort Ook de overige punten geven te denken. Hoe reëel is het van burgers werk- en/of opdrachtgevers te maken?(5) Gaan behalve bedenkers ook uitvoerders beloond worden en door wie?(6) Staat het initiatief centraal of de initiatiefnemer?(7) Telt alleen nog het nieuwe experiment
Nummer 166
en wordt elk burgerinitiatief uit het verleden [dat inmiddels is geworden tot (een deel van) een organisatie] vergeten [en wegbezuinigd]?(8) Moet een burgerinitiatief zich willen bemoeien met de interne verandering van een organisatie?(9) En is formalisering en juridisering ervan via het vastleggen van rechten en plichten wel in het belang van burgers? Conclusie Misschien is het te gemakzuchtig het manifest lokale democratie zo weg te zetten. Zeker als daarmee gesuggereerd lijkt te worden dat de kritiek met name de tekstuele uitwerking betreft. De intenties erachter, daar heb ik nog veel meer moeite mee. Voor de lokale democratie is het van belang dat er volop inspraakmogelijkheden blijven. Dat er gezocht blijft worden naar collectieven waarin de burger politieke invloed nastreeft. Maar voor de lokale democratie is het minstens zo belangrijk dat vertegenwoordigers hun verantwoordelijkheid nemen om een algemeen belang of dat van de meest kwetsbaren in de samenleving te behartigen. Want het is allerminst zeker dat burgerinitiatieven als vanzelf ook álle burgers ten goede zullen en kunnen komen. # de conceptvisie burgerparticipatie is als onderdeel van het nieuwe bestuurlijke stelsel terug te vinden op www. amsterdam.nl/gemeente/ informatie/bestuurlijk-stelsel [punt 6 in de rechterkolom] Lokale Democratie’ is o.a. terug te vinden via www. dezwijger.nl/page/68657/nl terug te vinden via www.oost. amsterdam.nl en dan links onder onder buurten in Oost aanklikken: buurtplatforms en buurtbegroting
Amsterdams manifest lokale democratie De uitkomst van een burgerinitiatief? Park Frankendael, de Vereniging of de Pure Markt?
Initiatief Het begint al met de nadruk op het begrip burgerinitiatief. De term is al weer enige tijd geleden gereserveerd voor een politieke actie: een kiesgerechtigde kan met 40.000 handtekeningen een onderwerp op de agenda van de 2e kamer krijgen. In Amsterdam heeft een kiesgerechtigde genoeg aan 200 handtekeningen om een onderwerp op de agenda van de gemeenteraad krijgen. Maar in opgave 1 van het document is juist elke politieke interpretatie van het begrip uit den boze. Met de tweede verklarende zin is de cryptische toon van dit manifest gezet. Hoe dan ook, de
financiële middelen uit een in te stellen ‘Stimuleringsfonds voor Burgerinitiatieven’ geclaimd. Politieke of ambtelijke goedkeuring voor het inzetten van publiek geld moet niet nodig zijn, de toewijzing wordt door bewoners verricht. Op zijn minst vraagt dit om optimale informatie aan alle bewoners, liever nog om een poging tot enige representativiteit. De lokale overheid dient de begrotingen transparant en participatief te maken, luidt de derde opgave. Ik ben het daar zeer mee eens. Maar grijp vertwijfeld naar mijn hoofd als dan de buurtbegroting in stadsdeel Oost als lichtend
10 opgaven aan de politiek: 1 – 5 1. Erken burgerinitiatieven als democratische macht Het eigen initiatief van burgers die zich inzetten voor hun buurt of wijk is een belangrijk onderdeel van onze democratie. Erken het zelfstandige en niet-politieke karakter van deze initiatieven en vertrouw op hen als de voorwaarde scheppende macht voor het loslaten en overdragen van publieke taken. 2. Stel stimuleringsfonds in Burgerinitiatieven moeten een beroep kunnen doen op financiële middelen, zonder daarbij afhankelijk te worden van politieke of ambtelijke goedkeuring. Stel daarom een Stimuleringsfonds voor Burgerinitiatieven in, dat wordt bekostigd vanuit bestaande publieke middelen en waarvan de toewijzing wordt verricht door bewoners. 3. Maak begrotingen transparant en participatief Op alternatieve voorzieningen diensten te kunnen ontwikkelen is inzicht in de huidige geldstromen nodig. Maak naar voorbeeld van de buurtbegroting in Stadsdeel Oost de gemeentelijke begrotingen transparant en inzichtelijk. Combineer dit met het opstellen van prioriteiten door bewoners en het participatief opstellen van toekomstige begrotingen. 4. Meer publieke taken aan burgers die dat willen Burgerinitiatieven die publieke taken beter kunnen en willen uitvoeren dan de overheid en semi-publieke organisaties moeten het recht krijgen deze uit te voeren. De lokale overheid en de semi-publieke organisaties faciliteren dit door hiervoor ruimten en middelen beschikbaar te stellen. 5. Laat ondersteuners in opdracht van burgers werken Burgerinitiatieven die verantwoordelijkheden overnemen in het publieke domein hebben recht op eigenstandige ondersteuning, professionals die in opdracht van hen werken. Laat de initiatieven zelf een keuze voor functie en persoon maken en zorg voor ondersteuners met dienstbare en faciliterende competenties.