17 | ruimteCAESUUR | stel de stad een vraag | Robbert Jan Swiers | Slaapstad - Lucidus somniantes

Robbert Jan Swiers Slaapstad - Lucidus somniantes

ruimteCAESUUR Lange Noordstraat 67, 4331 CC Middelburg caesuur@zeelandnet.nl www.caesuur.nu | www.caesuur-posethequestion.nl k.v.k. middelburg 41114392 | NL43 INGB 0002 6695 59

Slaapstad - Lucidus somniantes Karst Bengalen verliet het huis, stak de straat over en begon zijn dagelijkse avondwandeling langs de singel met hun hond Frodo, genoemd naar een van de hoofdpersonen uit de verhalen van Tolkien. Het was een zwoele zomeravond, waar er de laatste jaren meer van waren dan hij uit zijn jeugd herinnerde; ongetwijfeld veroorzaakt door de klimaatverandering. Het record voor de ene maand was nog niet gebroken of de volgende klopte alweer aan de deur. De singel lag er vredig bij, de schapen die het talud aan de buitenzijde bijhielden, waren zojuist vertrokken en het gras zag er dus aangevreten uit. Karst begroette de schapen altijd met ‘Dames’ en vond het wel grappig als ze terug mekkerden. Voor hem uit liep een jongeman, vermoedelijk uit het asielzoekerscentrum in het oude bejaardentehuis Zwerfrust. De jongen had een broek aan die tot de hedendaagse mode behoorde, met een zitvlak dat tot op de knieĂŤn reikte. Kennelijk was hij toch niet zo goed om het middel bevestigd, want hij moest om de paar stappen zijn broek ophalen. Het leek hem niet te deren; mode voor alles. Karst keek altijd even om zich heen om singel, vest, bolwerk en de bebouwing erlangs goed in zich op te nemen, met name de sfeer; die was elke dag anders en verschilde met het weer. Soms was de vest een woeste rivier die kolkend voor hun huis langs stroomde en dan weer een stil water dat zo uit de Loirestreek was weggestroomd. Een enkele karper sprong wel eens uit het water, eenden zwommen rond - de karpers aten de kleintjes op, dus van gezinsuitbreiding was slechts tijdelijk sprake ganzen dreven met hun gezinnen als VOC-schepen statig door het water - kon je schrijden door het water? - en allerlei vogels en een enkele rat vertoonden zich in de

rietkragen. Ook hun poes Pip vertoefde daar dagelijks en kwam soms thuis met een veldmuis of liep een eindje mee.

Ze woonden in een jaren twintig huis, dat was gebouwd in de tijd dat dit gebied nog behoorde tot de gemeente Koudekerke. Het had de oorlog overleefd, zij het als waterhuis na de inundatie vanwege de bombardementen op de dijken die de geallieerden in staat stelden het zwaar door de Duitse bezetters verdedigde eiland Walcheren te veroveren. Een paar huizen verderop waren er twee woningen nadien nog gebombardeerd en opnieuw opgebouwd in dezelfde stijl. Meer naar ‘t Zand toe was er ook een rij woningen beschoten en die waren niet meer opgebouwd; er was nu een klein plantsoen. Karsts grootouders hadden met zijn vader op de Oude Koudekerseweg nummer 23 gewoond, waar, ook aan het eind van de oorlog, een granaat was ingeslagen die onder meer de familie Statenbijbel had verwoest. Zijn vader ging zo nu en dan met een puntertje, een platbodem die enige gelijkenis vertoonde met een kano, naar het huis en kroop dan via een bovenraam naar binnen; het waarom en of hij er dan ook wat deed, was hem nooit helemaal duidelijk geworden; misschien was het meer voor zijn lol. In 1947 waren ze gaan wonen aan de toen nieuwe Ruiterstraat 28.

Karst had zijn hele leven binnen een straal van een paar honderd meter van deze huizen gewoond - zijn ouders waren tijdens de woningnood van de jaren vijftig nog een jaar bij zijn vaders ouders ingetrokken, maar later verhuisd naar de Nieuwe Vlissingseweg 60 - waar Karst was geboren, althans in het ziekenhuis, maar noem een ziekenhuis nou eens je geboortehuis - en Mosselkreekstraat

3 in de nieuwe Stromenwijk, waarna ze naar Koudekerke waren verhuisd. Karst was daar nog een jaar mee naartoe gegaan, had zijn vrouw Ilse er opgepikt en samen waren ze in, jawel, de Ruiterstraat 85 en later de Langevielesingel gaan wonen, eerst op 78 en vanaf 2004 op 68, omdat ze dat een mooier en groter huis vonden. Voor hen hadden er dominees van de Gereformeerde kerk gewoond, maar na de fusie tot PKN was deze pastorie in onbruik geraakt. Alle oude elementen zaten er echter nog in. Ze hadden er wat aan verbouwd, zodat het nog meer leek op een jaren twintig huis en de wanstaltige onderdelen uit de jaren vijftig en zestig hadden ze verwijderd. Vrijwel elke keer als Karst de hond uitliet, kwamen dit soort gedachten in hem op. Hij kon er, zonder het dramatisch te bedoelen, niet aan ontkomen. Sommige mensen vonden het vreselijk om hun hele leven in dezelfde wijk te wonen, maar Karst gaf het, tamelijk letterlijk, grond onder de voeten en rust in zijn bestaan, dat wat hem betrof vooral bestond uit het hebben van teveel gedachten op hetzelfde moment. Hij worstelde doorlopend met het scheiden van die associaties om tot een aanvaardbaar realistisch en dragelijk dagelijks leven te komen.

Middelburg had hem gevormd, hij was er geboren, naar school gegaan, was er verliefd geworden, had er verkering gehad, was er getrouwd, had er kinderen gekregen en werkte er al bijna veertig jaar bij dezelfde werkgever, zij het in verschillende functies. Sommigen zouden dat saai noemen, maar Karst vond het wel prettig. Het stelde hem ook in staat om naast zijn werk allerlei andere activiteiten te ontplooien, doorgaans op creatief en cultureel gebied. Hij had een fors netwerk, kende veel mensen en was blij met de kleine stad met een groots historisch verleden. Vanwege

zijn hoge sensitiviteit kon Karst grote steden amper aan; hij werd er door de vele associaties en prikkels volledig leeggezogen en kon zich daar enkel tegen verzetten door zich af te sluiten met behulp van boeken of muziek of door er domweg niet heen te gaan. Middelburg was net groot genoeg om een stad te kunnen zijn en klein genoeg om niet geestelijk te verdwalen. Een enkele keer vroeg hij zich af of hij de stad ook wat had gegeven, maar zo ijdel was hij dan toch niet. Misschien wat nieuwe verhalen, wat muziek, een enkele film, economische input in de vorm van aanschaf van de nodige en onnodige gebruiksvoorwerpen en voor zijn geestelijk evenwicht van belang zijnde zaken en horecabezoek en wat initiatieven om het leven wat prettiger te maken. Misschien, alweer misschien, had de stad hem gevormd, maar hij ten dele ook de stad; zeer ten dele, haastte hij zich dan te denken, want wie neerkeek op de geschiedenis van deze stad moest wel onder de indruk raken en zich bescheiden tonen.

Frodo trok aan de lijn, want hij zag een andere hond. Karst liet hem snuffelen, groette even de eigenaar die in de Vlissingsemolenstraat woonde, zei dat het weer een prachtige avond was en liep verder over het bolwerk in de richting van molen De Hoop, waar hij vlakbij zijn eerste zoen met een meisje had gedeeld, nog met uitzicht op een arbeiderswijkje naast de Zandstraat waar nu de grote AH stond en een voormalig gebouw van de Provincie, waar sinds enkele jaren de Delta Academy van de Hogeschool Zeeland in was gevestigd. Hun zoon had daar gestudeerd, maar toen was de school nog in Vlissingen. Leerlingen heetten ze vroeger en ze gingen naar school; tegenwoordig waren het studenten en gingen ze naar een College of een Academy - titelinflatie; werd hij oud? Dat was niet de

bedoeling, zo had hij zich voorgehouden toen hij een jaar of twintig was, samen met enkele vrienden, die hij overigens al meer dan veertig jaar niet had gezien. ‘Don’t trust anyone over thirty’, had Bob Dylan al gezegd, maar ja, die was inmiddels ook al in de tachtig; zou hij zichzelf dan nog wel vertrouwen... Zie je wel, associaties; gek werd hij ervan! Karst groette een joggend meisje, dat werd gevolgd door een loslopende hond, die Frodo argwanend ontweek; hij had een rood lichtje onder zijn halsband, zodat hij ook in het donker zichtbaar was.

Geheel tegen zijn gewoonte in maakte Karst het rondje niet af, maar begon in de richting van de gracht te lopen, misschien afgeleid door wat melancholische en weemoedig stemmende gedachten en gevoelens. Normaal had hij die wel onder controle, maar door het zachte weer, het feit dat het om half elf ‘s avonds nog licht was, werd hij toch verleid zich verder van de gebaande paden te wagen. Frodo vond het best en sjouwde mee; de hond was inmiddels zo’n twaalf jaar en had zijn beste jaren achter de rug. Karst zelf was ook de zestig al ruimschoots gepasseerd en maakte zich op voor zijn pensioen, over een jaar of drie. Hij moest nog werken tot zijn achtenzestigste, maar Ilse had uitgerekend dat hij er ook op vijfenzestig uit kon en dat was hij toch wel van plan. Zo lang hij nog goed van geest en lichaam was al speelde de artrose hem wel steeds meer parten - en hij nog genoeg ideeën had voor verhalen, nog in de tuin kon werken en op vakantie kon gaan naar Frankrijk of Italië, wilde hij daar maar gebruik van maken.

Hij liep door langs de AH en bedacht zich dat hij daar vanaf half jaren zeventig bij het toenmalige Trefcenter had gewerkt, in verschillende functies, maar het langst als

vakkenvuller. Ook een zomer waarin hij met vrienden in Breskens op een camping stond, zijn rijbewijs haalde, hen op een half haantje trakteerde, een galsteen of zoiets kreeg, een vriend naast zijn luchtbed bleef waken - die vriend had hij nog steeds - en hij bij het restaurant van het Trefcenter werkte, waar hij eitjes moest pellen, ijscoupes moest maken en waar hij mensen van de bedrijfsleider moest wegsturen als ze klaar waren met eten stond hem nog helder voor de geest. Leuk, zo’n goed geheugen, maar wat sjouwde je dan een hoop met je mee! Nee, dan zijn vrouw of jongste zoon, die onthielden net lang genoeg hun laatste ademtocht om in leven te blijven; hij grinnikte even en Frodo keek verbaasd op, maar stapte verder tamelijk volgzaam mee. Vrijwel elke stoeptegel in de stad kende Karst en aan alle straten en huizen kleefden verhalen. Half om half bedacht hij dat het misschien aardig zou zijn om een nostalgische Tour te maken en bij elke straat, elk plein of huis dat hij passeerde herinneringen op te halen en op te schrijven, maar hij werd al moe bij de gedachte. Soms ging hij nog wel eens door het terrein van zijn jeugd, het Toorenvliet, de Arnelaan en de Mosselkreekstraat, maar dan werd hij zo overweldigd door herinneringen, die hem nog levend voor de geest stonden, dat hij er snel weer vertrok om er maanden, vaak zelfs jaren tussen te laten zitten om er weer heen te gaan. Hij had namelijk zo’n goed geheugen dat hij, als hij dat wilde, zijn hele jeugd voor een groot deel zou kunnen overzien, inclusief de gevoelens die daarbij hoorden. Nou, daar paste hij voor, want dat was dus gewoon te veel. Aan hem was het schrijven van zijn memoires niet besteed, want hij zou niet weten waar hij moest ophouden met schrijven.

Ze liepen langs Kloveniersdoelen, dat hij zich nog herinnerde van voor de restauratie, zonder torentje en

vervallen. Ooit had hij bij Youth for Christ gezeten en die hielden daar’'bid-inn’s’, voordat de Tangent werd aangelegd. Pietje Neufeglise werd weggedragen door overheidsdienaren, omdat hij weigerde zijn huisje op het bolwerk te verlaten ten gunste van die ringweg. Karst had het gezien en niet vergeten. De oude baas schreeuwde de halve stad bij elkaar; wat er daarna met hem gebeurde, wist hij niet. Misschien was hij naar het oude mannen- en vrouwenhuis aan Klein Vlaanderen gebracht, nadat ze hem in de desinfecteerkamer - zo heette die ruimte waarschijnlijk niet echt, maar het klonk zowel fascinerend, vernederend als goor - hadden ontdaan van alles wat een mens op zijn lichaam kon verzamelen als hij een jaar niet was gewassen. Mientje van het ‘Urgel’, ook al had Karst die niet zelf gekend, was dat ook overkomen. Zoals elke stad kende ook Middelburg zijn bijzondere bewoners. Die waren er nu ook wel, maar dat was toch ander volk, wat te maken had met de bezuinigingen op de geestelijke gezondheidszorg, maar misschien had Karst ook wel last van het feit dat de oude verhalen altijd meer aan hem kleefden dan de werkelijkheid om hem heen; escapisme werd dat door een goede vriend genoemd, die eindelijk had begrepen waarom Karst zulke buitenissige verhalen schreef.

Daar had hij dan wel een boek over mythes van Karen Armstrong voor nodig gehad om dat te begrijpen. Karst wist al zijn hele leven dat de werkelijkheid ondraaglijker was dan de fantasie, dus daar leefde hij zich volkomen in uit.

Na een laatste blik op de Kloveniersdoelen - waar zijn vader aan het eind van de oorlog ‘moffenmeiden’ moest bewaken die op de zolderverdieping zoveel herrie maakten dat iemand vanaf onder met een geweer een kogel door de vloer schoot, waarop de stilte weerkeerde; er raakte

gelukkig niemand gewond en, belangrijker, zijn vader had niet geschoten, want die vertelde later dat ze wel een geweer, maar geen kogels hadden - liep hij met Frodo de Langeviele in. Voor Karst was dit vooral een straat waar je doorheen fietste of liep, op weg naar andere delen van de stad. Er waren weliswaar veel winkels waar wel eens wat werd gekocht, maar hem was daar toch nooit veel overkomen. Aan het begin was een platenuitleen geweest, die vooral door zijn broer werd gefrequenteerd en er tegenover was een groentezaak; met de kinderen van de groenteman had hij op korfbalvereniging Swift gezeten; zat zijn broer niet bij een van hen in de klas? De winkels waren van eigenaar of van functie verwisseld en er was een Chinees restaurant geweest aan het eind van de straat, Au Paradis Chinois, met een zoon die door Karsts broer Nederlands werd bijgebracht. Nadat het Chinese gezin was verhuisd, had die jongen zijn leerboek teruggestuurd met een briefje erbij met de tekst ‘Domme jongen, boek terug’.

Karst grinnikte even en Frodo keek hem bedenkelijk aan.

Hoeveel kon je onthouden zonder dat je hoofd vol raakte?

Kon dat allemaal in je hersenen, zoals Schwaab beweerde of was er een non lokaal bewustzijn; de mening van Van Lommel? Karst wist het niet en dat was vaak het beste antwoord. Theoretiseren is leuk, maar als puntje bij paaltje kwam, wist de mens niets over dit soort zaken. Je kon argumenteren, deduceren of meegaan in wat mensen ‘voelden’, maar uiteindelijk wist niemand iets. “Hè, Frodo, vind je ook niet?” De hond keek even op bij het horen van zijn naam, maar begon vrijwel meteen met het besnuffelen van een paaltje bij de ingang van de Lammerensteeg, waar een donkere, natte plek verraadde dat er soortgenoten waren geweest.

Inzichten kwamen tijdens het wandelen, op kantoor, in bed, zeker onder de douche en op alle momenten waarop je het wel en niet verwachtte; associaties waren er altijd. De stad was een levend organisme en bestond bij de mensen die er woonden en haar bezochten; zonder mensen was de stad dood, behalve uiteraard in fantasierijke verhalen. Zo schreef Karst ooit een kinderboek waarin het verhaal werd verteld door het huis. Toch, het waren de bewoners die het boeiend maakten. Als de stad je dus al iets gaf, dan waren het de verhalen die door mensen waren gemaakt of hen was overkomen en wat je aan hen teruggaf, was wat je de stad gaf als levend organisme. Stelde je de stad een vraag, dan stelde je die aan de mensen die er woonden, inclusief jezelf; een steen gaf geen antwoord... Karst liep langs de Pottenmarkt en groette de mensen die hij kende, waaronder het bedienend personeel; een nichtje had er ooit gewerkt, maar dat zorgde dan toch weer niet voor gratis drank... Ze staken een hand op, lachten naar Frodo, brachten een toost uit en gingen weer op in hun eigen wereld. Hoe vaak had hij hier gezeten of in een ver verleden een frietje gehaald heette die man Joost? - Chinees gegeten boven Vriendschap, wat vroeger De Vriendschap heette en waar zijn ouders in hun verlovingstijd de slappe lach kregen vanwege een ijsje en de ober hen daarop wat gramstorig bejegende of gedanst, wat ze vroeger swingen noemden, in de San Remo Barr - kon dat daar eigenlijk of deden ze het gewoon? Zijn gedachten tuimelden weer over elkaar als vlokken in een sneeuwjacht of bladeren in een herfststorm of kikkers die ineens vanuit het niets tijdens een stralend heldere nacht dood uit de lucht kwamen vallen - wat leefden ze toch in een bijzondere wereld - en...

Karst wilde Plein 1940 oplopen om van daaruit via de Geere weer naar huis te gaan, toen er iets vreemds gebeurde. Even leek de straat te wankelen, te kantelen, te vervormen en de gebouwen voorover te buigen. De laatste keer dat hij dat had meegemaakt, was toen hij een bacterie, de Heliobactor, in zijn maag had waardoor hij sterk was vermagerd en een medicijnbombardement kreeg waar hij apen stoned van was geworden en in de Korte Vorststraat in Goes, lopend achter de buggy met hun oudste zoon erin en zijn vrouw en schoonmoeder volgend, was overvallen door aanstormende gevels. Hij was net op tijd in Bolsjoi gedoken en had zijn ogen een tijdje moeten dichtdoen en koffie moeten drinken om weer wat bij te komen; het was bepaald geen happy trip geweest. Nu overkwam hem dat weer en hij vroeg zich even af waarom; had hij te lang gelopen, te hard gewerkt of was er meer aan de hand? De gevels begonnen vervaarlijk te vervormen en schoten omhoog, de lucht in, om vervolgens te veranderen in gevels van gesmolten steen met holle, donkere gaten waar ooit ramen moesten hebben gezeten. Dit waren ruĂŻnes en hij wist meteen dat hij in een van zijn lucide dromen was beland, maar dat kon toch niet; hij liep met de hond door de stad, in het echt... Hoe kon hij dan ineens in een droom verzeild raken? Karst schudde met zijn hoofd om wakker te worden, maar de straat begon zich te vullen met mensen, zonder herkenbaar gezicht, maar wel steeds meer, winkels gingen open en dicht, licht verscheen boven zijn hoofd in duizenden lampjes in allerlei kleuren en gebouwen kregen een duiding. Hij liep door een lange straat vol mensen, stalletjes, gevels vol balkons zoals in mediterrane steden, met wasgoed aan de lijn, het stadhuis doemde op aan zijn linkerzijde - altijd aan zijn linkerzijde, wist hij zich van andere dromen te herinneren - hoe kon je in een droom

een droom herinneren? - maar had veel oudere, verweerde soms zelfs zwarte stenen, alsof de stad nooit was gebombardeerd. Aan de andere kant van het stadhuis was een boekhandeltje - in het echt ooit van Kip en in de droom van Goudswaard waar zijn moeder ooit werkte totdat ze ging trouwen, alhoewel ze nog even mocht werken toen ze in verwachting was, wat in die tijd al een hele uitzondering was en pocketboekjes spaarde voor zijn vader - dat in verschillende verdiepingen was gebouwd gevuld met een juwelierszaak met een hoogblonde oudere dame als eigenaresse en toegang gaf tot een groot plein met onwaarschijnlijk hoge gebouwen die voor een deel leken op het Abdijcomplex, met kerken, kloostergangen, straten langs loggia’s, pleinen, tuinen, parken en doorgangen naar bibliotheken en schouwburgen, aflopend als in Siena en Sevilla, maar duidelijk herkenbaar als zijnde Middelburg, al was het maar het gevoel dat hem dat vertelde, want eigenlijk leken alle middeleeuwse steden die hij ooit had bezocht zich te verzamelen in en rond het Abdijplein, inclusief rotsformaties, fonteinen en vergezichten over de stad, die hij enkel in het echt had gezien vanaf de kroon van de Lange Jan, waar hij met een jeugdvriend naartoe was geklommen door pijpenladen als holle luciferdoosjes, lange, houten trappen die van binnenuit tegen de buitenwand waren geplaatst, zodat je het gevoel kreeg dat, als je zou vallen, je midden op de markt zou terechtkomen, een gewaarwording die hij zich herinnerde van de hoge plank of wip in het zwembad, waarvan je zeker wist dat als je ervan af sprong je met je gebit tegen de rand aan de overkant zou slaan...

En dan waren er de woningen zelf, ingebed in onbestaande straten, die er nooit waren geweest, niet tijdens en niet voor

zijn leven. De grachten die uit diverse stromen en eilandjes bestonden, volgepakt met oude, scheefstaande huizen vol arbeiders die er net zo uit zagen als in de films over de boeken van Charles Dickens, souterrains volgepakt met oude rommel, schreiende kinderen en altijd zwangere moeders en dronken vaders die hun kroost en vrouw mishandelden, kades gevuld met marcherende kooplieden en de hogere stand, die zich er enerzijds ongemakkelijk een anderzijds hooghartig tussendoor verplaatste, wetend dat ze de gore stad konden verlaten om naar hun fraaie buitens in de duinen te reizen. Richting Loskade werden de grachten breder en leken nog het meest op het gekrioel dat je ontmoette als je het Centraal Station in Amsterdam verliet, met rondvaartboten, massa’s mensen, winkels, trams, auto’s en bussen, koepelkerken, trap- en klokgevels, hoog oprijzend boven zwart en vervuild water vol allerlei soorten schepen, van VOC-galjoenen tot kleine particuliere vletjes, met bizarre namen als de Keulse Pot, waarvan hij wist dat de eigenaresses lesbisch waren. Dodelijk precies werd alles hem voorgeschoteld en er was nauwelijks ontsnappen aan mogelijk.

Kloveniersdoelen tussen kleine huizen, fietspaden en wegen vol auto’s, bolwerken die breder waren dan parken en huizen die groter waren dan goed voor hen was, voorover hellend, scheefgezakt en hier en daar verrot, waar het zon- en maanlicht door de dakpannen scheen op zolders die overliepen van het ene huis naar het andere waren zolders volgens psychologen niet de ziel van de denkers? - met kasten, boorden, tafels, schilderijen van bekende en onbekende meesters, foto’s vol gezichten van niet bestaande mensen - of waren het wel bestaande mensen, maar kende hij ze niet, omdat ze tot een andere

dimensie behoorde waar hij slechts tijdens de slaap toegang tot had, maar wie waren het dan en wat had hij met hen van doen? - alles zo in detail weergegeven dat hij er zelfs in zijn dromen op kon inzoomen. Hij dwaalde door die zolders, die huizen, die tuinen, die balkons vol planten, zo groot dat hij wist dat hij het nooit zou kunnen onderhouden; ze liepen soms over in volkstuinen op ‘t Zand, waar molens, arbeidershuizen en mooie woningen, vaak laat negentiendeeeuws, voor de middenklasse waren genesteld als zwaluwnesten aan een gevel, vlak onder de goot.

Zij kochten ook altijd huizen in een bekend gebied, maar zonder hun eigen huis eerst te hebben verkocht; dat stond aan een singel, nooit op dezelfde plek en was altijd mooier dan het huis dat ze hadden gekocht, sterker, dat was vaak een bouwval en een puinhoop en ze liepen er rond met een eeuwige schuld; alles stond op instorten. Wie was die stad, wat deed hij daar, wie was hij in die dromen, losgeslagen van ankers, want alles was fluĂŻde en raakte kant noch wal, behalve na hevig psychologiseren. De scholen, waar hij dwaalde door gangen, over trappen en steevast zijn examens over moest doen, zelfs als hij zo oud was als nu, tussen jongelui die hem niets zeiden, maar wel met dezelfde leerkrachten die uiteraard al allemaal dood of bijna begraven waren, minstens seniel en anders uitermate sterk van geslacht. De Sint Pieterstraat, met huizen van voor de oorlog, de Waalse Kerk nog in vol ornaat, evenals de RijksHBS, waar zijn vader na het bombardement en hun terugkeer van de slagvelden van de Grebbeberg naar school ging, in een verwoeste stad, waar hij zelf nog een blauwe maandag de brugklas had gevolgd en waar nu een seniorenwijkje was gebouwd en de naoorlogse ingang huisvesting bood aan mensen die slechts zelfstandig onder

begeleiding konden wonen. De huizen waren vaak in dromen verschenen, hij had op een van de zolders gewerkt, was dat het? Niet doorgronden, gewoon waarnemen. Hoge huizen met gigantische zolders, waar hij immense verzamelingen had aangelegd van boeken, LEGO, Fallerspoorwegen met vakwerkhuisstadjes- en dorpjes, kasten vol kitsch, brieven, speldjes en sleutelhangers, suikerzakjes en voetbalplaatjes - hij had ze verzameld, de jaargangen 69-70 en 70-71, te verkrijgen na aankoop van salmiak; hij vond dat onbeschrijfelijk vies en ruilde de zakjes salmiak tegen ontbrekende voetbalplaatjes toen hij erachter kwam dat lang niet iedereen salmiak vies vond en zo was zijn verzameling compleet geraakt - sigarenbandjes, sinaasappelmerken- en pakpapier, elpees, singles, cd’s en videobanden, dvd’s en een onwaarschijnlijke hoeveelheid strips, zolders vol, zolders vol en hij kon van de ene zolder naar de andere lopen; het hield niet op, maar ze stonden op instorten; de blaken staken zwart af eten de grijze nachtlucht en mossen en korstmossen, paddenstoelen en ander klein plantenvolk had zich genesteld in natte, soppige uithoeken vol rottend en schimmelend hout; turfmolm.

Hij raakte altijd verdwaald en kwam dan aan de rand van de stad, die op een heuvel lag, omringd door wijngaarden en vuilnisbelten, waar ter hoogte van de Nederstraat een niet bestaande wijk begon met grote pleinen, parken, brommers, scooters en auto’s die wild overal doorheen suisden, als in Zuid-Franse en Italiaanse badplaatsen, overgaand in oude wijken vol ruïnes van oude kerken, allemaal wit geschilderd met beroete interieurs, waar zigeuners woonden en rondvaartboten door havens voeren die steevast naar Arnemuiden leidden. Heuvels vol met kazematten, gevuld met verwaarloosde en smerige garages,

zo weggelopen uit Italiaanse dorpen van rond 1970, waar hun eerste auto, nee hun tweede, een vijftienhonderkilometerbeurt moest krijgen in Ventimiglia of was het een andere stad, Imperia? Hij liep de stad rond of was het zweven - en kwam in buitenwijken die hij niet kende, maar die overgingen in de Stromenwijk met de inmiddels alweer jaren geleden gesloopte Pedagogisch Academie, daarvoor de Kweekschool waar hij op vijfjarige leeftijd bij dat beeld dat nu in een voortuin bij de Hogeschool Zeeland stond zijn elleboog had gebroken en tien dagen in het ziekenhuis had moeten liggen waar een poster van Fred Flintstone boven zijn bed hing en een jongetje nachtenlang klagelijk huilde en kreunde omdat hij zijn benen had gebroken - verbrijzeld was een beter woord - doordat hij in het Dok op de boomstammetjes had gelopen en er tussen was geraakt en het Toorenvliet was veel groter, met een enorm plein vol grind en gestapeld snoeihout dat in de hens was gestoken door de parkmannen en zij mochten meehelpen en de zolen van zijn rubberlaarzen waren gesmolten, wat een goede vriend van hem ook was overkomen, maar omdat die een paar jaar jonger was had hij hem in die tijd niet gekend en...

Hij fietste nu over landwegen tussen Grijpskerke en Gapinge, langs Zoutelande en Biggekerke en de Manteling met buitenhuizen en musea, Sint Jan Ten Heere, met paleizen, kloosters en kastelen en kwam bij een niet bestaande stad - zelfs in de droom wist hij dat - met vestingwerken, ruĂŻnes van kerken en patriciĂŤrshuizen - zo weggelopen uit de Vlaamse steden die hij zich herinnerde uit zijn jeugd, vol met bruine gebouwen, zwart van de uitstoot van uitlaatgassen, zoals in Praag waar hij ooit was geweest en voor het eerst letterlijk zwarte sneeuw had

gezien vanwege de bruinkoolfabrieken en... - alle gevels van gesmolten steen of was, te oud voor woorden, want de taal leek nog niet te bestaan; er waren enkel beelden. Voort ging het, tot hij amechtig hijgend boven Westkapelle vloog, tussen flatgebouwen uit Oost-Berlijn, gordijnen wapperend uit de holle ogen van raamloze kozijnen, de straten gevuld met zeewater, klotsend tegen de huizen; hij vloog verder en verdween over de dijk en de zee, daar waar de lucht en het water in elkaar overgingen zonder een horizon te vormen... en... en... en...

Karst werd, terwijl hij over de Veerseweg liep, ver verwijderd van zijn normale avondwandelingen, door een wandelaar die hem van zijn werk kende en die in de gaten had dat Karst niet helemaal ‘aanwezig’ was naar huis gebracht, waar hij na een paar dagen en vele bezorgde momenten van familieleden en vrienden weer enigszins tot zichzelf kwam. Nee, het was geen hersenbloeding geweest en het leek er ook niet op dat hij aan het dementeren was, iets waar hij al bang voor was geweest sinds zijn vader de ziekte van Alzheimer had gekregen. Hij was zich zelfs van geen kwaad bewust, want er was volgens hem niets gebeurd; hij had gewoon met Frodo gewandeld en was weer thuisgekomen; dat hij een deel van de werkelijkheid had gemist, leek hem niet te raken. Diverse doktersbezoeken leverden ook niets op en er werd besloten dat hij dan maar een MRI-scan moest laten maken; misschien dat daar iets op was te zien. Met een overbezorgde Ilse aan zijn zijde ging hij naar het ziekenhuis in Goes en onderging gelaten de scan. Hij kreeg een badmuts op zijn hoofd met gekleurde stekkertjes - althans daar leek het op - die waren aangesloten op een computer.

Hij voelde zich potsierlijk en stak zijn tong in zijn wang

toen hij naar Ilse keek, die bezorgd met haar hoofd schudde; dit was niet de tijd voor grapjes. Eigenlijk vond Karst het altijd de tijd voor grapjes, zeker als het hemzelf betrof. Anderen moesten hem niet voor gek zetten, maar zelf had hij daar weinig moeite mee. Was lachen niet het gezondste medicijn tegen somberheid en nare gedachten of bedreigende situaties? Hij vroeg zich tijdens het onderzoek herhaaldelijk af wat er op dat moment in zijn hoofd gebeurde; wat werd er gevonden en dan bedoelde hij niet iets engs, maar wat ‘zag’ de computer. Of traceerde de computer gedachten of gedachtesprongen, elektrische pulsen die dan toch ook iets moesten voorstellen, al dan niet gedachten of werd slechts de elektriciteit gemeten en wat kon je daar dan in ‘joetjesnaam’ van afleiden en... Kon aan de hand van dit soort onderzoek worden aangetoond of Schwaab dan wel Van Lommel gelijk had; hij vermoedde van niet. Het zou wel weer een onzinnig onderzoek blijken te zijn, althans over een jaar of twintig als de wetenschap weer verder was gevorderd. Hij verwachtte veel van Nanotechnologie, waar hij voor het eerst mee werd geconfronteerd toen ze met hun oudste zoon, die nog niet kon lopen, in Noorbeek in een appartement zaten en hij naar een programma op Discovery keek waar een wetenschapper die zich bezighield met nanotechnologie, dat toen nog in de kinderschoenen stond, vertelde dat alles wat de mens zich kon voorstellen ooit ook gerealiseerd kon worden; hij had dat nooit vergeten en als volkomen waar beschouwd en...

Later moest hij terugkomen voor de uitslag. De dokter liet hem de scan zien en Karst wist ogenblikkelijk waar hij naar keek: zijn hersens waren prachtig gevormd naar de plattegrond van de stad Middelburg zoals hij die in zijn

lucide dromen zag. Hij kon niet anders dan tot de conclusie komen dat zijn associaties zijn werkelijkheid hadden overgenomen. Hij was de stad en de stad was hem, in het echt en in zijn dromen, maar die laatste voorstelling had het pleit eindelijk beslecht en had gewonnen. Uiteraard zou hij daarover zwijgen als het graf, want voor wie niet meer helemaal in de werkelijkheid leefde, wachtte opname in een verpleegafdeling van een zorginstelling. Nee, dat leek hem nog niet de bedoeling. Hij wilde eerst nog onderzoek doen naar de ruïnes in die stad achter de Nederstraat of tussen Grijpskerke en Gapinge of aan de Boulevard in Vlissingen, waar hij menigmaal van had gedroomd dat hij daar bijna verdronk doordat hij in het water was terecht gekomen en wanhopig aan land wilde komen, maar door de golven werd teruggetrokken en dan over Westkapelle zweefde en verdween waar de lucht en het water elkaar vonden, de zee, de zee, de zee...

“Kom, dan duwen we de zee om.” “Dat kan toch niet, pap.” “Jawel, als je maar wil. Kom, rennen”, en met zijn zoontje aan de hand rende Kester de zee in en samen duwden ze een golf om... “Zie je wel! Alles kan!” *

Giel Louws & Rinus Roepman ontwierpen een speciale editie van Slaapstad - Lucidus somniantes.

Zolang de beperkte voorraad strekt in ruimteCAESUUR verkrijgbaar.

In 2017 stellen kunstenaars, dichters, architekten, schrijfsters, designers, studentes, filosofen, performsters, etc. de stad Middelburg hun vragen.

De openbare ruimte van de stad is hun werkgebied, de ruimte van CAESUUR het levend archief.

Colofon Slaapstad - Lucidus somniantes | Š2017 | Robbert Jan Swiers Juli 2017 | speciaal geschreven voor stel de stad een vraag Klik hier voor de website van Robbert Jan beeldomslag Hans Overvliet distant suffering XIII / #2 | i.d. of shared distortion teamCAESUUR 2017 Willy van Houtum | Hans Overvliet | Giel Louws | Dani Ploeger ruimteCAESUUR Lange Noordstraat 67 | 4331 CC Middelburg www.ruimtecaesuur.nu www.caesuur-posethequestion.nl caesuur@zeelandnet.nl

met dank aan de vrolijke aandeelhouders & dito vrienden van CAESUUR | de gemeente Middelburg | M800 lijstenmakerij INDIGO | Lab4Arch | studio ZagaZ las & constructiebedrijf J. Louws Kattendijke / Drucker Stichting | de Drvkkery Kloveniersdoelen | Familiefonds Hurgronje Teeken Akademie Middelburg | Co-Incidence voetbalvereniging Zeelandia Middelburg kennispartner van het Metamorfose Lokaal | UCR in samenwerking met Amnesty International Student Group Middelburg ZEEUWS MUSEUM | Cinema Middelburg

Voordat je teksten en/of foto’s deelt, neem eerst even contact op met caesuur@zeelandnet.nl

Slaapstad - Lucidus somniantes werd openbaar gemaakt op woensdagavond 20 september 2017 om 20.00 uur in de Kloostertuin van de Middelburgse Abdij.

Robbert Jan droeg voor een daartoe uitgenodigd gezelschap de tekst voor.